Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejtnoci z dziau rodowisko przyrodnicze Polski

Zakres podstawowy. Grupa A

Nr zad. 1. 2.

Przewidywana odpowied Zwrotnikowa kontynentalna. Toru, Wrocaw, Kielce, Zakopane. Przykadowe wyjanienie: w Polsce wschodniej czciej wystpuje masa powietrza polarnokontynentalnego, ktrego napyw zim powoduje wystpowanie ujemnej temperatury powietrza. a) Deltowe. b) Przybrzene. c) Polodowcowe morenowe. d) Polodowcowe cyrkowe. Przykadowy opis: Jezioro przybrzene jest pozostaoci dawnej zatoki morskiej, ktra zostaa zamknita przez mierzej zbudowan przez prd przybrzeny. Przykady: ebsko, Jamno, Gardno, Wicko.

Kryteria zaliczenia Za podanie prawidowej nazwy . 1 p. Za prawidowe wpisanie: 2 miast . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 34 miast . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

Maks. liczba punktw 1 2

3.

Za prawidowe wyjanienie . . . . 1 p.

4.

Za prawidowe wpisanie: 2 typw genetycznych . . . . . . 1 p. 34 typw genetycznych . . . . 2 p. Za prawidowy opis . . . . . . . . . 1 p. Za podanie nazwy: 1 jeziora . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2 jezior . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p. Za prawidowe wpisanie: pierwszego i ostatniego wydarzenia . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. wszystkich wydarze . . . . . . . 2 p.

5.

6.

acdbe

7.

Surowiec mineralny: wgiel kamienny. Przykadowe sposoby wykorzystania: do produkcji energii elektrycznej i energii cieplnej w przemyle farmaceutycznym w przemyle koksowniczym w przemyle hutniczym. a) Dziaalno rzeki. b) Dziaalno ldolodu. Przykadowe wyjanienie: Gry witokrzyskie nie s tak wysokie jak Tatry, poniewa zostay sfadowane duo wczeniej, w erze paleozoicznej, podczas fadowania hercyskiego, za Tatry podczas fadowania alpejskiego. Proces niszczenia Gr witokrzyskich trwa duo duej, dlatego s one nisze od Tatr. a) Czarne ziemie. b) Mady. Parki Narodowe: Biebrzaski, Narwiaski, Biaowieski, Kampinoski, Poleski. 31

Za rozpoznanie surowca . . . . . . 1 p. Za podanie 1 sposobu wykorzystania . . . . . . . . . . . . . 1 p.

8.

Za podanie czynnika dla: 1 krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2 krain . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

9.

Za prawidowe wyjanienie . . . . 1 p.

10.

Za prawidowe wpisanie gleb: 1 krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2 krain . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p. Za prawidowe wpisanie: 23 nazw . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 4 nazw . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

11.

12.

c) a) Wieprz, Pilica, Bzura, Raba. b) Warta, Nysa Kodzka, Stobrawa.

Za zaznaczenie waciwego opisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. Za prawidowe przyporzdkowanie: 45 nazw rzek . . . . . . . . . . . . 1 p. 67 nazw rzek . . . . . . . . . . . . 2 p.

13.

32

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejtnoci z dziau rodowisko przyrodnicze Polski

Zakres podstawowy. Grupa B

Nr zad. 1. 2.

Przewidywana odpowied Powietrze arktyczne. Biaystok, Warszawa, Toru, Wrocaw. Przykadowe wyjanienie: w Polsce wschodniej czciej wystpuje masa powietrza polarnokontynentalnego, ktrego napyw latem powoduje wystpowanie temperatur powietrza powyej 20C, za w czci zachodniej napywa powietrze polarnomorskie przynoszce ochodzenie. a) Przybrzene. b) Polodowcowe morenowe. c) Polodowcowe rynnowe. d) Deltowe. Przykadowy opis: jezioro rynnowe powstawao pod lodowcem lub przed czoem lodowca, w wyniku erozji rzek pyncych pod lodem lub w wyniku erozji samego lodowca obicego teren. Przykady: Hacza, Jeziorak, Gopo, Raduskie.

Kryteria zaliczenia Za podanie prawidowej nazwy . . 1 p Za prawidowe wpisanie: 2 miast . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 34 miast . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

Maks. liczba punktw 1 2

3.

Za prawidowe wyjanienie . . . . 1 p.

4.

Za prawidowe wpisanie: 2 typw genetycznych . . . . . . 1 p. 34 typw genetycznych . . . . 2 p. Za prawidowe wyjanienie . . . . 1 p. Za podanie nazwy: 1 jeziora . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2 jezior . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p. Za prawidowe wpisanie: pierwszego i ostatniego wydarzenia . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. wszystkich wydarze . . . . . . . 2 p. Za rozpoznanie surowca . . . . . . 1 p. Za podanie 1 sposobu wykorzystania . . . . . . . . . . . . . 1 p. Za podanie czynnika dla: 1 krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2 krain . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

5.

6.

beadc

7.

