Prawo własności intelektualnej USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r.

o prawie autorskim i
prawach pokrewnych.1) *

1.Utwór pracowniczy

Art. 12. 1. Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego
pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z
chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy
o pracę i zgodnego zamiaru stron.
2. Jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do
rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia,
twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie
utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez
pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy,
chyba że umowa stanowi inaczej. Strony mogą określić inny termin na przystąpienie do
rozpowszechniania utworu.
3. Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabywa
własność przedmiotu, na którym utwór utrwalono.
Kiedy mamy do czynienia z utworem?
Art. 1.1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o
indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości,
przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).
2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego sa utwory:
1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie,
publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
2) plastyczne,
3) fotograficzne,
4) lutnicze,
5) wzornictwa przemysłowego,
6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne, urbanistyczne,
7) muzyczne i słowno-muzyczne8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i
pantomimiczne,
9) audiowizualne ( w tym filmowe).
2¹. Ochrona objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia
naukowe, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.
3. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nie
ukończoną.
4. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.

1
Zgodnie z treścią art. 1 utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o
indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości,
przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W definicji utworu kluczowym elementem jest
twórczy charakter działalności lub też twórczy charakter rezultatu tej działalności, czyli
powstałego dzieła. Elementy twórcze decydują z jednej strony o przyznaniu ochrony, a z
drugiej wyznaczają jej zakres. Naruszenie prawa autorskiego przejawia się przecież w
niczym innym, jak w przejmowaniu elementów twórczych z utworu do innego wytworu pracy
człowieka, czyli na kopiowaniu tych elementów.
- ustalenie – działanie, aby co najmniej 1-a osoba poza autorem mogła zapoznać się z tym
utworem;
-utrwalenie utworu – czynności umożliwiające zapoznanie się nieograniczonej ilości osób w
nieograniczonym czasie;
Ochrona prawno-autorska rozpoczyna się z chwilą ustalenia.
Przykłady utworów: literackie, fotograficzne, lutnicze itp.
Ochrona objęty jest sam sposób wyrażenia, nie sa objęte ochroną odkrycia naukowe, metody
działania. Odkrycie, dokonanie naukowe – nie jest chronione prawem, ale opis odkrycia
jest chroniony. Odkrycie musi być powtarzalne. Każdy kto wykona te same metody, srodki ,
dochodzi do tego samego. Prawem autorskim nie jest chroniona idea, ale opis.
Utwory komputerowe – zapis w postaci algorytmów. Tworzenie programu. Osoba, która
zrobiła program jest autorem.
Ikebana- układ kwiatów, dobór, kolorystyka. Chroniony jest zamysł.

Pracowniczy utwór – utwór który może powstać w ramach czynności pracowniczych

gdy autor zatrudnił się u pracodawcy w celu tworzenia utworów, w ramach wykonywania
obowiązków ze stosunku pracy, to autorskie prawa majątkowe do tych utworów przysługują,
z chwila ich przyjęcia, pracodawcy. Zakres nabytych praw ustawa określa jako: "w granicach
określonych przez cel umowy o pracę i wynikających ze zgodnego zamiaru stron" - chyba, że
strony umówią się w umowie o pracę inaczej. Z powyższego wynika, jak ważna jest treść
umowy o pracę w tym zakresie - jakie utwory należeć będą do pracodawcy i jaki jest zakres
nabytych przez niego autorskich praw majątkowych. Klauzule w tej kwestii powinny być
bardziej precyzyjne od ogólnej dyspozycji ustawy; ich konsekwencją może być ewentualny
podział praw majątkowych do utworu - autorowi może przysługiwać prawo do eksploatacji
utworu poza granicami wynikającymi z zakresu działania przedsiębiorstwa, czy instytucji oraz
celu, dla jakiego utwór stworzono. Pracodawca ma sześć miesięcy na wypowiedzenie się,
czy dostarczony mu przez pracownika utwór: przyjmuje, nie przyjmuje lub też uzależnia jego
przyjęcie od dokonania w nim, w określonym terminie, wskazanych zmian. Jeśli termin ten
upływa, a pracodawca nie zawiadomił pracownika o swojej decyzji, utwór uważa się za
przyjęty bez zastrzeżeń. Autorowi utworu pracowniczego przysługuje ochrona jego autorskich
praw osobistych.

Utworem pracowniczym jest utwór, który równocześnie spełnia dwie przesłanki:

• został dokonany przez osobę pozostającą w stosunku pracy,

• stworzenie utworu mieści się w zakresie obowiązków służbowych pracownika.

2
Nie są zatem utworami pracowniczymi:

• utwory dokonane w wyniku umowy o dzieło lub umów zlecenia, nawet jeżeli umowy te
przewidują przejęcie autorskich praw majątkowych przez zlecającego lub zamawiającego
utwór;
• utwory konkursowe;
• utwory wykonane na zamówienie;
• utwory dokonane przez pracownika poza jego obowiązkami służbowymi.

WAŻNE!!!

Dla uznania utworu za pracowniczy nie wystarczy fakt, że utwór został dokonany przy użyciu
urządzeń lub materiałów stanowiących własność pracodawcy, albo nawet za jego środki
finansowe jak również to, że został dokonany przez pracownika w godzinach służbowych,
albo że współtwórcami utworu są osoby pozostające w stosunku pracy, jeżeli jeden ze
współtwórców w takim stosunku nie pozostaje. W tym ostatnim przypadku dochodzi do
wspólności praw autorskich między pracodawcą a osobami nie pozostającymi z nim w
stosunku pracy.

3
 2.Prawo cytatu

Art. 29. 1. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki

rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym
wyjaśnieniem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.
2. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne
utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach.
3. W przypadkach, o których mowa w ust. 2, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Dozwolony użytek prywatny lub publiczny chronionych utworów.

Korzystanie z utworów nadających w radiu, TV na własny użytek i osób publicznych.

Dwa typy utworów:

- utwory komputerowe – wymagana licencja ( na każdy komputer);
-nie pozwala na korzystanie z utworów architektonicznych, każdy projekt to utwór – należy
wykupić prawo do budynku

Złamanie monopolu – niektóre utwory można wykorzystywać nie płacąc tantiem, np.:
wypożyczenie książki w bibliotece

Prawo do cytowania obejmuje utwory.

