You are on page 1of 151

Forsyth Opowiadania.

txt FredericK Forsyth "Czysta robota i inne opowiadania" Przeoy: STEFAN WILKOSZ Tytu oryginau: "NO COMEBACKS AND OTHER STORIES" Autor ilustracji K. WARD Opracowanie graficzne Studio Graficzne "Fototype" Redaktor MARIA GRZYMSKA LUCYNA LEWANDOWSKA LEDIA KOWAL Copyright (c) 1972, 1973, 1979, 1982 by Frederick Forsyth For the Polish edition Copyright (c) 1993 by Wydawnictwo Amber Sp. z o.o. Published in cooperation with Wydawnictwo Mizar Sp. z o.o. ISBN 83-7082-244-4 Wydawnictwo Amber Sp. z o.o. Warszawa 1993. Wydanie I Skad: "Kolonel" w omiankach Druk: dzka Drukarnia Dzieowa CZYSTA ROBOTA Mark Sanderson lubi kobiety. Lubi take krwiste befsztyki z dobrze przyprawion saat. Zarwno pierwsze, jak i drugie konsumowa z jednakowym apetytem. Kiedy braa go ochota, telefonowa do odpowiedniego dostawcy i zamawia towar, ktry przysyano mu do wytwornego domku, zbudowanego na dachu duej kamienicy. Mg sobie pozwoli na wszystko, by bowiem multimilionerem i to w funtach szterlingach, a wic w walucie, ktrej warto, nawet w dzisiejszych niepewnych czasach, rwna si niemal dwm dolarom. Jak wikszo bogatych i monych ludzi wid ycie na trzech rnych paszczyznach. Pierwsz stanowio jego ycie zawodowe i publiczne, by przecie jednym z potentatw londyskiego City i to powszechnie znanym i podziwianym. Drug okrelano jako domen prywatn, ktra nie zawsze pokrywaa si z plotkami, jakie na jego temat kryy. Trzeci wreszcie byo cile prywatne ycie, do ktrego nikt nie mia dostpu. Pisano o nim regularnie na amach wszystkich dziennikw, interesoway si nim kolumny finansowe i kolumny plotkarskie najrozmaitszych pism, nie mwic ju o programach telewizyjnych. Mark Sanderson rozpocz swoj karier w pnych latach pidziesitych w agencji handlu nieruchomociami w centrum Londynu. Mia niewielkie wyksztacenie, ktre uzupenia niezwyky instynkt i prawdziwy nos do transakcji inwestycyjnych. W cigu dwch lat nauczy si nie tylko wszystkich zasad kupieckiej gry, ale - co waniejsze sposobw legalnego ich obchodzenia. W wieku dwudziestu trzech lat zaatwi w cigu jednej doby swoj pierwsz samodzieln transakcj. Byo ni kupno posiadoci w dzielnicy St. John's Wood. Zarobi na tym dziesi tysicy funtw, po czym zaoy firm pod nazw Hamilton Holdings, ktra przez nastpne czternacie lat miaa by jego gwn 5 baz wypadow. Nazwa j tak na pamitk owej pierwszej transakcji, albowiem nabyta przeze wwczas kamienica znajdowaa si na Hamilton Terrace. Mia to by ostatni sentymentalny odruch w jego yciu zawodowym. Z pocztkiem lat szedziesitych, gdy zarobi pierwszy milion, przerzuci si z handlu nieruchomociami na budownictwo budynkw biurowych. W poowie dekady by wart bez maa dziesi milionw i rozszerzy granice swojej dziaalnoci. Jego mistrzowskie operacje z dziedziny finansw, bankowoci, przemysu chemicznego, inwestycje w miejscowociach letniskowych nad Morzem rdziemnym byy Strona 1

Forsyth Opowiadania.txt rwnie intratne, jak owa pierwsza transakcja w St. John's Wood. Opisywaa je prasa, ludzie je podziwiali, a akcje dziesiciu przedsibiorstw zgrupowanych w Hamilton Holdings stale zwykoway na giedzie. Na innych stronicach gazet mona byo znale plotki z prywatnego ycia Marka Sandersona. Pisano o jego wspaniaym apartamencie przy Regent's Park, luksusowej posiadoci w stylu elbietaskim w hrabstwie Worcestershire, zamku w dolinie Loary, willi w Cap d'Antibes, o jego jachcie, rolls-roysie, lamborghinim, a take o nie koczcym si korowodzie modych, ksztatnych gwiazdek filmowych, w ktrych to towarzystwie nieustannie si fotografowa. Plotkarskie kciki gazet pene byy fascynujcych opisw wdzikw dziewczyn wylegujcych si w jego czterometrowym, okrgym ou. Jeszcze przed dziesiciu laty zostaby zapewne zrujnowany, gdyby jego nazwisko czono ze spraw rozwodow pewnej majtnej gwiazdy filmowej lub procesem o ojcostwo wytoczonym mu przez pretendentk do tytuu miss wiata. Ale na przeomie lat siedemdziesitych skandale te stanowiy raczej wiadectwo - tak obecnie podane - jego krzepy. Tote w koach towarzyskich londyskiego West Endu budziy sensacj i podziw. Mark Sanderson by wic osobistoci powszechnie znan. Jego tajemne ycie byo czym zgoa innym. Mona by je okreli po prostu jednym sowem: nuda. Caa ta intensywna aktywno nudzia go miertelnie. Ukute niegdy przez niego powiedzonko "czegokolwiek Mark zapragnie - Mark dostanie" przemienio si w kiepski art. W wieku trzydziestu siedmiu lat wyglda niele, pozowa na Marlona Brando, by w wietnej formie fizycznej i bardzo samotny. Zdawa sobie spraw, e potrzebuje nie setek dziewczyn, ale jednej jedynej, ktra daaby mu dzieci i potrafia stworzy domowe ognisko. Rozumia, e ma mae szans znalezienia takiej kobiety, poniewa wiedzia do dokadnie, jaka powinna by, i adnej takiej 6 nigdy w yciu nie spotka. Jak wikszo bogatych playboyw, mg ulec urokom jedynie takiej kobiety, ktrej nie imponowayby ani jego pienidze, ani pozycja spoeczna, ani reputacja. W odrnieniu od wikszoci bogatych playboyw, Mark Sanderson zachowa wystarczajc trzewo umysu, by mc patrze na samego siebie obiektywnie. Ale tylko po kryjomu. Publiczne przyznanie si do czego takiego rwnaoby si omieszeniu. By ju cakiem pewny, e nigdy owej wymarzonej istoty nie spotka, kiedy tak si wanie stao. Byo to wiosn, na jakim balu dobroczynnym, takim na ktrym wszyscy gocie nudz si miertelnie, a dochd ze sprzeday biletw starcza akurat na bak mleka dla dzieci w Bangladeszu. Kobieta staa po drugiej stronie salonu, suchajc monologu jakiego niskiego grubasa kurzcego dugie cygaro. Suchaa go z dyskretnym pumiechem, z ktrego nie mona byo wnioskowa, czy bawi j anegdotka grubasa, czy te jego bazeskie wysiki zajrzenia w gb jej dekoltu. Sanderson przedar si przez tum i korzystajc z pobienej znajomoci grubego producenta filmowego, pozwoli si przedstawi dziewczynie, ktra nazywaa si Angela Summers. Do o wypielgnowanych paznokciach, ktr mu podaa, bya wska i chodna. Na serdecznym palcu lewej rki, w ktrej trzymaa szklank ginu z tonikiem, a raczej z samym tonikiem, widniaa zota obrczka. Sandersona bynajmniej to nie zraao. Kobiety zamne uwaa za rwnie atwe do zdobycia jak panny. Pozby si filmowca i zaprowadzi j w kt pokoju, eby mc spokojnie porozmawia. Blisko kobiety podniecia go, co byo rzecz normaln, ale wraenie, jakie na nim zrobia, raczej byo niezwyke. Pani Summers, wysoka i smuka, bya pikna i promieniowaa spokojem. Mimo obowizujcej w latach siedemdziesitych szczupoci sylwetki miaa wydatne piersi, wsk tali i solidne biodra. Byszczce kasztanowate wosy cigaa klamra, a ich poysk zdawa si wiadczy o zdrowiu wacicielki. Miaa na sobie prost bia sukni, ktra podkrelaa jej zocist opalenizn. Nie nosia adnej biuterii. Oczy lekko podkrelia owkiem, poza tym twarz bez makijau, co wyrniao j wrd obecnych w salonie wytwornych pa. Sanderson Strona 2

Forsyth Opowiadania.txt okreli jej wiek na trzydzieci lat. Jak si pniej dowiedzia, miaa trzydzieci dwa. Sanderson obra sobie jej opalenizn za temat rozmowy. Czy nabya jej w czasie wiosennych wakacji w grach, czy moe na statku, w drodze na Wyspy Karaibskie? Zakada, e Summersowie s wystarczajco zamoni, eby prowadzi taki sam tryb ycia, jaki 7 prowadzia wikszo obecnych na balu goci. Okazao si, e obydwa jego przypuszczenia s bdne. Mieszkaa z mem w domku na wybrzeu Hiszpanii. Pastwo Summers yli z niewielkich honorariw z ksiek o ptakach, ktre pisa jej m, oraz z pienidzy zarabianych przez ni. Udzielaa lekcji angielskiego. Przygldajc si jej ciemnym oczom i wosom oraz zocistej cerze, doszed do wniosku, e jest Hiszpank, ale powiedziaa mu, e jest Angielk. Przyjechaa w odwiedziny do rodzicw mieszkajcych w rodkowej Anglii, a szkolna koleanka zaprosia j na tydzie do Londynu. Za kilka dni miaa powrci do Hiszpanii. Rozmawiao si z ni atwo. Nie schlebiaa Sandersonowi, co mu odpowiadao, nie wybuchaa przesadnym miechem, kiedy mwi co zabawnego. - Co pani myli o londyskiej socjecie? - zapyta, kiedy stali oparci o cian, przygldajc si taczcym parom. - Przypuszczalnie nie to, co powinnam - odrzeka powanie. - Papugi w szklanej klatce - mrukn zoliwie. Uniosa brwi. - A mnie si zdawao, e Mark Sanderson jest jednym z filarw tej socjety - powiedziaa bez ci, ale stanowczo. - Czyby wieci o mnie docieray a do Hiszpanii? - Nawet na Costa Blanca czytamy Daily Express - odpowiedziaa spokojnie. - A w nim dokadne opisy ycia i przygd Marka Sandersona. - Oczywicie - odpara bez wahania. - Czy robi na pani wraenie? - A powinny? - Nie. - A wic nie robi. - Jej odpowied napenia go dziwnym zadowoleniem. - To dobrze. Ale czy mog zapyta, dlaczego? Zastanawiaa si przez chwil. - To chyba wszystko fasz - stwierdzia. - Czy ja te? Patrzy, jak pod prost, bia bawenian sukienk agodnie wznosz si i opadaj jej piersi. Wreszcie spojrzaa mu w oczy. - Nie wiem - odpara z powag - ale przypuszczam, e gdyby da panu szans, mgby pan zosta raczej porzdnym czowiekiem. Jej sowa wytrciy go z rwnowagi. - Myli si pani - mrukn, ale ona umiechna si pobaliwie, jak do maego, krnbrnego chopca. Po kilku minutach zjawili si jej przyjaciele, przywitali si z San8 dersonem i zabrali j. W drodze do hallu Mark zaproponowa jej szeptem wspln kolacj nastpnego wieczoru. Od lat nikogo ju tak nie zaprasza. Angela Summers nie wysilia si na aden dowcip o tym, jak to niebezpiecznie jest pokazywa si w jego towarzystwie ani o tym, e ma nadziej, i nie bdzie w pobliu fotografw. Zastanawiaa si przez chwil i odpowiedziaa: - Dobrze, bardzo chtnie. Mark myla o niej przez ca noc. Cakowicie zaniedba wychudzon i mizdrzc si modelk, ktr poderwa nad ranem w jakim nocnym lokalu. Wpatrywa si w sufit i widzia oczami wyobrani poyskujce kasztanowe wosy, wyobraa sobie, e le na jego poduszce. Pod palcami czu mikk zocist skr Angeli. By pewien, e ich wacicielka pi spokojnie i cicho, bo wszystko przecie robia w taki wanie sposb. Wycign rk, eby popieci pier modelki, ale trafi na wysuszony woreczek przypominajcy ucho zagodzonego szczeniaka. Dziewczyna wydaa z siebie cichy jk, ktry mia by niby to jkiem rozkoszy. Wic Strona 3

Forsyth Opowiadania.txt poszed do kuchni, zaparzy sobie kaw i usiad w ciemnej bawialni. Popijajc z wolna, przesiedzia tam do witu, kiedy to drzewa parku, owietlone promieniami soca wschodzcego hen nad wrzosowiskami Wansteadu, zarysoway si przed jego oczami jasno i wyranie. Tydzie to krtki okres na rozwinicie si romansu, ale bywa wystarczajco dugi, by zmieni nie tylko jedno ycie, ale nawet dwa lub trzy. Nazajutrz wieczorem podjecha po ni. Zesza i usiada przy nim. Wosy miaa spitrzone nad czoem. Ubrana bya w bia bluzk z bufiastymi rkawami, zakoczonymi koronk, i dug, czarn, mocno cignit w talii szerokim paskiem spdnic. Strj ten przydawa jej sylwetce starowieckiej, wiktoriaskiej elegancji, co tak bardzo odbiegao od jej wczorajszego wygldu i od obrazu, jaki mia w pamici, e podniecio go. Odzywaa si rzadko, ale to, co mwia, byo proste i inteligentne, a kiedy zacz jej opowiada o swoich transakcjach handlowych - co rzadko czyni w towarzystwie kobiety - suchaa go uwanie. Pod koniec wieczoru zrozumia, e to, co zaczyna do niej odczuwa, nie jest przelotnym uczuciem, a ju z pewnoci nie zwykym podaniem. Podziwia j ogromnie. Bya w niej wewntrzna pogoda, wielkie opanowanie, jej obecno przynosia spokj i ukojenie. 9 Coraz atwiej i swobodniej rozmawiao mu si z ni o sprawach, jakie na og zachowywa dla siebie - w wic o operacjach finansowych, o pogardzie, jak ywi dla lunych obyczajw ludzi ze swojej sfery, bezlitonie wykorzystujc je dla wasnych celw. A ona to wszystko rozumiaa, chocia nie zawsze bya poinformowana, a u kobiet zdolno rozumienia jest waniejsza ni znajomo rzeczy. Kiedy wybia pnoc i zaczto zamyka restauracj, wci siedzieli, pogreni w rozmowie. Uprzejmie, ale stanowczo, odrzucia propozycj pojechania do niego na ostatniego drinka. Z tak odmow nie spotka si od lat. Po kilku dniach czu, e jest zakochany po uszy, niczym sztubak. Zapyta j o ulubione perfumy, dowiedzia si, e nazywaj si Miss Dior i e kupuje je sobie od czasu do czasu w samolocie, gdzie sprzedawane s bez ca. Posa wic kogo na Bond Street po najwiksz, jaka bya w sprzeday, butelk tych perfum. Przyja prezent bez minoderii, ale zaprotestowaa przeciwko jego rozmiarom. - To straszna ekstrawagancja - powiedziaa. Zawstydzi si. - Chciaem ci ofiarowa co bardzo specjalnego. - Ale to musiao kosztowa fortun - zauwaya ze zgorszeniem. - Zapewniam ci, e sta mnie na to. - Wierz - odpara - i jestem wdziczna, ale prosz mi nigdy wicej nie kupowa takich rzeczy. Nie lubi ekstrawagancji. Zatelefonowa do Worcestershire, do swojej posiadoci, kaza napeni basen wod i podgrza j. W sobot pojechali tam na weekend, mimo e wia chodny majowy wiatr. Zarzdzi wic, by otoczono basen z trzech stron ruchomymi szklanymi parawanami. Wyonia si z kabiny w jednoczciowym biaym kostiumie kpielowym z materiau frotte i bya tak pikna, e a mu dech zaparo. C to za wspaniaa kobieta, pomyla, i to pod kadym wzgldem. Ostatni wieczr przed jej powrotem do Hiszpanii spdzili oczywicie razem. Przez dugi czas caowali si w ciemnym rolls-roysie, zaparkowanym na maej poprzecznej uliczce niedaleko jej domu, ale kiedy sprbowa wsun rk za jej dekolt, odsuna j agodnie, ale stanowczo. Zaproponowa, eby rozesza si z mem i wysza za niego. Poniewa powiedzia to bardzo powanie, ustosunkowaa si rwnie serio do sprawy i potrzsna gow. - Nie potrafiabym tego zrobi - odrzeka. - Kocham ci. I to nie jest przemijajce uczucie. Kocham ci bezgranicznie i na zawsze. Zrobibym dla ciebie wszystko. Wbia wzrok w zalegajc za szyb samochodu ciemno. - Wierz ci, Mark. Nie powinnimy byli posun si tak daleko. 10 To moja wina, e nie zorientowaam si wczeniej i nie przestaam si Strona 4

Forsyth Opowiadania.txt z tob widywa. - Ale czy ty mnie take kochasz? Chociaby odrobin? - Jeszcze nie wiem. Nie jestem taka szybka. - Moe bdziesz moga mnie pokocha? W przyszoci. I znowu wykazaa kobiec intuicj i odniosa si z powag do tego pytania. - Sdz, e tak. Na pewno tak. Jeste zupenie inny ni fama o tobie. Pod grub warstw cynizmu tkwi w tobie ciepy i wraliwy czowiek, a to mi si podoba. - Wic rzu go i wyjd za mnie. - To niemoliwe. Jestem on Archie'ego i nie mog go porzuci. - Czy on ma co, czego ja nie potrafibym ci ofiarowa? - Nie, skde - umiechna si. - On jest w gruncie rzeczy szalenie sabym czowiekiem i kiepsko sobie radzi... - Wic czemu nie chcesz si z nim rozej? - Poniewa on mnie potrzebuje - odpara z prostot. - Ja ci te potrzebuj. - Nie, chyba nie - potrzsna gow. - Ty mnie pragniesz, to pewne, ale potrafisz sobie doskonale da rad beze mnie. A on nie. Nie ma na to si. - Ja ci nie tylko pragn, Angelo, ja ci kocham, i to bardziej ni kogokolwiek czy cokolwiek, co w yciu posiadaem. Uwielbiam ci, podam ci. - Ty nic nie rozumiesz - powiedziaa po chwili. - Kobiety lubi by kochane, uwielbiaj by uwielbiane, podane, ale nade wszystko potrzebuj tego, eby ich kto potrzebowa. A ja jestem Archie'emu potrzebna bardziej ni powietrze, ktrym oddycha. Sanderson gwatownym ruchem zgasi cygaro w popielniczce. - Wic pozostaniesz z nim, dopki was mier nie rozdzieli... Nie zareagowaa na jego ironiczny ton, tylko spojrzaa mu prosto w oczy i skina gow. - Tak, chyba wanie tak. Dopki nie rozdzieli nas mier. Przykro mi, Mark, ale taka ju jestem. W innym miejscu, w innym czasie, no i gdybym nie bya ju on Archie'ego, zareagowaabym pewnie inaczej na twoj propozycj, nawet na pewno. Ale jestem ju matk i nie ma na to adnej rady. Nazajutrz wyjechaa. Kaza szoferowi zawie j na lotnisko, skd odleciaa do Walencji. 11 S wprawdzie rnice pomidzy mioci i potrzeb czyjej obecnoci, tsknot i podaniem, ale kade z tych uczu potrafi przemieni si w obsesj. W przypadku Marka Sandersona wszystkie te uczucia ulegy takiemu przeksztaceniu. Maj ustpi miejsca czerwcowi, a on coraz bardziej i bardziej pragn Angeli. ycie nie odmwio mu dotd niczego, od bez maa dziesiciu lat mia wszystko, o czym tylko zamarzy, i - jak zreszt wszyscy ludzie dysponujcy nadmiarem wadzy - sta si psychicznym kalek. Logicznie i precyzyjnie kroczy od podania do determinacji, od determinacji do koncepcji, od planowania do wykonania planu, czyli do celu. W pierwszych dniach czerwca Sanderson postanowi zdoby Angel Summers za wszelk cen i od tej chwili przez gow nieustannie przebiegaa mu jedna jedyna myl, zdanie, wyjte prosto z modlitewnika: "dopki nas mier nie rozczy". Gdyby Angela bya inna, gdyby bya kobiet pragnc pienidzy, luksusu, wadzy, wysokiej pozycji towarzyskiej, nie byoby w ogle problemu. Mgby j wwczas olni bogactwem, ale wtedy nie byaby przecie sob i nie pragnby jej z tak namitnoci. Znalaz si wic w bdnym kole. Krenie po nim doprowadzioby go z pewnoci do szalestwa, postanowi wic znale jakie wyjcie, a byo w kocu tylko jedno. Wynaj sobie na nazwisko Michael Johnson niewielkie mieszkanko w Londynie. Zrobi to za porednictwem agenta i przez telefon. Zapaci komorne za miesic i zoy odpowiedni depozyt - wszystko czekiem i przez poczt. Poprosi, eby pozostawiono klucz od mieszkania pod somiank, gdy planowa przyjazd pnym wieczorem. Zadzwoni nastpnie do jednej z owych agencji, ktre nie stawiaj zbyt wielu pyta i nie interesuj si zanadto legaln stron Strona 5

Forsyth Opowiadania.txt przeprowadzanych transakcji, poda nowy londyski adres i zreferowa dokadnie, o jak usug mu chodzi. Poniewa pragn pozosta anonimowy, zadano od niego pienidzy z gry. Wysa przesyk polecon zaliczk gotwk w wysokoci piciuset funtw szterlingw. W tydzie pniej pan Johnson otrzyma list, w ktrym donoszono mu, e jego zlecenie zostao wykonane i e pozostaje do zapacenia jeszcze dwiecie pidziesit funtw. Sum t wysa poczt i w trzy dni pniej otrzyma odpowiedni materia. Bya tam krtka biografia, ktr szybko przekartkowa, fotografia wycita z okadki ksiki na temat ptactwa rejonu Morza rdziemnego, ktrej od dawna nie byo w sprzeday, a ktra rozesza si w znikomej liczbie egzemplarzy, oraz kilka kiepskich zdj wykonanych obiektywem teleskopowym. Widnia 12 na nich drobny, raczej cherlawy mczyzna o cofnitym podbrdku i z maym wsikiem przypominajcym szczoteczk do zbw. Major Archibald Clarence Summers. Musi si oczywicie nadal posugiwa chlubn rang majora - zdenerwowa si Sanderson - brytyjski eks-oficer, yjcy obecnie w niewielkiej willi kilkaset metrw od wybrzea, na przedmieciu maego hiszpaskiego miasteczka w prowincji Alicante, w poowie drogi pomidzy Alicante a Walencj. Sanderson obejrza sobie zdjcia willi. Wreszcie przeczyta krtki raport na temat trybu ycia jej mieszkacw. niadanie pastwo S. spoywali na niewielkim patio, przed poudniem pani S. udawaa si do paacu, by uczy angielskiego trjk dzieci contessy, a kadego popoudnia opalaa si na play i pywaa w morzu, dokadnie midzy trzeci a czwart, kiedy to jej maonek pracowa nad notatkami do dziea o ptactwie Costa Blanca. Nazajutrz Sanderson zawiadomi personel biura, e zamierza pewien czas spdzi w domu, ale e be*dzie w staym kontakcie telefonicznym. Nastpnie zaj si zmian swojej powierzchownoci. Poszed do maego zakadu fryzjerskiego, ktry ogasza si w jednym z tygodnikw przeznaczonych dla pederastw. Waciciel zakadu okaza si nadzwyczaj pomocny. Obci do dugie wosy Sandersona na jea i ufarbowa je na jasny blond. Zabieg ten trwa nieco ponad godzin. Fryzjer by zachwycony rezultatem, ktry - jak twierdzi - powinien wystarczy na jakie dwa tygodnie. Odtd Sanderson zawsze wjeda samochodem wprost do podziemnego garau, gdzie wsiada do windy tak, eby unikn wzroku portiera. Zadzwoni do jednego ze swoich przyjaci, dziennikarza, i poprosi go o adres najlepszego londyskiego archiwum, specjalizujcego si w historii czasw najnowszych. Zbiory te skaday si z milionw wycinkw prasowych i setek tysicy sownikw i dzie informacyjnych. W trzy dni pniej Sanderson by posiadaczem karty wstpu na nazwisko Michael Johnson. Zacz od sowa "najemnik". W teczce opatrzonej tym hasem znalaz takie nazwiska, jak Mik Hoare, Robert Denard, John Peters i Jacques Schramme, jak rwnie odsyacze do takich hase, jak Kenia, Rodezja, Kongo, Katanga, Jemen, Nigeria/Biafra i Angola. Przejrza je wszystkie. Przeczyta niezliczone iloci informacji gazetowych, artykuw w magazynach, komentarzy, recenzji z ksiek i wywiadw. Notowa nazwiska autorw ksiek, po czym wybiera ksiki z pek. Przeczyta Histori najemnictwa Anthony'ego Mocklera, Najemnika 13 w Kongo Mike'a Hoare'a i tom pod tytuem Sia ognia, powicony w caoci Angoli. Z plejady nazwisk rewolwerowcw, przewijajcych si przez jego lektury, wyonio si w kocu jedno, ktre go zainteresowao. Naleao do czowieka walczcego w trzech wojnach. Nawet najostrzejsi z autorw zdawali si pisa o nim w sposb raczej ogldny. Czowiek ten nigdy nie udzieli nikomu wywiadu i nigdy nie pozwoli si fotografowa. By Anglikiem. Sanderson postanowi dziaa tak, jak gdyby ten czowiek znajdowa si obecnie w Londynie. Przed kilkoma laty, kiedy Sanderson przejmowa przedsibiorstwo, Strona 6

Forsyth Opowiadania.txt ktrego akcje stay na giedzie bardzo wysoko, zosta przy okazji wacicielem grupy innych firm, midzy innymi sklepu z cygarami, laboratorium wywoujcego filmy i agencji literackiej. Nigdy jako nie stara si tych przedsibiorstw rozwin. Teraz agencja literacka znalaza mu prywatny adres autora tomu wspomnie, ktry go szczeglnie zainteresowa. Wydawca ksiki nie mia powodu, aby co podejrzewa. Poda wic adres autora, dokd wysya od czasu do czasu niewielkie tantiemy. Kiedy wielki finansista odwiedzi najemnika-autora, udajc urzdnika wydawnictwa, znalaz si w obliczu czowieka cakowicie wykoczonego, rozpitego, yjcego wycznie wspomnieniami. Byy najemnik myla z pocztku, e wizyta ma jaki zwizek z dalszymi nakadami i honorariami, a kiedy okazao si, i tak nie jest, nie ukrywa rozczarowania. Gdy jednak go zaproponowa mu zaliczk, oczy mu zabysy. Sanderson przedstawi si nazwiskiem Johnson i powiedzia, e jego firma otrzymaa wiadomo, i byy kolega najemnika nosi si z zamiarem napisania pamitnikw. Firma jest nimi zainteresowana i nie chciaaby, eby ubiega j konkurencja. Problem polega na tym, e nikt nie zna adresu owego czowieka. Kiedy byy najemnik usysza nazwisko eks-kolegi, skrzywi si. - Zdecydowa si wic wszystko wywali na wierzch - mrukn. Wierzy mi si nie chce. By obojtny, ale tylko do chwili, gdy wypi szst whisky i poczu pomidzy palcami szeleszczce banknoty. Wtedy nagryzmoli co na kartce papieru i poda j Sandersonowi. - Kiedy ten skurwiel przyjeda do miasta, zawsze si tam uchlewa - powiedzia. Sanderson jeszcze tego wieczora odnalaz w lokal. By nim przytulny bar w pobliu Earl's Court. Nazajutrz wieczorem zjawi si ten, ktrego oczekiwa. Nigdy nie widzia fotografii faceta, ale 14 przeczyta jego opis w jednym z pamitnikw. Rozpozna blizn na policzku oraz imi, ktrym barman si do niego zwrci. By to barczysty, dugonogi, wysportowany mczyzna. Sanderson obserwowa jego twarz odbijajc si w lustrze za kontuarem, gboko osadzone oczy i usta skrzywione w gorzkim umiechu. Czowiek powoli popija piwo z kufla. Kiedy opuci klub, Sanderson poszed za nim i zobaczy, e wchodzi do czynszowej kamienicy, pooonej w odlegoci jakich czterystu metrw od klubu. W kilka minut potem zauway w jednym z okien wiato. Zapuka do drzwi mieszkania. Otworzy mu czowiek w ciemnych spodniach i kamizelce. Sanderson zauway, e zanim otworzy drzwi, zgasi wiato w przedpokoju, aby si znale w cieniu. Owietlaa go tylko lampa z hallu. - Mister Hughes? - odezwa si Sanderson. Mczyzna unis jedn brew. - Z kim mam przyjemno? - warkn. - Nazywam si Johnson. Michael Johnson. - Nakaz rewizji - zada Hughes stanowczym tonem. - Nie jestem glin - odpar Sanderson - lecz prywatnym obywatelem. Czy mog wej? - Kto panu da mj adres? - zapyta Hughes, nie reagujc na pytanie gocia. Sanderson poda mu nazwisko swojego informatora. - Za dwadziecia cztery godziny zapomni, e ze mn rozmawia - doda. - Jest tak napompowany, e nie pamita wasnego nazwiska. W kcikach ust Hughes'a ukaza si cie umiechu, ale oczy pozostay grone. - To by si zgadzao - mrukn i ruchem gowy wskaza Sandersonowi wntrze mieszkania. Weszli do duego pokoju. Stao w nim kilka odrapanych gratw, jak to zwykle w tak zwanych umeblowanych pokojach, jakich w Londynie s tysice. Na rodku st. Hughes wskaza na jedno ze stojcych przy nim krzese. Sanderson usiad, Hughes ulokowa si naprzeciwko niego. Strona 7

Forsyth Opowiadania.txt - No wic? - Chciabym zamwi pewn robot. Nazywa si to, zdaje si, skok. Ale skok na czowieka. Hughes patrzy na niego twardo. - Czy pan lubi muzyk? - zapyta nagle. Sanderson by zaskoczony, ale skin gow. 15 - No to sobie co zagramy. Hughes wsta i podszed do przenonego radia, ktre stao przy ku. Jedn rk przekrci gak, a drug sign pod poduszk. Obrci si i skierowa na Sandersona colta 45. Oddycha ciko i co chwila przeyka lin. Podkrci muzyk tak, e wprost oguszaa. Sign do szuflady nocnego stolika, wycign notes i piro, i nie spuszczajc swojego gocia z oka, powrci do stou. Jedn rk napisa teraz dwa sowa na kartce i podsun j Sandersonowi. "Rozbiera si", przeczyta Sanderson. Zakrcio mu si w gowie. Wiedzia, e ludzie tego pokroju potrafi by bezlitoni. Ruchem colta Hughes da Sandersonowi do zrozumienia, eby si odsun. Ten posucha. Zdj marynark, krawat, koszul i rzuci je na podog. Nie mia na sobie podkoszulka. Pistolet skierowa si w d. Sanderson zrzuci spodnie. Hughes przyglda mu si z niewzruszon twarz, po czym powiedzia: - W porzdku. Ubieraj si pan. Z pistoletem skierowanym teraz w podog podszed do radia, ciszy je i powrci do stou. - Rzu mi pan marynark - zada. Sanderson, ju w spodniach i koszuli, pooy marynark na st. Hughes obmaca j. - W j pan - odezwa si. Sanderson zrobi, co mu kazano, i usiad. Ulyo mu troch. Hughes siedzia teraz po drugiej stronie stou. Colta pooy tak, by by w zasigu prawej rki, i zapali francuskiego papierosa. - Co to byo? - zapyta go Sanderson. - Chcia si pan upewni, czy mam bro? Hughes powoli potrzsn gow. - Wiedziaem, e nie - powiedzia. - Ale mg pan mie przy sobie mikrofon. Gdybym go odkry, to okrcibym panu jaja przewodem i posabym nagranie do paskiego szefa. - Rozumiem. Ale widzi pan, nie mam ani szefa, ani broni, ani mikrofonu. Jestem swoim wasnym bossem i od czasu do czasu wynajmuj sobie kogo do pomocy. Serio mwi. Potrzebny mi jest czowiek do pewnej roboty. Gotw jestem dobrze zapaci. Jestem czowiekiem wielce dyskretnym. Z koniecznoci. - Mnie to nie wystarcza - warkn Hughes. - Wizienie Parkhurst pene jest pierwszorzdnych facetw, ktrzy dali si nabra na pikne ^swka. - Ja nie pana potrzebuj - powiedzia Sanderson twardo. Hughes znowu unis jedn brew. - Nie, nie pana. Nie chc do tej 16 roboty czowieka, ktry mieszka w Wielkiej Brytanii, ani nawet takiego, ktry si std wywodzi. Wystarczy, e ja tu mieszkam. Potrzebny mi jest cudzoziemiec, robota te jest za granic. Od pana chc tylko nazwiska. Nazwiska takiego czowieka. Zapac panu dobrze. Z wewntrznej kieszeni marynarki Sanderson wyj paczk nowiusiekich banknotw dwudziestofuntowych i pooy j na st. Hughes przyglda mu si z obojtnym wyrazem twarzy. Sanderson podzieli paczk na dwie czci, podsun jedn pod nos Hughesowi, a drug przedar starannie przez p. Poow przedartych banknotw wsun z powrotem do kieszeni. - Pierwsze piset jest za wyraenie zgody - powiedzia. Drugie za nazwisko, i to nazwisko faceta, ktry zgodzi si ze mn zobaczy i wykona zlecon robot. Niech si pan nie martwi, to nic skomplikowanego. Nie chodzi o adn saw, jest to po prostu nikomu nie znany czowiek. Hughes nie spuszcza oczu z lecych przed nim piciuset funtw, Strona 8

Forsyth Opowiadania.txt ale nie dotyka ich. - Moe nawet znam takiego faceta - odpar. - Pracowa ze mn przed laty. Nie wiem, co teraz robi. Musz si zorientowa. - Moe pan do niego zadzwoni - zaproponowa Sanderson. Hughes potrzsn gow. - Nie mam zaufania do midzynarodowych telefonw - powiedzia. - Za duo jest podsuchw. Szczeglnie w Europie. Musiabym pojecha do niego i pogada z nim osobicie. To by pana kosztowao jeszcze dwie stwy, zgoda? - Zgoda, ale wypata po dostarczeniu nazwiska. - Skd mog mie pewno, e nie zrobi mnie pan w konia? zapyta Hughes. - Znikd. Tyle e gdybym to zrobi, to pewnie by si pan na mnie odku, no nie? A na to nie mam szczeglnej ochoty. Wol straci siedemset funtw. - A skd pan wie, e ja pana nie wystrychn na dudka? - Tego te nie wiem, ale prdzej czy pniej znajd sobie faceta do mojej roboty. Mam dosy pienidzy na zapacenie dwch, gdyby jeden si wciek. Ale nie lubi, jak si ze mnie robi waa. Po prostu z zasady. Przez dobre dziesi sekund patrzyli sobie twardo w oczy. Sanderson pomyla, e posun si za daleko. Ale nagle Hughes umiechn si. Tym razem szczerze i jakby z szacunkiem. Zgarn ze stou piset funtw w caych banknotach i stert powek. 17 2 - Czysta robota - Dostarcz panu nazwisko i zaatwi panu spotkanie z tym czowiekiem. Jak si pan z nim umwi na fest, to przele mi pan reszt nalenoci. Na poste restante, poczta Earl's Court, nazwisko Hargreaves. Zwyk, nie polecon przesyk pocztow, w dobrze zapiecztowanej kopercie. Jeeli pan tego nie zrobi, to mj czowiek zostanie powiadomiony, e umowa niewana. Okay? Sanderson skin gow na znak zgody. - Kiedy wic bd mia to nazwisko? - Za tydzie. Jak pana szuka? - Ju ja pana znajd. Hughes wcale nie by uraony. - No to niech pan dzwoni do baru, w ktrym mnie pan dzisiaj widzia. O dziesitej wieczorem. Dokadnie w tydzie pniej o wyznaczonej porze Sanderson zadzwoni do baru. Barman przekaza suchawk Hughesowi. - Na rue Miollin w Paryu jest kawiarnia - powiedzia gos. Niech pan tam bdzie w poniedziaek w poudnie. Mj czowiek rozpozna pana. Bdzie pan czyta Figaro, zoone tak, by pierwsza kolumna bya na zewntrz. Wie, e pan nazywa si Johnson. Musi si pan z nim sam dogada. Gdyby nie mg pan tam by w poniedziaek, to on bdzie czeka w tym samym miejscu we wtorek i w rod w poudnie. Potem koniec. I niech pan ma przy sobie gotwk. - Ile? - zapyta Sanderson. - Okoo piciu tysicy funtw. Na wszelki wypadek. - Skd mam mie pewno, e on mnie nie wystrychnie na dudka? - Nie wiem. A skd on ma mie pewno, czy gdzie w tej knajpie nie siedzi jeden z paskich goryli? Po drugiej stronie drutu trzasno, w suchawce rozleg si sygna. Sanderson siedzia w kawiarni na rue Miollin. By poniedziaek, pi minut po dwunastej. Czyta Figaro, pierwsza kolumna bya na zewntrz. Kto odsun stojce naprzeciwko niego krzeso i usiad. By to mczyzna, ktry ju od godziny sta przy kontuarze. - Monsieur Johnson? Sanderson opuci gazet, zoy j i odoy na bok. Mczyzna by wysoki, szczupy, mia ciemne wosy i oczy oraz kwadratow szczk. Niewtpliwie Korsykanin. Rozmawiali przez trzydzieci minut. Korsykanin przedstawi si jako Calvi, faktycznie bya to nazwa miejscowoci, w ktrej si urodzi. Po dwudziestu minutach Sanderson wrczy mu dwie fotografie. Jedna przedstawiaa twarz mczyzny, 18 Strona 9

Forsyth Opowiadania.txt z tyu bya opatrzona napisem Major Archie Summers, Villa San Crispin, Playa Caldera, Ondara, Alicante. Na drugiej wida byo ma, bia will, ozdobion jaskrawotymi okiennicami. Korsykanin kiwa gow z namysem. - To musi by zrobione pomidzy trzeci a czwart po poudniu - zaznaczy Sanderson. Mczyzna znowu skin gow. - aden problem - przytakn. Jeszcze przez jakie dziesi minut omawiali sprawy finansowe, po czym Sanderson wrczy Calviemu dwie rolki banknotw, z ktrych kada zawieraa 500 funtw. Robota poczona z wyjazdem jest zawsze drosza, tumaczy Korsykanin, poza tym policja hiszpaska potrafi by szczeglnie niemia dla pewnego gatunku turystw. Wreszcie Sanderson wsta. - Kiedy? - zapyta. - Za tydzie, dwa, najwyej trzy - odpar tamten. - Prosz mi natychmiast da zna. - W takim razie musz mie sposb na skontaktowanie si z panem. W odpowiedzi Sanderson napisa kilka cyfr na kawaku papieru i wrczy go Calviemu. - Od dzi za tydzie, a nastpnie w trzy kolejne poniedziaki pomidzy godzin sidm trzydzieci a sm rano moe mnie pan zasta pod tym numerem telefonu w Londynie. Prosz nie szuka adresu tego mieszkania, no i eby si panu poszczcio. Calvi umiechn si krzywo. - Zrobi si - powiedzia. - Potrzebna mi jest druga cz forsy. - I jeszcze jedno. eby nie byo adnej fuszerki, adnych ladw. Korsykanin wci si umiecha. - Panu, panie Johnson, chodzi oczywicie o pask reputacj, ale mnie o ycie. Gdybym wpad, czeka mnie w najlepszym razie trzydzieci lat wizienia i to hiszpaskiego. Moe pan by spokojny. Nie bdzie adnych ladw, adnej fuszerki. Czysta robota. Kiedy Anglik odszed, Calvi patrzy za nim uwanie, eby si zorientowa, czy nikt za nim nie idzie, po czym uda si do innej kawiarni w centrum miasta, w ktrej spdzi nastpne dwie godziny. Czerwcowe soce przygrzewao, a on odda si intensywnym rozmylaniom. Zamwienie byo proste, chodzio o sprztnicie jakiej niczego nie podejrzewajcej osoby. Problem polega na tym, jak przeszmuglowa rewolwer do Hiszpanii. Mgby pojecha pocigiem Pary19 -Barcelona i zaryzykowa graniczn kontrol celn, jednake gdyby go przyapano na szmuglu broni, byaby to oczywicie nie francuska, lecz hiszpaska policja - a Hiszpanie maj bardzo starowieckie podejcie do zawodowych rewolwerowcw. O samolocie nawet mowy nie byo. Dziki palestyskim porywaczom kady pasaer by szczegowo rewidowany na lotnisku Orly. Ale przypomnia sobie, e ma w Hiszpanii jeszcze cakiem dobre kontakty, pochodzce z czasw dziaalnoci organizacji OAS. Byli to ludzie, ktrzy raczej woleli y na wybrzeu midzy Alicante a Walencj ni podejmowa ryzyko powrotu do Francji. Z pewnoci ktry z nich poyczy mu swoj spluw, jak go poprosi. Po chwili porzuci jednake t wersj planu. Pomyla sobie, e ci ludzie nie maj nic do roboty i pewnie od rana do wieczora plotkuj. Wreszcie Korsykanin wsta, zapaci rachunek i wyszed na miasto. Spdzi dobre p godziny w hiszpaskim biurze turystycznym, a nastpnie dziesi minut w lokalu linii lotniczej Iberia. Wszed jeszcze do ksigarni na rue de Rivoli, po czym pojecha do swojego mieszkania na przedmieciu. Tego wieczoru zatelefonowa do Walencji, do hotelu Metropol najlepszego w caym miecie - i zamwi z dwutygodniowym wyprzedzeniem dwa pojedyncze pokoje: jeden na nazwisko Calvi, a drugi na nazwisko figurujce w jego paszporcie. Przedstawi si urzdniczce, z ktr rozmawia przez telefon, jako Calvi, i przyrzek potwierdzi listownie rezerwacj. Zamwi sobie rwnie bilet z Parya do Walencji na samolot przybywajcy do Walencji wieczorem w dniu rezerwacji hotelowej oraz powrotny, przy czym powrt do Parya mia nastpi nazajutrz, rwnie wieczorem. Strona 10

Forsyth Opowiadania.txt Czekajc na poczenie z Walencj zdy napisa list do hotelu. List by krtki i rzeczowy. Potwierdzi rezerwacj dwch pojedynczych pokojw, doda, e poniewa pan Calvi przed przybyciem do Walencji bdzie w dugiej podry, kaza sobie przesa z Parya do hotelu Metropol ksik na temat historii Hiszpanii i prosi, eby mu j przechowano do jego przyjazdu. Calvi wykombinowa sobie - i susznie - e gdyby ksika zostaa przechwycona, to w chwili, kiedy podajc swoje prawdziwe nazwisko, poprosi o ni w imieniu Calviego, wyraz twarzy recepcjonisty hotelowego z pewnoci wskae mu, e wszystko si sypno. Wtedy niewtpliwie zdy obrci si na picie i zbiec. A nawet gdyby go zapano, bdzie mg twierdzi, e jest niewinny i e po prostu odda przysug przyjacielowi, niejakiemu panu Calvi, ktrego zawsze uwaa za czowieka nieskazitelnie uczciwego. List podpisa lew rk nazwiskiem Calvi, zaklei go, opatrzy 20 znaczkiem, po czym zabra si do ksiki, ktr zakupi tego popoudnia. Bya to rzeczywicie historia Hiszpanii, kosztowne, opase tomisko z mnstwem fotografii, wydrukowana na doskonaym papierze, a wic dosy cika. Odgi okadki i zczy je solidn gumow opask. Znajdujce si pomidzy nimi czterysta stron mocno cisn i przytwierdzi do kuchennego stou za pomoc dwch klamer stolarskich. Zakupionym przed kilkoma godzinami cienkim skalpelem zacz teraz wycina w zbitych ze sob stronicach wgbienie w formie prostokta, pozostawiajc dokoa margines szerokoci okoo czterech centymetrw. W ten sposb powstaa skrytka 15x17 cm, gboka na siedem i p centymetra. Wntrze jej wysmarowa gstym klejem i czekajc, by wysech, wypali dwa papierosy. Wiedzia, e kiedy klej stwardnieje, czterysta stronic ksiki nie da si ju nigdy przekartkowa. Calvi wyoy wgbienie skrytki sztuczn gbk, ktr poprzednio starannie zway na kuchennej wadze. Rozoy na czci maego browninga, dziewitk, kupionego przed dwoma miesicami w Belgii, zaraz po tym, jak wrzuci do kanau colta 38, ktrym posuy si do wykonania innej roboty. By ostronym czowiekiem i nigdy dwa razy nie uywa tej samej broni. Browning mia luf wystajc na ptora centymetra. Koniec lufy zosta nagwintowany dla umocowania tumika. Tumik pistoletu automatycznego nigdy nie jest cakowicie skuteczny, jedynie chyba w wyobrani autorw scenariuszy filmowych. Albowiem pistolety, w odrnieniu od rewolwerw, maj ruchomy zamek. Kiedy pocisk opuszcza luf, bro automatycznie repetuje, aby wyrzuci usk i wprowadzi nowy nabj do komory. Wanie dlatego nazywa si je broni automatyczn. Ale w uamku sekundy, kiedy zamek si otwiera, poowa huku strzau wydobywa si przez otwarty zamek i w ten sposb tumik umieszczony na kocu lufy wygasza dwik jedynie w pidziesiciu procentach. Calvi wolaby posuy si rewolwerem, ale potrzebna mu bya bro paska, mieszczca si w skrytce ksiki. Tumik, ktry lea pord czci browninga, by najwikszym przedmiotem do schowania, mia bowiem okoo trzynastu centymetrw dugoci. Calvi, ktry by fachowcem, wiedzia, e tumiki, jakie ogldamy czsto na ekranach telewizorw, majce zazwyczaj wielko korka od szampana, s tak mao skuteczne, jak domowa ganica, ktr kto usiowaby ugasi wybuch Wezuwiusza. Uoone obok siebie czci pistoletu, cznie z tumikiem i magazynkiem, nie zmieciyby si w skrytce, wobec czego Calvi wsun magazynek do uchwytu, aby zaoszczdzi miejsca. Uywajc flamastra nakreli teraz na 21 kawakach sztucznej gbki zarysy poszczeglnych czci pistoletu i nowym skalpelem powycina odpowiednie wgbienia dla kadej z nich. Kiedy wybia pnoc, leay ju spokojnie, kada w swoim eczku, lufa, rkoje i zamek rwnolegle do siebie, a tumik umocowany pionowo wzdu grzbietu ksiki. Nastpnie Calvi nakry wgbienie cienk warstw gbki, nasyci wie warstw kleju i zamkn ksik. Pooy j na podog i przycisn blatem odwrconego Strona 11

Forsyth Opowiadania.txt do gry nogami stou. Po godzinie bya ju twarda jak kamie. Chyba tylko noem mona by j otworzy. Ponownie j zway. Bya teraz tylko kilka gramw cisza ni poprzednio. Wreszcie wsun t dziwn histori Hiszpanii do grubej koperty, takiej jakiej uywaj wydawcy, aby chroni wartociowe ksiki. Koperta wykonana bya z polietylenu, tote Calvi zamkn j rozgrzanym na gazowej kuchence ostrzem swojego scyzoryka. Gdy celnik zechce otworzy przesyk, zobaczy poprzez przezroczysty polietylen, e w rodku znajduje si po prostu ksika, i z pewnoci po prostu j zamknie. Na koniec Korsykanin wsun swj skarb do jeszcze jednej, zwykej ju koperty, z tych, ktre zamykaj si na metalowy klips, przecignity przez dwie dziurki. Wydrukowa na dziecinnej drukarce naklejk z adresem znanej ksigarni, a adres odbiorcy napisa na maszynie. Brzmia on: Monsieur Alfred Calvi, Hotel Metropol, Calle de Jativa, Valencia, Espagne. Jeszcze wydrukowa naklejk z napisem "Libros - Impresos - Livres" - i wszystko byo gotowe. Nazajutrz rano wysa list poczt lotnicz, a ksik zwyk, nie polecon przesyk, co oznaczao, e zostanie nadana na pocig i dotrze na miejsce przeznaczenia dopiero po dziesiciu dniach. Soce wanie zachodzio, kiedy samolot linii Iberia wyldowa na Campo de Manises. Byo wciekle gorco i trzydziestka pasaerw denerwowaa si z powodu dugiego oczekiwania na baga. Byli to przewanie waciciele willi nadbrzenych, ktrzy przyjechali z Parya na szeciotygodniowy pobyt. Calvi mia baga rczny, jedn niewielk walizk. Celnik otworzy j i przejrza uwanie. Korsykanin wyszed pierwszy z budynku i uda si na postj takswek. Po drodze obejrza sobie pobliski parking i z zadowoleniem stwierdzi, e dua jego cz odgrodzona bya od gmachu szpalerem rozoystych wysokich drzew. Pod drzewami stay dugie rzdy samochodw i cierpliwie czekay na 22 swoich wacicieli. Calvi postanowi powrci tu nastpnego dnia i wybra sobie odpowiedni wehiku. Potem pojecha takswk do miasta. Recepcjonista hotelowy by niezwykle uprzejmy. Obejrzawszy sobie wrczony mu paszport, natychmiast przypomnia sobie rezerwacj i list z jej potwierdzeniem. Przynis z biura paczk z ksik. Korsykanin wyjani mu, e jego przyjaciel, pan Calvi, niestety nie mg przyjecha i e nazajutrz, przy wyjedzie, opaci obydwa rachunki. Nastpnie pokaza list Calviego, upowaniajcy go do odbioru paczki. Recepcjonista przeczyta list, podzikowa za przyrzeczenie uregulowania rachunku Calviego i wyda Korsykaninowi paczk. W pokoju Calvi obejrza dokadnie kopert. Otwierano j, metalowe klipsy byy odgite, a nastpnie z powrotem zacinite. Brakowao te kropelki kleju, jak Calvi umieci na jednym ze spinaczy. Ale w rodku w nie naruszonym polietylenowym opakowaniu spoczywaa nietknita ksika. Calvi wycign j, rozci scyzorykiem i wyj czci pistoletu. Zmontowa go, nakrci tumik na luf i sprawdzi zawarto magazynka. Znajdujce si w nim kule miay usunit poow adunku prochu, eby strza by cichszy. Nawet przy zmniejszonym adunku dziewiciomilimetrowy pocisk przebija bez trudu ludzk czaszk z odlegoci trzech metrw, a Calvi z zasady nigdy nie strzela z wikszej odlegoci. Pooy pistolet na dno szafy, zamkn j na klucz, klucz wsadzi do kieszeni i wyszed na balkon. Palc papierosa i przygldajc si arenie do walki bykw, rozmyla o jutrzejszym dniu. O dziewitej zszed na d. Wci mia na sobie szary, zakupiony u jednego z najekskluzywniej szych krawcw Parya garnitur, ktry doskonale pasowa do atmosfery eleganckiego starego hotelu. Zjad doskonay obiad, o pnocy pooy si do ka. Od recepcjonisty dowiedzia si, e o smej rano odlatuje samolot do Madrytu, i kaza si obudzi o szstej. Strona 12

Forsyth Opowiadania.txt Nazajutrz o sidmej wyprowadzi si z hotelu i takswk pojecha na lotnisko. Stan przy wejciu do budynku i przyglda si zajedajcym samochodom, notowa ich marki i numery rejestracyjne oraz wygld ich wacicieli. W siedmiu znajdowali si pojedynczy kierowcy w ciemnych garniturach. Calvi wszed na taras obserwacyjny i zauway czterech z nich, wsiadajcych do madryckiego samolotu. Spojrza na swoje notatki i stwierdzi, e ma do wyboru simc, mercedesa, jaguara i seata, czyli starego hiszpaskiego fiata 600. 23 Kiedy samolot wystartowa, Calvi poszed do toalety, zdj szare ubranie i woy dinsy, jasnoniebiesk sportow koszul i granatow nylonow wiatrwk, zapinan z przodu na byskawiczny zamek. Pistolet owin rcznikiem i woy do wydobytej z walizki mikkiej torby lotniczej. Walizk zdeponowa w przechowalni bagau, potwierdzi swoj rezerwacj na wieczorny lot do Madrytu i poszed na parking. Zdecydowa si na seata, poniewa jest to najpopularniejszy samochd w Hiszpanii i daje si atwo otworzy. Odczeka, a dwaj mczyni, ktrzy wanie zajechali na parking, oddal si, po czym podszed do maego czerwonego samochodu. Z rkawa wyj kawaek metalowej rury, wsun j za klamk i szarpn. Zamek trzasn. Otworzy mask i spi dwoma przewodami akumulator i cewk rozdzielacza. Silnik zapali natychmiast, Calvi skoczy szybko do wozu i ruszy z parkingu prosto na now autostrad nadmorsk nr 332, prowadzc na poudnie do Alicante. Odlego pomidzy Walencj a Ondar wynosi dziewidziesit pi kilometrw. Droga prowadzi przez gaje pomaraczowe Gandii i Oliwii. Jecha wolno, tote podr trwaa a dwie godziny. Cae wybrzee skpane byo w porannym socu, plae wzdu szosy cigny si niby zota wstga, upstrzona tylko brzowymi ciaami opalajcych si na nich ludzi. Upa by straszny, powietrze nieruchome, horyzont gin w oparach rozedrganej mgieki. Wjecha do Ondary i min Hotel Palmera, gdzie -jak wiedzia mieszka genera Raoul Salan, byy szef organizacji OAS. Poinformowano go, e Playa Caldera ley ptora kilometra od miasta. Byo ju poudnie, gdy znalaz si w dzielnicy malowniczych domkw, zamieszkaych przewanie przez cudzoziemcw. Zacz si rozglda za dobrze znan mu z dawno ju z ostronoci zniszczonych fotografii willi San Crispin. Nie chcia teraz pyta o drog. Kiedy wreszcie znalaz domek o biaych cianach i tych okiennicach, dochodzia pierwsza. Sprawdzi nazwisko waciciela, wymalowane na kafelku wpuszczonym w kolumienk przy furtce, i zaparkowa samochd dobre dwanacie metrw od willi. Przerzuci torb lotnicz przez rami i powolnym krokiem uda si w kierunku play. Dyskretnie przyjrza si bocznej furtce. Stwierdzi, e jest otwarta. Poszed w gr wsk ciek przez pomaraczowy gaj za rzdem jednorodzinnych domkw. Spoza zasony drzew stwierdzi, e tylko niskie ogrodzenie oddziela rud ziemi pomaraczowego sadu od ogrodu willi z tymi okiennicami. Czowiek, o ktrego mu chodzio, przechadza si po ogrodzie i podlewa kwiaty. Oszklone 24 drzwi, prowadzce z salonu willi do ogrodu, otwarte byy na ocie, eby do rodka przedostawao si powietrze, ale byo ono zupenie nieruchome. Korsykanin spojrza na zegarek. Pora na obiad. Wrci do samochodu i pojecha do Ondary. Do godziny trzeciej siedzia w barze Valencia na ulicy Doktora Fleminga. Zjad duy talerz krewetek i wypi dwie szklanki miejscowego biaego wina. Zapaci i opuci lokal. Kiedy znalaz si znowu w drodze na Playa Caldera, deszczowe chmury zaczy si zbiera nad jego gow, sycha byo grony pomruk dalekich jeszcze grzmotw, co byo do niezwyke w tej czci Hiszpanii w poowie lipca. Zaparkowa wz w pobliu cieki, prowadzcej do pomaraczowego gaju, wsun pistolet za pasek, zasun suwak wiatrwki po sam szyj i ruszy pomidzy drzewa. Strona 13

Forsyth Opowiadania.txt Przeskoczy niski pot i znalaz si w ogrodzie, w ktrym panowaa cakowita cisza. Wszyscy mieszkacy willowej dzielnicy oddawali si poobiedniej sjecie. Pierwsze krople deszczu zaczy spada na licie pomaraczowych drzew. Ulewa runa dokadnie w momencie, w ktrym wszed na kamienne schodki i dotar do oszklonych drzwi salonu. Calvi ucieszy si. Wiedzia, e gwatowne dudnienie deszczu o czerwone dachwki willi zaguszy wszystko inne. Od lewej strony, z przylegego do salonu pokoju dochodzi dwik stukania na maszynie. Calvi wydoby pistolet, przez chwil sta nieruchomo porodku salonu. Potem ruszy powoli po plecionej macie pokrywajcej podog i znalaz si w drzwiach gabinetu pana domu. Major Summers z pewnoci nie zdy sobie niczego uzmysowi. Moe zobaczy stojcego w drzwiach czowieka i wsta, eby zapyta, czego chce. Moe nawet zauway przedmiot, ktry czowiek ten trzyma w rku. Rozlegy si dwa guche puknicia, niewiele goniejsze od uderze kropel deszczu w dach. Dwie kule przebiy pier majora. Trzecia z odlegoci p metra trafia go w skro, ale tej ju chyba nawet nie poczu. Korsykanin przyklkn i poszuka pulsu swojej ofiary. Potem podnis gow, wsta i ruszy w stron drzwi. Nastpnego wieczoru w kawiarni na rue Miollin spotkali si dwaj mczyni: morderca i jego klient. Calvi zadzwoni do Sandersona jeszcze z Walencji i Sanderson natychmiast polecia do Parya. Wrczy Korsykaninowi nalene mu pi tysicy funtw szterlingw. Wydawa si zdenerwowany. - I co? Obeszo si bez adnego problemu? Calvi umiechn si i potrzsn gow. 25 - Wszystko poszo gadko. Major nie yje. Dosta dwie kule w serce i jedn w gow. - Nikt pana nie widzia? Nie byo adnych wiadkw? - Nie - Korsykanin wsta od stolika i gestem penym satysfakcji poklepa si po prawej grnej kieszeni marynarki. - Chocia, niestety, pod sam koniec, kiedy ju staem nad zwokami, kto wszed do pokoju, pewnie eby zamkn okna, bo lao jak z cebra. Anglik spojrza na Korsykanina z przeraeniem w oczach. - Kto to by? - Jaka kobieta. - Wysoka? Brunetka? - Wanie. Nawet cakiem niebrzydka. Widzc zmienion twarz swojego klienta, Korsykanin poklepa go przyjanie po ramieniu. - Niech si pan nie martwi, monsieur - powiedzia uspokajajco. To bya czysta robota. Zastrzeliem j z miejsca. W IRLANDII NIE MA MIJ McQueen zza biurka spojrza sceptycznym wzrokiem na nowego kandydata do pracy. Jeszcze nigdy takiego nie zatrudnia. By jednak czowiekiem yczliwym, a jeeli stwierdza, e czowiek wyranie potrzebuje pienidzy i jest gorliwy, nie odmawia mu szansy. - Czy wiesz, e jest to piekielnie cika robota? - zapyta z waciwym mu, silnym akcentem irlandzkim. - Tak, prosz pana - odpowiedzia kandydat. - Jest to szybka, dorywcza praca, rozumiesz? adnych pyta, adnych przygotowa. Na ryczat. Czy wiesz, co to znaczy? - Nie, prosz pana. - To znaczy, e pienidze s dobre, ale pac gotwk. Bez biurokracji. W porzdku? Chodzio mu o to, e nie bdzie potrcany ani podatek, ani skadka na ubezpieczenie zdrowotne. Mg jeszcze doda, e jego pracownicy nie maj ubezpiecze spoecznych, a o bezpieczestwie i higienie pracy w ogle mowy nie ma. Chodzio po prostu o szybki zarobek dla wszystkich, a zwaszcza dla pracodawcy. Kandydat do pracy skin gow na znak, e zrozumia, cho tak naprawd nie bardzo wiedzia, o co chodzi. McQueen patrza na niego z uwag. - Powiedziae, e koczysz w tym roku medycyn w Akademii Strona 14

Forsyth Opowiadania.txt Medycznej imienia Krlowej Wiktorii? Tamten znowu skin gow. - A teraz masz wakacje? Znowu skinicie gowy. Kandydat do pracy by wida jednym z tych studentw, ktrzy potrzebuj pienidzy na uzupenienie stypendium. McQueen, siedzc w obskurnym biurze w Bangorze, gdzie znajdowao si jego ndzne przedsibiorstwo rozbirkowe, rozporzdzajce poobijan ciarwk i kilkudziesicioma starymi motami, 27 uwaa, e zawdzicza wszystko, co w yciu zdoby, wycznie samemu sobie, i gorco aprobowa etyk pracy obowizujc w protestanckim Ulsterze. Nie mg wic zawie nadziei czowieka o podobnych zasadach, niezalenie od tego, jak ten czowiek wyglda. - W porzdku - powiedzia - dobrze by byo, gdyby sobie znalaz mieszkanie w Bangorze. Codzienne przyjazdy z Belfastu i z powrotem to zbyt wielka strata czasu. Pracujemy od sidmej rano do zachodu soca. Pacimy od godziny. Praca cika, ale dobrze patna. Piniesz jedno sowo wadzom, a wylewam ci z miejsca. Okay? - Rozumiem, prosz pana. Kiedy zaczynam i gdzie? - Ciarwka zabiera ludzi z placu przed dworcem gwnym o szstej trzydzieci. Staw si tam w poniedziaek rano. Szefem grupy jest Wielki Billie Cameron. Powiem mu, e przyjdziesz. - Dobrze, panie McQueen. - Kandydat zwrci si ju do drzwi. - Jeszcze jedno - powiedzia McQueen, unoszc owek. - Jak si nazywasz? - Harkishan Ram Lal - odpar student. McQueen zerkn na owek, na spis nazwisk, a nastpnie na studenta. - Bdziemy ci mwi Ram - powiedzia i wpisa to imi na list. Student wyszed. By soneczny, jasny, lipcowy dzie w Bangorze, na pnocnym wybrzeu hrabstwa Down, w Irlandii Pnocnej. W sobot wieczr znalaz sobie tani pokj w obskurnym hoteliku w poowie Railway View Street, na ktrej znajdoway si najtasze hotele w miecie. Ale punkt by dobry, chociaby ze wzgldu na blisko dworca, z ktrego co rano odjedaa tu po wschodzie soca ciarwka wiozca ludzi do pracy. Przez brudne okno Ram mg obserwowa zbocze nasypu kolejowego, po ktrym mkny pocigi przyjedajce tu z Belfastu. Znalezienie pokoju nie byo atwe. Wikszo domw, w ktrych oknach znajdoway si napisy o wolnych pokojach ze niadaniami, okazywaa si przepeniona, kiedy tylko Ram pojawia si w drzwiach. To prawda, e latem napywao do miasta wielu sezonowych robotnikw. Ale i to prawda, e pani McGurk, ktra bya katoliczk, miaa wolne pokoje. Ram spdzi niedzielny poranek na transportowaniu z Belfastu swoich rzeczy, ktrych gwn cz stanowiy ksiki medyczne. Popoudnie przelea na ku, mylc o gorcym socu i brzowych wzgrzach rodzinnego Pendabu. Jeszcze rok, a bdzie dyplomowanym lekarzem, jeszcze jeden rok praktyki szpitalnej i powrci do domu, eby zaj si leczeniem swoich rodakw. Takie byy jego marzenia. Obliczy sobie, e w cigu lata zarobi do pienidzy, by przey do okresu egzaminw, a potem zacznie zarabia w zawodzie. 28 W poniedziaek Ram wsta za kwadrans szsta, umy si w zimnej wodzie i tu po szstej by na dworcu. Mia jeszcze troch czasu. Znalaz otwart kawiarni i wypi dwa kubki mocnej herbaty. Byo to cae jego niadanie. Poobijana ciarwka, prowadzona przez jednego z robotnikw, zajechaa kwadrans po szstej. Otoczyo j dwunastu ludzi. Harkishan Ram Lal nie wiedzia, czy podej do nich i przedstawi si, czy lepiej czeka w pobliu. Postanowi czeka. Dwadziecia pi minut po szstej przyjecha wasnym samochodem szef grupy. Zaparkowa wz w bocznej uliczce i podszed do ciarwki. W rku trzyma list McQueena. Spojrza na grup dwunastu robotnikw, ktrych ju zna, i skin im gow na powitanie. Wtedy Hindus podszed bliej. Brygadzista spojrza na niego. - To ty jeste ten czarnuch, ktrego zatrudni McQueen? zapyta. Strona 15

Forsyth Opowiadania.txt Ram Lal zatrzyma si. - Nazywam si Harkishan Ram Lal - powiedzia. Nie mona byo mie wtpliwoci co do tego, w jaki sposb wielki Billie Cameron zasuy na swj przydomek. Mierzy metr osiemdziesit osiem centymetrw bez butw. Teraz mia na nogach olbrzymie buciory o stalowych podkwkach i nabijane gwodziami. Z jego szerokich barw zwisay potne ramiona, jak dwie kody drzewa. Gow otaczaa aureola rudych wosw. Dwa mae oczka obrzeone bladymi rzsami patrzyy pogardliwie na drobnego, ylastego Hindusa. Wielki Billie nie by zadowolony z tego, co zobaczy. Splun przed siebie. - Dobra - powiedzia - wskakuj do tej cholernej ciarwki. W czasie jazdy Cameron siedzia w szoferce nie oddzielonej od skrzyni wozu, gdzie na dwch drewnianych awach siedziao dwunastu robotnikw. Ram znalaz si przy tylnej klapie obok maego, muskularnego faceta o wesoych, niebieskich oczach, ktry, jak si okazao, nazywa si Tommy Burns. Robi wraenie przyjaznego. - Skd pochodzisz? - spyta z zainteresowaniem. - Z Indii - odpowiedzia Ram Lal - z Pendabu. - A gdzie to? - Pendab jest czci Indii - umiechn si Ram. Burns zastanawia si przez chwil. - Jeste protestantem czy katolikiem? - zapyta wreszcie. - Ani jednym, ani drugim - odpar cierpliwie Ram. - Moj religi jest hinduizm. - Hej! - zawoa Burns do swoich kolegw. - Ten czowiek nie jest chrzecijaninem! - Nie by oburzony, po prostu zaciekawiony jak dziecko, ktre dostao now, intrygujc zabawk. 29 Cameron obrci si. - No tak - warkn - poganin! Z twarzy Rama Lala znikn umiech. Wbi wzrok w brezent naprzeciwko. Jechali na poudnie od Bangoru po wyboistej szosie, prowadzcej do Newtownards. Burns zacz przedstawia Rama pozostaym robotnikom. Nazywali si Craig, Munroe, Patterson, Boyd i Brown. Brownw byo dwch. Ram mieszka wystarczajco dugo w Belfacie, by wiedzie, e s to nazwiska ludzi pochodzenia szkockiego, co znaczyo, e byli przysigymi prezbiterianami, ostoj protestanckiej wikszoci we wszystkich szeciu hrabstwach. Zachowywali si przyjanie i pozdrowili Rama skinieniem gowy. - Czy wzie drugie niadanie? - zapyta starszy robotnik nazwiskiem Patterson. - Nie - odpowiedzia Ram. - Byo za wczenie, eby poprosi gospodyni o przygotowanie mi go. - Trzeba je drugie niadanie - stwierdzi Burns - i pierwsze te. Robimy sobie herbat na ognisku. - Jutro kupi pojemnik i wezm ze sob jedzenie - zapewni Ram. Burns spojrza na pbuty Hindusa. Miay gumowe podeszwy. - Ty nie zajmowae si nigdy tak prac, co? Ram potrzsn gow. - Musisz mie par solidnych butw, bo zmarnujesz sobie nogi. Ram Lal obieca, e kupi par wojskowych butw, jeeli znajdzie wieczorem otwarty sklep. Przejechali ju przez Newtownards i kierowali si dalej na poudnie drog A 21 w stron miasteczka Comber. Craig spojrza na Rama. - Czym ty si naprawd zajmujesz? - spyta. - Jestem studentem medycyny na uniwersytecie imienia Krlowej Wiktorii w Belfacie - odpowiedzia Ram Lal. - Mam nadziej otrzyma dyplom w przyszym roku. Tommy Burns ucieszy si. - To tak jakby ju by prawdziwym lekarzem! Hej, Billie, jakby ktremu z nas co si stao, Ram bdzie mg pomc. - Mnie nie dotknie palcem - warkn Wielki Billie. To zakoczyo dalsz konwersacj do chwili, gdy przyjechali na miejsce pracy. Kierowca skrci z Comber na pnocny zachd i po trzech kilometrach wjecha w prawo na wyboist drog. Zatrzyma Strona 16

Forsyth Opowiadania.txt si na skraju lasu przed budynkiem wyranie przeznaczonym do rozbirki. Bya to dawno opuszczona wielka gorzelnia, jedna z dwch, ktre w tych stronach niegdy produkoway dobr irlandzk whiskey, ale 30 zostay przed laty zamknite. Staa tu przy rzece Comber. Rzeka pyna od Dundonald do Comber i wpadaa do zatoki Strangford. Jej wody poruszay wielkie koa wodne gorzelni. Zaprzone w konie wozy przywoziy traktem sd, a odjeday z beczkami penymi whiskey. Ta sama woda suya rwnie do produkcji trunku. Gorzelnia bya ju od dawna nieczynna. Miejscowe dzieci wamay si oczywicie do budynku i uwaay go za idealny teren zabaw. Do czasu kiedy jedno z nich polizno si i zamao nog. Wtedy rada hrabstwa zainteresowaa si tym miejscem, uznaa je za niebezpieczne i nakazaa wacicielowi rozebra budynek. Wacicielem by potomek zuboaej szlacheckiej rodziny. Pragn, eby zadanie zostao wykonane jak najtaniej. Podj si go McQueen. Mona by to zrobi szybciej, ale potrzebne byyby kosztowne maszyny. Wielki Billie i jego zesp rozporzdzali tylko omami i motami. McQueen przygotowa ju nawet umow na sprzeda poktnemu budowniczemu zdatnego do uytku drewna i setek ton starych cegie. Zamoni ludzie pragnli wszak, aby ich domy wyglday na stylowe, a wic stare. Tote podniszczone, wyblake w socu cegy i stare drewno osigay wysokie ceny. Wykorzystywano je do budowy nowych, ale wygldajcych na stare, will dla rozmaitych bossw. McQueen wiedzia, e dobrze wyjdzie na tej transakcji. - No ju, chopaki - zawoa Wielki Billie, kiedy ciarwka odjechaa. - To jest to. Zaczynamy od dachwek. Wiecie, co trzeba robi. Gromadka robotnikw staa przy swoim sprzcie. Byy tam wielkie moty o gowicach wacych cztery kilo, dwumetrowej dugoci omy, metrowe haki o zakrzywionych i rozszczepionych kocwkach, suce do wycigania gwodzi, cikie moty o krtkich rkojeciach i najrozmaitsze piy do cicia drewna. Jedynym zabezpieczeniem byy parciane pasy ze sprzczkami i kilkaset metrw lin. Ram Lal spojrza na czteropitrowy budynek i przekn lin. Nie lubi wysokoci. No, ale rusztowania s kosztowne. Jeden z robotnikw podszed z wasnej inicjatywy do budynku, wyrwa drewniane drzwi, rozbi je, podar jak kart do gry i rozpali ognisko. Wkrtce w menace zagotowaa si zaczerpnita z rzeki woda. Zaparzono herbat. Z wyjtkiem Rama Lala wszyscy byli zaopatrzeni w emaliowane kubki. Zanotowa w pamici, eby sobie kupi taki sam. Widzia, e bdzie pracowa w kurzu, a to budzi pragnienie. Tommy Burns wypi herbat, napeni kubek i poda go Ramowi. - Czy wy tam w Indiach macie herbat? - zapyta. 31 Ram Lal przyj podany mu kubek. Herbata bya podego gatunku, sodka i blada. Wypi j z trudem. Przez cae to pierwsze przedpoudnie pracowali wysoko na dachu. Dachwki nie byy przeznaczone na sprzeda, zrywali je wic rkami i zrzucali w d. Powiedziano im, eby nie zamiecali rzeki gruzem. Zwalali wic dachwki na drug stron budynku, w wysok traw, pomidzy zielska, krzewy i zarola pokrywajce teren gorzelni. Ludzie opasali si sznurami i poczyli je w ten sposb, e gdyby ktry z nich straci grunt pod nogami i zacz si zelizgiwa z dachu, by ubezpieczony przez nastpnego. W miar jak znikay dachwki, pomidzy krokwiami ukazyway si wielkie ziejce pustk dziury. Pod nimi znajdowaa si podoga najwyszego pitra, ktre suyo niegdy do skadowania sodu. O dziesitej zeszli po rozchwianych wewntrznych schodach na niadanie. Spoyli je na trawie. Zrobili nastpny garnek herbaty. Ram Lal nic nie jad. O drugiej mieli przerw na obiad. Cae towarzystwo zabrao si do zjadania grubych sandwiczw. Ram Lal obejrza sobie rce. Miay wiele zadrani i krwawiy. Bolay go wszystkie minie, Strona 17

