Spoiwa hydrauliczne

Prof. dr hab. inż. Dariusz Sybilski

sybilski@ibdim.edu.pl

Technologia, rok 3, wykład 5 1

Poprzedni wykład
† Odpady przemysłowe po przetworzeniu i spełnieniu
odpowiednich wymagań są pełnowartościowymi produktami
† Materiały alternatywne są poprawniejszym określeniem
produktów z odpadów przemysłowych
† Obiektywna ocena przydatności materiału alternatywnego
na podstawie badań właściwości funkcjonalnych, na równi z
materiałami naturalnymi
† Zużycie odpadów to eliminacja składowisk i ochrona złóż
surowców naturalnych
† Wśród materiałów alternatywnych stosowanych w
budownictwie drogowym na szczególną uwagę zasługują:
odpady hutnicze (żużle hutnicze, stalownicze i nieżelazne),
odpady energetyczne (popioły i żużle), odpady górnicze,
tworzywa sztuczne, odpady gumowe (opony samochodowe)
† Nie ma złych materiałów, są jedynie złe zastosowania

Technologia, rok 3, wykład 5 2

1
Plan wykładu
† Spoiwa hydrauliczne
† Cement: pochodzenie, skład,
właściwości
† Wapno: pochodzenie, skład
właściwości
† Zastosowanie w budownictwie
drogowym

Technologia, rok 3, wykład 5 3

† Spoiwa hydrauliczne
† Cement: pochodzenie, skład,
właściwości
† Wapno: pochodzenie, skład
właściwości
† Zastosowanie w budownictwie
drogowym

Technologia, rok 3, wykład 5 4

2
Spoiwa hydrauliczne
† Spoiwa hydrauliczne:
„ Sproszkowane materiały pochodzenia
mineralnego, które po zmieszaniu z
wodą wiążą i twardnieją. Reakcje
chemiczne powodują przechodzenie
mieszaniny w stan stały. Wytrzymałość
materiału wzrasta z czasem.
„ Podstawowe składniki: tlenek wapnia
(CaO), krzemionka (SiO2), tlenek glinu
(Al2O3)

Technologia, rok 3, wykład 5 5

Spoiwa hydrauliczne
† Pierwsze znane w historii spoiwa
hydrauliczne to spoiwa pucolanowe –
aktywne popioły wulkaniczne z Wezuwiusza
mieszane z wapnem, produkt zwany
„cementem pucolanowym)
† „Pucolanowy” od Pozzuola koło Neapolu (u
podnóża Wezuwiusza)
† Stosowane w starożytnym Rzymie w
konstrukcjach inżynierskich i budownictwie
drogowym
Technologia, rok 3, wykład 5 6

3
Spoiwa hydrauliczne
† Cement
† Wapno
† Popioły lotne aktywne

Technologia, rok 3, wykład 5 7

† Spoiwa hydrauliczne
† Cement: pochodzenie, skład,
właściwości
† Wapno: pochodzenie, skład
właściwości
† Zastosowanie w budownictwie
drogowym

Technologia, rok 3, wykład 5 8

4
Cement
† Cement pucolanowy: Rzym
† Współczesny cement: wynaleziony w 1845
r. przez Izaaka Johnsona w Anglii (koło
Portland – stąd „cement portlandzki”)
† Cement: spoiwo hydrauliczne otrzymywane
ze zmielenia klinkieru cementowego
† Klinkier cementowy: produkt wypalenia w
wysokiej temperaturze mieszaniny
rozdrobnionych, odpowiednio dobranych
składników (przede wszystkim węglanu
wapnia i glinokrzemianów)
Technologia, rok 3, wykład 5 9

Cement
† Cement portlandzki: ze zmielenia klinkieru
portlandzkiego (węglany wapnia i
glinokrzemiany) z dodatkiem gipsu
† Cement hutniczy: ze zmielenia klinkieru
portlandzkiego z zasadowym żużlem
wielkopiecowym granulowanym i gipsem
palonym
† Cement glinowy: ze zmielenia klinkieru
glinowego (boksyty i wapień)