Prawo cytatu obejmuje działalność twórczą

Cytat

Zgodnie z art. 34 cytat musi być oznaczony początkiem i końcem. Możemy dokładnie opisać
w cudzysłowie lub kursywą, a następnie musi byc przypis na dole strony: imię i
nazwisko autora, tytuł, miejsce wydania, czas i nr strony.
Jest to prawo, a nie utarta praktyka, określa na jakich zasadach wolno cytować (czyli
korzystać z fragmentów cudzego utworu) - otóż wolno w celu: wyjaśniania, analizy
krytycznej, nauczania lub "w zakresie uzasadnionym prawami gatunku twórczości"
przytaczać, w utworach stanowiących samoistną całość, urywki utworów lub drobne utwory w
całości. Przepis ten dotyczy wyłącznie utworów rozpowszechnionych (źródeł cytatów). Gdy
zapożyczony fragment przekracza granice dozwolonego cytatu, oznacza to dodatkowo
obowiązek uzyskania zezwolenia na włączenie cudzego utworu lub jego fragmentu do
nowego dzieła oraz obowiązek zapłacenia odpowiedniego wynagrodzenia na rzecz twórcy,
którego utwór lub fragment zapożyczono. Przeniesienie do utworu treści lub wyjątków z
cudzego dzieła bez wyraźnego podania źródła zapożyczenia jest plagiatem.

prawo cytatu - zgodnie z którym wolno bez zgody autora przytaczać w utworach
stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w
całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami
gatunku twórczości, a także w celach dydaktycznych i naukowych wolno zamieszczać
rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i
wypisach, przy czym wówczas cytowanemu twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia
(art.29).

4
 3.Ochrona wizerunku

Ochrona wizerunku, adresata korespondencji i tajemnicy źródeł informacji

Art. 81. 1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej.
W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała
umówioną zapłatę za pozowanie.
2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią
funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych,
2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna
impreza.

Ochrona wizerunku

wizerunek należy do dóbr osobistych chronionych zarówno przez kodeks cywilny jak i
ustawę o prawie autorskim. Każde rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia
osoby na nim przedstawionej, jeżeli nie dostała ona umówionej zapłaty za pozowanie.

Kiedy niepotrzebna jest zgoda?

Dwa wyjątki od tej zasady to:

(1) swoboda w rozpowszechnianiu wizerunku osoby powszechnie znanej, pod

warunkiem że wykonano go w związku z pełnieniem przez nią funkcji
zawodowych, społecznych lub politycznych i

(2) możliwość rozpowszechniania wizerunku, gdy stanowi on jedynie szczegół

całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Swoboda rozpowszechniania wizerunków, w ramach podanych wyżej wyjątków, nie

oznacza braku jakichkolwiek ograniczeń. Osobom, których prawo do wizerunku zostało
naruszone, przysługują zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych i inne
roszczenia przewidziane w ramach >ochrony autorskich praw osobistych. Roszczeń
tych nie można dochodzić po upływie 20 lat od śmierci osoby przedstawionej na
wizerunku

5
 4.Ochrona autorskich praw osobistych
Art. 78. 1. Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem,
może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać,
aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia
jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i
formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę
pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo - na żądanie twórcy -
zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel
społeczny.
2. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, po jego śmierci z powództwem o ochronę autorskich
praw osobistych zmarłego może wystąpić małżonek, a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice,
rodzeństwo, zstępni rodzeństwa.
3. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, osoby wymienione w ust. 2 są uprawnione w tej samej
kolejności do wykonywania autorskich praw osobistych zmarłego twórcy.
4. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, z powództwem, o którym mowa w ust. 2, może również
wystąpić stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub organizacja
zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, która zarządzała
prawami autorskimi zmarłego twórcy.

osobiste prawa autorskie

w prawie autorskim wyodrębnia się dwie zasadnicze grupy praw: prawa osobiste i prawa
majątkowe.

Różnica pomiędzy autorskim prawem osobistym, a majątkowym:

Autorskie prawa osobiste (związane z osoba fizyczną):
- stanowią więź twórcy z jego autorem, trwają wiecznie, nie ma ograniczeń czasowych;
- nie można się ich zrzec, nie można ich przenosić, są wieczne
-nie można ich dziedziczyć,
- prawo do autorstwa jest niezbywalne.
Autorskie prawa majątkowe:
-mozliwość eksploatacji czyjejś twórczości,
-mozna je dzidziczyć, zbyć, sprzedać, wprowadzić do obrotu, chronie 70 lat

ochrona autorskich praw osobistych

w razie gdy autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, twórca ma
prawo żądać zaniechania takiego działania. Twórcy, którego autorskie prawa osobiste zostały
naruszone cudzym działaniem, przysługuje możność żądania od osoby, która dopuściła się
tego naruszenia, aby dopełniła czynności niezbędnych dla usunięcia jego skutków, a w
szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie
(przeprosiny). Niezależnie od oświadczenia, pokrzywdzony może się domagać (przy
naruszeniu zawinionym) zadośćuczynienia pieniężnego na swoją rzecz albo na wskazany
cel społeczny ("pokutne"). Uprawnionymi do wystąpienia do sądu są: za życia - autor, po
jego śmierci małżonek; w razie jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni
6
rodzeństwa, a także stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub
organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, która zarządzała prawami
autorskimi zmarłego twórcy. Niezależnie od powyższych środków przysługujących autorowi,
naruszającemu grozi odpowiedzialność karna.
Typowe przykłady naruszenia autorskich praw osobistych to:

• opublikowanie cudzego dzieła w części lub całości bez zgody jego autora,
• pominięcie nazwiska autora przy publikacji jego dzieła,
• zniekształcenie jego dzieła przez pominięcie fragmentów,
• dopisanie lub dodanie doń własnych wkładów.