Forsyth Opowiadania.txt by godny. Zanotowa sobie w pamici, eby kupi par solidnych rkawic. Tommy Burns wycign sandwicza ze swojego pudeka. - Jeste pewnie godny, Ram. Ja mam kup arcia. - Co ty robisz? - zapyta Wielki Billie, ktry siedzia naprzeciwko w krgu ogniska. Burns wzruszy ramionami. - Po prostu czstuj koleg sandwiczem. - Niech ten zasrany czarnuch przynosi sobie wasne sandwicze owiadczy Wielki Billie. - Ty zajmuj si sob. Ludzie spucili wzrok i jedli w milczeniu. Jasne byo, e nikt nie chce zadziera z Wielkim Billie'em. - Dzikuj ci, nie jestem godny - powiedzia Ram do Burnsa, odszed, usiad na brzegu rzeki i zanurzy rozpalone donie w wodzie. Przed zachodem soca, kiedy wrcia ciarwka, z wielkiego dachu gorzelni znikna ju poowa dachwek. Jeszcze jeden dzie i zaczn, rozbiera wizania dachu, uywajc pi i omw. Pracowali przez cay tydzie. Imponujcy niegdy budynek by ju bez krokwi, podg i stropw. Sta goy jak szkielet, a jego otwarte okna robiy wraenie oczodow wyczekujcych zbliajcej si mierci. Ram Lal nie by przyzwyczajony do tak uciliwej pracy. By obolay, mia mnstwo bbli na doniach, ale pracowa dalej. Musia zarobi tak potrzebne mu pienidze. 32 Zaopatrzy si ju w aluminiowe pudeko niadaniowe, emaliowany kubek, cikie buty i rkawice, chocia aden z jego kolegw ich nie uywa. Po latach uciliwej pracy mieli wystarczajco zgrubiae rce. Przez cay ten tydzie Wielki Billie Cameron dokucza mu niemal bez przerwy. Dawa mu najcisz prac, a od chwili kiedy dowiedzia si, e Ram Lal boi si wysokoci, wyznacza mu prac na najwyszych miejscach. Ale Hindus nie protestowa, gdy potrzebny mu by ten zarobek. Do konfliktu doszo w sobot. Drewno ju znikno z budynku, robotnicy rozbierali teraz cegy. Najprostszym sposobem rozwalenia resztek budowli tak, by nie zanieczyci rzeki, byoby zaoenie adunkw wybuchowych na naronikach od strony wychodzcej na woln przestrze. Ale w Irlandii Pnocnej dynamit nie wchodzi w rachub. Jego zakup wymaga uzyskania specjalnego pozwolenia, a to zwrcioby uwag urzdu skarbowego. McQueen i jego zaoga byliby zmuszeni zapaci spory podatek dochodowy, a McQueen skadki ubezpieczeniowe za robotnikw. Wobec tego jego ludzie rozbijali mury na kawaki wielkoci metra kwadratowego i zrzucali je na d. Stali przy tym w niebezpiecznych pozycjach na resztkach desek podogi, ktre uginay si pod nimi coraz bardziej, w miar jak podtrzymujce je mury pkay i rozwalay si pod ciosami potnych motw. W czasie obiadu Cameron obszed kilka razy budynek, po czym powrci do ludzi siedzcych dokoa ogniska. Zacz im opisywa sposb, w jaki bd zwalali du cz zewntrznego muru na poziomie trzeciego pitra. Zwrci si do Rama Lala. - Chciabym, eby wlaz na sam szczyt - powiedzia. - Kiedy mur zacznie drga, kopniesz go od rodka. Ram Lal spojrza na wskazan mu cz muru. U jej podstawy zobaczy spore pknicie. - Ten mur zawali si lada chwila - powiedzia spokojnie. Ktokolwiek znajdzie si na jego szczycie, zleci razem z cegami. Cameron popatrzy na Hindusa. Poczerwienia na twarzy, a biaka jego oczu zarowiy si z wciekoci. - Nie ucz mnie! Rb, co ci ka, gupi, parszywy Murzynie. Odwrci si i odszed. Ram Lal wsta. Kiedy si odezwa, jego gos by niemal krzykiem. - Panie Cameron! - zawoa. Cameron obrci si, zdziwiony. Robotnicy siedzieli z rozdziawionymi ustami. Ram Lal podszed powoli do zwalistego brygadzisty. - Wyjanijmy najpierw jedn spraw - powiedzia dononym gosem; wszyscy obecni wyranie go syszeli. - Pochodz z prowincji Strona 18

Forsyth Opowiadania.txt 33 3- Czysta robota Pendab w pnocnych Indiach. Nale rwnie do kasty wojownikw zwanej kshatria. Moe nie starczy mi pienidzy na opacenie studiw medycznych, ale moi przodkowie byli wojownikami i ksitami, wodzami i mdrcami ju dwa tysice lat temu, kiedy pascy pezali na czworakach i ubierali si w skry. Prosz mnie nigdy wicej nie obraa. Wielki Billie Cameron patrzy z gry na hinduskiego studenta. Biaka jego oczu zrobiy si czerwone. Pozostali robotnicy znieruchomieli ze zdumienia. - Doprawdy? - odezwa si Cameron spokojnym gosem. Doprawdy? No, co tam, dzisiaj sprawy wygldaj troch inaczej, ty czarny bkarcie. Co powiesz na to? Wraz z ostatnim sowem zamachn si i otwart doni uderzy Rama Lala w twarz. Mody czowiek run na ziemi. Zakrcio mu si w gowie. Sysza gos Tommy'ego Burnsa, ktry woa: - Le, chopcze. Jeeli wstaniesz, Wielki Billie ci zabije! Ram Lal spojrza w gr. Olbrzym sta nad nim z zacinitymi piciami. Zrozumia, e nie ma adnych szans z tym brutalem z irlandzkiego Ulsteru. Ogarno go uczucie wstydu i upokorzenia. Przodkowie jego cwaowali z mieczami i lancami w rkach przez kraje sto razy wiksze od tych szeciu hrabstw razem wzitych i podbijali je jeden po drugim. Zamkn oczy i lea bez ruchu. Po jakim czasie usysza, jak Wielki Billie odchodzi. Pomidzy robotnikami zacza si cicha rozmowa. Ram zacisn mocniej oczy, eby powstrzyma zy wstydu. Pod powiekami przesuway mu si obrazy rozpalonych rwnin Pendabu i cwaujcych po nich jedcw. Dumnych, dzielnych, brodatych mczyzn w turbanach, o orlich nosach, czarnookich rycerzy z Kraju Piciu Rzek. Pendabskich wodzw, przodkw Harkishana Rama Lala. Lea powalony w pyle, a oni mijali go galopem i spogldali na niego. I kady z nich rzuca mu tylko jedno sowo: Zemsta. Ram Lal wsta bez sowa. Stao si, a to, co ma si jeszcze sta, take si stanie. Dobrze zna obyczaje swojego narodu. Reszt dnia pracowa, milczc jak zaklty. Nie mwi do nikogo, nikt nie odezwa si do niego. Gdy zapada noc, zacz przygotowania. Zdj szczotk i grzebie z brzydkiej toaletki, usun z niej brudn serwetk i lustro. Wydoby wit ksig Manu, wyci z niej wizerunek wielkiej bogini Shakti, patronki wadzy i sprawiedliwoci, przypi go do ciany nad toaletk i w ten sposb zamieni j w otarzyk. 34 Z zakupionych przed dworcem kwiatw uwi wieniec. Obok wizerunku bogini ustawi pytk miseczk wypenion do poowy piaskiem, w ktry wetkn zapalon wiec. Nastpnie wydoby z walizki zawinitko i wyj z niego sze paeczek kadzida. Zdj z pki tani waz z wsk szyjk, umieci w niej trociczki i zapali je. Sodkawy, mdlcy zapach kadzida szybko wypeni pokj. A od zewntrz, od strony morza, dochodziy odgosy potnych grzmotw. Kiedy kapliczka bya gotowa, Ram stan przed ni z pochylon gow i wiecem w doniach i zacz modli si do bogini o rad. Pierwsze byskawice przecinay niebo nad Bangorem. Ram nie posugiwa si nowoczesnym jzykiem pendabi, ale starodawnym sanskrytem, jzykiem modw. D e v i Shakti... Ma a... Bogini Shakti... Wielka matko... Rozleg si grzmot, spady pierwsze krople deszczu. Ram wyrwa kwiat z wieca i zoy go pod wizerunkiem Shakti. - Zostaem dotknity do ywego... pragn zemsty na tym, ktry wyrzdzi mi krzywd... - Wyrwa nastpny kwiat i pooy go obok pierwszego. Modli si przez dobr godzin, deszcz wci pada. Uderza w dachwki nad gow studenta, spywa po szybach okna za jego plecami. Skoczy si modli dokadnie w momencie, kiedy ustaa burza. Chcia wiedzie, jak wybra form zemsty. By pewien, e bogini zele mu znak. Strona 19

Forsyth Opowiadania.txt Kiedy skoczy, kadzido gaso, a pokj wypeni si jego sodkim zapachem. wieca dopalaa si. Kwiaty leay przed wizerunkiem na byszczcym blacie toaletki. Shakti patrzya na Rama nieruchomym wzrokiem. Obrci si i podszed do okna. Ulewa ustaa, ale wszystko byo mokre. Struka wody spyna ze znajdujcej si nad oknem rynny i popyna po zakurzonej szybie, obic w brudnej powierzchni wsk ciek. Brud spowodowa, e zamiast pyn prosto, obia sobie zygzakowat drog i znikna w rogu okna. Kiedy si zatrzymaa, wzrok Rama pad na cian, gdzie na haku wisia jego szlafrok. Sznur od szlafroka spad na podog. By lekko skrcony, jeden jego koniec by niewidoczny, a drugi lea na dywanie, sterczay z niego tylko dwie nitki, podobne do rozdwojonego jzyka. Przypomina zwinit w kbek mij. Ram Lal zrozumia zesany mu znak. Nazajutrz pojecha pocigiem do Belfastu, eby spotka si z przyjacielem Sikhiem. Ranjit Singh rwnie studiowa medycyn, ale los by dla niego 35 askawszy. Mia bogatych rodzicw, ktrzy przysyali mu sporo pienidzy. Przyj Rama Lala w dobrze urzdzonym pokoju studenckiego domu. - Dostaem list od rodziny - powiedzia Ram Lal. - Mj ojciec jest umierajcy. - Bardzo mi przykro - odpar Ranjit Singh. - Przyjmij moje kondolencje. - Chce mnie zobaczy. Jestem jego pierworodnym synem. Musz jecha. - Oczywicie. Pierworodny syn musi by przy umierajcym ojcu. - Chodzi mi o bilet lotniczy. Pracuj i niele zarabiam. Ale nie zebraem jeszcze wystarczajcej sumy. Jeeli poyczysz mi rnic, zwrc poyczk niedugo po powrocie. aden Sikh nie uchyla si od poyczania pienidzy pod warunkiem, e otrzyma duy procent i e jest pewien wypacalnoci dunika. Tote Ranjit Singh obieca podj w poniedziaek rano odpowiedni sum z banku. W niedziel wieczorem Ram Lal zoy wizyt McQueenowi w jego domu w Groomsport. Przedsibiorca siedzia przed telewizorem z puszk piwa pod rk. By to jego ulubiony sposb spdzania niedzielnego wieczoru. Ale kiedy ona wprowadzia do pokoju Rama Lala, ciszy gos z odbiornika. - Chodzi o mojego ojca - rzek Ram Lal. - Jest umierajcy. - O, przykro mi to sysze, chopcze. - Musz do niego pojecha. W takiej chwili miejsce pierworodnego syna jest u boku ojca. Wymagaj tego nasze zwyczaje. McQueen mia syna w Kanadzie. Nie widzia go od siedmiu lat. - Tak - powiedzia. - S suszne i waciwe. - Poyczyem pienidze na bilet lotniczy. Jeeli polec jutro, wrc pod koniec tygodnia. Widzi pan, panie McQueen, pienidze bd mi teraz potrzebne bardziej ni kiedykolwiek. Musz spaci dug i jeszcze zarobi na czesne na przyszy rok. Czy moe pan rezerwowa moje miejsce do koca tygodnia? - Dobrze - odpar przedsibiorca. - Nie mog ci zapaci za czas twojej nieobecnoci ani przyrzec, e zatrzymam ci miejsce na nastpny tydzie. Ale jeeli zjawisz si przed weekendem, wrcisz do pracy. Oczywicie na tych samych warunkach. - Dzikuj panu, jest pan bardzo dobry - podzikowa mu Ram Lal. Zatrzyma pokj na Railway View Street, ale noc spdzi w hotelu w Belfacie. W poniedziaek rano poszed razem z Ranjit Singhiem do banku, gdzie Singh podj odpowiedni sum i wrczy j Ramowi. 36 Ram pojecha takswk na lotnisko Aldegrove, polecia do Londynu, a tam zaopatrzy si w najtaszy bilet na najbliszy lot do Indii. Po dwudziestu czterech godzinach wyldowa w potwornie upalnym Bombaju. Strona 20

Forsyth Opowiadania.txt W rod na zatoczonym bazarze przy Grand Road Bridge znalaz to, czego szuka. Kiedy mody student z podrcznikiem o gadach wszed do "Imperium tropikalnych ryb i pazw" pana Chatterjee, byo tam pusto. Ram znalaz waciciela na tyach sklepu. Siedzia w pmroku otoczony akwariami penymi ryb i szklanymi gablotami, w ktrych drzemay mije i jaszczurki. Dzie by upalny. Pan Chatterjee by obeznany ze wiatem nauki. Zaopatrywa liczne orodki medyczne w okazy majce suy badaniom i wiwisekcji. Od czasu do czasu otrzymywa nawet intratne zamwienia z zagranicy. Kiedy Ram wytumaczy, o jaki towar mu chodzi, skin ze zrozumieniem nienobia gow. - Ale tak - powiedzia. - Znam t mij. Ma pan szczcie. Wanie otrzymaem jeden okaz kilka dni temu z Radputanu. Zaprowadzi Rama Lala do swojego sanktuarium. Obydwaj mczyni stanli w milczeniu przed szyb nowego pomieszczenia mii. Podrcznik napisany przez Anglika, ktry uywa oczywicie aciskich nazw, okrela j jako Echis carinatus. Mwic bardziej zrozumiale, bya to mija o ostrych uskach, najmniejszy i najjadowitszy ze wszystkich gadw wiata. Podrcznik stwierdza, e gatunek ten jest rozpowszechniony na wschd od Afryki Zachodniej i na pnoc od Iranu, Indii i Pakistanu. Dobrze przystosowuje si do kadego klimatu i niemal do kadego rodowiska - od rosncych na bagnach krzeww Afryki Zachodniej a po chodne wzgrza Iranu i rozpalone pagrki Indii. Co poruszyo si pod kupk lici wycieajcych pudo. Podrcznik podawa, e dugo tej bardzo cienkiej mii wynosi od dwudziestu trzech do trzydziestu dwch centymetrw. Oliwkowobrzowa, posiada nieliczne janiejsze plamy, ktre s nieraz trudno dostrzegalne, ma te falist ciemniejsz prg. W suchym gorcym klimacie wyania si z ukrycia w nocy, za dnia szuka chodnych miejsc. Licie w pudle poruszyy si ponownie i wyonia si spod nich malutka gowa mii. Wedug podrcznika jest ona wyjtkowo niebezpieczna i jej ukszenie powoduje wicej zej miertelnych ni ukszenie synnej kobry, a to dlatego, e jest tak niepozorna. atwo nieopatrznie dotkn jej rk albo nog. Autor ksiki dodawa w odnoniku, e ta maa, ale grona mija, wymieniona przez Kiplinga w jego wspaniaym opowiadaniu "Riki-Tikki-Tavi", bya niemal na pewno nie "dasznikiem modrym", ktry ma okoo 60 centymetrw dugoci, 37 ale "mij o ostrych uskach". Autor by bardzo zadowolony, e przyapa wielkiego Kiplinga na takiej pomyce. A w pudle mija wysuna may, czarny, rozdwojony jzyczek i zatrzepotaa nim, jakby na powitanie dwch Hindusw, patrzcych na ni zza szyby. Jest bardzo czujna i pobudliwa, zapewnia czytelnikw dawno zmary angielski przyrodnik na kocu rozdziau o Echis Carinatus. Uderza byskawicznie, bez adnego ostrzeenia. Jej zby jadowe s tak drobne, e pozostawiaj niewidoczny niemal lad, podobny do dranicia ciernia. Czowiek ugryziony nie czuje blu, ale mier jest praktycznie nieunikniona i nastpuje zwykle w dwie do czterech godzin pniej, zalenie od wagi ciaa ofiary i jego kondycji fizycznej. Przyczyn mierci jest zawsze zawa mzgu. - Ile pan za ni chce? - zapyta Ram Lal szeptem. Stary Guderat rozoy rce. - To wyjtkowo rzadki okaz - powiedzia - i bardzo trudny do zdobycia. Piset rupii. Ram Lal kupi mij za trzysta pidziesit rupii i zabra j ze sob w soiku. Przed powrotem do Londynu Ram Lal naby pudeko cygar, oprni je z zawartoci i wybi w jego wieku dwadziecia maych dziurek. Wiedzia, e mija potrafi oby si bez pokarmu przez tydzie, a bez wody przez dwa do trzech dni. Jej zapotrzebowanie na powietrze byo minimalne, wic owin pudeko w papier oraz kilka rcznikw, ktrych puszysto gwarantowaa wystarczajc ilo powietrza nawet wewntrz walizki. Przyjecha do Bombaju jedynie z podrczn torb, ale teraz zakupi tani fibrow walizk, napeni j zakupion na targu Strona 21

Forsyth Opowiadania.txt bielizn, pudeko od cygar umieci w samym jej rodku. Tu przed opuszczeniem hotelu zamkn walizk na klucz, a na lotnisku odda j na baga. Znikna w gbi adowni boeinga. Rczna torba Rama zostaa przeszukana, ale nie znaleziono w niej nic do oclenia. Odrzutowiec linii Air India wyldowa na londyskim lotnisku Heathrow w pitek rano i Ram Lal przyczy si do dugiego korowodu Hindusw prbujcych dosta si do Anglii. Poniewa mg udowodni, e jest studentem medycyny, a nie imigrantem, przepuszczono go do szybko. Znalaz si wic przy karuzeli, na ktrej wjeda baga, w momencie kiedy ukazay si na niej pierwsze walizki. Zauway swoj wrd pierwszych dwch tuzinw, zabra j do toalety, wyj pudeko po cygarach i wsun je do podrcznej torby. Przy przejciu oznaczonym "nic do oclenia" zosta zatrzymany przez 38 celnika, ktry przeszuka walizk - podrczna torba nie wzbudzia jego zainteresowania. Ram przejecha do krajowej czci lotniska i wsiad do samolotu leccego do Belfastu. Wczesnym popoudniem znalaz si w Bangorze i mg wreszcie obejrze sobie zawarto pudeka po cygarach. Zdj szklan pytk z nocnego stolika i ostronie wsun j pomidzy pokryw pojemnika a jego niebezpieczn mieszkank. Poprzez szko zobaczy mij, ktra powoli przesuwaa si po ciankach pudeka. Zamkn wieko, wycigajc jednoczenie powoli szklan pytk. W pewnej chwili mija zatrzymaa si i spojrzaa na Hindusa zymi, czarnymi oczkami. - Zanij, may przyjacielu - szepn Ram. - To znaczy jeeli takie gady jak ty w ogle sypiaj. Jutro rano wykonasz rozkaz bogini Shakti. Przed wieczorem kupi soiczek kawy z zakrcanym wieczkiem i wsypa jego zawarto do chiskiej wazy, z ktrej wyrzuci paeczki kadzida, a rano - naoywszy na rce grube rkawice - przenis gada z pudeka do soika. Rozwcieczona mija ugryza rkawic, ale Ram nawet nie zwrci na to uwagi. Do poudnia nabierze znowu wystarczajcej iloci jadu. Przez chwil przyglda si swojej zdobyczy. Leaa mocno skrcona w soiku od kawy i nie ruszaa si. Zakrci dobrze wieko, woy soik do pudeka niadaniowego i poszed do ciarwki, ktra miaa go zawie na plac rozbirki. Wielki Billie Cameron mia zwyczaj zdejmowania marynarki z chwil przybycia na miejsce pracy i wieszania jej na jakim haku czy gazi. Jak zaobserwowa Lal, w czasie przerwy obiadowej, zaraz po zjedzeniu posiku, podchodzi do marynarki i wydobywa z prawej bocznej kieszeni fajk i woreczek z tytoniem. Nigdy nie odstpowa od tego zwyczaju. Po wypaleniu fajki i wysypaniu popiou prostowa si i woa: "No dobra, chopaki, wstawa i zabiera si do roboty", po czym wsuwa fajk z powrotem do kieszeni marynarki. Kiedy si odwraca, wszyscy musieli ju by na nogach. Plan Rama Lala by prosty, lecz niezawodny. Rano wsunie mij do prawej kieszeni wiszcej na drzewie marynarki Camerona. Ten po zjedzeniu sandwiczy wstanie, podejdzie do marynarki i wsunie rk do kieszeni. I wtedy mija speni rozkaz wielkiej Shakti, w ktrym to celu zostaa przewieziona do Irlandii z drugiego niemal koca wiata. To ona, a nie Ram Lal, wykona egzekucj na Ulsterczyku. Cameron zaklnie, wycignie rk z kieszeni, zobaczy, e z palca zwisa mu mija, ktrej pene jadu zby wbiy si gboko w jego ciao. Ram Lal podskoczy do niego, chwyci mij, cinie o ziemi i rozgniecie jej gow obcasem. Pozbawiona jadu, nie bdzie ju niebezpieczna. 39 Wreszcie, gestem penym obrzydzenia, Ram Lal wrzuci zabit mij do rzeki Comber, a ta zabierze do morza dowd zbrodni. By moe kto bdzie co podejrzewa, ale na tym si to skoczy. Tu po jedenastej, udajc, e potrzebny mu jest wikszy mot, Harkishan Ram Lal otworzy pudeko niadaniowe, wyj ze soik, odkrci pokrywk i strzsn jego zawarto do kieszeni zwisajcej z gazi pobliskiego drzewa marynarki. W minut pniej by znowu przy pracy. Nikt nie zauway nic dziwnego w jego zachowaniu. Strona 22

Forsyth Opowiadania.txt W przerwie obiadowej nie mia apetytu. Towarzysze pracy siedzieli jak zwykle dokoa ogniska, stare, suche belki trzaskay i strzelay iskrami, a zawieszony nad ogniem czajnik bulgota. Ludzie dowcipkowali i przekomarzali si jak zwykle, a Wielki Billie poera przygotowane mu przez on olbrzymie sandwicze. Ram Lal postara si o miejsce w pobliu marynarki szefa. Zmusi si do przeknicia kilku ksw. Serce bio mu mocno, by coraz bardziej zdenerwowany. Wreszcie Wielki Billie zmi papier po sandwiczach i rzuci go do ognia. Odbio mu si. Wsta, stkn i ruszy w stron marynarki. Ram Lal obrci gow i patrza na niego. Nikt nie zwrci na to uwagi. Billie Cameron podszed do marynarki i wsun rk w jej praw kiesze. Hindus wstrzyma oddech. Rka Camerona grzebaa przez kilka sekund w kieszeni, po czym wydobya z niej fajk i woreczek. Zacz nabija fajk wieym tytoniem. Zauway, e Ram Lal wpatruje si w niego. - Co si tak gapisz? - zapyta wojowniczym tonem. - Nic - odpowiedzia Ram Lal, odwrci twarz do ogniska, ale nie mg spokojnie usiedzie. Wsta i przecign si, wykonujc przy tym p obrotu. Ktem oka widzia, jak Cameron kadzie woreczek z tytoniem z powrotem do kieszeni marynarki i wyciga z niej pudeko zapaek, jak zapala fajk, popykuje z prawdziwym zadowoleniem i powraca na swoje miejsce. Ram Lal take powrci na swoje miejsce. Peen grozy wpatrywa si w ognisko. Dlaczego - pyta sam siebie - dlaczego wielka Shakti tak z nim postpia? mija bya przecie jej narzdziem, instrumentem zemsty przywiezionym z Indii na jej rozkaz. Dlaczego zmienia zamiar, dlaczego zrezygnowaa ze swojego zamiaru? Obrci si znowu i raz jeszcze spojrza na marynark Camerona. Na samym jej skraju, pod szwem podszewki co poruszyo si. Ram Lal zamkn oczy. By w szoku. Dziura, maa dziurka w podszewce pokrzyowaa mu plany. Reszt dnia przepracowa w stanie przytumionej wiadomoci. W czasie powrotu ciarwk do Bangoru Wielki Billie Cameron siedzia jak zwykle przy kierowcy. Byo bardzo gorco, wic zoy marynark wp i pooy j sobie na kolanach. Pniej Ram Lal 40 widzia, jak Billie rzuca marynark na tylne siedzenie swego samochodu i odjeda. Przyczy si do Tommy'ego Burnsa, stojcego na przystanku autobusowym. - Powiedz mi - zwrci si do niego - czy pan Cameron ma rodzin? - Oczywicie - odpowiedzia Burns - ma on i dwoje dzieci. - Czy mieszka daleko std? -- Nie, niedaleko. W osiedlu Kilcooley. To w Ganaway Gardens, jeeli si nie myl. Chcesz mu zoy wizyt? - Nie, nie - zaprzeczy Ram Lal. - No to do poniedziaku. Po powrocie do swojego pokoju Ram Lal usiad i zacz si wpatrywa w nieruchomy wizerunek bogini sprawiedliwoci. - Nie chciaem mierci jego ony i dzieci - powiedzia do bogini. To nie one mnie skrzywdziy. Ale bogini patrzya daleko przed siebie i milczaa. Reszt weekendu Harkishan Ram Lal spdzi trapiony lkiem i niepokojem. Wieczorem poszed do Kilcooley i znalaz blok o nazwie Ganaway Gardens, pooony tu przy Owenroe Gardens i naprzeciwko uliczki Woburn Walk. Na rogu Woburn Walk staa budka telefoniczna. Pod ni Ram Lal spdzi godzin, udajc, e czeka na poczenia. Jednoczenie obserwowa ten krtki zauek. Zdawao mu si, e zauway w jednym z okien Billie Camerona i zanotowa sobie numer tego domu. W pewnym momencie kilkunastoletnia dziewczynka wysza z tego wanie domu i przyczya si do grupy modziey. Przez chwil korcio go, eby j zaczepi i powiedzie, e w marynarce jej ojca kryje si niebezpieczestwo. Ale nie starczyo mu odwagi. Tu przed zapadniciem zmroku wysza z domu kobieta z torb na zakupy. Poszed za ni do centrum handlowego Clandeboye, ktre w sobot zamykaj bardzo pno ze wzgldu na robotnikw otrzymujcych tego dnia wypat. Kobieta - ktr uzna za pani Cameron wesza do supersamu Stewarta. Ram poszed za ni, obserwowa j zza pek z towarami, prbowa zdoby si na odwag, przemwi do niej Strona 23

Forsyth Opowiadania.txt i uwiadomi jej czyhajce w domu niebezpieczestwo. Ale i tym razem zawiody go nerwy. Moe to zupenie inna kobieta, moe pomyli si co do numeru domu. Uznano by go za wariata. le spa tej nocy, widzia pokryt ostrymi uskami, pen jadu mij, wyaniajc si ze swojej kryjwki w podszewce marynarki i lizgajc si bezszelestnie po domu, w ktrym spaa nie podejrzewajca niczego rodzina Cameronw. W niedziel znw wasa si po osiedlu Kilcooley. Zlokalizowa ponad wszelk wtpliwo dom, w ktrym mieszkaa rodzina Wielkiego Billie. Zobaczy go pracujcego w ogrdku za domem. Po poudniu 41 zorientowa si, e jego obecno zwraca uwag i zrozumia, e musi albo podej miao do frontowych drzwi Cameronw i przyzna si do wszystkiego, albo odej i pozostawi ich los w rkach bogini. Ale sama myl o tym, e mgby stan twarz w twarz z gronym Ulsterczykiem i wyzna, na jak straszne niebezpieczestwo wystawi jego dzieci, po prostu go sparaliowaa. Powrci wic na Railway View Street. W poniedziaek rano rodzina Cameronw zbudzia si kwadrans przed szst. By pikny, soneczny, sierpniowy dzie. O szstej caa czwrka siedziaa w maej kuchni na tyach domku przy niadaniu: syn, crka i ona, wszyscy w szlafrokach, tylko Wielki Billie w roboczym ubraniu. Jego marynarka wisiaa w szafie w przedpokoju, gdzie pozostawi j na weekend. Tu po szstej jego crka, Jenny, wstaa. - Id si umy - powiedziaa z ustami penymi buki z demem. - Zanim to zrobisz, wyjmij z szafy moj marynark - zawoa ojciec. Wanie koczy misk patkw owsianych. Po chwili dziewczyna wrcia do kuchni, trzymajc marynark ojca za konierz. Podaa mu j, on nawet nie podnis gowy. - Powie j na drzwiach - rozkaza. Dziewczyna wykonaa polecenie, ale marynarka nie miaa wieszaka, a w drzwiach stercza nie zwyky, zardzewiay gwd, ale gadki, niklowy hak, tote marynarka po chwili zsuna si z niego i spada na podog. - Jenny! - krzykn Wielki Billie. - Podnie t szmat! Nikt z Cameronw nie omieliby si opiera gowie rodziny, wic Jenny wrcia, podniosa marynark z podogi i powiesia j staranniej na haku. Co cienkiego i ciemnego wysuno si z fadw i niemal bezszelestnie pomkno po pokrytej linoleum pododze w kt kuchni. Jenny przygldaa si gadowi z przeraeniem. - Tato, co ty mia w marynarce? Do Wielkiego Billie'ego zatrzymaa si w poowie drogi do ust. Pani Cameron obrcia si od kuchenki. Czternastoletni Bobby przesta smarowa grzank masem. May gad lea w kcie kuchni obok pek, zwinity w kbek, i patrzy wyzywajco na wiat, szybko migajc rozedrganym jzyczkiem. - Na miosierdzie boskie - zawoaa pani Cameron - to to mija! - Nie bd durna, kobieto, czy nie wiesz, e w Irlandii nie ma mij? Kady to wie - powiedzia Wielki Billie, odkadajc yk na st. - Co to jest, Bobby? Mimo e Cameron by tyranem, i to zarwno w domu, jak poza 42 nim, respektowa wiedz syna, ktry doskonale si uczy. Dowiadywa si od niego rnych ciekawych rzeczy. Chopiec wpatrywa si w mij przez grube okulary. - To jest pewnie taki robak zwany padalcem - zawyrokowa. Przerabialimy takie w zeszym roku na biologii. Dali je nam do robienia sekcji. Przywieli je zza morza. - To mi nie wyglda na robaka - powiedzia ojciec. - Waciwie to nie robak - wyjani Bobby. - To co jak jaszczurka, ale bez ng. - No to dlaczego mwisz, e to robak? - zirytowa si jego ojciec. - Nie mam pojcia. - To po choler chodzisz do szkoy? - Czy to gryzie? - spytaa z lkiem pani Cameron. - Ale skd - odpar Bobby - jest cakiem nieszkodliwy. Strona 24

Forsyth Opowiadania.txt - Zabij to paskudztwo i wrzu do mietnika - nakaza Cameron senior. Bobby wsta od stou, zdj nocny pantofel i chwyci go jak pack na muchy. Podchodzi ju boso do mii, kiedy ojciec zatrzyma go. Wielki Billie spojrza znad talerza na syna i umiechn si. - Poczekaj chwileczk, Bobby. Mam pomys. Kobieto, dawaj soik. - Jaki soik? - zapytaa pani Cameron. - Nie wiem jaki! Po prostu zakrcany soik. Pani Cameron westchna, omina mij i otworzya spiarni. Obejrzaa zapas soikw. - Mam tu soik z zielonym groszkiem. - Prze groszek i dawaj go - zada Cameron. - Co chcesz zrobi, tato? - zainteresowa si Bobby. - Mamy w naszej grupie czarnucha. Poganin. Pochodzi z kraju, w ktrym jest wiele mij. Zabawi si. Zrobi mu kawa. Podaj mi kuchenn rkawic, Jenny. - Po co ci rkawica? - zauway Bobby. - Padalec ci nie ugryzie. - Nie chc dotyka tego paskudztwa. - One wcale nie s brudne - stwierdzi Bobby. - To bardzo czyste stworzenia. - Gupi jeste! Cae te twoje szkolne mdroci s do kitu. Czy nie stoi w Biblii: "Na brzuchu twoim czoga si bdziesz, a proch re bdziesz po wszystkie dni ywota twego..." Tak, i na pewno jeszcze co wicej ni proch. Nie dotkn go rk! Jenny podaa ojcu kuchenn rkawic. Wielki Billie stan nad mij z otwartym soikiem w lewej rce. Praw zabezpieczaa rkawica. 43 Powoli opuszcza trzymany nad mij soik. Nagle opuci go byskawicznym ruchem, ale mija bya szybsza. Jej pene jadu zby wbiy si w wycik rkawicy nad samym rodkiem doni Camerona. Ale on tego nawet nie zauway, bo widok mii zasaniaa mu wasna do. Po chwili mija znalaza si w soiku pod mocno zakrcon pokrywk. Cameronowie przygldali jej si przez szko. Zwijaa si w spazmach wciekoci. - Nie znosz gadw, czy s jadowite, czy nie - powiedziaa pani Cameron. - Bd ci wdziczna, jeeli wyniesiesz to z domu. - Zaraz to zrobi - zapowiedzia jej m. - I tak jestem ju spniony. Wsun soik do torby, zawiesi j na rami obok pudeka ze niadaniem, wsun fajk do prawej kieszeni marynarki i poszed do samochodu. Zajecha na stacj spniony o pi minut i ze zdziwieniem zauway wpatrzone w siebie intensywnie oczy hinduskiego studenta. Mam nadziej, e nie jest jasnowidzem, myla Billie, gdy trzsc si w ciarwce jechali na poudnie od Newtownards i Comber. Przed poudniem Wielki Billie wtajemniczy wszystkich robotnikw w swoje zamiary i zagrozi pobiciem kademu, kto zdradziby go przed "czarnuchem". Ale kt by to zrobi! Wszyscy byli pewni, e padalec jest nieszkodliwy, i uwaali pomys Billie'ego za kawa i dobry art. Jedynie Ram Lal pracowa w penej niewiadomoci tego, co si miao sta. Poza tym by pochonity wasnymi mylami i troskami. W czasie przerwy obiadowej panowao wrd ludzi takie napicie, i powinien si by domyli, e co si szykuje. Robotnicy siedzieli dokoa ogniska niby to jak zwykle, ale ich rozmowa bya sztuczna, i gdyby Ram nie by tak zamylony, z pewnoci zauwayby umieszki i spojrzenia rzucane w jego kierunku. Ale nic nie wywoao w nim niepokoju. cisn pudeko niadaniowe kolanami i otworzy je. Zwinita midzy kanapk a jabkiem leaa mija z uniesion gow, gotowa do ataku. Wrzask Hindusa rozleg si po caej polanie, a wraz z nim ryk miechu robotnikw. Jednoczenie pudeko niadaniowe wyleciao wysoko w powietrze. Ram Lal odrzuci je od siebie z caej siy. Jego zawarto rozleciaa si na wszystkie strony i wyldowaa w wysokiej trawie i otaczajcych ognisko zarolach. Strona 25

Forsyth Opowiadania.txt Wci krzyczc, Ram Lal zerwa si na nogi. Jego towarzysze 44 pokadali si ze miechu. Najwicej uciechy mia Wielki Billie. Od niepamitnych czasw nie by w tak dobrym humorze. - To mija, jadowita mija! - wrzeszcza Ram Lal. - Uciekajcie! Ona zabija! Zawtrowa mu jeszcze goniejszy miech. Ludzie nie mogli si opanowa. Reakcja ofiary kawau przesza ich najmielsze oczekiwania. - Bagam was, wierzcie mi. To jadowita mija! Twarz Wielkiego Billie bya mokra od ez ze miechu. Siedzia naprzeciwko Rama Lala, ktry sta i wodzi dokoa dzikim wzrokiem. Billie otar sobie policzki. - Ty ciemny czarnuchu - zaczka. - To ty nic nie wiesz? W Irlandii nie ma mij. Rozumiesz? Nie ma! Plecy rozbolay go od miechu, wic odchyli si do tyu, wpierajc rce w poronit traw ziemi. Nie zauway potem dwch maych, jakby od cierni, drani tu nad przegubem wasnej ylastej prawej doni. art si skoczy, godni robotnicy zabrali si do jedzenia. Harkishan Ram Lal usiad. Rozglda si dokoa bacznie niepewnym wzrokiem. W pogotowiu trzyma kubek z gorc herbat. Jad lew rk. Po posiku stara si trzyma z daleka od wysokiej trawy. Wkrtce wszyscy powrcili do pracy. Stara gorzelnia bya ju prawie cakiem rozebrana, a gry gruzu i poukadanego drewna sterczay wysoko, zakurzone, rozgrzane sierpniowym socem. O p do czwartej Wielki Billie Cameron przerwa na chwil. Opar si o kilof i otar czoo rk. Obliza niewielkie spuchnicie na doni i znw zabra si do roboty. Po piciu minutach wyprostowa si ponownie. - Niedobrze si czuj - powiedzia do stojcego obok niego Pattersona. - Odpoczn sobie w cieniu. Siedzia przez chwil pod drzewem, po czym ukry gow w rkach. Kwadrans po czwartej, wci obejmujc rkami obola gow, dosta konwulsji i przewrci si na bok. Tommy Burns zorientowa si dopiero po kilku minutach, co si dzieje z szefem. Podszed do niego i zawoa Pattersona. - Wielki Billie zachorowa - krzykn. - Nie moe mwi! Robotnicy podeszli do drzewa, w ktrego cieniu lea szef. Jego martwe oczy wpatrzone byy tpo w traw. Patterson nachyli si nad nim. Pracowa od wielu lat i widzia niejeden miertelny wypadek. - Ram - zawoa. - Ty jeste medyk. Co o tym powiesz? 45 Ram Lal wiedzia, e badanie Wielkiego Billie nic nie da, jednak go zbada. Po chwili wsta z kolan. Nic nie powiedzia, ale Patterson zrozumia, o co chodzi. - Zostacie tu - rozkaza obejmujc komend. - Zadzwoni po pogotowie i zawiadomi McQueena. - Szybkim krokiem ruszy w stron szosy. Karetka zjawia si po upywie p godziny. Dwch robotnikw pooyo Camerona na nosze. Zabrano go do Gwnego Szpitala w Newtownards, w ktrym by akurat ostry dyur. Uznano, e Cameron by martwy w chwili przybycia do szpitala. W p godziny pniej zjawi si tam silnie zdenerwowany McQueen. Poniewa okolicznoci zgonu nie byy jasne, zdecydowano si na sekcj zwok. Wykona j okrgowy patolog w miejskiej kostnicy, dokd przetransportowano ciao. To byo we wtorek. Tego samego wieczoru raport patologa zosta przesany koronerowi do Belfastu. Raport nie zawiera niczego szczeglnego. Zmary by mczyzn w wieku czterdziestu jeden lat, dobrze zbudowanym i bardzo silnym. Na jego ciele zauwaono liczne zadrapania i kilka ranek, gwnie na ramionach i doniach, co wynikao z rodzaju jego pracy. adne z nich nie miao zwizku z przyczyn zgonu, ktr by ponad wszelk wtpliwo gwatowny wylew krwi do mzgu. Prawdopodobnie skutek nadmiernego wysiku w czasie wielkiego upau. Po takim raporcie koroner normalnie nie zarzdziby rozprawy Strona 26

Forsyth Opowiadania.txt sdowej i wystawiby dla urzdu stanu cywilnego w Bangorze wiadectwo zgonu z przyczyn naturalnych. Ale bya pewna okoliczno, o ktrej Ram Lal nie wiedzia. Wielki Billie Cameron by aktywnym czonkiem rady podziemnej organizacji Ochotnikw Ulsteru, skrajnie prawicowego, paramilitarnego zwizku protestantw. Wykry to komputer w Lurgan, do ktrego wcigane s wszystkie, nawet najbardziej na pozr normalne zgony. W zwizku z tym zatelefonowano z Lurgan do centrali Krlewskiej Policji w Castlereagh. Stamtd z kolei zatelefonowano do koronera w Belfacie, eby zarzdzi rozpraw sdow. W Ulsterze nie wystarczy stwierdzi, e mier jest przypadkowa; trzeba powoa wiadkw na t okoliczno. Przynajmniej w pewnych przypadkach. Rozprawa odbya si na ratuszu w Bangorze we rod. Sprawio to due kopoty McQueenowi, poniewa powoano na ni przedstawicieli urzdu skarbowego. Zjawili 46 si rwnie dwaj milczcy panowie, nalecy do skrajnego skrzyda lojalistycznej organizacji Ochotnikw Ulsteru. Usiedli w ostatnim rzdzie. Na awach frontowych, obok pani Cameron, zasiedli wsptowarzysze pracy zmarego. Do zoenia zezna wezwano jedynie Pattersona. Opowiedzia na danie koronera o wydarzeniach poniedziakowych, a poniewa wszystko zdawao si jasne, dalszych wiadkw nie wezwano. Rama Lala oczywicie take nie. Koroner odczyta na gos raport patologa i po podsumowaniu przewodu wyda wyrok. Raport patologa nie budzi adnych wtpliwoci. Usyszelimy od pana Pattersona o przebiegu wydarze w czasie przerwy obiadowej i o raczej niemdrym kawale, jaki zmary zrobi hinduskiemu studentowi. Wydaje si, e pan Cameron mia si tak gwatownie, e doprowadzi si niemal do stanu apopleksji. Zaraz potem powrci do pracy kilofem i opat. Palce soce dokonao reszty, powodujc pknicie naczynia w mzgu. Patolog okreli to bardziej naukowo jako wylew krwi do mzgu. Sd wyraa swoje ubolewanie onie i dzieciom zmarego i uznaje, e zgon Williama Camerona nastpi z przyczyn naturalnych. Na wielkim trawniku przed ratuszem Bangoru McQueen rozmawia ze swoimi robotnikami. - Chc by lojalny wobec was, chopaki. Praca jest nadal aktualna, ale musz potrci wam pewne sumy na zalege podatki. Urzd Skarbowy bdzie mi teraz patrzy na rce. Jutro pogrzeb, daj wam wolny dzie. Kto chce dalej u mnie pracowa, moe si zgosi w pitek. Harkishan Ram Lal nie wzi udziau w pogrzebie. W tym samym czasie pojecha takswk do Comber, kaza kierowcy zaczeka na drodze, a sam ruszy wskim traktem. Kierowca pochodzi z Bangoru i sysza o mierci Camerona. - Chce pan uczci jego pami w miejscu mierci? - zapyta Hindusa. - W pewnym sensie tak - odpar Ram Lal. - Takie s zwyczaje paskiego narodu? - Mona tak powiedzie. - To nie jest ani lepsze, ani gorsze od naszego zwyczaju brania udziau w pogrzebie - zamyli si kierowca i zabra si do czytania gazety. Harkishan Ram Lal doszed traktem do polany i stan w miejscu, na ktrym robotnicy zazwyczaj rozpalali ognisko. Rozejrza si po wysokich trawach i krzakach jaowca porastajcych piaszczyst ziemi. 47 - Visha serp - zawoa do niewidocznej mii. - O, jadowita mijo, czy syszysz mnie? Wykonaa zadanie, do ktrego przywiozem ci tu ze wzgrz Radputanu. Ale miaa potem umrze. Gdyby wszystko poszo zgodnie z planem, zabibym ci i wrzucibym twoje cierwo do rzeki. Czy syszysz mnie, morderczyni? A wic uwaaj! Poyjesz jeszcze jaki czas, ale potem umrzesz, bo wszystko umiera. Ale umrzesz sama, bez towarzysza, z ktrym mogaby mie mae. Poniewa w Irlandii nie ma mij. Pokryta ostr usk mija nie syszaa go, a jeeli nawet syszaa, Strona 27

Forsyth Opowiadania.txt nie daa adnego znaku. Gboko zaszyta w ciepym piasku tu pod stopami Rama Lala zajta bya czynnoci, ktr podyktowaa jej natura. Przy nasadzie ogona mii znajduj si dwie uski zakrywajce jej stek. Ogon mii by wyprony, a ciao drgao w odwiecznym rytmie. uski rozstpiy si i ze steku jedna po drugiej wychodziy na wiat mijki. Byo ich dwanacie. Kada w przejrzystej bonie, kada dugoci cala, kada tu po urodzeniu rwnie jadowita jak jej rodzice. CESARZ - I jest jeszcze co... - powiedziaa pani Murgatroyd. Siedzcy obok niej w takswce m powstrzyma si od westchnienia. Pani Murgatroyd zawsze twierdzia, e jest jeszcze co. Pani Murgatroyd przechodzia przez ycie przy akompaniamencie nieustannych komentarzy i narzeka nawet wtedy, kiedy nie byo do tego najmniejszych powodw. Z ust jej pyna nie koczca si litania niezadowolenia. Krtko mwic, bez przerwy zrzdzia. Obok kierowcy siedzia mody, ale ju samodzielny pracownik gwnego oddziau banku, Higgins, ktry otrzyma tygodniowy patny urlop i wycieczk na koszt firmy jako "najlepiej zapowiadajcy si nowy urzdnik". Pracowa w dziale zagranicznym. By to peen temperamentu mody czowiek, ktrego pastwo Murgatroyd poznali zaledwie dwanacie godzin temu na lotnisku Heathrow i ktrego naturaln wesoo gasi powoli zy humor pani Murgatroyd. Kierowca Kreol, cay w umiechach, gdy wsiadali kilka minut wczeniej do jego takswki, eby pojecha do hotelu, teraz zamilk, zraony zrzdzeniem siedzcej z tyu pasaerki. Zna dobrze angielski, mimo e jego jzykiem by francuski z domieszk kreolskiego. Wyspa Mauritius bya kiedy koloni brytyjsk i to przez sto pidziesit lat. Edna Murgatroyd gadaa bez przerwy. Z ust jej buchaa fontanna sw. Rozczulaa si nad sob, oburzaa na wiat. Murgatroyd patrzy przez okno samochodu na lotnisko Plaisance, potem na szos prowadzc do Mahebourga, starej, francuskiej stolicy wyspy, na ruiny fortu, w ktrym Francuzi prbowali si broni przed brytyjsk flot w 1810 roku. Murgatroyd by zafascynowany wszystkimi tymi widokami. Zamierza w peni wykorzysta tygodniowy pobyt na tropikalnej wyspie, swoj pierwsz w yciu egzotyczn podr. Przed wyjazdem 49 4- Czysta robota przestudiowa dwa grube przewodniki po Mauritiusie i zapozna si dokadnie z map wyspy. Mijali plantacje i niewielkie wioski. Na stopniach maych domkw siedzieli Hindusi, Chiczycy, Murzyni i kreolscy Metysi. Wida wspyli ze sob doskonale. Hinduskie witynie i chiskie pagody stay tu koo katolickich kaplic. Murgatroyd wiedzia ju z ksiek, e ludno wyspy jest mieszank rasow, na ktr skada si dobre p tuzina grup etnicznych wyznajcych cztery religie. Nigdy jeszcze nie zetkn si z podobnym zjawiskiem, uderzaa go zwaszcza harmonia, w jakiej zdawali si y ci ludzie. Przejedali przez rne wioski, ktre przewanie nie byy ani bogate, ani czyste, ale ich mieszkacy umiechali si do nich i machali rkami na znak pozdrowienia. Murgatroyd te pomacha im rk. Cztery chude kury wyfruny niemal spod k takswki, cudem unikajc mierci, a kiedy Murgatroyd obejrza si za siebie, zobaczy, e pozostay na drodze i wydziobuj z kurzu niewidzialne insekty. Samochd zwolni na zakrcie. May tamilski chopiec w samej tylko koszuli wyoni si zza chaty, stan na poboczu i zacz siusia. Pod koszul by goy. Jako e mia praw rk zajt, lew pozdrowi przejedajc takswk. Pani Murgatroyd achna si. - To wstrtne - powiedziaa. Pochylia si do przodu i trcia kierowc w rami. - Dlaczego nie idzie do toalety? - zapytaa. Kierowca odrzuci gow w ty i rozemia si. Potem odwrci si, Strona 28

Forsyth Opowiadania.txt eby odpowiedzie. Samochd min dwa zakrty nie kierowany przez nikogo. - Pas de toilette, madame - owiadczy. - Co to znaczy? - zdziwia si pani Murgatroyd. - Chyba to, e tutaj robi si to na drodze - wyjani jej Higgins. Pani Murgatroyd pocigna nosem z obrzydzenia. - Patrzcie pastwo - powiedzia Higgins - oto i morze! Po prawej stronie, jeszcze przed chwil niewidoczny z urwiska, poyskiwa teraz a po horyzont Ocean Indyjski, mienic si bkitem w porannym socu. O jaki kilometr od brzegu widniaa biaa linia raf, o ktre zaamyway si jasnozielone wody spokojnej laguny, tak czyste, e wida byo pki krasnorostw rosnce na dnie na gbokoci siedmiu metrw. Po chwili takswka znowu wjechaa midzy plantacje trzciny cukrowej. Po niemal godzinnej jedzie dotarli do rybackiej wioski o piknej nazwie Trou d'Eau Douce. Kierowca wycign rk. - Hotel - powiedzia. - Dix minutes. 50 - Dziki Bogu - odpara pani Murgatroyd rozdranionym gosem. - Nie wytrzymaabym ju duej jazdy przez to mietnisko. Wjechali na hotelowy podjazd. Po obu stronach cigny si wypielgnowane trawniki, obsadzone palmami. Higgins odwrci gow i umiechn si. - Ponder's End wydaje si bardzo daleko - zauway. - Och, tak, daleko - umiechn si Murgatroyd. Nie oznaczao to, e nie lubi tego podmiejskiego osiedla Londynu, gdzie znajdowa si oddzia banku, ktrego by dyrektorem. Przed szecioma miesicami otwarto tam fabryk i Murgatroyd wpad na pomys: porozumia si z dyrekcj zakadu i zwizkiem zawodowym, sugerujc - eby unikn ryzyka napadw rabunkowych - wypacanie robotnikom ich zarobkw, podobnie jak czonkom kierownictwa, nie gotwk, lecz czekami. Troch si zdziwi, e wikszo robotnikw gosowaa za t propozycj, po czym oddzia jego banku wzbogaci si o kilkaset nowo otwartych rachunkw. To pocignicie zwrcio na niego uwag centrali i kto zaproponowa utworzenie nagrody za nowatorskie inicjatywy w prowincjonalnych oddziaach banku i dla wyrniajcych si urzdnikw. Pierwsza z nagrd przypada w udziale Murgatroydowi. By ni tygodniowy pobyt na wyspie Mauritius na koszt banku. Takswka zatrzymaa si przed wielkim, sklepionym wejciem hotelu St. Geran i dwaj portierzy podbiegli do samochodu, eby wzi walizki z kufra i baganika na dachu. Pani Murgatroyd wysiada pierwsza. Mimo e tylko dwa razy w yciu wyjedaa na wschd od ujcia Tamizy - spdzali zwykle wakacje u jej siostry w Bognor zacza natychmiast aja portierw, zachowujc si tak, jakby miaa do osobistej dyspozycji - oczywicie w poprzednim wcieleniu poow pariasw Indii. Wszyscy troje przeszli pod arkadami hotelu i znaleli si w chodnym i przewiewnym hallu. Portierzy nieli za nimi bagae. Pani Murgatroyd w nieco wygniecionej kwiecistej sukni sza przodem. Za ni podali Higgins w schludnym kremowym tropikalnym ubraniu, i pan Murgatroyd w ciemnoszarym garniturze. Po lewej stronie hallu znajdowaa si recepcja, gdzie sta umiechnity hinduski urzdnik. Higgins wystpi naprzd. - Pastwo Murgatroyd - oznajmi - a moje nazwisko Higgins. Urzdnik zajrza do rejestru. - Tak, zgadza si - powiedzia. Murgatroyd rozejrza si dokoa. Wysoki gwny hall zbudowany 51 by z ciosanego kamienia. Ciemne drewniane belki przecinay sufit. Hall koczy si kolumnad, panowa tu stale orzewiajcy przewiew. U wylotu, pod goym niebem, w blasku tropikalnego soca lnia woda basenu. Sycha byo plusk i wesoe okrzyki zgromadzonych tam goci. Po lewej stronie hallu kamienne schody prowadziy do Strona 29

Forsyth Opowiadania.txt grnych pokojw. Do parterowych apartamentw schodzio si pod sklepion arkad. Z biura recepcyjnego wyszed mody jasnowosy Anglik w nieskazitelnej koszuli i jasnych spodniach. - Dzie dobry - rzek. - Nazywam si Paul Jones, jestem dyrektorem hotelu. - Higgins - przedstawi si mody mczyzna. - Pastwo Murgatroyd. - Witam pastwa serdecznie - powiedzia Jones. - Zaraz zajmiemy si spraw pokojw. Z gbi hallu wynurzya si chuda posta. Cienkie uda w drelichowych szortach, luna plaowa koszula w kwiatki. Czowiek ten by chudy jak szczapa i bosy, ale mia szeroki umiech na twarzy i trzyma puszk piwa w rku. Zatrzyma si kilka metrw przed Murgatroydem i popatrzy na niego. - Halo, nowi gocie? - odezwa si z wyranym akcentem australijskim. Murgatroyd by zaskoczony. - E... tak - powiedzia. - Jak si pan nazywa? - zapyta bezceremonialnie Australijczyk. - Murgatroyd - odrzek dyrektor banku. - Roger Murgatroyd. Australijczyk zastanowi si nad t informacj i skin gow. - A skd pan jest? - zapyta. Murgatroyd nie zrozumia go. Myla, e chodzi o to, gdzie pracuje. - Z Midland Banku - powiedzia. Australijczyk ykn piwa z puszki i czkn. - A to kto? - zapyta. - Higgins. Z centrali. Australijczyk umiechn si wesoo. Mrugn kilka razy, jakby chcia skoncentrowa wzrok. - To mi si podoba - powiedzia. - Murgatroyd z Midland Banku i Higgins z centrali. Paul Jones wyszed zza kontuaru recepcji. Chwyci Australijczyka za okie i zaprowadzi go w gb hallu. - Dobrze ju, dobrze, panie Foster - mwi - niech pan wrci do baru, a ja zajm si rozlokowaniem moich goci... Foster pozwoli si prowadzi agodnemu, ale stanowczemu dyrek52 torowi hotelu. Kiedy ju znika w drzwiach baru, pomacha przyjanie rk w kierunku recepcji. - Brawo, Murgatroyd! - zawoa. Paul Jones powrci. - Ten czowiek - stwierdzia pani Murgatroyd lodowatym potpiajcym tonem - by pijany. - On jest na wakacjach, kochanie - powiedzia Murgatroyd. - To go bynajmniej nie tumaczy - owiadczya jego ona. Kt to jest? - Nazywa si Harry Foster-wyjani Jones. - Przyjecha z Perth. - Wcale nie mwi jak Szkot - powiedziaa pani Murgatroyd. - Z Perth w Australii. Pastwo pozwol, e zaprowadz ich do pokojw. Murgatroyd wyszed na balkon i rozejrza si z zadowoleniem. Pokj mia dwa ka i znajdowa si na pierwszym pitrze. Przed balkonem cign si trawnik okolony piercieniem byszczcego, biaego piasku, na ktry palmy rzucay smugi cieni, koyszc si na wietrze. Okoo tuzina pokrytych som supkw zapewniao mocniejsz oson brzegu. Fale bkitnej laguny janiejsze tam, gdzie stykay si z piaskiem, agodnie zaleway brzeg play. W gbi woda bya zielona, w dali mienia si bkitem. O jakie piset metrw dalej sterczay biae rafy. Opalony na maho modzieniec o spowiaych blond wosach zajmowa si surfingiem sto metrw od brzegu. Stojc na wskiej desce przechyla si to w jedn, to w drug stron, chwyta wiatr w agiel i bez adnego wysiku przecina powierzchni wody. Dwoje maych ciemnoskrych dzieci o czarnych wosach i oczach obryzgiwao si wod. Stay przy brzegu na pycinie, wydajc dzikie okrzyki. Jaki facet w rednim wieku, o wielkim brzuchu, wychodzi z morza. Mia na nogach petwy, a na twarzy mask ze snorkelem. Strona 30

Forsyth Opowiadania.txt - Jezu Chryste! - krzykn do kobiety siedzcej w cieniu palmy. Nie masz pojcia, ile tu ryb! Grupa mczyzn i kobiet otulonych w sarongi udawaa si do baru, by przed obiadem wypi zimnego drinka. - Chod, pjdziemy popywa - zaproponowa Murgatroyd onie. - Bdziemy wczeniej gotowi, jeli mi pomoesz rozpakowa rzeczy. - Zostawmy to. Przecie na razie potrzebne s nam tylko kostiumy kpielowe. - Nonsens - odpowiedziaa mu pani Murgatroyd. - Nie pozwol ci pj do jadalni w stroju kpielowym. Chcesz wyglda jak tubylec? Tu masz szorty i koszul. 53 W cigu dwch dni Murgatroyd dostosowa si do wakacyjnego trybu ycia w tropikach na tyle, na ile mg. Wstawa, jak zwykle zreszt, bardzo wczenie, ale mg zamiast patrze przez okno na mokre chodniki, siada na balkonie i obserwowa, jak soce wyania si z Oceanu Indyjskiego daleko za lini raf i ciemn, spokojn wod rozbyskujc nagle jak gdyby kawakami rozbitego szka. O sidmej opuszcza Edn Murgatroyd wycignit w ku, z wosami nawinitymi na waki, narzekajc na powolno suby przynoszcej niadanie w rzeczywistoci bardzo szybkiej - i schodzi na pla, eby popywa. Spdza w ciepej wodzie godzin. Raz wypyn na odlego chyba dwustu metrw, zadziwiajc samego siebie wasn odwag. Nie by dobrym pywakiem, ale szo mu coraz lepiej. Na szczcie ona nie bya wiadkiem tego wyczynu. ya w przekonaniu, e laguna roi si od rekinw i barrakud i nikt nie by w stanie przekona jej, e te drapieniki nie mog przeskoczy przez rafy i e laguna jest bezpieczna jak basen pywacki. Zacz jada niadanie na dole, na tarasie przy pywalni i, jak inni pensjonariusze, kaza sobie podawa patki kukurydziane z melonem, mango i papaj zamiast jaj na bekonie, mimo e figuroway w karcie. O tej porze wikszo mczyzn miaa na sobie spodenki kpielowe i koszule plaowe, a kobiety dwuczciowe kostiumy kpielowe, pod bawenianymi bluzeczkami albo szlafroczkami. Murgatroyd trzyma si swoich sigajcych kolan drelichowych szortw i koszuli tenisowej, ktre przywiz z Anglii. Okoo dziesitej przyczaa si do niego pani Murgatroyd, siadaa na play pod somianym dachem i zaczynaa caodzienn litani, dajc a to chodzcych napoi, a to posmarowania jej olejkiem, mimo e bardzo rzadko wystawiaa si na soce. Od czasu do czasu zanurzaa swoje rowe ciao w basenie hotelowym, okalajcym bar pooony na cienistej wysepce. Jej trwa ondulacj chroni plisowany czepek kpielowy. Powoli przepywaa kilka metrw i wychodzia z wody. Higgins bardzo szybko zaprzyjani si z grup modych Anglikw, tote widywali go rzadko. Uwaa si za kogo w rodzaju playboya. Kupi sobie w sklepie hotelowym somkowy kapelusz o szerokim rondzie, podobny do tego, ktry widzia kiedy na gowie Hemingwaya, oczywicie na fotografii. On take spdza wikszo dnia w spodenkach kpielowych i koszuli, a na kolacj przychodzi w pastelowych spodniach i koszulach typu safari z kieszeniami i naramiennikami. Po kolacji szed do kasyna gry albo do dyskoteki. Murgatroyd zastanawia si czsto, co si tam ^dzieje. Harry Foster nie by niestety wstrzemiliwy w swoich dowcipach. Tote wrd Poudniowoafrykaczykw, Australijczykw 54 i Anglikw, ktrzy stanowili gwn cz klienteli hotelu, Murgatroyd z Midland Banku sta si postaci humorystyczn. Higgins, ktry asymilowa si w szybkim tempie, jako unikn etykietki "urzdnika z centrali". Natomiast Murgatroyd zdoby sobie pewn niepodan i wtpliw popularno. Gdy zjawia si na tarasie w dugich szortach i pciennych pantoflach, aby zje niadanie, witano go nieco ironicznym umiechem i wesoym pozdrowieniem: "Dzie dobry, Murgatroyd!" Trzeciego dnia Murgatroyd wyszed z wody po porannej kpieli, Strona 31

Forsyth Opowiadania.txt pooy si pod somianym daszkiem, opar plecami o palik i zacz zastanawia si nad sob. Soce stao ju do wysoko i mimo e byo dopiero wp do dziesitej, upa dawa si we znaki. Murgatroyd spojrza na swoje ciao, ktre mimo wszystkich rodkw zapobiegawczych i licznych ostrzee ony nabrao pontnego koloru ugotowanego homara. Zazdroci ludziom, ktrzy w krtkim czasie opalali si na brz. Wiedzia, e aby to uzyska, naleao rwnie zim chodzi na kwarcwk i nie dopuszcza, eby skra staa si biaa jak marmur. Ale jak to robi w Bognor? Przez ostatnie trzy lata w czasie jego wakacji lao, a w najlepszym razie byo pochmurno. Spod kpielowych spodenek z materiau w kratk wystaway mu cienkie jak tyki owosione nogi. Brzuszek mia zaokrglony, zwiotczae minie piersi. Lata spdzone przy biurku spaszczyy mu poladki, wosy mia przerzedzone. Ale zby wasne, okularw za uywa tylko do czytania - przewanie raportw z posiedze spki i rachunkw bankowych. Od strony morza usysza huk i zobaczy ma motorwk, ktra wanie nabieraa rozpdu. Cigna za sob lin, na ktrej kocu wida byo wystajc z wody gow. Lina naprya si w pewnej chwili i z wody wynurzy si opalony na ciemny brz mody go hotelowy jadcy na narcie wodnej. Motorwka przypieszya, a wtedy wyrosa za nim wielka fontanna piany. Sternik skrci silnie kierownic, narciarz zatoczy wielki uk zbliajc si do skraju play, tu przed oczyma Murgatroyda. Minie mia napite, silnymi nogami przecina sunc za motorwk smug fali. Wydawa si wyrzebiony z dbu. Echo jego tryumfalnego miechu biego po lagunie. Zatoczy nowe koo. Murgatroyd zazdronie przyglda si modemu czowiekowi. Czu swoje pidziesit lat, by niski, tgi i bez kondycji, mimo e latem niemal wszystkie popoudnia spdza w klubie tenisowym. Do niedzieli pozostawao mu jeszcze cztery dni. Pojedzie na lotnisko, wsidzie do samolotu i ju tu nie wrci. Bdzie pracowa w Ponder's 55 End przez nastpne dziesi lat, a potem przejdzie na emerytur i najprawdopodobniej reszt ycia spdzi w Bognor. Rozejrza si i zobaczy idc po play mod dziewczyn. Grzeczno nie pozwalaa mu przyglda si jej zbyt ostentacyjnie, ale nie potrafi si od tego powstrzyma. Sza boso, stpajc z niewymuszonym wdzikiem mieszkanek tej wyspy. Skr miaa koloru starego zota. Spity na lewym ramieniu krtki, biay baweniany sarong ze szkaratnym wzorem na brzegu ledwo zakrywa jej biodra. Murgatroyd zastanawia si, czy dziewczyna nosi co pod spodem. Pod wpywem podmuchu wiatru biay sarong przylgn na chwil do jej ciaa, uwydatniajc mae, jdrne piersi i wsk tali. Murgatroyd zorientowa si, e dziewczyna jest Kreolk. Miaa szeroko rozstawione ciemne oczy, wydatne koci policzkowe i poyskujce czarne wosy, ktre opaday lokami na plecy. Kiedy zbliya si do niego, obrcia si i rzucia komu szeroki, wesoy umiech. Zaskoczyo to Murgatroyda, ktry sdzi, e jest sam pod daszkiem. Rozejrza si wic dokoa, eby zobaczy, komu dziewczyna le swj umiech, ale w pobliu nie byo nikogo. Kiedy obrci si z powrotem ku morzu, dziewczyna umiechna si ponownie, a jej biae zby zabysy w promieniu porannego soca. By pewien, e nie zosta jej przedstawiony. A w takim razie jej umiech by spontaniczny. Umiechaa si do obcego czowieka. Murgatroyd zdj soneczne okulary i take si umiechn. - Dzie dobry! - zawoa. - Bonjour m'sieu - odpowiedziaa dziewczyna i posza dalej. Murgatroyd obserwowa jej rozkoysane biodra, jej ciemne wosy. - Radz ci przesta myle o tych rzeczach - usysza za sob gos ony, ktra wanie nadesza. I ona przygldaa si oddalajcej si dziewczynie. - Ladaco - mrukna usadawiajc si w cieniu. Mino dziesi minut i Murgatroyd spojrza na swoj lepsz poow. Bya cakowicie pogrona w romansie historycznym, napisanym przez popularn autork. Przywioza ze sob cay stos jej ksiek. Strona 32

Forsyth Opowiadania.txt Obrci si ku lagunie i zada sobie pytanie - nie po raz pierwszy zreszt - skd jego ona bierze tak niespoyty apetyt na romantyczn fikcj, negujc przy tym cakowicie sens rzeczywistoci. Ich maestwo nie byo zwizkiem dwojga kochajcych si ludzi. Przeciwnie. Ju w pierwszych dniach powiedziaa mu, e nie lubi "tych rzeczy" i e myli si, jeeli przypuszcza, e bdzie je znosia w przyszoci. Od ponad dwudziestu lat zwizany wic by z kobiet, ktra bya mu obojtna. Nud, jaka towarzyszya temu stanowi rzeczy, przeryway od czasu do czasu okresy ostrej nienawici. 56 Kiedy w szatni klubu tenisowego usysza mimo woli, jak jeden z bywalcw klubu powiedzia do drugiego, e ju przed laty "powinien by wyoi jej skr". W pierwszej chwili rozzoci si i chcia nawet wyj zza szafki i zaprotestowa. Ale nie zrobi tego, bo uzna, e ten facet ma prawdopodobnie racj. Nie by niestety czowiekiem, ktry potrafiby komu "zoi skr", poza tym wtpi, czy w przypadku jego ony daoby to rezultaty. By zawsze, nawet w modzieczych latach, czowiekiem agodnym i jakkolwiek potrafi kierowa bankiem, w domu agodno ta przemieniaa si czasem w bierno, graniczc z upodleniem. Ciar tych przykrych myli rozadowa cikim westchnieniem. Edna Murgatroyd spojrzaa na ma sponad okularw. - Jeeli ci si odbija, to we tabletk sody - powiedziaa. Nadszed pitkowy wieczr. Murgatroyd wanie czeka w hallu hotelowym na on, ktra wesza do toalety, kiedy zbliy si do niego Higgins. - Musz z panem porozmawia... ale sam na sam - szepn ktem ust i to tak tajemniczo, e niemal ostentacyjnie. - Dobrze - odpowiedzia Murgatroyd - niech pan mwi. - Nie - mrukn Higgins, wpatrujc si w doniczk z paproci. - Paska ona moe si lada chwila zjawi. Niech pan idzie za mn. Bardzo prosz. - Ruszy naprzd ze sztuczn nonszalancj, wszed do ogrodu, opar si o palm i czeka na Murgatroyda, ktry zbliy si do niego. - O co panu chodzi? - zapyta. W gsto zaronitym ogrodzie panoway ciemnoci. Higgins spojrza poprzez kolumnad w stron owietlonego hallu, aby si upewni, czy poowica Murgatroyda nie idzie za nimi. - O polowanie na grub ryb - powiedzia. - Czy pan tego prbowa? - Nie, oczywicie e nie. - Ja te nie, a mam straszn ochot. Chociaby jeden raz. Niech mnie pan posucha. Trzej biznesmeni z Johannesburga zamwili d na jutro rano. Okazuje si, e nie bd mogli z niej skorzysta. d jest wolna i poowa kosztw zapacona, poniewa przepada im zadatek. Co pan na to? Bierzemy j? Propozycja zdziwia Murgatroyda. - Dlaczego pan nie proponuje tego swoim znajomym? Higgins wzruszy ramionami. - Oni chc spdzi ostatni dzie ze swoimi dziewczynami, a te nie maj ochoty na wypraw. Panie Murgatroyd, niech si pan zdecyduje. Sprbujmy! No? 57 - Ile to bdzie kosztowao? - Normalnie kosztowaoby sto dolarw na gow, ale poniewa poowa jest zapacona, wic tylko pidziesit. - Za kilka godzin? Przecie to jest w przeliczeniu dwadziecia pi funtw! - Dwadziecia sze funtw i siedemdziesit pi pensw powiedzia automatycznie Higgins. Pracowa przecie w wydziale zagranicznym. Murgatroyd zacz liczy w pamici. Po obliczeniu ceny takswki na lotnisko i rnych innych wydatkw zwizanych z powrotn podr do Ponder's End, pozostawao mu niewiele wicej ni ta kwota. Zostaaby zuyta przez pani Murgatroyd na zakupy w strefie wolnocowej i na prezenty dla siostry. Potrzsn gow. Strona 33

Forsyth Opowiadania.txt - Edna nigdy si nie zgodzi - powiedzia. - Nie trzeba jej nic mwi. - Nie mwi? - Sama myl o tym przerazia Murgatroyda. - Wanie - nalega Higgins. Pochyli si, zajechao od niego ponczem. - Niech pan po prostu pojedzie. Zrobi panu potem pieko, ale przecie i tak wiecznie si awanturuje. Niech pan pomyli. Prawdopodobnie nigdy tu ju nie powrcimy. Nigdy ju nie zobaczymy Oceanu Indyjskiego. No wic dlaczego nie? - C... doprawdy nie wiem... - Czowieku, chocia raz w yciu zobaczy wschd soca na penym morzu! Wiatr we wosach, prosz pomyle! Linki na tuczyki, bonito i inne wielkie ryby. Moe uda si co zapa. Przygoda, ktr warto bdzie wspomina w Londynie. Murgatroyd zamyli si. Przypomnia sobie modego czowieka przecinajcego lagun na jednej narcie. - Pojad! - powiedzia. - Ma pan racj! Kiedy wyruszamy? Wyj portfel, wycign trzy dziesiciofuntowe czeki podrne, podpisa si na nich i poda Higginsowi. W ksieczce pozostay ju tylko dwa. - Wyruszamy bardzo wczenie - szepn mu Higgins, chowajc czeki do kieszeni. - Trzeba bdzie wsta o czwartej. Samochd odjeda o czwartej trzydzieci. O pitej mamy by w porcie. Wypywamy za kwadrans szsta, eby znale si na owisku przed sidm. To najlepszy czas, tu przed wschodem soca. Bdzie nas eskortowa pracownik hotelowy, kierownik imprez. On si na wszystkim zna. Spotkamy si w hallu o czwartej trzydzieci. Ruszy z powrotem do baru. Murgatroyd poszed za nim, nieco otumaniony swoj szalon decyzj, i zasta tam rozdranion on. Zaprowadzi j szybko na kolacj. 58 W nocy Murgatroyd nie mg zasn. Mia wprawdzie may budzik, ale nie odway si go nastawi, obawiajc si, e obudzi on. Nie mg zaspa, bo Higgins zastukaby zapewne do drzwi o wp do pitej. Zdrzemn si kilka razy. Wreszcie zobaczy, e fosforyzujce wskazwki budzika zbliaj si do czwartej. Za firankami byo ciemno. Wysun si cichcem z ka i spojrza na pani Murgatroyd. Leaa jak zwykle na plecach, oddychaa chrapliwie, nawinite na waki wosy owina siatk. Ostronie odoy pidam na ko i woy slipy. Wzi do rki pantofle, spodenki kpielowe i koszul, po czym wyszed i cicho zamkn za sob drzwi. W ciemnym korytarzu woy reszt ubrania; zaskoczony nieoczekiwanym chodem trzs si troch. W hallu znalaz Higginsa i przewodnika, niejakiego Andre Kiliana, ktry zajmowa si organizowaniem sportowych rozrywek dla goci. Kilian spojrza na Murgatroyda. - O tej porze na wodzie jest chodno, a potem robi si piekielnie gorco - rzek. - Moe pan sobie spali skr. Nie ma pan dugich spodni i wiatrwki z rkawami? - Nie mylaem o tym - odpar Murgatroyd. - Zreszt, nie mam... - Ba si wraca do pokoju. - Mam zapasowe - powiedzia Kilian i rzuci mu sweter. Chodmy. Pitnacie minut trwaa jazda przez ciemne wsie. W niektrych chatach palio si wiato, dowd, e kto si tam ju obudzi. Potem skrcili w boczn drog i wjechali do maego porciku, miejscowoci nazwanej Trou d'Eau Douce, czyli Zatoczk Sodkiej Wody, przez dawno ju nieyjcego francuskiego kapitana, ktry prawdopodobnie w tym miejscu znalaz rdo wody pitnej. Tu wszystkie domy byy jeszcze ciemne i pozamykane, ale Murgatroyd zauway zarys uwizanej odzi, na ktrej jakie postaci krztay si przy wietle pochodni. Podjechali do drewnianego mola, Kilian wycign ze schowka w samochodzie termos z gorc kaw i poczstowa wszystkich. Poudniowoafrykaczyk wysiad z wozu i podszed do odzi. Uszu Murgatroyda doszy urywki rozmowy prowadzonej w kreolskiej francuszczynie. To dziwne, ale ludzie zawsze mwi cicho w ciemnoStrona 34