Technologia, rok 3, wykład 5 10

5
Cement: Definicje
† tlenek wapnia reaktywny (CaO): część tlenku wapnia, która w
normalnych warunkach twardnienia może tworzyć hydraty
krzemianów wapnia lub hydraty glinianów wapnia
† dwutlenek krzemu reaktywny (SiO2): część dwutlenku krzemu,
która po działaniu kwasu chlorowodorowego (HCl) przechodzi
do roztworu we wrzącym roztworze wodorotlenku potasu
† składnik główny: specjalnie wybrany materiał nieorganiczny,
którego udział w stosunku do sumy masy wszystkich
składników głównych i składników drugorzędnych przekracza
5% masy
† składnik drugorzędny: specjalnie wybrany materiał
nieorganiczny, którego udział w stosunku do sumy masy
wszystkich składników głównych i składników drugorzędnych
nie przekracza 5% masy
† rodzaj cementu powszechnego użytku: jeden z 27 wyrobów z
grupy cementów powszechnego użytku
† klasa wytrzymałości cementu: klasa wytrzymałości na ściskanie

Technologia, rok 3, wykład 5 11

Cement: norma
† PN-EN 197-1: 2002 Cement. Część 1:
Skład, wymagania i kryteria
zgodności dotyczące cementów
powszechnego użytku

Technologia, rok 3, wykład 5 12

6
Cement
† Cement jest to spoiwo hydrauliczne,
tj. drobno zmielony materiał
nieorganiczny, który po zmieszaniu z
wodą daje zaczyn wiążący i
twardniejący w wyniku reakcji i
procesów hydratacji, który po
stwardnieniu pozostaje wytrzymały i
trwały także pod wodą.

Technologia, rok 3, wykład 5 13

Cement
† Hydrauliczne twardnienie cementu CEM
następuje głównie przez hydratację
krzemianów wapnia, a także innych
związków chemicznych, które mogą brać
udział w procesie twardnienia, np.
glinianów. Suma udziałów reaktywnego
tlenku wapnia (CaO) i reaktywnego
dwutlenku krzemu (SiO2) w cemencie CEM
powinna wynosić co najmniej 50% masy.

Technologia, rok 3, wykład 5 14

7
Cement: Składniki główne
† Klinkier cementu portlandzkiego
† Granulowany żużel wielkopiecowy
† Pucolany
† Popiół lotny
† Łupek palony
† Wapień
† Pył krzemionkowy

Technologia, rok 3, wykład 5 15

Cement: Składniki główne

† Klinkier cementu portlandzkiego (K)
„ otrzymywany ze spiekania dokładnie zestawionej
mieszaniny rozdrobnionych i ujednorodnionych
surowców (mąka surowcowa, zaczyn i szlam)
zawierających tlenki – CaO, SiO2, Al2O3, Fe2O3 i
niewielkie ilości innych materiałów
† Granulowany żużel wielkopiecowy (S)
„ wytwarzany przez gwałtowne chłodzenie płynnego
żużla o odpowiednim składzie, otrzymywanego przy
wytapianiu rudy żelaza w wielkim piecu
„ zawiera co najmniej dwie trzecie masy żużla
zeszklonego oraz wykazuje właściwości hydrauliczne
przy odpowiedniej aktywacji

Technologia, rok 3, wykład 5 16

8
Cement: Składniki główne
† Pucolany (P, Q)
„ naturalne materiały krzemionkowe lub glino-
krzemianowe, lub kombinacja obydwu
„ pucolanami są również popiół lotny i pył krzemionkowy
„ same nie twardnieją po zmieszaniu z wodą, lecz drobno
zmielone i w obecności wody reagują w normalnej
temperaturze otoczenia z rozpuszczonym
wodorotlenkiem wapnia (Ca(OH)2), tworząc związki
krzemianów wapnia i glinianów wapnia o rosnącej
wytrzymałości
„ pucolany naturalne (P): zwykle materiały pochodzenia
wulkanicznego lub skały osadowe o odpowiednim
składzie chemiczno-mineralogicznym
„ Pucolany naturalne wypalane (Q): materiały
pochodzenia wulkanicznego, gliny, łupki lub skały
osadowe, aktywowane przez obróbkę termiczną