Surowiec mineralny: sl kamienna. Przykadowe sposoby wykorzystania: w gospodarstwach domowych w przemyle chemicznym w przemyle spoywczym. a) Ruchy grotwrcze. b) Dziaalno morza. Przykadowe wyjanienie: Sudety nie s tak wysokie jak Tatry, poniewa zostay sfadowane duo wczeniej, w erze paleozoicznej, podczas fadowania hercyskiego, za Tatry podczas fadowania alpejskiego. Proces niszczenia Sudetw trwa duo duej, dlatego s one nisze od Tatr. a) Czarnoziemy. b) Czarne ziemie.

8.

9.

Za prawidowe wyjanienie . . . . 1 p.

10.

Za prawidowe wpisanie gleb: 1 krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2 krain . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

33

11.

Parki Narodowe: Drawieski, Wigierski, Wielkopolski, Bory Tucholskie, Ujcie Warty. b) a) Dunajec, Pilica, Bug, Brda. b) Nysa uycka, Barycz, Note.

Za prawidowe wpisanie: 23 nazw . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 4 nazw . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p. Za zaznaczenie waciwego opisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. Za prawidowe przyporzdkowanie: 45 nazw rzek . . . . . . . . . . . . 1 p. 67 nazw rzek . . . . . . . . . . . . 2 p.

12.

13.

34

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejtnoci z dziau rodowisko przyrodnicze Polski

Zakres rozszerzony. Grupa A

Nr zad.

Przewidywana odpowied 1. Amplituda rocznej temperatury powietrza powyej 23C we wschodniej czci kraju. 2. Maksimum opadw latem. Szczecin. Wystpuje tu najmniejsza amplituda rocznej temperatury powietrza (18,2C), najbardziej agodne s zimy. Przykadowe wyjanienie: obszar Polski by kilkakrotnie objty zlodowaceniem, po raz ostatni zlodowaceniem Wisy. W wyniku dziaalnoci ldolodu i wd lodowcowych powstaa dua liczba jezior w pasie pojezierzy. aden inny czynnik nie prowadzi do powstania tak duej liczby jezior na maym obszarze. a) Granity i gnejsy. b) Wapienie. A. Wyniesienie Mazursko-Suwalskie. B. Monoklina Przedsudecka. C. Zapadlisko Przedkarpackie. D. Zapadlisko lsko-Krakowskie. Przykadowe cechy rzeby staroglacjalnej: obszar paski, wyrwnany brak jezior polodowcowych mae rnice wysokoci wzgldnej wyranie zaznaczone pradoliny pozostaociami cigw moren czoowych s wysoczyzny porozcinane przez doliny rzeczne. Nazwa krainy geograficznej: Nizina Mazowiecka. Nazwa ukadu rzecznego: promienisty. Przykadowe przyczyny: nage topnienie niegu wiosn due sumy opadw deszczu gwatowne opady deszczu silne wiatry wiejce na wybrzeu, powodujce powstanie tzw. cofki.

Kryteria zaliczenia Za podanie: 1 cechy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2 cech . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p. Za podanie prawidowej nazwy miasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. Za 1 argument uzasadniajcy . . 1 p. Za prawidowe wyjanienie . . . . 1 p.

Maks. liczba punktw 2

1.

2.

3.

4.

Za podanie ska dla 1 obszaru . . 1 p. Za prawidowe podpisanie nazw: 2 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 3 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 2 p. 4 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 3 p.

5.

6.

Za podanie 1 poprawnej cechy rzeby . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

7.

Za podanie nazwy: krainy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. ukadu rzecznego . . . . . . . . . . 1 p.

8.

Za 1 prawidow przyczyn . . . . 1 p.

9.

Ocena: Nizina lska ma lepsze warunki dla rozwoju ogrodnictwa. Przykadowe argumenty: na Nizinie lskiej okres wegetacji trwa duej (ponad Za prawidow ocen i podanie: 220 dni), za na Pojezierzu Suwalskim tylko 190 dni 1 argumentu . . . . . . . . . . . . . 1 p. na Pojezierzu Suwalskim czciej wystpuj przy 2 argumentw . . . . . . . . . . . . 2 p. mrozki wiosenne na Nizinie lskiej wystpuj bardziej yzne gleby (duy udzia czarnych ziem, czarnoziemw, brunatnych, mad). 35

10.

a) Wiatr. b) Lodowiec grski. c) Wody lodowcowe. d) Ldold. a) (...) wyyn. b) (...) dla minionych okresw geologicznych. c) (...) drzew iglastych. d) (...) mada rzeczna. Przykadowe elementy: rzeba wysokogrska rzeba polodowcowa roliny relikty pitra rolinne charakterystyczne zwierzta, np. wistaki, kozice. a) uawy Wilane. b) Pojezierze Suwalskie. c) Sudety. a) 3 b) 4 c) 5 d) 1 Przykadowe argumenty: zoa rudy zalegaj bardzo gboko, w podou platformy prekambryjskiej, wic ich eksploatacja bdzie bardzo kosztowna wydobycie cakowicie zniszczy okoliczny krajobraz, a obszar ten graniczy z Suwalskim Parkiem Krajobrazowym, w ktrym chroniony jest krajobraz modoglacjalny wydobycie spowoduje powstanie leja depresyjnego, obnienie poziomu wd podziemnych, a w konsekwencji przyczyni si do czciowego zaniku okolicznych jezior.