Forsyth Opowiadania.txt ciach, szczeglnie tu przed witem. W dziesi minut pniej by z powrotem*, Na horyzoncie staa blada smuga wiata, a na jej tle rysowao si kilka niskich, postrzpionych chmurek. Woda dostrzegalna bya tylko dziki poyskowi, zarysy mola, odzi i ludzi staway si coraz janiejsze, 59 - Zabierzemy teraz na pokad rzeczy - powiedzia Kilian. Wycign z baganika wielki, chodzony pojemnik na piwo i zanis go z pomoc Higginsa na koniec mola. Murgatroyd zabra paczki z wawk i dwa termosy z kaw. d nie bya nowym luksusowym modelem ze sztucznego tworzywa, ale star, szerok ajb o drewnianym kadubie pokrytym sklejk. Maa kabina na dziobie pena bya najrozmaitszych gratw. Na prawo od jej drzwi sta na wysokim trzpieniu wycieany fotel, a przed nim znajdowao si koo sterowe i tablica rozdzielcza. Ta cz odzi bya zakryta daszkiem. Z tyu, wzdu burty, wmontowane byy dwie twarde awy, a na rufie obrotowy fotel, podobny do biurowego, ale zaopatrzony w pasy bezpieczestwa, ktrych koce przytwierdzono do pokadu. Po dwch stronach rufy sterczay ukonie dugie tyki podobne do anten. Murgatroyd myla z pocztku, e s to wdki, ale pniej dowiedzia si, e to wysigniki przeznaczone do oddzielania przy poowie zewntrznych linek od wewntrznych, by si nie popltay. Na krzele kapitaskim, z jedn rk na sterze, siedzia stary czowiek i przyglda si w milczeniu przygotowaniom. Kilian wsun pojemnik z piwem pod jedn z awek i gestem zaprosi wszystkich, eby usiedli. Mody chopiec odczepi tyln cum i rzuci j na pokad. Stojcy na molo wieniak zrobi to samo z przedni cum i pchn d. Stary czowiek zapuci silnik i Murgatroyd poczu pod stopami guche dudnienie. d z wolna obrcia si dziobem do laguny. Soce podnosio si teraz szybko, ju byo cae nad horyzontem i rzucao swe promienie na zachd. Murgatroyd widzia wyranie wiejskie chaty stojce wzdu brzegu laguny, dym unoszcy si z kominw. Kobiety wida przygotowyway ju porann kaw. Ostatnie gwiazdy zblady, niebo nabrao granatowego koloru, ostre byski soca przecinay powierzchni wody. Nage powiewy, wiejce nie wiadomo skd i dokd, marszczyy powierzchni laguny, a wtedy soneczne wiato rozszczepiao si na tysice srebrnych ognikw. Zapalay si i zaraz gasy. Powraca spokj, mcony jedynie dug bruzd przecinajc powierzchni wody od rufy odzi do oddalajcego si coraz bardziej mola. Murgatroyd wychyli si za burt. Na dnie, na gbokoci czterech sni, wida byo cae bukiety koralowcw. - No, a teraz - odezwa si Kilian - chciabym przedstawi panom d i jej zaog. - W miar jak stawao si janiej, mwi goniej. - d nazywa si "Avant", po francusku "Naprzd". Jest 60 stara, ale mocna jak skaa, i widziaa na swoim pokadzie niejedn zowion ryb. Kapitanem jest monsieur Patient, a to jego wnuk, Jean-Paul. Stary czowiek obrci si, skin gow, ale nic nie powiedzia. Mia na sobie grub koszul z granatowego ptna i spodnie, z ktrych wystaway dwie zdeformowane bose stopy. Twarz mia ciemn, pofadowan jak stary orzech, a na gowie znoszony i podarty kapelusz. Spoglda w morze spod powiek pomarszczonych od wieloletniego patrzenia w poyskujc wod. - Monsieur Patient owi w tych wodach co najmniej od szedziesiciu lat - mwi Kilian. - On sam nie wie dokadnie, od ilu, nikt inny tego nie pamita. Zna te wody i zna obyczaje ryb. Na tym polega tajemnica szczliwych pooww. Higgins wydoby z torby przewieszonej przez rami aparat fotograficzny. - Chciabym zrobi zdjcie - powiedzia. - Na paskim miejscu poczekabym jeszcze kilka minut. I prosz Strona 35

Forsyth Opowiadania.txt uwaa. Niedugo bdziemy przepywali przez rafy. Murgatroyd patrzy na coraz blisze rafy. Z hotelowego balkonu wyglday, jakby byy zrobione z pirek opryskiwanych mlekiem. Teraz widzia, jak wielkie fale, bbnic gucho, rozbijaj si o poszarpane ciany ostrych jak noe koralowych raf, sterczcych tu pod powierzchni morza. Zdawao si, e nie ma midzy nimi adnej wyrwy. Gdy zbliali si do strefy spienionych wd, Patient skrci ostro koem sterowniczym w prawo i "Avant" zacz sun rwnolegle do linii raf, w odlegoci jakich dwudziestu metrw od nich, Wtedy Murgatroyd zobaczy kana midzy koralowcami. W pi sekund pniej znaleli si w tym kanale, a po prawej i lewej stronie odzi rozbijay si o rafy biae grzywacze. Pynli rwnolegle do brzegu mniej wicej kilometr od niego. Potem znaleli si na rozhutanych falach oceanu. "Avant" podskoczy i zakoysa si. Murgatroyd rozejrza si. Wszdzie pieniy si teraz grzywacze, a gdy fala opadaa po jego stronie, widzia ciany koralowcw w odlegoci trzech metrw. Wyglday jak zrobione z delikatnych pirek, ale w dotyku byy ostre jak brzytwy. Gdyby si o nie otrze, zdaryby w mgnieniu oka burt z odzi albo skr z czowieka. Ale kapitan zdawa si nie zwraca na nie najmniejszej uwagi. Siedzia trzymajc jedn rk na kole sterowym, drug na gazie, i patrzy naprzd przez szyb, jakby odbiera sygnay jakiej, jemu tylko znanej, latarni morskiej na pustym horyzoncie. Od czasu do czasu lekko skrca koo albo dodawa gazu i "Avant" omija 61 kolejne niebezpieczestwo. Murgatroyd dostrzega je dopiero wtedy, kiedy byo niegrone. Wszystko razem trwao zaledwie szedziesit sekund, a zdawao si trwa wieki. Po prawej stronie wci cigny si rafy, gdy kapitan przekrci koo i "Avant" skierowa si dziobem ku otwartemu morzu. Znaleli si na gronie wzburzonych falach Oceanu Indyjskiego. I wtedy Murgatroyd zda sobie spraw z tego, e nie jest to wycieczka dla tchrzw. Mia nadziej, e si nie skompromituje. - Hej, Murgatroyd, czy widzia pan te cholerne koralowce? zawoa Higgins. Kilian umiechn si. - To jest co! Prawda? Kawy? - Po tej przeprawie przydaoby si co mocniejszego - rozemia si Higgins. - Pomylelimy o wszystkim, tu jest koniak - powiedzia Kilian i otworzy drugi termos. Chopiec rozpocz przygotowania do poowu. Wynis z kabiny cztery dwuipmetrowe wdziska, od dou na dobre p metra owinite korkiem, eby uchwyt by lepszy. Kade z nich zaopatrzone byo w duy koowrotek, zawierajcy osiemset metrw jednolitej nylonowej yki. Obsada wdek, zrobiona z solidnego mosidzu, zostaa pozbkowana w ten sposb, eby atwo wchodzia do umocowanych w burcie odzi gniazdek i nie pozwalaa im si skrci. Chopiec wsun kad wdk do odpowiedniego gniazdka i zamocowa j cigiem wza i karabiczykiem tak, eby nie wypady za burt. Soce wynurzao si z wd oceanu i rozjaniao rozkoysane wody, ktre w mgnieniu oka przybray odcie zielonkawoniebieski. W miar jak soce wyaniao si zza horyzontu, byy coraz janiejsze i zielesze. Murgatroyd wpar si w awk i poddajc si koysaniu odzi i jej nagym podskokom, prbowa wypi kaw. Z zaciekawieniem obserwowa te wszystkie czynnoci chopca. Ten wyj z duej skrzynki z przyborami stalowe linki rozmaitej dugoci, zwane przyponami, i kolekcj rnych wabikw, wrd nich rowe i zielone woblery zrobione z mikkiego kauczuku. Inne wykonano z biaych i czerwonych kogucich pir. Za przynt suyy te yeczki i bystki, wszystko co byszczc w wodzie przyciga uwag drapienych ryb. Byy tam take grube, podobne do cygar oowiane ciarki z zaczepem do yek. Chopiec zapyta o co dziadka po kreolsku, ten odburkn mu. Chopiec wybra dwa mae woblerki, pirko i yeczk. Do jednego Strona 36

Forsyth Opowiadania.txt koca kadej z tych bystek przymocowany by stalowy, dwudziesto62 piciocentymetrowy przypon, do drugiego za pojedynczy lub potrjny haczyk. Chopiec przymocowa zaczep wabikw do stalowej linki przyponu, a t z kolei do yki wdziska. Kady wabik obciony by oowianym ciarkiem, ktry utrzymywa go tu pod powierzchni wody. Kilian zwrci uwag swoich goci na rodzaj uywanej przynty. - Bystka wirowa nadaje si do owienia barrakudy. Na woblery i pirka owimy bonito, dorady, a nawet due tuczyki. Monsieur Patient zmieni nagle kurs, wszyscy wstali, ale nic nie przykuo ich uwagi. Dopiero po minucie dostrzegli to, co stary czowiek zauway ju przed dobr chwil. Daleko na horyzoncie, tu nad powierzchni wody trzepotao stadko ptakw. Nurkoway i zaraz potem wyaniay si z morskiej toni. Z daleka wyglday jak punkciki. - Rybitwy - powiedzia Kilian. - Zauwayy awic drobnych rybek i poluj na nie. - Ale nas nie interesuj mae rybki! - zdziwi si Higgins. - Nie, ale interesuj si nimi due ryby. Ptaki s dla nas sygnaem, e idzie awica szprotek, na ktre take poluje bonito i tuczyk. Kapitan obrci si i skin gow na chopca, ktry od razu zacz zrzuca przygotowane przez siebie linki za d. Kiedy gwatownie podskakiway na spienionych falach, odsuwa zaczep koowrotka, do ktrego przymocowana bya przynta, i koowrotek zaczyna si obraca. Prd wody porywa przynt, ciarki i yki, tak e niekiedy giny z oczu* Chopiec pozwala yce rozwija si do chwili, kiedy orientowa si, e przynta znajduje si o dobre trzydzieci metrw od odzi. Wtedy znowu zahaczy koowrotek, grna cz wdziska uginaa si lekko pod ciarem przynty i zaczynaa j cign. Gdzie daleko w tyle, w zielonkawej wodzie, przynta i haczyk pyny rwno, tu pod powierzchni, niczym szybko mknca ryba. Dwa wdziska sterczay w swoich gniazdkach na tylnej burcie odzi, jedno w lewym naroniku, drugie w prawym. Pozostae dwa chopiec woy do gniazdek umieszczonych na burtach tylnego pokadu. Ich yki cinite byy duymi klamrami, a te z kolei przywizane do lin przeciwwagi burtowej. Chopak rzuci w morze przynty przymocowane do tych wdzisk i przesun klamry po linach jak mg najwyej. Rozpito tych lin miaa utrzyma zewntrzne yki z dala od wewntrznych, ale w pozycji rwnolegej. Gdyby ryba wzia, to wyrwaaby yk z klamry i przeniosa napicie z koowrotka wprost na wdzisko. - Czy ktry z was ju kiedy owi ryby? - zapyta Kilian. Murgatroyd i Higgins potrzsnli przeczco gowami. - W takim razie poka wam, co nastpi, kiedy ryba chwyci. Potem ju nie bdzie na to czasu. Chodcie panowie za mn i popatrzcie. 63 Poudniowoafrykaczyk siad w obrotowym fotelu i wzi do rki jedn z wdek. - Kiedy ryba chwyta, yka zostaje gwatownie szarpnita przez nagy ruch koowrotka, a to z kolei powoduje przeraliwy pisk. Jest to znak dla rybaka. Osoba, na ktr przysza kolej, zajmie wtedy moje miejsce i otrzyma wdk z rk Jean-Paula albo moich. Okay? Obydwaj Anglicy skinli gow. - Wtedy trzeba wsadzi wdzisko grubszym kocem do gniazdka w pododze tu pod fotelem i przypi t oto klamr do ramy fotela. Zdarza si, e wdka zostaje wyrwana z rki, ale jeli jest dobrze umocowana, nie tracimy jej ani przynty. Trzeba pamita, e wdki s drogie. Teraz popatrzcie... Kilian wskaza na mosine koo ze szprychami sterczce z boku koowrotka. Murgatroyd i Higgins znowu skinli gowami. - To jest sprzgo polizgu - tumaczy dalej Kilian. - Jeeli ustawi je na nieduy ciar, powiedzmy do piciu funtw, to gdy ryba wemie i pocignie za sob yk, koowrotek zacznie krci si tak szybko, e jego terkot zamieni si w pisk. Kiedy usidziecie na tym miejscu - ale szybko, bo im duej bdziecie marudzi, tym wicej yki bdziecie musieli potem wcign - powoli przekrcicie sprzgo Strona 37

Forsyth Opowiadania.txt w przd, o tak. Koowrotek bdzie usztywnia si stopniowo do chwili, gdy yka przestanie si rozwija. Wtedy d zacznie cign ryb, a nie ryba d. W tym momencie zaczynacie j wciga. Trzeba mocno chwyci lew rk cz wdziska owinit korkiem i szybko krci korbk koowrotka. Jeeli ryba jest bardzo cika, trzeba trzyma wdzisko oburcz i stara si podnie je do pozycji pionowej. Potem uwalnia si praw rk, chwyta ni korbk i krci, powoli opuszczajc wdzisko. To uatwi wciganie yki. Nastpnie naley ten zabieg powtrzy. Chwyt oburcz, podciganie wdziska do gry, przechylanie go do przodu przy jednoczesnym krceniu korbk koowrotka. W pewnym momencie zobaczycie swoj zdobycz szamocc si w pianie za ruf. Chopiec oguszy j i wrzuci na pokad. - Co oznaczaj te nacicia na sprzgle polizgu i na mosinej obudowie bbna? - zainteresowa si Higgins. - Wskazuj maksimum dopuszczalnego nacigu. Te yki mog wytrzyma ciar stu trzydziestu funtw. Jeli s mokre, trzeba odj od tego dziesi procent. Aby unikn ryzyka, koowrotek jest tak znakowany, e gdy nacicia schodz si ze sob, sprzgo polizgu wypuszcza yk tylko wtedy, kiedy nacig wynosi sto funtw. Ale 64 utrzymywanie przez duszy czas stufuntowego ciaru, nie mwic ju o wciganiu go na pokad, grozioby wyrwaniem ramion z tuowia. Wic zapomnijmy o tym. - Ale co si dzieje, kiedy bierze bardzo cika ryba? - zapyta Higgins. - Wtedy trzeba j zmczy. To jedyne wyjcie i cika walka. Z pocztku odpuszczamy yk, potem nakrcamy j, eby si znw nacigna, znowu odpuszczamy i tak w kko, a ryba tak si zmczy, e duej cign nie moe. Ale o to bdziemy si martwi, dopiero gdy przytrafi si taka sytuacja. W p godziny pniej, po przebyciu trzech mil "Avant" znalaz si w miejscu, nad ktrym kryy rybitwy. Monsieur Patient zmniejszy obroty silnika i d pyna teraz wolno nad niewidzialn awic ryb. Ptaki szyboway jakie sze metrw nad wod, z nieruchomymi skrzydami i opuszczonymi ebkami, pilnie wypatrujc bystrymi oczkami byskw ukazujcych si tu i wdzie w rozkoysanej wodzie. Wtedy wycigajc ostre dzioby spaday strzelicie w d. W sekund pniej wyaniay si z wody, trzymajc w dziobie wijc si, cieniutk niby zapaka rybk, ktra natychmiast znikaa w ich wskim przeyku. Poloway na swoje poywienie z niestrudzon energi. - Panie Murgatroyd - powiedzia Higgins - musimy si zdecydowa, ktry z nas bdzie pierwszy. Zagramy w ora i reszk. Wycign z kieszeni jedn miejscow rupi. Rzuci j na pokad. Higgins wygra. W kilka chwil pniej jedno z wdzisk przegio si gwatownie i yka zacza si rozwija. Obracajcy si koowrotek wydawa z siebie dwik, ktry po chwili przeszed w gwizd. - Moja! - krzykn Higgins z radoci i run na obrotowy fotel. Jean-Paul poda mu wdzisko, ktrego koowrotek wci si obraca, ale ju nieco wolniej. Higgins wcisn go do gniazdka. Przymocowa klamr wraz z wzem i zacisn sprzgo polizgu. yka zatrzymaa si niemal natychmiast. Wdzisko zgio si. Trzymajc je lew rk, praw obraca koowrotek. Wdzisko ugio si jeszcze bardziej, ale yka si nawijaa. - Czuj, jak si szarpie - wydusi z siebie Higgins i krci dalej. yka nawijaa si gadko, Jean-Paul wychyli si za ruf. Chwytajc link podcign j i na pokad pada srebrzysta, sztywna ryba. - Bonito - stwierdzi Kilian. - Okoo czterech funtw. Chopiec wzi szczypce i wyj ws haczyka wdki z pyska bonito. Murgatroyd zauway, e ryba ma powyej srebrzystego brzucha ciemnogranatowe paski, podobnie jak makrele. Higgins nie mia 65 4 - Czysta robota Strona 38

Forsyth Opowiadania.txt zadowolonej miny. Stado rybitw pozostao na prawo od odzi, co oznaczao, e odsunli si od awicy szprotek. Mina ju sma i zaczynao si robi ciepo, chocia jeszcze nie gorco. Monsieur Patient powoli zatoczy uk i skierowa "Avant" z powrotem ku awicy i wyznaczajcym j nurkujcym ptakom, a jego wnuk tymczasem zarzuci haczyk wraz z woblerem do wody. - Moe bdziemy j mogli zje na kolacj? - zapyta Higgins. Kilian pokrci gow. - Bonito nadaj si tylko na przynt. Tubylcy robi z nich zup, ale jest niezbyt smaczna. Przejechali jeszcze raz poprzez awic i ryba chwycia po raz drugi. Murgatroyd uj wdzisko. Przeszed go dreszcz podniecenia. Robi to po raz pierwszy w yciu i pewnie po raz ostatni. Kiedy wzi do rki obcignit korkiem cz wdki, poczu szarpanie ryby na kocu szedziesiciometrowej yki, tak jak gdyby bya tu, tu. Powoli obrci sprzgo ku przodowi i po chwili yka stana, a koniec wdziska przechyli si w d. Czu w napronym lewym ramieniu si szamoccej si ryby. Nie spodziewa si, e bdzie musia tak si wysili, eby cign j ku burcie. Napi minie lewego ramienia i praw rk zacz spokojnie krci korb koowrotka. Zadziwiajca bya sia napotkanego oporu. Moe to naprawd wielka ryba, moe bardzo wielka, myla. By ogromnie podniecony. Nie wiedzia przecie, czy nie walczy z jakim olbrzymim stworzeniem, kryjcym si w skbionych wodach. A jeeli to nie bdzie duo wiksze od tego, ktre zapa Higgins, to nastpne moe okaza si gigantem. Krci z caych si. Dysza ciko. Kiedy ryba znalaza si w odlegoci dwudziestu metrw za odzi, daa wida za wygran, bo yka cofaa si atwo. Murgatroyd pomyla, e moe si urwaa. Pokrci jeszcze kilka razy i zobaczy j tu pod ruf. Jean-Paul oguszy j i rzuci na pokad. By to znowu bonito, ale tym razem wikszy. Way okoo dziesiciu funtw. - Wspaniaa zabawa, prawda? - krzykn podniecony Higgins. Murgatroyd skin gow i umiechn si. Bdzie co opowiada w Ponder's End. Stary rybak obrci koo sterowe i wzi kurs na rodek laguny, gdzie jak okiem sign koysaa si ciemnogranatowa to. Patrza, jak wnuk wyciga haczyk z pyska bonito, i mrukn co do niego. Ten odpi przypon razem z przynt i schowa go do skrzynki z przyborami. Wcisn wdzisko do gniazdka. Na kocu linki pozosta may obrotowy zatrzask. Potem poszed na dzib odzi i przej koo sterowe od dziadka, ktry powiedzia mu co i wskaza rk przed siebie. Chopiec skin gow. - Ju nie bdziemy uywa tej wdki? - zapyta Higgins. 66 - Monsieur Patient ma inny pomys - powiedzia Kilian. Dajmy mu spokj. Ju on wie, co robi. Koyszc si lekko, stary rybak przeszed przez chyboccy si pokad na ty odzi i skrzyowawszy nogi usiad na odpywowej luce. Wzi mniejszego bonito i zacz robi z niego przynt. Maa martwa ryba bya ju twarda jak deska, a pkoliste petwy jej ogona sterczay sztywno w gr i w d. Miaa potwarty pysk i czarne, niewidzce oczy. Patient wyj ze skrzynki duy haczyk, do ktrego nasady przymocowana bya pidziesiciocentymetrowa stalowa linka i trzydziestocentymetrowe stalowe ostrze podobne do szydeka. Wbi ostrze w odbyt ryby i przepcha je przez cae jej ciao, a zakrwawione wyszo przez pysk. Przypi stalow link do koca ostrza i za pomoc szczypiec te przecign j przez ciao bonito. Nastpnie wbi obsad haczyka gboko w brzuch ryby, na wierzchu pozostao tylko zagicie haczyka i ostre jak iga zakoczenie z wsem, ktre wystawao spod podstawy ogona, ostrzem do przodu. Wycign reszt stalowej linki z pyska ryby, tak e si napia. Nastpnie nawlk na mniejsz ig, nie wiksz ni te, jakich kobiety uywaj do cerowania mowskich skarpetek, metr bawenianej nitki. Grzbietowa petwa bonito i dwie petwy brzuszne leay pasko. Stary przecign ig przez nasad petwy grzbietowej, okrci j kilka razy nitk, po czym przebi minie karku ryby. Strona 39

Forsyth Opowiadania.txt Nacign nitk i petwa uniosa si wraz ze swoimi wknami i bonami, ktre pozwalaj rybom zachowa pionow rwnowag w wodzie. To samo zrobi z dwiema petwami brzucha. Teraz zaszy maymi ciegami rybi pysk. Kiedy z nim skoczy, bonito wyglda jak ywy. Jego trzy petwy sterczay na boki i do gry, dziki czemu nie mg koziokowa. Sztywny ogon mia mu zapewni szybko i utrzymanie kierunku, a zaszyty pysk zapobiega tworzeniu si pcherzykw i drga. Tylko wski paseczek stali pomidzy jego zacinitymi wargami i grony hak przy nasadzie ogona zdradza, e by przynt. Stary rybak spi wreszcie obrotowym zczem wystajc z pyska stalow link z nylonow yk zwisajc ze szczytu wdziska i wrzuci przynt do oceanu. Patrzy, jak bonito podskoczy dwukrotnie na fali, po czym oowiane cygarko cigno go w gb, i rozpocz swoj ostatni podr pod wod. Stary pozwoli mu oddali si na prawie szedziesit metrw, dalej ni innym przyntom, ^wstawi wdzisko do gniazdka i powrci na kapitaski fotel. Woda dokoa odzi zmienia kolor z szaroniebieskiego na bladoseledynowy. 67 W dziesi minut pniej ryba znowu wzia, tym razem na bystk wirow. Higgins popuszcza yk i cign j przez dobre dziesi minut. To, co zapa, walczyo o ycie z szalecz stanowczoci, sdzc po sile, z jak ryba si wyrywaa, mona byo zaryzykowa przypuszczenie, e jest to redniej wielkoci tuczyk, ale kiedy wyldowaa na pokadzie, okazao si, e jest to prawie metrowa, chuda, wska ryba o zotej, poyskliwej grnej czci ciaa i takich samych petwach. - Dorada - ucieszy si Kilian. - Dobra robota. One naprawd walcz. I s smaczne. Poprosimy szefa kuchni, eby ugotowa j na kolacj. Higgins by bardzo podniecony i szczliwy. - Miaem wraenie, e cign ciarwk - powiedzia z dum. Chopak poprawi przynt i wrzuci j z powrotem do wody. Morze falowao coraz silniej. Murgatroyd trzyma si jednego ze supkw, podtrzymujcych drewniany daszek przedniej czci odzi. Wielkie fale szarpay "Avantem", ktry unosi si i opada coraz gwatowniej. Wielkie ciany wody faloway po obu jego stronach, wysokie, ruchome, owietlone socem maskujcym przepastne gbiny. Kiedy byli na szczycie fali, widzieli dokoa siebie cae mile biaej kbicej si piany, tylko na zachodzie zamazany brzeg wyspy Mauritius. Fale nadchodziy od wschodu, jedna za drug, jak cinite szeregi zwalistych gwardzistw w zielonych mundurach, maszerujcych na wysp, aby zgin w ogniu artylerii raf. Murgatroyd dziwi si, e go nie mdli, zwaszcza e kiedy rozchorowa si na promie z Dover do Boulogne. Ale prom by wikszym statkiem ni "Avant". Przebija si z wielkim szumem przez fale, jego pasaerowie zmuszeni byli wdycha zapach oleju, spalin, smaonego tuszczu kuchennego, zapachy buchajce z baru, wreszcie ludzkie smrody. "Avant" by wprawdzie mniejszy, ale nie walczy z morzem. Poddawa mu si mikko i znowu si podnosi. Murgatroyd, wpatrujc si w wod, odczuwa lk graniczcy z panik, uczucie tak czsto towarzyszce czowiekowi znajdujcemu si w nieduej odzi. Moe zasuguje ona na miano majestatycznej, dumnej, dobrze zbudowanej, szczeglnie kiedy stoi na przystani modnego kurortu, podziwiana przez spacerujcych wczasowiczw, zazdroszczcych bogatym wacicielom. Ale na penym morzu jest ju tylko siostr pierwszego lepszego smrodliwego trawlera, kadego zardzewiaego trampa, kadej ajby o spawanych blachach i ze zczami nitowymi, jest tylko wt skorup przeciwstawiajc si niewymiernej potdze, kruch zabawk w doni olbrzyma. Nawet teraz, otoczony 68 czterema innymi ludmi, Murgatroyd czu wasn nico i sabo oraz buczuczn krucho tej odzi. Ogarno go poczucie samotnoci, jake czste na morzu. Znaj je tylko ludzie podrujcy statkiem lub samolotem, przemierzajcy niegi Pnocy czy te pustynie. Wszystkie Strona 40

Forsyth Opowiadania.txt te rejony s okrutne i bezkresne, ale najstraszniejsze z nich jest morze. A to dlatego, e si rusza. Tu po dziewitej monsieur Patient powiedzia jak gdyby w przestrze: - Ya quelque chose. Nous suit. - Co on mwi? - zainteresowa si Higgins. - Co tam jest i pynie za nami - powiedzia Kilian. Higgins rozejrza si dokoa. Wida byo jedynie wody oceanu. - A skd on to wie, u licha? Kilian wzruszy ramionami. - Tak jak pan czuje, e co jest nie w porzdku z kolumn cyfr. Instynkt. Stary czowiek jednym ruchem zmniejszy obroty silnika i "Avant" zwolni. Po chwili sta niemale w miejscu. Mimo to koysa si jeszcze silniej. Higgins przekn kilka razy lin. Byo kwadrans po dziewitej, kiedy jedno z wdzisk przegio si gwatownie i yka zacza, si odwija. Niezbyt moe szybko, ale gadko, a koowrotek zaterkota jak grzechotka. - To paska ryba - powiedzia Kilian do Murgatroyda, wyrywajc wdzisko z gniazdka w burcie i przenoszc je do gniazdka umieszczonego przed fotelem. Murgatroyd wyszed z cienia i usiad. Zacisn klamr i mocno uj owinit korkiem cz wdziska. Koowrotek toczy si jak beczuka z piwem, zacz przekrca korb sprzga polizgu. Murgatroyd napi minie ramienia, wdzisko gio si coraz bardziej, a yka rozwijaa si dalej. - Niech pan zacinie mocniej sprzgo - poradzi mu Kilian bo inaczej zabierze panu ca link. Kierownik banku napry minie ramion i przykrci korb sprzga. Koniec wdziska obnia si coraz to bardziej, a znalaz si na poziomie jego oczu. yka zwolnia, ale po chwili przypieszya i odwijaa si dalej. Kilian przechyli si, eby spojrze na sprzgo. Wewntrzne i zewntrzne nacicia znajdoway si niemal naprzeciwko siebie. - Ten dra cignie z si osiemdziesiciu funtw - powiedzia. Musi pan jeszcze bardziej zacisn. Murgatroyda bolao rami, palce mu zesztywniay, przekrci korb, a znaki znalazy si dokadnie naprzeciwko siebie. 69 - Dosy - zawoa Kilian. - Sto funtw! To granica! Niech pan teraz chwyci wdk oburcz i nie puszcza jej! Murgatroyd z ulg przenis praw rk na wdzisko, cisn je obiema rkami, wpar si podeszwami sznurkowych pantofli w belk, usztywni uda i ydki i odchyli si. adnej zmiany. Rkoje wdziska sterczaa prostopadle midzy jego kolanami, jego zakoczenie byo mocno wygite, a linka rozwijaa si nadal, powoli, ale rwno. Rezerwa yki na bbnie koowrotka malaa. - Jezus, Maria! - krzykn Kilian. - Ona jest ogromna! Cignie z si ponad stu funtw! Trzymaj si pan, czowieku! Mwi z coraz silniejszym poudniowoafrykaskim akcentem. Murgatroyd przesun stopy, napi minie palcw, rk, przedramion, zgarbi si, pochyli gow i nie puszcza wdziska. Nigdy w yciu nie zdarzyo mu si cign stufuntowego ciaru. Po jakich trzech minutach koowrotek przesta si obraca. Cokolwiek szamotao si na kocu yki, rozwino j na dugo szeciuset metrw. - Musimy panu zaoy pasy - powiedzia Kilian. Przerzuci dwa rzemienie przez plecy Murgatroyda. Dwoma dalszymi otoczy go w pasie, a ostatni, szerszy, wsun mu midzy uda. Wszystkie ujte byy du klamr. Kilian zacisn j mocno. Murgatroyd poczu ulg, mimo e pasy go uwieray na ramionach. Zda sobie spraw, e soce ju bardzo mocno przygrzewao. Pieka go skra obnaonych ud. Stary rybak sterowa teraz jedn rk i przyglda si uwanie rozwijajcej si yce. Nagle powiedzia: - Marlin. - Ma pan szczcie! - krzykn Kilian. - Wyglda na to, e zapa pan marlina. Strona 41

Forsyth Opowiadania.txt - Czy to dobrze? - zapyta Higgins przeraonym gosem. - Marlin to krl ryb - odpowiedzia Kilian. - Co roku bogaci turyci przyjedaj tu i wydaj tysice dolarw. Wszyscy chc zapa marlina, ale to si prawie nikomu nie udaje. To twarda sztuka, stoczy z panem walk, o jakiej si panu nie nio. Linka bya ju do koca rozwinita, ale ryba pyna za odzi, nie przestajc si szamota. Wdzisko przegio si niemal ku powierzchni wody. Sia oporu ryby wahaa si od siedemdziesiciu do dziewidziesiciu funtw. Czterej mczyni przygldali si w milczeniu walce toczonej przez Murgatroyda. Przez dobre pi minut utrzymywa wdzisko w tej samej pozycji, a pot zacz spywa mu z czoa, policzkw i brody. Powoli koniec wdziska unis si odrobin. To ryba zwikszya sw szybko, eby zmniejszy bl, jaki sprawia jej wbity w podniebienie 70 hak, i nacisk na pysk. Kilian kucn przy Murgatroydzie i musztrowa go jak instruktor, ktry poucza lotnika przed pierwszym solowym lotem. - Niech pan nawija yk powoli, ale rytmicznie. Prosz zmniejszy nacisk sprzga do osiemdziesiciu funtw. Dla swojego dobra, nie ryby. Kiedy zacznie przypiesza, eby uciec, niech j pan puci i zaraz powikszy nacisk do stu funtw. Nie naley nawija linki, kiedy ryba walczy. Zerwie yk jak bawenian nitk. Dopiero gdy zacznie pyn razem z odzi, niech pan nawija yk jak najszybciej. Nie wolno jej dawa zbyt wiele yki, bo moe wyplu haczyk. Murgatroyd robi wszystko, co mu Kilian kaza. Udao mu si nawin pidziesit metrw yki, zanim ryba zacza ucieka. A wtedy niemal wyrwaa mu z rk wdzisko. Ledwo zdy przerzuci drug rk na rkoje. Trzyma j teraz oburcz. Ryba znowu zabraa niemal sto metrw yki, zanim zmczya si i znw zacza pyn za odzi. Wycigna razem szeset pidziesit metrw - stwierdzi Kilian. - A ma pan tylko osiemset! - Co teraz robi? - wymamrota Murgatroyd przez zacinite zby. Wdzisko unioso si, wic mg znowu nawija yk. - Modli si - powiedzia Kilian. - Nie utrzyma jej pan, kiedy jej nacisk przekroczy sto funtw. A jak wycignie ca link z koowrotka, to si urwie. - Zrobio si bardzo gorco - jkn Murgatroyd. Kilian spojrza na jego szorty i koszulk. - Pan si usmay -- powiedzia. Zdj doln cz swojego dresu, woy j na nogi Murgatroyda, najpierw jedn nogawk, potem drug, podcign je tak wysoko, jak si dao. Uda i ydki przestao chosta soce. Ulga bya natychmiastowa. Nastpnie Kilian przynis z kabiny sweter z dugimi rkawami, ktry mierdzia potem i rybami. - Przesun to panu przez gow - rzek do Murgatroyda ale w tym celu musz na chwil odczepi pasy. Miejmy nadziej, e marlin przez ten czas nie ucieknie. Szczcie im dopisao. Kilian zsun pasy z ramion Murgatroyda, woy mu sweter i z powrotem zapi pasy. Ryba pyna wraz z odzi na napitej lince, ale bez wikszego oporu. Dziki swetrowi Murgatroyda przestay piec ramiona. Kilian obrci si. Patient poda mu swj pleciony kapelusz z szerokim rondem. Kilian naoy go na gow Murgatroyda, ktry mia teraz oczy w cieniu, ale skra jego policzkw bya ju bardzo zaczerwieniona i spieczona. Blask soca 71 odbity od powierzchni wody moe by niebezpieczniejszy ni soneczne promienie padajce bezporednio na skr. Murgatroyd wykorzysta zmczenie ryby, eby nakrci troch yki na koowrotek. Mimo e bolay go palce, wcign sto metrw. Nie byo to atwe, bo sia wynosia czterdzieci funtw. Po chwili ryba nabraa energii. W trzydzieci sekund odebraa cae sto metrw, wycigajc yk z koowrotka z si stu funtw. Murgatroyd skuli si, napi i nie puszcza wdziska. Pasy wrzynay mu si w ciao. Strona 42

Forsyth Opowiadania.txt Dochodzia dziesita. Przez nastpn godzin boryka si z blem i zrozumia jego znaczenie. W sztywnych palcach pulsowaa krew, bolay go cae donie, ramiona i plecy. Bicepsy stwardniay i napiy si. Mimo spodni i swetra bezlitosne soce spalao mu skr. Trzy razy w cigu tej godziny wywalczy od ryby sto metrw yki, trzy razy traci je. - Boj si, e ju dugo nie wytrzymam - wycedzi przez zacinite zby. Kilian podszed do niego z otwart puszk zimnego piwa w rku. Mia goe nogi, ale lata przebywania na socu zrobiy swoje. By opalony na brz. Nie czu palcych promieni. - Trzymaj si, czowieku. To jest dobra walka. Ona ma tylko si, a ty masz sprzt i rozum. Zadecyduje wytrzymao. Twoja albo jej. Tu po jedenastej marlin po raz pierwszy wyskoczy z wody. Murgatroyd trzyma go wtedy na odlegoci piciuset metrw. d znalaza si na chwil na grzbiecie fali. Ryba wyonia si zza wysokiej ciany zielonej wody i Murgatroydowi a szczka opada. Wski, ostro zakoczony pysk ryby wskazywa niebo. Ponad okiem sterczaa wyprona grzbietowa petwa niczym koguci grzebie. Potem wyoni si z wody byszczcy tuw. W chwili gdy fala opada, marlin wyglda, jak gdyby sta na ogonie. Wielkie cielsko wzdrygno si, jakby chciao zrobi krok naprzd. Marlin trwa tak przez sekund. Patrza na swoich drczycieli sponad biaych szczytw fal. Potem run w nastpn nadchodzc cian wody i znikn w swoim zimnym, ciemnym ywiole. Stary Patient pierwszy przerwa milczenie. - C'est l'Empereur - powiedzia. Kilian obrci si ku niemu raptownie. - Vous etes sur? - spyta. Stary czowiek skin gow. * - Co on powiedzia? - zapyta Higgins. Murgatroyd wpatrywa si w miejsce, gdzie znikn marlin. Potem z wolna i metodycznie zacz nawija yk. - Oni znaj miejscowe ryby - wyjania Kilian Higginsowi. Jeeli dobrze rozumiem, a nigdy nie syszaem, eby stary si myli, to 72 jest to bkitny marlin uwaany za wikszego od najwikszego na wiecie, a jego waga wynosi tysic dwiecie funtw. Znaczy to rwnie, e jest stary i sprytny. Nazywaj go Cesarzem. To legenda rybakw. - Jake mog rozpozna poszczegln ryb? - zdziwi si Higgins. - Wygldaj wszystkie tak samo. - Ta ju dwa razy zapaa si na hak - mwi Kilian. - I dwa razy zerwaa link. Za drugim razem ju prawie znalaza si w odzi. To byo niedaleko Riviere Noire. Wtedy spostrzeono, e z pyska zwisa jej haczyk. W ostatniej chwili znowu zerwaa link i zabraa ze sob drugi haczyk. Kiedy bya na haczyku, wyskakiwaa wielokrotnie z wody i mona si byo dokadnie jej przypatrzy. Kto nawet sfotografowa j w powietrzu, tak e jest dobrze znana. Ja nie rozpoznabym jej z odlegoci piciuset metrw, ale Patient, mimo swoich lat, ma sokoli wzrok. Kiedy nadeszo poudnie, Murgatroyd wyglda jak chory starzec. Siedzia zgarbiony nad wdziskiem, pogrony we wasnych mylach, samotny w swoim blu, peen jakiej wewntrznej determinacji, obcej mu dotd. Obydwie donie krwawiy od pkajcych bbli, a mokre od potu pasy wrzynay si bezlitonie w jego spalone socem ramiona. Ale on tylko coraz niej schyla gow i nawija yk. Czasem nadchodzia naga ulga, kiedy ryba odpoczywaa. Kiedy mala jej napr na link, odczuwa przyjemno tak wielk, e nawet duo pniej nie potrafi jej opisa. Ale kiedy wdzisko przeginao si i wszystkie jego minie napinay gwatownie, odczuwa bl, jakiego nigdy sobie nie wyobraa. Kiedy mino poudnie, Kilian kucn przy nim i znowu zaofiarowa mu piwo. - Suchaj, czowieku - powiedzia - jeste bardzo zmczony. To trwa ju trzy godziny, a ty nie jeste w dobrej formie. Po co si zabija. Jeeli potrzebujesz pomocy albo krtkiego odpoczynku, to nie Strona 43

Forsyth Opowiadania.txt krpuj si. Murgatroyd potrzsn gow. Mia usta popkane od soca i sonej wody. - To jest moja ryba - odpar. - Zostawcie mnie w spokoju. Tak wic jego walka trwaa dalej, a soce stawao si coraz gortsze. Stary rybak siedzia wysoko na swoim fotelu niby mdry, brunatny kormoran. Jedn rk trzyma koo sterowe, drug utrzymywa silnik na wolnych obrotach. Bystrymi oczami rozglda si za najmniejszym choby ladem Cesarza. Jean-Paul, ktry ju nawin wszystkie yki i schowa pozostae trzy wdki, kucn sobie w cieniu 73 wyplatanego daszku. Wiedzia, e nikt ju nie bdzie polowa na bonito, a dodatkowe linki mogyby zmyli Murgatroyda. Higgins dosta morskiej choroby i siedzia nad wiadrem, do ktrego zdy ju zdeponowa zjedzone na obiad kanapki i dwie wypite niedawno puszki piwa. Naprzeciwko niego siedzia Kilian i spokojnie popija pit puszk. I on, i Higgins od czasu do czasu rzucali okiem na zgarbion, podobn do stracha na wrble w somkowym kapeluszu na gowie posta siedzc w obrotowym fotelu. Wsuchiwali si w terkot koowrotka, kiedy yka nawijaa si, i w jego przeraliwy gwizd, kiedy si znowu odwijaa. Marlin zbliy si do odzi na odlego trzystu metrw i wynurzy si znowu z wody. Tym razem d znajdowaa si w rozpadlinie pomidzy falami i Cesarz przebi powierzchni kierujc si prosto w jej stron. By to wysoki skok, w trakcie ktrego otrzsa wod z grzbietu. yka, nagle obluzowaa si. Kilian skoczy na rwne nogi. - Wcigaj link! - wrzasn. - On zaraz wypluje hak! Zmczone palce Murgatroyda zacisny si na korbie koowrotka, eby zlikwidowa luz. W sam por. Linka napia si w momencie, kiedy marlin zanurza si na powrt w wodzie i Murgatroyd odzyska pidziesit metrw. Ale za chwil ryba mu je odebraa. W ciemnej gbi oceanu, na gbokoci wielu sni, daleko od falujcej powierzchni i jasnoci sonecznych promieni, wielki morski drapienik o instynktach wyostrzonych przez miliony lat ewolucji spi si przeciwko wrogowi, i mimo haczyka wbitego w boczny policzek kocistego pyska, da nura. May urzdnik bankowy skuli si jeszcze bardziej w swoim fotelu, zacisn obolae palce dokoa mokrego uchwytu wdziska i cho pasy wrzynay mu si w ramiona jak druty, nie dawa za wygran. Patrzy na rozwijajc si szybko mokr nylonow yk. Straci ju pidziesit metrw, a ryba nurkowaa dalej. - Bdzie musia wrci i wyskoczy na powierzchni - zauway Kilian, patrzc przez rami Murgatroyda na wod. - Wtedy mona bdzie znowu zebra yk. Nachyli si i spojrza na ceglast, niszczc si skr twarzy Murgatroyda. Dwie zy przecisny si przez pprzymknite oczy bankiera i spyny po jego zapadnitych policzkach. Kilian pooy mu przyjanie rk na ramieniu. - Suchaj - powiedzia - duej nie dasz rady. Zastpi ci na godzink, dobrze? Wrcisz na kocwk, jak on bdzie bardzo blisko i gotw do kapitulacji. Murgatroyd tpo patrzy za link. Otworzy usta. Z pknitej 74 wargi popyna krew na podbrdek. Korkowy uchwyt by liski od ciekncej z jego palcw krwi. - Moja ryba - zacharcza. - Moja ryba. Kilian wyprostowa si. - Dobra, Angliku. Twoja ryba - powiedzia. Dochodzia druga po poudniu. Tylny pokad "Avanta" by straszliwie rozpalony. Cesarz przesta nurkowa i nacisk na link zmniejszy si do czterdziestu funtw. Murgatroyd znowu nawija yk. W godzin pniej marlin po raz ostatni wyskoczy z morza. Znajdowa si ju tylko w odlegoci stu metrw od odzi. Kilian i chopiec skoczyli do burty. Przez dwie sekundy marlin trwa zawieszony nad spienion fal, trzepic gow na boki jak pies, eby Strona 44

Forsyth Opowiadania.txt pozby si haczyka cigncego go nieubaganie w stron jego wrogw. W kciku jego paszczy zabyso co przypominajcego odamek stali. Potem z wielkim hukiem opad na wod, zanurzy si i znikn. - To on - powiedzia Kilian cicho - to Cesarz. Way ponad tysic dwiecie funtw i mierzy sze metrw od pyska do ogona. Jego ostry dzib potrafiby przebi dwadziecia pi centymetrw drewna, gdyby uderzy pync z szybkoci czterdziestu wzw. Co za zwierz! - Vous avez vu - zawoa w stron starego rybaka. Patient skin gow. - Que pensez vous? Il va venir vite? - Deux heures encore - odpar stary - mais U est fatigue. Kilian kucn znowu przy fotelu Murgatroyda. - Stary mwi, e Cesarz jest ju zmczony. Ale bdzie jeszcze walczy przez kilka godzin. Chce si pan teraz zamieni? Murgatroyd wpatrywa si w miejsce, gdzie znikna ryba. Wzrok mia zmcony zmczeniem, cae jego ciao byo jednym wielkim siedliskiem udrki. Fale ostrego blu przebiegay ze szczegln si przez jego prawe rami, gdy mia naderwany misie. Nigdy w yciu nie zdarzyo mu si odwoa do ostatnich rezerw woli. Teraz to zrobi. Potrzsn gow. yka trwaa nieruchomo, wdzisko byo przegite. Cesarz cign, ale ju nie ze stufuntow si. Bankier z Ponder's End nie dawa za wygran. Przez nastpne dziewidziesit minut urzdnik bankowy i cesarski marlin toczyli walk. Cztery razy ryba uciekaa, zabierajc metry linki, ale jej ucieczki byy coraz krtsze. Cztery razy Murgatroyd nadludzkim wysikiem ciga j z powrotem, odzyskujc kilka metrw linki. Jego wyczerpanie byo teraz tak wielkie, e porwnywalne z delirium. Minie ydek i ud dygotay i zdaway si gasn, jak ganie stara arwka. Wzrok mu si mci. O wp do pitej mia ju za sob 75 siedem i p godziny walki. Wysiek, jakiego mona si spodziewa jedynie po najsprawniejszym fizycznie modym mczynie. Teraz chodzio ju tylko o czas, i to krtki. Jeden z przeciwnikw bdzie musia si podda. Bya za dwadziecia pita, kiedy yka zrobia si znowu luna. Zaskoczyo to Murgatroyda. Po krtkiej chwili zabra si do jej nawijania. Szo coraz atwiej. Czu wprawdzie ciar na kocu, ale by to ciar bierny. Szarpanina si skoczya. Kilian usysza regularne terkotanie obracajcego si koowrotka i wyszed spod daszku. Wyjrza za ruf. - Ju si zblia! - krzykn. - Cesarz si zblia! Pod wieczr morze uspokoio si. Znikny grzywacze, zastpio je spokojne, agodne koysanie. Jean-Paul i Higgins, ktry ju nie wymiotowa, ale nie czu si dobrze, podeszli do burty. Monsieur Patient wyczy silnik, zamocowa koo sterowe,- zszed z fotela i doczy do nich. Wszyscy w milczeniu wpatrywali si w wod za ruf. Co przebio powierzchni fali, co, co koysao si i przekrcao, ale zbliao si do odzi cignite nylonow yk. Czubata petwa wynurzya si na powierzchni i przechylia na bok. Potem dugi dzib, ale tylko na chwil. Zobaczyli ogromne cielsko Cesarza w odlegoci dwudziestu metrw. Wiedzieli, e nie urwie si ju, chyba e w jego cielsku i kociach zostay jeszcze jakie zapasy siy. Ale on si poddawa. Kiedy odlego zmalaa do szeciu metrw, koniec stalowego przyponu dotar do szczytu wdziska. Kilian woy na rk grub skrzan rkawic, chwyci go i przycign. Wszyscy ignorowali Murgatroyda, ktry wci siedzia skulony w fotelu. Po raz pierwszy od omiu godzin wypuci z rk wdzisko, ktre spado teraz na belk przed fotelem. Powoli i z trudem odpi pasy. Spady na pokad. Wycign nogi i sprbowa wsta. Ale jego ydki i uda byy zbyt osabione, wic przewrci si na luk, gdzie leaa dorada. Tamci czterej wpatrywali si na hutajce si na wodzie cielsko wielkiej ryby. Podczas gdy Kilian powoli podciga stalowy przypon, Jean-Paul ustawi si przy daszku, trzymajc wysoko nad gow wielki rybacki oszczep z hakiem. Murgatroyd podnis wzrok Strona 45

Forsyth Opowiadania.txt i zobaczy tak stojcego chopca. Zamiast okrzyku wyda z siebie ochrypy charkot. - NIE! Chopak zastyg i obejrza si za siebie. Murgatroyd na czworakach szuka czego w pudeku z narzdziami. Na samym wierzchu leay szczypce do przecinania drutu. Zapa je kciukiem i wskazujcym 76 palcem lewej rki i wcisn w zakrwawion praw do. Jego palce powoli zacisny si na rkojeci szczypiec. Podpar si woln rk, podnis i przechyli przez ruf. Cesarz lea tu za ruf, wyczerpany prawie na mier. Olbrzymie jego cielsko spoczywao na boku, pysk mia na wp otwarty. Z jednego boku zwisa stalowy przypon, pozostao niegdysiejszej walki z innymi rybakami, wci jeszcze byszczcy i nie skorodowany. Z lewej uchwy stercza zardzewiay haczyk. Od rki Kiliana trzymajcego przypon biega stalowa linka do trzeciego haczyka, tkwicego gboko w chrzstce grnej wargi, z ledwie widoczn czci nasady. Fale przewalay si przez granatowoczarne cielsko marlina. Z odlegoci szedziesiciu centymetrw patrzyo na Murgatroyda jedno wybauszone oko. Cesarz y jeszcze, ale nie mia ju si walczy. Linka wiszca pomidzy jego pyskiem a rk Kiliana bya luna. Murgatroyd nachyli si powoli i sign praw rk do pyska ryby. - Pogaszczesz go pniej, staruszku - odezwa si Kilian. Zabierzemy go najpierw do domu. Murgatroyd starannie uj szczypcami stalowy przypon pomidzy ostrza szczypiec, w miejscu gdzie znajdowaa si podstawa haczyka. Zacisn szczypce. Z jego doni spyna krew i zmieszaa si ze son wod wok ba marlina. Zacisn szczypce drugi raz i stalowa linka pucia. - Co pan robi? On ucieknie! - krzykn Higgins. Cesarz patrzy na Murgatroyda, a nowa fala przewalaa si nad jego ciaem. Potrzsn star, zmczon gow i wcisn nos do zimnej wody. Nastpna fala przewrcia go na brzuch, gowa ryby zanurzya si jeszcze gbiej. Grzywiasty ogon unis si i opad w lewo, jak gdyby szuka kontaktu z wod. Kiedy to si stao, poruszy si dwa razy, popychajc cae cielsko w przd i w d. Raz jeszcze zobaczyli ten ogon, jak zmczonym, ale stanowczym ruchem pracowa pod powierzchni fal, sterujc w gb do ciemnego, chodnego wntrza oceanu, ojczyzny wielkiego marlina. - Cholera! - zakl Kilian. Murgatroyd prbowa wsta, ale zbyt wiele krwi napyno mu do mzgu. Pamita potem, e niebo nad nim obrcio si powoli wielkim ukiem i pamita gwatownie zapadajc ciemno. Pokad unis si i uderzy go najpierw w kolana, a potem w twarz. Straci przytomno. Na zachodzie soce powoli zapadao za wzgrza wyspy Mauritius. Po godzinie byo ju ciemno. Przez ten czas "Avant" przemierzy lagun i Murgatroyd ockn si. Kilian cign z niego spodnie i sweter, tak e wieczorny chd mg koi jego spalone czonki. 77 Murgatroyd wypi jedn za drug trzy puszki piwa. Siedzia zgarbiony na jednej z awek. Rce zanurzy dla dezynfekcji w wiadrze ze son wod. Nie zauway nawet, e d przybia do drewnianego mola i Jean-Paul popdzi w stron wioski. Stary monsieur Patient wyczy silnik i upewni si, e cumy s dobrze zaoone. Rzuci bonite i dorad na molo i schowa sprzt rybacki i przynt. Kilian przenis lodwk na przysta i wrci na d, przeskakujc przez burt. - Czas i - stwierdzi. Murgatroyd podnis si z trudem, a Kilian pomg mu przej przez pomost. Szorty sigay Murgatroydowi poniej kolan, opita koszula, pociemniaa od zaschnitego potu, trzepotaa na wietrze, pantofle skrzypiay. Mieszkacy pobliskiej wioski wylegli na molo, tak e trzeba si byo przeciska przez tum. Higgins poszed naprzd. Na samym przedzie gromady witajcych sta monsieur Patient. Strona 46

Forsyth Opowiadania.txt Murgatroyd chtnie ucisnby mu rk, ale jego do bya zbyt obolaa. Pozdrowi go wic skinieniem gowy i umiechem. - Merci - powiedzia. Stary czowiek, ktry odzyska swj somkowy kapelusz, uchyli go. - Salut, maitre - odpar.\ Murgatroyd przechodzi z wolna przez molo. Ludzie po kolei schylali przed nim gow i mwili: - Salut, maitre. Kiedy zeszed na szutrowan ulic wioski, okazao si, e i tam stoi spory tum mieszkacw. Otoczyli samochd. - Salut, salut, salut, maitre - mwili powanie. Higgins wkada do baganika puste pudo po kanapkach i zapasow odzie. Kilian wstawi przenon lodwk i zatrzasn tylne drzwi. Podszed do przednich, przy ktrych sta Murgatroyd. - Co oni mwi? - zapyta szeptem Murgatroyd. - Pozdrawiaj pana - odpowiedzia Kilian. - Nazywaj pana mistrzem. Mistrzem rybakw. - Z powodu Cesarza? - On jest dla nich legend. Skadaj panu hod. - Czy za to, e go zapaem? Kilian rozemia si cicho. - Nie, Angliku, za to, e zwrci mu pan ycie. Wsiedli do samochodu, $ Murgatroyd z rozkosz wtuli si w mikkie siedzenie. Zoy rozpalone zbolae rce na kolana. Kilian wsun si za kierownic, a Higgins usiad obok niego. - Panie Murgatroyd - odezwa si Higgins po chwili - wydaje mi si, e ci rybacy uwaaj pana za bohatera. 78 Murgatroyd patrzy przez okno na umiechnite brzowe twarze ludzi, na pozdrawiajce go dzieci. - Zanim wrcimy do hotelu, wstpimy do szpitala we Flack, gdzie zajmie si panem lekarz - powiedzia Kilian. Mody lekarz, Hindus, kaza si Murgatroydowi rozebra i gdy zobaczy, w jakim jest stanie, cmokn z niepokojem. Poladki Murgatroyda pokryte byy krwawicymi pcherzami od przesuwania si do przodu i w ty na twardym fotelu. Gbokie purpurowe prgi na ramionach i plecach znaczyy miejsca, gdzie wciskay si pasy. Ramiona, uda i golenie byy czerwone i obrzke od oparze, skra twarzy spieczona i popkana. - Mj ty Boe! - zawoa lekarz. - Opatrz pana, ale to bdzie musiao chwil potrwa. - Czy mog po niego przyjecha, powiedzmy, za trzy godziny? zapyta Kilian lekarza. - Nie ma potrzeby. Hotel St. Geran jest po drodze do mojego domu. Sam odwioz tego pana. Bya ju dziesita, kiedy Murgatroyd wchodzi przez gwne wejcie hotelu do rzsicie owietlonego hallu. Lekarz mu towarzyszy. Kto zobaczy ich i pobieg do jadalni, eby zawiadomi kilku siedzcych tam jeszcze goci. Wiadomo o powrocie Murgatroyda w mgnieniu oka dotara do baru przy pywalni. Rozleg si haas odsuwanych krzese i brzk naczy. Tum wczasowiczw bieg ze wszystkich stron do hallu, eby powita Murgatroyda. Ale w poowie hallu ludzie zatrzymali si. Murgatroyd wyglda zaiste dziwnie. Ramiona i nogi mia posmarowane kalamin, ktra wygldaa jak zastyga kreda. Bandae zmumifikoway mu obie rce. Czerwona, sparzona twarz byszczaa pod grub warstw kremu. Jego wosy byy w dzikim nieadzie, a szorty wci opaday poniej kolan. Wyglda jak negatyw fotograficzny. Powoli przesuwa si w stron tumu goci, ktrzy rozstpowali si przed nim. - Dobra robota, chopie - powiedzia kto. - Tak, tak, wspaniaa! - zawoa kto inny. Nie mogo by mowy o uciskach rk. Niektrzy chcieli poklepa Murgatroyda po ramieniu, ale powstrzyma ich lekarz. Ci, ktrzy przyszli z kieliszkami w rkach, wznosili toasty za jego zdrowie. Murgatroyd doszed do schodw prowadzcych na pitra, i zacz si na nie wspina. W tym momencie z salonu fryzjerskiego wysza pani MurStrona 47

Forsyth Opowiadania.txt gatroyd. Zwabi j haas wywoany powrotem jej ma. Cay dzie spdzia gotujc si z wciekoci. W poudnie, zdziwiona 79 nieobecnoci ma, zacza, go szuka i dopiero wtedy dowiedziaa si, dokd poszed. Staa teraz, czerwona na twarzy, ze zoci raczej ni od soca. Trwaa ondulacja, ktr robia sobie na powrt do kraju, nie bya jeszcze skoczona, tote na jej gowie sterczay na wszystkie strony waki jak miniaturowe wyloty katiuszy. - Murgatroyd! - zawoaa. Kiedy bya za, zwracaa si do niego po nazwisku. - Co ty wyrabiasz? Dokd idziesz? Murgatroyd zatrzyma si na podecie, obejrza si i zobaczy on w tumie goci. Jak powiedzia pniej Kilian swoim przyjacioom, co dziwnego zabyso w jego oczach. Ludzie zamilkli. - Co si z tob dzieje?! Jak ty wygldasz? - cigna Edna Murgatroyd penym oburzenia tonem. I wtedy kierownik banku zrobi co, czego nie robi od wielu lat. Krzykn! - Spokj! Ednie Murgatroyd opada szczka. Wygldaa zupenie jak ryba, ale znacznie mniej majestatycznie. - Przez dwadziecia pi lat - powiedzia spokojnie Murgatroyd - stale grozia mi, Edno, e przeniesiesz si do siostry, do Bognor. Bd zadowolona, bo nie bd ci duej zatrzymywa. Nie wracam z tob do Anglii. Zostaj tu, na tej wyspie. Ludzie patrzyli na Murgatroyda, oniemiali ze zdumienia. - Nie pozostawi ci bez rodkw do ycia - mwi dalej Murgatroyd. - Przepisz na ciebie dom i wszystkie oszczdnoci. Sam zatrzymam tylko emerytur, sprzedam te moj bardzo wysok polis ubezpieczeniow. Harry Foster pocign yk piwa z puszki i czkn. Higgins odezwa si drcym gosem: - Nie moe pan rzuci Londynu. Nie bdzie pan mia z czego y. - Owszem - odpowiedzia kierownik banku. - Powziem decyzj i nie zmieni jej. Przemylaem sobie wszystko w szpitalu, dokd przyszed monsieur Patient. Zawarlimy porozumienie. Odkupi jego d, a za to, co mi pozostanie, kupi chat na wybrzeu. On bdzie w dalszym cigu kapitanem, a wnuka pole do szk. Ja bd przez dwa lata jego chopcem okrtowym. Przez ten czas nauczy mnie wszystkiego, co trzeba wiedzie o morzu i o rybach. A potem bd wozi turystw na polowanie na ryby i w ten sposb zarabia na utrzymanie. Tum goci hotelowych wci patrza na Murgatroyda z niedowierzaniem. Higgins raz jeszcze przerwa cisz. - Ale, panie Murgatroyd, co z bankiem? I z Ponder's End? 80 - I co ze mn? - rozpakaa si Edna Murgatroyd. Jej m rozway kad z tych kwestii z osobna. - Do diaba z bankiem - rzek po chwili. - Do diaba z Ponder's End. I do diaba z pani, madame. Co powiedziawszy, odwrci si i znikn na schodach. Za jego plecami rozlegy si okrzyki radoci. Kiedy idc dugim korytarzem ju podchodzi do drzwi swojego pokoju, dobiegy go z oddali rozbawione wrzaski podchmielonych kuracjuszy: - Brawo, Murgatroyd! S TAKIE DNI. Rozkoysany prom o dwicznej nazwie "St. Kilian", pyncy z Hawru, zanurzy dzib w kolejnej fali i swoje grube cielsko zbliy do Irlandii o kilka metrw. Kierowca ciarwki, Clark, wychyli si za burt i patrzc prosto przed siebie intensywnie wypatrywa pagrkw hrabstwa Wexford. Jeszcze dwadziecia minut i prom Irlandzkiej Linii Kontynentalnej przybije do maego portu Rosslare i zakoczy kolejny europejski rejs. Clark spojrza na zegarek. Za dwadziecia druga. Z niecierpliwoci myla o chwili, kiedy wraz z rodzin zasidzie do kolacji w swoim domu w DuStrona 48

Forsyth Opowiadania.txt blinie. Statek punktualnie zblia si do brzegu. Clark oderwa si od burty, powrci do salonu i zabra stamtd swoj torb podrn. Nie chciao mu si czeka na grze, wic zszed na pokad samochodowy, trzy pitra niej, gdzie staa jego wielka ciarwka. Wiedzia, e kierowcy i pasaerowie samochodw zostan wezwani za jakie dziesi minut, ale uwaa, e nie zaszkodzi, jeeli ju teraz usadowi si za kierownic. Ju od dawna nie interesowao go przybijanie promu do brzegu. Bardziej by ciekaw sprawozdania z wycigw w irlandzkiej gazecie, ktr kupi wchodzc na pokad, mimo e bya z poprzedniego dnia. Wdrapa si po trzech schodkach do ciepej, wygodnej kabiny szoferki. Rozsiad si swobodnie, by zaczeka na chwil, gdy otworz si ogromne wrota statku i bdzie mona wyjecha na nabrzee. Mia przed sob plik dokumentw starannie wsunity za oson przeciwsoneczn przedniej szyby, gotowy do przedstawienia celnikom. Pi minut przed godzin drug "St. Kilian" przybi do brzegu, drzwi adowni otworzyy si punktualnie o drugiej. Na pokadzie samochodowym panowa oguszajcy haas, gdy niecierpliwi turyci 82 zapalili silniki znacznie wczeniej, ni naleao. Tak byo zawsze. Z setki rur wydechowych buchny spaliny, ale ciarwki stay na przedzie i ruszyy pierwsze. Czas to pienidz. Clark nacisn guzik startera swojego wielkiego volvo i uruchomi silnik. Kiedy kierownik ruchu da znak, ruszy. By trzeci z kolei. Stojce przed nim dwie ciarwki wjechay na metalowe pyty rampy prowadzcej na nabrzee, cignc za sob smugi spalin. Clark ruszy za nimi. Wzgldn cisz jego kabiny przerywao syczenie hydraulicznych hamulcw. Po chwili rozdygotane pyty rampy znalazy si pod jego koami. Rs haas silnikw i dzwonienie stalowych pyt, tote nie usysza krtkiego ostrego trzasku, ktry rozleg si niemal tu pod nim. Przejecha ramp "St. Kiliana", zjecha dwiecie metrw w d po wybetonowanym nabrzeu i znalaz si w pmroku wielkiego budynku urzdu celnego. Zobaczy celnika, ktry skierowa go do jednej z zatok tu przy jezdni. Zgodnie z jego poleceniem skrci, stan obok poprzedzajcej go ciarwki i zgasi silnik; wzi do rki plik dokumentw i wyskoczy na betonow podog. By czstym bywalcem na tej trasie, tote zna wikszo celnikw, ale ten by chyba nowy. Pozdrowi Clarka skinieniem gowy, wycign rk po dokumenty i zacz je przeglda. Wystarczyo mu dziesi minut, eby upewni si, e wszystko jest w porzdku: prawo jazdy, ubezpieczenie, list przewozowy, dowd opaty celnej, rne zezwolenia, cay plik papierw niezbdnych do przewozu towarw z kraju do kraju, nawet na terenie Wsplnego Rynku. Ju mia to wszystko odda Clarkowi, kiedy co zwrcio jego uwag. - Halo, co to jest, u diaba? Clark pody oczami za jego wzrokiem i zobaczy pod kabin swojej ciarwki rozszerzajc si powoli plam oleju, ktry zapewne wyciek gdzie spod tylnej osi. - O rany! - zawoa w rozpaczy. - To pewnie cieknie z przedniej osony dyferencjau! Celnik wezwa starszego koleg, ktrego Clark zna. Nachylili si, eby zobaczy, skd wycieka olej. Na ziemi powstaa ju dua plama. Dobry litr tego cikiego pynu. Starszy celnik wyprostowa si. - Daleko nie zajedziesz - powiedzia do Clarka, a do modszego kolegi: - Ka go objeda. Clark wlaz pod kabin ciarwki, eby zobaczy, co si tam dzieje. Od umieszczonego w przedniej czci silnika cign si mocny, 83 gruby wa napdowy. Koczy si na bbnie z lanej stali, czyli dyferencjale. Sia obracajcego si wau transmitowana bya na dwie strony do posiek i poruszaa pojazd za pomoc skomplikowanego Strona 49

Forsyth Opowiadania.txt zestawu zbatych k umieszczonych wewntrz obudowy, poruszajcych si w oleju przekadniowym. Bez oleju zby k zataryby si bardzo szybko, a olej wanie wycieka. Stalowa przednia cz obudowy dyferencjau bya pknita. Tu ponad tyln osi miecia si tarcza zcza, na ktrej opieraa si naczepa z adunkiem. Clark wylaz spod wozu. - Podwozie jest powanie uszkodzone - powiedzia. - Musz porozumie si z moj firm. Czy mog skorzysta z telefonu? Starszy celnik wskaza ruchem gowy oszklon cian biura i zabra si do odprawiania nastpnych pojazdw. Kilku kierowcw wychylio si z okien, obrzucajc pieszcego do telefonu Clarka niezbyt pochlebnymi epitetami. W dubliskim biurze nikt si nie odzywa. Wszyscy byli wida na obiedzie. Clark krci si dokoa komory celnej, a ostatni odprawiony samochd odjecha w gb ldu. O trzeciej udao mu si skontaktowa z dyrektorem firmy Tara Transportation i wyjani mu swoje kopoty. Dyrektor zakl. - Nie mam tej czci na skadzie - powiedzia. - Musz j zdoby od agenta Volvo. Zadzwo za godzin. O czwartej nie byo jeszcze adnej wiadomoci, o pitej celnicy owiadczyli, e musz zamyka biuro, poniewa ostatni tego dnia prom z Fishguard ju by odprawiony. Clark zatelefonowa jeszcze raz do szefa, aby powiedzie, e spdzi noc w Rosslare i skomunikuje si z nim jeszcze raz za godzin. Jeden z celnikw zabra go swoim samochodem do miasta i wskaza mu pensjonat. Clark wynaj pokj na jedn noc. O szstej kierownik biura zawiadomi go, e nazajutrz rano o dziewitej otrzyma now oson dyferencjau i przyle mu j furgonetk wraz z mechanikiem. Mniej wicej w poudnie Clark zatelefonowa do ony, powiedzia jej, e spni si do domu o dwadziecia cztery godziny, wypi herbat i poszed do pubu odlegego o pi kilometrw od komory celnej, gdzie nad kau oleju staa biao-zielona ciarwka firmy Tara. Nazajutrz Clark pozwoli sobie pospa duej ni zwykle. Wsta dopiero o dziewitej. O dziesitej zadzwoni do firmy, gdzie powiedziano mu, e zaadowano wanie zapasow cz do furgonetki, ktra odjedzie za pi minut. Pojecha autostopem do przystani. Przyby tam o jedenastej. Firma dotrzymaa sowa i o dwunastej na 84 bruku zadudnia furgonetka. Wjechaa do komory celnej, gdzie czeka na ni Clark. Energiczny mechanik wlizn si pod ciarwk i wyda z siebie przecigy gwizd. Kiedy wyoni si spod wozu, cay umazany by olejem. - Przednia cz osony dyferencjau - zawiadomi Clarka cakiem zbytecznie. - Pknita w samym rodku. - Jak dugo to potrwa? - Jeeli mi pomoesz, to wycign ci std w ptorej godziny. Reperacja potrwaa jednake nieco duej. Przede wszystkim trzeba byo zebra rozlany olej, a byo tego a trzy litry. Nastpnie mechanik wzi ciki klucz i ostronie odkrci wielkie ruby, ktrymi przednia cz przymocowana bya do bbna osony. Wycign dwie poki i zluzowa wa napdowy. Clark siedzia na ziemi i przyglda si mechanikowi, podajc od czasu do czasu narzdzia. Celnicy take przypatrywali si tej operacji. Pomidzy jednym a drugim ldowaniem promu niewiele dzieje si w komorze celnej. Ostatni kawaek pknitej osony wydobyty zosta tu przed godzin pierwsz. Clark poczu gd i mia ochot pj do przydronej kawiarenki na obiad, ale mechanik pieszy si. Zza horyzontu wyoni si tymczasem "St. Patrick", siostrzany prom "St. Kiliana", zmierzajcy do portu Rosslare. Mechanik rozpocz teraz drugi etap swojej pracy. Zaoy now oson, zamocowa wa napdowy i wstawi dwie poki. O wp do drugiej "St. Patrick" by ju dokadnie widoczny dla kadego obserwatora. Jeden z nich nazywa si Murphy. Lea na przywidej trawie na szczycie wzgrza tu za portem, niewidoczny dla kadego, kto patrzyby Strona 50

Forsyth Opowiadania.txt w jego stron z odlegoci stu metrw. Zreszt nikogo takiego nie byo. Przez lornetk czujnie ledzi nadpywajcy statek. - Ju jest blisko - odezwa si. - Dokadnie o czasie. Lecy za nim w wysokiej trawie siacz Brendan chrzkn. - Mylisz, e si uda? - zapyta. - Oczywicie. Zaplanowaem wszystko jak operacj wojskow. Nie ma mowy o klapie. Bardziej dowiadczony bd zawodowy przestpca powiedziaby moe Murphy'emu, ktry by handlarzem zomu i sprzedawa uszkodzone samochody, e moe nieco przesadza z t pewnoci siebie, ale Murphy wyda ju kilka tysicy funtw z wasnej kieszeni, wszystko sam zorganizowa i nieatwo go byo zniechci. Dalej obserwowa nadpywajcy prom. 85 W komorze celnej mechanik dokrci ostatni rub nowej osony i wyoni si spod ciarwki. Wyprostowa si i przecign. - W porzdku - owiadczy. - Teraz wlejemy trzy litry oleju i pojedziesz. Odkrci ma nakrtk w bocznej cianie obudowy dyferencjau. Clark przynis z furgonetki puszk oleju i lejek. Tymczasem "St. Patrick" podpyn ostronie do nabrzea i przycumowa. Jego wielkie wrota otworzyy si, a rampa opada. Murphy trzyma mocno lornetk i wpatrywa si w ciemny otwr rufy "St. Patricka". Pierwsza wyjechaa ciemnobrzowa ciarwka z francusk rejestracj. Nastpnie wielka biao-zielona z napisem TARA, wymalowanym wielkimi zielonymi literami na jej bocznej cianie. Murphy westchn gboko. - Jest! - szepn. - Jest to nasze cacko. -- Ruszamy? - zapyta go Brendan, ktry nie mia lornetki, niewiele widzia i zaczyna si nudzi. - Bez popiechu - odpar Murphy. - Poczekamy, a wyjedzie z komory celnej. Mechanik dokrci nakrtk wlewu oleju i obrci si w stron Clarka. - Jest twoja - powiedzia - i gotowa do drogi. Id si umy. Prawdopodobnie przegoni ci w drodze do Dublina. Wrzuci do furgonetki puszk po oleju i narzdzia, wzi butelk z detergentem i poszed do toalety. Tymczasem ciarwka naleca do firmy Tara Transportation wjechaa do komory celnej. Celnik skierowa j do zatoki. Stana obok identycznej ciarwki Clarka. Z szoferki wysiad kierowca. - Co, do licha, ci si stao, Liam? - zdziwi si. Clark wyjani mu swoj sytuacj. Celnik podszed, eby sprawdzi dokumenty nowego kierowcy. - Czy mog ju jecha? - spyta go Clark. - Spywaj - owiadczy celnik. - Ju i tak za dugo tu stoisz. Po raz drugi w cigu ostatnich dwudziestu czterech godzin Clark wspi si po stopniach do szoferki, zapali silnik i wczy sprzgo. Pomacha koledze i wyjecha z ciemnego budynku urzdu celnego. Murphy zacisn rce na lornetce, gdy jego oczom ukazaa si, ciarwka. - Przejecha - odezwa si do Brendana - bez adnych komplikacji. Zobacz. Poda Brendanowi lornetk. Ten wczoga si na szczyt wzgrza 86 i spojrza w d. O piset metrw przed nim Clark bra zakrt i wjeda na prost drog z portu do miasta Rosslare. - Widz - powiedzia. - Wiezie siedemset pidziesit skrzy najlepszego francuskiego koniaku - mwi Murphy. - To jest dziewi tysicy butelek. Cena detaliczna jednej butelki wynosi dziesi funtw. Ja bior cztery. Co o tym mylisz? - Duo drinkw - westchn Brendan z luboci. - Duo forsy, idioto! - stwierdzi Murphy. - No dobra, ruszamy. Strona 51

Forsyth Opowiadania.txt Sczogali si ze wzgrza i zgici wp pobiegli do samochodu, zaparkowanego na piaszczystej drodze. Dojechali do miejsca, w ktrym ich droga czya si z szos prowadzc z dokw do miasta. Po kilku sekundach ciarwka Clarka mina ich z wielkim hukiem. Murphy siedzia za kierownic czarnego forda granady. Ukrad go przed dwoma dniami i zaopatrzy w faszywe numery rejestracyjne. Ruszy za ciarwk Clarka. Clark pieszy si do domu, wic nie zatrzymywa si po drodze. Przejecha most na rzece Slaney, po czym skierowa si na pnoc. Murphy postanowi zatelefonowa. Ju wczeniej upatrzy sobie budk telefoniczn, gdzie odkrci wkadk suchawki, zdobywajc w ten sposb pewno, e nikt inny nie zajmie kabiny w momencie, kiedy bdzie mu potrzebna. Tote nie byo tam nikogo. Jednake kto, kogo rozwcieczya bezuyteczno aparatu, wyrwa przewd ze ciany. Murphy zakl i pojecha dalej. Znalaz budk przy urzdzie pocztowym tu na pnoc od Enniscorthy. Kiedy zahamowa, jadca przed nim ciarwka znika z jego pola widzenia. Zatelefonowa do innej przydronej budki telefonicznej nieco na pnoc od Gorey. Odezwa si inny czonek jego bandy, ktry czeka wraz z jeszcze jednym towarzyszem - na wiadomo od niego. - Gdzie bye, do jasnej cholery? - wrzasn Brady. - Sterczymy tu z Keoghiem od godziny. - Spokojnie - odpar Murphy. - Facet jest w drodze i o czasie. Zajmijcie pozycje w krzakach przy zatoce przydronej, zaczekajcie, a si zatrzyma i wysidzie z szoferki. Odwiesi suchawk i ruszy w dalsz drog. Dziki wikszej szybkoci swojego wozu dogoni zielono-bia ciarwk tu przed wjazdem do wioski Ferns i ruszy za ni. Przed samym dojazdem do Camolin zwrci si do Brendana: - Czas zamieni si w strw porzdku publicznego - powie87 dzia i znowu zjecha z szosy, tym razem w wsk wiejsk drog, ktr upatrzy sobie w czasie wczeniejszego rekonesansu. Bya pusta. Obydwaj mczyni wyskoczyli z wozu i wyjli lec na tylnym siedzeniu torb. Otworzyli zamki byskawiczne swoich wiatrwek, wycignli z torby dwie policyjne mundurowe marynarki. Obydwaj mieli ju na sobie czarne spodnie, a na nogach czarne buty. Pod wiatrwkami nosili przepisowe policyjne niebieskie koszule i czarne krawaty. Woyli marynarki. Murphy mia na ramieniu trzy paski, co wskazywao, e jest sierantem, Brendan za by przebrany za zwykego szeregowca. Poza tym mieli na mundurach oznaki Gardy, czyli irlandzkich si policyjnych. Dwie wyjte z torby granatowe czapki dopeniy obrazu. Wreszcie wyjli z torby dwie rolki czarnej przylepnej tamy. Murphy rozwin je, starannie rozcign i nalepi na przednich drzwiach granady. Na kadym pasku widniao sowo GARDA wydrukowane biaymi literami. Murphy rozmylnie ukrad czarny wz, gdy wszystkie patrolowe samochody policji drogowej byy tego koloru. Teraz Brendan wyj z kufra ostatni rzecz, a mianowicie trjkt o pmetrowej podstawie, w ktrej znajdowa si silny magnes, i ustawi go na dachu samochodu. Trjkt zrobiony by ze szklanych szybek, ujtych w metalowe ramy. Na przednich i tylnych szybkach widnia rwnie napis GARDA. Pomidzy szybami powinny byy by arwki, tak eby napis by dobrze widoczny w nocy. W trjkcie Murphy'ego arwek nie byo, ale kt zwrciby na to uwag w biay dzie. Kiedy Murphy i Brendan wsiedli na powrt do samochodu i cofnli wz z bocznej drogi na szos, wygldali na autentycznych policjantw drogowych. Brendan prowadzi, "sierant" Murphy usiad obok niego. Dopdzili ciarwk, stojc na czerwonych wiatach w miasteczku Gorey. Na pnoc od starego miasteczka Gorey cignie si nowy odcinek dwupasmowej szosy, ktry dochodzi do Arklow. W poowie drogi, na jej pnocnej stronie, znajduje si parking. Miejsce to Murphy wybra Strona 52