Technologia, rok 3, wykład 5 17

Cement: Składniki główne

† Popiół lotny (V, W)
„ otrzymywany przez elektrostatyczne lub mechaniczne
osadzanie pylistych cząstek spalin z palenisk opalanych pyłem
węglowym. Popiół otrzymywany innymi metodami nie powinien
być stosowany w cemencie CEM
„ może być z natury krzemionkowy lub wapienny
„ popiół o naturze krzemionkowej wykazuje właściwości
pucolanowe
„ popiół o naturze wapiennej wykazuje właściwości pucolanowe i
hydrauliczne
† Łupek palony (T)
„ łupek palony, w szczególności łupek palony bitumiczny,
wytwarzany jest w specjalnym piecu w temperaturze około
800ºC
„ zawiera fazy klinkierowe (krzemiany) oraz tlenki o
reaktywności pucolanowe
„ w drobno zmielonym stanie, łupek palony wykazuje wyraźne
właściwości hydrauliczne oraz dodatkowo pucolanowe.

Technologia, rok 3, wykład 5 18

9
Cement: Składniki główne
† Wapień (L, LL)
„ stosowany w produkcji cementu powinien
zawierać co najmniej 75% węglanu wapnia
(CaCO3) oraz ograniczoną ilość gliny i węgla
organicznego.
† Pył krzemionkowy (D)
„ powstaje podczas redukcji kwarcu wysokiej
czystości za pomocą węgla w elektrycznych
piecach łukowych przy pomocy krzemu lub
stopów żelazokrzemu
„ składa się z drobnych kulistych cząstek
zawierających co najmniej 85% masy
bezpostaciowego dwutlenku krzemu

Technologia, rok 3, wykład 5 19

Cement: Składniki drugorzędne

† Specjalnie wyselekcjonowane mineralne
materiały nieorganiczne naturalne lub
pochodzące z procesu produkcji klinkieru
† Ulepszają fizyczne właściwości cementu
(takie jak urabialność i wodożądność)
† Mogą być one obojętne lub mieć
nieznaczące właściwości hydrauliczne lub
pucolanowe

Technologia, rok 3, wykład 5 20

10
Cement: Składniki drugorzędne
† Siarczan wapnia
„ dodawany jest do innych składników cementu podczas
jego wytwarzania w celu regulacji czasu wiązania
„ może występować jako gips (dwuwodny siarczan wapnia
CaSO4 · 2H2O), półhydrat (CaSO4 · ½ H2O) lub
anhydryt (bezwodny siarczan wapnia CaSO4), lub ich
mieszanina.
† Dodatki
„ inne nie wymienione składniki, dodawane w celu
poprawy wytwarzania lub właściwości cementu
„ całkowita ilość dodatków nie powinna przekraczać 1,0%
masy cementu (z wyjątkiem pigmentów)
„ ilość dodatków organicznych w przeliczeniu na stan
suchy nie powinna przekraczać 0,5% masy cementu
„ dodatki nie powinny powodować korozji zbrojenia lub
pogarszać właściwości cementu lub betonu, lub zaprawy

Technologia, rok 3, wykład 5 21

Cement
† CEM I (1 rodzaj) - Cement portlandzki
„ Zawiera: klinkier
† CEM II (19 rodzajów) - Cement portlandzki
wieloskładnikowy
„ Zawiera: klinkier i inne składniki główne
† CEM III (3 rodzaje) - Cement hutniczy
„ Zawiera: klinkier i żużel wielkopiecowy
† CEM IV (2 rodzaje) - Cement pucolanowy
„ Zawiera: klinkier i pucolany
† CEM V (2 rodzaje) - Cement wieloskładnikowy
„ Zawiera: klinkier, żużel wielkopiecowy i pucolany
† Łącznie 27 rodzajów cementu