Dla powstania ochrony prawno-autorskiej nie jest wymagane dopełnienie żadnych

formalnych wymogów. Ochrona powstaje z chwilą ustalenia utworu i każdy, kto stworzył
utwór może domagać się, by był uznawany za jego autora, chyba że w postępowaniu
sądowym udowodni mu się, iż nie jest autorem utworu, albo że stworzone przez niego dzieło
nie jest utworem w rozumieniu prawa autorskiego. Z ochrony prawem autorskim korzysta
zarówno utwór dokończony jak i nie dokończony, całe utwory jak również ich szkice, projekty,
plany, wersje wstępne - o ile tylko spełniają same w sobie przesłanki utworu, o których była
mowa wyżej.

Autorskie prawa osobiste:

-przysługują w zasadzie twórcy utworu,
-powstają z chwilą ustalenia utworu,
-nie można ich się zrzec,
-nie podlegają dziedziczeniu,
-nie są ograniczone w czasie,
-nie wygasają po śmierci twórcy,

Katalog dóbr osobistych art. 16, to:

(1) prawo do autorstwa utworu,
(2) prawo do oznaczenia utworu swym nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania
go anonimowo,
(3) prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystywania
(zob. >integralność utworu),
(4) prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
(5) prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Katalog osobistych praw autorskich z art.16 jest uzupełniony jeszcze innymi prawami
szczegółowymi, jak na przykład:
- prawo do sprzeciwienia się zniszczeniu utworu plastycznego (art. 32
ust.2),
- prawo dostępu do utworu znajdującego się u nabywcy ( art. 52 ust.3),
- prawo do wycofania utworu z obiegu przez twórcę (art.56),
- prawo twórcy do odstąpienia lub wypowiedzenia zawartych z nim umów
(art. 58),
- prawo twórcy do przeprowadzenia nadzoru autorskiego (korekty) przed
rozpowszechnieniem utworu (art. 60).

Dalsze autorskie dobra osobiste to: prawo do wprowadzania zmian w dziele, prawo do
odstąpienia od umowy lub jej wypowiedzenia z powodu istotnych interesów twórczych.
Niemożność zrzeczenia się lub zbycia praw osobistych nie oznacza jednak, że w umowach
dotyczących korzystania z jego utworu, czy przenoszących autorskie prawa majątkowe nie
7
mogą być zawarte postanowienia, na mocy których autor zezwoli na wykonywanie prawa
osobistego w jego imieniu lub zobowiąże się do niewykonywania tego prawa wobec swego
kontrahenta. Zob. też ochrona praw osobistych.

Ochrona praw autorskich osobistych. Uprawnienia twórcy.

Przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych chronią zarówno autorskie prawa
osobiste, jak i autorskie prawa majątkowe twórców. Zgodnie z art. 78 ust. 1 ustawy - twórca,
którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać
zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba,
która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków,
w szczególności, aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. W
omawianym przypadku popełnienia plagiatu może być to np. oświadczenie opublikowane w
ogólnopolskim dzienniku, w którym sprawca przyznaje, iż nie jest twórcą
rozpowszechnionego przez siebie utworu i wymienia rzeczywistego twórcę z imienia i
nazwiska. Ponadto, jeżeli naruszenie osobistych praw autorskich było zawinione, sąd może
przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

8
 5.Ochrona autorskich praw majątkowych
Art. 79. 1. Twórca może żądać od osoby, która naruszyła jego autorskie prawa majątkowe,
zaniechania naruszenia, wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej, a w
przypadku gdy naruszenie jest zawinione, potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z
chwili jego dochodzenia; twórca może również żądać naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli
działanie naruszającego było zawinione.
2. Niezależnie od roszczeń wymienionych w ust. 1, uprawniony może się domagać, ażeby
sprawca naruszenia dokonanego w ramach działalności gospodarczej podejmowanej w
cudzym albo we własnym imieniu, choćby na cudzy rachunek, uiścił odpowiednią sumę
pieniężną z przeznaczeniem na Fundusz, o którym mowa w art. 111. Suma ta nie może być
niższa niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę
z dokonanego naruszenia.

majątkowe prawa autorskie

autorowi przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na
wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Monopol
autorski jest ograniczony przez dozwolony użytek osobisty i użytek publiczny. Zob. też czas
ochrony. Majątkowe prawa autorskie są przenoszalne, mogą więc przysługiwać każdemu na
kogo legalnie przeszły.

Ochrona praw majątkowych

W przypadku, kiedy sprawca naruszy autorskie prawa majątkowe twórcy, to na mocy art. 79
ust. 1 ustawy twórca może żądać od osoby dokonującej naruszenia zaniechania tego
naruszenia, wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej, a w przypadku kiedy
naruszenie jest zawinione - potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z chwili jego
dochodzenia. Jeżeli działanie naruszającego było zawinione, twórca może również żądać
naprawienia wyrządzonej szkody.
Niezależnie od wyżej wymienionych roszczeń twórca może żądać, aby sprawca zawinionego
naruszenia dokonanego w ramach działalności gospodarczej podejmowanej w cudzym albo
we własnym imieniu, choćby na cudzy rachunek, uiścił odpowiednią sumę pieniężną z
przeznaczeniem na Fundusz Pomocy Twórczości.

Właściciel tych praw może od osoby, która naruszyła jego prawa:

(1) żądać zaniechania naruszenia,

(2)żądać wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej wysokości stosownego

wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia, lub potrójnej jeśli naruszenie było zawinione,

(3) w razie winy naruszyciela - wyrównania wyrządzonej szkody,

(4) domagać się - na poczet należnego odszkodowania - przyznania przez sąd przedmiotów
służących do bezprawnego wytworzenia egzemplarzy utworów lub przedmiotów, przy użyciu
których dokonano naruszenia,

(5) żądać od naruszającego, jeśli naruszenia dokonał w ramach działalności gospodarczej

podejmowanej w cudzym lub własnym imieniu (choćby na cudzy rachunek), aby uiścił
odpowiednią sumę pieniężną z przeznaczeniem na Fundusz Promocji Twórczości (suma ta
nie może być niższa niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych
przez sprawcę z dokonanego naruszenia).