Forsyth Opowiadania.txt na zasadzk. Z chwil kiedy kolumna samochodw, blokowana dotychczas przez zielono-bia ciarwk, zacza j wyprzedza korzystajc z drugiego pasa ruchu - Murphy ruszy do dziea. Opuci szyb okna i rzuci Brendanowi: - No ju! Granada podjechaa szybko do szoferki przegubowca. Clark 88 spojrza w d na jadcy rwnolegle do niego wz policyjny i zobaczy, e siedzcy obok kierowcy sierant macha na niego rk. Opuci wic rwnie szyb. - Tylna opona ci siada- rykn Murphy, prbujc przekrzycze wiatr. - Zjed na parking! Clark spojrza przed siebie i zobaczy tablic z wielk liter "P". Skin gow i zwolni. Samochd policyjny pomkn naprzd, skrci w oznaczonym miejscu na parking i stan. Przegubowiec take skrci i zatrzyma si tu za nim. Clark wysiad z szoferki. - To z tyu - powiedzia do niego Murphy. - Chod! Clark obszed przd swojej ciarwki i przeszed wzdu jej biao-zielonego kaduba. Dziurawej opony nie zobaczy po prostu dlatego, e nie zdy. Z krzakw wyskoczyli Brady i Keogh ubrani w kombinezony z czapkami nacignitymi na oczy. Rka w rkawiczce nakrya usta Clarka, jedna silna para rk obja mu klatk piersiow, a druga nogi. Podniesiono go jak worek i zabrano w krzaki. W cigu minuty zdjto z niego firmowy kombinezon ze znakiem TARA przyszytym do grnej kieszeni. Rce, usta i oczy zaklejono mu tam. Pod oson dugiej ciarwki zosta przeniesiony do "policyjnego" samochodu i wrzucony do jego tylnej czci. Zachrypy gos kaza mu spokojnie lee na pododze. Po dwch minutach Keogh wyoni si z krzakw w kombinezonie firmy Tara i podszed do Murphy'ego, ktry sta pod drzwiami szoferki i studiowa prawo jazdy nieszczsnego Clarka. - Wszystko w porzdku - mrukn Murphy. - Nazywasz si Liam Clark. Te dokumenty s na pewno w porzdku, bo zostay sprawdzone dwie godziny temu w Rosslare. Keogh, ktry by kierowc ciarwki, dopki nie znalaz si w wizieniu w Mountjoy jako go republiki irlandzkiej, chrzkn, wdrapa si po schodkach do szoferki i obejrza sobie wszystkie przyrzdy. - Nie ma problemu - powiedzia i wsun plik dokumentw za klap szyby. - Spotkamy si za godzin na fermie! - krzykn Murphy. Patrzy, jak porwany przegubowiec wyjeda z parkingu i wcza si w strumie ruchu. Jecha na pnoc w kierunku Dublina. Podszed do "policyjnego" samochodu. Brady siedzia na tylnym siedzeniu i opiera nogi na ciele Clarka, lecego z zawizanymi oczami. Clark widzia przez kilka sekund twarz Murphy'ego, ktry mia na gowie policyjn czapk. Nie widzia twarzy pozostaych 89 trzech porywaczy. Jeeliby w przyszoci mia wskaza na Murphy'ego jako na sprawc napadu, pozostali trzej zapewniliby koledze niezbite alibi. Teraz Murphy rozejrza si po szosie. Bya pusta. Nie na dugo. Spojrza na Brendana i skin gow. Zerwali z drzwiczek samochodu znaki Gardy, zwinli i wrzucili na ty samochodu. Rzut oka na szos. Jaki samochd przejecha obojtnie obok nich. Murphy zdj z dachu swojego wozu trjkt. Jeszcze jedno spojrzenie na szos. adnego ruchu. Marynarki policyjne zostay zdjte i rzucone Brady'emu. Kiedy granada wyjechaa z parkingu, bya znowu zwykym samochodem z trzema pasaerami w cywilu. Wyprzedzili biao-zielon ciarwk nieco na pnoc od Arklow. Murphy, ktry znowu siedzia za kierownic, da dyskretny sygna klaksonem. Kiedy mijaa go granada, Keogh podnis kciuk na znak, e wszystko okay. Murphy jecha wci dalej na pnoc, w Kilmacanogue skrci na Strona 53

Forsyth Opowiadania.txt drog o nazwie Rocky Valley w kierunku Galary Bg. W tej spokojnej okolicy wypatrzy na poronitym wrzosami wzgrzu porzucon ferm. Miaa t zalet, e bya tam stodoa tak wielka, i mona w niej byo zmieci ciarwk. Przynajmniej na kilka godzin. To wystarczao Murphy'emu. Dojazd do fermy prowadzi przez botnisty trakt, zasonity od szosy kp sosen. Murphy by szczerze dumny ze swojej transakcji. Nieatwo byoby pozby si dziewiciu tysicy butelek koniaku na poudniu kraju. Pochodziy ze skadu wolnocowego, kada skrzynia, kada butelka byy numerowane i tam wczeniej czy pniej rozpoznano by je. Ale w Ulsterze, na terenie gnbionym wojn domow, sytuacja bya inna. Peno tam nielegalnych miejsc wyszynku i tajnych klubw bez licencji, dziaajcych poza prawem. Szynki byy cile podzielone na katolickie i protestanckie. Kontrolowao je kryminalne podziemie, ktre przejo nadzr nad lokalami, znajdujcymi si do niedawna w rkach prawdziwych patriotw. Murphy wiedzia rwnie, zreszt jak wszyscy, e dua liczba morderstw politycznych popenianych niby to dla dobra Irlandii, miaa o wiele wicej wsplnego z gangsterstwem ni z patriotyzmem. Zawar wic ukad z jednym z najpotniejszych ludzi w Irlandii, czowiekiem, ktry dostarcza alkohol do caego acucha knajp i szynkw. Wiedzia, e pozbdzie si koniaku bez najmniejszych trudnoci. Czowiek ten wraz ze swoimi kierowcami mia si z nim spotka na fermie, zaadowa koniak na cztery furgonetki, 90 zapaci na miejscu gotwk i przemyci towar na Pnoc. Mia zrobi to o wicie, jadc pltanin polnych drg, i przekroczy granic pomidzy jeziorami pooonymi na linii Fermanagh-Monaghan. Murphy kaza Brendanowi i Brady'emu przenie nieszczsnego Clarka na ferm. Tam rzucono go w kt kuchni na kup workw. Jego trzej porywacze usiedli. Czekali. O sidmej, kiedy ju zmierzchao, biao-zielony przegubowiec zaturkota na drodze. Jecha bez wiate. Trzej mczyni wybiegli na dwr. Z przysonitymi latarkami w rkach otworzyli stare drzwi stodoy. Keogh wprowadzi ciarwk do rodka, po czym zamknito drzwi z powrotem. Keogh wyskoczy z szoferki. - Myl, e dobrze zapracowaem na swj udzia - powiedzia i na drinka. - Spisae si dobrze - potwierdzi Murphy - i nie bdziesz ju musia prowadzi ciarwki. Rozadujemy j o pnocy, a potem ja sam poprowadz j do miejsca odlegego std o pitnacie kilometrw i porzuc. Czego si napijesz? - Moe yk koniaku? - zaproponowa Brady i wszyscy si rozemieli. By to dobry art. - Nie bd rozbija skrzyni dla paru kieliszkw - owiadczy Murphy. - Zreszt wol whisky. Czy to wam wystarczy? Wycign z kieszeni pask flaszk i wszyscy stwierdzili, e chyba im to wystarczy. Kwadrans przed sm byo ju cakowicie ciemno. Murphy z latark poszed na koniec drogi, eby wskaza przybyszom z Pnocy drog. Poda im wprawdzie dokadne instrukcje, ale mimo to mogli mie trudnoci z trafieniem na drog dojazdow. Dziesi po smej by z powrotem na terenie fermy. Za nim jecha korowd czterech furgonetek. Zatrzymay si na podwrzu i z pierwszej z nich wysiad mczyzna w paszczu z wielbdziej weny. W rku trzyma teczk. Mia twarz czowieka cakowicie pozbawionego poczucia humoru. " - Murphy? - zapyta. Murphy skin gow. - Ma pan towar? - Prosto z Francji. Jest jeszcze na ciarwce, w stodole. - Jeeli otwiera pan ciarwk, to bd musia sprawdzi kad skrzyni - owiadczy przybysz. Murphy przekn lin. By zadowolony, e nie uleg pokusie sprawdzenia upu. - Francuskie pieczcie celne s nie naruszone - stwierdzi. Moe je pan sprawdzi. Przybysz z Pnocy mrukn co pod nosem i skin gow na podwadnych, ktrzy zabrali si do otwierania drzwi stodoy. Ich Strona 54

Forsyth Opowiadania.txt 91 latarki owietliy dwa identyczne zamki u tylnych drzwi i zabezpieczajce je nie naruszone celne pieczcie. Czowiek z Ulsteru znowu co mrukn i pokiwa gow z zadowoleniem. Jeden z jego ludzi podszed do drzwi ciarwki z krtkim omem w rku. Przybyy z Pnocy mczyzna wskaza gow w stron domu. - Wejd do rodka - rozkaza. Murphy z latark w rku poszed pierwszy do pokoju, ktry by niegdy salonem. Przybysz otworzy teczk i pooy j na st. Murphy zobaczy kilka rzdw paczkowanych banknotw funtowych. Jeszcze nigdy nie widzia takiej iloci pienidzy. - Dziewi tysicy butelek po cztery funty kada - powiedzia. To byoby trzydzieci sze tysicy funtw, prawda? - Trzydzieci pi tysicy - warkn czowiek z Pnocy. Lubi okrge cyfry. Murphy nie upiera si. Mia wraenie, e - jeeli sdzi po zachowaniu si tego czowieka - nie byoby to rozsdne. Zreszt by zadowolony. Kiedy potrci po trzy tysice funtw dla kadego ze swoich ludzi i uwzgldni wydatki, pozostanie mu na czysto ponad dwadziecia tysicy. - Zgoda - powiedzia. W rozbitym oknie ukaza si jeden z pomocnikw przybysza i zawoa: - Niech no pan przyjdzie i popatrzy! - Po czym znikn. Czowiek zatrzasn teczk, wsun j pod pach i wyszed na dwr. Czterej Ulsterczycy byli w stodole. Stali dokoa przed drzwiami ciarwki wraz z Keoghiem, Bradym i Brendanem. Sze latarek owietlao jej wntrze. Zamiast rwno uoonych skrzynek oznaczonych znan na caym wiecie mark producenta koniaku zobaczyli co zgoa innego. W ciarwce leay plastikowe worki. Na kadym widniao nazwisko synnego producenta artykuw ogrodniczych, a poniej napis: "Nawz sztuczny dla r". Przybysz z Pnocy spojrza na worki z kamienn twarz. - Co to ma znaczy, do jasnej cholery? - zapyta. Murphy z trudem poruszy doln szczk, ktra opada mu ze zdumienia. - Nie mam pojcia - wyjka. - Przysigam, e nie mam pojcia. Mwi prawd. Informacje jego byy kosztowne i, jak sdzi, absolutnie pewne. Porwa waciwy transporter z waciwego statku. Wiedzia, e na popoudniowy prom o nazwie "St. Patrick" zaadowano tylko jedn tak ciarwk. - Gdzie kierowca? - warkn wielki czowiek. 92 - W domu - odpowiedzia Murphy. - Chodmy - zada tamten. Murphy ruszy przodem. Nieszczsny Liam Clark wci lea na workach, zwizany jak kura. - Jaki, do diaba, wieziesz towar? - zapyta go bez wstpw wielki czowiek. Clark zabekota. By zakneblowany. Czowiek z Ulsteru skin na jednego ze swoich pomocnikw, ktry bezceremonialnie zerwa plaster zalepiajcy usta Clarka. Kierowca mia take plaster na oczach. - Pytaem, jaki wieziesz towar. Mw, do cholery - powtrzy mczyzna. Clark przekn lin. - Nawz do r - powiedzia. - Przecie to jest wpisane do listu przewozowego. Wielki czowiek owieci plik dokumentw, ktry wzi od Murphy'ego. Wycign list przewozowy i podsun go Murphy'emu pod nos. - Nawet na to nie spojrzae, idioto? Murphy zwrci rosnc zo na Clarka. - Dlaczego mi nic nie powiedziae? Rozwcieczony Clark zdoby si na odwag wobec swoich przeladowcw, ktrych nie widzia. - Poniewa miaem w ustach ten zasrany knebel, oto dlaczego wrzasn. Strona 55

Forsyth Opowiadania.txt - To prawda, Murphy - odezwa si Brendan, ktry zawsze bra wszystko dosownie. - Zamknij si - warkn Murphy. By zrozpaczony. Nachyli si nad lecym Clarkiem. - A pod tymi workami nie ma koniaku? - zapyta. Na twarzy Clarka ukaza si wyraz penej niewiedzy. - Koniak? - powtrzy. - Dlaczego miaby tam by koniak? W Belgii tego nie robi. - W Belgii? - zawy Murphy. - Przecie jechae do Hawru z prowincji Cognac we Francji! - Nigdy w yciu nie byem w Cognac - wrzeszcza Clark. Wiozem adunek nawozu dla r. Skada si z mchu torfowego i sproszkowanego krowiego nawozu. Eksportujemy go z Irlandii do Belgii. W zeszym tygodniu zawiozem ten adunek. Otwarto go w Antwerpii, zbadano i stwierdzono, e nie odpowiada wymaganym normom. Odrzucono go. Moi szefowie w Dublinie kazali przywie go z powrotem. Zaatwienie urzdowych papierw w Antwerpii trwao trzy dni. Wszystko to moecie znale w dokumentach. 93 Przybysz z Pnocy odczyta w wietle latarki trzymane w rku papiery. Potwierdzay relacj Clarka. Rzuci papiery na ziemi, klnc na caego. - Chod ze mn - powiedzia do Murphy'ego i ruszy naprzd. Murphy poszed za nim. Mamrota co, usiujc dowie swojej niewinnoci. W panujcej na dworze ciemnoci wielki czowiek brutalnie przerwa potok sw Murphy'ego. Rzuci teczk na ziemi, chwyci Murphy'ego za poy wiatrwki, unis go do gry i rzuci nim w drzwi stodoy. - Suchaj, ty paskudny, katolicki bkarcie! - rykn. Wczeniej Murphy zastanawia si, ktr stron darzy sympati gangster z Ulsteru. Teraz wiedzia. - Ty durniu - sykn wielki czowiek w sposb, ktry zmrozi krew w yach Murphy'ego. - Porwae adunek gwna, i to dosownie gwna. Zmarnowae mnstwo mojego czasu, czasu moich ludzi, no i pienidzy... - Przysigam panu - bekota Murphy, ktremu brak byo tchu - na grb mojej matki... koniak bdzie na pewno na nastpnym promie, ktry przybija jutro o drugiej po poudniu... mog znowu sprbowa... - Ale nie dla mnie - warkn wielki czowiek. - Nasza transakcja jest niewana. I jeszcze jedno: jeeli kiedykolwiek znowu sprbujesz mnie nabra, moi ludzie znajd ci i strzaskaj ci kolana. Zrozumiae? wity Boe - myla Murphy - ci ludzie z Pnocy to zwierzta. Dobrze, e maj na karku Brytyjczykw. - Wiedzia, e gdyby gono wyrazi swoje pogldy, mgby to przypaci yciem. Skin wic tylko gow. Pi minut pniej czowiek z Pnocy odjecha, a z nim cztery puste furgonetki. Na fermie Murphy i jego zgnbieni wsplnicy dokoczyli butelk whisky, wiecc sobie latarkami. - Co teraz zrobimy? - zapyta wreszcie Brady. - C - powiedzia Murphy - przede wszystkim zniszczymy wszystkie dowody. Nic nie zyskalimy, ale oprcz mnie nikt nic nie straci. - A co bdzie z moimi trzema tysicami funtw? - zagadn Keogh. Murphy zastanowi si. Po strachu, jakiego napdzi mu Ulsterczyk, wola unikn zoci wasnych ludzi. - Chopcy, zgodzicie si na tysic piset na osob. Musicie troch poczeka, zanim je zarobi. Spukaem si na organizacj tego skoku. 94 Wydao mu si, e jeeli nawet nie s szczliwi, to w kadym razie troch uspokojeni. - Suchaj, Brendan. Ty, Brady i Keogh oczycicie tu teren. Zniszczycie najmniejsze dowody, kady lad stp, kady odcisk opony w bocie musi by zamazany. Jak skoczycie, wemiecie Strona 56

Forsyth Opowiadania.txt samochd, zabierzcie kierowc ciarwki i wysadzicie go na szosie, gdzie na poudnie std. W samych tylko skarpetkach. Z zawizanymi rkami i zalepionymi oczami i ustami. Nie bdzie mg szybko zrobi rwetesu. Potem skrcicie na pnoc i pojedziecie do domu. Ja na pewno dotrzymam sowa, Keogh. Wezm ciarwk i porzuc j daleko std, moe na wzgrzach w okolicy Kippure. Wrc piechot do domu. Moe uda mi si skorzysta z autostopu. Stan na gwnej szosie prowadzcej do Dublina. Zgadzacie si? Wszyscy si zgodzili. Nie mieli wyboru. Ludzie z Pnocy dokadnie wyamali zamki w tylnych drzwiach przegubowca, wic zabrali si do szukania drewnianych kokw, eby zamocowa skoble. Wreszcie zamknli drzwi ciarwki. Przegubowiec z nieszczsnym towarem i z Murphym przy kierownicy wyruszy z fermy, skrci w lewo i pojecha w kierunku Djouce Forest, ku wzgrzom Wicklow. O wp do dziesitej Murphy min las obrzeajcy drog na Roundwood, i natkn si na traktor. Trudno sobie wyobrazi, eby farmer wyjecha o tak pnej porze na szos traktorem o jednym wietle zepsutym, a drugim zamazanym botem, i to z adunkiem dziesiciu ton bali somy. Ten jednak to zrobi. Murphy jecha pomidzy kamiennymi murkami, kiedy nagle spostrzeg wynurzajc si przed nim sylwetk traktora z przyczep, ktry nadjeda z przeciwka. Zahamowa ostro. Ciarwki przegubowe maj t waciwo, e na zakrtach zwrotniejsze od zwykych ciarwek o tej samej dugoci, s oporniej sze przy hamowaniu. Jeeli przednia cz przegubowca, ktra cignie cao, i przyczepa niosca adunek nie jad idealnie na tej samej linii, cika przyczepa moe wyprzedzi przedni cz, spycha j na bok i powoduje polizg. To wanie zdarzyo si Murphy'emu. Kamienny mur, tak czsto spotykany wrd wzgrz Wicklow, uniemoliwi mu wyminicie przeszkody. Farmer zdy doda gazu i skrci w bram jakiej farmy, wic tylko jego przyczepa zaadowana som pozostaa w tyle i ulega kolizji. Przednia cz przegubowca Murphy'ego wpada w polizg w momencie 95 zderzenia z ni. Ciki adunek sztucznego nawozu pcha j naprzd, a zablokowane przez kierowc, ktry uleg panice, hamulce spowodoway, e bele somy pady na szoferk, niemal j przygniatajc. Tylna cz przyczepy wyrna w kamienny mur, odskoczya z powrotem na szos, a nastpnie uderzya w przeciwlegy kamienny mur. Kiedy zamilk potworny haas ocierajcego si o kamienie metalu, okazao si, e przyczepa farmera wci stoi na swoich koach, ale oderwaa si od traktora i odskoczya na odlego trzech metrw. Farmer zosta wyrzucony z siedzenia i wpad w d z kiszonk. Sycha byo prowadzon przez niego gon konwersacj ze stwrc. A Murphy siedzia w pmroku szoferki zakopanej w belach somy. Drewniane koki w zamkach przegubowca pky, drzwi otworzyy si. Na drog za ciarwk spada cz workw ze sztucznym nawozem. Murphy otworzy drzwi szoferki i przez bele somy przebi si na drog. Czu instynktownie, e powinien znale si prdko jak najdalej od miejsca wypadku. Liczy, e farmer w ciemnoci nie zanotuje rysw jego twarzy. Ale w chwili, kiedy wysiada, uwiadomi sobie, e nie zdy zetrze z wntrza szoferki odciskw swoich palcw. Farmer wydosta si z dou z kiszonk i stan przy szoferce. Jechao od niego woni, ktra z pewnoci nigdy nie zainteresuje producentw wody po goleniu. Wida byo, e chce rozmwi si z Murphym. Ten pomyla nagle, e moe uda mu si ugaska farmera, zaproponowa pomoc przy zaadowaniu somy, zetrze odciski palcw z wntrza szoferki i znikn w ciemnociach. Ale wanie w tej chwili zjawia si policja drogowa. Co dziwnego dzieje si z policyjnymi patrolami. Kiedy s ci potrzebne, rwnie trudno je znale jak truskawki na Grenlandii. Ale wystarczy zadrasn lakier czyjego samochodu, a wyrastaj jakby spod ziemi. Ten patrol eskortowa jakiego ministra, jadcego z Dublina do swojego wiejskiego Strona 57

Forsyth Opowiadania.txt domku w okolicy Annamoe, i wanie wraca do stolicy. Kiedy Murphy zobaczy wiata wozu, pomyla w pierwszej chwili, e to po prostu prywatny samochd. Ale kiedy wiata przygasy, stan twarz w twarz z rzeczywistoci. Samochd mia na dachu znak Gardy, i to owietlony. Policjanci podeszli powoli do unieruchomionego traktora i jego przyczepy, i obejrzeli sobie rozrzucone bele somy. Murphy zrozumia, e ma tylko jedno wyjcie: zamydli im oczy. W tych ciemnociach mogo mu si to uda. - Paski? - zapyta sierant, wskazujc na przegubowiec. - Tak - odpar Murphy. 96 - Jako daleko od gwnej szosy. - Tak, i bardzo pno - odpowiedzia Murphy. - Prom spni si dzi po poudniu do Rosslare, wic spieszyo mi si. Chciaem jak najszybciej odwie adunek i znale si w domu, w ku. - Papiery - zada sierant. Murphy sign do szoferki i poda mu plik dokumentw. - Liam Clark? - zapyta go sierant. Murphy skin potakujco gow. Dokumenty byy w cakowitym porzdku. Tymczasem drugi policjant obejrza sobie traktor i powrci do sieranta. - Jedno z paskich wiate jest zepsute, a drugie zamazane glin powiedzia zwracajc si do farmera. - Tego pojazdu nie wida z odlegoci dziesiciu metrw. Sierant zwrci Murphy'emu dokumenty i zainteresowa si farmerem. Ten, jeszcze przed chwil pewny siebie i zaczepny, ju zacz zachowywa si defensywnie. - Nie chciabym robi z tego sprawy, ale pan wadza ma racj odezwa si Murphy. - Traktor i przyczepa byy zupenie niewidoczne. - Czy ma pan prawo jazdy? - zapyta sierant farmera. - W domu. - Niewtpliwie ubezpieczenie te jest u pana w domu - powiedzia sierant. - Mam nadziej, e s w porzdku. Za chwil si przekonamy. Ale na razie nie moe pan prowadzi z tymi wiatami. Prosz zjecha traktorem w pole i sprztn som z drogi. Zabierze je pan jutro rano. Podwieziemy pana do domu i przy okazji obejrzymy sobie paskie dokumenty. Murphy poczu si raniej. Za kilka minut odjad. Policjant przyglda si przednim wiatom przegubowca. Zyskay jego uznanie. Przeszed na ty wozu sprawdzi stan tylnych wiate. - Co pan wiezie? - zapyta Murphy'ego sierant. - Sztuczny nawz - odpar Murphy. - Skada si z mchu torfowego i sproszkowanego nawozu krowiego. Bardzo dobry dla r. Sierant wybuchn miechem. Obrci si do farmera, ktry cign przyczep z szosy na pole, a teraz adowa na ni bale. - Tamten wiezie adunek gwna - zawoa - a ty jeste utytany gwnem po uszy! - By bardzo zadowolony ze swojego artu. Drugi policjant wyoni si spoza przegubowca. - Drzwi si otworzyy - zakomunikowa. - Kilka workw wypado na drog. Rozdary si. Szefie, niech pan im si przyjrzy. Wszyscy trzej przeszli na ty ciarwki. Z tuzin workw wypado 97 7- Czysta robota przez otwarte drzwi przegubowca i cztery z nich rozpruy si. Z podartej folii, z ktrej byy zrobione worki, wysypywa si brunatny nawz. Posterunkowy zawieci latark i puci promie wiata na ca t brej. Duo pniej Murphy powiedzia towarzyszowi z celi, e s takie dni, kiedy nic, ale to nic si nie udaje. Nawet w wietle latarki trudno nie rozpozna sterczcej w gr wielkiej rury bazuki czy karabinu maszynowego, ktry wypad z podartego worka. Murphy'ego cisno w doku. Policja irlandzka nie nosi przy sobie na co dzie pistoletw, tylko wtedy, kiedy eskortuje ministrw. Lufa automatu sieranta wycelowaa Strona 58

Forsyth Opowiadania.txt w odek Murphy'ego. Murphy westchn gboko. To musia by wanie jeden z tych dni. Nie tylko nie udao mu si porwa dziewi tysicy butelek koniaku, ale niechccy przechwyci transport przemycanej przez kogo broni. Nie mia szczeglnych wtpliwoci co do tego, kim jest w "kto". Potrafi wyobrazi sobie wiele miejsc, w ktrych chciaby przey nastpne dwa lata, ale ulice Dublina na pewno do nich nie naleay. Nie byy zreszt najbezpieczniejszym miejscem na wiecie. Powoli unis rce do gry. - Musz wyzna co nieco - powiedzia. NIEWYPA Gdyby Samuel Nutkin, jadc pocigiem podmiejskim z Edenbridge do Londynu, nie upuci futerau od okularw midzy poduszki siedzenia przedziau, caa ta historia w ogle by si nie zdarzya. Bo kiedy wsun midzy nie do, eby go wydosta - stao si. Jego palce natrafiy nie tylko na futera, ale take na cienkie czasopismo, pozostawione tam zapewne przez poprzedniego pasaera. Nutkin wycign je w przekonaniu, e jest to rozkad jazdy. Ale wcale nie dlatego, e by mu potrzebny. Od dwudziestu piciu lat jedzi codziennie tym samym pocigiem o tej samej porze z maego i nudnego miasteczka Edenbridge do stacji Charing Cross w Londynie. Wieczorem za wsiada do pocigu na stacji Cannon Street, take zawsze o tej samej godzinie, i powraca do hrabstwa Kent. Nutkinowi niepotrzebny by wic rozkad jazdy. Powodowaa nim po prostu zwyka ciekawo. Kiedy spojrza na okadk czasopisma, twarz mu poczerwieniaa. Czym prdzej wsun je z powrotem pomidzy poduszki i rozejrza si dokoa. Nikt na niego nie patrzy. Po drugiej stronie przedziau dwa egzemplarze Financial Timesa, jeden Times i jeden Guardian nadal kiway si rytmicznie w takt jadcego pocigu. Ich waciciele czytali tabele notowa giedowych. Po lewej stronie stary Fogarty mczy si nad krzywk, a po prawej za oknem przesuwaa si wanie stacja Hither Green. Samuel Nutkin odetchn z ulg. Magazyn mia nieduy format i byszczc okadk. Widniay na niej sowa: Nowy Krg - by to tytu pisma - a niej: Samotni Pary - Grupy - Magazyn kontaktowy dla seksualnie wyzwolonych. rodek okadki zajmowaa fotografia dorodnej kobiety o wydatnych piersiach. Jej twarz zakrywa biay kwadrat z napisem: Ogoszenie nr 331. Pan Nutkin nigdy w yciu nie widzia takiego pisma, tote przez 99 ca drog, a do stacji Charing Cross, zastanawia si nad konsekwencjami swojego odkrycia. Drzwi wagonw rozsuny si, aby wyrzuci swj ludzki adunek na zatoczony peron numer sze. Ale Samuel Nutkin ociga si, majstrowa co przy teczce, zwija parasol, szuka melonika tak dugo, a znalaz si sam w przedziale. Wtedy, przeraony wasn odwag, wycign magazyn z poduszek, wsun-go do teczki i wczy si w strumie melonikw i biletw sezonowych, zmierzajcych ku wyjciom. W drodze z pocigu do kolejki podziemnej, w czasie przejazdu do Mansion House, w windzie prowadzcej na Cannon Street, a potem w czasie krtkiego spaceru do biurowca towarzystwa ubezpieczeniowego, gdzie pracowa jako urzdnik, czu si do niewyranie. Sysza kiedy o czowieku, ktry zosta przejechany przez samochd. Kiedy w szpitalu zbadano zawarto jego kieszeni, znaleziono paczk pornograficznych zdj. Historia ta od dawna przeladowaa Samuela Nutkina. Jak mona si z czego takiego wytumaczy? C to za wstyd dla czowieka, ktry ley w szpitalu z nog na wycigu i wie, e wszyscy znaj jego tajemne grzechy. Tote tego dnia Nutkin niezwykle ostronie przechodzi przez ulice. W kocu dotar jednak do lokalu towarzystwa ubezpieczeniowego. Samuel Nutkin nie by przyzwyczajony do "tych rzeczy". Kto kiedy odkry, e ludzie nabieraj cech odpowiadajcych przydomkom, Strona 59

Forsyth Opowiadania.txt ktre im nadano. Wystarczy, eby zaczto woa na chopca "obuziak", a bdzie chodzi z przymruonymi oczami i mwi jak Humphrey Bogart. "Figlarz" bdzie tak dugo mapowa i wymyla kaway, a mu si to znudzi. Samuel Nutkin mia dziesi lat, kiedy jeden ze szkolnych kolegw nazwa go "wiewirk". Ten przydomek przesdzi o jego losie. Bdc w randze kaprala, zosta zdemobilizowany po wojnie w wieku dwudziestu piciu lat. Udao mu si dosta sta posad z niez pensj i zapewnion emerytur. By ju od dwudziestu piciu lat urzdnikiem wielkiej firmy ubezpieczeniowej, rwnie solidnej jak Bank Angielski, ktrego gmach krlowa tu obok, w samym rodku miasta. Pracowa w siedzibie gigantycznej bankowej omiornicy, rozpocierajcej swoje macki na wszystkie strony wiata. Nutkin kocha City. Wykorzystywa przerw obiadow, eby spacerowa po starych uliczkach o tradycyjnych nazwach - Chlebowa, Kukurydziana, Kurza - i po miejskich murach. Myla, jak to byo 100 w redniowieczu, kiedy naprawd sprzedawano tu chleb, kukurydz i drb, a mury rzeczywicie broniy miasta. Podziwia ludzi, ktrzy wrd tych zimnych kamieni umieli porwa si na finansowanie awanturniczych wypraw do najdalszych zaktkw wiata. Z ich inicjatywy eglarze i handlarze sprzedawali i kupowali, oszukiwali czarnych, tych i brunatnych ludzi, zdobywali skarby, rabowali i odsyali upy do miasta, aby tu inwestowa, poycza, spekulowa. Tutaj, na tym skrawku ziemi w samym sercu Londynu, zabudowanym bankami, spkami akcyjnymi i domami ubezpieczeniowymi, zapaday decyzje o losach milionw ludzi, o ich pracy, zamonoci czy ndzy. Nutkinowi nigdy nie przyszo do gowy, e to siedlisko najwikszych rozbjnikw wiata, by bowiem uczciwym obywatelem. Mino wier wieku, magia zblaka i wtopia si w szary strumie ciemnych garniturw, parasoli, melonikw i teczek, ktre wleway si codziennie do City, aby po omiu godzinach pracy odpyn do podmiejskich rezydencji. By wic Nutkin w rdmiejskiej dungli Londynu przyjaznym i nieszkodliwym stworzeniem o cechach okrelonych przez swj modzieczy przydomek. W cigu tych lat dopasowa si do swojego biurka - zaywny, sympatyczny czowiek bliski pidziesitki, uprzejmy i miy dla sekretarek, ktre traktoway go po macierzysku i mwiy, e jest "sodki". Ale zupenie nie by przyzwyczajony do czytania czy choby tylko noszenia w teczce pornograficznych pism. Jednake tego ranka w jego yciu nastpi przeom. Przekrad si do ubikacji, zamkn si tam i zabra si do czytania wszystkich ogosze w Nowym Krgu. Zaskoczyy go i zdumiay. Przy niektrych znajdoway si zdjcia, przewanie amatorskie fotografie pa w samej bielinie. Inne ogoszenia odznaczay si wymownym tekstem reklamujcym tajemnicze - w kadym razie dla Samuela Nutkina - usugi. Szybko zrozumia, e kobiety ogaszajce si w tym pimie marzyy gwnie o tym, eby pozna osobicie zamonych i hojnych dentelmenw. Przeczyta magazyn od deski do deski, wsun go na dno teczki i szybko wrci do swojego biurka. Wieczorem udao mu si przewie pismo do mieszkania w Edenbridge, chocia przez ca drog zdawao mu si, e czyha na niego policja obyczajowa. Schowa swj skarb pod dywan przed kominkiem. Lettice nigdy tam nie zajrzy. Lettice, czyli pani Nutkin, bya niemal cakowicie przykuta do ka. Twierdzia, e cierpi na ciki artretyzm i dolegliwoci sercowe. 101 Diagnoza doktora Bulstroda okrelaa jej chorob jako zaawansowan hipochondri. Bya wt i such kobiet o ostrym nosie i jeszcze ostrzejszym gosie. Wiele lat upyno od czasu, kiedy bya rdem fizycznych uciech Samuela Nutkina, czy to w ku, czy te poza nim. Mimo to pozosta wiernym i przywizanym mem, zawsze gotowym do najwikszych powice, aby zaoszczdzi onie nawet Strona 60

Forsyth Opowiadania.txt najmniejszych przykroci. Nie zajmowaa si na szczcie domem ze wzgldu na bl w plecach, nie byo wic obawy, e zajrzy pod dywan. Nastpne trzy dni upyny Nutkinowi na gbokich rozmylaniach, ktre dotyczyy przede wszystkim jednej z ogaszajcych si pa. Z krtkich informacji, jakie podawaa, mona byo wnioskowa, e bya wysoka i miaa zaokrglone ksztaty. Trzeciego dnia zdecydowa si, usiad i napisa do niej list. Napisa krtko i rzeczowo na kartce zwykego biurowego papieru. Zacz od zwrotu "Droga Pani", po czym wyjani, e czyta jej ogoszenie i bardzo chciaby si z ni spotka. W samym rodku magazynu byy szczegowe instrukcje co do sposobu przesyania odpowiedzi na ogoszenia. Po napisaniu listu naleao woy go wraz z zaadresowan do siebie i ofrankowan kopert do drugiej koperty, opatrzonej numerem ogoszenia wypisanym owkiem. Kopert t wraz z nalenoci za usug polecano woy do trzeciej koperty i wysa na londyski adres czasopisma. Pan Nutkin wykona to wszystko starannie, podajc si za niejakiego pana Henry Jonesa, zamieszkaego na 27 Acacia Avenue. By to notabene jego prawdziwy adres. Przez nastpne kilka dni bieg do drzwi wejciowych, gdy tylko sysza kroki listonosza. Szstego dnia zobaczy wrd listw kopert zaadresowan do Henry'ego Jonesa. Wsun j do kieszeni i poszed na pitro, eby zabra od ony tac, na ktrej poda jej niadanie. W pocigu, w drodze do miasta, poszed do toalety i drcymi palcami otworzy kopert. Znalaz wasny list, a na jego odwrocie rcznie wypisan odpowied: Drogi Henry, bardzo dzikuj za zainteresowanie si moim ogoszeniem. Jestem pewna, e bdziemy si mogli dobrze zabawi. Zadzwo pod numer... ciskam, Sally. Numer telefonu wskazywa, e Sally mieszkaa w centrum Londynu, w dzielnicy Bayswater. Niczego wicej w kopercie nie byo. Samuel Nutkin przepisa numer telefonu na kartk papieru i schowa j do portfela, a list wraz z kopert podar, wrzuci do klozetu i spuci wod. 102 Kiedy wraca do przedziau, czu, e ma wypieki, i obawia si, e towarzysze podry zwrc na to uwag. Stary Fogarty wpisywa jednak wanie pozycj numer pitnasty (poziomo) do krzywki, a z pozostaych pasaerw aden nie podnis nawet gowy. W przerwie obiadowej Nutkin nakrci podany mu numer z automatu w najbliszej stacji kolejki podziemnej. Usysza niski gos kobiecy: "Halo?" Nutkin wepchn monet do aparatu, odchrzkn i powiedzia: - E... Halo... Czy to panna Sally? - Zgadza si - odpowiedzia matowy gos. - A kto mwi? - O... e... Nazywam si Jones, Henry Jones. Otrzymaem dzi rano od pani odpowied na mj list w sprawie pani ogoszenia... W suchawce sycha byo szelest przewracanych kartek papieru. - Ale tak, pamitam ci, Henry. Czy chciaby do mnie wstpi, kochanie? Samuel Nutkin poczu, e zamiast jzyka ma w ustach kawa starej gumy. - Tak, bardzo chtnie - wyjka. - Doskonale. Jest tylko jedna maa sprawa... Drogi Henry, widzisz, moi przyjaciele na og daj mi niewielki prezent. Pomaga mi to w paceniu komornego. Jakie dziesi funtw. Czy to ci odpowiada? Nutkin skin gow i powiedzia: "Tak". - wietnie, wobec tego kiedy bdziesz? - Mog tylko w porze obiadowej. Pracuj w City, a wieczorem jad do domu. - Czy jutrzejszy dzie ci odpowiada? Doskonale, w takim razie jutro o dwunastej trzydzieci. Podam ci adres... Kiedy o dwunastej trzydzieci nastpnego dnia Nutkin stan przed drzwiami mieszkania w jednym z zaukw Bayswater, by Strona 61

Forsyth Opowiadania.txt pewny, e ma gorczk. Zastuka nerwowo do drzwi. Usysza kroki w przedpokoju. Potem nastpia cisza. Kto najwyraniej przyglda mu si przez wziernik w drzwiach. - Prosz wej - usysza. Kiedy wszed, zamkna za nim drzwi i powiedziaa cicho: - Wic jeste, Henry? Prosz, wejd do pokoju, porozmawiamy sobie. Poszed za ni do pokoju. Serce bio mu jak mot. Bya starsza, ni si spodziewa. Stukna jej ju na pewno czterdziestka, na zniszczonej 103 twarzy miaa grub warstw makijau. Poza tym bya o dobre pitnacie centymetrw wysza od niego, moe dziki wysokim obcasom. Pomimo sigajcego do ziemi szlafroka wida byo, e ma stanowczo za szerokie biodra. Kiedy szlafrok rozchyli si, zauway, e nosi pod nim czarne nylonowe majtki i czerwon koszulk. Drzwi do przedpokoju zostawia otwarte. Pokj by licho umeblowany i nie byo w nim wielu przedmiotw osobistych. Kobieta umiechna si zalotnie. - Czy masz dla mnie ten may prezencik, Henry? Samuel Nutkin skin gow i wycign z kieszeni spodni dziesiciofuntowy banknot. Wzia go i woya do lecej na komodzie torebki. - Usid i odpocznij sobie. I nie denerwuj si tak. Czy masz jakie szczeglne yczenia? Nutkin przysiad na brzegu fotela. Zdawao mu si, e ma usta wypenione szybko schncym cementem. - To bardzo trudno wytumaczy - wymamrota. Sally znw si umiechna. - Nie wstyd si. Mw, co masz na myli. Powiedzia jej to w kocu. Nie zdziwia si. - W porzdku- powiedziaa lekko. - Wielu panw o to prosi. Zdejm marynark, spodnie i buty i chod do sypialni. Usucha jej i poszed za ni przez przedpokj do jasno owietlonej sypialni. Zamkna drzwi na klucz i woya go do kieszeni szlafroka, ktry nastpnie zdja i powiesia na haku. Po trzech dniach listonosz dorczy na Acacia Avenue 27 wraz z innymi listami zwyk, do grub kopert. Samuel Nutkin wybra poczt ze skrzynki i pooy j na stole, przy ktrym jad niadanie. Prcz grubej koperty nadanej w Londynie i zaadresowanej na nazwisko Samuela Nutkina by jeszcze list do Lettice od jej siostry i rachunek z kwiaciarni za jakie roliny doniczkowe. Nutkin beztrosko otworzy grub kopert, spodziewajc si, e jest w niej jaka reklamwka. Myli si jednak. Z koperty wypado sze fotografii. Leay teraz na stole, a Nutkin wpatrywa si w nie w niemym zdumieniu. Kiedy zrozumia ca prawd, ogarno go przeraenie. Zdjcia, dalekie od technicznej doskonaoci, byy jednak dostatecznie wyrane. Twarz kobiety bya ostra na wszystkich zdjciach, a na co najmniej dwch mona byo doskonale rozpozna jego wasn twarz. Trzscymi si rkoma szuka jakiego sowa wyjanienia w gbi koperty. Nie znalaz nic. Na jej odwrocie te nic nie byo. Wystarczyy same zdjcia. Pokazyway wszystko czarno na biaym. 104 Ogarnity lep panik wsun fotografie pod dywan przy kominku, tam gdzie wci spoczywa numer feralnego magazynu. Po chwili namysu wzi jednak ca paczk i spali j za garaem, wdeptujc obcasem popi w mokr ziemi. Wrci do pokoju. Mia ochot pozosta w domu i symulowa chorob, ale po namyle doszed do wniosku, e wzbudzi to tylko podejrzliwo Lettice. Zanis jej list od siostry na gr, zabra tac po niadaniu, po czym pobieg na stacj, eby zdy na pocig do City. Patrzy przez okno przedziau i stara si uspokoi skoatan gow. Dopiero kiedy mija New Cross, zorientowa si, w jaki sposb zosta nabrany. - Marynarka! - krzykn. - Marynarka i portfel! Stary Fogarty, ktry zastanawia si wanie nad siedem pionowo, Strona 62

Forsyth Opowiadania.txt pokrci gow. - Nie - mrukn - za duo liter. Samuel Nutkin wpatrywa si ponuro w poudniowe przedmiecie Londynu, przesuwajce si za oknem wagonu. Nie by przystosowany do takich sytuacji. Zimny strach ciska mu odek. Tego ranka w aden sposb nie mg skoncentrowa si na swojej pracy. W przerwie obiadowej sprbowa poczy si z numerem podanym przez Sally, ale odpowiedzia mu zachrypy mski gos, ktry owiadczy, e nie zna adnej Sally i e to pomyka. Nutkin sprbowa poczy si ponownie przez telefonistk, odpowiedzia jednake ten sam mczyzna. Nie byo wic pomyki. Zadzwoni do informacji i prbowa sprawdzi adres podanego mu numeru. Jednak numer by zastrzeony i bez polecenia sdziego pokoju biuro numerw nie udzielao informacji. Nutkin pojecha takswk na Bayswater. Okazao si, e mieszkanie jest zamknite, a na bramie wisi napis "Do wynajcia". Wtedy zrozumia, e nawet przy pomocy policji nie dowie si niczego. Mieszkanie zostao najwyraniej wynajte na jeden tydzie, i to na faszywe nazwisko, i ju zostao opuszczone. Biuro czasopisma przesyao na pewno odpowiedzi na ogoszenia pod jakim jednym umwionym adresem, a numer telefonu nalea do cakiem obcego czowieka, ktry po powrocie z urlopu zasta sforsowany zamek u drzwi swego mieszkania. Odebra pewnie od tego czasu wiele telefonw do jakiej Sally, ktrej oczywicie nie zna. Kiedy Nutkin wrci do domu, Lettice zrzdzia jeszcze bardziej ni zwykle. Byy do niego trzy telefony, ktre przerway jej popoudniow drzemk. 105 Po raz czwarty telefon zadzwoni zaraz po smej. Samuel Nutkin zerwa si z fotela i zostawiajc on przed telewizorem pobieg do aparatu znajdujcego si w przedpokoju. Mwi mczyzna, ale trudno byo si Nutkinowi zorientowa, czy to ten sam, z ktrym rozmawia po poudniu. Gos by stumiony, brzmia jakby przez chustk nakrywajc mikrofon. - Pan Nutkin? - Tak. - Pan Samuel Nutkin? - Tak. - A moe jednak pan Henry Jones? Samuel Nutkin poczu ucisk w doku. - Kto mwi? - spyta. - To niewane, przyjacielu. Czy otrzymae mj bilecik dzisiejsz poczt? - Czego ode mnie chcecie? - Zadaem ci pytanie, przyjacielu. Czy dostae odbitki? - Tak. - Przyjrzae im si dobrze? Samuel Nutkin zacisn zby. - Tak. - No c, niegrzeczny z ciebie chopiec. Mam chyba obowizek posa te zdjcia do twojego szefa. Ale tak, wiem, gdzie pracujesz i znam nazwisko twojego zwierzchnika. A drugi komplet odbitek mog posa do pani Nutkin. I do sekretarza twojego klubu tenisowego. Pan nosi w portfelu bardzo wiele legitymacji, panie Nutkin. - Panie, panie, niech pan tego nie robi - wybuchn Nutkin, ale gos w suchawce przerwa jego protesty. - Zaraz si rozcz. Nie prbuj zwraca si do policji. Zreszt nic mi nie mog zrobi. Zastanw si nad ca spraw trzewo i na zimno. Moesz dosta to wszystko, klisze i odbitki. O ktrej godzinie wychodzisz do pracy? - sma trzydzieci. - Zadzwoni jutro rano o smej. Dobrej nocy. Telefon zamilk. Nutkin dobrej nocy nie mia. Kiedy Lettice sza spa, powiedzia, e musi uregulowa ogrzewanie, pozosta na dole i dokadnie Strona 63

Forsyth Opowiadania.txt skontrolowa zawarto portfela. Kolejowy bilet sezonowy, ksieczka czekowa, legitymacja czonkowska klubu tenisowego, dwa listy, dwa zdjcia z on, prawo jazdy, karta klubu ubezpieczeniowcw 106 wicej ni trzeba, aby dowiedzie si sporo o nim i jego miejscu pracy. Pniej w bladym wietle ulicznej latarni, przenikajcym przez firanki sypialni, patrzy na niesympatyczn twarz ony picej w ssiednim ku - Lettice zawsze chciaa spa osobno - i usiowa sobie wyobrazi, co powiedziaaby po otwarciu grubej koperty, ktra moe nadej w czasie jego pobytu w biurze. Wyobraa sobie dyrektora Bensona w gabinecie na najwyszym pitrze, jak siedzi i trzyma w rku paczk odbitek. Myla o zebraniu prezydium klubu tenisowego, zwoanego specjalnie w celu ponownego rozpatrzenia jego czonkostwa, na ktrym wszyscy podaj sobie z rk do rk te straszne fotografie. To wszystko przekraczao jego wyobrani. Jedno byo jednak pewne. Taki wstrzs zabiby biedn Lettice. Nie przeyaby tego. A wic nie wolno dopuci, eby si o czymkolwiek dowiedziaa. Telefon zadzwoni punktualnie o smej. Samuel Nutkin czeka ju w hallu, ubrany jak zwykle w szary garnitur, bia koszul, z melonikiem, parasolem i teczk w rku, gotowy do szybkiego marszu na stacj. - Zastanowie si? - zapyta nieznajomy. - Tak - odpowiedzia drcym gosem Nutkin. - Chcesz te negatywy? - Tak, prosz pana. - Obawiam si, e bdziesz je musia kupi, przyjacielu. Musimy pokry nasze wydatki, a poza tym naley ci si maa nauczka. Nutkin przekn kilka razy lin. - Nie jestem bogaty - wyjka. - Ile dacie? - Tysic funtw - rzuci gos bez wahania. Samuel Nutkin by wstrznity. - Ale ja nie mam tyle pienidzy! - zaprotestowa. - W takim razie postaraj si o nie - szydzi gos w suchawce. Moesz dosta poyczk na hipotek swojego domku albo, jeeli wolisz, samochodu. Ale zdobd t fors, i to szybko. Jeszcze dzi. Zadzwoni wieczorem o smej. Gos umilk i w suchawce rozleg si sygna. Nutkin poszed na gr, pocaowa on w policzek i uda si do pracy. Tego dnia nie wsiad jednak jak zwykle do pocigu odchodzcego o 8.31 do Charing Cross, ale poszed do parku i usiad na awce. Siedzia niby samotny karzeek w meloniku pord kwiatw i drzew. Wiedzia, e musi si zastanowi, a to byo niemoliwe w towarzystwie starego Fogarty'ego z tymi jego wiecznymi krzywkami. 107 Przypuszcza, e gdyby si postara, poyczyby jako te tysic funtw, ale wywoaoby to niewtpliwie due zdziwienie w banku. Zwaszcza gdyby zada od dyrektora, eby wypacono mu t sum zaraz, i to w gotwce. Mgby powiedzie, e chodzi o dug karciany, ale nikt by mu nie uwierzy, bo wszyscy wiedzieli, e w karty nie gra. Nie pi, jeeli nie liczy kieliszka wina od czasu do czasu. Nie pali. Najwyej czasami jedno cygaro po proszonej kolacji. A wic z pewnoci domyl si, e chodzi o kobiet. Co robi? Co robi? - pyta w kko samego siebie. Moe pj na policj? Oni mogliby oczywicie znale tych ludzi mimo faszywych nazwisk i adresw. Ale potem odbyaby si sprawa sdowa, na ktrej trzeba by byo wystpi w charakterze wiadka. Nutkin nieraz czyta w gazetach, e w takich wypadkach mona nie podawa nazwiska, e figuruje si jako pan X, ale tyle osb mogo rzecz rozszyfrowa. Po dwudziestu piciu latach monotonnego ycia biurowego nie sposb ukry sprawy sdowej. O dziewitej trzydzieci opuci park, znalaz budk telefoniczn i zadzwoni do biura. Powiedzia kierownikowi swojego dziau, e le si czuje, ale po poudniu bdzie na pewno za biurkiem. Potem poszed do banku. Po drodze ama sobie gow szukajc Strona 64

Forsyth Opowiadania.txt jakiego wyjcia i przypominajc sobie wszystkie sprawy o szanta, o ktrych czyta w gazetach. Jak nazywaj to, co mu si przytrafio? Chyba wymuszaniem pienidzy pogrkami. Nieza prawnicza formuka, pomyla z gorycz, ale czy mona pomc ofierze szantau? Gdyby by modszy i do tego kawalerskiego stanu, powiedziaby im, eby go pocaowali. Ale jak teraz zmieni posad? Poza tym istniaa przecie Lettice, nieszczsna, przewraliwiona Lettice. Ten szok na pewno by j zabi. Nutkin postanowi za wszelk cen oszczdzi onie takiego ciosu. Przy drzwiach banku opucia go jednak odwaga. Nie mg stan przed dyrektorem z tak dziwnym i trudnym do wytumaczenia daniem. To tak, jakby mu powiedzia: "Jestem ofiar szantau i prosz o poyczk w wysokoci tysica funtw". A poza tym, czy tamci nie zadaj nastpnych sum? Na pewno wycign z niego cay majtek, a potem i tak rozel fotografie po ludziach! To prawie pewne. Postanowi w kadym razie nie bra pienidzy z miejscowej filii banku. Rozwizania trzeba szuka w Londynie - powiedzia sobie po dugich wahaniach. Podjwszy t decyzj, wsiad do pocigu. Bya godzina 10.31. Do City przyjecha tu przed przerw obiadow, wic dla wype108 nienia czasu poszed po zakupy. By czowiekiem zbyt ostronym, eby nosi przy sobie tysic funtw. Wszed do sklepu z artykuami biurowymi i zakupi stalow, zamykan na klucz kasetk na pienidze. W kilku innych sklepach zakupi: p kilo lukru - tumaczc sprzedawcy, e zamierza zala nim urodzinowy tort ony - puszk sztucznego nawozu przeznaczonego dla r w ogrdku, puapk na myszy, miedziane druciki do bezpiecznikw, dwie baterie do latarki elektrycznej, kolb do zalutowania dziury w czajniku i kilka innych drobnych przedmiotw, ktre kady czowiek powinien mie w domu. O drugiej po poudniu siedzia za swoim biurkiem. Zapewni szefa, e czuje si znacznie lepiej, i zabra si do pracy nad ksigami rachunkowymi. Nikomu nie przyszoby do gowy, e Samuel Nutkin potrafiby w podstpny sposb podj jakiekolwiek pienidze z konta swojego przedsibiorstwa. O godzinie smej tego wieczoru siedzia jak zwykle z Lettice przed telewizorem. Zadzwoni telefon, a w suchawce odezwa si zachrypy gos: - No i co, pienidze s, panie Nutkin? - Eee... tak... - odpowiedzia Nutkin i zanim tamten mg si odezwa, popiesznie doda: - Panie, niech mi pan odele te negatywy i zapomnijmy o wszystkim. Po drugiej stronie zapanowao nasycone zdumieniem milczenie. - Czy ty zwariowa? - odezwa si wreszcie zachrypy gos. - Nie - odrzek powanie Nutkin. - Ale chciabym, eby pan przemyla wszystkie przykre konsekwencje, jakie wynikn z paskich da. - Suchaj, durny czowieku - rozzoci si tamten. - Albo zrobisz, co ci ka, albo dla samej przyjemnoci posyam te fotki do twojej ony i szefa! Nutkin westchn. - Wanie tego si obawiaem. Mw dalej! - Jutro w przerwie obiadowej wsidziesz w takswk i pojedziesz na Albert Bridge Road. Wejdziesz do parku Battersea i pjdziesz Alej Zachodni w kierunku rzeki. W poowie alei skrcisz w lewo i pomaszerujesz w stron centralnego placu. Dojdziesz do takiego miejsca, w ktrym stoj dwie awki, jedna obok drugiej. O tej porze nie powinno tam by nikogo. Miej ze sob paczk zawinit w brzowy papier, wsu j pod pierwsz awk i pjd dalej. Wyjdziesz z parku drug bram. Zrozumiae? - Zrozumiaem. 109 - W porzdku. I jeszcze jedno. Pamitaj, e od momentu, kiedy znajdziesz si w parku, bdziesz obserwowany. Niech ci nie przyjdzie Strona 65

Forsyth Opowiadania.txt do gowy, e gliny mog co pomc. Najmniejsze podejrzenie, e w pobliu jest jaki tajniak, i ulatniam si. A wiesz, co si wtedy stanie, prawda, Nutkin? - Wiem - odpar cicho Nutkin. - To dobrze. Zrb, co ci ka, a wszystko pjdzie gadko. Mczyzna odwiesi suchawk. Po kilku minutach Samuel Nutkin przeprosi on i poszed do garau. Chcia by przez pewien czas sam. Nastpnego dnia postpi dokadnie tak, jak mu nakazano. Kiedy szed alej po zachodniej stronie parku i dociera ju do zakrtu prowadzcego do placu centralnego, zatrzyma go motocyklista. Sta rozkraczony nad swym pojazdem i studiowa map. Na gowie mia hem, a twarz zasaniay mu gogle i kolorowa chustka. - Hej, kolego, czy moe mi pan pomc? - krzykn. Nutkin by czowiekiem uprzejmym, wic podszed do motocyklisty i pochyli si nad jego map. - Dawaj t paczk, Nutkin! - sykn tamten. Nutkin poczu ostre szarpnicie i jego paczka znalaza si w mgnieniu oka w koszyku pod kierownic motocykla. Potem rozleg si ryk motoru i po chwili motocykl znalaz si na zatoczonej Albert Bridge Road. Wszystko to stao si byskawicznie. Nawet gdyby ich obserwowa jaki policjant, nie zdoaby zatrzyma motocyklisty. .Nutkin potrzsn ze smutkiem gow i powrci do City, do swojego biura. Min tydzie. Pewnego wieczoru do drzwi domku Samuela Nutkina zadzwoni czowiek o dugiej, koskiej twarzy i brzowych, smutnych oczach. Sta w progu w dugim czarnym paszczu i na tle pochmurnego wieczornego nieba jego sylwetka wygldaa jak sylwetka przedsibiorcy pogrzebowego. - Pan Nutkin? - Pan Samuel Nutkin? - Tak, to ja. - Sierant detektyw Smiley. Czy mgbym prosi pana o kilka chwil rozmowy? - Czowiek wycign legitymacj, ale Nutkin nie patrzc na ni skin gow na znak zgody. - Prosz, niech pan wejdzie. Sierant Smiley by wyranie zmieszany. - Chciabym z panem pomwi o bardzo osobistej i moe nawet ambarasujcej sprawie... - zacz. 110 - Mj Boe - przerwa Nutkin - nie musi si pan krpowa, sierancie. Smiley patrzy zdziwiony. - Nie musz si krpowa...? - Oczywicie, e nie. Chodzi panu o bilety na bal policji, prawda? W klubie tenisowym zawsze kupujemy kilka. Bdc w tym roku sekretarzem klubu, spodziewaem si nawet... Smiley odchrzkn z zaenowaniem. - Obawiam si, e tym razem nie chodzi o bal policji. Jestem tu w zwizku z pewnym dochodzeniem. - To jeszcze nie powd, eby si pan czu nieswojo. Minie szczk sieranta drgay pod napit skr. - Miaem na myli, e moe to pana bdzie krpowa, nie mnie wyjani cierpliwie. - Czy ona jest w domu? - Tak, ale ley w ku. Jej zdrowie... Wanie w tej chwili rozleg si z gry rozdraniony gos: - Kto tam przyszed, Samuelu? - Pan z policji, kochanie. - Z policji? - Bd spokojna, kochanie - odpowiedzia Nutkin. - Chodzi o zbliajcy si turniej tenisowy z policyjnym klubem sportowym. Sierant Smiley ze zrozumieniem skin gow i przeszed za Nutkinem do salonu. - Moe powie mi pan teraz, o co panu chodzi i dlaczego miabym by skrpowany? - spyta Nutkin po zamkniciu drzwi. - Przed kilkoma dniami - zacz sierant Smiley - moi koledzy z policji stoecznej odwiedzili pewne mieszkanie w centrum Londynu. Przeszukujc je, natrafili w zamknitej na klucz szufladzie na paczk Strona 66

Forsyth Opowiadania.txt kopert. Samuel Nutkin patrzy na policjanta z dobrotliwym zainteresowaniem. - Kada z tych kopert - a byo ich okoo trzydziestu - zawieraa kartk z nazwiskiem i adresem jakiego mczyzny, w niektrych wypadkach by rwnie adres miejsca pracy. Poza tym w kadej z kopert znajdowao si okoo tuzina negatyww, przedstawiajcych panw w rednim wieku w towarzystwie kobiety w pozycjach, ktre mona by nazwa bardzo kompromitujcymi. Samuel Nutkin zblad i nerwowo zagryz wargi. Smiley spojrza na niego surowo i cign dalej: - Na wszystkich fotografiach bya ta sama kobieta. Jest znana policji jako zawodowa prostytutka, kilkakrotnie karana. 111 Niestety musz panu powiedzie, e na jednej z tych kopert widnieje paskie imi, nazwisko i adres, a sze negatyww przedstawia pana... w rnych sytuacjach z t kobiet. Ustalilimy, e zajmowaa ona przez jaki czas wraz z pewnym osobnikiem mieszkanie, w ktrym policja dokonaa rewizji. Czy pan mnie sucha? Samuel Nutkin siedzia z pochylon gow i wpatrywa si w dywan. Wreszcie westchn gboko. - O mj Boe - wyszepta - fotografie. Wic robili zdjcia. Co za wstyd, gdyby to wyszo na jaw. Przysigam panu, panie sierancie, nie wiedziaem, e to, co robi, jest nielegalne. Sierant Smiley zatrzepota powiekami. - Panie Nutkin, niech mnie pan dobrze zrozumie. To, co pan robi, nie jest nielegalne. Paskie ycie prywatne naley do pana i policja nie interesuje si nim, dopki dziaa pan w ramach prawa. A odwiedziny u prostytutki nie s przez adne prawo zabronione. - Nie rozumiem... przecie pan mwi, e toczy si dochodzenie? - Nie dotyczy ono pana - owiadczy zdecydowanie sierant. Czy mog mwi dalej? Dzikuj. Ot policja stoeczna jest pewna, e mczyni, ktrzy bywali w mieszkaniu tej kobiety bd zarekomendowani przez osobistych znajomych, bd zwabieni przez ogoszenia, byli fotografowani i identyfikowani po to, eby ich potem mona byo szantaowa. Samuel Nutkin patrzy na sieranta ze zdumieniem. Nie by przyzwyczajony do takich rozmw. - Szanta - wyszepta. - O mj Boe, to jeszcze straszniejsze... - Ma pan racj... Ot... - detektyw wycign z kieszeni fotografi. - Czy pan poznaje t kobiet? Samuel Nutkin przyjrza si uwanie zdjciu. Widniaa na nim kobieta, ktr zna jako Sally. Skin potakujco gow. - Dzikuj - powiedzia sierant, chowajc fotografi do kieszeni. Chciaem pana jeszcze poprosi, eby opowiedzia mi pan, w jaki sposb pan t kobiet pozna. Nie bd robi adnych notatek i zachowam wszystko w dyskrecji, chyba e si okae, i posiada pan istotne dla ledztwa informacje. Samuel Nutkin jkajc si zrelacjonowa spraw od samego pocztku. Opowiedzia sierantowi, jak przypadkowo znalaz magazyn, zapozna si z jego treci w toalecie biurowej, powiedzia nawet o swojej trzydniowej rozterce i walce z pokus napisania listu, wreszcie o wysaniu go i podpisaniu nazwiskiem Henry Jones. Opowiedzia o tym, jak otrzyma odpowied, zanotowa numer 112 telefonu i zniszczy list, a take o rozmowie telefonicznej i umwieniu si na nastpny dzie na dwunast trzydzieci. Opowiedzia, jak kobieta kazaa mu zdj marynark, zostawi j w salonie i zaprowadzia go do sypialni. Wyzna, e zdarzyo mu si to po raz pierwszy w yciu. Przyzna te, e po powrocie do domu natychmiast spali magazyn zawierajcy ogoszenie i przysig sobie, e ju nigdy w yciu nie zrobi niczego podobnego. - A teraz - odezwa si Smiley - spytam pana o rzecz bardzo istotn. Czy od tego popoudnia odebra pan jaki telefon, czy te Strona 67

Forsyth Opowiadania.txt moe telefonowano w paskiej nieobecnoci z pogrkami i daniem pienidzy za te fotografie? Samuel Nutkin potrzsn przeczco gow. - Nie - powiedzia. - Jeszcze chyba do mnie nie doszli. Smiley umiechn si po raz pierwszy. - Nie doszli do pana i chyba ju nie dojd. Zdjcia s w rku policji. Nutkin spojrza na niego z nadziej w oczach. - Oczywicie. Przecie prowadzicie ledztwo. Zdemaskowalicie ich, zanim si do mnie zabrali. Prosz mi powiedzie, sierancie, co teraz bdzie z tymi okropnymi fotografiami? - Kiedy poinformuj Scotland Yard, e te, ktre dotycz pana osoby, nie s istotne dla ledztwa - zostan spalone. - O! Jake si ciesz! Ale prosz mi powiedzie, czy ta para prbowaa szantaowa innych mczyzn? - Na pewno - odpar sierant Smiley wstajc. - I na pewno inni detektywi Scotland Yardu rozmawiaj w tej chwili z kilkunastoma dentelmenami figurujcymi na zdjciach. Z ich zezna dowiemy si, do kogo szantayci zwracali si o pienidze. - Ale w jaki sposb dojdziecie prawdy? Przecie niektrzy z tych panw moe nawet ju zapacili haracz, ale ze wstydu nie przyznaj si do tego nawet policji. Sierant Smiley spojrza z umiechem na urzdnika biura ubezpiecze. - Zestawienia bankowe, prosz pana. Wikszo ludzi ma rachunek w banku. Aby zgromadzi wiksz kwot, szantaowani musieli zwrci si do banku albo sprzeda co wartociowego. Zawsze pozostaje jaki lad. - Podziwiam czowieka, ktry zwrci si do policji i zdemaskowa tych ajdakw - powiedzia Nutkin, kiedy znaleli si ju w przedpokoju. - Nie jestem pewien, czy zdobybym si na to, gdyby si do 113 8 - Czysta robota mnie dobrali. Mam nadziej, e nie bd musia skada formalnych zezna? Wiem, e s one teoretycznie poufne, ale ludzie zawsze si jako o wszystkim dowiaduj... - Nie, panie Nutkin, nie bdzie pan wiadkiem w tej sprawie. - Bardzo mi al czowieka, ktry zdemaskowa t band i bdzie musia stan przed sdem. - Nikt spord osb znajdujcych si na licie nie bdzie musia zeznawa. - Nie rozumiem. Przecie zdemaskowalicie t par na podstawie czyich zezna. Na pewno aresztujecie kogo. ledztwo... - Panie Nutkin - powiedzia sierant ju w drzwiach - my nie prowadzimy ledztwa w sprawie szantau. Tu chodzi o morderstwo. Nutkin patrzy na policjanta ze zdumieniem. - Morderstwo... - wyjka. - A wic oni kogo zabili? - Kto? - Szantayci. - Nie, prosz pana - oni nikogo nie zabili. To ich kto zabi. Nie wiemy jeszcze, kto. ledztwo w takich sprawach jest trudne. Mogli szantaowa setki ludzi, a wreszcie komu udao si dotrze do ich kryjwki. Prowadzili wszystkie rozmowy z automatw telefonicznych. Niszczyli wszystkie dowody z wyjtkiem materiaw fotograficznych. Bardzo trudno bdzie znale jakikolwiek lad. - Tak, rozumiem - mrucza Nutkin. - Ale... czy ich... zastrzelono? - Nie. Sprawca po prostu dostarczy im do mieszkania paczk. Musia wic zna ich kryjwk. W paczce bya kasetka na pienidze z kluczykiem przywizanym tam do wieka. Kiedy zbrodnicza para otworzya zamek, wieko odskoczyo na skutek dziaania mechanizmu, ktry nasze laboratorium zidentyfikowao jako puapk na myszy. Wtedy adunek umieszczony w kasecie wybuch i rozszarpa oboje na kawaki. Pan Nutkin patrzy na sieranta jak na bstwo greckie, ktre zstpio z Olimpu i stano przed nim. Strona 68

Forsyth Opowiadania.txt - To nie do wiary - wyszepta. - Ale gdzie, u Boga Ojca, szacowny obywatel angielski mg zdoby bomb? Smiley potrzsn gow. - W dzisiejszych czasach, prosz pana, nie jest to takie trudne. Peno tu Arabw, Irlandczykw i rnych innych cudzoziemcw. Zreszt mona sobie przeczyta instrukcje w rnych ksikach. To nie to, co za moich czasw. Dzisiaj byle szesnastolatek, uczcy si 114 chemii, moe skonstruowa adunek wybuchowy, jeeli tylko zdobdzie odpowiednie materiay. Dobranoc, panie Nutkin. Nie myl, e bd pana jeszcze musia trudzi. Nastpnego dnia, korzystajc z pobytu w City, Nutkin wstpi do ramiarza i odebra fotografi, ktr odda tam przed dwoma tygodniami do oprawy. Prosi wtedy o zrobienie nowej ramy i zatrzymanie zdjcia do czasu, a si zjawi. Tego wieczoru fotografia powrcia na honorowe miejsce obok kominka. Bya to stara fotografia, przedstawiajca dwch modych ludzi w mundurach Krlewskich Saperw z oznakami jednostki rozminowywania. Siedzieli okrakiem na olbrzymiej piciotonowej bombie niemieckiej, zwanej Wielki Fryc. Przed nimi na kocu leao kilkadziesit czci skomplikowanego mechanizmu bomby, zawierajcego sze zabezpiecze przed rozbrojeniem. Jeden z modziecw by szczupy, mia pocig twarz i nosi na naramiennikach oznaki majora. Drugi, niski i tgi, mia na nosie okulary. Podpis pod zdjciem gosi: Od wdzicznych mieszkacw wsi Steeple Norton Czarodziejom Rozbrajaczom: majorowi Mik'owi Halloranowi i kapralowi Samowi Nutkinowi. Lipiec 1943. . Samuel Nutkin popatrzy z dum na zdjcie. - Byle szesnastolatek! - rozemia si. DOWD RZECZOWY Nie jest pan zobowizany do mwienia, ale wszystko, co pan powie, zostanie zapisane i moe by uyte jako dowd. (Fragment oficjalnej formuy wygaszanej przez brytyjsk i irlandzk policj do osb podejrzanych.) Wielki samochd policyjny zjecha na brzeg jezdni i zatrzyma si w odlegoci okoo pitnastu metrw przed kordonem zamykajcym ulic. Jego kierowca nie wyczy silnika. Wycieraczki chodziy rytmicznie po powierzchni przedniej szyby, cierajc z niej uporczyw mawk. Gwny inspektor Wiliam J. Hanley przyglda si z tylnego siedzenia grupom ludzi, zgromadzonych poza policyjnym kordonem, i niezdecydowanym urzdnikom, krccym si w jego obrbie. - Prosz zaczeka - rzuci kierowcy i wysiad. Kierowca ucieszy si. Wntrze samochodu byo wygodne i ciepe. Spacerowanie po tej ndznej ulicy, do tego na deszczu, to rednia przyjemno, pomyla. Skin inspektorowi gow i wyczy silnik. Szef lokalnego komisariatu policji zatrzasn za sob drzwiczki, owin si mocniej ciemnogranatowym paszczem i ruszy zdecydowanym krokiem w kierunku przerwy w kordonie, przy ktrej przemoczony policjant kontrolowa papiery osb wchodzcych i wychodzcych z zamknitego terenu. Na widok Hanleya zasalutowa i odsun si, eby go przepuci. Wielki Bili Hanley by policjantem od dwudziestu siedmiu lat. Zaczyna swoj karier patrolujc wybrukowane kocimi bami zauki dzielnicy Liberties, by potem wspina si powoli po wszystkich szczeblach policyjnej suby i wreszcie dotrze do obecnego stanowiska. Mia bardzo odpowiedni wygld. Ponad metr osiemdziesit dwa wysokoci, masywny jak ciarwka. Przed trzydziestu laty uchodzi za najlepszego napastnika rugby, jakiego kiedykolwiek wydao hrabs116 two Athlone. Wchodzi w skad najlepszej druyny w historii Irlandii i by dumny ze swojej zielonej koszulki. Przez trzy kolejne sezony Karl Mullen prowadzi j od zwycistwa do zwycistwa, zdobywajc co roku Potrjny Puchar i bijc na gow Anglikw, Walijczykw, Szkotw i Francuzw. Kiedy Hanley wstpi w szeregi policji, Strona 69

Forsyth Opowiadania.txt osignicia sportowe niewtpliwie pomogy mu w karierze. Lubi swoj prac, dawaa mu zadowolenie - i to pomimo kiepskiej pacy i dugich godzin. Ale w kadym zawodzie istniej zadania, ktre nie sprawiaj przyjemnoci. Tego poranka musia wypeni jedno z nich: bya to eksmisja. Ju od dwch lat Rada Miejska Dublinu dokonywaa rozbirki szeregu maych, bliniaczych domkw, skadajcych si z jednego pokoju na parterze i jednego na pitrze. Znajdoway si na obszarze zwanym Gloucester Diamond. Nikt nie wiedzia, skd wzia si taka osobliwa nazwa. Dzielnica ta nie miaa nic wsplnego ani z bogactwem, ani z przywilejami krlewskiej angielskiej rodziny Gloucesterw, ani z kosztownym blaskiem diamentw. Skadaa si gwnie z ruder pooonych tu za dokami pnocnego brzegu rzeki Liffey. Wiksza cz jej terenu bya ju zrwnana z ziemi, a mieszkacy przeniesieni do mieszka w blokach, ktrych bezduszne bryy widoczne byy przez mawk w odlegoci okoo kilometra. Teren ten znajdowa si w samym sercu obszaru podlegajcego komisariatowi Billa Hanleya, on wic by odpowiedzialny za wykonanie zadania. Widowisko rozgrywajc si za podwjnym rzdem barier, ogradzajcych rodek obszaru, bdcego niegdy ulic o nazwie Mayo Road, byo rwnie ponure, jak panujca tego ranka listopadowa pogoda. Po jednej stronie ulicy cigny si kupy gruzu, na ktrych wkrtce miay przystpi do pracy koparki, by przygotowa teren i fundamenty pod nowe centrum handlowe. Ale orodkiem zainteresowania bya druga strona ulicy. Na przestrzeni kilkudziesiciu metrw w jedn i drug stron nie sta ju aden budynek. Teren by paski jak patelnia, na gadkim, czarnym asfalcie nowego parkingu byszczaa woda. Przeznaczono go dla samochodw przyszych pracownikw projektowanego w pobliu biurowca i zajmowa przestrze niecaego hektara, ogrodzon z trzech stron wysok siatk. W samym rodku przyszego parkingu, frontem do Mayo Road, stercza may domek, zupenie jak pieniek pojedynczego zba. Dokoa wszystkie inne domy zostay ju rozebrane, tote jego ciany podparte byy grubymi belkami. Miejsce, gdzie niegdy stay otaczajce go 117 domy, zalano asfaltem, ktry tworzy teraz niby-morze, zalewajce samotny zamek z piasku. I to wanie ten domek i jego stary, przeraony mieszkaniec stanowili cel porannej policyjnej akcji. Dla mieszkacw nowych blokw, ktrzy przyszli, eby obejrze sobie eksmisj ostatniego z ich dawnych ssiadw, bya to doskonaa rozrywka. Bili Hanley wysun si naprzd. Przed frontowym, wejciem do samotnego domku staa najwiksza grupa urzdnikw. Wszyscy wpatrywali si w ruder, jak gdyby teraz, kiedy ju nadesza chwila akcji, nie bardzo wiedzieli, co robi. Nie bardzo te byo na co patrze. Od strony chodnika cign si niski ceglany mur, okalajcy co w rodzaju ogrdka. Ale c to by za ogrdek. Po prostu kilka metrw gruntu, poronitego pltanin chwastw. Drzwi frontowe byy zniszczone i poznaczone bliznami po rzucanych w nie kamieniach. Hanley wiedzia, e za tymi drzwiami znajduje si przedpokj o powierzchni metra kwadratowego, potem wskie schody prowadzce na pitro. Drzwi na prawo prowadziy do pokoju o jednym wybitym teraz i zaklejonym tektur oknie. Jeszcze wskie przejcie do maej brudnej kuchni i drzwi wychodzce na podwrko i stojcy tam wychodek. W pokoju na dole znajdowa si niewielki kominek. Hanley, stojc z boku, widzia nalece do domku podwrko, tej samej szerokoci co dom i dugie na jakie osiem metrw. Odgradza je dwumetrowy drewniany pot. Ludzie, ktrzy tam zajrzeli, powiedzieli Hanleyowi, e byo cae pokryte ajnem czterech pstrokatych kur, trzymanych w klatce przy tylnej czci potu. Te kury stanowiy cay dobytek staruszka. Rada Miejska zrobia ju wszystko co w jej mocy dla starego samotnika. Zaproponowano mu zastpcze mieszkanie w nowym, jasnym i czystym domu albo may, wasny domek w innym miejscu. Strona 70