Technologia, rok 3, wykład 5 22

11
 Technologia, rok 3, wykład 5 23

Cement: Wymagania
† Właściwości mechaniczne
„ Wytrzymałość normowa
† Wytrzymałość na ściskanie oznaczana po
28 dniach. Wyróżnia się trzy klasy
wytrzymałości normowej: 32,5; 42,5; 52,5
„ Wytrzymałość wczesna
† Wytrzymałość na ściskanie oznaczana po 2
lub po 7 dniach
† Klasa normalna N, klasa wysoka R

Technologia, rok 3, wykład 5 24

12
Cement: Wymagania
† Właściwości fizyczne
„ Początek czasu wiązania
„ Stałość objętości
† Właściwości chemiczne
„ Strata prażenia
„ Pozostałość nierozpuszczalna
„ Zawartość siarczanów (jako SO3)
„ Zawartość chlorków
„ Pucolanowość

Technologia, rok 3, wykład 5 25

Technologia, rok 3, wykład 5 26

13
 Technologia, rok 3, wykład 5 27

Cement: Wymagania
† Wymagania dotyczące trwałości
„ Szczególne wymagania określone wobec
zapraw lub betonów odnoszące się do
warunków środowiskowych stosowania
cementu, uwzględniające
mrozoodporność, odporność chemiczną i
ochronę zbrojenia

Technologia, rok 3, wykład 5 28

14
† Spoiwa hydrauliczne
† Cement: pochodzenie, skład,
właściwości
† Wapno: pochodzenie, skład
właściwości
† Zastosowanie w budownictwie
drogowym

Technologia, rok 3, wykład 5 29

Wapno: normy
† PN-EN 459-1: 2003 Wapno
budowlane. Część 1: Definicje,
wymagania i kryteria zgodności
† PN-EN 459-2: 2003 Wapno
budowlane. Część 2: Metody badań
† PN-EN 459-3: 2003 Wapno
budowlane. Część 3: Ocena zgodności

Technologia, rok 3, wykład 5 30

15
Wapno
† Wapno budowlane stosowane jest
jako spoiwo w zaprawach murarskich,
do obrzutek i tynków, do produkcji
wyrobów budowlanych
† (oraz do stabilizacji gruntu)

Technologia, rok 3, wykład 5 31

Wapno: Definicje
† wapno
„ materiał zawierający wszelkie fizyczne i chemiczne
odmiany tlenku wapnia i/lub tlenku magnezu (CaO i MgO)
lub wodorotlenków wapnia i magnezu (Ca(OH)2 i Mg(OH)2)
† wapno budowlane
„ wapno stosowane w budownictwie i inżynierii lądowej i
wodnej
† wapno powietrzne
„ wapno składające się głównie z tlenku wapnia lub
wodorotlenku wapnia, powoli twardniejące w powietrzu pod
wpływem działania atmosferycznego dwutlenku węgla. W
zasadzie nie twardnieje pod wodą i nie ma właściwości
hydraulicznych. może to być zarówno wapno palone, jak i
wapno hydratyzowane.

Technologia, rok 3, wykład 5 32

16
Wapno: Definicje
† wapno palone (Q) (dawniej niegaszone)
„ wapno powietrzne składające się głównie z tlenku wapnia i tlenku
magnezu, wytwarzane poprzez palenie prażenie kamienia wapiennego
i/lub dolomitu. Wapno palone wchodzi w reakcję egzotermiczną z
wodą. Oferowane są w różnych stanach rozdrobnienia, od brył do
materiału drobno zmielonego. Termin ten obejmuje wapno wapniowe i
wapno dolomitowe.
† wapno hydratyzowane (S) (dawniej gaszone)
„ wapno powietrzne, wapno wapniowe lub wapno dolomitowe,
otrzymywane w wyniku kontrolowanego gaszenia wapna palonego.
Wytwarzane jest w postaci suchego proszku lub ciasta, lub jako
zawiesina (mleko wapienne).
† wapno wapniowe (CL)
„ wapno zawierające głównie tlenek wapnia lub wodorotlenek wapnia bez
żadnych dodatków materiałów hydraulicznych lub pucolanowych
† Uwaga: wapno muszlowe jest to hydratyzowane wapno wapniowe wytwarzane
poprzez prażenie kamienia muszlowego, a następnie gaszenie. Wapno pokarbidowe
jest to hydratyzowane wapno wapniowe powstające jako produkt uboczny przy
produkcji acetylenu z karbidu.