Roszczenie o wydanie uzyskanych korzyści pozwala domagać się właścicielowi praw

majątkowych wydania zysku netto obliczonego po potrąceniu wydatków rzeczowych i

9
osobowych poniesionych przez naruszającego prawa, a dokładniej - tej części zysku netto,
która pozostaje w związku przyczynowym z naruszeniem albo też dwukrotnego
wynagrodzenia (a trzykrotnego w razie zawinionego naruszenia praw majątkowych), jako
alternatywy dla roszczenia o wydanie uzyskanych korzyści.

przejście autorskich praw majątkowych

prawa majątkowe, w odróżnieniu od praw osobistych, są przenoszalne. Przenoszone są albo

w drodze dziedziczenia, albo przechodzą na podstawie umowy.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych nie powoduje automatycznego przeniesienia
własności egzemplarza utworu i odwrotnie. Umowa o przeniesienie praw majątkowych
wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem jej nieważności. Uwaga: nie każde
korzystanie z utworu wymaga zawarcia umowy przenoszącej prawa majątkowe; np. na
jednorazowe wykorzystanie utworu można zawrzeć umowę licencyjną (w formie ustnej - gdy
niewyłączna, lub pisemnej). Umowa o przeniesienie praw majątkowych powinna określać
wynagrodzenie autora lub sposób jego ustalania w przyszłości oraz pola eksploatacji objęte
wyłącznością nabywcy. Zob. też umowa wydawnicza.

Autorskie prawa majątkowe

mogą być przedmiotem obrotu prawnego (umowy o przeniesienie praw, o korzystanie z praw,
(np. umowa licencyjna), a także są dziedziczone. Zgodnie z art.17 należą do nich:
• prawo do korzystania z utworu,
• prawo rozporządzania utworem na wszystkich polach eksploatacji,
• prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Czas trwania autorskich praw majątkowych

• trwają w zasadzie przez cały czas życia twórcy i 70 lat po jego śmierci,
• jeżeli twórca nie jest znany - 70 lat od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu;
• jeżeli z mocy ustawy autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż twórca:
• 70 lat liczy się od daty rozpowszechnienia utworu,
• gdy utwór nie został rozpowszechniony - 70 lat od daty ustalenia utworu;

Jeżeli bieg terminu wygaśnięcia autorskich prawa majątkowych liczy się od

rozpowszechnienia utworu, a utwór rozpowszechniono w częściach, odcinkach, fragmentach
lub wkładkach bieg terminu liczy się oddzielnie od daty rozpowszechnienia każdej z
wymienionych części. Czas trwania autorskich praw majątkowych liczy się w pełnych latach
następujących po roku, w którym nastąpiło zdarzenie , od którego bieg terminu zaczyna się
liczyć.

Ustawowy czas trwania autorskich praw majątkowych nie może być ani skrócony ani
wydłużony jakąkolwiek czynnością prawną, ani aktem administracyjnym.

Art. 80. 1. Sąd właściwy do rozpoznania sprawy o naruszenie autorskich praw

majątkowych miejsca, w którym sprawca prowadzi działalność lub znajduje się jego majątek,
także przed wytoczeniem powództwa rozpoznaje, nie później jednak niż w ciągu 3 dni od
dnia złożenia w sądzie, wniosek mającego w tym interes prawny:

1) o zabezpieczenie dowodów, bez potrzeby wykazania obawy, że ich przeprowadzenie

stanie się niewykonalne lub zbyt utrudnione,
2) o zobowiązanie naruszającego autorskie prawa majątkowe do udzielenia informacji i
udostępnienia, określonej przez sąd, dokumentacji mającej znaczenie dla roszczeń, o
których mowa w art. 79 ust. 1,
3) (63) (uchylony).
2. (64) Sąd może uzależnić wydanie postanowienia o zabezpieczenie dowodów, o których
10
mowa w ust. 1 pkt 1, od złożenia stosownej kaucji.
3. Sąd orzeka przepadek, na rzecz Skarbu Państwa, bezprawnie wytworzonych
egzemplarzy utworów.
4. Sąd może orzec przepadek, na rzecz Skarbu Państwa, przedmiotów służących do
bezprawnego wytworzenia egzemplarzy utworów lub przedmiotów, przy których użyciu
dokonano naruszenia.
5. Na wniosek poszkodowanego, na poczet należnego odszkodowania, sąd może orzec
przyznanie poszkodowanemu przedmiotów, o których mowa w ust. 4.
6. Domniemywa się, że przedmioty, o których mowa w ust. 4, należą do naruszającego
prawa autorskie.

7. (65) Zażalenie na postanowienie sądu w sprawach, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2,

sąd rozpoznaje w ciągu 7 dni.

11
 6. Plagiat

Art. 115. 1. Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa
całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu
twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie
albo publiczne zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub
nadanie.
3. Kto w celu uzyskania korzyści majątkowej w inny sposób niż określony w ust. 1 lub 2
narusza cudze prawa pokrewne określone w art. 16, 17, 18, 86, 94 ust. 2 i art. 97, podlega
grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
plagiat
najpoważniejsze naruszenie praw autorskich polegające na przywłaszczeniu sobie cudzego
autorstwa do całości utworu lub jego części. Stanowi naruszenie zarówno osobistych, jak i
majątkowych praw autora. Może polegać zarówno na tym, że osoba trzecia podpisuje cudze
dzieło swoim nazwiskiem, pragnąc uchodzić za jego twórcę i czerpać z plagiatu korzyści
materialne, jak i na włączeniu do swego utworu fragmentów utworu innych osób, bez
zaznaczenia tego w swym utworze (bezprawne zapożyczenia). Osoba winna dokonania
plagiatu ponosi >odpowiedzialnośc karną i cywilną.
PLAGIAT, czyli przywłaszczenie cudzego autorstwa albo wprowadzenie w błąd co do
autorstwa całości lub części cudzego utworu, może występować w postaci plagiatu jawnego
albo plagiatu ukrytego.