Forsyth Opowiadania.txt Odwiedzili go opiekunowie spoeczni, filantropowie i emisariusze miejscowego kocioa. Tumaczyli mu, co i jak, przymilali si do niego, dawali mu coraz to nowe terminy. Ale on twardo odmawia. Dokoa jego domku, przed nim i za nim, rozwalano ulic, lecz on nie chcia si nigdzie ruszy. Prace postpoway naprzd, plac na parking zosta wyrwnany, wyasfaltowany i ogrodzony z trzech stron. Ale stary czowiek trwa przy swoim. Lokalna prasa bawia si znakomicie kosztem "Pustelnika z Mayo Road". Podobnie jak miejscowa dzieciarnia, ktra obrzucaa dom kamieniami i botem. Dzieciaki wybijay szyby, a stary czowiek przeklina je, wysuwajc gow przez puste framugi okien. Rada Miejska wydaa wreszcie nakaz eksmisji oraz zgod na usunicie lokatora si, i oto w w deszczowy listopadowy poranek 118 policja, czyli zbrojne rami miasta, ustawia si przed frontowym wejciem do domku. Szef urzdu mieszkaniowego przywita si z Hanleyem. - Przykra robota - powiedzia. - Zawsze tak jest. Nie cierpi eksmisji. - Ano, tak - odpowiedzia Hanley i rozejrza si. Dwaj komornicy, wielcy, krzepcy mczyni, wygldali na zaenowanych. Byo tam jeszcze dwch przedstawicieli rady miejskiej, kto z wydziau socjalnego, dwaj policjanci Hanleya, lekarz i grupka pomniejszych urzdnikw. Obecny by rwnie Barney Kelleher, fotograf lokalnej gazety, a z nim mody, pocztkujcy reporterek. Hanley utrzymywa dobre stosunki z miejscow pras i przyjani si z pewn rezerw - z jej starszymi wsppracownikami. Obie strony reprezentoway swoje interesy i nie miay powodu do prowadzenia podjazdowej wojny, Barney mrugn do inspektora, Hanley odpowiedzia mu skinieniem gowy. Reporterek wzi to za oznak poufaoci. - Wycigniecie go si? - zapyta wesoym gosem. Barney Kelleher rzuci mu jadowite spojrzenie. Hanley rwnie popatrzy na smarkatego dziennikarzyn i patrzy na niego tak dugo i uparcie, e mody czowiek poaowa swojego pytania. - Bdziemy tak agodni, jak tylko potrafimy - powiedzia Hanley z powag. Mody reporter zacz szybko robi notatki. Gwnie po to, eby wykaza si aktywnoci, gdy nietrudno byo zapamita tak krtkie zdanie. Nakaz eksmisji wymienia godzin dziewit. Byo ju dwie minuty po. Hanley skin gow na szefa urzdu mieszkaniowego. - Zaczynajcie - powiedzia. Urzdnik podszed pod drzwi domku i mocno w nie zastuka. Nie byo odpowiedzi. - Jest pan tam, panie Larkin? - zawoa. Nadal nie byo odpowiedzi. Urzdnik spojrza na Hanleya. Ten skin gow. Urzdnik odchrzkn i gono odczyta nakaz eksmisji. Na pewno by dobrze syszalny wewntrz domu. Odpowiedziao mu milczenie. Wtedy cofn si do gromadki stojcych na drodze urzdnikw. - Damy mu pi minut? - zapyta. - Dobrze - odpar Hanley. Zza ochronnej bariery, za ktr wci rs tum dawnych ssiadw, rozlegy si pomruki protestu. Wreszcie kto z tylnych rzdw odway si odezwa goniej. - Dajcie mu spokj - zawoa. - To biedny stary czowiek! Inspektor podszed powoli do bariery. Nie pieszc si przeszed 119 wzdu niej, patrzc ludziom w oczy. Wikszo spucia wzrok. Wszyscy zamilkli. - Okazujecie mu wspczucie? - zapyta cicho. - Czy to wspczucie wybio mu zim wszystkie szyby, tak e o may wos nie zamarz? Czy wspczucie obrzucao go kamieniami i botem? Ludzie milczeli. - Pjdcie po rozum do gowy - doda Hanley i wrci do grupy stojcych przed drzwiami domku urzdnikw. Za barier zapanowao milczenie. Inspektor skin na komornikw. - Rbcie swoje - powiedzia. Strona 71

Forsyth Opowiadania.txt Obydwaj mczyni mieli w rkach omy. Jeden z nich przeszed pod boczn cian, pomidzy druciane ogrodzenie i rg ceglanego muru. Z atwoci rozerwa siatk i wszed na podwrko. Podszed do kuchennych drzwi i zastuka w nie omem. Jego kolega, stojcy przy wejciu od frontu, te zacz wali w drzwi. Ze rodka nadal nikt si nie odzywa. Czowiek stojcy od strony frontu podway drzwi omem. Otworzyy si natychmiast, ale tylko na kilka centymetrw. Byy zastawione meblami. Urzdnik pokiwa smutno gow i podwaajc drug stron drzwi, wyama oba zawiasy. Nastpnie wycign, sztuka po sztuce, krzesa i stoy zawalajce przedpokj, wszed do rodka i zawoa: - Panie Larkin! Od tyu domu dochodzi trzask pkajcych desek. To drugi urzdnik wamywa si do kuchni. Podczas gdy komornicy przeszukiwali parter, tum zachowywa cisz. W oknie sypialni na pitrze ukazaa si blada twarz. Ludzie zauwayli j. - Jest tam! - rozlegy si trzy, cztery gosy. Brzmiay jak okrzyki nagonki, ktra dostrzega lisa uciekajcego przed myliwymi. Jeden z komornikw wysadzi gow przez ram wejciowych drzwi. Hanley ruchem gowy wskaza mu okno sypialni. Obydwaj urzdnicy wdrapali si na gr po wskich schodach. Twarz znikna z okna. Obeszo si bez przemocy. Ju po chwili komornicy zaczli schodzi na d. Jeden z nich nis starego, wtego czowieka. Wyszed na deszcz i przystan, nie wiedzc, co dalej robi. Opiekun spoeczny przybieg z suchym kocem. Komornik postawi starca na nogi, obydwaj mczyni owinli go kocem. Stary czowiek robi wraenie niedoywionego i nieco nieprzytomnego, ale przede wszystkim bardzo przestraszonego. Hanley odwrci si ku swojemu samochodowi i skinieniem rki przywoa kierowc. Powzi ju decyzj. Rada Miejska moe tego biedaka zabra pniej do domu starcw, ale przede wszystkim trzeba da mu teraz porzdne niadanie i kubek gorcej herbaty. - Posadcie go z tyu - nakaza komornikowi. Kiedy starzec znalaz si w ciepym wntrzu samochodu, Hanley usiad obok niego. 120 - Ruszajmy! - zawoa do kierowcy. - Kilometr std, na drugiej przecznicy w lewo, jest kawiarenka. Jedmy tam! Kiedy samochd przejeda przez przerw w barierze i mija milczcy tum, Hanley przyjrza si swojemu osobliwemu gociowi. Stary czowiek mia na sobie brudne spodnie, cienk marynark i rozpit koszul. Twarz mia pomarszczon, cer niezdrow. Milczc patrzy przed siebie, na oparcie przedniego siedzenia, i unika oczu Hanley a. - To musiao si wczeniej czy pniej sta - powiedzia Hanley agodnym tonem. - Wiedzia pan przecie. Pomimo swojego wzrostu i siy, ktrej uywa, kiedy mia na to ochot i kiedy trzeba byo napdzi strachu obuzom z dokw, Bili Hanley by czowiekiem agodnym, znacznie agodniejszym, ni wskazywaaby na to jego grubo ciosana twarz i dwukrotnie zamany nos. Stary czowiek obrci z wolna gow w jego stron, lecz nie odezwa si. - Wiedzia pan, e trzeba si bdzie przeprowadzi - cign Hanley. - Zaatwiono panu bardzo dobre miejsce. Ciepe zim i z dobrym jedzeniem. Sam pan zobaczy. Samochd podjecha przed kawiarni. Inspektor wysiad i zwrci si do kierowcy. - Wprowad go do rodka. W kawiarni byo ciepo i duszno. Hanley wskaza wolny stolik w kcie. Policyjny kierowca zaprowadzi tam starego czowieka i posadzi go na stojcym tyem do ciany krzele. Stary wci milcza. Nie podzikowa, ale te nie protestowa. Inspektor spojrza na wiszc na cianie za barem kart. Waciciel kawiarni wytar rce w cierk i spojrza pytajcym wzrokiem na Hanley a. - Podwjna porcja jajek na bekonie, smaone pomidory, kiebasa i frytki - powiedzia Hanley. - Dla tego staruszka. A na pocztek herbata. - Pooy na ladzie dwa funty. - Wrc po reszt. Kierowca podszed do lady. - Zosta tutaj i uwaaj na niego - nakaza mu inspektor. Strona 72

Forsyth Opowiadania.txt Pojad sam. Kierowca pomyla sobie, e to jego szczliwy dzie. Najpierw ciepy samochd, potem ciepa kawiarnia. Czas na filiank herbaty i papierosa. - Czy musz przy nim siedzie? - zapyta. - Troch mierdzi. - Uwaaj na niego - powtrzy Hanley, wyszed i wrci na Mayo Road. Robotnicy nie tracili czasu. Wchodzili i wychodzili z domu starego, wynoszc ubogie sprzty i ukadajc je na ziemi. Wci lao jak 121 z cebra. Szef wydziau mieszkaniowego sta pod parasolem i przyglda si im. Na parkingu stay dwa spychacze na gumowych koach, czekajc na rozpoczcie robt. Za chwil miay zacz rozwala dom, wychodek i pot. Za nimi czekao dziesi wywrotek, eby zabra gruzy. Woda, wiato i gaz zostay odcite ju kilka miesicy wczeniej, tote dom by wilgotny i brudny. Nigdy nie mia kanalizacji. D kloaczny mia zosta zasypany i zalany cementem. Kiedy Hanley wysiad z samochodu, podszed do niego szef urzdu mieszkaniowego i wskaza ruchem rki otwarte drzwi furgonetki. - Zoyem tam wszystko, co moe mie jak warto pamitkow - powiedzia. - Stare fotografie, monety, jakie wstki orderowe, kilka zapleniaych osobistych dokumentw w pudeku od cygar. Co do mebli... - wskaza na kup gratw lecych na deszczu to s strasznie zarobaczone. Lekarz zaleci je spali. Nie s nic warte. - W porzdku - odrzek Hanley. - Czy dostanie jakie odszkodowanie? - zapyta. - O, tak! - odpowiedzia urzdnik ranym tonem. Pragn udowodni, e jego urzd nie jest bezduszny. - Za dom, ktry by jego prywatn wasnoci, za meble, urzdzenia oraz wszelkie osobiste przedmioty zaginione, zniszczone albo uszkodzone w czasie rozbirki. I to wedug starannej wyceny. Poza tym otrzyma zasiek na przeprowadzk... chocia jego upr - mwic szczerze - kosztowa miasto znacznie wicej, ni to wszystko razem warte. W tej samej chwili jeden z robotnikw wyoni si z podwrka, trzymajc w kadej rce dwie kury. - Co u licha mam z tym zrobi? - spyta, nie zwracajc si do nikogo w szczeglnoci. Barney Kelleher zrobi fotografi. To bdzie dobre zdjcie, pomyla. Ostatni przyjaciele pustelnika z Mayo Road. wietny podpis. Jeden z robotnikw powiedzia, e te trzyma kury i moe te doczy do swojego stadka. Znaleziono karton, wrzucono do rodka mokre kury i woono go do furgonetki. Pniej w robotnik mia je zabra do domu. W godzin byo po wszystkim. Domek zosta ogoocony. Tgi brygadzista w poyskujcym tym paszczu przeciwdeszczowym podszed do miejskiego urzdnika. - Mona zaczyna? - spyta. - Szef kaza wykoczy parking wraz z ogrodzeniem. Jeeli go dzisiaj zabetonujemy, to jutro bdzie mona zala asfaltem. Urzdnik westchn. - Zaczynajcie - powiedzia. Brygadzista obrci si i machn rk w stron dwigu, z ktrego 122 ramienia zwisaa ptonowa elazna kula. Dwig ruszy powoli ku bocznej cianie domu, zatrzyma si i z cichym sykiem hydraulicznego podnonika unis rami do gry. Kula rozkoysaa si, zrazu agodnie, potem wikszym ukiem. Tum patrzy na to zafascynowany. Ludzie pamitali, jak burzono ich wasne domy, ale ten widok by zawsze ciekawy. Kula uderzya w boczn cian domu tu przy kominie, wywalajc kilkanacie cegie i pozostawiajc w murze dwie due szczerby. Tum wyda z siebie przecige, niskie "Aaaach"... Nic tak nie bawi znudzonych gapiw jak burzenie murw. Za czwartym uderzeniem kuli dwa grne okna wypady z framug i runy na parking. Naronik domu oderwa si od murw, zatoczy prawie koo i spad na podwrko. W chwil pniej komin, solidna ceglana kolumna, pk w poowie wysokoci, jego grna cz przebia dach Strona 73

Forsyth Opowiadania.txt i spada na parter. Stary dom sypa si. Tum by szczliwy. Gwny inspektor Hanley wsiad do samochodu i powrci do kawiarni. W jej wntrzu byo jeszcze cieplej i wilgotniej ni przedtem. Kierowca siedzia przy barze przed parujc filiank herbaty. Zobaczywszy Hanleya, zgasi papierosa i zelizn si z barowego stoka. Siedzcy w kcie stary czowiek wydawa si bardzo zajty. - Czy on ju skoczy je? - zapyta Hanley kierowc. - Nie pieszy mu si, sir. Wcina chleb z masem, jakby jutro mia by dzie sdu ostatecznego. Hanley przyglda si starcowi, ktry woy duy kawa sadzonych jaj midzy dwie kromki biaego chleba i zacz u. - Chleb policz osobno - zwrci si waciciel kawiarni do Hanleya. - Wtroi ju trzy porcje. Inspektor zerkn na zegarek. Mina wanie jedenasta. Westchn i usiad na stoku barowym. - Kubek herbaty - powiedzia. Umwi si z urzdnikiem z opieki spoecznej, e przyprowadzi mu starego za p godziny. Potem bdzie mg wrci do biura i zaj si papierkami. Chcia si ju uwolni od tej sprawy. Barney Kelleher wszed do kawiarni razem z modym reporterem. - Funduje mu pan niadanie? - zapyta Hanleya. - Wystawi na to rachunek - odpar inspektor. Kelleher wiedzia, e to nieprawda. - Zrobi pan zdjcia? Barney wzruszy ramionami. - Owszem. Najlepsze bd te z kurami. I spadajcy komin. I jak wynosz go w kocu. Koniec epoki. Pamitam czasy, kiedy mieszkao tu kilka tysicy ludzi. I wszyscy mieli prac. Owszem, byli le patni, ale pracowali. W tamtych czasach zbudowanie dzielnicy slumsw trwao pidziesit lat. Teraz robi si to w pi. 123 - Postp - mrukn Hanley. Pod drzwi kawiarni podjecha drugi samochd policyjny. Wyskoczy z niego jeden z modych policjantw, ktrzy brali udzia w akcji na Mayo Road. Zobaczy przez szyb szefa w otoczeniu prasy, wic zawaha si i przystan. Mody reporter nie zauway go, a Barney Kelleher udawa, e te go nie widzi. Hanley zsun si ze stoka. Kiedy wyszed na mokr od deszczu ulic, policjant powiedzia: - Powinien pan tam wrci, sir. Oni... co znaleli. Hanley przywoa rk kierowc, ktry wyszed na chodnik. - Wracam tam - powiedzia. - Uwaaj na tego starego. Zajrza do kawiarni. Siedzcy w kcie starzec przesta je. Wci trzyma w jednym rku widelec, a w drugim dwie kromki chleba z kiebas, ale patrzy jak urzeczony na trzy umundurowane postacie, stojce na chodniku. Na miejscu rozbirki praca zostaa wstrzymana. Robotnicy w tych ceratowych paszczach i kaskach nasunitych na czoa otaczali koem gruzy domu. Wrd nich znajdowa si pozostawiony na miejscu policjant. Hanley wysiad z samochodu, przeszed przez gry cegie i zbliy si do krgu ludzi wpatrzonych w niezbyt gboki d. - To skarb starego - rozleg si gos z tumu. Ludzie potakiwali. - Zakopa skarb i dlatego nie chcia si ruszy. Hanley wszed w tum gapiw i spojrza na miejsce przycigajce wszystkie spojrzenia. Dwumetrowy kikut komina stercza pord rumowiska cegie. U jego podstawy wida byo kominek. Tu przy nim sta jeszcze metrowy kawaek zewntrznego muru. U jego podstawy po wewntrznej stronie domu leaa sterta cegie, z ktrych wystawaa skurczona i zasuszona, ale wci rozpoznawalna ludzka noga. Strzp czego, co wygldao na poczoch, trzyma si koci goleniowej tu pod kolanem. - Kto to znalaz? - zapyta Hanley. Brygadzista wysun si naprzd. - Tommy rozbija kilofem komin. Odsun kilka cegie, eby zrobi sobie miejsce, zobaczy t nog i zawoa mnie. - Bya pod deskami podogi? Strona 74

Forsyth Opowiadania.txt - Nie. Wszystkie te budynki postawiono na bagnistym terenie, tote miay cementowe podogi. - No wic gdzie to leao? Brygadzista pochyli si i wskaza na gruzy kominka. - Na oko wygldao, e kominek jest w jednej paszczynie ze cian. W rzeczywistoci byo inaczej. Kiedy wystawa na pokj. Kto 124 postawi cian z cegie czc przd kominka z boczn cian pokoju. W ten sposb powstao co w rodzaju skrytki gbokiej na trzydzieci centymetrw. Dla zachowania symetrii zbudowano tak sam cian po drugiej stronie kominka. Ale za ni nic nie byo. Zwoki znajdoway si za pierwsz cian. Dla ostatecznego zatarcia ladw wyoono cay pokj now tapet. Niech pan zobaczy: taka sama tapeta nad kominkiem i na faszywym murze. Hanley pody wzrokiem za palcem brygadzisty. Strzpy tej samej spleniaej tapety widoczne byy nad kominkiem i na otaczajcych go cegach, a take na tej czci muru, za ktr leay zwoki. Bya to staromodna tapeta, zadrukowana girlandami r. Na odsonitej, oryginalnej cianie domu, obok kominka, widniay lady jeszcze starszej pasiastej tapety. Inspektor wyprostowa si. - No dobra - powiedzia - koniec roboty na dzisiaj. Niech pan zwoa swoich ludzi i zwolni ich do domu. Teraz my przejmujemy teren. Ludzie w kaskach zaczli si zbiera do odejcia. Hanley zwrci si do dwch policjantw. - Pilnujcie barier. Ten obszar musi pozosta odgrodzony. Przyl tu wicej ludzi i nowe bariery. Nie chc, eby ktokolwiek mg si tu dosta. Zaraz sprowadz specjalistw od kryminalistyki. Nie dotykajcie niczego bez ich zgody. Policjanci zasalutowali. Hanley znowu wsiad do samochodu i poczy si telefonicznie z gwn kwater policji. Potem zadzwoni do sekcji technicznej Biura ledczego, mieszczcej si w ponurych barakach za stacj kolejow Heuston. Mia szczcie. Odpowiedzia mu starszy detektyw O'Keefe, ktrego zna od wielu lat. Zrelacjonowa mu, co zostao znalezione i czego mu byo trzeba. - Wyl tam zaraz moich ludzi - zaskrzecza w suchawce gos O'Keefego. - Czy chcesz rwnie ekspertw z wydziau morderstw? Hanley skrzywi si. - Nie, dzikuj. Myl, e damy sobie rad na szczeblu naszego wydziau. - A wic podejrzewasz kogo? - O, tak. Jest taki jeden - odpowiedzia Hanley. Pojecha znowu do kawiarni, mijajc po drodze Barneya Kellehera, ktry bezskutecznie usiowa przedrze si z powrotem przez tum napierajcy na barier. Tym razem policjant nie by mu tak przychylny jak poprzednio. W kawiarni kierowca Hanleya wci siedzia przy kontuarze, a starzec przy stoliku pod cian. Skoczy je i ju tylko popija herbat. Spojrza na ros posta Hanleya. Ten zbliy si do niego. 125 - Znalelimy j. - Hanley pochyli si nad starym i mwi tak cicho, e nikt inny nie mg go usysze. - Lepiej pjdziemy, co, panie Larkin? Do komisariatu. Mamy sobie co do opowiedzenia, nieprawda? Stary czowiek patrzy na niego w milczeniu. Inspektor nagle zda sobie spraw, e tamten jeszcze ani razu nie przemwi. Teraz jego oczy jak gdyby si oywiy. Co to byo? Strach? Ulga? Przypuszczalnie strach. Najprawdopodobniej ba si od wielu lat. Nie broni si. Wsta i poszed do policyjnego samochodu podtrzymywany siln rk Hanleya. Kierowca siad za kierownic. Deszcz usta, chodny wiatr pdzi papierki po cukierkach nie zadrzewion ulic, jakby to byy jesienne licie. Samochd ruszy. Stary czowiek siedzia zgarbiony, milczcy, wpatrzony przed siebie. - Do komisariatu - rozkaza inspektor. Nie ma na wiecie kraju, w ktrym ledztwo w sprawie morStrona 75

Forsyth Opowiadania.txt derstwa byoby cigiem genialnych pomysw, jak to zazwyczaj przedstawia telewizja. W dziewidziesiciu procentach wypadkw polega na mozolnej rutynie, niezbdnych formalnociach i toczy si wedug ustalonej procedury. I wymaga mnstwa administracyjnych czynnoci. Wielki Bili Hanley kaza umieci starego w celi znajdujcej si obok gwnego biura. Ten ani nie protestowa, ani nie da adwokata. Hanley nie mia na razie zamiaru stawia go w stan oskarenia. Mia prawo trzyma go jako podejrzanego przez dwadziecia cztery godziny. Przez ten czas zamierza ustali wicej faktw. Zasiad wic przy biurku i zacz od telefonowania. Dodzwoni si do koronera w momencie, kiedy ten udawa si na obiad, i poinformowa go o odkryciu ciaa. Nastpnie zawiadomi miejsk kostnic na Stor Street, tu za zajezdni autobusow, e jeszcze tego popoudnia bd musieli wykona skomplikowan sekcj zwok. Potem poczy si z policyjnym patologiem, profesorem Timem McCarthym. Profesor odebra telefon w hallu swojego klubu i westchn na myl o wspaniaym pieczystym z baanta, ktre zauway w karcie, a ktrego ju dzisiaj na pewno nie zje. Przyrzek, e natychmiast przyjedzie do kostnicy. Trzeba byo zaatwi brezentowe zasony i posa ludzi z kilofami i opatami na Mayo Road. Hanley wezwa do siebie trzech detektyww, ktrzy jedli obiad w kantynie komisariatu. Sam zadowoli si dwoma sandwiczami i dwiema szklankami mleka. - Wiem, e jestecie zajci - powiedzia do wezwanych. 126 Wszyscy mamy kup roboty. Dlatego chc szybko wyjani t spraw. To nie powinno zabra wiele czasu. Poleci szefowi detektyww szczegowo zbada miejsce przestpstwa. Dwaj modsi sieranci otrzymali osobne zadania. Jeden mia zaj si wszystkim, co dotyczyo samego domu. Urzdnik miejski poinformowa Hanleya, e stary czowiek by jego prawowitym wacicielem, ale biuro hipoteczne magistratu powinno mie dokumenty dotyczce dawnej historii tej nieruchomoci i nazwiska jej poprzednich wacicieli. Notariusz z pewnoci bdzie zna wszystkie szczegy. Drugi sierant otrzyma polecenie dotarcia do wszystkich byych mieszkacw Mayo Road, z ktrych wikszo przeniosa si do pobliskich blokw. Mia odszuka ssiadw starego, sklepikarzy, policjantw, ktrzy patrolowali w cigu ostatnich pitnastu lat Mayo Road, miejscowego ksidza, wszystkich znajcych t ulic, dowiedzie si tyle, ile tylko bdzie moliwe, pozna wszystkie plotki. Hanley podkreli z naciskiem, e chodzi mu gwnie o ludzi, ktrzy znali pani Larkin, to znaczy nieboszczk pani Larkin. Wysa take na Mayo Road mundurowego sieranta, z poleceniem zabrania wszystkich osobistych pamitek z rozebranego domu. Policjant mia take przywie wszystkie meble, i to razem z robactwem, i ustawi je na podwrku komisariatu. Byo ju dobrze po drugiej, kiedy inspektor wsta wreszcie od biurka. Przecign si. Poleci zaprowadzi starego czowieka do pokoju ledczego, dopi mleko i odczeka jeszcze pi minut. Kiedy wszed, stary czowiek siedzia przy stole ze zoonymi rkoma i patrzy tpo w cian. Drzwi pilnowa policjant. - Czy on ju co powiedzia? - zapyta policjanta szeptem Hanley, - Nie, sir. Ani sowa. ^Inspektor odprawi go ruchem gowy. Kiedy zostali sami, usiad przy stole naprzeciwko starego, ktry nazywa si, jak wykazyway miejskie akta, Herbert James Larkin. - No c, panie Larkin - odezwa si agodnym tonem. - Nie sdzi pan, e byoby najrozsdniej, gdyby mi pan wszystko opowiedzia? Hanley wiedzia, e brutalne potraktowanie tego starca minoby si z celem. Nie by to pospolity przestpca z kryminalnego podziemia. Strona 76

Forsyth Opowiadania.txt Inspektor mia ju kilka razy do czynienia z mordercami on. Wszyscy oni byli agodnymi, potulnymi facetami, ktrzy bardzo szybko i z ulg 127 zwierzali potworne szczegy popenionych przez siebie zbrodni wielkiemu, sympatycznemu czowiekowi siedzcemu po drugiej stronie stou. Teraz stary czowiek podnis powoli oczy na Hanleya, wytrzyma jego spojrzenie przez kilka chwil, po czym znowu spojrza na blat stou. Inspektor wyj z kieszeni paczk papierosw i otworzy j. - Papierosa? - zapyta. Stary czowiek nawet nie drgn. Waciwie ja te nie pal - umiechn si Hanley, ale zostawi papierosy i zapaki na stole, jak gdyby dla zachty. - Niezy pomys - powiedzia po chwili. - Nie rusza si z domu przez tyle miesicy. Ale wczeniej czy pniej miasto musiao z panem wygra. Wiedzia pan o tym, prawda? To musiao by przykre, zdawa sobie spraw z tego, e wczeniej czy pniej przyl panu komornikw. Czeka na jakie sowo, na cie chci nawizania dialogu ze strony starego. Na prno. Ale nic to, myla sobie. Gdy chodzio o skonienie podejrzanego do zezna, Hanley mia cierpliwo wou. Prdzej czy pniej wszyscy oni piewali jak z nut. I odczuwali prawdziw ulg. Zrzucali z siebie ciar. Ksia najlepiej wiedz, jak ulg przynosi spowied. - Ile to ju lat, panie Larkin, co? Ile lat strachu i wyczekiwania? Ile miesicy mino od chwili, kiedy pierwszy spychacz wjecha na wasz teren? Ile pan si musia nacierpie przez ten czas... Stary czowiek podnis wzrok na Hanleya i spotka si z jego wzrokiem. Moe szuka czego, odrobiny sympatii ze strony drugiego czowieka po tylu latach narzuconej samemu sobie samotnoci? Inspektor poczu si bliski celu. Oczy starego czowieka nie wytrzymay jego spojrzenia i skieroway si na cian. - Ju jest po wszystkim, panie Larkin, ju jest po wszystkim. To musiao wyj na wierzch, wczeniej czy pniej. Cofnijmy si, przypomnijmy sobie te lata, porozmawiajmy. Powoli, mozolnie zrekonstruujemy wydarzenia i dojdziemy do prawdy. Pan wszystko wie. To bya paska ona. O co poszo? O innego mczyzn? A moe si pokcilicie? A moe to po prostu wypadek, co? Wpad pan w panik, a potem byo za pno. Musia pan przez te wszystkie lata y jak pustelnik. Dolna warga starego czowieka poruszya si. Przesun po niej jzykiem. Zaczynam by gr, pomyla Hanley. Niedugo zacznie gada. - Te ostatnie lata musiay by bardzo cikie - cign dalej. By pan samotny, bez dawnych przyjaci, sam ze swoimi mylami. wiadomy tego, e ona jest tu obok, zamurowana za kominkiem. W oczach starego pojawi si bysk oywienia. Wywoany wspomnieniem? Szokiem? Moe wanie szok wywoa w nim reakcj? 128 Jestem ju prawie u celu, pomyla inspektor, tu-tu. Ale kiedy jego oczy znw napotkay wzrok starca, zobaczy, e ten powrci do dawnego otpienia. Hanley prbowa swoich sposobw jeszcze przez dobr godzin, ale nie udao mu si wydusi ze starego czowieka ani jednego sowa. - Jeeli tak wolisz, to dobrze - powiedzia wstajc. - Jak wrc, to sobie naprawd pogadamy. Kiedy przyjecha na Mayo Road, zasta tam gorczkow aktywno. Gapiw przybyo, ale ju nic nie widzieli. Ruiny domu zostay otoczone z czterech stron pciennymi zasonami, ktre - cho targane wiatrem zakryway przed niepowoanymi oczami to, co si dziao w rodku. Na pustyni kwadratowym terenie przylegajcym do ulicy dwudziestu rosych policjantw w grubych butach i roboczych ubraniach kruszyo gruz. Kada cega, kady kawaek zaprawy czy drzewa pochodzcy ze schodw czy porczy, kada dachwka czy belka sufitowa byy pieczoowicie ogldane. Szukano najmniejszych poszlak, a kiedy ich nie znajdowano, wyrzucano odpadki na kup, ktra rosa z minuty na minut. Badano zawarto szaf i wyrywano je ze cian, aby stwierdzi, czy co si za nimi nie kryje. Ostukiwano ciany, eby si przekona, czy nie ma za nimi schowkw, potem rozbijano je cega po cegle. Strona 77

Forsyth Opowiadania.txt Dwaj ludzie rozbierali szczeglnie ostronie ciany przylegajce do kominka. Cegy zakrywajce zwoki zostay pieczoowicie usunite, tak e pokrywaa je ju tylko gruba warstwa pyu. Ciao, skurczone w pozycji embrionalnej, leao teraz na boku, chocia zamurowane byo prawdopodobnie w pozycji pionowej, z twarz zwrcon w bok. Tu prac kierowa profesor McCarthy i przyglda si dokadnie resztkom muru. Kiedy uzna, e wszystko zostao przygotowane jak naley, wszed do wgbienia i ruchem wzorowej gospodyni zacz zgarnia mikk szczotk tawy py, pozostao po wysuszonej starej zaprawie. Kiedy zmit wiksz jego cz, przyjrza si dokadnie zwokom, stukn kilka razy w ko udow i grn cz koci ramienia i wyszed na zewntrz. - To jest mumia - powiedzia do Hanleya. - Mumia? - No tak. Ceglany mur i cementowa podoga otaczajce je z szeciu stron wytworzyy szczelnie zamknite rodowisko. Do tego doszo ciepo kominka, odlegego zaledwie o p metra. Zaszo tu zjawisko mumifikacji. Ciao zostao cakowicie odwodnione i zasuszone. Zachowao si w bardzo dobrym stanie. Organy s prawdopodobnie nienaruszone, ale twarde jak drewno. Nie da si dzisiaj dokona sekcji. Trzeba zanurzy ciao w kpieli z ciepej gliceryny. 129 9 - Czysta robota - Na jak dugo? - zapyta Hanley. - Na co najmniej dwanacie godzin. Moe nawet na duej. Znam wypadki, kiedy potrzeba byo kilku dni. - Spojrza na zegarek. - Dochodzi czwarta. O pitej woymy mumi do gliceryny. Jutro gdzie o dziewitej rano zajrz do kostnicy i zorientuj si w sytuacji. - Niech to diabli! - zakl inspektor. - Chciabym z tym zrobi koniec. - Koniec nastpi ju dosy dawno - zaartowa McCarthy. Zrobi wszystko, co w mojej mocy. Sdz, e sekcja nie na wiele si panu przyda. Na szyi jest do wyrany lad. - Jak po uduszeniu? - Chyba tak - odpowiedzia McCarthy. Przedsibiorca pogrzebowy, ktry zawsze pracowa dla urzdu miejskiego, zaparkowa karawan tu za pcienn zason. Dwaj pomocnicy nadzorowani przez patologa unieli sztywne, wci lece na boku ciao, przenieli je na nosze, zakryli wielkim kocem i wsunli do karawanu. Pojechali przez Stor Street do miejskiej kostnicy. Profesor ruszy za nimi. Hanley podszed do eksperta od daktyloskopii. - Znalaz pan co? Ekspert wzruszy ramionami. - Same cegy i gruzy, sir. Ani kawaka gadkiej paszczyzny. - A pan? - spyta Hanley policyjnego fotografa. - Musz zrobi wicej zdj. Poczekam, a chopcy oczyszcz wszystko i zostanie sama podoga. Wtedy zobacz, czy jest tam co dla mnie. Ale chyba dzi ju nic tu nie zdziaam. Wrd gruzw przechadza si brygadzista z przedsibiorstwa rozbirkowego. Hanley zasugerowa, eby go zatrzyma jako eksperta technicznego na wypadek, gdyby mur grozi zawaleniem. Brygadzista umiechn si do Hanleya. - Zrobilicie tu pikn robot - powiedzia z silnym dubliskim akcentem. - Niewiele pracy zostanie dla moich chopcw. Hanley wskaza rk na kup przejrzanych gruzw, cegie i strzaskanych belek. * - Jeeli chcecie, moecie ju to wywozi. Mymy z tym skoczyli. Brygadzista spojrza na zegarek. - Pozostaa nam jeszcze godzina - powiedzia - moemy wywie wiksz cz tego chamu. Czy jutro bdzie mona skoczy rozbirk domu? Szef domaga si, eby szybciej ogrodzi parking. - Prosz porozumie si ze mn jutro o dziewitej rano. 130 Strona 78

Forsyth Opowiadania.txt Przed odejciem Hanley wezwa szefa detektyww, ktry kierowa ca akcj. - Zaraz tu przywioz reflektory. Niech chopcy odsoni cement i zorientuj si, czy by naruszany od czasu, kiedy go wylano. Detektyw skin gow na znak zgody. - Na razie znalelimy tylko t jedn kryjwk. Ale przeszukamy wszystko bardzo dokadnie. Po powrocie do biura Hanley zabra si wreszcie do zapoznawania si z materiaami, ktre mogy mu co powiedzie o zamknitym w celi starym czowieku. Na swoim biurku znalaz stos drobiazgw i papierw, ktre komornicy tego ranka wynieli z domku i wywieli miejsk furgonetk. Zbada starannie kady dokument, uywajc do tego szka powikszajcego. Inaczej nie odczytaby wyblakych liter. Bya tam metryka urodzenia, podajca imi starego czowieka, jego wiek i miejsce urodzenia, ktrym by Dublin. Urodzi si w 1911 roku. Byy te listy sprzed wielu lat i od wielu ludzi, ktrych nazwiska nic Hanleyowi nie mwiy. Ich tre nie moga mie adnego zwizku z t spraw. Znalaz tylko dwie ciekawe rzeczy. Jedn bya wyblaka fotografia w taniej ramce i bez szka, poplamiona i zmita. Wida na niej byo umiechnitego czowieka, ubranego w co, co wygldao na brytyjski mundur. Inspektor rozpozna w nim modsze wydanie czowieka z celi. Na jego ramieniu opieraa si pulchna dziewczyna z bukiecikiem kwiatw w rku. Nie miaa na sobie lubnego stroju, ale jasny kostium o szeroko skrojonych ramionach, wedug mody lat czterdziestych. Drugim przedmiotem byo pudeko od cygar. Zawierao jeszcze troch listw, take nie majcych zwizku ze spraw, trzy ordery z agrafk oraz ksieczk odu onierza armii brytyjskiej. Hanley sign po suchawk telefonu. Byo ju dwadziecia minut po pitej, ale liczy na swoje szczcie. I rzeczywicie mu dopisao. Attache wojskowy ambasady brytyjskiej w Sandyford by jeszcze przy swoim biurku. Hanley wyjani mu spraw. Major Dawkins owiadczy, e z przyjemnoci pomoe, jeeli to tylko bdzie moliwe, oczywicie nieoficjalnie. Oczywicie. Oficjalne pytania musz przej drog subow. Wszelkie kontakty pomidzy irlandzk a angielsk policj musz si odbywa kanaami subowymi. Nieoficjalne kontakty s znacznie cilejsze, ni ktrakolwiek ze stron byaby gotowa przyzna postronnym osobom. Major Dawkins przyrzek, e wstpi do komisariatu w drodze do domu, mimo e wymagao to duszego objazdu. ciemnio si ju zupenie, kiedy pierwszy z dwch detektyww, wysanych przez Hanleya po informacje, wrci ze swoim raportem. 131 By to ten, ktry mia sprawdzi hipotek i tytu wasnoci domku. Usiad przed szefem, otworzy notatnik i zacz referowa sprawy. Dom przy Mayo Street 38 zosta zakupiony przez Herberta Jamesa Larkina, jak wynikao z rejestru, w 1954 roku. Larkin zapaci 400 funtw za nieruchomo, na ktrej nie byo adnych obcie. Nie byo te adnej wzmianki o hipotece, z czego wynikao, e zapaci gotwk. Rejestr nieruchomoci podawa, e od tej pory Herbert James Larkin by wacicielem domu i e mieszka w nim wraz z pani Violet Larkin. Nie byo adnej wzmianki o mierci czy wyjedzie tej kobiety, ale rejestr nieruchomoci nigdy nie zaznacza takich wydarze, chyba e zostay zasygnalizowane na pimie przez waciciela. W tym wypadku nie miao to miejsca. Rejestr wiadectw zgonw w Gustom House, przejrzany od roku 1954, rwnie nie zawiera informacji o mierci jakiej pani Violety Larkin zamieszkaej pod tym lub innym adresem. Z akt Departamentu Zdrowia i Ubezpiecze Spoecznych wynikao, e Larkin otrzymywa od dwch lat rent pastwow, e nigdy nie domaga si dodatkowych wiadcze, a przed uzyskaniem renty by sklepikarzem i nocnym dozorc. - Jeszcze jedno - powiedzia sierant. - Na formularzach podatkowych za lata od 1954 roku jest poprzedni adres w pnocnym Londynie, w Anglii. Strona 79

Forsyth Opowiadania.txt Hanley rzuci przez biurko wojskow ksieczk wypat. - To wiadczy o tym, e suy w armii brytyjskiej - stwierdzi sierant. - Nie ma w tym nic dziwnego. W czasie drugiej wojny wiatowej w armii brytyjskiej suyo pidziesit tysicy Irlandczykw. Larkin by wida jednym z nich. - Moe jego ona bya Angielk. Wrci razem z ni do Dublina w 1954 roku. - Moliwe - powiedzia Hanley, wskazujc na lubne zdjcie. Oeni si z ni, kiedy jeszcze by w mundurze. Zadzwoni wewntrzny telefon. Zawiadomiono inspektora, e zgosi si brytyjski attache wojskowy. - Prosz poprosi go na gr - powiedzia Hanley i skin gow na sieranta, ktry natychmiast opuci jego gabinet. Major Dawkins okaza si nosicielem najwaniejszych informacji, jakie trafiy si tego dnia inspektorowi. Mia na sobie eleganckie spodnie w paski. Zaoy nog na nog, poyskujcy koniec buta wymierzy prosto w Hanleya i spokojnie wysucha wszystkiego, co ten mia mu do powiedzenia. Przez chwil przyglda si uwanie lubnej 132 fotografii. Nastpnie obszed biurko i stan za inspektorem ze szkem powikszajcym w jednym.rku i zotym owkiem w drugim. Kocem owka wskaza znaczek na wojskowej czapce Larkina. - Gwardia krlewskich dragonw - powiedzia z absolutnym przekonaniem. - Jest pan pewny? - zapyta go Hanley. Major Dawkins poda mu szko powikszajce. - Dwugowy orze. Znaczek na czapkach gwardii krlewskich dragonw. Bardzo wyrany. Nie ma takiego drugiego. - Jeszcze co? - spyta inspektor. Dawkins wskaza trzy medale przypite do piersi pana modego. - Pierwszy to Gwiazda z lat 1939-1945. Ten trzeci, na kocu, to Medal Zwycistwa. A ten w rodku to Gwiazda Afrykaska, zdaje si, e z oznak smej armii. To by si zgadzao. Gwardia krlewskich dragonw walczya przeciwko Rommlowi w Afryce Pnocnej. Puk samochodw pancernych. Hanley pokaza Dawkinsowi trzy medale. Na zdjciu byy to medale galowe, te na stole byy miniaturkami do noszenia na mundurach wiczebnych. - Tak, oczywicie - stwierdzi major Dawkins rzuciwszy na nie okiem. - Widzi pan, to ten sam wzr. I oznaka smej armii. Inspektor za pomoc szka powikszajcego upewni si, e by to rzeczywicie ten sam wzr. Poda majorowi wojskow ksieczk odu. Dawkinsowi zabysy oczy. Przerzuci j szybko. <p- Zacign si ochotniczo w Liverpoolu w 1940 roku. Prawdopodobnie u Burtona. - U Burtona? - zdziwi si Hanley. - Burton to sklep z odzie w Liverpoolu. W czasie wojny by orodkiem rekrutacyjnym. Mnstwo ochotnikw irlandzkich przyjedao do portu i sieranci patrolujcy przystanie kierowali ich do Burtona. Zaraz, zosta zdemobilizowany w styczniu 1946 roku, ze wzmiank pochwaln... To dziwne. - Dlaczego? - Zacign si ochotniczo w 1940 roku. Wzi udzia w akcji w Afryce Pnocnej w samochodach pancernych. Suy do 1946. Ale pozosta szeregowcem. Nie dosta ani jednej belki. Nie awansowa nawet na kaprala. - Dawkins wskaza owkiem na rami onierza ze lubnego zdjcia. - Moe by po prostu zym onierzem - zasugerowa Hanley. - Moliwe. - Czy mgby mi pan dostarczy jakich szczegw dotyczcych jego suby wojskowej? 133 - To pierwsza rzecz, jak si zajm rano - zapewni go Dawkins, wynotowa sobie dane z ksieczki odu i poegna si. Hanley zjad kolacj w kantynie i wrci do swojego gabinetu. Strona 80

Forsyth Opowiadania.txt Czeka na sprawozdanie drugiego detektywa. Ten zjawi si dopiero po 10.30, zmczony, ale tryumfujcy. - Rozmawiaem z pitnastoma ludmi z Mayo Road, ktrzy znali Larkina i jego on. Trzej z nich okazali si asami atutowymi. Na przykad pani Moran, najblisza ssiadka. Mieszkaa tam trzydzieci lat i pamita, jak Larkinowie si wprowadzali. Emerytowany listonosz, ktry pracowa na Mayo Road do zeszego roku, oraz ksidz Byrne, rwnie na rencie, mieszkajcy obecnie w domu dla emerytowanych ksiy w Inchicore. Wracam od niego i dlatego tak si spniem. Hanley rozsiad si wygodnie. Detektyw otworzy notes na pierwszej kartce i zacz sprawozdanie: - Pani Moran przypomina sobie, e w 1954 roku wdowiec, ktry mieszka pod numerem 38, umar. Wkrtce potem wywieszono na domu tabliczk z napisem "Na sprzeda". Wisiaa tylko przez dwa tygodnie, po czym j zdjto. Po dalszych dwch tygodniach wprowadzili si Larkinowie. Larkin mia wwczas okoo czterdziestu piciu lat, jego ona sprawiaa wraenie znacznie modszej. Bya Angielk i opowiedziaa pani Moran, e poprzednio mieszkali w Londynie, gdzie jej m by subiektem sklepowym. Pewnego dnia pani Larkin znikna. Pani Moran twierdzi, e byo to w 1963 roku. - Skd ta pewno? - Tego roku, w listopadzie, zamordowano Kennedy'ego - odpar sierant. - Wiadomo przysza z baru na kocu ulicy, gdzie mieli telewizor. Po kwadransie wszyscy mieszkacy Mayo Road znaleli si na ulicy, by omwi t tragedi. Pani Moran bya tak podniecona, e wpada do domu Larkina, ktry by jej najbliszym ssiadem. Nie zastukaa, ale wesza prosto do bawialni. Larkin drzema w fotelu. Zerwa si przeraony i szybko wyprowadzi pani Moran z domu. Pani Larkin ju wtedy nie byo. Ale widywano j jeszcze na wiosn i latem tego roku. W sobotnie wieczory opiekowaa si czasami dziemi Moranw. Drugie dziecko pani Moran urodzio si w styczniu 1963 roku. Jednym sowem pani Moran dobrze pamita, e pani Larkin znika pod koniec lata tego roku. - Jak przyczyn zniknicia podawa jej m? - spyta Hanley. - Twierdzi, e go porzucia - odpar detektyw bez wahania. Nikt nie mia co do tego wtpliwoci. Larkin ciko pracowa, nigdy nie chcia wychodzi wieczorami, nawet w soboty. Dlatego wanie pani Larkin moga peni funkcj opiekunki dzieci ssiadw. W zwiz134 ku z tym maonkowie czsto si kcili. I jeszcze co: pani Larkin bya kapryna, lubia flirtowa. Kiedy spakowaa manatki i posza sobie, nikt si specjalnie nie zdziwi. Niektre kobiety uwaay, e Larkin na to zasuy, poniewa nie traktowa jej wystarczajco dobrze. Nikt go o nic nie podejrzewa. Detektyw przerwa na chwil dla zaczerpnicia oddechu, po czym kontynuowa: - Po jej odejciu Larkin zamkn si w sobie jeszcze bardziej. Coraz rzadziej wychodzi, przesta dba o siebie i o dom. Ssiedzi ofiarowali mu si z pomoc, jak to bywa w maych osiedlach, ale on zawsze odmawia. Wreszcie zostawiono go w spokoju. W kilka lat pniej utraci prac w sklepie i zosta nocnym strem. Wychodzi z domu po zmroku i wraca o wschodzie soca. Drzwi mia zawsze zamknite na cztery spusty. W nocy, bo go nie byo, a w dzie, bo chcia spa. Tak przynajmniej mwi. Zacz wtedy hodowa zwierzta domowe. Z pocztku fretki w szopie na tyach domu. Ale ucieky. Potem gobie. Ale poleciay i kto je wystrzela. Wreszcie od dziesiciu lat kury. Ksidz proboszcz potwierdzi wikszo wspomnie pani Moran. Pani Larkin bya Angielk, lecz i praktykujc katoliczk. Chodzia regularnie do spowiedzi. W sierpniu 1963 roku ucieka -jak mwili ludzie - z przyjacielem. Ksidz Byrne nie mia adnych innych przypuszcze. Nie mg zdradzi tajemnicy spowiedzi, posun si jednak do tego, e owiadczy, i waciwie jest tego pewien. Kilka razy odwiedzi Larkina, ale ten nie by praktykujcy i nie yczy sobie duszpasterskiej pomocy. Swoj zaginion on nazywa dziwk. Wszystko si zgadza, rozumowa Hanley. Chciaa go porzuci, on dowiedzia si o tym i uderzy j, prawdopodobnie troch za mocno. Strona 81

Forsyth Opowiadania.txt Mj Boe, ile to razy tak si zdarza! Listonosz nie mia wiele do dodania. Mieszka niedaleko Mayo Road i odwiedza lokalny bar. Pani Larkin lubia sobie wypi szklaneczk w sobotni wieczr, a pewnego lata popracowaa kilka tygodni jako barmanka. M zaprotestowa. Listonosz pamita, e pani Larkin bya znacznie modsza od ma, wesoa i pena ycia, lubia te sobie czasem poflirtowa. - Jak wygldaa? - zapyta Hanley detektywa. - Bya niska, okoo stu pidziesiciu omiu centymetrw. Raczej tga, w kadym razie o zaokrglonych ksztatach. Miaa ciemne, wijce si wosy i wydatny biust. Lubia si pomia. Listonosz wspomina, e warto byo popatrze, jak pompowaa piwo do kufli z takiej starowieckiej beczki. Larkin wciek si, kiedy si dowiedzia, co ona robi. Przyszed do pubu i zabra j do domu. Wkrtce potem ucieka, a moe zagina. 135 -Hanley wsta i przecign si. Dochodzia pnoc. Pooy do na ramieniu modego policjanta. - Jest pno. Id do domu. Spiszesz to wszystko jutro rano. Ostatni osob, ktra odwiedzia Hanleya tego wieczoru, by szef detektyww, ktry wraca z miejsca przestpstwa. - Teren jest oczyszczony - powiedzia. - Do ostatniej cegy. Nie znalelimy adnego ladu, ktry mgby nam by pomocny. - Wic zostay tylko zwoki tej biednej kobiety, moe one nam co powiedz. A moe Larkin si zdecyduje. - Czy ju co mwi? - Jeszcze nie. Ale powie. Kady w kocu mwi. Gwny inspektor poszed do domu. Hanley zatelefonowa do ony i powiedzia jej, e spdzi noc w biurze. Tu po pnocy zszed na d do cel. Stary czowiek nie spa. Siedzia na brzegu pryczy i wpatrywa si w przeciwleg cian. Hanley skin gow dyurujcemu policjantowi i wszyscy trzej poszli na gr, do pokoju ledczego. Policjant usiad w kcie z notatnikiem w rku, a Hanley stan przed starcem i wyrecytowa ostrzeenie: - Herbercie Jamesie Larkinie, nie jest pan zobowizany do mwienia czegokolwiek, ale wszystko, co pan powie, zostanie zapisane i moe by uyte jako dowd przeciwko panu. ( " Nastpnie usiad naprzeciwko winia. - Pitnacie lat, panie Larkin. To kawa czasu jak na wspycie z tak spraw. To byo w sierpniu 1963 roku, prawda? Ssiedzi to pamitaj, ksidz pamita, listonosz te. Dlaczego nie chce mi pan wszystkiego opowiedzie? Stary czowiek podnis oczy, popatrzy na Hanleya, ale po kilku sekundach opuci wzrok. Milcza. Hanley prbowa zmikczy go niemal do witu. Aresztant nie wydawa si zmczony, ale siedzcy w kcie policjant ziewa co chwila. Larkin by przez wiele lat nocnym strem, przypomnia sobie Hanley. Prawdopodobnie by bardziej picy w dzie ni w nocy. Kiedy inspektor uzna si wreszcie za pokonanego, przez mleczne szyby okna pokoju ledczego przesikao ju szare wiato. - Rb, jak chcesz - powiedzia. - Ty moesz milcze, ale mwi bdzie twoja Violet. Dziwne, prawda? Przemawia po pitnastu latach z grobu za cian. Ale ona za kilka godzin przemwi do dyurnego patologa. Powie mu, co i jak. Powie mu, co jej si przytrafio, kiedy to si stao, a moe nawet dlaczego. Wtedy wrcimy do ciebie i oskarymy ci oficjalnie o morderstwo. Hanley nieatwo si unosi, ale milczenie starca doprowadzao go 136 do irytacji. Nie dlatego, e powiedzia za mao, ale dlatego,* e absolutnie nic nie mwi. Po prostu patrzy na Hanleya z dziwnym wyrazem oczu. Co oznaczao to spojrzenie? - pyta Hanley samego siebie. Szok? Strach przed nim, Hanleyem? Wyrzuty sumienia? Kpin? Nie, nie kpin. Ten czowiek nie mia przecie adnej szansy. Inspektor wsta, potar wielk doni szczecin na podbrdku i wrci do swojego gabinetu. Larkina odprowadzono do celi. Strona 82

Forsyth Opowiadania.txt Hanley przespa trzy godziny w fotelu. Nogi wycign przed siebie i z gow przechylon w ty gono chrapa. Wsta o smej, poszed do toalety, umy si i ogoli. Dwaj zdziwieni modzi policyjni praktykanci zaskoczyli go tam o wp do dziewitej, kiedy przyszli na sub, i wycofali si na palcach. O dziewitej inspektor zjad niadanie i zacz zaatwia nagromadzony stos papierkw. O wp do dziesitej zadzwoni brygadzista z Mayo Road. Hanley zastanawia si przez krtki czas, zanim odpowiedzia na jego prob. - Dobrze - powiedzia w kocu. - Moecie zala teren cementem i postawi ogrodzenie. W dwadziecia minut pniej odezwa si w suchawce gos profesora McCarthy'ego. - Wyprostowaem ju koczyny - owiadczy wesoo. - Skra wystarczajco zmika do skalpela. Teraz suszymy ciao. Za godzin zaczynam kroi. - Kiedy pan bdzie gotw z raportem? - To zaley, co pan ma na myli - odpowiedzia gos w suchawce. - Oficjalny raport dostanie pan za dwa lub trzy dni. Nieoficjalnie powinienem mie co po obiedzie. Przynajmniej przyczyn zgonu. Potwierdzia si szrama na szyi. Tak jak przypuszczaem wczoraj, jest to lad po poczosze. Patolog zgodzi si przyjecha do biura Hanleya z kostnicy przy Stor Street, odlegej o ptora kilometra, o godzinie wp do trzeciej. Spokojne przedpoudnie przerwa jedynie telefon od majora Dawkinsa, ktry zadzwoni o dwunastej. - Miaem szczcie - powiedzia. - Okazao si, e mam starego przyjaciela w archiwum Ministerstwa Wojny. Zaatwi mnie bez czekania. - Dzikuj, panie majorze - powiedzia Hanley. - Niech pan mwi, ja notuj. - Nie ma tego wiele, ale potwierdza si to, o czym mwilimy wczoraj. Szeregowiec Herbert James Larkin przyjecha do Liverpoolu na promie z Dublina w padzierniku 1940 roku i zgosi si na ochotnika do wojska. Kurs rekrucki w obozie Catterick, Yorkshire. Wcielony do gwardii krlewskich dragonw. Wysany statkiem do 137 puku do Egiptu w marcu 1941. Teraz dochodzimy do przyczyny, dla ktrej nie awansowa nawet na kaprala... - Mianowicie? - Dosta si do niewoli. Wzili go Niemcy w czasie jesiennej ofensywy Rommla, w tym samym roku. Spdzi reszt wojny jako robotnik rolny w obozie jecw na lsku, niedaleko wschodniej granicy III Rzeszy. Wyzwolony przez Rosjan w padzierniku 1944 roku. Repatriowany w maju 1945, zaraz po zakoczeniu wojny w Europie. - Czy ma pan co o jego maestwie? - Oczywicie - powiedzia major. - Oeni si, kiedy suy w wojsku, wic odnotowano to w jego aktach. Wzi lub w katolickim kociele pod wezwaniem Matki Boskiej w Edmonton, w Londynie Pnocnym, 14 listopada 1945. Panna moda, Violet Mary Smith, bya pokojwk hotelow. Miaa wtedy siedemnacie lat. Pan Larkin zosta zwolniony z wojska w styczniu 1946 i pozosta w Edmonton pracujc jako subiekt sklepowy a do 1954. To by ostatni adres, jaki figuruje w wojskowych rejestrach. Hanley gorco podzikowa Dawkinsowi i odwiesi suchawk. Larkin mia trzydzieci cztery lata, niemal trzydzieci pi, kiedy polubi siedemnastoletni dziewczyn. Gdy przenieli si na Mayo Road, ona bya pen ycia dwudziestoszecioletni matk, a on starzejcym si czterdziestotrzyletnim mczyzn. Kiedy umara w sierpniu 1963 roku, bya prawdopodobnie wci jeszcze atrakcyjn i pocigajc kobiet w wieku trzydziestu piciu lat, a on zapewne nieciekawym pidziesiciodwulatkiem. Tak, to mogo tworzy problemy... Hanley z niecierpliwoci czeka na wizyt profesora McCarthy'ego. Patolog by czowiekiem sownym i o godzinie 2.30 siedzia w fotelu naprzeciwko inspektora. Wycign z kieszeni fajk i zacz j starannie napenia tytoniem. - Nie mog pali w laboratorium - tumaczy si. - A poza tym dym neutralizuje zapach formaliny. Powinien pan by zadowolony. Strona 83

Forsyth Opowiadania.txt Popyka sobie przez chwil z przyjemnoci. - Mam to, o co panu chodzio - powiedzia. - Morderstwo, bez adnej wtpliwoci. Ta kobieta zostaa uduszona poczoch. Nastpia asfiksja poczona z szokiem. Ko gnykowa, o tutaj wskaza na przestrze midzy podbrdkiem i grdyk - zostaa zamana w trzech miejscach. Przedtem otrzymaa uderzenie w gow, ktre spowodowao pknicie skry na czaszce, ale nie byo miertelne. Prawdopodobnie oguszyo j i uatwio uduszenie. Hanley rozsiad si wygodniej w fotelu. - Wspaniale - powiedzia. - Czy znalaz pan co, co wskazywaoby na dat morderstwa? 138 - Owszem - powiedzia profesor, sigajc po teczk. - Mam tu dla pana drobny prezent. - Otworzy teczk i wyj z niej plastykow torebk, zawierajc co, co wygldao na fragment wyblakej, pokej gazety. - Rana na czaszce musiaa troch krwawi. eby unikn zabrudzenia dywanu, morderca owin gow swojej ofiary gazet. Pewnie na czas budowania kryjwki w podwjnej cianie. Jest to strzp dziennika z wyranie widoczn dat. Hanley wzi plastykow torebk i przyoy do niej szko powikszajce. W wietle stojcej lampy studiowa zamazany druk. Nagle wyprostowa si gwatownie. - To jest rzeczywicie kawaek starej gazety - powiedzia. - No tak, jest stara. - Ale ona ju bya stara, kiedy zostaa uyta do owinicia gowy tej kobiety! McCarthy wzruszy ramionami. - Moe ma pan racj - zgodzi si. - Bardzo trudno jest okreli dat mierci zmumifikowanych zwok. Da si to zrobi tylko w przyblieniu. Hanley uSpokoi si. - Wanie to miaem na myli - powiedzia z ulg. - Larkin musia zapa jak star gazet, ktr wyoona bya szuflada albo komoda. Dlatego widnieje na niej data z marca 1943 roku. - Badanie zwok wykazao - powiedzia McCarthy - e zgon nastpi gdzie pomidzy 1941 a 1943 rokiem. Morderstwo miao przypuszczalnie miejsce w okresie kilku tygodni od dnia datowania dziennika. Hanley popatrzy na profesora twardym, upartym spojrzeniem. - Violet Mary Larkin zmara w sierpniu 1963 roku - stwierdzi. McCarthy nie spuci wzroku. - Sdz - powiedzia agodnie - e mwimy o rnych sprawach. - Ja mwi o zwokach, ktre le w kostnicy. - Ja te - odpar McCarthy. - Larkin i jego ona przybyli z Londynu w 1954 roku powiedzia powoli Hanley. - Kupili dom pod numerem 38 na Mayo Road po mierci poprzedniego waciciela. Wiemy, e pani Larkin ucieka od ma w sierpniu 1963 roku. Wczoraj podczas rozbirki domu znalelimy jej zwoki zamurowane za faszyw cian. - Pan nie powiedzia mi, jak dugo Larkinowie mieszkali w tym domu - odpar spokojnie profesor. - Pan prosi mnie o dokonanie badania patologicznego zmumifikowanych zwok. 139 - No wanie, zmumifikowanych - upiera si Hanley. I dlatego omyka w okreleniu daty mierci moe by dua. - Ale nie o dwadziecia lat - stwierdzi spokojnie McCarthy. Jest wykluczone, eby to ciao byo ywe po 1945 roku. Badania wewntrznych organw nie pozostawiaj co do tego adnych wtpliwoci. Moemy oczywicie przeprowadzi analiz poczoch i farby drukarskiej. Obydwie te rzeczy, jak pan mwi, mogy mie dwadziecia lat w chwili zgonu ofiary. Ale nie wosy, paznokcie i organy wewntrzne. Hanley mia wraenie, e przeywa na jawie swj odwieczny nocny koszmar. Jest rok 1951. Finaowy mecz o Potrjn Koron. Zblia si Strona 84

Forsyth Opowiadania.txt do linii bramkowej, przebija jak taran obron Anglikw, jest tu-tu, kiedy pika zaczyna wylizgiwa mu si z rk. Wyta wszystkie siy, eby j utrzyma, ale j gubi... Oprzytomnia. - Co jeszcze poza spraw daty? - zapyta. - Ta kobieta bya niska. Miaa okoo metra pidziesiciu omiu centymetrw wzrostu. McCarthy potrzsn gow. - auj, ale koci nie zmieniaj dugoci nawet po kilkudziesiciu latach za ceglanym murem. Kobieta, ktrej sekcj przeprowadziem, miaa metr siedemdziesit pi do metra siedemdziesiciu omiu centymetrw wzrostu. Bya chuda i kocista. - Ciemne, krcone wosy? - spyta Hanley. - Gadkie, rudawe. Jeszcze kilka pasemek przylega do czaszki. - Czy miaa w chwili mierci okoo trzydziestu piciu lat? - Nie - odpar McCarthy - bya dobrze po pidziesitce i miaa dzieci, sdz, e dwoje, a po drugim przesza zabieg chirurgiczny. - Innymi sowy, twierdzi pan, e od 1954 roku najpierw oboje Larkinowie, a potem on sam, przesiadywali w swojej bawialni przez pitnacie lat w odlegoci dwch metrw od zamurowanych zwok? - Tak musiao by - powiedzia McCarthy. - Zmumifikowane ciao nie wydziela adnego zapachu. Jeeli przyjmiemy, e ta kobieta zostaa zamordowana powiedzmy w 1943 roku, to w 1954 jej zwoki znajdoway si ju od pewnego czasu w stanie, w jakim je znalelimy. Nawiasem mwic, gdzie paski Larkin znajdowa si w 1943 roku? - W obozie jecw wojennych na lsku. - W takim razie - owiadczy profesor wstajc - nie on zabi t kobiet i nie on zamurowa j obok kominka. Ale kto to zrobi? Hanley chwyci suchawk i poczy si z pokojem detektyww. Odpowiedzia mody sierant. - Kim by czowiek - zapyta go inspektor - ktry by 140 wacicielem i lokatorem domu na Mayo Road do swojej mierci w 1954 roku? - Nie wiem, sir - odpar mody czowiek. - Jak dugo tam mieszka? - Nie robiem notatek, sir. Ale o ile sobie przypominam, chyba przez trzydzieci lat. - Pewnie, e tak - warkn Hanley. - Jak si nazywa? Zapanowaa cisza. - Nie pytaem o to, sir. W dwie godziny pniej stary czowiek zosta zwolniony z aresztu. Wypuszczono go tylnymi drzwiami na wypadek, gdyby jacy dziennikarze krcili si przed frontowym wejciem. Tym razem nie byo samochodu policyjnego ani eskorty. Larkin mia w kieszeni adres miejskiego schroniska. W milczeniu ruszy w stron ubogiej dzielnicy Diamond. Na Mayo Road ustawiono ju brakujce czci ogrodzenia, otaczajc cay parking. W miejscu, na ktrym sta dom z ogrdkiem, sech wieo wylany cement. W zapadajcym zmierzchu brygadzista i dwaj pomocnicy wygadzali jego powierzchni. Od czasu do czasu brygadzista uderza w ni stalow podkwk buta. - Jest ju suchy - powiedzia w pewnej chwili. - Szef chce, eby to wykoczy i zaasfaltowa przed noc. Po drugiej stronie drogi, na zwalisku gruzw, pony resztki schodw, porczy, belek stropowych, szaf, ram okiennych i drzwiowych, poamane deski ogrodzenia, wygdki i kurnika. Nawet w wietle ognia aden z robotnikw nie dostrzeg postaci starego czowieka, ktry przyglda im si zza siatki ogrodzenia. Brygadzista skoczy kontrol powierzchni wieo pooonego cementu i poszed na koniec dziaki, pod stare ogrodzenie. Spojrza pod nogi. - A to co? - spyta. - Przecie to stary cement. Wskaza na paszczyzn o powierzchni okoo szedziesiciu centymetrw na dwa metry. - To bya podoga kurnika - powiedzia robotnik, ktry od Strona 85

Forsyth Opowiadania.txt rana pracowa przy zakadaniu parkingu. - Nie dae tu wieej warstwy cementu? - Nie. To podniosoby poziom i powstaby garb w asfalcie. - Jeeli to si osunie, szef kae nam wszystko robi od pocztku i jeszcze za to zapaci - warkn brygadzista. Odszed kilka krokw i wrci z ostro zakoczonym omem. Podnis go wysoko nad gow i waln w stary cement. om odskoczy. Brygadzista odchrzkn. 141 - W porzdku, jest solidne - stwierdzi. Odwrci si w stron spychacza i skin rk. - Micha, zalewaj to! Sztych buldoera opad na zwa wieego, dymicego asfaltu i pchn rozpalon mas w kierunku cementowego prostokta. W cigu kilku minut caa przestrze zamienia si z szarej na czarn, asfalt rozla si rwno i gadko, a potem stojcy za spychaczem mechaniczny walec wykoczy robot. Kiedy ostatni promie soca znik, a niebo poczerniao, robotnicy poszli do domu. Parking by wykoczony. Stojcy za siatk stary czowiek odwrci si i odszed. Nie powiedzia nic. Nic a nic. Ale umiechn si. Szerokim, szczliwym umiechem ulgi. PRZYWILEJ ABSOLUTNY Telefon zadzwoni tu po sidmej trzydzieci, ale poniewa bya to niedziela rano, Bili Chadwick lea jeszcze w ku. Prbowa nie zwraca uwagi na dzwonek, lecz ten nie milk. Po dziesitym sygnale wygramoli si z ka i zszed po schodach do przedpokoju. - Tak? - Halo, Bili? Tu Henry. By to Henry Carpenter, mieszkaniec tej samej ulicy, ktrego Bili Chadwick zna, ale niezbyt blisko. - Dzie dobry, Henry - odpar. - Czy nie wylegujesz si w ku w niedziel? - Nie - zabrzmiaa odpowied. - Wanie wybieram si do parku pobiega dla zdrowia. Chadwick chrzkn. Oczywicie, pomyla. Kulturysta! Ziewn. - Czym mog suy ci o tej porze w zimowy poranek? - zapyta. Po drugiej stronie linii gos Carpentera robi wraenie zaenowanego. - Czy zajrzae ju do porannej prasy? - spyta. Chadwick spojrza w stron wycieraczki przy drzwiach, na ktrej leay nie ruszone dwie gazety. - Nie. Dlaczego pytasz? - Czy prenumerujesz Sunday Courier? Nastpio dugie milczenie. - Powiniene obejrze sobie dzisiaj t gazet - powiedzia wreszcie Carpenter. - Znajdziesz tam co o sobie. - O! - powiedzia Chadwick z rosncym zainteresowaniem. A c to takiego? Carpenter by coraz bardziej zaenowany. Ton jego gosu zdradza wyrane zakopotanie. Uwaa wida, e Chadwick powinien najpierw przeczyta artyku i dopiero wtedy bdzie go mg z nim przedyskutowa. 143 - C, stary, lepiej zobacz sam - powiedzia i rozczy si. Chadwick odoy suchawk. By ciekaw, o co chodzi, jak kady czowiek, ktry si dowiaduje, e napisano o nim w gazecie. Wrci do sypialni z Expressem i Telegraphem, poda je onie i zacz naciga spodnie i sweter wprost na pidam. - Dokd si wybierasz? - zapytaa go ona. - Na rg ulicy po inn gazet - odrzek. - Henry Carpenter powiedzia mi, e jest tam co o mnie. - Hej! Nareszcie sawa! - powiedziaa ona. - Id, a ja tymczasem przygotuj niadanie. W naronym sklepiku z pras pozostay jeszcze dwa egzemplarze Sunday Couriera, grubego pisma z wieloma dodatkami, pisanego, zdaniem Chadwicka, przez pretensjonalnych ludzi dla rwnie pretensjonalnych czytelnikw. Na ulicy byo zimno, wic powstrzyma si od zagldania do gazety i postanowi zaczeka, a znajdzie si w domu. Strona 86

Forsyth Opowiadania.txt ona przygotowaa sok pomaraczowy, kawa staa na kuchennym stole. Kiedy zacz przeglda Couriera, uprzytomni sobie e Carpenter nie poda mu strony, zacz wic od dziau wiadomoci oglnych. Skoczy go czyta przy drugiej filiance kawy, odrzuci dodatek "Kultura i Sztuka" oraz "Sport". Pozosta mu dodatek ilustrowany oraz handlowy. By drobnym, ale niezalenym biznesmenem na jednym z przedmie Londynu, zagbi si wic w dodatek biznesowy. Na trzeciej stronie zatrzyma wzrok na nazwie towarzystwa, ktre ostatnio zbankrutowao. Jego wsppraca z nim bya krtka, ale, jak si okazao - kosztowna. Artyku znajdowa si na kolumnie, ktra szczycia si swoimi ambicjami reporterskimi. Po przeczytaniu zblad. Odsun kaw. - To niemoliwe, eby kto o mnie co takiego powiedzia szepn. - Przecie to nieprawda! - O co chodzi, kochanie? - zapytaa go ona. Bya wyranie zaniepokojona dziwnym wyrazem twarzy swojego ma. Poda jej bez sowa gazet zoon w ten sposb, eby musiaa zobaczy artyku. Przeczytaa go uwanie, a kiedy dosza do poowy, wydaa z siebie krtki okrzyk. - To straszne! - zawoaa skoczywszy czytanie. - Ten czowiek daje do zrozumienia, e bye w jaki sposb zamieszany w to oszustwo. Bili Chadwick wsta i zacz przechadza si po kuchni. - On wcale nie daje do zrozumienia - powiedzia ze zoci, ktra zastpia pocztkowy szok. - On to, do cholery, wyranie 144 mwi. Wniosek jest jasny. Do diaba, przecie ja byem ofiar tych ludzi, a nie ich wiadomym wsplnikiem. Sprzedawaem ich wyroby w dobrej wierze. Tak samo jak wszyscy straciem na ich bankructwie. - Czy to ci, kochanie, moe zaszkodzi? - zatroskaa si ona. - Zaszkodzi? Do jasnej cholery, to mnie moe zrujnowa! Kamstwo, po prostu kamstwo! Nigdy w yciu nie widziaem faceta, ktry to napisa. Jak on si nazywa? - Gaylord Brent - powiedziaa pani Chadwick, zerknwszy na podpis pod artykuem. - Przecie ja go nawet nigdy nie spotkaem. Nie prbowa porozumie si ze mn, nie sprawdzi faktw. To niemoliwe! eby kto co takiego mg o mnie napisa! Kiedy w poniedziaek rano zamkn si w biurze ze swoim adwokatem, uy tego samego zdania. Prawnik wyrazi oburzenie z powodu treci artykuu i wysucha ze zrozumieniem wyjanie Chadwicka. Ten opowiedzia mu, jak wygldaa jego wsppraca ze zlikwidowanym przedsibiorstwem. - Na podstawie tego, co pan mwi, nie mam wtpliwoci, e autor dopuci si zniesawienia. - W takim razie - zawoa Chadwick - powinien wszystko odwoa i przeprosi mnie! - W zasadzie tak - powiedzia prawnik. - Uwaam, e pierwszym krokiem powinno by napisanie przeze mnie w paskim imieniu listu do wydawcy gazety. Wyjanimy w nim, e naszym zdaniem jeden z jego pracownikw zniesawi pana, dodajc, e damy zadouczynienia w formie sprostowania i przeprosin, oczywicie na jednej z czoowych stron gazety. List taki zosta napisany. Przez dwa tygodnie nie byo odpowiedzi od wydawcy Sunday Couriera. W cigu tych dwch tygodni Chadwick musia znosi podejrzliwe spojrzenia, rzucane na przez jego nieliczny personel, i unika, w miar moliwoci, innych wsplnikw przedsibiorstwa. Wymkny mu si przy tym dwa zamwienia, na ktre liczy. W kocu jego adwokat otrzyma list z Sunday Couriera. By podpisany w imieniu wydawcy przez sekretarza, a tre jego bya uprzejma^ ale zupenie nie satysfakcjonujca. Stwierdza, e wydawca starannie rozpatrzy pismo adwokata wysane w imieniu pana Chadwicka i e jest skonny wydrukowa Strona 87