Technologia, rok 3, wykład 5 33

Wapno: Definicje
† wapno dolomitowe (DL)
„ wapno zawierające głównie tlenek wapnia i tlenek
magnezu lub wodorotlenek wapnia i wodorotlenek
magnezu bez żadnych dodatków materiałów
hydraulicznych lub pucolanowych
† wapno dolomitowe półhydratyzowane
„ wapno dolomitowe hydratyzowane składające się
głównie z wodorotlenku wapnia i tlenku magnezu
† wapno dolomitowe całkowicie zhydratyzowane
„ wapno dolomitowe hydratyzowane składające się
głównie z wodorotlenku wapnia i wodorotlenku magnezu

Technologia, rok 3, wykład 5 34

17
 Wapno: Definicje
† wapno hydrauliczne naturalne (NHL)
„ wapno wytwarzane poprzez wypalanie bardziej lub mniej
ilastego lub krzemionkowego kamienia wapiennego,
sproszkowane w procesie gaszenia, mielone lub nie mielone.
Wszystkie NHL mają właściwość wiązania i twardnienia pod
wodą. Do procesu twardnienia przyczynia się atmosferyczny
dwutlenek węgla.
† wapno hydrauliczne naturalne z dodatkami (Z)
„ wapno hydrauliczne naturalne (NHL). Produkty specjalne,
które mogą zawierać do 20% m/m odpowiednich dodatków
materiałów pucolanowych lub hydraulicznych, są dodatkowo
oznaczone „Z”.
† wapno hydrauliczne (HL)
„ wapno składające się głównie z wodorotlenku wapnia,
krzemianów wapnia i glinianów wapnia, wytwarzane poprzez
mieszanie odpowiednich surowców. Ma ono właściwości
wiązania i twardnienia pod wodą. Do procesu twardnienia
przyczynia się atmosferyczny dwutlenek węgla.

Technologia, rok 3, wykład 5 35

Wapno: Klasyfikacja
† Wapno powietrzne należy klasyfikować według zawartości
(CaO+MgO), a wapno hydrauliczne w zależności od wytrzymałości
na ściskanie

Oznaczenie Symbol
Wapno wapniowe 90 CL 90
Wapno wapniowe 80 CL 80
Wapno wapniowe 70 CL 70
Wapno dolomitowe 85 DL 85
Wapno dolomitowe 80 DL 80
Wapno hydrauliczne 2 HL 2
Wapno hydrauliczne 3,5 HL 3,5
Wapno hydrauliczne 5 HL 5
Wapno hydrauliczne naturalne 2 NHL 2
Wapno hydrauliczne naturalne 3,5 NHL 3,5
Wapno hydrauliczne naturalne 5 NHL 5

Technologia, rok 3, wykład 5 36

18
Wapno: Oznaczenie normowe
† rodzaj, stan dostawy (palone lub
hydratyzowane), stopień hydratyzowania
„ wapno wapniowe 90, palone
† EN 459-1 CL 90-Q
„ wapno wapniowe 80, hydratyzowane (gaszone)
† EN 459-1 CL 80-S
„ wapno dolomitowe 85, półhydratyzowane
† EN 459-1 DL 85-S1
„ wapno hydrauliczne 5
† EN 459-1 HL 5
„ wapno hydrauliczne naturalne 3,5 z dodatkiem
pucolany
† EN 459-1 NHL 3,5-Z

Technologia, rok 3, wykład 5 37

Wapno: Wymagania chemiczne

(skład chemiczny)
† zawartość CaO+MgO
† zawartość MgO
† zawartość CO2
† zawartość SO3
† zawartość wapna czynnego (wapna
CaO i Ca(OH)2 nie związanego)