Plagiat jawny polega na przejęciu cudzego utworu w całości lub w znacznej jego części w
niezmienionej postaci lub ze zmianami, które są niewielkie.
Plagiat ukryty-złożony to reprodukcja cudzego utworu w istotnych elementach jego treści,
lecz w postaci mniej lub bardziej przekształconej (tak J. Barta: Ustawa o prawie autorskim i
prawach pokrewnych. Komentarz. Dom wydawniczy ABC, 2001, s. 676).
Plagiat przyjmuje najczęściej formę opublikowania cudzego utworu pod własnym nazwiskiem
lub przepisania obszernych fragmentów cudzej pracy dyplomowej bądź naukowej we
własnym dziele. Przedmiotem plagiatu może być także artystyczne wykonanie.
Przywłaszczenie autorstwa cudzego utworu polega na bezprawnym przypisaniu sobie
autorstwa utworu lub artystycznego wykonania. Stanowi to naruszenie praw autorskich
twórcy.

7. Bezprawne rozpowszechnianie

Art. 116. 1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w
wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram
lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do
lat 2.
2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
3. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło
dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega
karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.
4. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

12
 8. Piractwo fonograficzne
Art. 117. 1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom utrwala lub zwielokratnia cudzy
utwór w wersji oryginalnej lub w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram,
wideogram lub nadanie, godząc się na ich rozpowszechnianie, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło
dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega
karze pozbawienia wolności do lat 3.

9. Paserstwo

Art. 118. 1. Kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przedmiot będący nośnikiem utworu,
artystycznego wykonania, fonogramu, wideogramu rozpowszechnianego lub
zwielokrotnionego bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom nabywa, pomaga w jego
zbyciu, przyjmuje albo pomaga w jego ukryciu, podlega grzywnie, karze ograniczenia
wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło
dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega
karze pozbawienia wolności do lat 3.
Przedmiotem wykonawczym przy przestępstwie paserstwa są rzeczy pochodzące
bezpośrednio z czynu zabronionego a więc np. kradzieży. Przestępstwo paserstwa dzielimy
na paserstwo umyślne (Art. 291 ) i nieumyślne (Art. 292 ). Paserstwo umyślne wymaga
występowania u sprawcy zamiaru, tj. sprawca musi chcieć lub godzić się na to, że jego czyn
wypełnia znamiona przestępstwa. Czyli np. sprawca kupuje na giełdzie komputerowej cd z
grą, a z samego wyglądu widać że jest to cd skopiowany nielegalnie brak okładki, hologramu,
pudełka czyli wszelkich oznak legalności produktu występujących przy zakupie programu od
producenta w sklepie komputerowym i wiedząc, iż cd jest nielegalne decyduje się na zakup
programu w celu zaoszczędzenia pieniędzy.

Paserstwo nieumyślne (Art. 292 ) polega przedmiotowo na takich samym zachowaniu się
sprawcy jak przy paserstwie umyślnym. Sprawca robi to jednak bez zamiaru popełnienia
czynu zabronionego. Czyli dopuszcza się niedbalstwa. Np. sprawca kupuje na giełdzie
komputerowej cd z grą i mimo, iż program jest zaopatrzony w odpowiednią szatę graficzną,
pudełko, okładka, instrukcja nie posiada jednak hologramu autentyczności i cena do
sklepowej jest o 50 % niższa. W niniejszej sprawie należy także odnieść się do Ustawy z
dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 1994 r., Nr 24 poz.
83 z późniejszymi zmianami ).

użytek osobisty
prawo zezwala na nieodpłatne korzystanie z już rozpowszechnionego utworu - bez
zezwolenia twórcy - w zakresie własnego użytku osobistego (z wyjątkiem budowania według
cudzego utworu architektonicznego). Krąg osobisty ograniczony jest do osób pozostających
w związku rodzinnym lub towarzyskim.
użytek publiczny
ustawa wprowadza ograniczenia łamiące monopol autorski na rozporządzanie dziełem,
uzasadnione celem społecznym w zakresie potrzeb informacyjnych, oświatowych,
naukowych i kulturalnych. Ograniczenia te polegają na tym, że w pewnym ściśle określonym
zakresie (zob. niżej) możliwe jest swobodne korzystanie z utworu bez zgody autora utworu i
bez zapłacenia wynagrodzenia (są wyjątki!) Warunkiem takiego wykorzystania jest
respektowanie autorskich dóbr osobistych, a więc wyraźne podanie autora i źródła, z którego
utwór został zaczerpnięty w całości lub części, oraz zakaz wprowadzania jakichkolwiek
13
zmian w utworze. Dozwolony użytek publiczny obejmuje jedynie te utwory, które zostały już
rozpowszechnione. Dozwolony użytek "nie może naruszać normalnego korzystania z utworu
lub godzić w słuszne interesy twórcy" - to nadrzędna zasada, do której należy sięgać zawsze
w razie wątpliwości interpretacyjnych, związanych z korzystaniem z cudzego utworu w
ramach dozwolonego użytku.

Prasa (także radio i tv): wolno w celach informacyjnych, rozpowszechniać opublikowane:

a) sprawozdania o aktualnych wydarzeniach,

b) aktualne wypowiedzi na tematy polityczne, gospodarcze i religijne (uwaga:
autorowi przysługuje wynagrodzenie!),
c) aktualne wypowiedzi i zdjęcia reporterskie (uwaga: fotografowi przysługuje
wynagrodzenie!),
d) krótkie wyciągi ze sprawozdań, artykułów i wypowiedzi, o których mowa w pkt
a) i b),
e) przeglądy publikacji i utworów opublikowanych,
f) rozpowszechniać mowy wygłaszane na publicznych zebraniach i rozprawach;
nie upoważnia to jednak do publikacji mów jednej osoby,
g) krótkie streszczenia rozpowszechnionych utworów.