Forsyth Opowiadania.txt w dziale listw do redakcji sprostowanie pana Chadwicka, zastrzegajc sobie wszake niezbywalne prawo kadego wydawcy do przeredagowania takowego. 145 10- Czysta robota - Innymi sowy wykastrowania go - powiedzia Chadwick, siedzc znw przed swoim adwokatem. - To jest po prostu sposb wykrcenia si, nieprawda? Prawnik zastanawia si przez chwil. Zdecydowa si na szczero. Zna swojego klienta od wielu lat. - Tak - powiedzia. - Ma pan suszno. Miaem tylko raz w yciu do czynienia z oglnokrajow gazet w podobnej sprawie. Ten list to po prostu formuka, jakiej ci ludzie uywaj. Nienawidz sprostowa, nie mwic ju o przeprosinach. - Co wic robi? Adwokat mia propozycj: - Istnieje Stowarzyszenie Wydawcw Gazet... Moe si pan im poskary. - A co oni mog? - Niewiele. Skonni s do rozpatrywania tylko takich skarg, ktre zarzucaj wydawcy, e nieopatrznie wyrzdzi komu szkod, lub kiedy reporter pisma popeni racy bd. Nie lubi si miesza do spraw dotyczcych zniesawienia, wol to pozostawia sdom. W najlepszym razie mog wyda potpiajce owiadczenie, i nic wicej. - Stowarzyszenie nie moe wic zmusi wydawcy do sprostowania wiadomoci i przeproszenia pokrzywdzonego? -- Nie. - Co mi w takim razie pozostaje? Prawnik westchn. - Obawiam si, e tylko sprawa sdowa. Skarga o zniesawienie z daniem odszkodowania. Kiedy wniesiemy pozew, gazeta by moe bdzie wolaa unikn procesu i ogosi przeprosiny, o ktre panu chodzi. - By moe? - No tak. A moe i nie. - Ale chyba bd musieli to zrobi? Sprawa jest przecie bezsporna! - Bd z panem cakiem szczery - powiedzia adwokat. W sprawach o zniesawienie nie ma sytuacji bezspornych. Po pierwsze, nie istnieje ustawa okrelajca pojcie zniesawienia. Podpada ono pod oglne zasady prawa zwyczajowego, na ktre skada si cay szereg precedensw prawnych ustanowionych w cigu wiekw. Precedensy te mog by rozmaicie interpretowane, a w paskiej sprawie, tak jak w kadej innej, istniej drobne szczegy, ktre czyni j odmienn od poprzednich. Poza tym powstanie z pewnoci spr o stan wiadomoci pozwanego, o jego intencje, o to, jakie mg mie zamiary w czasie pisania swego artykuu, o zakres jego wiedzy, a wic znowu o intencje, 146 w przeciwiestwie do ignorancji, a wic braku zej intencji. Czy pan mnie rozumie? - Myl, e tak - odrzek Chadwick. - Ale to chyba nie ja musz dowodzi swojej niewinnoci? - W gruncie rzeczy tak. Widzi pan, pan bdzie powodem, a wydawca i pan Gaylord Brent pozwanymi. Pan bdzie musia udowodni, e prowadzc interesy ze zlikwidowan spk, nie mia pan pojcia o jej niesolidnoci. Tylko wtedy stanie si jasne, e zosta pan zniesawiony przez pomwienie i nie by zamieszany w machinacje spki. - Wic odradza mi pan wystpowanie do sdu? - zdenerwowa si Chadwick. - Czy pan powanie sugeruje, i musz pogodzi si z tym, e obrzucono mnie stekiem kamstw, e czowiek, ktry to zrobi, nie sprawdzi swoich informacji, zanim je wydrukowa? e powinienem pogodzi si nawet z tym, e moje przedsibiorstwo jest zrujnowane? - Panie Chadwick, musz by z panem szczery. Mwi si czasem o nas, prawnikach, e namawiamy naszych klientw do wystpowania Strona 88

Forsyth Opowiadania.txt do sdu o byle co, poniewa przynosi nam to wysokie honoraria. W rzeczywistoci jest przewanie inaczej. To zazwyczaj ony, przyjaciele czy koledzy osb poszkodowanych zachcaj je do akcji i skadania skarg. Ci przyjaciele nie ponosz oczywicie kosztw procesw. Dla osb nie wpltanych w spraw proces sdowy to dobra zabawa. Ale my, fachowcy, zdajemy sobie spraw z tego, jakie to pociga za sob konsekwencje. Chadwick zastanowi si. - Jakie sumy wchodz w rachub? - spyta spokojnie. - Takie, ktre mog pana zrujnowa - brzmiaa odpowied adwokata. - Zawsze mylaem, e w naszym kraju wszyscy obywatele s rwni wobec prawa, a szczeglnie jeli ubiegaj si o sprawiedliwo. - W teorii tak. W praktyce bardzo czsto jest zupenie inaczej. Panie Chadwick, czy pan jest bogatym czowiekiem? - Nie. Prowadz niewielkie przedsibiorstwo. W dzisiejszych czasach oznacza to, e balansuj na krawdzi wypacalnoci. Przez cae ycie ciko pracowaem i jako to szo. Jestem wacicielem domu, samochodu i kilku ubra. Mog liczy na emerytur przysugujc samodzielnym przedsibiorcom, mam polis ubezpieczeniow na ycie i kilka tysicy funtw oszczdnoci. Jestem po prostu zwykym, szarym czowiekiem. - Tak wanie mylaem - powiedzia adwokat. - Dzisiaj tylko ludzie bogaci mog si procesowa z innymi bogaczami, zwaszcza 147 jeeli chodzi o zniesawienie. Mona wygra tak spraw, ale trzeba ponie due koszty. Jeeli proces jest dugi, a potem jeszcze nastpuje apelacja, to suma wydatkw czsto moe dziesiciokrotnie przewysza ewentualne odszkodowanie. Zamilk na chwil. - Wielkie pisma, tak jak wielkie domy wydawnicze i inne tego rodzaju przedsibiorstwa, s wysoko ubezpieczone na okoliczno wytoczonych spraw o zniesawienie. Mog sobie pozwoli na angaowanie najwybitniejszych adwokatw West Endu. Prosz mi wybaczy, ale kiedy wystpuj przeciwko maemu czowiekowi, to musz z nim wygra. Nietrudno im spowodowa, by wejcie sprawy na wokand trwao a pi lat. Przez ten czas koszty sdowe obu stron nieustannie rosn. Samo przygotowanie sprawy kosztuje tysice. Kiedy nareszcie dochodzi do rozprawy, koszty te podnosz si niebotycznie, bo adwokat bierze dodatkowe honorarium za kady dzie rozprawy. No i ma take do pomocy aplikanta. - Do jakich sum mog doj takie koszty? - zapyta Chadwick. - Jeeli sprawa si przeciga i przygotowania trwaj lata, to nawet jeeli nie bra pod uwag ewentualnej apelacji, dojd do kilkudziesiciu tysicy funtw. Ale to wcale nie koniec. - Co jeszcze powinienem wiedzie? - Zamy, e pan wygrywa proces i uzyskuje odszkodowanie i zwrot kosztw sdowych od pozwanego, czyli gazety. Wtedy sprawa jest jasna. Ale jeeli sdzia nie wypowie si co do kosztw, ktrych zwrot przyznaje zazwyczaj jedynie w najdrastyczniejszych wypadkach, bdzie pan zmuszony ponie swoje wasne koszty sdowe. A jeeli pan przegra, sdzia moe pana zmusi do poniesienia poza swoimi kosztami kosztw pozwanego. Jeeli pan wygra, gazeta moe zaoy apelacj. A to spowoduje podwojenie kosztw. Nawet jeeli wygra pan w sdzie apelacyjnym, ale bez przyznania kosztw, to i tak bdzie pan zrujnowany. Poza tym jest inna kwestia. Po dwch czy trzech latach ludzie zapominaj o treci inkryminowanego artykuu w gazecie. Rozprawa sdowa przypomina im, e co tam byo, i wnosi nowe materiay i zarzuty. Mimo e to pan jest oskarycielem, adwokat strony przeciwnej postara si dla dobra swojego klienta zniszczy pask reputacj uczciwego biznesmena. Im bardziej obrzuca si czowieka botem, tym wicej na nim bota pozostaje. Wiele byo takich wypadkw, wielu ludzi, ktrzy wygrali spraw, ale stracili dobre imi. Zarzuty przedstawiane sdowi mog by ogaszane drukiem bez adnych dowodw prawdy. - A czy mona mie obroc z urzdu? - zainteresowa si Strona 89

Forsyth Opowiadania.txt 148 Chadwick. Podobnie jak wielu innych ludzi sysza o czym takim, nigdy jednak nie interesowa si tym bliej. - Prawdopodobnie ma pan zupenie faszywe wyobraenie na ten temat. eby uzyska takiego obroc, musi pan udowodni sdowi, e nie posiada pan adnego majtku. Pana na przykad to nie dotyczy. Nabdzie pan prawo do obrocy z urzdu dopiero wtedy, kiedy straci pan dom, samochd i oszczdnoci. - W takim razie w kadym przypadku grozi mi ruina - powiedzia Chadwick spokojnie. - Bardzo mi przykro, naprawd bardzo przykro. Mog oczywicie zachci pana do podjcia dugotrwaego i kosztownego powdztwa, ale uwaam, e oddaj panu przysug wskazujc trudnoci i niebezpieczestwa, jakie to za sob pociga. Znam wiele osb, ktre z ochot zaczy si prawowa, a potem gorzko tego aoway. Niektrzy nigdy si nie otrzsnli i po dzi dzie cierpi na skutek trosk finansowych i stresw, jakie ich dotkny. Chadwick wsta. - Bardzo panu dzikuj za szczero - powiedzia. Potem, ju z biura, zadzwoni do Sunday Couriera i poprosi o rozmow z naczelnym. Telefon odebraa sekretarka. Poda swoje nazwisko. - Na jaki temat chce pan rozmawia z panem Buxtonem? zapytaa. - Chciaem poprosi o wyznaczenie mi spotkania. Nastpia pauza, w trakcie ktrej sysza rozmow prowadzon na wewntrznej linii, po czym sekretarka odezwaa si ponownie. - O czym pragnie pan rozmawia z panem Buxtonem? Chadwick wyjani pokrtce, e chce zobaczy szefa, eby przedstawi mu swj punkt widzenia dotyczcy zarzutw zawartych w artykule Gaylorda Brenta sprzed dwch tygodni. - Niestety pan Buxton nie przyjmuje nikogo - owiadczya sekretarka - Moe pan bdzie uprzejmy napisa list. Zostanie starannie rozpatrzony. Na tym rozmowa si skoczya. Nastpnego dnia Chadwick pojecha kolej podziemn do centrum Londynu i zjawi si osobicie w poczekalni budynku Couriera. Na oczach rosego wonego w mundurze wypeni formularz, podajc nazwisko, adres, nazwisko osoby, z ktr chce si widzie, i istot swojej sprawy. Formularz zosta zabrany, a on usiad i czeka. W p godziny pniej otworzyy si drzwi windy i ukaza si w nich elegancki szczupy mody czowiek, pachncy dobr wod kolosk. Spojrza pytajcym wzrokiem na wonego, ktry ruchem 149 gowy wskaza mu Chadwicka. Mody czowiek podszed do niego. Chadwick wsta. - Nazywam si Adrian St. Clair - powiedzia modzieniec. Jestem osobistym sekretarzem pana Buxtona. Czym mog panu suy? Chadwick powiedzia mu o artykule podpisanym przez Gaylorda Brenta i owiadczy, e chciaby osobicie wyjani panu Buxtonowi, i to, co zostao o nim napisane, jest nie tylko nieprawd, ale stanowi grob ruiny dla jego przedsibiorstwa. St. Clair nie by tym specjalnie poruszony, ale wyrazi Chadwickowi sowa ubolewania. - Tak, oczywicie, rozumiemy pana niepokj, panie Chadwick, ale osobiste spotkanie z panem Buxtonem jest po prostu niemoliwe. To bardzo zajty czowiek. Rozumiem, e reprezentujcy pana adwokat komunikowa si ju z wydawc... - Napisa list - powiedzia Chadwick. - Odpowied bya podpisana przez sekretark. Stwierdza, e istnieje moliwo wydrukowania listu z moim sprostowaniem w dziale korespondencji z czytelnikami. Ale ja domagam si, eby moje stanowisko w tej sprawie zostao poznane przez wydawc. St. Clair umiechn si. - Ju mwiem, e to niemoliwe. Moemy najwyej rozway moliwo wydrukowania listu do wydawcy. - Wobec tego chciabym si zobaczy z panem Gaylordem Strona 90

Forsyth Opowiadania.txt Brentem - owiadczy Chadwick. - Wtpi, czy to daoby panu satysfakcj. Jeeli otrzymamy nastpny list od paskiego adwokata, to nasz wydzia prawny zajmie si nim w normalnym trybie. Obawiam si, e poza tym nie mog panu w niczym pomc. Wony wyprowadzi Chadwicka przez obrotowe drzwi na ulic. Chadwick zjad lekki posiek w barze niedaleko Fleet Street. Przez duszy czas zastanawia si gboko nad swoj sytuacj. Poszed do jednej z licznych maych bibliotek, znajdujcych si w centrum Londynu, ktre specjalizuj si we wspczesnych archiwaliach i gromadz wycinki prasowe. Zapoznanie si z aktami niezbyt odlegych procesw o zniesawienie przekonao Chadwicka, e jego adwokat bynajmniej nie przesadza. Jedna ze spraw przerazia go szczeglnie. Pewien mczyzna w rednim wieku zosta zniesawiony w ksice poczytnego autora. Wytoczy spraw, wygra j, i sd przyzna mu trzydzieci tysicy funtw tytuem odszkodowania i zwrot kosztw sdowych. Ale wydawca ksiki zaapelowa: i sd wyszej instancji skreli odszkodowanie, nakazujc kadej ze stron zapacenie wasnych kosztw. W obliczu cakowitej ruiny finansowej po czterech latach procesowania si powd wnis spraw do Izby Lordw. Lordowie odrzucili 150 wprawdzie wyrok sdu apelacyjnego, uznajc prawo powoda do odszkodowania, nie wypowiedzieli si jednak co do kosztw sdowych. Tak wic zniesawiony czowiek otrzyma trzydzieci tysicy funtw odszkodowania, ale po piciu latach procesowania si mia do zapacenia rachunek wynoszcy czterdzieci pi tysicy funtw. Wydawcy ponieli podobne koszty i cznie z odszkodowaniem mieli do zapacenia siedemdziesit pi tysicy. Byli jednak ubezpieczeni na wiksz cz tej sumy. I tak powd wygra spraw, ale zosta zrujnowany. Fotografie ukazyway go w pierwszym roku przewodu jako rzekiego szedziesiciolatka. Po piciu latach by ludzkim wrakiem, wyndzniaym starcem. Stao si tak z powodu nieustannego napicia i rosncego zaduenia. Zmar jako bankrut, mimo e przywrcono mu dobre imi. Bili Chadwick utwierdzi si w przekonaniu, e nie moe dopuci, aby przytrafio mu si co podobnego. Poszed do biblioteki publicznej w dzielnicy Westminster. Tam uda si do czytelni z egzemplarzem Prawa angielskiego pira Halsbury'ego. Tak jak mu mwi jego adwokat, prawo pisane dotyczce zniesawienia, tego samego typu jak na przykad ustawa o ruchu drogowym, nie istniao, ale znalaz definicj pochodzc z 1888 roku, dotyczc zniesawienia i oszczerstwa. Owiadczenie oszczercze jest to owiadczenie zmierzajce do ponienia osoby w opinii prawomylnych czonkw spoeczestwa w oglnoci lub te powodujce pomijanie, odtrcanie lub naraanie na nienawi, pogard, omieszenie czy te oskarenie o pomwienia uwaczajce lub przynoszce ujm na stanowisku, w uprawianiu zawodu, dziaalnoci handlowej lub w przedsibiorstwie. Co najmniej ostatnia cz tej definicji jest adekwatna do mojej sytuacji, pomyla Chadwick. Wci chodzio mu po gowie to, co powiedzia mu adwokat w swoim wywodzie. "Zarzuty przedstawiane sdowi mog by ogaszane drukiem bez adnych dowodw prawdy". Czyby tak rzeczywicie byo? I okazao si, e prawnik mia racj. Wyjaniaa to ustawa rwnie z 1888 roku. Wszystko, co jest wygaszane w sdzie, moe by zrelacjonowane i opublikowane i zarwno reporter, wydawca, drukarz, jak i redaktor s wolni od wszelkich zarzutw o zniesawienie, ale pod warunkiem, e sprawozdanie jest "rzetelne, aktualne i dokadne". To ma zapewne na celu, myla Chadwick, uwolnienie sdziw, awnikw, wiadkw, policjantw, adwokatw, a nawet pozwanych od obawy mwienia prawdy, niezalenie od wyniku rozprawy. Uchylenie moliwoci protestu ze strony osb zniewaonych, 151 zniesawionych, spotwarzonych czy oszczerczo oskaronych, pod Strona 91

Forsyth Opowiadania.txt warunkiem e zarzut zosta postawiony na sali sdowej w czasie rozprawy, jak te uchylenie odpowiedzialnoci wszystkich osb raportujcych, drukujcych lub publikujcych sowa wypowiedziane w sdzie zostao nazwane "przywilejem absolutnym". W kolejce podziemnej, w drodze na przedmiecie, Chadwickowi zacz wita pewien pomys. Kiedy po czterech dniach poszukiwania znalaz adres Gaylorda Brenta, okazao si, e ten mieszka w maej eleganckiej uliczce w Hampstead. Tam te Chadwick zjawi si nastpnego niedzielnego poranka. Pomyla, e dziennikarz piszcy do niedzielnego pisma musi by w tym dniu w domu, to znaczy jeeli rodzina nie zmusi go do wyjazdu za miasto. Wszed po schodach i nacisn dzwonek u drzwi. Po kilku minutach otworzya mu sympatycznie wygldajca kobieta w wieku okoo trzydziestu lat. - Czy zastaem pana Brenta? - zapyta Chadwick i doda natychmiast: - Chodzi o jego artyku w Courierze. Byo to pkamstwo, ale wystarczao, eby przekona pani Brent, e przybyszem jest kto z redakcji. Umiechna si wic i zawoaa w gb domu: - Gaylord! - po czym ponownie odwrcia si do Chadwicka. Przyjdzie za chwil - powiedziaa i wycofaa si do rodka mieszkania, skd dochodziy dziecice gosy. Chadwick czeka przed nie domknitymi drzwiami. W minut pniej pojawi si w nich Gaylord Brent. Mia na sobie jasne lniane spodnie i row koszul. By wytwornym mczyzn, wygldajcym na czterdziestk. - Tak? - zapyta. - Czy pan Gaylord Brent? - Tak. Chadwick rozoy wycinek gazetowy, ktry trzyma w rku, i pokaza go Brentowi. - Chodzi o paski artyku w Sunday Courierze. Brent spojrza na wycinek, ale nie dotkn go. Na jego twarzy ukaza si wyraz zdumienia pomieszanego z rozdranieniem. - To jest sprzed czterech tygodni - zauway. - O co panu chodzi? - Bardzo mi przykro, e zakcam panu niedzielny spokj powiedzia Chadwick - ale wydaje mi si, e wszyscy musimy ponosi pewne ryzyko. Widzi pan, w tym artykule zniesawi mnie pan, i to w bardzo perfidny sposb. Zaszkodzio mi to powanie zarwno w yciu towarzyskim, jak i w interesach. 152 Zdumienie malujce si na twarzy Brenta zaczynao ustpowa miejsca irytacji. - Kim pan jest, u licha? - spyta. - Och, bardzo przepraszam. Nazywam si William Chadwick. Usyszawszy to nazwisko, Gaylord Brent wszystko zrozumia. Jego irytacja nasilia si. - Prosz pana - powiedzia - nie moe mnie pan nachodzi w domu. Jeeli chce mnie pan skary, to istnieje waciwa procedura. Powinien pan poprosi swojego adwokata, aby napisa... - Ju to zrobiem, jednak bez rezultatu. Prbowaem take zobaczy si z paskim wydawc, ale mnie nie przyj. Byem wic zmuszony przyj do pana. - Co za bezczelno! - zawoa Brent, prbujc zamkn drzwi. - Chwileczk, mam co dla pana - powiedzia spokojnie Chadwick. Trzymajca klamk rka Brenta zatrzymaa si. - Co takiego? - To! - odpowiedzia Chadwick. Podnis praw pi i uderzy Brenta w sam czubek nosa. Mocno, ale bez przesady. Nie byo to uderzenie majce na celu zamanie koci czy nawet uszkodzenie przegrody nosowej. Brent cofn si o krok, wyda gony okrzyk i nakry nos rk. W jego oczach pojawiy si zy, z nosa pocieka krew. Patrzy przez chwil na Chadwicka jak na szaleca, po czym zatrzasn drzwi. Chadwick sysza, jak biegnie przez przedpokj. Na rogu Heath Street znalaz policjanta. Mody czowiek cieszy Strona 92

Forsyth Opowiadania.txt si spokojem piknej niedzieli, ale by te nieco znudzony. - Panie sierancie - zwrci si do niego Chadwick. - Prosz i ze mn. Dokonano napadu na miejscowego obywatela. Mody policjant oywi si. - Napadu, sir? Gdzie? - Dwie ulice std. Zaprowadz pana. Nie czekajc na dalsze pytania zaprosi policjanta ruchem rki, eby szed za nim, obrci si i szybko ruszy t sam drog, ktr przyszed. Sysza, jak policjant mwi co do mikrofonu krtkofalwki i rytmicznie stuka subowymi butami w bruk^ Przedstawiciel prawa zrwna si z Chadwickiem na rogu ulicy, przy ktrej mieszkaa rodzina Brentw. Aby zapobiec dalszym pytaniom, Chadwick zwikszy tempo marszu. - To tu, pod numerem trzydziestym drugim - powiedzia w pewnej chwili. Kiedy podeszli do drzwi domu, zastali je zamknite. Chadwick wskaza na nie ponownie. 153 - To na pewno tutaj. Spojrzawszy podejrzliwym wzrokiem na swojego przewodnika, posterunkowy wszed na schodki i zadzwoni. Chadwick ruszy za nim. Drzwi otworzyy si ostronie. Ukazaa si w nich pani Brent, ktra na widok Chadwicka cofna si nieco. Zanim policjant otworzy usta, Chadwick zapyta: - Pani Brent? Czy ten policjant mgby zamieni kilka sw z pani mem? Pani Brent skina gow i znikna w gbi domu. Ze rodka sycha byo szeptan rozmow. Chadwick rozrni wyraz "policja" i "ten czowiek". Po minucie ukaza si Gaylord Brent. Lew rk przyciska do twarzy mokr chusteczk i co chwila pociga nosem. - Tek? - zapyta. - To jest pan Gaylord Brent - owiadczy Chadwick. - Czy pan Gaylord Brent? - zapyta policjant. - Tek. - Przed kilkoma minutami pan Brent zosta z premedytacj uderzony w nos - owiadczy Chadwick. - Czy to prawda? - zapyta Brenta policjant. - Tek - potwierdzi Brent, rzucajc zza chustki wcieke spojrzenie na Chadwicka. - Rozumie - powiedzia policjant, cho najwyraniej nic nie rozumia. - Kto to zrobi? - Ja - owiadczy Chadwick. Policjant obrci si ku niemu z niedowierzaniem. - Sucham? - Ja to zrobiem. Uderzyem go w nos. Napadem na niego. - Czy to jest zgodne z prawd? - zapyta policjant Brenta. - Tek - skin potwierdzajco gow. - Czy mog zapyta, dlaczego pan to zrobi? - zwrci si policjant do Chadwicka. - W tej sprawie - odpar Chadwick - gotw jestem zoy wyjanienie w komisariacie. Policjant mia zakopotan min. Po chwili powiedzia: - Dobrze, sir. W takim razie jestem zmuszony prosi pana o udanie si ze mn do komisariatu. W tym momencie zjawi si na Heath Street policyjny samochd wezwany przez krtkofalwk. Po krtkiej rozmowie z dwoma przybyymi policjantami Chadwick i sierant wsiedli do wozu. Po dwch minutach znaleli si w dzielnicowym komisariacie. Chadwick zosta zaprowadzony przed oblicze dyurnego sieranta. Sta i milcza, podczas gdy posterunkowy wyjania szefowi spraw. Sierant, cierp154 liwy i dowiadczony policjant w rednim wieku, patrzy na Chadwicka z zainteresowaniem. - Jak si nazywa czowiek, ktrego pan uderzy? - zapyta. - Gaylord Brent - odpar Chadwick. - Pan go nie lubi? Strona 93

Forsyth Opowiadania.txt - Nie bardzo - odpar Chadwick. - Dlaczego podszed pan do posterunkowego i zawiadomi go o swoim czynie? Chadwick wzruszy ramionami. - Takie s chyba przepisy prawne. Prawo zostao naruszone, wic naleao zawiadomi policj. - Suszna myl - zgodzi si sierant i zwrci si do posterunkowego: - Czy pan Brent odnis powane obraenia? - Chyba nie - powiedzia mody czowiek - wygldao to na lekkie uderzenie w dzib. Sierant westchn. - Adres poszkodowanego? - zapyta posterunkowego. - Prosz zaczeka - powiedzia po zanotowaniu adresu i poszed do innego pokoju. Gaylord Brent mia zastrzeony numer telefonu, ale sierant zdoby go. Po chwili powrci. - Pan Gaylord Brent nie ma ochoty wnie skargi na pana powiedzia. - To niewane - odpar Chadwick. - Wnoszenie oskarenia nie zaley od pana Brenta. To nie Ameryka. Jest faktem, e zostao popenione przestpstwo. Czyn niezgodny z prawami naszego kraju. Do policji naley decyzja, czy wnosi skarg, czy nie. Sierant popatrzy na Chadwicka z niechci. - Pan wida zna troch prawo, sir? - Z lektury. - Kady tak twierdzi - westchn sierant. - No dobrze, ale policja moe zdecydowa, e nie wnosi skargi. - W takim razie nie mam innego wyboru, jak poinformowa pana, e jeeli policja nie wniesie skargi, wrc tam i zrobi to samo, co zrobiem, jeszcze raz - powiedzia Chadwick. Sierant niespiesznie wycign z szuflady formularz skargi. - To przesdza spraw - stwierdzi. - Paskie nazwisko? Bili Chadwick poda swoje nazwisko i adres i zosta odprowadzony do aresztu. Odmwi wszelkich owiadcze, powiedzia tylko, e zamierza wyjani swoje postpowanie sdziemu, co zostao zaprotokoowane i podpisane. Nastpnie zosta formalnie oskarony i decyzj wasn sieranta zwolniony za kaucj stu funtw oraz zawiadomiony, 155 e ma si stawi nastpnego dnia rano przed sdzi w sdzie Londynu Pnocnego. Potem pozwolono mu odej. Nazajutrz stawi si przed sdem. Przesuchanie trwao dwie minuty. Odmwi usprawiedliwienia si, gdy wiedzia, e taka odmowa moe zosta zinterpretowana przez sd jako zapowied nieprzyznania si do winy we waciwym czasie. Zosta odesany do domu na dwa tygodnie za t sam kaucj stu funtw, ktr zapaci poprzedniego dnia. Byo to pierwsze formalne przesuchanie, wic pan Gaylord Brent nie musia by obecny w sdzie. Poniewa chodzio o zwyky napad, sprawa zaja w lokalnej gazecie zaledwie kilka wierszy. W dzielnicy, w ktrej mieszka Chadwick, nikt nie czytywa tej gazety, tote nikt owej notatki nie zauway. W tygodniu poprzedzajcym rozpraw redaktorzy gwnych porannych, wieczornych i niedzielnych gazet na Fleet Street i w okolicy otrzymali anonimowe telefony. W kadym przypadku telefonujcy powiadamia naczelnego redaktora, e gwny reporter Sunday Couriera, Gaylord Brent, stawi si w sdzie Londynu Pnocnego w najbliszy poniedziaek w zwizku ze spraw o napad. Bdzie to sprawa "Regina versus Chadwick". Anonimowy rozmwca dodawa, e redakcji z pewnoci bardziej opaci si wysa swojego przedstawiciela do sdu ni polega na informacjach agencji obsugujcej sd. Wikszo redaktorw sprawdzia wokand sdow na ten dzie. Przekonali si, e istotnie figuruje tam nazwisko Chadwicka, i zlecili jednemu ze swoich reporterw udanie si do sdu. Nikt nie wiedzia, co si wici, ale wszyscy mieli nadziej, e bdzie to moe co ciekawego. Podobnie jak w zwizkach zawodowych, tak i na Fleet Street solidarno ma swoje granice. Bili Chadwick stawi si w sdzie punktualnie o godzinie dziesitej Strona 94

Forsyth Opowiadania.txt rano i czeka, a zostanie wywoany. Nastpio to o dziesitej czterdzieci pi. Kiedy zblia si do awy oskaronych, jedno krtkie spojrzenie na awy prasowe przekonao go, e s przepenione. Przedtem zauway, e Gaylord Brent, wezwany jako wiadek, siedzi w hallu. Zgodnie z brytyjskim prawem wiadek nie moe wej na sal sdow, dopki nie zostanie wezwany do skadania zezna. Dopiero potem moe zaj miejsce w tylnych awkach i przysuchiwa si reszcie rozprawy. Ten fakt speszy Chadwicka na chwil. Rozwiza dylemat nie przyznajc si do winy. Odmwi rutynowej propozycji sdziego, ktry pyta, czy pragnie odroczenia sprawy do czasu, kiedy bdzie mia adwokata, i wyjani, e zamierza broni si sam. Sdzia wzruszy ramionami, ale zgodzi si. Prokurator przedstawi fakty, przynajmniej te, ktre byy mu 156 znane. Spowodowa oglne zdziwienie stwierdzajc, e sam Chadwick zwrci si do posterunkowego Clarka informujc go o dokonanej napaci. Bez dalszej zwoki wezwano posterunkowego Clarka. Mody policjant zoy przysig i opowiedzia szczegowo o okolicznociach aresztowania Chadwicka, ktrego z kolei zapytano, czy pragnie zada wiadkowi pytania. Odmwi. Zapytano go ponownie. Znowu odmwi. Zwolniono wobec tego Clarka, ktry usiad w jednym z tylnych rzdw. Wezwano Gaylorda Brenta i zaprzysione go. Chadwick podnis si z awy oskaronych. - Wysoki Sdzie - powiedzia dononym gosem. - Przemylaem spraw i chciabym zmieni stanowisko. Przyznaj si do winy. Sdzia przyjrza si mu wnikliwie. Prokurator, ktry ju podnosi si z miejsca, eby przesuchiwa wiadka, usiad. Na awie dla wiadkw siedzia ponury Gaylord Brent i milcza. - Rozumiem - powiedzia sdzia. - Czy jest pan wiadom tego, co pan robi, panie Chadwick? - Tak, panie sdzio. Absolutnie tak. - Panie Cargill, czy pan zgasza sprzeciw? - spyta sdzia prokuratora. - Nie zgaszam sprzeciwu, Wysoki Sdzie - owiadczy prokurator. - Przyjmuj, e pozwany nie zaprzecza faktom, ktre przedstawiem w tej sprawie. - Nie zaprzeczam - odezwa si Chadwick z awy oskaronych. - Przedstawi je pan waciwie. Sdzia zwrci si do Gaylorda Brenta: - Przykro mi, e pana trudzilimy, panie Brent, ale nie bdzie pan ju potrzebny jako wiadek. Moe pan albo odej, albo zaj miejsce na tylnych awach. Gaylord Brent ukoni si sdowi i opuci aw wiadkw. Skin gow w stron awy prasowej i zaj miejsce w gbi sali, obok policjanta, ktry ju zoy zeznanie. Sdzia zwrci si do Chadwicka: - Panie Chadwick, zmieni pan stanowisko i przyzna si do winy. Oznacza to oczywicie, e przyznaje si pan do napadu na pana Brenta. Czy chciaby pan powoa wiadkw na swoj obron? - Nie, Wysoki Sdzie. - Moe pan powoa wiadkw dla wydania opinii o sobie lub zgosi okolicznoci agodzce. - Nie chc powoywa adnych wiadkw - odpar Chadwick. A jeeli chodzi o okolicznoci agodzce, to chciabym zoy owiadczenie std, z awy oskaronych. - Jest to paski przywilej i paskie prawo - owiadczy sdzia. 157 Chadwick wsta i zanim zwrci si do sdu, wycign z kieszeni zoony wycinek prasowy. - Wysoki Sdzie, sze tygodni temu pan Gaylord Brent wydrukowa ten oto artyku w pimie, w ktrym pracuje, czyli w Sunday Courierze. Bybym wdziczny, gdyby Wysoki Sd zechcia go przeczyta. Wony podnis si zza balustrady, wzi od Chadwicka wycinek i podszed do stou sdziowskiego. - Czy to ma zwizek ze spraw, ktr rozpatrujemy? Strona 95

Forsyth Opowiadania.txt - Zapewniam pana, panie sdzio, e tak. Jak najbardziej. - Dobrze - powiedzia sdzia. Wzi podany mu przez wonego wycinek i przeczyta go szybko. Po przeczytaniu pooy go na st i rzek: - Rozumiem. - W tym artykule - mwi Chadwick - Gaylord Brent dopuci si wobec mnie karygodnego i niezmiernie szkodliwego zniesawienia. Pan na pewno zauway, panie sdzio, e artyku dotyczy spki handlowej, ktra znalaza si w stanie likwidacji, naraajc wiele osb na utrat udziaw. Byem niestety jednym z handlowcw, ktrzy zostali przez spk nabrani, a uwaaem j, jak wiele innych osb, za solidn i godn zaufania. Ten bd kosztowa mnie sporo pienidzy, ale by to tylko bd. Dlatego jak grom z jasnego nieba spad na mnie artyku, zupenie bezpodstawnie oskarajcy mnie o udzia w aferze, i to przez niechlujnego, leniwego i niekompetentnego pismaka, ktry nawet nie zatroszczy si o dokadne zbadanie sprawy. Na sali sdowej zahuczao. Potem nastpia cisza, ale na awach prasowych zacza si gwatowna aktywno. Dziennikarze notowali jak szaleni. Wsta prokurator. - Wysoki Sdzie - powiedzia niepewnym gosem - czy to jest istotne dla sprawy? Chadwick mu przerwa. - Zapewniam Wysoki Sd, e pragn tylko wytumaczy to wydarze. Wydaje mi si, e pan sdzia bdzie mg lepiej oceni moje przewinienie, jeeli pozna jego powody. Sdzia przez chwil przyglda si Chadwickowi. - Pozwany ma racj - przyzna. - Prosz mwi dalej. - Dzikuj, panie sdzio. A wic czy w dziennikarz zadba o to, eby si ze mn skontaktowa przed napisaniem tego steku bzdur? Mgbym mu przedstawi dokumenty i udowodni ponad wszelk wtpliwo, e zostaem tak samo nabrany jak wszyscy inni klienci spki. I e rwnie straciem du sum pienidzy. Ale on nawet nie 158 -sprbowa si ze mn rozmwi, chocia moje nazwisko figuruje w ksice telefonicznej i w spisie handlowcw. Wydaje si, e ten pretendujcy do fachowoci niestrudzony poszukiwacz prawdy chtniej sucha barowych plotek, ni bada fakty. Gaylord Brent, purpurowy z wciekoci, zerwa si ze swojej awki. - Jak pan mie! - rykn. ^ - Spokj! - zawoa wony, take wstajc ze swojego miejsca. Spokj na sali! - Rozumiem paski gniew, panie Chadwick - rzek powanie sdzia - ale zastanawiam si, co to ma wsplnego ze spraw? - Wysoki Sdzie - powiedzia skromnie Chadwick. - Zwracam si do sdu o sprawiedliwo. Jeeli spokojny i prowadzcy zgodne z prawem ycie czowiek uderza nagle innego czowieka w twarz, to naley si zastanowi nad motywami tego niezwykego postpku. Wydaje mi si, e to powinno wpyn na decyzj osoby, ktra ma obowizek wydania wyroku. - Dobrze - zgodzi si sdzia - niech pan wyjani swoje motywy. Ale prosz o powcigliwo w wyraaniu si. - Oczywicie - powiedzia Chadwick. - Po ukazaniu si tego steku kamstw, udajcego powan prac dziennikarsk, poniosem due straty. Zauwayem, e niektrzy moi klienci, nie wiedzc, e zarzuty pana Gaylorda Brenta maj swe rdo raczej na dnie butelki whisky ni w dogbnych dociekaniach, skonni byli uwierzy zniesawiajcym mnie informacjom. Gaylord Brent zyma si w tylnych awach sali. Trci okciem siedzcego obok policjanta. - To nie moe mu uj na sucho, prawda? - sykn. - Cicho! - odpar policjant. Brent wsta. - Wysoki Sdzie! - zawoa. - Chciaem tylko powiedzie... - Spokj! - krzykn wony. - Jeeli usysz jeszcze jakie okrzyki, zarzdz usunicie z sali osb za to odpowiedzialnych - powiedzia sdzia. Strona 96

Forsyth Opowiadania.txt - Tak wic, panie sdzio - cign Chadwick - zaczem si zastanawia nad t sytuacj. Pytaem siebie, jakim prawem le poinformowany bazen, zbyt leniwy na to, eby sprawdzi swoje wiadomoci, moe si zasania prawniczymi i finansowymi moliwociami powanego pisma i z tej uprzywilejowanej pozycji rujnowa maego czowieka, ktrego nawet nie prbowa pozna. Czowieka, ktry ciko i uczciwie pracowa przez cae ycie. 159 - Istniej inne moliwoci dochodzenia swoich praw w przypadku zniesawienia - zauway sdzia. - Tak, istniej - odrzek Chadwick - ale pan jako prawnik musi sobie zdawa spraw, e w dzisiejszych czasach tylko nieliczni mog sobie pozwoli na uciliw walk z potg oglnokrajowego pisma. Prbowaem zobaczy si z wydawc, aby wyjani mu fakty i przedstawi dokumenty stwierdzajce, e jego podwadny nie mia racji i nie zrobi najmniejszego wysiku, aby udowodni suszno swoich zarzutw. Wydawca nie chcia mnie przyj ani wtedy, ani pniej. Poszedem wic do pana Brenta. Poniewa nie dopuszczono mnie do niego w redakcji, udaem si do jego domu. - eby go uderzy w nos? - zdziwi si sdzia. - By moe, e zosta pan zniesawiony, ale gwat nigdy nie jest stosown odpowiedzi. - Oczywicie, e nie, panie sdzio - odpowiedzia Chadwick okazujc zdziwienie. - Przecie nie chciaem go uderzy, chciaem z nim porozmawia, poprosi o rozpatrzenie dowodw, ktre mogyby go przekona, e to, co napisa, jest po prostu kamstwem. - Aha - oywi si sdzia. - Nareszcie mamy motyw. Pan poszed do jego domu, eby zaapelowa do jego sumienia? - Tak wanie byo, panie sdzio - powiedzia Chadwick. Wiedzia rwnie dobrze jak prokurator, e poniewa nie zoy przysigi i "mwi z awy oskaronych, nie moe by poddany krzyowemu ogniowi pyta. - W takim razie dlaczego nie byo rozmowy? Chadwickowi opady ramiona. - Prbowaem do tego doprowadzi, ale Brent potraktowa mnie z t sam pogard co redakcja jego pisma. Wiedzia, e jestem maym czowiekiem nie majcym adnego znaczenia i e nie potrafi si przeciwstawi potnemu Courierowi. - Co dalej? - zapyta sdzia. - Przyznaj, e co mnie ponioso. Zrobiem rzecz niewybaczaln. Uderzyem Brenta w nos. Na jedn sekund straciem panowanie nad sob. Zdarzyo mi si to po raz pierwszy w yciu. Powiedziawszy to, Chadwick usiad. Sdzia patrzy na niego zza stou. Jeeli ty, przyjacielu, myla sobie, stracie panowanie nad sob, to samolot odrzutowy napdzany jest tam gumow. Jednake nie mg nie wspomnie w duchu wydarzenia sprzed lat, kiedy prasa obsmarowaa go za wyrok, ktry wyda w innym sdzie. Pniej okazao si, e mia racj. Gono powiedzia: - Jest to bardzo powana sprawa. Sd akceptuje fakt, e zosta pan pokrzywdzony oraz e owego dnia nie opuci pan swojego domu 160 w Hampstead z zamiarem popenienia przestpstwa. Jednake uderzy pan pana Brenta na progu jego domostwa. Nie moemy tolerowa w naszym spoeczestwie stanu rzeczy, w ktrym prywatne osoby uwaayby za waciwe uderza w nos naszych czoowych dziennikarzy. Zostaje pan ukarany grzywn w wysokoci stu funtw i obciony sum pidziesiciu funtw z tytuu kosztw sdowych. Bili Chadwick wypisa czek na odpowiedni sum, a tymczasem awy prasowe opustoszay. Dziennikarze runli do telefonw i takswek. Kiedy Chadwick schodzi po schodach budynku sdowego, poczu, e kto chwyta go za rami. Obrci si i stan twarz w twarz z Gaylordem Brentem. Brent by blady z wciekoci i dygota na caym ciele. - Ty cholerny bkarcie - sykn. - Dobrze wiesz, e to, co powiedziae o mnie w sdzie, nie ujdzie ci na sucho. - Wanie e ujdzie - odpar spokojnie Chadwick. - Ujdzie, bo Strona 97

Forsyth Opowiadania.txt mwiem z awy oskaronych. Skorzystaem z czego, co nazywa si przywilejem absolutnym. - Ale ja przecie wcale nie jestem taki, jakim mnie przedstawie. Nie wolno mwi o drugim czowieku takich rzeczy. - Dlaczego? - zdziwi si Chadwick. - Przecie ty zrobie dokadnie to samo. OBOWIZEK* Silnik samochodu krztusi si ju od trzech kilometrw, ale kiedy zbliaem si do stromego zakrtu, poczuem, e zacz ostatecznie nawala. Modliem si do wszystkich irlandzkich witych, eby nie zgas wanie w tym miejscu i nie pozostawi mnie zagubionego w dzikim, cho piknym, francuskim krajobrazie. Siedzca obok Bernadette obrzucaa mnie niespokojnymi spojrzeniami, a ja, nachylony nad kierownic, pompowaem peda gazu, prbujc wydoby resztki mocy z zamierajcego silnika. Najwyraniej co nawalio pod mask wozu, a ja byem cakowitym ignorantem w sprawach technicznych. Stary tryumf mayflower wjecha z wysikiem na wzgrze i cakowicie ucich. Wyczyem zapon, zacignem rczny hamulec i wysiadem. Przyczya si do mnie Bernadette i oboje patrzylimy na drugie zbocze wzgrza i na wiejsk drog prowadzc ku dolinie. Ten letni wieczr - wczesne lata pidziesite - by niezwykle pikny. Cay rejon Dordogne, w owych latach jeszcze nie odkryty, w kadym razie przez tak zwane wytworne sfery, by terenem, gdzie krlowaa prawdziwa francuska wie i gdzie od wielu wiekw mao co si zmienio. Nie wida byo ani kominw fabrycznych, ani strzelajcych w niebo supw wysokiego napicia. adne autostrady nie przecinay porosych zieleni dolin. Przy wskich drogach stay wioski, ktrych mieszkacy yli z podw pl, a zbiory zwoono na skrzypi* Zwrcono mi uwag, e to opowiadanie rni si od innych zawartych w niniejszym zbiorze tym, e waciwie nie naley do adnej kategorii. By moe jest to objaw idiosynkrazji, ale postanowiem, e mimo to pozostanie. T histori opowiedzia mi jeden z irlandzkich przyjaci, przysigajc, e jest prawdziwa i e przydarzya mu si osobicie. Z tego powodu - w odrnieniu od pozostaych - napisaem opowiadanie w pierwszej osobie. F.F. 162 cych drewnianych wozach zaprzonych w woy. w rejon postanowilimy z Bernadette objecha tego lata naszym starym wozem. Byy to nasze pierwsze zagraniczne wakacje, w kadym razie pierwsze poza Angli i Irlandi. Wyjem z samochodu map drogow, obejrzaem j i wskazaem miejsce pooone na pnocnym stoku doliny Dordogne. - Zdaje mi si, e jestemy tutaj - oznajmia. Bernadette wpatrywaa si w wijc si przed nami drog. - Tam w dole jest wioska - powiedziaa. Podyem oczami za jej wzrokiem. - Rzeczywicie. Midzy drzewami przewitywaa kocielna wiea i kawaek dachu stodoy. Spojrzaem sceptycznie na nasz samochd, potem na wzgrze. - Moe uda nam si zjecha tam bez silnika - powiedziaem ale dalej na pewno nie. - Zawsze to lepiej ni tkwi tu ca noc - stwierdzia moja lepsza poowa. Wsiedlimy na powrt do samochodu. Ustawiem przekadni biegw na luz, wcisnem do koca sprzgo i zwolniem rczny hamulec. Mayflower zacz toczy si w d, najpierw powoli, pniej nabra rozpdu. W panujcej dokoa ciszy zjedalimy ze wzgrza w kierunku odlegej wiey. Sia cikoci doprowadzia nas do skraju czego, co okazao si malutk wiosk, skadajc si z dwch tuzinw budynkw, a si rozpdu dojechalimy do poowy wiejskiej drogi. Tam wz si zatrzyma. Wysiedlimy. Zapada zmierzch. Strona 98

Forsyth Opowiadania.txt Uliczka wydawaa si cakowicie pusta. Samotna kura rozgrzebywaa py przy ceglanej cianie stodoy. Dwie porzucone fury, z dyszlami wbitymi w kurz, stay przy drodze, ale ich waciciele znajdowali si wida gdzie indziej. Ju zdecydowaem si zapuka do jednego z zamknitych domw i sprbowa - mimo cakowitej nieznajomoci jzyka francuskiego - wytumaczy jego mieszkacom moj sytuacj, kiedy zza kocioa wyonia si samotna posta i ruszya w naszym kierunku. ...podesza bliej, zorientowaem si, e jest to ksidz. W owych czasach ksia ubierali si jeszcze w dugie sutanny z szerokim pasem i kapelusze o wielkim rondzie. Szukaem w pamici francuskich sw, eby go pozdrowi. Na prno. Kiedy by ju bardzo blisko, zawoaem po angielsku: - Ojcze! To wystarczyo. Ksidz zatrzyma si, podszed do nas i umiechn si. 163 Wskazaem na nasz samochd. Jak mu wytumaczy, e nie jestem dumnym wacicielem domagajcym si podziwu dla swojego wehikuu, ale turyst, ktremu zepsu si wz? acina! pomylaem. Ksidz by niemody, ale na pewno zapamita troch aciny ze szkolnych czasw. Ale czy ja nie zapomniaem swojej? Usiowaem wydoby j z zakamarkw pamici. Za modu prbowano wpoi we mnie acin, ale poza tym, e syszaem j w kociele, nie stykaem si z ni od lat, a w tekcie liturgicznym niewiele jest wyrazw odpowiednich do wytumaczenia komu problemw zepsutego tryumf a. Wskazaem na mask samochodu. - Currus meus fractus est - powiedziaem do ksidza. Znaczyo to w istocie "Mj rydwan jest zamany", ale spenio swoje zadanie. Na okrgej twarzy ksidza ukaza si wyraz zrozumienia. - Ah, est fractus currus teus, filius meus? powtrzy. - In v e r i t a t e, pater meus - potwierdziem. Zastanowi si przez chwil, po czym zrobi znak, ebymy na niego zaczekali. Szybkim krokiem ruszy w gb ulicy i wszed do budynku, w ktrym, jak stwierdziem pniej mijajc go, miecia si wiejska kawiarnia, stanowica widocznie orodek miejscowego ycia. Powinienem by wczeniej o tym pomyle. Po kilku minutach ksidz wyszed w towarzystwie wielkiego mczyzny ubranego w niebieskie pcienne spodnie i koszul typow dla francuskiego chopa. Nogi tego faceta w butach na sznurkowych podeszwach wzbijay tumany kurzu. Szed ku nam szybkim krokiem, a obok niego kusowa ksidz. Zbliyli si do nas i ksidz zacz szybko mwi co po francusku, wskazujc to na drog, to na samochd. Domyliem si, e tumaczy swojemu parafianinowi, i nasz samochd nie moe przez ca noc blokowa drogi. Chop skin gow i oddali si bez sowa. Przy samochodzie zosta ksidz, Bernadette i ja. Bernadette usiada pod drzewem o kilka krokw. Czytelnik, ktremu zdarzyo si spdzi jaki czas na oczekiwaniu nieznanego wydarzenia w towarzystwie czowieka, z ktrym nie mona zamieni ani jednego sowa, zrozumie moj sytuacj. Kiwaem gow i umiechaem si. Ksidz take kiwa gow i take si umiecha. Obydwaj kiwalimy gowami i umiechalimy si. On pierwszy przerwa milczenie. - Anglais? - zapyta, wskazujc najpierw na Bernadette potem na mnie. Pokrciem przeczco gow. Jeden z historycznych kopotw Irlandczykw polega na tym, e myli si ich z Anglikami. 164 - Irlandais - odparem w nadziei, e mnie zrozumie. Twarz ksidza rozjania si. Ah, Holandais! - powiedzia. Znowu potrzsnem przeczco gow, ujem go za rami i zaprowadziem na ty wozu. Wskazaem tabliczk, na ktrej, czarno na biaym, widniay due litery napisu: IRL. Ksidz umiechn si jak do uprzykrzonego dziecka. Strona 99

Forsyth Opowiadania.txt - Irlandais? - Kiwnem gow i umiechnem si - Irlande? Kiwaem gow coraz energiczniej i coraz szerzej umiechaem si. Partie d'Angleterre? - spyta. Westchnem. Istniej zmagania, ktrych niepodobna wygra. Nie byo to ani miejsce, ani czas, eby wytumaczy dobremu ojcu, i Irlandia nie jest czci Anglii, w niemaej mierze za przyczyn powice ojca i wuja Bernadette. W tym momencie z maej uliczki, spomidzy dwch wskich, ceglanych stod, wyjecha chop na starym, rozklekotanym traktorze. W tym wiecie zaprzonych w woy i konie wozw by to zapewne jedyny pojazd mechaniczny, a gos jego silnika brzmia niewiele lepiej ni silnika mojego tryumfa, zanim zamilk. Ale posuwa si naprzd i zatrzyma si tu przed naszym samochodem. Ubrany na niebiesko wieniak przyczepi grubym powrozem mj wz do haka traktora, a ksidz da nam do zrozumienia, ebymy wsiedli do samochodu. Zostalimy podholowani za zakrt i w gb podwrza. Ksidz dzielnie maszerowa obok nas. W zapadajcym zmierzchu dostrzegem nad budynkiem, ktry wyglda na jeszcze jedn stodo, do zniszczon tablic. Widnia na niej napis Garage. Stodoa bya zamknita. Ksidz wskaza na zegarek i na gara. Pokaza nam, e bdzie otwarty nazajutrz o sidmej rano. Domylilimy si, e nieobecny w tej chwili mechanik zajmie si napraw naszego wozu. - A co my bdziemy robili do tego czasu? - szepna Bernadette. Aby przycign uwag ksidza, przyoyem do do policzka i pochyliem gow, dajc mu do zrozumienia, e chce mi si spa. Poj, o co chodzi. Nastpia ponownie szybka wymiana zda midzy ksidzem i chopem. Nic z tego nie rozumiaem. W pewnym momencie wieniak unis rk i powiedzia: - Preece. - Nic mi to nie mwio, ale ksidz skin gow na znak zgody. Potem obrci si do mnie i wskaza na migi, ebym wyj z samochodu walizk, wszed na tylny stopie traktora i trzyma si go mocno rkami. Zrobilimy to oboje. Traktor ruszy i wyjecha z podwrza na drog. Sympatyczny ksidz pomacha nam na poegnanie i tylemy go widzieli. Stalimy obok siebie na tylnym stopniu traktora jak gupi, ja z walizk w rku. 165 Nasz milczcy kierowca pojecha na drugi koniec wioski najpierw przez mostek na strumieniu, potem pokona jeszcze jedno wzgrze i skrci w podwrze fermy, ktre zdawao si pokryte mieszanin kurzu i krowiego ajna. Zatrzyma si pod domem i kaza nam zeskoczy na ziemi. Silnik traktora robi straszliwy haas. Chop zbliy si do drzwi i zastuka. Po chwili otworzyy si drzwi i w wietle parafinowej lampy ukazaa si niemoda kobieta niskiego wzrostu. Kierowca traktora powiedzia co do niej i wskaza na nas. Skina gow. Zadowolony chop powrci do traktora, pokaza nam otwarte drzwi domu i odjecha. Podczas gdy rozmawia z kobiet, ja rozejrzaem si po fermie. Mimo zapadajcego zmroku zauwayem, e bya podobna do wielu innych. Mae gospodarstwo rolne, gdzie produkowano wszystkiego po trosze. Bya tam obora dla krw i stajnia dla koni i wow, drewniane koryto leao obok rcznej pompy, a opodal wznosia si gra kompostu, na ktrej buszowao stadko brunatnych kur. Wszystko spalone socem i wyblake, starowieckie i mao wydajne. Typowa tradycyjna maa ferma, jakich jest tam kilkaset tysicy. S one krgosupem francuskiej gospodarki rolnej. Do naszych uszu dochodzi rytmiczny odgos uderze siekiery, sycha byo, jak wali w drzewo, a potem trzask rozszczepiajcych si polan. Kto wida robi zapas paliwa na zim. Kobieta zaprosia nas do wntrza domu. Bya tam, by moe, bawialnia, salon, hall czy jak to nazwa, ale my zaprowadzeni zostalimy do kuchni, orodka ycia rodzinnego. Izba o kamiennej pododze, w niej st i dwa zniszczone fotele przy kominku. Rczna pompa przy kamiennym zlewie wiadczya, e wod pobierano ze studni. wiato dawaa lampa naftowa. Postawiem walizk na pododze. Nasza gospodyni okazaa si kobiet pen uroku. Okrga twarz z rumianymi policzkami, siwe wosy zebrane Strona 100

Forsyth Opowiadania.txt w kok na karku, spracowane rce i duga szara suknia z biaym fartuchem. Powitaa nas wesoym, szczebiotliwym miechem. Przedstawia si nam jako madame Preece, a my wymienilimy nasze nazwiska, ktre na prno usiowaa wymwi. Zrozumielimy, e rozmowa z ni bdzie musiaa si ograniczy do umiechw i kiwania gow, ale bylimy szczliwi, e znalelimy miejsce, gdzie mona przenocowa, wbrew ponurym przewidywaniom, jakie trapiy nas jeszcze godzin temu na wzgrzu. Pani Preece skina na Bernadette, ktra zrozumiaa, e bdzie moga obejrze nasz pokj i umy si, co niestety nie dotyczyo mnie. Kobiety uday si wraz z walizk na gr. Podszedem do okna, przez ktre wpywao do kuchni ciepo wieczoru. Okno wychodzio na tylne, 166 poronite chwastami podwrko, gdzie obok drewnianej szopy sta wrd chwastw wz. Od szopy cigno si krtkie ogrodzenie wysokoci okoo dwch metrw. Nad nim ukazywao si od czasu do czasu ostrze siekiery, znikao, po czym rozlega si trzask rozupywanego polana. W dziesi minut pniej Bernadette wrcia z gry, odwieona. Umya si w porcelanowej miednicy zimn wod z kamiennego dzbana. Plusk tej wody dochodzi mnie przez chwil z okna na pierwszym pitrze, potem kto wyla j na podwrko. Uniosem brwi. - To sympatyczny may pokoik - powiedziaa Bernadette. Pani Preece przygldaa si nam, umiechaa si i kiwaa gow. Mimo e nie rozumiaa sw Bernadette, wnioskowaa z tonu jej gosu, e jest zadowolona. - Mam nadziej - dodaa Bernadette z wesoym umiechem - e nie ma tam pche. Ja obawiaem si jednak, e mog by. Moja ona bya bardzo uczulona na ukszenia pche i komarw, robiy jej si od tego na caym ciele wielkie bble. Miaa delikatn, bia, typowo celtyck karnacj. Pani Preece zaprosia nas gestem do zajcia zniszczonych foteli i zacza si krzta przy kuchennej sczerniaej eliwnej tafli w drugim kocu izby. Mwia co do siebie niemal bez przerwy. Z garnka wydobywa si kuszcy zapach i wzbudza we mnie szalony apetyt. Po chwili zaprosia nas do stou i pooya przed nami porcelanowe miski, yki i dugie, smakowite bagietki. Wreszcie postawia na rodku stou duy garnek, z ktrego wystawaa metalowa chochla, i poprosia, ebymy si obsuyli. Nalaem Bernadette gstej, parujcej zupy jarzynowej, w ktrej pywao mnstwo ziemniakw. Bya poywna i stanowia gwne danie, a tak nam smakowaa, e zjedlimy a po trzy porcje. Zaproponowaem pani Preece, e jej te nalej, ale odmwia. Widocznie takie tu byy zwyczaje. - Servez vous, monsieur, servez vous - powtarzaa, tote napenialimy miski po brzegi i wsuwalimy ochoczo jej zup. Nagle odgosy rbanego drzewa ustay i w kilka sekund pniej otworzyy si kuchenne drzwi. Gospodarz przyby na kolacj. Wstaem, eby go powita, podczas gdy madame wyjaniaa mu powd naszej obecnoci. Nie wykaza jednak najmniejszego zainteresowania dwiema obcymi osobami przy swoim stole. Usiadem wic i zabraem si z powrotem do jedzenia. Farmer by tak wielki, e gow siga niemal sufitu. Porusza si powoli. Robi wraenie - co niebawem okazao si suszne czowieka o wielkiej sile poczonej z ograniczon inteligencj. 167 Wyglda na mniej wicej szedziesit lat. Siwe wosy mia krtko ostrzyone, uszy malekie jak guziczki, oczy niebieskie. Patrzy na nas, ale nie przywita si. Usiad bez sowa na swoim miejscu, a ona podaa mu natychmiast pen po brzegi misk zupy. Rce mia wybrudzone ziemi i prawdopodobnie innymi substancjami, ale nie wpado mu nawet do gowy, e mona by je umy. Madame Preece usiada na swoim krzele, znw rzucia ciepy umiech w nasz stron i skina swoj ptasi gwk. My jedlimy dalej. Ktem oka widziaem, jak wieniak wcina penymi ykami i zagryza wielkimi ksami chleba, ktre bez ceremonii odrywa Strona 101

Forsyth Opowiadania.txt od bochenka. Pomidzy mem a on nie toczya si adna rozmowa, ale zauwayem, e ona rzuca mu od czasu do czasu tkliwe i jakby pobaliwe spojrzenia, na ktre nie zwraca najmniejszej uwagi. Bernadette i ja prbowalimy rozmawia ze sob. Chodzio nam raczej o przerwanie milczenia ni o wymian zda. - Mam nadziej, e samochd zostanie z rana naprawiony powiedziaem. - Jeeli okae si, e to co powaniejszego, bd musia pojecha do najbliszego miasteczka po czci zapasowe albo wezwa pogotowie drogowe. Wzdrygnem si na myl o wyrwie, jak mogoby to zrobi w naszym budecie. - Jak nazywa si najblisze miasteczko? - zapytaa mnie Bernadette pomidzy dwoma ykami zupy. Prbowaem sobie przypomnie jego nazw, bo mapa zostaa w samochodzie. - Chyba Bergerac - powiedziaem. - Daleko to? - Jakie szedziesit kilometrw. Nie mielimy sobie nic wicej do powiedzenia, wic znowu zapado milczenie. Trwao ca minut, a potem nagle odezwa si gos znikd, i to po angielsku: - Czterdzieci cztery. Oboje bylimy nachyleni nad stoem, ale podnielimy gowy i spojrzelimy po sobie ogromnie zdziwieni. Rzuciem okiem na madame Preece. Umiechna si z zadowoleniem i jada dalej. Bernadette wskazaa dyskretnym ruchem gowy na farmera. Cigle wcina zup i chleb. - Przepraszam pana? - powiedziaem. Nie zareagowa, i wiele yek zupy i kawakw chleba znikno w jego ustach, nim si odezwa. Po dobrych dwudziestu sekundach powiedzia cakiem wyranie po angielsku: 168 - Czterdzieci cztery. Do Bergerac. Kilometrw. Czterdzieci cztery. Nawet na nas nie spojrza. Za to ja spojrzaem przez st na madame Preece. Umiechna si wesoo, jakby chciaa powiedzie: O, tak! Mj m to wielki talent lingwistyczny. Bernadette i ja odoylimy yki. - Pan zna angielski? - zwrciem si do farmera. Upyno troch czasu, zanim skin potakujco gow. - Czy pan si urodzi w Anglii? - zapytaem znowu. Po dugotrwaej ciszy otrzymaem krtk odpowied: - Walii - powiedzia i wepchn do ust kawa chleba. Musz wyjani, e gdybym, opowiadajc t histori, nie przypiesza nieco dialogu, czytelnik umarby z nudw. Ale w rzeczywistoci rozmowa trwaa wieki, poniewa pomidzy moimi pytaniami a jego odpowiedziami zalegay nie koczce si, dugie przerwy. Z pocztku mylaem, e farmer le syszy. Ale myliem si. Sysza cakiem dobrze. Potem uznaem, e jest bardzo ostrony i chytry i e myli o tym, jakie wraenie zrobi jego sowa na suchaczach, zanim je wypowie, podobnie jak szachista zastanawia si nad kadym ruchem. Ale w tym take si myliem. Po prostu mia spniony zapon, by mao rozgarnity. Jego procesy mylowe byy tak powolne, e gdy usysza pytanie, zastanawia si nad jego znaczeniem, obmyla odpowied, i dopiero pniej wypowiada j, co trwao czasem kilka sekund, a czasem ca minut. Moe nie byo powodu, eby zadawa sobie trud prowadzenia tak wyczerpujcej rozmowy, jaka wywizaa si midzy nami w cigu nastpnych dwch godzin, ale ciekaw byem, jak to si stao, e tu, w samym sercu francuskiej prowincji, znalaz si Walijczyk. Bardzo powoli, sowo za sowem, uoya si nam jego historia i oczarowaa i mnie, i Bernadette. Nazwisko jego nie brzmiao Preece, tylko Price, ale tak wymawiali je Francuzi. Evan Price. Pochodzi z Rhondda Valley w Poudniowej Walii. Przed czterdziestu laty, w czasie pierwszej wojny wiatowej, by zwykym szeregowcem w walijskim puku. Strona 102

Forsyth Opowiadania.txt Wzi udzia w drugiej wielkiej bitwie nad Marn, ktra poprzedzia koniec wojny. Zosta ciko ranny i od tygodni lea w szpitalu brytyjskiej armii, kiedy ogoszono zawieszenie broni. Gdy wojska brytyjskie opuciy kontynent, by zbyt chory, eby mc si z nimi ewakuowa, przeniesiono go wic do francuskiego szpitala. Tam opiekowaa si nim moda pielgniarka, ktra wkrtce zakochaa si w pacjencie. Pobrali si i pojechali na ma ferm 169 w departamencie Dordogne, nalec do,rodzicw panny modej. Price nigdy ju nie powrci do Walii. Po mierci rodzicw jego ona, jako jedynaczka, odziedziczya ferm, w ktrej znajdowalimy si w tej chwili. Madame Preece przysuchiwaa si tej przydugiej rozmowie, chwytajc od czasu do czasu znajome sowo i umiechajc si sodko. Usiowaem wyobrazi sobie, jak wygldaa w 1918 roku. Bya na pewno szczupa, ruchliwa jak wrbel, ciemnooka, ywa i sprawna. Bernadette take wzruszyo opowiadanie o modej francuskiej pielgniarce, zakochanej w bezradnym, prostodusznym, wielkim dzieciaku, lecym w szpitalu we Flandrii. Dotkna ramienia Price'a. - Co za pikna historia, panie Price - powiedziaa. Price nie okaza najmniejszego zainteresowania jej reakcj. - Jestemy z Irlandii - powiedziaem. Zamilk, a ona nalewaa mu trzeci porcj zupy. - Czy by pan kiedy w Irlandii? - zapytaa go Bernadette. Mijay sekundy. Price chrzkn i skin gow. Spojrzelimy na siebie z Bernadette, ucieszeni t mi niespodziank. - Pracowa pan tam? - Nie. - Dugo pan tam przebywa? . - Dwa lata. - Kiedy to byo? - zainteresowaa si Bernadette. - 1915... do 1917. - Co pan tam robi? - W wojsku - odpowiedzia po nieskoczenie dugiej chwili. Powinienem si by tego domyli. Price nie wstpi do wojska w 1917 roku. Zrobi to wczeniej, a do Flandrii wysano go dopiero w 1917. Przedtem by w garnizonie armii brytyjskiej w Irlandii. Stosunek Bernadette do farmera ochd nieco. Naleaa do fanatycznie republikaskiej rodziny. Prawdopodobnie powinienem by da spokj dalszym indagacjom. Ale moja przeszo dziennikarska zmusia mnie do stawiania dalszych pyta. - Gdzie pan stacjonowa? - W Dublinie. - Ach tak! My wanie pochodzimy z Dublina. Czy podoba si panu Dublin? - Nie. - Przykro mi. Dubliczycy s raczej dumni ze swojego miasta. Lubimy, kiedy cudzoziemcy, a nawet onierze angielscy, doceniaj jego uroki. Przebieg kariery byego szeregowca Price'a zosta opisany przez niego 170 bardzo, ale to bardzo powoli. Urodzi si w 1897 roku w Rhondda Valley jako syn bardzo ubogich rodzicw. Mia trudne i ponure ycie. W 1914 roku wstpi do wojska nie tyle z patriotyzmu, co z godu, braku odziey i mieszkania. Do koca suby pozosta szeregowcem. Przez dwanacie miesicy, kiedy inni pojechali ju do Flandrii, przebywa w obozie wiczebnym i w skadach wojskowych w Walii. Pod koniec 1915 roku przeniesiono go do oddziaw garnizonowych w Irlandii i zakwaterowano w zimnych barakach przy Islandbridge na poudniowym brzegu rzeki Liffey w Dublinie. Przypuszczam, e to nuda wczesnego ycia zohydzia mu Dublin. Ciasne pomieszczenia w baraku, niski, nawet jak na owe czasy, od i nie koczce si, bezduszne czyszczenie munduru, butw, guzikw, cige sanie ka; suba wartownicza w mrone noce i obchody Strona 103

Forsyth Opowiadania.txt placwek w strumieniach wiecznie padajcego deszczu. A rozrywki?... niewiele tego byo za onierski grosz. Piwo w kantynie i tyle. Kontakty z katolick ludnoci prawie adne. Musia si cieszy, kiedy po dwch latach zosta przeniesiony. Ale czy ten powolny, zamknity w sobie czowiek potrafi si w ogle z czegokolwiek cieszy albo smuci? - Czy przydarzyo si tam panu co ciekawego? - zapytaem go, znudzony do niemoliwoci. - Tylko raz - odpowiedzia. - A co takiego? - Egzekucja - odpowiedzia, nie przestajc zajada zupy. Bernadette odoya yk i zesztywniaa. Powiao chodem. Tylko madame, ktra nie rozumiaa ani sowa, i jej dziwny m nie zmienili wyrazu twarzy. Naprawd powinienem by da spokj temu czowiekowi. Orientowaem si, e w owych czasach odbyway si w Irlandii liczne egzekucje. W Mountjoy wieszano pospolitych mordercw. Ale robili to przecie kaci. Czy potrzebowano do tego onierzy? Zgodnie z regulaminem wojskowym sdy polowe skazyway rwnie onierzy na mier, gwnie za morderstwa czy gwaty. Czy wieszano ich, czy te rozstrzeliwano? Tego nie wiedziaem. - Czy pamita pan, kiedy to byo? - zapytaem. Bernadette siedziaa bez ruchu. Pan Price podnis na mnie swoje przezroczyste niebieskie oczy i pokrci gow. - Bardzo dawno - odpar. Pomylaem, e pewnie kamie, ale to bya prawda. On po prostu zapomnia. - Czy by pan czonkiem plutonu egzekucyjnego? 171 Jak zwykle namyla si przez duszy czas, potem skin gow. Zastanawiaem si, co czuje czowiek, kiedy kae mu si wzi udzia w egzekucji; mierzy z karabinu do ludzkiej istoty, przywizanej do supka odlegego o dwadziecia metrw; nacelowa bro na bia at naszyt w miejscu, gdzie znajduje si serce ywego czowieka; bra go na muszk; na rozkaz nacisn spust, sysze huk, czu odrzut karabinu na ramieniu; patrze na sptan posta, na kredowobia twarz, na spazm podrygujcego ciaa. A potem powrt do baraku, czyszczenie karabinu i sute niadanie. Dziki Bogu, e nigdy nie zaznaem i nie zaznam takich przey. - Prosz sobie przypomnie, kiedy to byo - nalegaem. Price prbowa wydoby z pamici to zdarzenie. Naprawd prbowa. Wyczuwao si jego wysiek. W kocu powiedzia: - W 1916. Chyba na wiosn. Wychyliem si naprzd i dotknem jego ramienia. Podnis na mnie oczy. Nie byo w nich obudy. Po prostu zastanawia si nad uczciw odpowiedzi. - Niech pan sobie przypomni... Prosz prbowa... Kim by czowiek, do ktrego pan strzela? Ale to byo dla niego za trudne. Naprawd prbowa, ale nie mg sobie nic przypomnie. Wreszcie potrzsn gow. -- To tak dawno - powiedzia. Bernadette wstaa. Rzucia sztuczny, uprzejmy umiech w stron madame. - Id do ka - powiedziaa do mnie - przyjd niedugo. Poszedem na gr po dwudziestu minutach. Pozostawiem pana Price'a w fotelu przy kominku. Nie pali, nie czyta. Wpatrywa si w pomienie. Robi wraenie zadowolonego. Nasz pokj ton w ciemnoci, ale nie chciao mi si papra z naftow lamp. Rozebraem si przy wpadajcym przez okno wietle ksiyca i pooyem do ka. Bernadette leaa bez ruchu, ale wiedziaem, e nie pi. Wiedziaem te, o czym myli. O tym samym co ja. O owej pogodnej wionie w 1916 roku, kiedy w wielkanocn niedziel grupa ludzi, oddana niepopularnej jeszcze podwczas idei Irlandii niezalenej od Anglii, uderzya na budynek poczty i wiele innych publicznych gmachw. Mylelimy o setkach onierzy, ktrych sprowadzono do rozStrona 104

Forsyth Opowiadania.txt pdzenia powstacw ogniem karabinowym i artyleryjskim. Nie byo wrd nich szeregowca Price'a, ktry nudzi si w baraku, gdy wspomniaby na pewno o tym wydarzeniu. Mylelimy o dymie i huku, o ruinach i zgliszczach, o zabitych i umierajcych, o Irland172 czykach i Anglikach, wreszcie o powstacach, ktrych w kocu wyprowadzono z poczty, pokonanych i bezsilnych. O dziwnej trjkolorowej, zielono-pomaraczowo-biaej fladze, wywieszonej na szczycie budynku, ktr cignito i zastpiono brytyjsk. Tego dzisiaj, oczywicie, nie uczy si w szkoach, bo to nie jest przydatny, oficjalny mit, ale fakty s takie: kiedy skutych acuchami powstacw prowadzono do dubliskich dokw, skd wywoeni byli za morze do liverpoolskich wizie, dubliczycy, a wrd nich wikszo katolickiej biedoty, przeklinali ich i obrzucali odpadkami za to, e tyle nieszcz sprowadzili na gowy mieszkacw miasta. I na tym by si moe skoczyo, gdyby nie gupia i szalecza decyzja wadz brytyjskich: stracenia szesnastu przywdcw powstania. Dziao si to midzy 3 a 12 maja w wizieniu Kilmainham. W cigu roku nastpia cakowita zmiana nastrojw; w wyborach 1918 roku partia niepodlegociowa zdobya zaufanie caego niemal kraju. Po dwch latach partyzantki uzyskano niepodlego. Bernadette poruszya si. Bya zatopiona w mylach. Znaem je. Te myli o chodnych majowych porankach tu przed witem, kiedy podkute buty onierzy z plutonw egzekucyjnych waliy w bruk w drodze z koszar do wizienia. O onierzach, czekajcych cierpliwie na przyprowadzenie winiw pod stojcy pod murem supek. I na pewno mylaa o swoim wuju. Na pewno. Starszy, uwielbiany brat jej ojca, ktry nie y ju, kiedy si urodzia, ktry nie odzywa si* po angielsku do stranikw wiziennych, ktry przed sdem polowym mwi wycznie po irlandzku, patrzc prosto w lufy karabinw, i wysoko unis gow, gdy soce ukazao si na horyzoncie. I o innych... O'Connel, Clarke, MacDonough i Padraig Pearse, wanie Pearse. Chrzknem, zirytowany wasn gupot. To wszystko nonsens. Przecie rozstrzeliwano z wyroku sdu polowego take gwacicieli, rabusiw, mordercw i dezerterw w armii brytyjskiej. Tak wtedy byo. Kara mierci obejmowaa rne przestpstwa. Poza tym toczya si wojna, w ktrej gino tylu ludzi. Price powiedzia "na wiosn". Wiosna to dugi okres. Wiosna 1916 roku przyniosa wielkie wydarzenia maemu narodowi. W tych wielkich wydarzeniach nie byo dla durnego szeregowca roli do odegrania. Postanowiem przesta myle i zasnem. Obudzilimy si wczenie, bo soce zaraz po wschodzie wiecio prosto w nasze okno, a haas, jaki robio ptactwo domowe, mgby obudzi nieboszczyka. Umylimy si. Ogoliem si jak mogem, uywajc wody z dzbanka. Miednic oprnilimy przez okno na 173 podwrko. Przyda si wyschnitej ziemi. Ubralimy si we wczorajsz odzie i zeszlimy na d. Madame Price postawia przed nami kubki pene gorcej kawy z mlekiem i chleb z masem. Zjedlimy wszystko z apetytem. Farmera ani ladu. Ledwo skoczyem pi kaw, madame Price przywoaa mnie ruchem rki przed dom. Na upstrzonym krowim ajnem frontowym podwrku sta mj tryumf i czowiek, ktry, jak si okazao, by wacicielem garau. Mylaem, e pan Price pomoe mi porozumie si z tym czowiekiem, ale nie byo go wida. Mechanik tumaczy mi co z szalon swad, ale rozumiaem tylko jedno sowo; carburateur. Powtrzy je kilka razy, po czym dmuchn, jakby usuwa z rurki brud. Zrozumiaem, o co mu chodzi. Przysigem sobie, e zapisz si na kurs podstaw mechaniki. Zada tysica frankw, co w tamtych czasach, zanim de Gaulle wynalaz nowe franki, odpowiadao mniej wicej jednemu funtowi. Potem wrczy mi klucze i yczy dobrej drogi. Rozliczyem si z madame Price, dajc jej drugi tysic frankw (wtedy podrowao si naprawd tanio!) i przywoaem Bernadette. Strona 105