Technologia, rok 3, wykład 5 38

19
 Tablica 2. Wymagania chemiczne wobec wapna

Rodzaj wapna CaO + MgO MgO CO2 SO3 Wapno

budowlanego czynne
CL 90 ≥ 90 ≤5 ≤4 ≤2
CL 80 ≥ 80 ≤5 ≤7 ≤2
CL 70 ≥ 70 ≤5 ≤ 12 ≤2
DL 85 ≥ 85 ≤ 30 ≤7 ≤2
DL 80 ≥ 80 ≤5 ≤7 ≤2
HL 2 ≤3 ≥8
HL 3,5 ≤3 ≥6
HL 5 ≤3 ≥3
NHL 2 ≤3 ≥ 15
NHL 3,5 ≤3 ≥9
NHL 5 ≤3 ≥3

Technologia, rok 3, wykład 5 39

Wapno: Wymagania fizyczne

† wytrzymałość normowa – wytrzymałość na
ściskanie oznaczana po 28 dniach
† stopień zmielenia
† zawartość wolnej wody
† stałość objętości po gaszeniu
† badania zaprawy
„ głębokość wnikania
„ zawartość powietrza
† czas wiązania
„ początek
„ koniec

Technologia, rok 3, wykład 5 40

20
Tablica 3. Wytrzymałość na ściskanie wapna hydraulicznego
i hydraulicznego naturalnego

Wytrzymałość na ściskanie, MPa

Rodzaj wapna
budowlanego po 7 dniach po 28 dniach

HL 2 i NHL 2 - ≥ 2 do ≤ 7

HL 3,5 i NHL 3,5 - ≥ 3,5 do ≤ 10

HL 5 i NHL 5 ≥2 ≥ 5 do ≤ 15

Technologia, rok 3, wykład 5 41

Wapno: Wymagania fizyczne

dodatkowe (informacyjne)
† reaktywność (wapno palone)
† wodożądność (badanie zaprawy)
† zatrzymywanie wody (badanie
zaprawy)
† gęstość nasypowa
† stopień zmielenia (wapno palone)
† stopień białości (metoda badania
według uzgodnień pomiędzy
dostawcą a odbiorcą)
Technologia, rok 3, wykład 5 42

21
† Spoiwa hydrauliczne
† Cement: pochodzenie, skład,
właściwości
† Wapno: pochodzenie, skład
właściwości
† Zastosowanie w budownictwie
drogowym

Technologia, rok 3, wykład 5 43

Cement
† Nawierzchnie drogowe z betonu cementowego
† Nawierzchnie drogowe z drobnowymiarowych
elementów betonowych deb
† Elementy wyposażenia dróg: krawężniki, bariery itp.
† Stabilizacja gruntów podłoża nawierzchni
† Podbudowa z kruszyw stabilizowanych cementem
† Podbudowa z chudego betonu
† Podbudowa z betonu cementowego
† Mieszanki mineralno-cementowo-emulsyjne w
technologii recyklingu na zimno na miejscu

Technologia, rok 3, wykład 5 44

22
Cement w nawierzchni betonowej
† Duża wytrzymałość zapewniająca uzyskanie
odpowiedniej wytrzymałości betonu do przeniesienia
obciążenia ruchem pojazdów
† Czas wiązania odpowiedni do wyprodukowania,
transportu i wbudowania betonu; początek wiązania
cementu powinien być dłuższy niż 120 minut
† Umiarkowane ciepło twardnienia, aby uniknąć
naprężeń cieplnych w świeżym betonie i powstania
powierzchniowych spękań termicznych
† Wodożądność nie większą niż 28%, pozwalającą na
uzyskanie żądanej konsystencji betonu przy niskim
współczynniku w/c (woda/cement) – wytworzony
beton będzie wówczas wykazywał dużą wytrzymałość i
mały skurcz

Technologia, rok 3, wykład 5 45

Cement w nawierzchni betonowej

† Cement o wysokiej wytrzymałości
(52,5N i 52,5R) ma wysokie ciepło
twardnienia, co powoduje znaczny
skurcz zaprawy z nim wytworzonej
† Taki cement stosowany jest w
naprawach nawierzchni betonowych,
gdy wymagane jest szybkie
twardnienie i oddanie nawierzchni do
ruchu