Rozpowszechnianie utworów w podanym wyżej zakresie jest dozwolone zarówno w

oryginale, jak i w tłumaczeniu.instytucje naukowe i oświatowe: w celach nauczania lub
własnych badań, mogą one korzystać z opublikowanych utworów w oryginale i w tłumaczeniu
oraz sporządzać w tym celu egzemplarze opublikowanych utworów.
,biblioteki publiczne, archiwa i szkoły: w zakresie swych zadań statutowych mogą
udostępniać (na miejscu i wypożyczać) opublikowane egzemplarze utworów. Ustawa daje im
też prawo sporządzania lub zlecania sporządzania pojedynczych egzemplarzy utworów
opublikowanych lecz niedostępnych już w handlu - w celu uzupełnienia i ochrony swych
zbiorów.ośrodki informacji naukowej i naukowo-technicznej: mogą sporządzać i
rozpowszechniać własne opracowania dokumentacyjne oraz pojedyncze egzemplarze
fragmentów opublikowanych utworów, nie większych niż 1 arkusz wydawniczy (czyli 22
strony maszynopisu, ograniczenie wielkości fragmentu - nie egzemplarza). Jeżeli ośrodki te
udostępniają egzemplarze utworów odpłatnie wówczas właściwa organizacja zbiorowego
zarządzania prawami autorskimi jest uprawniona do pobierania od nich wynagrodzenia
pozostałe ograniczenia: posiadacze urządzeń służących do odbioru dźwięku (lub dźwięku i
obrazu) mogą korzystać z tych urządzeń także w miejscu ogólnie dostępnym, jeżeli nie jest
to związane z zamiarem osiągnięcia przez nich dodatkowych korzyści majątkowych. Wolno
wykonywać publicznie, w celu niezarobkowym, opublikowane utwory literackie, muzyczne i
słowno-muzyczne, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie korzyści majątkowych. Dotyczy to
okazjonalnego wykonywania "na żywo" utworów w związku ze sprawowaniem kultu
religijnego, uroczystościami państwowymi, szkolnymi, obchodami, ceremoniami,
wydarzeniami i imprezami powszechnie dostępnymi. Wyłączone są spod działania tego
przepisu imprezy reklamowe, promocyjne i wyborcze.

Wolno rozpowszechniać:
(a) utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub
ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku,
(b) utwory znajdujące się w publicznie dostępnych zbiorach (muzeach, galeriach,
salach wystawowych itp.) lecz tylko w katalogach i w wydawnictwach publikowanych
dla ich promocji lub pokazu, także w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach w
prasie i telewizji, jednakże w granicach uzasadnionych celem informacji.

Właściciel utworu plastycznego może go wystawiać publicznie w celu niezarobkowym, bez

obowiązku zapłaty twórcy wynagrodzenia. Zob. też >cytat.

14
10. Roszczenie informacyjne
Każdy autor ma prawo kontrolować w jaki sposób wykonywane są jego autorskie prawa
osobiste i majątkowe np. za pośrednictwem instytucji zbiorowego zarządzania jak ZAIKS i
inne.

Art. 119. Kto uniemożliwia lub utrudnia wykonywanie prawa do kontroli korzystania z utworu
lub artystycznego wykonania albo odmawia informacji przewidzianych w art. 47, podlega
grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

15
Prawo mediów USTAWA z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe.

Zadania mediów

Art. 1. (1) Prasa, zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności

wypowiedzi i urzeczywistnia prawo obywateli do ich rzetelnego informowania, jawności życia
publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej.

Zakres obowiązującego prawa prasowego

Art. 54b. (52) Przepisy o odpowiedzialności prawnej i postępowaniu w sprawach

prasowych stosuje się odpowiednio do naruszeń prawa związanych z przekazywaniem myśli
ludzkiej za pomocą innych niż prasa środków przeznaczonych do rozpowszechniania,
niezależnie od techniki przekazu, w szczególności publikacji nieperiodycznych oraz innych
wytworów druku, wizji i fonii.

ustawa z dn. 6 września o dostępie do informacji publicznej

Dostęp do informacji publicznej

W przypadku pełnienia funkcji publicznej mamy obowiązek udzielania informacji. Jeżeli
dotyczy to sfery prywatnej to nie musimy udzielać informacji. Każda informacja o sprawach
publicznych w rozumieniu ustawy jest informacją publiczną. Można żadać informacji bez
uzasadnienia, za wyjątkiem kiedy udzielenie informacji będze niosło za sobą konkretne
koszty, nakłady pieniężne.

Art. 5. 1. Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu w zakresie i na zasadach

określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic
ustawowo chronionych.

2. Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu ze względu na prywatność osoby

fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach
pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o
warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub
przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa.

3. Nie można, z zastrzeżeniem ust. 1 i 2, ograniczać dostępu do informacji o sprawach

rozstrzyganych w postępowaniu przed organami państwa, w szczególności w postępowaniu
administracyjnym, karnym lub cywilnym, ze względu na ochronę interesu strony, jeżeli
postępowanie dotyczy władz publicznych lub innych podmiotów wykonujących zadania
publiczne albo osób pełniących funkcje publiczne - w zakresie tych zadań lub funkcji.

4. Ograniczenia dostępu do informacji w sprawach, o których mowa w ust. 3, nie naruszają

prawa do informacji o organizacji i pracy organów prowadzących postępowania, w
szczególności o czasie, trybie i miejscu oraz kolejności rozpatrywania spraw.

16
ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r o ochronie danych osobowych

Ochrona danych osobowych

Art. 27. 1. Zabrania się przetwarzania danych ujawniających pochodzenie rasowe lub
etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność
wyznaniową, partyjną lub związkową, jak również danych o stanie zdrowia, kodzie
genetycznym, nałogach lub życiu seksualnym oraz danych dotyczących skazań, orzeczeń o
ukaraniu i mandatów karnych, a także innych orzeczeń wydanych w postępowaniu sądowym
lub administracyjnym.