Forsyth Opowiadania.txt Zaadowalimy walizk i wsiedlimy do wozu. Silnik zapali z miejsca. Madame pomachaa nam rk po raz ostatni i znikna w gbi domu. Cofnem samochd i przejechaem przez bram. " Wjedaem wanie na drog, kiedy zatrzyma mnie gony okrzyk. Zobaczyem pana Price'a, ktry bieg ku nam przez podwrko, machajc wielk siekier jak patykiem. Przeraziem si, gdy w pierwszej chwili pomylaem, e zamierza nas zaatakowa. Gdyby chcia, mgby porba nasz samochd na kawaki. Ale natychmiast zobaczyem, e jego twarz janiaa zadowoleniem. Krzyki i to machanie siekier miay zwrci nasz uwag i zatrzyma nas. Ciko dyszc podbieg do okna samochodu i wsun swoj wielk gow do rodka. - Przypomniaem sobie! - krzykn. - Przypomniaem sobie! Nic nie rozumiaem. Promienia jak dziecko, ktre dokonao czego nadzwyczajnego i wie, e tym ucieszy rodzicw. - Co pan sobie przypomnia? - Przypomniaem sobie - powtrzy - kim by czowiek, ktrego wtedy zastrzeliem. To by poeta. Nazywa si Pearse. Struchlelimy oboje, ja i Bernadette. Patrzylimy w milczeniu, niezdolni do adnej reakcji. Twarz mu si wyduya. Tak bardzo chcia nam zrobi przyjemno, a my nie okazywalimy adnej wdzicznoci! Wzi sobie do serca moje pytanie i ca noc wysila nieszczsny mzg, eby wydoby ze informacj, ktra dla niego nie 174 miaa adnego znaczenia. A dziesi sekund temu, po szalonym wysiku, przysza mu wreszcie do gowy. Zatrzyma nas w ostatniej chwili, a my patrzymy na niego obojtnie i nawet mu nie dzikujemy. Ramiona mu opady. Wyprostowa si, obrci i poszed do swoich polan drewna, za szop. Po chwili rozleg si znowu odgos ciosw siekiery. Bernadette patrzya nie widzcymi oczyma przez szyb samochodu. Bya blada jak ciana i zaciskaa usta. Wyobrania podsuwaa mi obraz wielkiego niezdarnego chopca z Rhondda Valley, ktremu przed laty, w koszarach Islandbridge, kwatermistrz podaje karabin i jeden ostry nabj. Bernadette poruszya si wreszcie i powiedziaa: - Potwr. Spojrzaem na podwrze: za potem podnosia si i opadaa siekiera. Wiedziaem, e macha ni czowiek, ktry jednym strzaem roznieci wojn. Ta wojna poprowadzia nard na drog do niepodlegoci. - Nie, kochanie - powiedziaem. - To nie potwr tylko czowiek, ktry speni cudzy rozkaz i swoj powinno. Wcisnem sprzgo i ruszylimy ku miasteczku Bergerac. DOKADNY CZOWIEK Timothy Hanson by czowiekiem, ktry podchodzi do yciowych problemw spokojnie i rozwanie. Szczyci si tym, e metoda zimnej analizy, po zastosowaniu ktrej wybiera najkorzystniejszy wariant, by nastpnie realizowa go konsekwentnie, przyniosa mu - gdy osign wiek redni - spory majtek i godn pozazdroszczenia pozycj spoeczn. W ten rzeki kwietniowy poranek, gdy sta na grnym stopniu schodkw prowadzcych do domu przy Devonshire Street, w samym sercu lekarskiej dzielnicy Londynu, i kiedy czarne, poyskujce drzwi zamkny si za nim obojtnie, zastanawia si nad swoim losem. Lekarz osobisty, przyjaciel zajmujcy si jego zdrowiem od lat, nawet wobec obcych pacjentw zachowywa si wzorowo, wykazujc pene zainteresowanie i trosk. Wobec przyjaci by szczeglnie taktowny i delikatny. Gdy trzeba im byo zakomunikowa co przykrego, cierpia bardziej ni oni. - Timothy, w caej mojej karierze tylko trzy razy zmuszony byem powiedzie pacjentowi co takiego - owiadczy trzymajc rk na teczce z kliszami rentgena i wynikami bada laboratoryjnych. Wierz mi, e jest to jeden z najgorszych momentw w yciu lekarza. Hanson da do zrozumienia, e wierzy przyjacielowi. Strona 106

Forsyth Opowiadania.txt - Gdyby by innym czowiekiem, kusioby mnie, eby ci okama - powiedzia doktor. - Ale znam ci przecie. Hanson podzikowa mu za komplement i szczero. Lekarz odprowadzi go do progu swojego gabinetu. - Jeeli jest cokolwiek... wiem, e to brzmi banalnie... ale rozumiesz, o co mi chodzi... Jeeli jest cokolwiek... Hanson cisn rami doktora i umiechn si do niego przyjanie. To wystarczyo, wicej nie byo trzeba. Ubrana biao recepcjonistka odprowadzia Hansona do drzwi 176 i otworzya je. Teraz sta za progiem. Wcign haust wieego powietrza. Byo zimne i czyste. W cigu nocy pnocno-wschodni wiatr oczyci miasto. Spojrza z grnego stopnia schodkw na rzd wytwornych domw, w ktrych obecnie znajdoway si przewanie biura doradcw finansowych, zamonych adwokatw i gabinety przyj prywatnych lekarzy. Moda kobieta w pantoflach na wysokich obcasach mina go energicznym krokiem. Sza w stron Marylebone High Street. Bya adna, miaa byszczce oczy i lekko zarumienione od chodu policzki. Ich spojrzenia skrzyoway si, Hanson umiechn si do niej odruchowo i skoni siw gow. Dziewczyna, w pierwszej chwili zaskoczona, zorientowaa si, e go nie zna i e nie byo to pozdrowienie, ale dowd, i podoba si starszemu panu. Umiechna si wic i posza dalej, nieco silniej koyszc biodrami. Richards, szofer, ktry to widzia, udawa, e nic nie zauway, ale sta przy rolls-roysie z aprobat na twarzy. Hanson zszed po stopniach domu na ulic. Richards otworzy drzwiczki wozu. Hanson usiad na tylnym siedzeniu. W ciepym wntrzu samochodu zrelaksowa si. Zdj paszcz, zoy go starannie, zdj kapelusz i pooy obok siebie. Richards wsun si za kierownic. - Do biura, panie Hanson? - zapyta. - Do Kentu - odpowiedzia Hanson. Rolls skrci na poudnie w Great Portland Street i ruszy w kierunku rzeki. Richards odway si postawi nastpne pytanie: - Chyba nic zego z sercem, sir? - Nie - powiedzia Hanson. - Jeszcze pompuje. Rzeczywicie serce mia w porzdku. Silne i zdrowe. Nie zamierza jednak rozmawia z szoferem na temat zoliwych tkanek, ktre poeraj jego wntrznoci. Rolls min posg Erosa na Picadilly Circus i wczy si do ruchu na Haymarket. Hanson wtuli si w siedzenie i patrzy na obicie dachu samochodu. Sze miesicy to cae wieki, jeeli si siedzi w wizieniu, rozmyla, albo ley w szpitalu z poamanymi nogami. Ale jeeli jest to caa reszta ycia, to wcale nie wydaje si duo. Wcale, ale to wcale nie. Lekarz owiadczy mu, e ostatnie tygodnie bdzie musia spdzi w szpitalu. Oczywicie! Jak bdzie z nim ju bardzo niedobrze. A bdzie. Ale istniej anodyny, nowe rodki umierzajce bl, bardzo silne... Limuzyna skrcia w lewo, na Westminster Bridge Road, a nastpnie na most. Hanson patrzy poprzez Tamiz na zbliajcy si coraz bardziej gmach County Hall. Uprzytomnia sobie, e pomimo koszmarnych podatkw, wprowadzonych przez nowy socjalistyczny rzd, jest czowiekiem bardzo 177 12- Czysta robota zamonym. Prowadzi w City dom handlowy zajmujcy si rzadkimi i cennymi monetami, ktry doskonale prosperowa i ogromnie ceniono go w sferach handlowych, poza tym by wacicielem budynku, w ktrym miecio si jego przedsibiorstwo. By te jedynym wacicielem firmy i w ogle nie mia wsplnikw ani akcjonariuszy. Rolls przejecha ju rondo Elephant and Castle i jecha przez Old Kent Road. Min ju dawno wytworn dzielnic Marylebone, bogactwo sklepw Oxford Street i obydwie siedziby wadzy, Whitehall i County Hall, jedno po jednej, drugie po drugiej stronie rzeki. Od Elephant and Castle domy staway si coraz ubosze i bardziej zdewastowane. Przejedali teraz przez dzielnic bdc jak gdyby przejciem midzy centrum miasta z jego bogactwem Strona 107

Forsyth Opowiadania.txt i potg a cisz i porzdkiem panujcymi na zamonych przedmieciach. Wparty w poduszki samochodu, ktrego cena wynosia pidziesit tysicy funtw, Hanson znalaz si na autostradzie, ktrej kada mila kosztowaa milion. Z rozrzewnieniem myla o piknym domu w Kent, dokd zda, o piciohektarowym parku wysadzanym dbami, bukami i lipami. Zastanawia si, co si z tym wszystkim stanie. Poza tym jest przecie jeszcze due mieszkanie w dzielnicy Mayfair, gdzie od czasu do czasu spdza noc. Raz, moe dwa razy w tygodniu, kiedy nie chciao mu si jecha do Kentu. Przyjmowa tam klientw zagranicznych. W przytulnej atmosferze domu robio si lepsze interesy ni w hotelu. Niezalenie od przedsibiorstwa i dwch nieruchomoci Hanson posiada kolekcj numizmatw. Zbiera te eksponaty przez wiele lat. Mia wreszcie portfel akcji i obligacji, nie mwic ju o rachunkach w rnych bankach i o samochodzie, ktrym w tej chwili jecha. Wz zatrzyma si przed przejciem dla pieszych, gdzie w poowie Old Kent Road. Richards wyda z siebie okrzyk rozdranienia. Dugi sznur -maych dzieci przekracza jezdni pod wodz czterech sistr zakonnych. Dwie szy na przodzie, pozostae dwie zamykay pochd. Jaki chopczyk przystan na samym rodku jezdni i z nieukrywan ciekawoci przyglda si rolls-royce'owi. Mia okrg twarz, min zawadiack i zadarty nos. Na rozczochranej czuprynie siedziaa krzywo czapka z inicjaami "St.B." Jedna skarpetka opada po kostk. Elastycznej podwizki uywa zapewne jako procy. Spojrzenie jego spoczo na dystyngowanej siwej gowie wpatrzonego we starszego pana. Urwis zrobi grymas, przyoy kciuk prawej rki do nosa i wyzywajco pomacha pozostaymi palcami. Timothy Hanson, nie zmieniajc wyrazu twarzy, take przyoy 178 prawy kciuk do nosa i take pomacha palcami rki. Richards prawdopodobnie widzia w lusterku, co jego pan wyprawia, ale tylko mrugn jednym okiem, a potem znowu patrzy prosto przed siebie. Stojcy na jezdni chopiec zamar ze zdumienia. Opuci rk i umiechn si szeroko. Wzburzona moda zakonnica pocigna go za rami. Sznur dzieci odmaszerowa zwartym szykiem w kierunku duego szarego budynku odgrodzonego od drogi sztachetami. Rolls ruszy znowu w drog do Kentu. Po dalszych trzydziestu minutach jazdy znikny ostatnie rudery przedmiecia i pojawia si przed, nimi szeroka wstga autostrady M-20. Minli North Downs i wjechali pomidzy faliste wzgrza i doliny najpikniejszej czci Anglii. Hanson pomyla o zmarej przed dziesiciu laty onie. Ich maestwo byo szczliwe, nawet bardzo szczliwe, ale bezdzietne. Moe powinni byli zaadoptowa dziecko. Duo o tym myleli. Ona bya jedynaczk, rodzice jej dawno umarli. Z jego strony ya tylko jeszcze siostra, ktrej szczerze nie lubi, co dotyczyo rwnie jej wstrtnego ma i rwnie niemiego syna. Na poudnie od Maidstone autostrada si urywaa i kilka mil dalej, w Harrietsham, Richards skrci na poudnie midzy starannie uprawiane sady, gaje i ogrody. Okolic t nazwano Weald. I wanie tu, w tym piknym wiejskim krajobrazie, leaa posiado Timothy'ego Hansona. Pomyla nagle o ministrze skarbu, szefie finansw kraju, ktry bdzie si domaga swojej doli, a powinna by ona niemaa. Co do tego nie mia wtpliwoci. No, ale tak czy inaczej musi wreszcie napisa testament. Zwleka z tym od wielu lat. - Pan Pond teraz prosi - powiedzia sekretarz. Timothy Hanson wsta i wszed do gabinetu Martina Ponda, starszego partnera adwokackiej firmy Pond i Gogarty. Prawnik wsta zza biurka, eby go powita. - Mj drogi Timothy, jak si ciesz, e ci znw widz! Jak wielu bogatych ludzi w rednim wieku, Hanson utrzymywa przyjacielskie stosunki z czterema najcenniejszymi doradcami: adwokatem, maklerem, ksigowym i lekarzem, i by z nimi wszystkimi na ty. Panowie usiedli. - Czym mog ci suy? - zapyta Pond. Strona 108

Forsyth Opowiadania.txt - Ju od pewnego czasu namawiasz mnie, drogi Martinie, ebym spisa testament. - Tak jest - odpowiedzia Pond. - Zaniedbae t wan spraw, mj drogi. 179 Hanson sign do teczki i wyj grub t kopert z du czerwon pieczci. Poda j przez st zaskoczonemu prawnikowi. - Oto on - powiedzia. Pond zway w rku paczk z wyrazem zakopotania na swojej zwykle pogodnej twarzy. - Timothy, mam nadziej, e... w przypadku tak duego majtku jak twj... - Nie obawiaj si o nic - odrzek Hanson. - Testament jest spisany przez prawnika. Naleycie podpisany przeze mnie i wiadkw. Nie ma w nim adnych dwuznacznoci, adnych moliwoci podwaenia go. - Rozumiem. - Nie miej do mnie alu, stary przyjacielu. Wiem, e zastanawiasz si, dlaczego nie ciebie prosiem o przygotowanie testamentu, ale zwrciem si tym razem do prowincjonalnej firmy. Miaem ku temu powody. Prosz ci, zaufaj mi. - Oczywicie - odpowiedzia popiesznie Pond. - Nie ma o czym mwi. Czy chcesz mi go da na przechowanie? - Wanie o to mi chodzi. Jest jeszcze jedna, ostatnia sprawa. W testamencie zwracam si do ciebie, aby si podj roli jego wykonawcy. Nie wtpi, e wolaby zna jego tre. Daj ci sowo honoru, e nie zawiera niczego, co mogoby zakci spokj twojego sumienia, i to zarwno z punktu widzenia osobistej, jak i zawodowej etyki. Czy zgadzasz si by wykonawc mojego testamentu? Pond obraca w rku grub kopert. - Tak - powiedzia. - Masz moje sowo. W kadym razie mamy czas. Przed nami wiele lat. Wygldasz wspaniale. Jestem przekonany, e mnie przeyjesz. Co wtedy bdzie? Hanson uzna to za art. W dziesi minut pniej wyszed na Gray's Inn Road. Majowe soce ju niele przygrzewao. Do poowy wrzenia pracowa tak samo intensywnie jak w poprzednich latach. Jedzi kilka razy na kontynent, a jeszcze czciej do londyskiego City. Niewielu jest ludzi, ktrym - gdy umieraj przedwczenie - dane jest uporzdkowa swoje liczne i skomplikowane sprawy. Hanson zmierza do tego, eby po jego mierci jego sprawy uoyy si tak, jak sobie yczy. 15 wrzenia wezwa do siebie Richardsa. Kierowca, ktry by zarazem jego sucym i obsugiwa go wraz z on od dwunastu lat, znalaz swojego pracodawc w bibliotece. < 180 - Chciabym ci co powiedzie - owiadczy mu Hanson. Zamierzam pod koniec roku wycofa si z interesw. Richards zdziwi si, ale nie da tego po sobie pozna. Przypuszcza, e to nie wszystko, co szef ma mu do zakomunikowania. - Mam rwnie zamiar wyemigrowa z Anglii - cign dalej Hanson - i spdzi stare lata w znacznie mniejszej rezydencji, w ciepym klimacie. Ach wic tak, pomyla Richards. Jak to jednak adnie ze strony starego, e wymawia mu na przeszo trzy miesice z gry. W sytuacji panujcej obecnie na rynku pracy bdzie si musia szybko rozejrze za now posad. Bo nie chodzio mu tylko o prac, ale rwnie o adny domek, ktry by z ni zwizany. Hanson wzi z kominka grub t kopert i poda j Richardsowi. - Obawiam si - powiedzia - e jeeli przyszli mieszkacy tego domu nie bd chcieli zatrzyma ciebie i pani Richards, bdziesz musia rozejrze si za inn posad. - Tak, sir - odpar sucy. - Napisz ci doskonae wiadectwo. Chciabym jednak, aby ze wzgldu na rne moje sprawy powstrzyma si od wszelkich wzmianek na ten temat i w naszej wiosce, i wobec wszystkich innych. W kadym Strona 109

Forsyth Opowiadania.txt razie dopki nie bdzie to konieczne. Bardzo by mi zaleao, eby nie zacz poszukiwa innej pracy, powiedzmy, do 1 listopada. Krtko mwic, nie chciabym, eby wiadomo o moim wyjedzie rozesza si w najbliszym czasie. -- Dobrze, sir - powiedzia Richards, wci trzymajc w rku grub kopert. - Pozostaa jeszcze jedna sprawa. Chodzi o kopert. Ty i pani Richards bylicie lojalni i bardzo mi oddani przez ostatnie dwanacie lat. Chciabym, eby wiedzia, e to doceniam. Zawsze doceniaem. - Dzikuj panu, sir. - Bybym ci wdziczny, gdyby pozosta rwnie lojalny wobec mnie po moim wyjedzie za granic. Rozumiem, e nieubieganie si o inn posad przez okres nastpnych szeciu tygodni moe spowodowa pewne trudnoci. Poza tym chciabym uatwi ci nieco ycie na najblisze lata. W tej kopercie jest dziesi tysicy funtw w uywanych i niemoliwych do zidentyfikowania banknotach. Richards straci panowanie nad sob. Unis brwi do gry. - Dzikuj panu, sir - wykrztusi z siebie. - Nie warto o tym mwi - przerwa mu Hanson. - Daj ci te pienidze w gotwce, poniewa, jak wikszo ludzi, mam wrcz awersj do oddawania urzdowi podatkowemu znacznej czci tego, co zarobiem. 181 - Rozumiem to doskonale - odezwa si Richards z gbokim przekonaniem. ciska w rku kopert, w ktrej znajdowa si gruby plik banknotw. - Musiaby zapaci duy podatek od darowizny, gdybym ci je da czekiem. Sugeruj, eby nie wpaca ich do banku, ale schowa w bezpiecznym miejscu. I wydawaj je ostronie, eby nie budzi podejrze. Mam nadziej, e te pienidze pomog wam przey najblisze miesice. - Rozumiem, sir. Rozumiem, o co chodzi. Te sprawy dotycz dzisiaj wszystkich. I bardzo panu dzikuj, take w imieniu ony. Richards przeszed przez wysypane wirem podwrze i zabra si do polerowania rolls-royce'a. By w radosnym nastroju. Mia dobr pensj, a jako e nie paci za mieszkanie, udao mu si co nieco zaoszczdzi. Te oszczdnoci cznie z niespodziewanym prezentem od szefa pozwol mu, by moe, nie wraca na coraz trudniejszy rynek pracy. Minionego lata upatrzyli sobie z Megan may pensjonat w Porthcawl, w rodzinnej Walii. Rankiem 1 padziernika Timothy Hanson wyszed ze swojej sypialni, zanim jeszcze soce ukazao si na horyzoncie. Wiedzia, e pani Richards przyjdzie dopiero za godzin, eby mu przygotowa niadanie i sprztn dom. Przey okropn noc. Tabletki, ktre trzyma w zamknitej szufladzie nocnego stolika, stopniowo traciy moc. Bl w dolnej czci brzucha stawa si coraz silniejszy. Twarz mia szar, zmczon i bardzo postarza. Wiedzia, e zrobi ju wszystko, co sobie postanowi. e nadszed jego czas. Spdzi dziesi minut na pisaniu krtkiego listu do Richardsa, w ktrym przeprasza go za kamstwo sprzed dwch tygodni i prosi, eby zaraz po przeczytaniu zatelefonowa do Martina Ponda. Pooy ten list na pododze pod drzwiami biblioteki, tak eby odcina si od czarnego parkietu. Nastpnie zadzwoni do sucego, ktry odebra telefon zaspanym gosem, i powiedzia mu, e jego ona nie musi dzi robi niadania, ale eby on, Richards, zjawi si w bibliotece za p godziny. Kiedy skoczy rozmow, otworzy szaf, wyj z niej strzelb, z ktrej odpiowa uprzednio dwudziestopiciocentymetrowy kawaek lufy, naadowa j dwoma nabojami duego kalibru i wrci do biblioteki. Jako czowiek pedantyczny, i to do samego koca, nakry ulubiony skrzany fotel grubym kocem. Uwaa bowiem, e mebel ten naley ju do kogo innego. Usiad na fotelu, mocno ciskajc strzelb. Po raz ostatni rzuci okiem na rzdy ulubionych ksiek, na szafki, 182 Strona 110

Forsyth Opowiadania.txt w ktrych do niedawna trzyma wspania kolekcj rzadkich monet. Potem skierowa luf w pier, poszuka palcem spustu, nabra powietrza w puca i strzeli sobie prosto w serce. Martin Pond zamkn drzwi ssiadujcego z jego gabinetem pokoju konferencyjnego i zaj miejsce u szczytu dugiego stou. Po jego prawej rce, mniej wicej w poowie stou, siedziaa pani Armitage, siostra klienta i przyjaciela. Adwokat zna j tylko ze syszenia. Obok usiad jej m. Oboje ubrani byli na czarno. Naprzeciwko zaj miejsce ich syn. Min mia znudzon i wynios. By to mody, dwudziestokilkuletni mczyzna. Nazywa si Tarquin. Teraz interesowa si raczej przesadnie zawartoci dziurek swojego wielkiego nosa. Martin Pond poprawi okulary i powiedzia: - Chciabym na pocztku owiadczy, e zmary Timothy Hanson uczyni mnie jedynym wykonawc jego testamentu. Tote powinienem otworzy testament natychmiast po mierci Timothy'ego, a to aby stwierdzi czy s tam jakie instrukcje, ktre naley natychmiast wykona, na przykad dotyczce przygotowa do pogrzebu. - A czy to nie pan spisywa ten testament? - zapyta modszy Armitage. - Nie, nie ja. - Nie zna pan wic jego treci? - zapyta znowu mody czowiek. - Nie, nie znam jej - odpar Pond. - Pan Hanson zakaza natychmiastowego otwarcia swojego testamentu. Napisa to w licie do mnie, ktry pozostawi w pokoju, gdzie zakoczy ycie. W licie tym wyjani pewne rzeczy, ktre chciabym pastwu obecnie przekaza. - Moe bymy tak otworzyli ten testament - odezwa si Armitage junior. Pond spojrza na niego zimnym wzrokiem i nie zareagowa. - Cicho bd, Tarquin - powiedziaa pani Armitage agodnym tonem. - Po pierwsze. Timothy Hanson nie odebra sobie ycia w chwili zamroczenia umysu, ale z premedytacj. Okazuje si, e znajdowa si w ostatnim stadium nieuleczalnej choroby nowotworowej, o czym wiedzia od kwietnia. - Biedaczysko - odezwa si Armitage senior. - Pokazaem ten list miejscowemu koronerowi. Fakty w nim zawarte potwierdzi osobisty lekarz zmarego i sekcja zwok. To uatwio zaatwienie takich formalnoci, jak wiadectwo zgonu, rozprawa sdowa i zezwolenie na pogrzeb w cigu dwch tygodni. 183 Zmary wyrazi yczenie, eby jego testament zosta otwarty dopiero po tych wszystkich formalnociach. Poza tym zarzdzi oficjalne odczytanie testamentu czonkom rodziny i zabroni informowania jej drog korespondencyjn. Ma to nastpi w obecnoci jedynych jego yjcych krewnych, a wic siostry, pani Armitage, jej ma i syna. Wszyscy troje spojrzeli po sobie ze zdziwieniem raczej ni alem. - No to jestemy tutaj wszyscy troje osobicie - owiadczy Armitage junior. - Tak jest - odpar pan Pond. - W takim razie jestemy jedynymi spadkobiercami - odezwa si starszy pan Armitage. - Niekoniecznie - odpar pan Pond. - Pastwa obecno tutaj w dniu dzisiejszym wynika wycznie z dania, zawartego w licie mego zmarego klienta. - Moe on sobie z nas zaartowa... - powiedziaa pani Armitage ponurym gosem. Zacisna usta, co czynia zapewne bardzo czsto. - Proponuj, ebymy przystpili do odczytania testamentu zasugerowa Pond. - Susznie - odezwa si Armitage junior. Martin Pond wzi do rki cienki n do papieru i starannie przeci grub kopert. Wyj z niej drug, take spor, oraz trzystronicowy dokument, zaklejony wzdu lewego marginesu cienk zielon tam. Odoy du kopert na biurko i zacz czyta: - Jest to moja ostatnia wola i testament. Ja Timothy Hanson z... Strona 111

Forsyth Opowiadania.txt - Wszystko to wiemy - przerwa Armitage senior. - Moemy to opuci - wtrcia pani Armitage. Pond spojrza na nich z niesmakiem sponad okularw i czyta dalej: - Owiadczam, e testament ten spisany jest zgodnie z angielskim prawem i odwouj wszystkie poprzednie testamenty i dyspozycje, jakie byy... Armitage junior wyda z siebie cikie westchnienie, jak czowiek, ktrego cierpliwo zostaa wystawiona na cik prb. - Mianuj wykonawc mojej woli przyjaciela i dentelmena, adwokata Martina Ponda z Pond i Gogarty, i ycz sobie, eby zaj si administracj mojego majtku, zapaci nalene podatki i wykona postanowienia niniejszej mojej ostatniej woli. Prosz go, eby w tym miejscu otworzy zaczon kopert, w ktrej znajdzie kwot przeznaczon na zapacenie wydatkw zwizanych z moim pogrzebem, pokrycie jego honorarium oraz wszelkich nalenoci, jakie mog wynikn w zwizku z wykonywaniem mojej ostatniej woli. W wypadku gdyby po uiszczeniu 184 wyej wymienionych wydatkw jakie pienidze pozostay, polecam mu przekaza je na cel dobroczynny wedug jego wyboru. Pan Pond odoy testament i znowu wzi w rk n do papieru. Z rozcitej koperty wydoby pi paczek dwudziestofuntowych banknotw. Byy nowiutkie i opasane brzow opask z napisem: tysic funtw. W pokoju panowaa cisza. Armitage junior zaprzesta eksploracji wntrza swoich dziurek od nosa i spoglda na plik pienidzy z obojtnoci satyra patrzcego na dziewic. Martin Pond wrci do odczytywania testamentu. - Prosz take jedynego wykonawc mojego testamentu, aby w imi naszej dugiej przyjani przystpi do swojej funkcji nazajutrz po moim pogrzebie. Pan Pond znowu spojrza sponad okularw na rodzin Armitage'w. - W normalnym wypadku bybym ju odwiedzi biura pana Hansona, zarwno to w City, jak i pozostae, eby si upewni, czy prowadzone s we waciwym trybie, tak eby spadkobiercy nie ponieli adnych finansowych strat na skutek niedbalstwa. Jednake nie mogem tego zrobi, poniewa dopiero w tej chwili dowiedziaem si oficjalnie, e jestem jedynym wykonawc testamentu. W zwizku z tym bd si mg zaj tymi sprawami nazajutrz po pogrzebie. - Czy na skutek tego stanu rzeczy warto majtku moe si zmniejszy? - zapyta Armitage senior. * - Nie potrafi w tej chwili na to odpowiedzie, ale wtpi. Pan Hanson mia doskonaych zastpcw w swojej centrali w City i nie ulega wtpliwoci, e w peni ufa ich lojalnoci i umiejtnociom. - Czy mimo to nie powinien pan zrobi inspekcji? - zaniepokoi si Armitage. - Nazajutrz po pogrzebie - odpar Pond. - W takim razie zaatwiajmy pogrzeb jak najszybciej - powiedziaa pani Armitage. - Jak pani sobie yczy. Pani jest jego najblisz krewn odrzek Pond i czyta dalej: Poza tym zapisuj... - W tym miejscu przerwa, zamruga powiekami, jakby mia trudnoci z odczytaniem tekstu, po czym przekn lin... - zapisuj mojej kochanej i kochajcej siostrze ca reszt masy spadkowej, w przekonaniu, e bdzie dzieli swj szczliwy los z miym mem Normanem i uroczym synem Tarquinem. Niniejsze postanowienie uwarunkowane jest treci punktu sidmego. W pokoju zapanowao pene napicia milczenie. Pani Armitage przyoya do oczu batystow chusteczk nie tyle po to, eby otrze 185 zy, ile by ukry mimowolny umiech, ktry wygi kciki jej ust. Obrzucia spojrzeniem ma i syna. Miaa przy tym min podstarzaej kury, ktra zorientowaa si nagle, e zniosa zote jajko. Obydwaj mczyni z rodu Armitage'w otworzyli usta i tak trwali. - Jaka jest warto jego majtku? - zapyta wreszcie starszy z nich. Strona 112

Forsyth Opowiadania.txt - Przykro mi, ale nie jestem w stanie odpowiedzie na to pytanie odpar pan Pond. - Musi pan to wiedzie - powiedzia modszy z Armitage'w. - Chociaby z grubsza. Przecie prowadzi pan wszystkie jego sprawy. Pond pomyla o nie znanym mu adwokacie, ktry spisywa testament. - Prawie wszystkie - odpar. - No wic? Pond postanowi pj na rk tym ludziom, mimo e nie wydali mu si sympatyczni. Ale byli w kocu jedynymi spadkobiercami zmarego przyjaciela. - Wydaje mi si, e biorc pod uwag obecne ceny rynkowe, warto masy spadkowej powinna wynie okoo dwch i p do trzech milionw funtw. - Jasny gwint! - krzykn Armitage senior. Prbowa sobie uwiadomi, co to znaczy. - A ile wyniesie podatek spadkowy? - Obawiam si, e bardzo duo. - Ile? - Przy tak wielkich sumach opodatkowania wiksza cz spadku bdzie podlegaa najwikszej skali, czyli siedemdziesit pi procent. W sumie, przypuszczam, wyniesie okoo szedziesiciu piciu procent. - W takim razie pozostanie na czysto jeden milion? - spyta syn. - Prosz wzi pod uwag, e jest to bardzo przybliony szacunek. Pond rozoy rce. Pomyla o swoim przyjacielu Hansonie, czowieku tak penym humoru, tak kulturalnym i wymagajcym. Dlaczego to zrobie, Timothy, dlaczego, na mio bosk? - Jest jeszcze sidmy paragraf - powiedzia. - Co tam jest? - zainteresowaa si pani Armitage, otrzsajc si z marze o towarzyskich konsekwencjach swojego spoecznego wyniesienia. Pond zabra si na powrt do czytania. - Przez cae ycie z odraz mylaem o tym, e pewnego dnia znajd si pod ziemi, e bd mnie tam ary robaki. Tote poleciem skonstruowanie trumny wykadanej oowiem, ktra znajduje si w tej chwili w domu pogrzebowym firmy Bennett i Gaines w miecie Ashford. 186 W tej trumnie pragn znale wieczny spoczynek. Poza tym nie chciabym, eby ktrego dnia jaka koparka czy inna maszyna wykopaa mnie z ziemi. W zwizku z tym polecam, by moje ciao zostao powierzone morzu, konkretnie w odlegoci dwudziestu mil na poudnie od wybrzea Devonu, gdzie suyem niegdy jako oficer w marynarce. Wreszcie prosz, aby moja siostra i mj szwagier, ktrzy przez cae ycie deklarowali swoje uczucia do mnie, pchnli moj trumn do morza. Jednoczenie zlecam wykonawcy mojego testamentu, eby w wypadku niespenienia choby jednego z moich ycze lub te jakich przeszkd spowodowanych przez moich spadkobiercw wszystkie poprzednie postanowienia uzna za niebye i niewane i przekaza cay majtek skarbowi pastwa. Martin Pond podnis wzrok. By bardzo zdziwiony postanowieniami i dziwactwami przyjaciela, ale nie da tego po sobie pozna. - A teraz, pani Armitage, musz zapyta pani oficjalnie, czy zgasza pani obiekcje w stosunku do ycze swojego zmarego brata zawartych w paragrafie sidmym? - To idiotyzm - powiedziaa pani Armitage. - Pogrzeb w morzu! Nie wiedziaam, e to jest dozwolone. - Zdarza si bardzo rzadko, ale nie jest nielegalne - odpar pan Pond. - Znaem nawet jeden taki przypadek. - To bdzie kosztowao - odezwa si Armitage junior. - To bdzie znacznie kosztowniejsze ni normalny pogrzeb na cmentarzu. A w ogle, to dlaczego nie kremacja? - Koszt pogrzebu nie obciy spadku - zauway pan Pond suho. - Wydatki zostan pokryte z tego - wskaza na pienidze, ktre leay na stole obok jego okcia. - A wic, czy pani zgasza jakie zastrzeenie? - C, sama nie wiem... - Musz pani przypomnie, e jeeli pani nie zgodzi si na jego Strona 113

Forsyth Opowiadania.txt warunki, cay testament staje si niebyy i niewany. - Co to oznacza? - Wszystko wemie pastwo - warkn jej m. - Tak jest - doda pan Pond. - Nie mam adnych zastrzee - powiedziaa pani Armitage chocia uwaam, e to wszystko jest zupenie bezsensowne. - W takim razie, czy pani jako najbliszy czonek rodziny upowania mnie do zajcia si organizacj caej tej sprawy? - zapyta pan Pond. Pani Armitage skina gow. - Im szybciej, tym lepiej - powiedzia jej m. - Zaraz potem bdzie mona uwierzytelni testament i podj spadek. 187 Martin Pond wsta. Mia do tego wszystkiego. - To by ostatni paragraf testamentu. Kada strona podpisana jest przez spadkodawc i wiadkw. Myl, e nie mamy ju nic wicej do omwienia. Podejm waciwe kroki i porozumiem si z pastwem co do miejsca i czasu pogrzebu. Do widzenia. Przebywanie na rodku kanau La Manche w poowie padziernika nie naley do przyjemnoci, chyba e jest si entuzjast morskich podry. Przed wejciem na statek pastwo Armitage dali dosadnie do zrozumienia, e nie nale do tej kategorii. Martin Pond westchn. Sta na tylnym pokadzie, targany silnym wiatrem, ale wola to ni towarzyszy tym ludziom w kabinie. Cay tydzie zeszed mu na zaatwianiu formalnoci i wyborze statku. Zdecydowa si na trawler, ktrego macierzystym portem by Brixham w hrabstwie Devon. Jego trzej waciciele, rybacy, podjli si niezwykego zadania upewniwszy si, e nie naruszaj prawa i otrzymaj zadowalajc zapat. O tej porze roku poowy w Kanale byy marne. Wac p tony trumn zaadowano z samego rana na pokad. Uczyniono to za pomoc podnonika, ktry unis j z podwrza kentyjskiego przedsibiorcy pogrzebowego i wsadzi na ty otwartej tonowej furgonetki, a ta ruszya ku poudniowo-zachodniemu wybrzeu. Za ni podaa czarna limuzyna. Przez ca drog Armitage'owie narzekali. W Brixham furgonetka pojechaa na nabrzee, gdzie dwig trawlera przenis trumn na pokad. Staa teraz w poprzek pomidzy dwiema drewnianymi pokadnicami na szerokim tylnym pokadzie. Jej dobrze wywoskowane dbowe wieko i wypolerowane na wysoki poysk mosine uchwyty poyskiway jak w socu, mimo szaroci jesiennego nieba. Tarquin Armitage towarzyszy rodzicom a do Brixham, ale rzuciwszy jedno spojrzenie na morze, postanowi pozosta w ciepym wntrzu miejskiego zajazdu. Zreszt jego obecno w czasie morskiego pochwku nie bya konieczna. Emerytowany kapelan krlewskiej marynarki, ktrego Pond znalaz za porednictwem departamentu wyznaniowego Admiralicji, zgodzi si chtnie za hojne wynagrodzenie udzieli swojego bogosawiestwa zmaremu i siedzia teraz z Armitage'ami w maej kabinie trawlera w grubym paszczu zakrywajcym kom. Kapitan przetoczy si przez pokad i podszed do Ponda. Wycign z kieszeni map morsk, ktra zacza natychmiast opota na 188 wietrze, i wskaza palcem miejsce odlege o dwadziecia mil od brzegu. Unis brwi. Pond skin gow. - Gboko tu - powiedzia kapitan, po czym wskaza rk na trumn. - Pan go zna? - Bardzo dobrze - odpowiedzia Pond. Kapitan odchrzkn. Zaog maego trawlera stanowili on, jego brat i kuzyn. Wikszo rybakw bya ze sob spokrewniona. Byli to zahartowani Dewoczycy o smagych twarzach i rkach, potomkowie , caych pokole rybakw, ktrzy owili w tych niespokojnych wodach od czasw, kiedy Drak uczy si odrnia maszt od agla. - Bdziemy tam za godzin - powiedzia i zatoczy si. Kiedy dojechali do miejsca przeznaczenia, kapitan zatrzyma Strona 114

Forsyth Opowiadania.txt trawler, utrzymujc dzib w kierunku wiatru, a silnik na luzie. Jego kuzyn uj dug, szerok na metr platform z trzech desek umocnionych od spodu krzyakami i opar j o praw burt tak, e przypominaa hutawk. Jedna jej poowa przechylona bya w stron pokadu, druga sterczaa na zewntrz nad spienionym morzem. Brat kapitana uruchomi silnik podnonika, a kuzyn zaoy haki na cztery mosine uchwyty trumny. Silnik zacz pracowa, liny podnonika napiy si. Wielka trumna zostaa uniesiona z pokadu na wysoko metra. Kuzyn kapitana tak ni manewrowa, e niebawem znalaza si nad platform. Ustawi j czoem ku morzu i skin gow. Wtedy mechanik opuci trumn, i zluzowawszy liny pooy tak, e jej przd znalaz si nad wod, a ty nad pokadem. Kuzyn kapitana trzyma j w tej pozycji, a jego brat zszed z podnonika i zdj haki. Trumna bya cika, ale idealnie zbalansowana, w poowie nad pokadem, w poowie nad wod. Jeden z rybakw spojrza porozumiewawczo na Ponda, ktry wezwa kapelana i Armitage'w. Stali w milczeniu na pokadzie. Sze postaci rysujcych si na tle zachmurzonego nieba. Od czasu do czasu spryskiwaa ich kurzawa wodna ze wzburzonej fali i wtedy z trudem utrzymywali rwnowag. Aby by sprawiedliwym, trzeba powiedzie, e kapelan pieszy si na tyle, na ile pozwalao mu poczucie obowizku. Jego siwe wosy targa wiatr. Norman Armitage take zdj kapelusz. By przemarznity do szpiku koci i zbierao mu si na wymioty. Mona sobie wyobrazi, co sobie myla o swoim zmarym krewniaku, ktrego zwoki leay o kilka krokw dalej, zamknite w trumnie z oowiu i dbowego drewna. Twarzy pani Armitage w ogle nie byo wida, poza czubkiem 189 zmarznitego nosa, wystajcego z futrzanego konierza paszcza, futrzanego kapelusza i wenianego szala. Podczas gdy ksidz intonowa modlitw, Martin Pond spoglda w niebo. Samotna mewa eglowaa na wietrze, nie zwaajc na zimno i wilgo, nieczua na morsk chorob, nie znajca podatkw, testamentw i krewnych, samowystarczalna w swojej aerodynamicznej doskonaoci, wolna i niezalena. Adwokat skierowa wzrok na trumn i na szalejce za ni wody oceanu. To nie jest zy pomys, pomyla, jeeli jest si sentymentalnym, oczywicie. Sam nigdy nie dba o to, co si z nim stanie po mierci, i nigdy nie przypuszcza, e Hanson moe si o to troszczy. Ale c, jeeli czowiekowi zaley na tym., nie jest to ze miejsce na wieczny odpoczynek. Patrzy na dbowe wieko opryskiwane przez wod, ktra nigdy nie bdzie moga- dosta si do rodka. C, nic nie zakci ci spokoju, Timothy, stary przyjacielu. - Polecam wiecznej Twojej opiece brata naszego Timothy'ego Johna Hansona, przez Chrystusa Pana naszego. Amen. Pond zorientowa si nagle, e jest po wszystkim. Kapelan patrzy na niego pytajcym wzrokiem. Pond skin gow w stron Armitage'w. Obeszli dwch marynarzy i pooyli rce na tylnej czci trumny. Pond da znak marynarzom. Powoli przechylili platform w stron morza. Trumna drgna, Armitage'owie te j popchnli. Otara si szorstko o deski i zsuna w d. Statek zakoysa si. Trumna obia si o wzbierajc fal i zadudnia raczej ni plusna. Potem znikna pod powierzchni. Bez ladu. Pond spojrza na kapitana stojcego przy sterze, ktry podnis rk i wskaza kierunek, skd przybyli. Pond znowu skin gow. Gos silnika podnis si o ton. Deska leaa ju znw na pokadzie. Maestwo Armitage'w i kapelan popiesznie wracali do kabiny. Wiatr si wzmaga. Kiedy zblia si do mola w Brixham, byo ju prawie zupenie ciemno. W domach za przystani zapalano pierwsze wiata. Kapelan odjecha maym samochodzikiem, pozostawionym w pobliu przystani. Pond zapaci kapitanowi, ktry by zadowolony, e w cigu jednego popoudnia zarobi wicej ni przez tydzie owienia makreli. Karawaniarze czekali z limuzyn i Tarquinem Armitage. Pond poegna si z rodzin zmarego. Wola powrci do Londynu pocigiem, we wasnym towarzystwie. - Niech pan zabiera si natychmiast do obliczania masy spadkowej - zadaa ostro pani Armitage. - I do uwierzytelnienia Strona 115

Forsyth Opowiadania.txt testamentu. Mamy dosy tej zabawy. - Moe pani by spokojna. Na pewno nie zmarnuj czasu odpowiedzia zimno Pond. - Porozumiem si z pastwem niebawem. 190 Uchyli kapelusza i ruszy w kierunku stacji. By pewien, e ta sprawa nie zajmie mu zbyt wiele czasu. Zna stan majtku Hansona. Wierzy, e jego rachunki i papiery s w doskonaym porzdku. Hanson by przecie takim pedantycznym czowiekiem. Pond mg skomunikowa si z pastwem Armitage dopiero w poowie listopada. Wprawdzie zaprosi do biura tylko pani Armitage jako jedyn spadkobierczyni, ale zjawia si w towarzystwie ma i syna. - Znalazem si w kopotliwym pooeniu - powiedzia prawnik. - O co chodzi? - O spadek po pani bracie. Prosz pozwoli, e wytumacz pastwu sytuacj. Jako adwokat pana Hansona znaem wielko i lokat rnych czci jego majtku, mogem wic zbada je bez zwoki. - Ile tego jest ? - spytaa obcesowo pani Armitage. Pond nie podda si jej natarczywoci. - Majtek Hansona w dziewidziesiciu dziewiciu procentach ulokowany by w siedmiu podstawowych przedsibiorstwach. Pierwszym byo przedsibiorstwo w City, handlujce cennymi i rzadkimi monetami. By moe wie pani o tym, e jest to prywatna spka, ktrej on by jedynym wacicielem. Stworzy j i rozbudowa. By rwnie wacicielem budynku, w ktrym si znajdowaa. Hanson zakupi go wraz z hipotek wkrtce po wojnie, kiedy ceny nieruchomoci byy niskie. Hipoteka jest od dawna spacona. Spka bya wacicielem gruntu i budynku, a Hanson wacicielem spki. - Jak warto moe mie to wszystko? - zainteresowa si Armitage senior. - Co do tego nie ma adnych wtpliwoci - odpowiedzia Pond. Budynek, przedsibiorstwo, eksponaty, akcje spki i nalenoci od trzech firm wynajmujcych lokale w budynku wynosiy rwno milion dwiecie pidziesit tysicy funtw. Mody Armitage zagwizda przez zby i umiechn si. - Jak pan doszed do tak dokadnej sumy? - zdziwi si Armitage senior. - Poniewa Hanson sprzeda to wszystko za tak wanie kwot. - Co zrobi... - Trzy miesice przed mierci, po krtkich negocjacjach, sprzeda spk wraz z dobrodziejstwem inwentarza pewnemu holenderskiemu kupcowi, ktry marzy o niej od lat. Zapaci wanie sum, ktr wymieniem. 191 - Przecie on tam pracowa niemal do mierci - dziwia si pani Armitage. - Kto wiedzia o tej transakcji? - Nikt - odpowiedzia Pond. - Nawet jego pracownicy. W umowie kupna-sprzeday przepisanie budynku zostao dokonane przez prowincjonalnego prawnika, ktry - bardzo susznie - zachowa t wiadomo dla siebie. Pozostaa cz umowy stanowi prywatny kontrakt pomidzy Hansonem i holenderskim nabywc. S tam pewne warunki. Piciu pracownikw utrzymuje swoje posady, a sam Hanson pozostaje kierownikiem firmy do koca roku lub te do mierci, zalenie od tego, co nastpi wczeniej. Nabywca przypuszcza oczywicie, e chodzio o zwyk formalno. - Czy pan widzia si z tym Holendrem? - zapytaa pani Armitage. - Panem de Jongiem? Tak, to znany amsterdamski handlarz numizmatw. Widziaem te wszystkie umowy. S w cakowitym porzdku i zgodne z prawem. - A co Hanson zrobi z tymi pienidzmi? - dopytywaa si pani Armitage. - Wpaci je do banku. - W takim razie nie ma problemu - zauway jej syn. - Inn czci jego majtku bya rezydencja w hrabstwie Kent, Strona 116

Forsyth Opowiadania.txt pikny budynek otoczony piciohektarowym parkiem. W kocu czerwca Hanson wzi poyczk hipoteczn na dziewidziesit pi procent wartoci tej nieruchomoci. Do chwili swojej mierci mia zapacon dopiero pierwsz rat kwartaln. Pewna spka budowlana staa si gwnym wierzycielem masy spadkowej i ju przeja nieruchomo na wasno. I tym razem w cakowitej zgodzie z prawem. - Ile Hanson otrzyma za rezydencj? - zapytaa znowu pani Armitage. - Dwiecie dziesi tysicy funtw. - Ktre wpaci do banku? - Tak. Mia te mieszkanie w dzielnicy Mayfair. Sprzeda je za sto pidziesit tysicy funtw mniej wicej w tym samym czasie, zawierajc prywatn umow, z pomoc innego adwokata. Te pienidze rwnie ulokowa w banku. - To by byy trzy aspekty jego stanu majtkowego. Co dalej? - Poza tym zmary by wacicielem cennej kolekcji numizmatw. T rozprzeda w cigu kilku miesicy za porednictwem swojej spki za kwot przeszo p miliona funtw. Kady rachunek by jednake wystawiony osobno. Znaleziono je w sejfie jego wiejskiej rezydencji. S take cakowicie legalne. Po kadej transakcji wpaca uzyskane kwoty do banku. Makler giedowy Hansona, dziaajc na jego zlecenie, 192 pozby si caego jego portfelu akcji i obligacji przed pierwszym sierpnia. Pozosta poza tym rolls-royce. Sprzeda go za czterdzieci osiem tysicy i wynaj sobie inny, ktry ju zosta odebrany przez firm. Wreszcie mia rachunki w kilku bankach. Cakowita warto jego majtku wynosia, o ile mogem si zorientowa, a jestem pewny, e wszystko zbadaem, nieco ponad trzy miliony funtw. - Chce pan nam powiedzie - wtrci si Armitage senior - e przed swoj mierci Hanson sprzeda wszystko, co posiada, zamieni na gotwk i wpaci do banku, nikomu o tym nie mwic i nie wzbudzajc adnych podejrze wrd ludzi, ktrzy go znali lub dla niego pracowali? - Nie mgbym wyrazi tego lepiej - potwierdzi pan Pond. - C, my i tak nie chcielimy bawi si tym caym majdanem powiedzia Armitage junior. - Te zamienilibymy go na gotwk. Hanson spdzi ostatnie miesice swojego ycia odwalajc waciwie pask robot. Niech pan to wszystko podsumuje, spaci nalenoci, zaatwi podatki i przekae nam reszt. - Obawiam si, e nie jest to moliwe. - Dlaczego? - W gosie pani Armitage zabrzmia gniew. - Wszystkie pienidze, jakie Hanson wpaci do banku... - Co si z nimi stao? - Podj je? - Co zrobi? - Wpaci je, a potem podj. Zreszt nie chodzio o jeden bank, ale o kilka. Wybiera pienidze po trochu przez wiele tygodni. Ale zabra wszystko, co mia, i to gotwk. - Przecie niepodobna podj trzech milionw funtw gotwk! krzykn Armitage senior z niedowierzaniem. - Owszem, mona! - odpar spokojnie pan Pond. - Oczywicie nie od razu, ale w kwotach do pidziesiciu tysicy funtw z wikszych bankw, po uprzednim wypowiedzeniu, to zupenie moliwe. Wiele przedsibiorstw operuje gotwk. Na przykad kasyna, bukmacherzy, handlarze starzyzn... Zamilk, gdy Armitage'owie zaczli robi dziwny haas. Pani Armitage bia pulchn pici w st, syn zerwa si na nogi i wymachiwa rk, a jego ojciec zaj postaw sdziego, ktry ma za chwil wyda wyjtkowo surowy wyrok. Wszyscy krzyczeli naraz. - To niemoliwe!... - Musia to gdzie ukry... niech pan znajdzie te pienidze, bo... bylicie w spce... 193 13- Czysta robota Strona 117

Forsyth Opowiadania.txt Ta ostatnia uwaga wyprowadzia Ponda z rwnowagi. - Cicho! - wrzasn. Jego wybuch by tak niespodziewany, e zamilkli. Adwokat wskaza na Armitage'a juniora. - Pan natychmiast odwoa swoje sowa! Czy pan mnie syszy?! Armitage junior pokrci si niespokojnie w fotelu. Spojrza na rodzicw, oni na niego. - Przepraszam - powiedzia wreszcie. - To jest znany wybieg - mwi Pond. - By ju nieraz stosowany, zwykle aby unikn pacenia podatku spadkowego. Ale Timothy Hanson mnie zadziwi, a to dlatego, e to si rzadko udaje. Mona podejmowa z bankw due sumy pienidzy, ale wydawanie ich to sprawa znacznie trudniejsza. Mgby je wpaci do zagranicznego banku albo zoy w nim w depozycie, ale to nie miaoby sensu, skoro wiedzia, e jest umierajcy. Nie mia powodu bogaci i tak ju wystarczajco bogatych bankierw. No, ale przecie musia gdzie zoy te pienidze albo co za nie kupi. Zorientowanie si w tym wymaga czasu, ale na pewno przyniesie skutek. Jeeli zostay gdziekolwiek zdeponowane, to je znajdziemy. Jeeli nabyty zosta za nie jaki obiekt, to taka transakcja take musi wyj na jaw. Poza wszystkim innym trzeba przecie paci podatek od zysku z kapitau, a opaty skarbowe od sprzeday kadej nieruchomoci czy innych walorw s konieczne. Urzd skarbowy jest zawsze zawiadamiany. - Co pan zamierza zrobi? - zapyta Armitage senior. - Skontaktowaem si ju ze wszystkimi wikszymi bankami, zarwno zwykymi, jak i handlowymi, w Zjednoczonym Krlestwie, przedstawiajc si jako egzekutor testamentu Hansona. W dzisiejszych czasach wszystko jest skomputeryzowane. Ale nigdzie nie znaleziono depozytu na nazwisko Hanson. Umieciem rwnie ogoszenia w gwnych pismach krajowych, proszc o informacj, ale nie otrzymaem adnej odpowiedzi. Odwiedziem byego szofera i sucego Hansona, niejakiego Richardsa, ktry przeszed na emerytur i zamieszka w Poudniowej Walii, ale on take nie mg mi pomc. Nie pojawiy si nigdzie due iloci gotwki, a prosz mi wierzy, e musiay to by bardzo due iloci. Pozostaje pytanie: co pastwo chcecie, ebym jeszcze zrobi? Zapanowao milczenie. Rodzina Armitage'w zastanawiaa si gboko. Martin Pond by zmartwiony postpkiem przyjaciela i rozumia jego intencje. Jak moge sobie wyobrazi, e uda ci si co takiego? pyta w duchu zmarego. Czy naprawd nie bae si urzdu skarbowego? Wiem, e nie bae si tych maych, chciwych ludzi, Timothy, ale urzdnikw skarbowych zawsze. S niestrudzeni i nieugici. Nie 194 wahaj si przed niczym. Zawsze znajd kade pienidze. Jakkolwiek i gdziekolwiek by je ukry, to kiedy ju mylisz, e ci si udao, przychodz i kad na nie ap. Dopki ich nie znajd, nie spoczn, bd na nie polowali i nigdy nie dadz za wygran. Dopiero kiedy wiedz, e pienidze s poza granicami Anglii i poza zasigiem ich jurysdykcji, mog zamkn spraw. - Czy moe pan dalej czyni poszukiwania? - zapyta Armitage senior pana Ponda znacznie ju uprzejmiejszym tonem. - Jeszcze przez pewien czas - zgodzi si pan Pond. - Ale zrobiem ju niemal wszystko, co si dao zrobi. Mam swoj praktyk adwokack. Nie mog tym poszukiwaniom powici caego mojego czasu. - A co pan radzi? - Pozostaje jeszcze urzd skarbowy - powiedzia pan Pond spokojnie. - Wczeniej czy pniej, prawdopodobnie wczeniej, bd musia zawiadomi ich o tym, co si stao. - Myli pan, e oni potrafi znale te pienidze? - zawoaa pani Armitage z nadziej. - Przecie oni s rwnie, w pewnym sensie, spadkobiercami. - Jestem pewny, e to potrafi. Bd chcieli dosta swj udzia. I maj do dyspozycji wszystkie moliwoci, jakie daje pastwowy urzd. - Jak dugo to moe potrwa? - zapyta Armitage. - To ju inna sprawa - odpowiedzia pan Pond. - Jak wynika z mojego dowiadczenia, nie piesz si. S jak te myny Pana Boga, Strona 118

Forsyth Opowiadania.txt ktre miel powoli. - Kwestia miesicy? - zawoa junior. - Raczej lat. Nie zaniedbaj sprawy, ale nie pieszy im si. - Nie moemy tak dugo czeka! - krzykna pani Armitage. Tracia swoj towarzysk ogad. - Musi si znale sposb na przypieszenie sprawy. - Hej, a gdyby tak wynaj prywatnego detektywa? - zaproponowa junior. - Wanie, czy mgby pan zatrudni prywatnego detektywa? zapytaa jego matka. - Wolabym, eby go nazwa prywatnym agentem - odpar Pond. - Oni te wol si tak nazywa. Owszem, to mona zrobi. Raz ju zaangaowaem takiego czowieka, i to bardzo szacownego, w celu odnalezienia zaginionych spadkobiercw. W tym wypadku spadkobiercy s, ale brakuje masy spadkowej. Jednake... - No to niech go pan wynajmuje - przerwaa mu pani Armitage i niech pan mu powie, eby jak najszybciej odkry, gdzie ten przeklty czowiek ukry swoje pienidze. 195 Co za chciwo, pomyla pan Pond. Gdyby Hanson wiedzia, jacy oni s chciwi! - Dobrze. Pozostaje tylko sprawa jego wynagrodzenia. Musz pastwu powiedzie, e z kwoty piciu tysicy funtw, przeznaczonej na wydatki, pozostao ju bardzo niewiele. Wydatki okazay si wysze ni zwykle... A usugi tego czowieka nie s tanie. Jest jednak najlepszy do takich rzeczy. Pani Armitage spojrzaa na ma. - Norman? Armitage senior przekn lin. Obawia si, e straci pienidze przeznaczone na kupno nowego samochodu i letnie wakacje. Skin jednake gow na znak zgody. - Dobrze... bior na siebie jego wynagrodzenie po wyczerpaniu tych piciu tysicy funtw. - No to bardzo dobrze - powiedzia wstajc pan Pond. Zaangauj pana Eustace'a Millera. Jest jedynym prawdziwym fachowcem. Nie wtpi, e potrafi odnale zaginion fortun Hansona. Jeszcze nigdy mnie nie zawid. Mwic to odprowadzi Armitage'w do drzwi i poszed do swojego gabinetu, aby zatelefonowa do Eustace'a Millera, prywatnego agenta. Pan Miller milcza przez nastpne cztery tygodnie, ale Armitage'owie bombardowali Martina Ponda, nieustannie dajc szybkiego odnalezienia nalenej im zagubionej fortuny. Wreszcie Miller zawiadomi pana Ponda, i jego poszukiwania s tak powanie zaawansowane, e moe zoy wstpne sprawozdanie z rezultatw. Pan Pond by ju niemal rwnie niecierpliwy jak Armitage'owie. Zaprosi wic wszystkich zainteresowanych do swojego biura. Jeeli rodzina Armitage'w spodziewaa si ujrze kogo w rodzaju Filipa Marlowe'a albo kogo innego, bdcego uosobieniem rzutkiego prywatnego detektywa, to spotkao j rozczarowanie. Eustace Miller by niski, tusty i dobroduszny, dokoa ysiny wyrasta mu wianuszek siwych wosw, na nosie mia okulary w zotej oprawie. Nosi ciemne ubranie, a zoty acuszek od zegarka przecina przd kamizelki. Stojc na nieco przykrtkich nogach, referowa spraw. - Rozpoczem moje dochodzenie - zacz, przygldajc si wszystkim po kolei sponad okularw - kierujc si trzema zaoeniami. Po pierwsze, wszystko, czego pan Hanson dokona w ostatnich miesicach swojego ycia, byo robione z pen wiadomoci i w okre196 lonym celu. Po drugie, zaoyem i nadal zakadam, e celem pana Hansona byo odcicie spadkobiercw i wadz skarbowych od dostpu do majtku po jego mierci... - Stary ajdak! - krzykn Armitage junior. - Nie by wszak zmuszony pozostawia go pastwu - zauway spokojnie pan Pond. - Prosz mwi dalej. Strona 119

Forsyth Opowiadania.txt - Dzikuj. Po trzecie, doszedem do wniosku, e pan Hanson ani nie spali swoich pienidzy, ani nie podj powanego ryzyka, jakie stanowi przeszmuglowanie ich za granic. Wziem przy tym pod uwag fakt, e tak wielka kwota w gotwce zajaby bardzo duo miejsca. - A zoto? A moe diamenty? - zapyta Armitage senior. - Nie. Zbadaem te wszystkie ewentualnoci i po wyczerpujcych badaniach wykluczyem je. Wtedy zaczem myle o innym walorze posiadajcym wielk warto, ale stosunkowo ma objto. Zwrciem si o porad do firmy Johnsona Mattheya, zajmujcej si handlem szlachetnymi metalami. I znalazem. - Pienidze? - krzyknli Armitage'owie chrem. - Znalazem odpowied - wyjani Miller, i wykorzystujc chwil ciszy, spowodowan zdumieniem wszystkich obecnych, wycign z teczki plik papierw. - Mam tutaj kwity, z ktrych wynika, e pan Hanson zakupi w firmie Johnson Matthey dwiecie pidziesit pidziesiciouncjowych sztabek niemal stuprocentowej platyny. Dokoa stou panowao grobowe milczenie, - Mwic szczerze, nie byo to zbyt dobrze pomylane - cign dalej Miller z nut alu w gosie. - Nabywca mg wprawdzie zniszczy wszystkie dowody tej transakcji, ale sprzedawca nie by w stanie tego, oczywicie, zrobi. Musia zachowa kwity. Mam je tutaj. - Dlaczego platyna? - odezwa si pan Pond cichym gosem. - To ciekawa sprawa. Zgodnie z prawem obowizujcym pod obecnymi rzdami laburzystw, trzeba mie licencj zarwno na zakup, jak i na posiadanie zota. Diamenty mona w kadej chwili zidentyfikowa u ekspertw, nie daj si te tak atwo sprzeda, jak to wynika z lektury kiepskich powieci kryminalnych. Platyna nie wymaga licencji, jest obecnie rwnie wartociowa jak zoto, a nie liczc rodu, jest najcenniejszym metalem wiata. Kiedy Hanson robi swj zakup, cena rynkowa platyny wynosia piset dolarw amerykaskich za jedn uncj. - Ile na to wyda? - zapytaa pani Armitage. - Blisko trzy miliony funtw. W amerykaskich dolarach, bo one obowizuj na rynku metali szlachetnych, sze i wier miliona 197 dolarw; w sumie zakupi dwanacie i p tysica uncji. Inaczej mwic, jak ju wspomniaem, dwiecie pidziesit sztabek, kada o wadze pidziesiciu uncji. - Gdzie je przechowywa - zainteresowa si Armitage senior. - W swojej posiadoci, w hrabstwie Kent - odpowiedzia Miller, ktrego wyranie sytuacja bawia. Myla ju o przyjemnoci, jak sprawi mu opowiadanie tym ludziom dalszych rewelacji. - Byem przecie w jego rezydencji w hrabstwie Kent - zdenerwowa si pan Pond. - Ale rozejrza si pan po niej oczami prawnika. A ja oczami detektywa - powiedzia Miller. - Poza tym wiedziaem, czego szukam. Nie zaczem wic od domu, ale od budynkw gospodarczych. Czy pamitacie pastwo, e pan Hanson mia doskonale wyekwipowany warsztat stolarski w dawnej stodole za stajniami? - Oczywicie - odpowiedzia Pond. - Stolarstwo byo jego pasj. - Wanie. Na tym warsztacie skoncentrowaem moje poszukiwania. Miejsce to byo skrupulatnie wysprztane. Kto nawet przejecha odkurzaczem po pododze. - Prawdopodobnie Richards, jego szofer i sucy - przerwa mu Pond. - Moliwe, ale chyba nie. Zauwayem plamy na deskach podogi. Oderwaem od nich kilka drzazg i zaniosem do laboratorium. Byy nasycone rop z silnika Diesla. Pomylaem sobie, e musia tam trzyma jak maszyn albo silnik. W cigu tygodnia znalazem odpowied na to pytanie. W maj-u pan Hanson zakupi elektryczny generator o wysokiej mocy, napdzany rop, i zainstalowa w warsztacie. Tu przed mierci odda go na zom. - Chodzio mu niewtpliwie o napd do narzdzi - powiedzia pan Pond. - Nie, do tego wystarczaa instalacja elektryczna. Potrzebowa Strona 120

Forsyth Opowiadania.txt generatora do czego zupenie innego. Czego, co wymagao ogromnej mocy. W cigu nastpnego tygodnia rozwizaem i t zagadk. Hanson naby bowiem may, nowoczesny i bardzo wydajny piecyk hutniczy. I on znikn, podobnie jak czerpak, azbestowe rkawice i szczypce. Wszystko to zostao z pewnoci rzucone w to jakiego jeziora albo rzeki. Sdz, e wolno mi si pochwali, bo byem bardziej akuratny ni pan Hanson. Albowiem wcinite pomidzy dwie deski podogi i niewidoczne dla oka, pokryte mocno zbitymi opikami, niewtpliwie tam, gdzie upado, odkryem to! Poniewa nastpi kluczowy moment opowieci, Miller zrobi pauz. Wyj z teczki bia paczuszk i zacz j powoli odwija. Wzi do rki cienk blaszk. Pynna platyna wycieka zapewne z czerpaka, 198 wystyga i wpada midzy deski podogi. Miller odczeka, a wszyscy j dobrze obejrzeli. - Oczywicie poddaem j analizie. Jest to niemal stuprocentowa platyna. - A gdzie reszta? - szepna pani Armitage. - Tego jeszcze nie wiem, madame, ale prosz si nie obawia, dowiem si. Widzicie pastwo, pan Hanson popeni bd. Nie powinien by wybra platyny. Ma ona bowiem waciwo, ktrej nie docenia, a ktra jest jedyna w swoim rodzaju. Chodzi mi o jej wag. Teraz wiemy, czego szukamy. Drewnianej skrzyni, ktra moe wyglda zupenie niewinnie, ale - i to jest istotne ktra way niemal p tony. Pani Armitage odchylia gow w ty i wydaa z siebie dziwny, chrapliwy ryk, podobny do ryku rannego zwierzcia. Tarquin Armitage wsta, jego piegowata twarz bya purpurowa z wciekoci. - Co za pody ajdak! - wrzasn. Martin Pond patrza z niedowierzaniem na detektywa. - Mj Boe! - jkn. - To nie do wiary, on to naprawd zabra ze sob! W dwa dni pniej pan Pont zawiadomi urzd skarbowy o wszystkich faktach zwizanych z t spraw. Sprawdzono je, i chcc nie chcc urzd skarbowy wycofa si z wszelkich roszcze. ^ Barney Smee maszerowa szybkim i wesoym krokiem w kierunku swojego banku, pewny, e zdy tam przed przerw na wita Boego Narodzenia. Powd jego radoci tkwi gboko w jego kieszeni. By to czek na pokan kwot, ostatni z caej serii podobnych czekw, ktre zapewniay od kilku miesicy znacznie wyszy poziom ycia ni ten, do ktrego przywyk przez ostatnie dwadziecia lat. Zajmowa si ryzykownym procederem dostarczania zomu metalowego przemysowi zotniczemu. Mia racj, mwi do siebie, podejmujc to ryzyko, a byo naprawd niemae. Ale c, wszyscy teraz prbuj si wymiga od zbyt wysokich podatkw. Kt mgby go potpia za to, e wszystkie transakcje chcia wykonywa wycznie w gotwce? Barney Smee bez trudu doszed do porozumienia z siwowosym kapitalist, ktry twierdzi, e nazywa si Richards, co udowadnia legitymujc si prawem jazdy. Czowiek ten prawdopodobnie zakupi przed laty pidziesiciouncjowe sztabki platyny. Wtedy byy jeszcze tanie. Uzyskaby niewtpliwie wysz cen, gdyby chcia je sprzedawa za porednictwem firmy 199 Johnson Matthey, ale ile podatku musiaby zapaci od zysku z kapitau! On jeden to wiedzia, a Barney Smee wola si tym nie interesowa. A w ogle to cay handel obfitowa teraz w gotwkowe transakcje. Sztabki tego Richardsa byy prawdziwe. Nosiy jeszcze punc odcinit przez firm Johnson Matthey, gdzie zostay niegdy zakupione. Tylko numery seryjne zostay wytrawione. To powanie zawayo na zysku tajemniczego faceta, poniewa za sztabki pozbawione numeru serii Smee nie mg mu zapaci ceny chociaby zblionej do ceny rynkowej. Paci mu za nie tak jak za zom, czyli czterysta czterdzieci dolarw za uncj. Ale numer serii naprowadziby na jego trop urzd skarbowy. Facet dobrze wiedzia, co robi. Barney Smee pozby si powoli wszystkich pidziesiciu sztabek Strona 121

Forsyth Opowiadania.txt platyny. Na kadej uncji zarobi rwne dziesi dolarw. Czek, ktry mia w kieszeni, by nalenoci za ostatni transakcj, za sprzeda ostatnich dwch sztabek. y w bogiej niewiadomoci faktu, e w innych czciach Anglii czterej inni ludzie take spdzili jesienne miesice na upynnianiu pidziesiciu pidziesiciouncjowych sztabek platyny, ktre kupili za gotwk od siwowosego mczyzny. Skrci z bocznej uliczki na Old Kent Road i zderzy si z wysiadajcym z takswki mczyzn. Panowie przeprosili si-nawzajem, po czym yczyli sobie wesoych wit. Barney Smee ruszy dalej z zadowolon min. Mczyzna, z ktrym si zderzy, by adwokatem z wyspy Guernsey. Przyjrza si budynkowi, przed ktrym wysiad z takswki, poprawi kapelusz i podszed pod drzwi wejciowe. W dziesi minut pniej siedzia zamknity w pokoju z lekko zaintrygowan matk przeoon. - Chciabym zapyta, czy sierociniec pod wezwaniem witego Benedykta znajduje si w rejestrze instytucji charytatywnych, zgodnie z ustaw o dobroczynnoci? - Tak - odpara matka przeoona. - Doskonale - ucieszy si adwokat. - Nic wic nie stoi na przeszkodzie, by nie trzeba byo paci podatku od przelewania kapitau. - Od czego? - zdziwia si matka przeoona. - Jest to ustawa pod nazw "Ustawa o podatku od darowizny" wyjani adwokat. - Mam przyjemno zawiadomi pani, e ofiarodawca, ktrego nazwiska nie mog ujawni, zgodnie z zasadami tajemnicy zawodowej obowizujcej prawnika, pozostawi waszej instytucji w testamencie pokan sum pienidzy. Umilk i czeka na reakcj, ale siwowosa zakonnica patrzya na niego ze zdziwieniem, lecz bardzo spokojnie. 200 - Mj klient, ktrego tosamo pozostanie dla pani na zawsze tajemnic, poleci mi, aebym stawi si tutaj w dniu dzisiejszym, to znaczy w Wili Boego Narodzenia, i przekaza pani t kopert. Wyj z teczki grub t kopert i poda matce przeoonej. Wzia j, ale nie zrobia adnego ruchu, aby otworzy. - O ile wiem, zawiera ona powiadczony czek bankowy powanego banku z siedzib na wyspie Guernsey, wystawiony na rzecz sierocica pod wezwaniem witego Benedykta. Osobicie nie widziaem tego czeku, ale takie s moje instrukcje. - Nie trzeba bdzie paci podatku od darowizny? - zdziwia si zakonnica. Dary pienine byy wielk rzadkoci, ich sumy niewielkie, wymagay te ogromnych stara. - Na wyspach kanau La Manche istnieje inny system podatkowy, ni na pozostaych obszarach Wielkiej Brytanii - tumaczy cierpliwie adwokat. - U nas nie ma podatku od transferu kapitau. Zachowujemy te cis tajemnic bankow. Ofiary pienine pochodzce z Guernsey czy innych wysp na Kanale nie s opodatkowane. Jeeli odbiorca darowizny mieszka lub jest staym rezydentem na angielskim ldzie, to podlega obowizkowi podatkowemu wedug prawa na ldzie. Chyba e jest spod niego wyjty. Na przykad przez ustaw o dobroczynnoci. Kiedy pani podpisze pokwitowanie na odbir koperty o nieznanej zawartoci, moje obowizki bd spenione. Honorarium ju otrzymaem. piesz si do domu i do rodziny. - W dwie minuty pniej matka przeoona bya ju znowu sama. Powoli przecia kopert i obejrzaa jej zawarto. By w niej pojedynczy powiadczony czek bankowy. Kiedy przeczytaa widniejc na nim cyfr, signa po raniec i zacza go szybko odmawia. Gdy odzyskaa nieco rwnowag, podesza do klcznika i przez p godziny modlia si arliwie. Kiedy wrcia do biurka, bya wci osabiona z wraenia. Jeszcze raz obejrzaa czek. Opiewa na przeszo dwa i p miliona funtw. Kt na wiecie mg mie takie pienidze? Prbowaa zastanowi si, jak je zuytkowa. Pomylaa o zaoeniu fundacji. A moe przeznaczy je na stypendia? Wystarczy tych pienidzy na potrzeby sierocica chyba do koca wiata. A na pewno bdzie moga teraz zrealizowa ambicj swojego ycia i przenie cay zakad z dzielnicy ruder Strona 122