Technologia, rok 3, wykład 5 46

23
Cement w nawierzchni betonowej
† Dobierając cement do betonu, należy
zwrócić uwagę na możliwość reakcji
związków zawartych w cemencie i w
kruszywie mineralnym
† Duża zawartość w cemencie tlenków
wapnia, krzemu i glinu (CaO, SiO2, Al2O3)
może z kruszywem zawierającym
reaktywne formy krzemionki wywołać
reakcję, której efektem jest korozja
alkaliczno-krzemionkowa betonu
† Korozja ta objawia się siatką drobnych rys
powstających na powierzchni betonu

Technologia, rok 3, wykład 5 47

Cement w nawierzchni betonowej

† Nadmierna łączna zawartość tlenków
wapnia i magnezu (CaO + MgO) może
powodować pęcznienie betonu

Technologia, rok 3, wykład 5 48

24
Cement w nawierzchni betonowej
† Stopień rozdrobnienia cementu nie
powinien być zbyt duży
† Drobny przemiał (duże rozdrobnienie):
„ większa wytrzymałość na ściskania i zginanie,
zwłaszcza w okresie początkowego wiązania i
twardnienia
„ większa wodożądność cementu
† Zbyt gruby przemiał (małe rozdrobnienie):
„ trudności w utrzymaniu wody w mieszance
betonowej

Technologia, rok 3, wykład 5 49

Cement w nawierzchni betonowej

† Dobór cementu powinien uwzględniać
uzyskanie odpowiednich właściwości
funkcjonalnych betonu:
„ Dużej wytrzymałości na ściskanie
„ Dużej wytrzymałości na rozciąganie (przy
zginaniu)
„ Dużej szczelności (małej porowatości)
„ Małej nasiąkliwości
„ Dużej mrozoodporności
„ Dużej odporności na środki odladzające

Technologia, rok 3, wykład 5 50

25
Cement w nawierzchni betonowej
† Stosowane rodzaje cementów wg
KTKNS:
„ drogi o kategorii ruchu KR4, KR5, KR6
† CEM I 32,5N
† CEM I 32,5R
† CEM I 42,5N
† CEM I 42,5R
„ drogi o kategorii ruchu KR1, KR2, KR3
† bez ograniczeń w stosunku do rodzaju
cementu - od CEM I do CEM V

Technologia, rok 3, wykład 5 51

Cement w podbudowie nawierzchni

† Podbudowa nawierzchni z dodatkiem
cementu może być wykonana jako:
„ podbudowa z gruntu lub kruszywa
stabilizowanego cementem
„ podbudowa z chudego betonu

Technologia, rok 3, wykład 5 52

26
Cement w podbudowie nawierzchni
† Stabilizacja gruntu lub kruszywa cementem -
mieszanka mineralną, w której spoiwem
hydraulicznym jest cement
† R28 = 5,0 MPa
† Chudy beton - mieszanka kruszywa mineralnego
związanego spoiwem hydraulicznym, którym jest
cement
† R28 = od 6 do 9 MPa
† R7 = od 3,5 do 5,5 MPa
† Grubość warstwy podbudowy z chudego betonu
według KTKNPP - zależnie od kategorii ruchu od 16
(KR1) do 22 cm (KR6)

Technologia, rok 3, wykład 5 53

Wapno
† Wapno w budownictwie drogowym stosowane jest do:
„ stabilizacji gruntów podłoża nawierzchni
„ podbudów z kruszyw stabilizowanych wapnem.
† Stabilizacja gruntów wapnem stosowana jest do
ulepszenia podłoża gruntowego, w tym do
wzmocnienia podłoża gruntowego G2, G3, G4, w celu
uzyskania gruntu o nośności G1, wymaganej według
KTKNPP
† Kruszywo stabilizowane wapnem używane jest od
wykonania dolnej warstwy podbudowy nawierzchni
dróg
† Stosowane jest wapno palone lub wapno
hydratyzowane