2. Przetwarzanie danych, o których mowa w ust. 1, jest jednak dopuszczalne, jeżeli:

1)osoba, której dane dotyczą, wyrazi na to zgodę na piśmie, chyba że chodzi o usunięcie
dotyczących jej danych,

2)przepis szczególny innej ustawy zezwala na przetwarzanie takich danych bez zgody osoby,
której dane dotyczą, i stwarza pełne gwarancje ich ochrony,

3)przetwarzanie takich danych jest niezbędne do ochrony żywotnych interesów osoby, której
dane dotyczą, lub innej osoby, gdy osoba, której dane dotyczą, nie jest fizycznie lub prawnie
zdolna do wyrażenia zgody, do czasu ustanowienia opiekuna prawnego lub kuratora,

4)jest to niezbędne do wykonania statutowych zadań kościołów i innych związków

wyznaniowych, stowarzyszeń, fundacji lub innych niezarobkowych organizacji lub instytucji o
celach politycznych, naukowych, religijnych, filozoficznych lub związkowych, pod warunkiem,
że przetwarzanie danych dotyczy wyłącznie członków tych organizacji lub instytucji albo osób
utrzymujących z nimi stałe kontakty w związku z ich działalnością i zapewnione są pełne
gwarancje ochrony przetwarzanych danych,

5)przetwarzanie dotyczy danych, które są niezbędne do dochodzenia praw przed sądem,

6)przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadań administratora danych odnoszących się

do zatrudnienia pracowników i innych osób, a zakres przetwarzanych danych jest określony
w ustawie,

7)przetwarzanie jest prowadzone w celu ochrony stanu zdrowia, świadczenia usług

medycznych lub leczenia pacjentów przez osoby trudniące się zawodowo leczeniem lub
świadczeniem innych usług medycznych, zarządzania udzielaniem usług medycznych i są
stworzone pełne gwarancje ochrony danych osobowych,

8)przetwarzanie dotyczy danych, które zostały podane do wiadomości publicznej przez

osobę, której dane dotyczą,

9)jest to niezbędne do prowadzenia badań naukowych, w tym do przygotowania rozprawy

wymaganej do uzyskania dyplomu ukończenia szkoły wyższej lub stopnia naukowego;
publikowanie wyników badań naukowych nie może następować w sposób umożliwiający
identyfikację osób, których dane zostały przetworzone,

10)przetwarzanie danych jest prowadzone przez stronę w celu realizacji praw i obowiązków
wynikających z orzeczenia wydanego w postępowaniu sądowym lub administracyjnym.
Zwolnieniem podlegają dyspozycje innych ustaw takich jak:
Policji, ABW, Kontroli Skarbowej i innych. Dane również są udzielane w postępowaniach
przed sądami przy dochodzeniu roszczeń majątkowych, postępowania sądowe, egzekucyjne.

dziennikarz - służba i zadania

17
Art. 10. 1. Zadaniem dziennikarza jest służba społeczeństwu i państwu. Dziennikarz ma
obowiązek działania zgodnie z etyką zawodową i zasadami współżycia społecznego, w
granicach określonych przepisami prawa.

2. Dziennikarz, w ramach stosunku pracy, ma obowiązek realizowania ustalonej w statucie

lub regulaminie redakcji, w której jest zatrudniony, ogólnej linii programowej tej redakcji.

3. Działalność dziennikarza sprzeczna z ust. 2 stanowi naruszenie obowiązku pracowniczego

Dziennikarz służy społeczeństwu i państwu. Dziennikarz ma obowiązek działać zgodnie z
etyką dziennikarską. Etyka zawodowa to kodeks dziennikarski. Dziennikarz przy
zatrudnianiu jest przyjmowany na zasadzie podległości i będąc na służbie podlega
Redaktorowi Naczelnemu.
Media muszą być prawdziwe i odpowiedzialne społecznie. Obowiązek informacji: szybkich,
rzetelnych i prawdziwych. Media powinny przedstawiać fakty. Powinny przedstawiać
różnorodne poglądy. Należy oddzielić informację od komentarzy mediów. Media mają
urzeczywistniać jawność życia publicznego również poprzez kontrolę i krytykę. Na łamach
mediów nie można nikogo pomawiać, znieważać. Można krytykować w ramach
uzasadnionego interesu ublicznego

dziennikarz – obowiązki

Dziennikarze mają obowiązek działać i udzielać informacji ze szczególną starannością. W

przypadku wątpliwości informacji musi podać źródło informacji. Jest zobowiązany chronić
dobra osobiste informatorów.

Art. 12. 1. Dziennikarz jest obowiązany:

1)zachować szczególną staranność i rzetelność przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów

prasowych, zwłaszcza sprawdzić zgodność z prawdą uzyskanych wiadomości lub podać ich
źródło,

2)(12) chronić dobra osobiste, a ponadto interesy działających w dobrej wierze informatorów i
innych osób, które okazują mu zaufanie,

3)(13) dbać o poprawność języka i unikać używania wulgaryzmów.

2. Dziennikarzowi nie wolno prowadzić ukrytej działalności reklamowej wiążącej się z

uzyskaniem korzyści majątkowej bądź osobistej od osoby lub jednostki organizacyjnej
zainteresowanej reklamą.

Art. 13. 1. Nie wolno wypowiadać w prasie opinii co do rozstrzygnięcia w postępowaniu

sądowym przed wydaniem orzeczenia w I instancji.

2. Nie wolno publikować w prasie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym
toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe, jak również danych osobowych i
wizerunku świadków, pokrzywdzonych i poszkodowanych, chyba że osoby te wyrażą na to
zgodę.

3. Ograniczenie, o którym mowa w ust. 2, nie narusza przepisów innych ustaw. Właściwy
prokurator lub sąd może zezwolić, ze względu na ważny interes społeczny, na ujawnienie
danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie
przygotowawcze lub sądowe. orzeczenia sądów; tezy z piśmiennictwa

Art. 14. 1. Publikowanie lub rozpowszechnianie w inny sposób informacji utrwalonych za

18
pomocą zapisów fonicznych i wizualnych wymaga zgody osób udzielających informacji.

2. Dziennikarz nie może odmówić osobie udzielającej informacji autoryzacji dosłownie

cytowanej wypowiedzi, o ile nie była ona uprzednio publikowana.

3. Osoba udzielająca informacji może z ważnych powodów społecznych lub osobistych

zastrzec termin i zakres jej opublikowania.

4. Udzielenia informacji nie można uzależniać, z zastrzeżeniem wynikającym z ust. 2, od

sposobu jej skomentowania lub uzgodnienia tekstu wypowiedzi dziennikarskiej.

5. Dziennikarz nie może opublikować informacji, jeżeli osoba udzielająca jej zastrzegła to ze
względu na tajemnicę służbową lub zawodową.

6. (14) Nie wolno bez zgody osoby zainteresowanej publikować informacji oraz danych
dotyczących prywatnej sfery życia, chyba że wiąże się to bezpośrednio z działalnością
publiczną danej osoby.

tajemnica dziennikarska

Art. 15. 1. Autorowi materiału prasowego przysługuje prawo zachowania w tajemnicy swego
nazwiska.

2. Dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy:

1)danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub

innego materiału o tym charakterze, jak również innych osób udzielających informacji
opublikowanych albo przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły
nieujawnianie powyższych danych,

2)wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy

osób trzecich.

3. Obowiązek, o którym mowa w ust. 2, dotyczy również innych osób zatrudnionych w

redakcjach, wydawnictwach prasowych i innych prasowych jednostkach organizacyjnych.

Art. 16. 1. Dziennikarz jest zwolniony od zachowania tajemnicy zawodowej, o której mowa w
art. 15 ust. 2, w razie gdy informacja, materiał prasowy, list do redakcji lub inny materiał o tym
charakterze dotyczy przestępstwa określonego w art. 254 Kodeksu karnego albo autor lub
osoba przekazująca taki materiał wyłącznie do wiadomości dziennikarza wyrazi zgodę na
ujawnienie jej nazwiska lub tego materiału.

2. Zwolnienie, o którym mowa w ust. 1, dotyczy również innych osób zatrudnionych w

redakcjach, wydawnictwach prasowych i innych prasowych jednostkach organizacyjnych.

3. Redaktor naczelny powinien być w niezbędnych granicach poinformowany o sprawach

związanych z tajemnicą zawodową dziennikarza; powierzoną mu informację albo inny
materiał może ujawnić jedynie w wypadkach określonych w ust. 1.

Kodeks postępowania karnego.

Art. 180. [Tajemnica służbowa i zawodowa] § 1. Osoby obowiązane do zachowania

19
tajemnicy służbowej lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą
odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub
prokurator zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy.

§ 2. [6] Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy

prawnego, lekarskiej lub dziennikarskiej mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą
tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a
okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W postępowaniu
przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje
sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia
wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

§ 3. Zwolnienie dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy nie może dotyczyć danych

umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego
materiału o tym charakterze, jak również identyfikację osób udzielających informacji
opublikowanych lub przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie
powyższych danych.

§ 4. Przepisu § 3 nie stosuje się, jeżeli informacja dotyczy przestępstwa, o którym mowa w
art. 240 § 1 Kodeksu karnego.

§ 5. Odmowa przez dziennikarza ujawnienia danych, o których mowa w § 3, nie uchyla jego
odpowiedzialności za przestępstwo, którego dopuścił się publikując informację.

Autoryzacja

Prywatnie sami możemy zdecydować czy chcemy udzielić wywiadu czy też nie. Służbowo
jeśli jesteśmy do tego upoważnieni. Osoba publiczna ma obowiązek udzielania informacji.
Przed udzieleniem wywiadu mamy prawo wiedzieć czego będzie dotyczył wywiad.
Dziennikarz powinien sam uprzedzić o wywiadzie. Po zakończeniu wywiadu nie możemy już
cofnąć słów wypowiedzianych. Mamy prawo żądać autoryzacji celem sprawdzenia
autentyczności naszych wypowiedzi, właściwego umiejscowienia ich do odpowiednich pytań.
Autoryzację stosuje się również do zdjęć, filmów. Nadawca po wyemitowaniu wywiadu ma
obowiązek przekazania na taśmie w ciągu 28 dni. Mamy prawo zażądać kopii wywiadu. Po
złożeniu wniosku do redakcji w ciągu 7 dni musimy otrzymać kopię.
Dziennikarz nie może odmówić osobie udzielającej informacji autoryzacji dosłownie
cytowanej wypowiedzi, o ile nie była ona uprzednio publikowana.

Zastrzeżenia

Art. 14. 1. Publikowanie lub rozpowszechnianie w inny sposób informacji utrwalonych za

pomocą zapisów fonicznych i wizualnych wymaga zgody osób udzielających informacji.

2. Dziennikarz nie może odmówić osobie udzielającej informacji autoryzacji dosłownie

cytowanej wypowiedzi, o ile nie była ona uprzednio publikowana.

3. Osoba udzielająca informacji może z ważnych powodów społecznych lub osobistych

zastrzec termin i zakres jej opublikowania.

4. Udzielenia informacji nie można uzależniać, z zastrzeżeniem wynikającym z ust. 2, od

sposobu jej skomentowania lub uzgodnienia tekstu wypowiedzi dziennikarskiej.

5. Dziennikarz nie może opublikować informacji, jeżeli osoba udzielająca jej zastrzegła to ze
względu na tajemnicę służbową lub zawodową.

6. (14) Nie wolno bez zgody osoby zainteresowanej publikować informacji oraz danych
20
dotyczących prywatnej sfery życia, chyba że wiąże się to bezpośrednio z działalnością
publiczną danej osoby.

Pomówienie

Art. 212. [Zniesławienie] § 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę
prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej o takie postępowanie
lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania
potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności,
podlega grzywnie, karze ograniczenia albo pozbawienia wolności do roku.

§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego

komunikowania,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2 sąd może orzec nawiązkę na

rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany
przez pokrzywdzonego.

§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Art. 213. [Prawdziwość zarzutu] § 1. Nie ma przestępstwa określonego w art. 212 § 1,

jeżeli zarzut uczyniony niepublicznie jest prawdziwy.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa określonego w art. 212 § 1 lub 2, kto publicznie podnosi lub
rozgłasza prawdziwy zarzut służący obronie społecznie uzasadnionego interesu; jeżeli zarzut
dotyczy życia prywatnego lub rodzinnego, dowód prawdy może być przeprowadzony tylko
wtedy, gdy zarzut ma zapobiec niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka albo
demoralizacji małoletniego.

Art. 214. [Odpowiedzialność za zniewagę] Brak przestępstwa wynikający z przyczyn

określonych w art. 213 nie wyłącza odpowiedzialności sprawcy za zniewagę ze względu na
formę podniesienia lub rozgłoszenia zarzutu.

Kontratypy
Prowokacja dziennikarska – uzasadniony interes publiczny
Prawo do krytyki, jeżeli działamy rzetelnie.
Podanie informaci za PAP-em.
Pryma aprilis.

21