Za 1 czynnik rzebotwrczy . . . 1 p.

11.

Za poprawne uzupenienie 1 zdania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

12.

Za 1 poprawny element . . . . . . 1 p.

13.

Za rozpoznanie 1 krainy . . . . . . 1 p. Za prawidowe przyporzdkowanie: 2 surowcw . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 3 surowcw . . . . . . . . . . . . . . 2 p. 4 surowcw . . . . . . . . . . . . . . 3 p.

14.

15.

Za podanie 1 argumentu . . . . . . 1 p.

36

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejtnoci z dziau rodowisko przyrodnicze Polski

Zakres rozszerzony. Grupa B

Nr zad.

Przewidywana odpowied

Kryteria zaliczenia Za podanie: 1 cechy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2 cech . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p. Za podanie prawidowej nazwy miasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. Za 1 argument uzasadniajcy . . 1 p.

Maks. liczba punktw 2

1.

1. Suma opadw rocznych 600 mm. 2. Czsty napyw powietrza PPm. Suwaki. Wystpuje tu najwiksza amplituda rocznej temperatury powietrza (20,5C), najbardziej surowe s zimy. Przykadowe wyjanienie: Morze Batyckie powstao w wyniku wytopienia si ldolodu skandynawskiego i ruchw pionowych Pwyspu Skandynawskiego. W niektrych okresach dziejw geologicznych ld podnosi si na tyle, e przestawa istnie przesmyk czcy Batyk z Morzem Pnocnym. a) Flisz karpacki (piaskowce, zlepiece, upki). b) Ganity. A. Karpaty. B. Niecka Miechowska. C. Wyniesienie Sawatycz. D. Wyniesienie eby. Przykadowe cechy rzeby modoglacjalnej: obszar pagrkowaty, falisty due rnice wysokoci wzgldnej liczne jeziora polodowcowe wyranie zaznaczone cigi moren czoowych. Nazwa krainy geograficznej: Pojezierze Wielkopolskie. Nazwa ukadu rzecznego: kratowy. Przykadowe przyczyny: wycinanie lasw w obszarze grnego dorzecza rzek zagospodarowanie terasy zalewowej pod osiedla zabudowanie terasy zalewowej betonem i asfaltem lub innymi materiaami utrudniajcymi przesikanie wody ze zabezpieczenie waw przeciwpowodziowych.

2.

3.

Za prawidowe wyjanienie . . . . 1 p.

4.

Za podanie ska dla 1 obszaru . . 1 p. Za prawidowe podpisanie nazw: 2 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 3 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 2 p. 4 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 3 p.

5.

6.

Za podanie 1 poprawnej cechy rzeby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

7.

Za podanie nazwy: krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. ukadu rzecznego . . . . . . . . . . 2 p.

8.

Za 1 prawidow przyczyn . . . . 1 p.

9.

Ocena: Nizina Szczeciska ma lepsze warunki dla rozwoju ogrodnictwa. Przykadowe argumenty: na Nizinie Szczeciskiej okres wegetacji trwa duej Za prawidow ocen i podanie: (ponad 220 dni), za na Nizinie Podlaskiej tylko 190 dni 1 argumentu . . . . . . . . . . . . . 1 p. na Nizinie Podlaskiej czciej wystpuj przymrozki 2 argumentw . . . . . . . . . . . . 2 p. wiosenne na Nizinie Szczeciskiej wystpuj bardziej yzne gleby (duy udzia czarnych ziem, brunatnych).

37

10.

a) Morze. b) Wody deszczowe. c) Wody lodowcowe. d) Wietrzenie mrozowe (fizyczne). a) (...) nizin rodkowopolskich. b) (...) niewystpujca nigdzie poza okrelonym terenem. c) (...) liciastych. d) (...) czarnoziemy. Przykadowe elementy: gooborza Puszcza Jodowa krajobraz starych gr kapta. a) Wyyna Lubelska. b) Nizina lska. c) Wyyna Krakowsko-Czstochowska. a) 3 b) 4 c) 1 d) 2 Przykadowe argumenty: zoa zawieraj bardzo bogate rudy wielu metali w Polsce nie wydobywa si rudy elaza, wic eksploatacja ich w tym terenie zmniejszyaby import Polski tak dua inwestycja spowodowaaby rozwj gospodarczy regionu, powstanie wielu miejsc pracy.

Za 1 czynnik rzebotwrczy . . . . 1 p.

11.

Za poprawne uzupenienie 1 zdania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

12.

Za 1 poprawny element . . . . . . 1 p.

13.

Za rozpoznanie 1 krainy . . . . . . 1 p. Za prawidowe przyporzdkowanie: 2 surowcw . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 3 surowcw . . . . . . . . . . . . . . 2 p. 4 surowcw . . . . . . . . . . . . . . 3 p.

14.

15.

Za 1 argument . . . . . . . . . . . . . 1 p.

38