Technologia, rok 3, wykład 5 54

27
Aktywne popioły lotne
† Popioły lotne w budownictwie drogowym stosowane są
do:
„ stabilizacji gruntów podłoża nawierzchni
„ podbudów z kruszyw stabilizowanych aktywnym
popiołem lotnym
† Stabilizacja gruntów popiołem aktywnym lotnym
stosowana jest do ulepszenia podłoża gruntowego, w
tym do wzmocnienia podłoża gruntowego G2, G3, G4,
w celu uzyskania gruntu o nośności G1, wymaganej
według KTKNPP
† Kruszywo stabilizowane aktywnym popiołem lotnym
używane jest od wykonania dolnej warstwy
podbudowy nawierzchni dróg
† Stosowane są aktywne popioły lotne z węgla
brunatnego

Technologia, rok 3, wykład 5 55

Podbudowa z betonu popiołowego

† W podbudowie z betonu popiołowego można stosować
następujące materiały:
„ Kruszywa mineralne: piasek, żwir i pospółka,
kruszywa łamane
„ Kruszywa sztuczne: żużel wielkopiecowy kawałkowy,
łupki węglowe, keramzyt
„ Popioły lotne:
† PKb z węgla kamiennego
† PKa z węgla kamiennego (jako dodatek pucolanowe do
spoiwa)
† PBc aktywne z węgla brunatnego (jako samodzielne
spoiwo) oraz
† PBa i PBb z węgla brunatnego (jako dodatek
pucolanowy do spoiwa)
„ Spoiwa hydrauliczne: wapno, cement

Technologia, rok 3, wykład 5 56

28
Nawierzchnie półsztywne: spękania
odbite
† Nawierzchnie asfaltowe z warstwami podbudowy
związanej spoiwem hydraulicznym są konstrukcjami
półsztywnymi nawierzchni drogowej
† Nawierzchnie półsztywne są narażone na powstawanie
spękań odbitych
† Spękania są zapoczątkowane w warstwie podbudowy
ze spoiwem hydraulicznym wskutek skurczu fizyko-
chemicznego
† Następnie mogą być przenoszone do warstw
asfaltowych położonych bezpośrednio na takiej
podbudowie
† Spękania te nazywane są spękaniami odbitymi

Technologia, rok 3, wykład 5 57

Nawierzchnie półsztywne: spękania

odbite - zapobieganie
† Redukcja zawartości spoiwa hydraulicznego (np. cementu)
do niezbędnej ilości, zapewniającej wymaganą
wytrzymałość, z jednoczesną optymalizacją składu
mieszanki mineralnej
† Sztuczne, celowe wywołanie (np. przez nacięcie) pęknięć
poprzecznych w podbudowie sztywnej
† Zastosowanie warstwy pośredniej rozpraszającej naprężenia
rozciągające położonej na warstwie podbudowy sztywnej,
pod warstwami asfaltowymi, którą może być:
„ membrana z polimeroasfaltu (warstwa SAMI Stress Absorbing
Membrane Interlayer)
„ warstwa o grubości 12 cm z zagęszczonej mieszanki
mineralnej
„ siatka polimerowa, metalowa, szklana lub węglanowa
„ włóknina nasączona polimeroasfaltem
† Połączenie kilku z podanych technik.

Technologia, rok 3, wykład 5 58

29
Podsumowanie
† Spoiwa hydrauliczne znane i stosowane już
w starożytnym Rzymie (spoiwa
pucolanowe, pochodzenia wulkanicznego)
† Obecnie stosowane w drogownictwie:
cement, wapno, aktywny popiół lotny
† 27 rodzajów cementu powszechnego użytku
(+cementy specjalne)
† Wszechstronne zastosowanie w
drogownictwie: nawierzchnie, podbudowy,
podłoże, stabilizacja gruntu
† Nawierzchnie półsztywne: konieczność
zapobiegania powstawania spękań odbitych
Technologia, rok 3, wykład 5 59

Dziękuję za uwagę

Technologia, rok 3, wykład 5 60

30