Forsyth Opowiadania.txt Londynu na cich wie. Bdzie moga podwoi liczb dzieci... bdzie moga... Wrd mnstwa przebiegajcych przez jej gow myli jedna opanowaa j cakowicie. Gdzie ona to przeczytaa? Ach tak, w niedzielnej gazecie sprzed tygodnia. Co tam zwrcio jej szczegln 201 uwag i dao asumpt do przelotnych marze. Tak! To na pewno to! Tam przeniesie swoj dzieciarni! Starczy tych pienidzy na kupno i utrzymanie takiej rezydencji. Marzenia stan si rzeczywistoci. Przypomniaa sobie dokadnie tre ogoszenia w kolumnie handlu nieruchomociami. Na sprzeda dua rezydencja w hrabstwie Kent, otoczona piciohektarowym parkiem. DOBRA NAUCZKA Sdzia Comyn rozsiad si wygodnie na wycieanej awce przedziau pierwszej klasy, rozwin egzemplarz Irish Times'a, spojrza na nagwki i odoy go na kolana. Do bdzie mia czasu na czytanie w czasie powolnej, czterogodzinnej podry do Tralee. Obserwowa sennym wzrokiem przez okno krztanin na peronie stacji Kingsbridge. Zaledwie kilka minut pozostao do odjazdu pocigu Dublin-Tralee, ktry zawiezie go do gwnego miasta hrabstwa Kerry, gdzie speni swoje obowizki i spokojnie wrci do domu. Mia cich nadziej, e nikt nie wejdzie do jego przedziau i e bdzie mg sobie troch popracowa. Ale tak si sta nie miao. Zaledwie myl ta przesza mu przez gow, drzwi przedziau otworzyy si i zamkny za kim. Sdzia powstrzyma si od podniesienia wzroku. Przybysz rzuci podrn torb na pk, po czym usiad naprzeciwko po drugiej stronie byszczcego orzechowego stolika. Sdzia Comyn spojrza na nowego towarzysza podry. By to niski, niepokany czowiek z wijc si jasn grzywk nad czoem, ktry patrzy na niego nieskoczenie smutnym, przepraszajcym wzrokiem. Mia na sobie ubranie z kamizelk i weniany krawat. Sdzia uzna, e jest to albo kto zajmujcy si komi, albo urzdnik, i znowu zainteresowa si widokiem za oknem. Sysza, jak dyurny ruchu rzuci jaki rozkaz w stron starej parowej lokomotywy, po czym rozleg si ostry gwizdek. W chwili kiedy lokomotywa wydaa z siebie pierwsze syknicie i koa wagonu zaczy si toczy, przed oknem migna wysoka posta czowieka ubranego od stp do gw na czarno. Sdzia usysza trzask otwieranych drzwi wagonu; kto upad na podog przedsionka. Po chwili przy akompaniamencie sapania i wzdychania lokomotywy 203 w drzwiach przedziau zjawia si owa czarna posta i z westchnieniem ulgi opada na siedzenie w kcie przedziau. Sdzia Comyn stwierdzi, e nowy pasaer jest ksidzem o niezwykle rumianej twarzy. Obrci si ku oknu. By wychowany w Anglii i nie chcia by tym, ktry zaczyna rozmow. - Kln si na wszystkich witych - odezwa si pierwszy pasaer - byem pewny, e ojciec nie zdy wsi. Ksidz wci ciko oddycha. - No tak, synu - odpar. - To byo ryzykowne. Po tej wymianie zda zapanowaa boga cisza. Sdzia Comyn patrzy, jak budynek stacji Kingsbridge znika za horyzontem. Wyoniy si rzdy szarych domkw, ktre w owych czasach wypeniay zachodnie przedmiecia Dublina. Lokomotywa Great Southern Railway Company uporaa si ju z ciarem pocigu i tempo obrotu k na szynach wzroso. Sdzia Comyn zabra si do czytania gazety. Nagwki i wiadomoci na pierwszej stronie dotyczyy premiera Ramona de Valery, ktry poprzedniego dnia w Parlamencie udzieli penego poparcia ministrowi rolnictwa w sprawach podwyki ceny ziemniakw. Znacznie mniejsz czcionk i na samym dole kolumny wydrukowana bya kilkuzdaniowa wzmianka o tym, e niejaki pan Hitler zaj Austri. Redaktor ma racj co do skali wanoci informacji, pomyla sdzia. Poza tym niewiele byo w gazecie interesujcych go Strona 123

Forsyth Opowiadania.txt wiadomoci, tote ju po piciu minutach zoy j, wyj z teczki plik prawniczych dokumentw i zacz je przeglda. Wkrtce ukazay si za oknem zielone ki hrabstwa Kildare. - Prosz pana - odezwa si niemiaym gosem siedzcy naprzeciwko mczyzna. O Boe, pomyla sdzia, on chce rozmawia! Podnis wzrok i spojrza w bagalne, niemal psie oczy tego czowieka. - Czy pozwoli mi pan skorzysta z czci stolika? - zapyta niemiay czowiek. - Prosz bardzo. - Bardzo panu dzikuj - skoni si tamten. Mwi z akcentem poudniowo-zachodniej czci kraju. Sdzia Comyn powrci do studiowania dokumentw, odnoszcych si do skomplikowanego pozwu cywilnego, ktry mia wej na wokand w Dublinie tu po jego powrocie z Tralee. Mia nadziej, e w Kerry, gdzie mia przewodniczy na cokwartalnej sesji wyjazdowej, nie wyoni si adne specjalne trudnoci. Wiedzia z dowiadczenia, e na sesjach wyjazdowych rozpatruje si jedynie najprostsze sprawy, takie, ktre powinny by w gruncie rzeczy rozstrzygane przez lokalnych sdziw. Ci jednak bardzo czsto wydawali zdumiewajco nielogiczne wyroki. 204 Nie zada sobie trudu zainteresowania si maym czowiekiem, ktry wyj z kieszeni tali przybrudzonych kart i rozoy je na stoliku w pasjansowe kolumny. Dopiero po chwili uwag sdziego zwrcio cmoknicie. Podnis wzrok. May czowieczek wysun czubek jzyka spomidzy warg. By absolutnie skoncentrowany - i pewnie nawet nie zdawa sobie sprawy z tego, e cmokn. Wpatrywa si intensywnie w odsonite karty u dou kadej kolumny. Sdzia Comyn natychmiast spostrzeg, e czerwona dziewitka nie zostaa pooona na czarnej dziesitce, mimo e obydwie te karty byy doskonale widoczne. May czowieczek po prostu ich nie zauway. Wyoy trzy nastpne karty. Sdzia Comyn zdawi w sobie irytacj i powrci do dokumentw. Nic mnie to nie obchodzi, powiedzia sobie w duchu. Jest jednak co niesychanie pocigajcego w obserwacji cudzego pasjansa, zwaszcza jeeli ukadajcy go robi bdy. Po piciu minutach sdzia przesta si koncentrowa na sprawie powdztwa cywilnego i wpatrywa si z zainteresowaniem w rozoone karty. Wreszcie nie mg duej wytrzyma. Po prawej stronie widniaa pusta kolumna, a w trzeciej lea krl, ktrego mona byo przesun na wolne miejsce. Sdzia odchrzkn. Wsppasaer spojrza na niego z niepokojem. - Krl - powiedzia agodnie sdzia. - Powinien by przesunity na wolne miejsce. Tamten spuci wzrok, zrozumia, o co chodzi, i przenis krla. Karta, ktr mg teraz odwrci, okazaa si dam. Pooy j na krla. Zrobi siedem kolejnych prawidowych ruchw. Kolumna, ktr rozpoczyna krl, koczya si teraz dziesitk. - Czerwona dziewitka - podpowiedzia sdzia - mona j przenie. Czerwona dziewitka i sze lecych na niej kart przeniosy si na dziesitk. Mona byo odsoni nastpn kart. By to as, ktry zosta odoony na bok. - Myl, e wyjdzie - powiedzia sdzia. - Nie mnie - westchn may czowieczek, potrzsajc gow i patrzc na sdziego oczami cocker-spaniela. - Jeszcze nigdy w yciu nie wyszed mi pasjans. - Niech pan ukada dalej - powiedzia sdzia, ktrego zainteresowanie roso. Przy jego pomocy pasjans wyszed. May czowieczek patrzy ze zdumieniem na kupki kart. - No i widzi pan, wyszo panu - umiechn si sdzia. - Ale nie bez pomocy czcigodnego pana - powiedzia czowiek o smutnych oczach. - Ma pan dobre oko do kart, sir. 205 Sdzia Comyn zastanawia si, czy ten czowiek domyli si, e ma do czynienia z sdzi, ale doszed do wniosku, e uy oglnie w owych Strona 124

Forsyth Opowiadania.txt czasach przyjtego w Irlandii tytuu wobec ludzi zasugujcych na szacunek. Ksidz odoy tom kaza zmarego kardynaa Newmana i spojrza na karty. - Nieszczeglnie - stwierdzi sdzia, ktry gra troch w bryda i pokera z kolegami z klubu Kildare Street. By raczej dumny ze swojej teorii, wedug ktrej na umiejtno zrcznej gry w karty skadaj si poprawne rozumowanie, zdolno obserwacji i dedukcji oraz dobra pami. May czowieczek przesta ukada pasjansa i zacz wykada po pi kart, oglda je i skada z powrotem. Wreszcie odoy tali i westchn. - Duga jazda do tego Tralee... - powiedzia ze smutkiem. Gdy pniej przypomina sobie t jazd, sdzia Comyn nigdy nie mg doj, ktry z nich pierwszy powiedzia sowo poker, ale nie wyklucza, e by to on wanie. Faktem jest, e wzi tali i rozda par gier sam ze sob. Z zadowoleniem stwierdzi, e jedno z rozda dao mu fula - walety na dziesitkach. May czowieczek, jak gdyby zaenowany wasn odwag, umiechn si niemiao, przej jedno z rozda i obejrza karty. - Zakadam si o jednego wyimaginowanego pensa, e nie moe pan da sobie lepszej karty ni ta, ktr ja mam. - Zgoda - rzek sdzia i obejrza wasne karty. Tym razem nie by to ful, tylko para dziewitek. - Gotowy? - spyta sdzia. Tamten skin gow. Rozoy na stoliku otwarte karty. May czowieczek mia trzy pitki. - Ach - przypomnia sobie sdzia - ale ja nic nie dokupiem, do czego miaem prawo. Zagrajmy jeszcze raz. Zagrali jeszcze raz. Nieznajomy poprosi o trzy dodatkowe karty, sdzia o dwie. Sdzia wygra. - Odebraem sobie mojego wyimaginowanego pensa - powiedzia. - Tak jest, sir, mia pan dobre karty. Ma pan szczcie. Czuem to. Ja nigdy nie wygrywam. Do tego trzeba mie dryg. - To tylko sprawa dedukcji i skalkulowanego ryzyka - odparowa sdzia. W tym momencie przedstawili si sobie, wymieniajc tylko nazwiska, jak to byo wwczas w zwyczaju. Sdzia pomin swj tytu, podajc jedynie nazwisko Comyn, jego partner nazywa si O'Connor. W pi minut pniej, midzy Sallins i Kildare, zdecydowali rozegra 206 maego, niewinnego pokera. Postanowili rozdawa po pi kart. Oczywicie nie byo mowy o pienidzach. - Mam pewien kopot - wyzna O'Connor po trzecim rozdaniu nie potrafi zapamita, kto z nas ile postawi. Szanowny pan ze swoj wietn pamici jest w atwiejszej sytuacji. - Mam pomys - powiedzia sdzia i z tryumfem wyj z teczki due pudeko zapaek. Lubi zapali sobie po niadaniu i kolacji cygaro i za nic w wiecie nie uyby benzynowej zapalniczki do dobrej hawany za cztery pensy. - Wanie o to mi chodzio! - powiedzia z podziwem O'Connor, a sdzia rozdzieli zapaki i da po dwadziecia sztuk kademu. Z przyjemnoci rozegrali tuzin rozda, a wygrywali p na p. Jednake trudno jest gra w pokera w dwie osoby, bo kiedy jeden z graczy, majc ze karty, chce spasowa, drugi te musi to zrobi. Gdy minli miasto Kildare, O'Connor zwrci si do ksidza: - Czy ojciec nie zagraby z nami? - Niestety nie - odpar rumiany ksidz z umiechem. - Nie umiem gra w karty. Chocia - doda - graem kiedy z kolegami w seminarium w wista. - Zasada jest ta sama, ojcze - powiedzia sdzia. - Jak czowiek si raz nauczy gra, to ju nigdy nie zapomina. Dostaje pan po prostu pi kart, jeeli nie bd panu odpowiaday, bdzie je pan mg wymieni na inne. Po jednej. Potem patrzy pan, co pan ma w rku. Jeeli karty s ze, pasuje pan i nie przebija, jeeli s dobre, to pan zaczepia. Strona 125

Forsyth Opowiadania.txt - Nie znam si na stawkach - powiedzia ksidz. - Przecie to tylko zapaki, ojcze - wtrci O'Connor. - Czy mam si stara bra lewy? - zapyta ksidz. O'Connor unis brwi, a sdzia rozemia si protekcjonalnie. - W pokerze nie ma adnego brania lew - powiedzia. - Wane jest to, co si ma w rku. Niech pan zobaczy. Pogrzeba w teczce i wydoby z niej czyst kartk liniowanego papieru. Z wewntrznej kieszeni marynarki wyj zoty owek. Zacz co pisa na kartce. Ksidz patrzy mu przez rami. - Najwysza karta to poker. Jest to pi kolejnych kart w tym samym kolorze, poczwszy od asa. Pozostae to krl, dama, walet i dziesitka. - Tak przypuszczaem - powiedzia ostronie ksidz. - Potem idzie czwrka - cign dalej sdzia, wpisujc to sowo pod wyrazem poker. - Oznacza to dosownie cztery jednakowe karty. Cztery asy, cztery krle, cztery damy i tak dalej, a do czterech 207 dwjek. Pita karta nie liczy si: oczywicie cztery asy s lepsze ni cztery krle, i tak dalej. Jasne? Ksidz skin gow. - Potem idzie ful - powiedzia O'Connor. - To niezupenie tak - poprawi go sdzia Comyn - nastpnie idzie zwyky kolor, przyjacielu. O'Connor uderzy si w czoo, jak czowiek, ktry zrozumia, e powiedzia gupstwo. - Oczywicie. To prawda. Widzi ojciec, potem idzie kolor. Po prostu pi kart w tym samym kolorze i w dowolnej kolejnoci. Sdzia zapisa to na kartce pod sowem "czwrka". - Teraz, panie O'Connor, kolej na fula, to znaczy trzy karty tej samej wartoci, na przykad trzy damy i dwie inne karty, ale te takiej samej wartoci, na przykad dwie dziesitki. Taki ful nazywa si ful damski na dziesitkach. Ksidz znowu pokiwa gow. Sdzia omwi nastpnie reszt listy, wyjaniajc po kolei kad kombinacj, strit, trjka, dwie pary, jedna para. - Jedna para lub sam as czy te rne karty, zwane czasem fur to tak saba rka, e niewarte s nawet maej stawki - tumaczy dalej sdzia. Ksidz spojrza na kartk. - Czy mog to wzi? - Oczywicie - umiechn si sdzia Comyn - niech j pan sobie bierze. - No c - powiedzia ksidz - skoro gramy tylko o zapaki... Rozdano karty. Niewinna gra losowa nie jest wszak grzechem. Zwaszcza jeeli si gra o zapaki. Zapaki zostay podzielone na trzy rwne kupki i gra si rozpocza. W pierwszych dwch rozdaniach ksidz pasowa wczeniej i przyglda si, jak tamci rozgrywaj. Sdzia wygra cztery zapaki. Przy trzecim rozdaniu twarz ksidza rozjania si. - Dobra karta, prawda? - zapyta pokazujc swoje karty pozostaym graczom. Bya rzeczywicie dobra. Mia fula waletowego na krlach. Sdzia z rozpacz odoy swoje karty. - Tak, ojcze, to bardzo dobre karty - powiedzia cierpliwie O'Connor - ale nie powinien ich pan pokazywa. Bo skoro wiemy, co pan ma w rku, nikt z nas nie bdzie nic stawia, poniewa mamy gorsze karty. To, co pan ma, powinno by tajemnic, jak w konfesjonale. To ksidz zrozumia. - Jak w konfesjonale - powtrzy - tak, rozumiem. Ani sowa nikomu, prawda? 208 Przeprosi wspgrajcych i gra potoczya si dalej. Przez szedziesit minut, a do przyjazdu do Thurles, karty zostay pitnacie razy rozdane. Leca przed sdzi kupka zapaek bardzo urosa. Ksidz straci niemal wszystkie, a O'Connor poow. Robi zbyt wiele bdw. Ksiulo nie orientowa si jeszcze dobrze w grze i tylko sdzia gra ostro, kalkulowa, ocenia szans i prawdopodobiestwa Strona 126

Forsyth Opowiadania.txt swym wywiczonym umysem prawnika. Uzna, e ta gra jest potwierdzeniem jego teorii o przewadze rozsdku nad szczciem. Gdy minli Thurles, O'Connor jakby straci zainteresowanie gr. Sdzia musia go dwukrotnie przywoywa do porzdku. - Obawiam si, e granie o zapaki nie jest zbyt interesujce wyzna O'Connor po drugim upomnieniu. - Moe skoczylibymy ju? - Przyznaj, e bardzo dobrze si bawi - powiedzia sdzia. Gracze na og bawi si dobrze. - Moe bdzie zabawniej, jeeli zagramy o pienidze - zaproponowa O'Connor bez specjalnego entuzjazmu. - Nie jestem z natury hazardzist, ale myl, e gra o kilka szylingw to niewielki hazard. - Jak pan sobie yczy - powiedzia sdzia - chocia, jak widz, straci pan sporo zapaek. - Ale wielmony panie, moje szczcie moe si szybko odmieni odpowiedzia O'Connor z anielskim umiechem. - W takim razie musz zrezygnowa - powiedzia ksidz stanowczym tonem. Mam w portmonetce tylko trzy funty. Musz wystarczy na cae wakacje. Jad do matki, do Dingle. - Ale, ojcze - zawoa O'Connor - bez pana nie moemy gra. A kilka szylingw... - Nawet kilka szylingw to dla mnie duo, mj synu. Koci wity, matka nasza, to nie miejsce dla ludzi pobrzkujcych pienidzmi w kieszeniach. - Chwileczk - zawoa sdzia - mam pewien pomys. Pan O'Connor i ja podzielimy midzy siebie wszystkie zapaki. Potem kady z nas poyczy ksidzu rwn liczb zapaek, ktre odtd bd miay warto pienidza. Jeeli ksidz przegra, to nie bdziemy od niego dali zapacenia dugu. Jeeli wygra, odda nam to, co mu poyczylimy, a reszt otrzyma w gotwce. - Pan jest genialny, wielmony panie - powiedzia z podziwem O'Connor. - Kiedy ja nie mog gra o pienidze! - zaprotestowa ksidz. Przez chwil w przedziale panowaa ponura cisza. 209 14- Czysta robota - A jeeli wygrana pjdzie na cel dobroczynny? - zasugerowa O'Connor. - Jestem pewien, e Pan Bg nie moe mie nic przeciw temu. - Ale biskup tak - powiedzia ksidz. - A z nim spotkam si chyba wczeniej... Chocia... w Dingle jest sierociniec. Moja matka gotuje tam posiki, a biedne dzieci w zimie marzn, bo obecne ceny torfu s... - Darowizna! - zawoa tryumfalnie sdzia. - Wszystko, co ksidzu zostanie po oddaniu poyczki, stanie si darowizn dla sierocica. Co ksidz na to? - Wydaje mi si, e nawet biskup nie zechce sprzeciwi si darowinie dla sierocica... - A jeeli o nas chodzi, potraktujemy to jako prezent w zamian za ksidza udzia w grze - zauway O'Connor. - I wszystko bdzie dobrze. Ksidz wyrazi zgod, wic wznowili gr. Sdzia i O'Connor podzielili zapaki na dwie kupki. O'Connor zwrci uwag, e moe ich zabrakn. Sdzia i na to znalaz rozwizanie. Przeamali kad zapak na p. Powki z siark na kocu miay by dwa razy wartociowsze od pozostaych. O'Connor owiadczy, e ma przy sobie trzydzieci funtw, ktre stanowi sum przeznaczon na urlop, i e gotw jest gra do tej wysokoci. aden z graczy nie sprzeciwi si zaakceptowaniu jego czeku. Byli przekonani, e jest dentelmenem. Ksidz otrzyma poyczk w wysokoci dziesiciu zapaek z ebkiem i czterech bez ebka, poow od sdziego, poow od O'Connora. - Teraz musimy umwi si - powiedzia sdzia tasujc karty co do wysokoci stawek. O'Connor podnis powk zapaki bez ebka. - Dziesi szylingw? - zaproponowa. Suma ta zaskoczya nieco sdziego. Czterdzieci zapaek, ktre wyj ze swojego pudeka, Strona 127

Forsyth Opowiadania.txt po podzieleniu na powki reprezentowao teraz rwnowarto szedziesiciu funtw, co w 1938 roku stanowio wcale pokan sumk. Ksidz mia dwanacie funtw w zapakach, pozostali dwaj gracze po dwadziecia cztery funty. Sdzia usysza westchnienie ksidza. - Wszelki duch Pana Boga chwali - szepn. Sdzia skin gow. By spokojny. Ju w pierwszych dwch rozdaniach wygra prawie dziesi funtw. W trzecim O'Connor szybko spasowa, tracc swoj dziesicioszylingow stawk. Ksidz wstawi do puli cztery jednofuntowe zapaki. Sdzia raz jeszcze zajrza do swoich kart. Mia fula waletowego na sidemkach. Mogo by lepiej. Ksidzu pozostao jeszcze siedem funtw. 210 - Dokadam ojca cztery funty - powiedzia, przesuwajc do puli kilka zapaek - i przebijam jeszcze pi. - O, Boe! Jestem prawie zupenie spukany. Co mam robi? zapyta ksidz. - Tylko jedno - wtrci si O'Connor. - Jeeli ksidz nie chce, eby pan Comyn podwysza jeszcze raz stawk, i to do sumy, ktrej ksidz nie bdzie mg zapaci, to prosz dooy pi funtw i sprawdzi go. - Sprawdzam - powiedzia ksidz i jakby obrzdowym ruchem przesun cztery zapaki na rodek stolika. Sdzia rozoy swojego fula i czeka. Ksidz pokaza cztery dziesitki. Zabra ze stou swoje dziewi funtw, dziewi funtw sdziego i stawki w wysokoci trzydziestu szylingw. Razem z pozostaymi mu jeszcze dwoma funtami mia teraz dwadziecia jeden funtw i dziesi szylingw. Dojechali do wza kolejowego Limerick, ktry zgodnie z dziwacznym nazewnictwem panujcym na kolejach irlandzkich nie ma nic wsplnego z Limerick i ley tu za Tipperary. Pocig zatrzyma si przy peronie. Kilka osb wsiado i wysiado, ale nikt nie zakci pokerowcom gry i nie wszed do przedziau. Tu pod Charleville ksidz wygra od zaniepokojonego O'Connora dziesi funtw i tempo gry zwolnio si. O'Connor na og szybko pasowa, czsto pasowali wszyscy partnerzy. Tu przed Mallow zgodzili si odrzuci wszystkie niskie karty od sidemki w d, czyli gra tali ^ trzydziestu dwch kartach. Gra nabraa ponownie tempa. Tu przed Headford nieszczsny O'Connor przegra ju dwanacie funtw, a sdzia dwadziecia. - Czy nie byoby wskazane, ebym teraz zwrci panom dwanacie funtw, z ktrymi rozpoczynaem gr? - zapyta ksidz. Partnerzy ksidza wyrazili zgod i obaj odebrali po swoje sze funtw. Ksidzu pozostay jeszcze trzydzieci dwa funty. O'Connor gra teraz bardzo ostronie, tylko raz obstawi wysoko i wygra dziesi funtw z fulem przeciwko dwm parom i stritowi. Nikt nie podziwia jezior Killarney przesuwajcych si za oknem. Gdy minli Farranfore, sdzia dosta wymarzon kart. Dobra trzy karty i z zachwytem przyglda si swoim czterem damom i sidemce trefl. O'Connor myla prawdopodobnie, e te ma dobr kart, poniewa wszed do puli, kiedy sdzia podwoi lece tam ju pi funtw ksidza... Kiedy ksidz z kolei zareagowa dooeniem do niej piciu funtw, a nastpnie przebi o dziesi, O'Connor straci nerwy i spasowa. W sumie od pocztku gry przegra dwanacie funtw. 211 Sdzia zacisn zby na paznokciu kciuka, po czym dooy dziesi funtw do dziesiciu funtw ksidza i doda drugie tyle. - Za pi minut Tralee - zawoa konduktor, wsunwszy gow w szpar uchylonych drzwi przedziau. Ksidz spojrza z konsternacj na spitrzone na stoliku zapaki i na lecy przed nim ekwiwalent dwunastu funtw. - Sam nie wiem, co robi - szepn. - Mj Boe, sam nie wiem. - Prosz ksidza - powiedzia O'Connor - nie moe ksidz przebi wyej. Musi pan dooy i sprawdzi sdziego. - Trudno - ksidz posmutnia. - Przesun na rodek stolika dziesi funtw, pozostawiajc sobie dwa. - Tak mi dobrze szo. Powinienem by odoy te trzydzieci dwa funty dla sierocica, kiedy Strona 128

Forsyth Opowiadania.txt je jeszcze miaem. A tak mam ju tylko dwa. - Doo ksidzu trzy funty - powiedzia sdzia. - Oto moje karty. Cztery damy! O'Connor gwizdn. Ksidz spojrza na rozoone przed nim cztery damy, a potem w swoje karty. - Czy krle nie s wysze od dam? - zapyta. - Owszem s, jeeli ma pan cztery - odpowiedzia sdzia. Ksidz pooy karty na stolik. -- No wanie. I mia rzeczywicie cztery. - Z pomoc bosk - westchn. - Mylaem ju, e przegraem. Przypuszczaem, e pan ma tego... pokera. Kiedy wjechali do Tralee, zebrali karty i zapaki. O'Connor schowa tali do kieszeni, a sdzia wrzuci przeamane zapaki do popielniczki. O'Connor odliczy dwanacie banknotw funtowych i poda je ksidzu. - Niech ci, synu, Bg bogosawi - powiedzia ksidz. Sdzia Comyn wycign ksieczk czekow z kieszeni. - To byoby rwno pidziesit funtw, prawda? - Skoro tak pan mwi - odpar ksidz. - Ja ju zapomniaem, od czego zaczynalimy. - Jestem winien pidziesit funtw na rzecz sierocica powiedzia sdzia i zabra si do pisania. - Mwi pan, e to sierociniec w Dingle? Jak mam wystawi czek? Ksidz zdawa si zaskoczony. - Obawiam si, e oni nie maj rachunku bankowego. To bardzo biedna instytucja. - W takim razie wypisz czek na paskie nazwisko - powiedzia sdzia. 212 - Ja te nie mam rachunku - odpar ksidz z zakopotaniem. Nigdy nie operowaem pienidzmi. - Wyjcie si znajdzie - umiechn si sdzia uprzejmie. Szybko wypisa czek, wydar go z ksieczki i poda ksidzu. - Wystawiem go na okaziciela. Bank Irlandzki w Tralee wypaci panu gotwk. Zdy pan tam jeszcze dzisiaj. Zamykaj dopiero za p godziny. - Powiada pan, e bank wypaci mi za to pienidze? - dziwi si ksidz, skadajc starannie czek. - Oczywicie - odpar sdzia. - Tylko niech go pan nie zgubi. Jest wystawiony na okaziciela i kady, kto go znajdzie, moe zainkasowa gotwk. A teraz powiem ksidzu i panu, panie O'Connor, e bya to dla mnie bardzo interesujca, cho kosztowna, podr. ycz panom powodzenia. - Dla mnie te bya kosztowna - powiedzia O'Connor ze smutkiem. - Sam Pan Bg musia ksidzu rozdawa karty. Dawno nie widziaem, eby komu tak szo. Bdzie to dla mnie nauczka. Nie naley gra w karty w pocigu, a zwaszcza z przedstawicielem Kocioa! - Przypilnuj, eby te pienidze znalazy si jeszcze dzi przed zachodem soca tam, gdzie s najbardziej potrzebne - powiedzia ksidz z namaszczeniem. Rozstali si na peronie stacji w Tralee. Sdzia Comyn poszed do hotelu. Chcia si jak najwczeniej pooy, eby odpocz przed jutrzejsz rozpraw w sdzie. Dwie pierwsze sprawy na wokandzie tego dnia byy proste, dotyczyy drobnych przestpstw, oskareni przyznali si do winy. Otrzymali, w obydwu wypadkach, kar grzywny. Komplet przysigych z Tralee nie mia duo do roboty. Sdzia Comyn siedzia z gow pochylon nad papierami, kiedy wezwano trzeciego oskaronego. Z sali sdowej widoczna bya tylko peruka sdziego. - Wprowadzono Ronana Quirka O'Connora! - krzykn pisarz sdowy. Rozlegy si kroki. Sdzia pisa dalej. - Czy pana nazwisko brzmi: Ronan Quirk O'Connor? - zapyta oskaronego pisarz sdowy. - Tak jest - odpowiedzia gos. - Ronanie Quirku O'Connorze - mwi dalej pisarz - jest Strona 129

Forsyth Opowiadania.txt pan oskarony o szulerstwo na podstawie paragrafu siedemnastego ustawy o grach hazardowych z 1845 roku. A mianowicie o to, 213 e pan, Ronan Quirk O'Connor, w dniu trzynastym maja biecego roku, przebywajc w hrabstwie Kerry, wygra pewn sum pienidzy, za pomoc oszustwa, szalbierstwa i faszerstwa, od niejakiego Lurgana Keane'a. Czy jest pan winien zarzucanego przestpstwa, czy te nie przyznaje si pan do winy? W czasie przemwienia pisarza sdowego sdzia Comyn odoy starannie piro, zagbi si na dusz chwil w swoich papierach, jak gdyby mia ochot w ten sposb prowadzi ca rozpraw, wreszcie podnis wzrok. May czowieczek o oczkach spaniela patrzy na niego poprzez sal sdow tpo, ale ze zdumieniem. Sdzia Comyn odpowiedzia mu wzrokiem penym przeraenia. - Nie przyznaj si do winy - wyszepta O'Connor. - Prosz o cisz - powiedzia sdzia. W sali sdowej byo zupenie cicho. Wszyscy patrzyli na sdziego, a on siedzia w swoim fotelu z nieruchom twarz. W gowie kbio mu si tysice myli. Mia prawo wstrzyma przewd sdowy na podstawie znajomoci z oskaronym. Pomyla jednak, e oznaczaoby to ponown rozpraw, poniewa oskarony ju zosta pozwany. Procedura ta pocignaby za sob dodatkowe koszty dla podatnikw. Wszystko sprowadzao si do pytania: czy moe sobie zaufa, e przeprowadzi rozpraw sprawnie i bezstronnie, e uczciwie przedstawi przysigym swoje wnioski? Uzna, e tak. - Prosz zaprzysic czonkw awy przysigych - zarzdzi. Pisarz sdowy zrobi to, a nastpnie zapyta O'Connora, czy ma obroc. O'Connor odpowiedzia, e nie ma i e sam si bdzie broni. Sdzia Comyn zakl w duchu. Bezstronno bdzie wymagaa, eby bra stron oskaronego przeciwko prokuratorowi. Prokurator wsta i przedstawi fakty, ktre jego zdaniem mwiy same za siebie. Trzynastego maja waciciel sklepu spoywczego w Tralee, nazwiskiem Lurgan Keane, wsiad w Dublinie do pocigu jadcego do Tralee. Mia przy sobie przypadkowo znaczn kwot pienidzy, a mianowicie siedemdziesit funtw. W czasie podry wda si w gr hazardow z oskaronym i jeszcze jedn osob. Korzystali z talii kart, nalecej do oskaronego. Przegrywa tak regularnie, e zacz co podejrzewa. W Farranfore, jeden przystanek przed Tralee, wyszed pod jakim pretekstem na peron, podszed do kolejarza i poprosi, eby w Tralee czekaa policja. Pierwszym wiadkiem oskarenia by sierant policji z Tralee, 214 wysoki, masywny mczyzna, ktry zeznawa na okoliczno przebiegu aresztowania oskaronego. Zezna pod przysig, e otrzymawszy informacj o tym, co dzieje si w pocigu, przyby na dworzec w Tralee dnia trzynastego maja, w chwili kiedy nadchodzi pocig z Dublina. Na peronie podszed do niego czowiek, ktry - jak si pniej okazao - nazywa si Lurgan Keane. To on wskaza oskaronego. Sierant zada, by oskarony uda si z nim do komisariatu w Tralee, co ten uczyni. Tam kazano mu oprni kieszenie. Wrd innych przedmiotw znalaza si w nich talia kart, ktre pan Keane zidentyfikowa jako te, ktre posuyy do gry w pokera podczas jazdy pocigiem. Karty zostay posane do Dublina celem zbadania i gdy otrzymano raport, O'Connor zosta oskarony o szulerstwo. Dotychczas wszystko byo jasne. Nastpnym wiadkiem by detektyw z sekcji oszustw dubliskiej policji. Jecha niewtpliwie wczoraj w tym samym pocigu, co ja, pomyla sdzia, ale podrowa trzeci klas. Detektyw zezna, e po zbadaniu okazao si, i karty w inkryminowanej talii s znaczone. Prokurator pokaza mu karty i wiadek stwierdzi na podstawie zrobionych przez siebie znakw, e jest to Strona 130

Forsyth Opowiadania.txt talia, ktr bada. Prokurator zapyta go, w jaki sposb karty zostay poznaczone przez szulera. - Na dwa sposoby, prosz Wysokiego Sdu - odpowiedzia detektyw. Nazywamy je umownie "nacinaniem" i "cieniowaniem". Kady z czterech kolorw zaznaczony jest na odwrocie karty przez nacicia na jej brzegach i to w rnych miejscach. Robi si je na obu brzegach karty w ten sposb, eby byy wyczuwalne niezalenie od tego, jak trzyma si kart. Poza tym nacina si jeszcze karty, zwajc odlego pomidzy brzegiem samej karty a krawdzi wzoru na jej odwrocie. Ta rnica, jakkolwiek niewielka, widoczna jest dla gracza siedzcego po drugiej stronie stou. Wskazuje ona szulerowi kolor, jaki ma w rku jego partner. Czy to jasne? - Jak najbardziej - odpar sdzia, patrzc na O'Connora. - Wysokie karty, od asa do dziesitki, zostay w tym wypadku "zaciemnione", to znaczy, e przy uyciu pewnego preparatu chemicznego zaciemniono lub rozjaniono mae fragmenty wzoru na odwrotnej stronie caej talii. Fragmenty te s tak miniaturowe, e czsto obejmuj zaledwie kilkumilimetrow przestrze skomplikowanego wzoru. S jednak wystarczajco due, eby szuler, ktry wie o ich istnieniu, mg je zauway przez st. 215 - Czy szuler musi rwnie oszukiwa przy rozdawaniu kart? zapyta prokurator. Widzia, z jakim zainteresowaniem przysigli przysuchiwali si zeznaniom detektywa. To nie bya ju jaka tam sprawa kradziey koni. - To si zdarza - powiedzia detektyw - ale nie ma wikszego znaczenia. - Czy mona wygra z takim oszustem? - zapyta prokurator. - To zupenie niemoliwe, sir - odpar wiadek. - Szuler po prostu nie bierze udziau w licytacji, kiedy wie, e przeciwnik ma lepsze karty, natomiast licytuje wysoko, kiedy sam ma lepsz rk. - Nie mam dalszych pyta - owiadczy prokurator. O'Connor po raz drugi zrezygnowa z przesuchania wiadka. - Ma pan prawo zada wiadkowi kade pytanie, dotyczce jego zezna - powiedzia sdzia Comyn do oskaronego. - Dzikuj, Wysoki Sdzie - powiedzia O'Connor, ale nie skorzysta z oferty. Trzecim, ostatnim i gwnym wiadkiem oskarenia by waciciel sklepu w Tralee, Lurgan Keane. Podszed do awy wiadkw jak byk wpadajcy na aren i wbi wzrok w O'Connora. Na znak prokuratora opowiedzia o tym, co mu si przytrafio. Ot tego dnia zawar w Dublinie kilka transakcji i dlatego mia przy sobie tak du sum. W pocigu zosta wcignity w gr w pokera. Uwaa si za dobrego gracza, ale zanim dojecha do Farranfore przegra szedziesit dwa funty. Podejrzenie wzbudzi w nim fakt, e nawet wtedy, kiedy mia w rku dobr kart, jego przeciwnik zawsze mia lepsz i wygrywa. W Farranfore wyszed z pocigu i bdc przekonany, e jest ofiar szulera, poprosi, eby policja czekaa na niego w Tralee. - I miaem racj - zawoa w stron awy przysigych - bo ten czowiek gra znaczonymi kartami. Dwunastu sprawiedliwych solennie kiwao gowami. Tym razem O'Connor wsta. Wyglda na jeszcze smutniejszego ni wczoraj i jeszcze niewinniej. Zacz zadawa wiadkowi pytania. Ten patrzy na niego zym okiem. - Powiedzia pan, e to ja wyjem tali kart? - zapyta cichym gosem. - Tak jest - odpar Keane. - A skd? Keane wydawa si zdziwiony. - Z kieszeni - powiedzia. - Owszem - zgodzi si O'Connor - z kieszeni. I co z nimi zrobiem? 216 Keane myla chwil. - Zacz pan ukada pasjansa - powiedzia. Sdzia Comyn, ktry ju niemal uwierzy w moliwo zupenie Strona 131

Forsyth Opowiadania.txt wyjtkowego zbiegu okolicznoci, poczu, e mu serce zamiera. - A czy to ja pierwszy do pana przemwiem - zapyta oskarony wiadka - czy te to pan mnie zagadn? Tgi sklepikarz stropi si. - Owszem, ja zaczem rozmow - przyzna, po czym zwrci si do przysigych: - Ale ten czowiek robi takie gupstwa, e nie mogem si po prostu powstrzyma. Nie zauwaa czerwonych kart, ktre powinien by pooy na czarne i odwrotnie. Zwrciem mu kilka razy uwag. - Ale czy to ja zaproponowaem maego pokera, czy pan? - Pan! - krzykn Keane. - I pan te powiedzia, e gra bdzie bardziej interesujca, jeeli ustalimy niewielkie stawki. Niewielkie stawki! Szedziesit dwa funty to bardzo duo pienidzy! Przysigli znowu zaczli kiwa gowami. No tak. Za tak sum mona utrzyma robotnicz rodzin przez prawie rok! - A ja twierdz - powiedzia O'Connor do Keane'a - e pan zaproponowa mi parti pokera, i e pan zasugerowa gr na pienidze. Przedtem gralimy na zapaki. Sklepikarz wyta umys. Twarz jego promieniaa uczciwoci. Wreszcie co poruszyo si w jego mzgu. Nie umia kama. - Moliwe, e to bya moja propozycja - przyzna, po czym przysza mu do gowy nowa myl i zwrci si do przysigych: - Ale na tym wanie polega talent szulera - zawoa. - Umie zwabia swoje ofiary. Wida byo, e podoba mu si sowo "zwabia", co przysigli zauwayli i znowu zaczli kiwa gowami. Wida byo, e nie chc, by i ich zwabiono. - I ostatnia sprawa - powiedzia O'Connor znw smutnym gosem. - Kiedy w kocu rozliczylimy si, ile mi pan wypaci? - Szedziesit dwa funty - rzuci Keane ze zoci - ciko zarobione szedziesit dwa funty. - To nie tak - powiedzia spokojnie O'Connor. - Niech pan powie, ile pan przegra do mnie, ale tylko do mnie. Sklepikarz z Tralee zastanawia si przez chwil i nagle wytrzeszczy oczy. - Do pana nic - odrzek wreszcie. - Do pana nic, ani grosza. Wszystko wygra ten farmer. - A czy ja co od niego wygraem? - zapyta O'Connor. Wydawa si bliski paczu. 217 - Nie, nic - powiedzia wiadek. - Pan przegra prawie osiem funtw. - Nie mam wicej pyta - stwierdzi O'Connor. Pan Keane opuszcza aw wiadkw, kiedy zatrzyma go gos sdziego. - Chwileczk, panie Keane. Powiedzia pan, e wygra farmer. Jaki farmer? - Trzecia osoba, ktra siedziaa z nami w przedziale, prosz Wysokiego Sdu. Farmer z Waxford. Nie by dobrym graczem, ale mia diabelne szczcie. - Czy zapamita pan moe jego nazwisko? - zapyta sdzia. Keane zmiesza si. - Niestety, nie - powiedzia. - Ale karty naleay do oskaronego. To na pewno on mnie oszuka. Wicej wiadkw oskarenia nie byo i O'Connor zacz zeznawa jako wiadek we wasnej sprawie. Zosta zaprzysiony. Jego wywd by rwnie prosty jak paczliwy. y z kupna i sprzeday koni, co przecie nie jest przestpstwem. Lubi od czasu do czasu zagra w pokera, ale nie by dobrym graczem. W jaki tydzie przed ow podr pocigiem trzynastego maja, siedzia sobie najspokojniej przy piwie w jednym z dubliskich barw, kiedy zorientowa si, e tu obok niego na drewnianej awce co ley. Bya to uywana talia kart, pozostawiona tam przez kogo, kto tu przed nim zajmowa to miejsce. Zastanawia si, czy odda j barmanowi, ale doszed do wniosku, e taka stara talia nie ma adnej wartoci. Zatrzyma j dla siebie i zabawia si ukadaniem pasjansa w czasie dugich podry, ktre odbywa w poszukiwaniu rebakw i klaczy dla klientw. Strona 132

Forsyth Opowiadania.txt Jeeli te karty s znaczone, to on o tym nic nie wiedzia. Nic nie wie rwnie o tych rnych "cieniowaniach" czy "przycinaniach", o ktrych mwi detektyw. Nigdy nie przypuszcza, e na odwrotnej stronie kadej z tych kart mogy by jakie znaki. A jeeli chodzi o oszustwo, to przecie oszust powinien by wygra. - Tak czy nie? - zwrci si do przysigych. On za w czasie tej podry przegra osiem funtw i dziesi szylingw do jakiego nieznajomego. Wyszed na gupca, bo farmer mia przez cay czas lepsze karty ni on. Jeeli pan Keane przegra wicej, to dlatego e by bardziej lekkomylny i za wysoko licytowa. Ale on, O'Connor, nie oszukiwa, bo wtedy na pewno nie przegraby tylu ciko zarobionych pienidzy. Prokurator prbowa krzyowym ogniem pyta zbi oskaronego 218 z tropu, ale ten trzyma si uparcie swoich twierdze, obstawa przy nich stanowczo i spokojnie. W kocu prokurator da za wygran. O'Connor powrci na aw oskaronych i czeka na sowa sdziego, ktry mia podsumowa spraw. Ten wbi w niego wzrok. Ndzna z ciebie kreatura, O'Connor, myla. Albo mwisz prawd, i w takim razie jeste bardzo pechowym graczem, albo kamiesz, i w takim razie jeste bardzo kiepskim szulerem. Tak czy inaczej przegrae dwukrotnie do obcych ludzi w pocigu, uywajc przy tym wasnych kart. Podsumowujc spraw, sdzia nie wypowiedzia tych myli. Przypomnia przysigym, e oskarony twierdzi, jakoby znalaz karty w dubliskim barze i e nie wiedzia, i s znaczone. Przysigli mog mu wierzy albo nie. Faktem jest, e prokurator nie udowodni oskaronemu, i mwi nieprawd, a wedug irlandzkiego prawa ciar udowodnienia spoczywa na nim. Poza tym oskarony twierdzi, e to nie on, lecz pan Keane zaproponowa zarwno gr w pokera, jak i gr na pienidze, a pan Keane przyznaje, e jest to, by moe, prawda. Najwaniejsze jest jednak to, e zdaniem prokuratora, oskarony oszuka wiadka Lurgana Keane'a i ogra go, uywajc szulerskich metod. Jednake wiadek Keane przyzna pod przysig, e oskarony nie wygra od niego ani grosza. Zarwno oskarony, jak i wiadek przegrali do osoby trzeciej, rne zreszt kwoty. I ta okoliczno jest decydujca, wobec czego obowizkiem sdziego jest zaleci przysigym, by wydali na oskaronego wyrok uniewinniajcy. A jako e dobrze zna przysigych, doda jeszcze, e brakuje zaledwie pitnastu minut do przerwy obiadowej. Tylko sprawa o bardzo wielkim znaczeniu prawniczym mogaby powstrzyma przysigych z Kerry od zjedzenia w por obiadu, tote po dziesiciu minutach dwunastu sprawiedliwych powrcio na sal z wyrokiem uniewinniajcym. O'Connor opuci aw oskaronych jako wolny czowiek. Sdzia Comyn zdj tog w szatni tu za sal sdow, powiesi peruk na wieszaku, opuci budynek i uda si na obiad. Bez togi, abotu i peruki wyglda jak zwyky miertelnik, tote nikt nie zwraca na niego najmniejszej uwagi. Wanie mia przej na drug stron ulicy do najlepszego w miecie hotelu, gdzie podawano doskonaego, wieego ososia z rzeki Shannon, kiedy zauway wyjedajc z hotelowego podwrza pikn, byszczc limuzyn znanej marki. Za jej kierownic siedzia O'Connor. - Czy pan widzi tego czowieka? - odezwa si za nim zdumiony gos. Obejrza si i zobaczy waciciela sklepu z Tralee. 219 - Widz - odpowiedzia. Limuzyna zbliya si do nich. Obok O'Connora siedzia ubrany na czarno pasaer. - Czy widzi pan, kto obok niego siedzi? - zapyta ponownie Keane. Samochd przypieszy biegu. Duchowny, peen wida troski o los sierot z Dingle, umiecha si dobrodusznie i wyprostowa dwa palce wysoko uniesionej rki. Limuzyna znikna za zakrtem. - Czy to byo bogosawiestwo? - zapyta sklepikarz. - Czy ja wiem? - Sdzia Comyn wzruszy ramionami. - Mam Strona 133

Forsyth Opowiadania.txt co do tego wtpliwoci. - Nie rozumiem, dlaczego ten facet jest tak dziwnie ubrany zdziwi si Lurgan Keane. - Bo jest duchownym - odpowiedzia mu sdzia. - Nic podobnego - obruszy si sklepikarz. - To jest ten farmer z Waxford. PASTERZ Czekaem na sygna startu z wiey kontrolnej. Ogldany przez kopu z pleksiglasu otaczajcy mnie niemiecki krajobraz by biay, ostro obrysowany powiat grudniowego pksiyca. Kiedy skrcaem swoim maym samolotem myliwskim DH-100 Vampire na pas startowy, widziaem z tyu druty ogrodzenia bazy lotnictwa Jej Krlewskiej Moci. Za nimi rozcigao si paskie, pokryte niegiem pole zakoczone lini sosnowego lasu. Mimo e by on oddalony ode mnie o trzy kilometry, powietrze byo tak przejrzyste, e mogem niemal rozrni poszczeglne drzewa. Czekaem na gos kontrolera w suchawkach. Przede mn by pas startowy - gadka, czarna wstga asfaltu, obramowana podwjnym pdem jaskrawych wiate punktujcych oczyszczon przez niene pugi drog. Poza zasigiem wiate pitrzyy si ogromne zwaliska porannego niegu, zamarzego ju na kamie po odrzuceniu przez pugi. Daleko na prawo, pomidzy hangarami, ktre wanie zamykali na noc zakutani w kouchy mechanicy, staa niczym samotny rozjarzony wiecznik smuka wiea kontrolna. Wiedziaem, e jest w niej ciepo i wesoo. Personel czeka tylko na mj odlot, eby zakoczy dyur, wskoczy do samochodw i pojecha na zabaw do kasyna. W kilka minut po moim starcie wiata wiey zgasn i pozostan ju tylko hangary - jak gdyby skulone w oczekiwaniu mronej nocy, osonite samoloty myliwskie, upione cysterny z paliwem, a nad tym wszystkim pulsujce, jaskrawoczerwone wiata lotniska, migajce wrd bieli i czerni portu, sygnalizujce obojtnemu niebu alfabetem Morse'a nazw lotniska: CELLE. Ale tej nocy nie bdzie pilotw, ktrzy przelatujc tdy chcieliby sprawdzi wedug sygnau swj kurs. Bya to bowiem Wigilia Boego Narodzenia w roku Paskim 1957, a ja byem modym pilotem, prbujcym zdy na witeczny urlop do domu w Blighty. 221 Byo mi wic spieszno. Na dyskretnie owietlonej tablicy kontrolnej dray rzdy wskanikw, a zegarek wskazywa godzin dziesit pitnacie. W kabinie byo wygodnie i ciepo. Ogrzewanie wczyem na cay regulator gwnie po to, eby zapobiec oblodzeniu pleksiglasu. Byo tak, jak gdybym znajdowa si w maym, ciepym i bezpiecznym kokonie, chronicym mnie przed dotkliwym zimnem tej mronej nocy, ktre mogo zabi czowieka w cigu minuty, jeeli si leciao z szybkoci tysica kilometrw na godzin. - ...Charlie Delta... Gos kontrolera wyrwa mnie z rozmyla. Odezwa si w suchawkach z tak si, e miaem wraenie, i facet wrzeszczy mi bezporednio do ucha. Ju sobie pewno wychyli kielicha albo dwa, pomylaem. Wbrew przepisom oczywicie. Ale co u licha, przecie to Wigilia! - Charlie Delta do kontroli - odpowiedziaem. - Charlie Delta, zezwalam na start - usyszaem. Uznaem, e nie ma ju co odpowiada. Przesunem lew rk lewarek gazu do przodu, praw utrzymujc wampira rwno na rodkowej linii pasa startowego. Poza mn narasta niski ton silnika, przeszed w jk, a potem cienki gwizd. Mj myliwiec rozpdzi si, wiata po obu stronach pasa migay coraz szybciej, a zlay si w jednolit lini. Maszyna stawaa si coraz lejsza, jej dzib unis si lekko, przednie koo stracio kontakt z asfaltem i przestao dudni. Po kilku sekundach tylne koa rwnie oderway si od pasa startowego. Utrzymywaem samolot nisko, nabieraem pdu, a spojrzenie na szybkociomierz powiedziao mi, e przekroczyem dwiecie dziesi kilometrw na godzin i zbliam si do trzystu. Kiedy zobaczyem pod nogami koniec pasa startowego, poderwaem wampira, zakrciem agodnym ukiem w lewo i jednoczenie pocigStrona 134

Forsyth Opowiadania.txt nem dwigni podnoszc podwozie. Z tyu pode mn odezwa si guchy odgos k wpadajcych w swoje przegrody, jednoczenie poczuem nage przypieszenie. By to skutek zmniejszenia oporu powietrza po wcigniciu podwozia. Na tablicy rozdzielczej zgasy trzy czerwone wiata sygnalizujce opuszczenie k. Trzymaem maszyn dalej w agodnym, wstpujcym uku, a tymczasem lewym kciukiem nacisnem guzik radia. - Charlie Delta, opuciem lotnisko. Podwozie wcignite i zatrzanite - zameldowaem przez mask tlenow. - Charlie Delta, w porzdku, przejd na kana D - odpowiedzia kontroler i zanim zdyem zmieni kana, doda: - Wesoych wit! Stanowio to oczywicie pogwacenie przepisw. Mimo e byem wtedy bardzo mody i zdyscyplinowany, odpowiedziaem z miejsca: 222 - Dzikuj kontroli i ycz nawzajem wszystkiego najlepszego po czym przestroiem aparat na czstotliwo kontroli brytyjskiego lotnictwa w RFN. Nie uwaaem za konieczne przygldanie si mapie przytroczonej do prawego uda. Widnia na niej wykrelony bkitnym atramentem kurs mojego lotu. Po odprawie u oficera nawigacyjnego w jego baraku znaem go na pami. Zwrot nad lotniskiem Celle do kursu 265 stopni i cige wznoszenie si do wysokoci omiu tysicy metrw. Po jej osigniciu utrzymywa ten sam kurs oraz prdko osiemset siedemdziesit kilometrw na godzin. Nawiza czno z kanaem D, by wiedzieli, e jestem w ich obszarze powietrznym, a nastpnie przelecie nad wybrzeem holenderskim na poudnie od Bevelandu, nad Morze Pnocne. Po czterdziestu piciu minutach lotu przeczy si na kana F i poprosi kontrol w Lakenheath o naprowadzajc fal radiow. Po czternastu minutach powinienem znale si nad Lakenheath. Potem ju miaem tylko sucha instrukcji. Sprowadz mnie do ldowania przez radio. Czysta rutyna. Razem ze startem i ldowaniem szedziesit sze minut lotu. Wampir mia do paliwa na osiemdziesit minut. Skrcajc nad lotniskiem Celle na wysokoci tysica piciuset metrw, wyrwnaem maszyn i spojrzaem na wskazwk kompasu elektrycznego, stabilizujc si na kursie 265 stopni. Dzib samolotu wskazywa wci w gr, a na czarnym, mronym sklepieniu nieba gwiazdy byszczay, e a kuo w oczy. W dole czarno-biaa mapa pnocnych Niemiec coraz bardziej malaa, ciemne zarysy sosnowych lasw zleway si z jasnymi pachtami pl. Gdzieniegdzie byskay wiateka wiosek i maych miasteczek. Po wesoo owietlonych ulicach chodzili ju pewnie koldnicy, stukajc do ukwieconych drzwi, eby zapiewa "Cich noc" i otrzyma kilka fenigw na cele dobroczynne, a gospodynie westfalskie zajmoway si pieczeniem gsi i szynek. W odlegoci szeciuset kilometrw std wszystko wygldao bardzo podobnie. Sowa kold byy tam wprawdzie angielskie, ale melodie przewanie te same. Tyle e zamiast gsi pieczono indyki. Ale wita Boego Narodzenia - czy si nazywa je Weinachten, czy Christmas s niemal identyczne w caym chrzecijaskim wiecie. I dobrze jest, kiedy mona je spdzi w domu. Wiedziaem, e z Lakenheath dostan si atwo do Londynu subowym autobusem, ktry odchodzi tu po pnocy. A z Londynu autostopem do domu moich rodzicw w hrabstwie Kent. W ten sposb zasid do witecznego niadania razem z ca rodzin. Wysokociomierz wskazywa osiem tysicy metrw. Wyrwnaem 223 dzib maszyny, lekko zmniejszyem gaz do omiuset siedemdziesiciu kilometrw na godzin i trzymaem si rwno na kursie 265 stopni. Gdzie pode mn, w ciemnoci, musiaa by teraz holenderska granica. Byem w powietrzu od dwudziestu jeden minut. Wszystko grao. Ale po dziesiciu minutach lotu nad Morzem Pnocnym gra przestao. Kopoty zaczy si tak niepostrzeenie, e zauwayem je dopiero po kilku minutach. Przez duszy czas nie zdawaem sobie sprawy, e w moich suchawkach zapanowaa grobowa cisza. Widocznie moje myli byy tak intensywnie skupione na oczekujcej mnie Strona 135

Forsyth Opowiadania.txt rodzinie, e straciem czujno i koncentracj. Dopiero kiedy spojrzaem na kompas, eby sprawdzi kurs, zorientowaem si, e co jest nie w porzdku. Wskazwka kompasu, zamiast wskazywa niezmiennie 265 stopni, krcia si leniwie w kko, wskazujc bez sensu to wschd, to zachd, to poudnie, to pnoc. Pomimo witecznego nastroju zaklem brzydko nie tyle na kompas, co na mechanika, ktry by odpowiedzialny za sprzt. To nie arty - znale si w nocy bez kompasu w kabinie samolotu, nawet jeeli ksiyc wieci tak jasno jak teraz. Ale nie traktowaem sprawy zbyt serio. Za kilka minut pocz si z Lakenheath i otrzymam z- lotniska precyzyjne instrukcje ldowania. Pokieruj moim podejciem sekunda po sekundzie, obserwujc moj maszyn na ekranie radarowym. Dobrze wyposaone lotniska mog sprowadzi na ziemi samolot nawet w najgorsz pogod, ledzc jego kurs metr po metrze, a do momentu zetknicia si z pasem. Spojrzaem na zegarek: od trzydziestu czterech minut byem w powietrzu. Mogem ju sprbowa nawizania kontaktu z Lakenheath. Znajdowao si na granicy zasigu mego radia. Przed poczeniem si z Lakenheath musiaem jednak poinformowa kana D, na ktry -byem dotychczas nastawiony, o moim maym problemie, i poprosi ich o poinformowanie Lakenheath, e lec bez kompasu. Nacisnem wic klawisz nadajnika i zawoaem: - Celle Charlie Delta! Celle Charlie Delta wzywa kontrol pnocn Beveland... Zamilkem. Nie warto si byo wysila. Zamiast normalnych trzaskw, wynikajcych z zakce atmosferycznych i echa mojego gosu, w suchawkach sycha byo tylko stumione mruczenie z maski tlenowej. Moje sowa nie docieray nigdzie i do nikogo. Sprbowaem po raz drugi. Skutek by ten sam. Daleko za mn, w ciepych pomieszczeniach betonowego budynku stacji kontroli pnocnej w Beveland siedzieli sobie ludzie przy tablicach kontrolnych, gwarzyli wesoo, popijali gorc kaw i kakao. Ale nie mogli mnie sysze. Moje radio wysiado. 224 Ogarno mnie rosnce uczucie paniki, ktre moe zabi pilota atwiej ni katastrofa. eby je zwalczy, przeknem lin i z wolna policzyem do dziesiciu. Nastpnie przekrciem gak na kana F i sprbowaem wywoa Lakenheath, ktre leao gdzie przede mn, pord sosnowych lasw hrabstwa Suffolk, tu na poudnie od Thedfordu, i byo wyposaone we wspaniae urzdzenie do naprowadzania zagubionych samolotw. Ale na kanale F radio byo rwnie guche. Mj gos bekoccy w masce tlenowej guszya otaczajca j guma. Jedyn odpowiedzi na moje woanie by jednostajny jk silnika odrzutowego. Niebo jest miejscem bardzo samotnym, zwaszcza w zimow noc. A jednoosobowy myliwiec jest najbardziej samotnym miejscem na wiecie. Mae stalowe pudeko, pdzce mronym pustkowiem na krtkich skrzydach, napdzane przez pomie buchajcy z dyszy, ktra co sekunda wyrzuca z siebie strumie spalin o sile cigu odpowiadajcej szeciu tysicom koni mechanicznych. Owa samotno nie jest normalnie dotkliwa, a to dziki wiadomoci, e wystarczy jedno dotknicie klawisza i pilot moe si porozumie z innymi ywymi istotami, ludmi z rozgazionej sieci stacji kontrolnych na caym wiecie, ktrych jedyn trosk jest jego bezpieczestwo. Jedno przycinicie guzika nadajnika i dziesitki mczyzn i kobiet w wieach kontrolnych odbior jego sygnay, usysz jego wezwanie o pomoc. Kiedy lotnik nadaje, na ekranach kadej z tych stacji ukazuje si linia wietlna, czca rodek ekranu z jego obwodem, na ktrym zaznaczone s cyfry - od jednego do trzystu szedziesiciu - odpowiadajce ^stopniom na tarczy kompasu. Punkt, w ktrym owa linia wietlna zetknie si z obwodem ekranu, jest miejscem pooenia samolotu w stosunku do danej wiey kontrolnej. A poniewa wiee s ze sob poczone drog radiow, technicy mog przez namiar krzyowy ustali pooenie samolotu z dokadnoci do kilkuset metrw. Lotnik nie jest ju zagubiony. Zaczyna si akcja sprowadzenia go na ziemi. Nawizuj z nim czno i przekazuj instrukcje. "Charlie Delta, zacznij schodzi w d... mamy ci na ekranie". yczliwe gosy Strona 136

Forsyth Opowiadania.txt dowiadczonych ludzi, rozbrzmiewaj w nocnej ciszy nieba, przebijaj si przez deszcz i zawieruch, przez nieg i chmury, eby cign zbkanego wrd bezkresnej przestrzeni na jasno owietlony pas lotniska, ktry oznacza ratunek i powrt do domu. Tak jest, kiedy pilot nadaje... Ale w tym celu potrzebne mu jest radio. Jeszcze zanim zrezygnowaem z bezskutecznych prb na kanale J, ktry jest midzynarodow fal alarmow, wiedziaem ju, e mj aparat o dziesiciu kanaach wysiad cakowicie i na dobre. 225 15- Czysta robota Przez dwa lata uczono mnie w RAF-ie pilotowania myliwcw i wiksz cz tego czasu powicono instruktaowi postpowania w wypadku awarii. To nie sztuka - twierdzili instruktorzy - lata w idealnych warunkach. Trzeba umie zachowa si w powietrzu w czasie awarii. Kiedy prbowaem poszczeglnych kanaw aparatu radiowego, lustrowaem wzrokiem znajdujc si przede mn tablic przyrzdw. Tarcze tych instrumentw wiele mi powiedziay. Nie przypadkiem kompas i radio przestay funkcjonowa jednoczenie. Obydwa byy zasilane prdem z obwodw elektrycznych samolotu. Gdzie pode mn, wrd kilometrw kolorowych przewodw, nastpio zwarcie. Pomylaem zupenie bezsensownie, e niesusznie oskaraem mechanika, ktry sprawdza instrumenty, bo win ponosi elektryk. A potem sprbowaem zorientowa si w skutkach awarii. Przypomniay mi si sowa starego wygi. sieranta pilota Norrisa. "Przede wszystkim - uczy nas - naley w takim wypadku zmniejszy szybko, eby moliwie najduej mc utrzyma si w powietrzu. Nie chcemy przecie marnowa cennego paliwa, prawda, panowie? Bdzie nam bardzo potrzebne. Zmniejszamy wic obroty silnika z 10 000 na minut do 7 200. W ten sposb lecimy wolniej, ale duej utrzymamy si"w powietrzu". Przesunem dwigni gazu do tyu i spojrzaem na licznik obrotw. Ale by to rwnie elektryczny instrument, tote po zwarciu przesta dziaa. Oceniem ze zmiany tonu silnika, e jego obroty spady do okoo 7200 na minut. Poczuem, e maszyna zwolnia. Poniewa dzib poszed lekko do gry, przesunem nieco stery, aby utrzyma samolot w poziomie i na kursie. Pilot ma przed sob tablic z zegarami kontrolnymi szeciu gwnych przyrzdw pokadowych. Oprcz kompasu s to: szybkociomierz, wysokociomierz, wskanik przechyu, wskanik polizgu (ktry pozwala stwierdzi, czy samolot leci rwno po torze lotu, czy te posuwa si bocznym lizgiem) oraz wskanik szybkoci pionowej (ktry pokazuje, czy samolot opada, czy wznosi si, i z jak szybkoci). Trzy ostatnie spord tych instrumentw zasilane s elektrycznie, wysiady wic razem z kompasem. Pozostay mi wobec tego tylko dwa przyrzdy dziaajce na zasadzie pomiaru zmian cinienia atmosferycznego, a wic szybkociomierz i wysokociomierz. Innymi sowy, wiedziaem tylko, z jak lec prdkoci i na jakiej znajduj si wysokoci. Mona oczywicie wyldowa z pomoc tych dwch instrumentw, 226 uzupeniajc je najstarszym przyrzdem nawigacyjnym jakim jest ludzkie oko. Pod warunkiem oczywicie, e jest dzie, pikna pogoda i nie ma chmur. Istnieje moliwo, chocia dosy ryzykowna, prowadzenia szybkiego odrzutowca na wyczucie, po konturach wybrzea o atwej do rozpoznania linii, po sylwetkach zbiornikw wodnych o charakterystycznym ksztacie albo po zakrtach rzeki, ktra w moim przypadku, zgodnie z przytroczon do uda map, moga by albo Moz, albo Trentem, albo Tamiz. Z niewielkiej wysokoci potrafibym zapewne odrni wie katedry w Norwich od wiey kocioa w Lincoln, bo znaem dobrze ten cay krajobraz. Ale w nocy byo to niemoliwe. Nawet w najjaniejsz noc jedynymi punktami orientacyjnymi dla lotnika s wiata miast. Widziane z gry, maj charakterystyczny Strona 137

Forsyth Opowiadania.txt wzr. Manchester wyglda inaczej ni Birmingham. Southampton mona rozpozna dziki wielkiej czarnej plamie portu, kontrastujcej z rozjarzonym kobiercem wiate samego miasta. Znaem doskonale Norwich i gdybym tylko mg zobaczy zarys linii wybrzea hrabstwa Norfolk od Lowestoft do Cromer, z atwoci trafibym do Norfolku. Jest to jedyne due skupisko wiate oddalone o jakie trzydzieci kilometrw od wszystkich punktw tego zakola wybrzea. Wiedziaem, e osiem kilometrw na pnoc od Norwich znajduje si lotnisko bazy myliwcw Merriam St. George. atwo dostrzegbym w ciemnoci jego czerwony sygna pulsujcy alfabetem Morse^. Gdyby usyszeli dwik silnika mojego wampira nisko nad ziemi, z pewnoci wczyliby wiata lotniska, i wwczas mgbym bezpiecznie wyldowa. Zaczem powoli sprowadza maszyn w d, ku lecemu przede mn wybrzeu. Gorczkowo kalkulowaem czas stracony z powodu zmniejszonej szybkoci. Zgodnie z zegarkiem znajdowaem si w powietrzu od czterdziestu trzech minut, musiaem wic by okoo dziesiciu kilometrw od wybrzea Norfolku. Spojrzaem z wdzicznoci na ksiyc, ktry wieci na rozgwiedonym niebie jak reflektor. W miar jak mj myliwiec schodzi w kierunku Norfolku, ogarniao mnie coraz silniejsze poczucie samotnoci. To wszystko, co wydawao si tak pikne, kiedy startowaem z westfalskiego lotniska, stao si teraz obce i nieprzyjazne. Gwiazdy ju nie czaroway mnie swym wspaniaym blaskiem. wieciy z gbi bezdennej, wrogiej, bezczasowej pustki. Nocne niebo ziao przeraliwym zimnem stratosferycznej temperatury pidziesiciu szeciu stopni poniej zera, niezalenej od pory dnia czy nocy. Wydao mi si olbrzymim 227 wizieniem, skutym trzaskajcym mrozem. A pode mn znajdowa si najgorszy wrg: wielkie, brutalne fale Morza Pnocnego. Czekay, eby mnie pochon wraz z samolotem i wcign na wieczno do mokrego grobowca, do ktrego nie dociera aden dwik. I nikt nigdy si nie dowie, gdzie ley moje ciao. Na wysokoci czterech i p tysica metrw pojawi si mj nowy i chyba ostatni wrg. Pode mn nie wida byo teraz ani czarnego aksamitu morza, ani naszyjnika poyskliwych wiate wybrzea. W prawo i w lewo, jak okiem sign, blask ksiyca odbija si od nieskoczonego morza bieli. Mogo mie trzydzieci lub szedziesit metrw gbokoci. Wystarczajco, eby zlikwidowa wszelk widoczno, eby mnie zabi. Mga wschodniej Anglii ukrya ziemi. Kiedy leciaem z Niemiec na zachd, od Morza Pnocnego, pocz d w stron wybrzea Norfolku lekki wiatr. Poprzedniej nocy paskie tereny wschodniej Anglii zostay skute mrozem. Pod wieczr znalazy si pod wpywem cieplejszego wiatru znad Morza Pnocnego. W zetkniciu z zamroon ziemi miliardy czsteczek wilgoci zawartej w morskim powietrzu przemieniy si w par, tworzc grub warstw mgy. Taka mga potrafi w cigu trzydziestu minut cakowicie zasoni olbrzymi obszar ldu. Nie miaem pojcia, jak daleko na zachd sigaa teraz. Moe a po West Midlands, a moe nawet do wschodnich stokw acucha Penninw? Nie mogo by mowy o prbie przeskoczenia nad pasem mgy na zachd. Bez radia i pomocy nawigacyjnej zagubibym si cakowicie w obcym, nie znanym terenie. Powrotny lot do Holandii i ldowanie w jednej z baz lotniczych pooonych na wybrzeu take nie wchodziy w rachub. Nie starczyoby na to paliwa. Do dyspozycji miaem tylko wasne oczy, jako jedyny instrument nawigacyjny. Mogem wic wyldowa albo w Merriam St. George, albo zgin w szcztkach rozbitego wampira gdzie w pokrytych mg bagnach Norfolku. Na wysokoci trzech tysicy metrw wyrwnaem maszyn i zwikszyem nieco szybko, eby utrzyma rwnowag. Zuywaem w ten sposb nieco wicej cennego paliwa. Przypomniaem sobie znowu instrukcje sieranta pilota Norrisa, ktrego wskazwki stanowiy podstaw mego wyszkolenia. "Kiedy jestemy zupenie zagubieni w gstej pokrywie chmur, Strona 138

Forsyth Opowiadania.txt musimy, panowie, rozwaa ewentualno wyskoczenia ze spadochronem z samolotu. Prawda, panowie?" Oczywicie, sierancie. Na nieszczcie wyrzucany fotel systemu 228 Martina Bakera nie nadaje si do jednoosobowej kabiny wampira. Ten samolot jest znany z tego, e nie mona z niego wyskoczy ze spadochronem. Dwaj jedyni piloci, ktrym si to udao, stracili obydwie nogi. Oczywicie moe si zdarzy, e komu kiedy uda si taki skok. Co dalej, sierancie? "W takim wypadku pierwsz nasz czynnoci jest skierowanie samolotu w stron penego morza, z dala od ludzkich skupisk". Macie na myli miasta, prawda, sierancie? Ci ludzie tam na dole pac nam za to, ebymy latali, a nie spadali im na gowy wraz z wyjcym potworem, zrobionym z dziesiciu ton stali. I to w noc wigilijn. Tam s dzieci, szkoy, szpitale i domy. Trzeba wic skierowa samolot ku morzu. Procedura ta zostaa dokadnie przemylana. Ale jej autorzy nie wspomnieli o tym, e pilot hutajcy si na zimowych falach Morza Pnocnego ma jedn szans na sto przeycia choby jednej godziny. W tej kamizelce ratunkowej buja na powierzchni jak korek. Smaga go mrony wiatr, ld zakleja mu rzsy, usta i uszy, a ludzie wznoszcy wigilijny toast gdzie w odlegoci czterystu kilometrw nie maj pojcia o jego losie. Filmy szkoleniowe pokazyway nam umiechnitych kolegw, ktrzy zostali wyowieni z morza w kilkanacie minut od chwili, kiedy nadali przez radio wiadomo, e musz przymusowo wodowa. Ale dziao si to z reguy w jasny, ciepy, soneczny dzie. "Jest wreszcie, prosz panw, ostatni sposb postpowania w razie nagej awarii..." No, to ju lepiej, sierancie Norris, bo w takiej wanie sytuacji si znalazem! "Wszystkie samoloty zbliajce si do wybrzey Wielkiej Brytanii ukazuj si na ekranach radarowych naszego systemu ostrzegawczego. Skoro radio pokadowe nie dziaa i nie moemy nikogo poinformowa o awarii, prbujemy zwrci na siebie uwag obsugi radarowej przez nietypowy sposb zachowania. Wylatujemy wic nad morze, a nastpnie wykonujemy w powietrzu niewielkie trjkty, kierujc samolot w lewo, w lewo i wci w lewo tak, eby kady bok tego trjkta powstawa w przecigu dwch minut lotu. Wtedy moemy mie nadziej, e kto zwrci na nas uwag i zawiadomi kontrolera ruchu powietrznego, ktry z kolei zleci pilotowi innego samolotu, eby nas odszuka. Ten samolot bdzie mia oczywicie czynne radio. Kiedy nas odnajdzie, polecimy za nim i on sprowadzi nas na ziemi do bezpiecznego ldowania przez chmury czy mg". Tak, to by ostatni sposb ratunku. Przypomniaem sobie teraz 229 inne szczegy instruktau. Samolot ratowniczy, ktry prowadzi zagubionego pilota do bezpiecznego ldowania lecc skrzydo przy skrzydle jego maszyny - to "pasterz". Rzuciem okiem na zegarek: pidziesit jeden minut w powietrzu. Pozostao mi paliwa jeszcze na trzydzieci minut. Wskanik pokazywa jedn trzeci zbiornika. Wiedziaem, e nie dotarem jeszcze do wybrzea Norfolku i e leciaem na wysokoci trzech tysicy metrw. Owietla mnie ksiyc. Pooyem wampira w lewy zakrt i zaczem kreli bok pierwszego trjkta. Po dwch minutach znowu wykonaem skrt w lewo. Mj kompas nie dziaa, wic przyjem ksiyc za przybliony punkt orientacyjny. Miaem nadziej, e rzeczywicie zakrciem o 120 stopni. Na dole mga ogarna cay horyzont. Cigna si zarwno za mn, jak i przede mn, w kierunku Norfolku. Mino dziesi minut. Koczyem wykrelanie drugiego trjkta. Nie modliem si na serio od wielu lat, wic nie przyszo mi to teraz atwo. ...Boe, wybaw mnie z tej podej przygody... Nie, nie, tak nie wolno do Niego mwi. ...Ojcze nasz, ktry jest w Niebie... On to ju sysza setki tysicy razy i znowu usyszy tysic razy Strona 139

Forsyth Opowiadania.txt dzisiejszej nocy. Co mwi si do Niego, kiedy si potrzebuje pomocy? ...Prosz Ci, Boe, spraw, eby mnie kto zauway, eby kto dostrzeg moje manewry i wysa mi do pomocy pasterza do bezpiecznego ldowania... Pom mi, a ja przyrzekam... C ja takiego mog Mu przyrzec? On mnie nie potrzebuje... nie zwracaem na Niego uwagi przez tyle lat, e chyba ju o mnie zapomnia. Kiedy mj zegarek wskaza, e jestem od siedemdziesiciu dwch minut w powietrzu, wiedziaem ju na pewno, e nikt nie zjawi si na ratunek. Iga kompasu wci wdrowaa po tarczy jak pijana, wskazwki zegarw innych martwych przyrzdw stay na zerze. Na wysokociomierzu odczytaem dwa tysice metrw, a wic w czasie manewrw straciem tysic metrw wysokoci. Ale to ju nie miao adnego znaczenia. Wskanik paliwa pokazywa jedn sm zbiornika czyli ilo wystarczajc na jakie dziesi minut lotu. Poczuem, jak ronie we mnie wcieko i rozpacz. Zaczem krzycze do guchego mikrofonu: - Wy gupie sukinsyny, dlaczego nie patrzycie na ekrany radarw?! Dlaczego nikt mnie nie widzi? Pewnie wszyscy jestecie ju zalani 230 i zupenie niezdolni do speniania waszych obowizkw! O Boe, dlaczego mnie nikt nie syszy...? Wkrtce jednak moja wcieko zacza wygasa i po prostu beczaem bezsilnie jak mae dziecko. Po piciu minutach wiedziaem ju na pewno, e zgin tej nocy. I - rzecz dziwna - nie czuem strachu, jedynie bezbrzeny smutek. al, e nie dokonaem tylu rzeczy, e nie zobacz wielu rnych miejsc, nie spotkam tylu ciekawych ludzi. Nie jest zabawnie umiera, kiedy ma si dwadziecia lat, kiedy si jeszcze waciwie nic nie przeyo. Przez szyb z pleksiglasu wida byo ksiyc chylcy si ku horyzontowi spowitemu gst, bia mg. Jeszcze dwie minuty i nocne niebo utonie w cakowitej ciemnoci. A w kilka chwil pniej bd musia wyskoczy ze spadochronem, zanim gincy samolot przechyli si do ostatniego nurkowego lotu nad Morze Pnocne. Po godzinie i ja umr, a moje sztywne, zamarznite ciao, okryte jaskrawot kamizelk ratownicz, popynie bezradne w dal. Skierowaem lewe skrzydo wampira ku ksiycowi, aby nakreli ostatni bok ostatniego trjkta. Pode mn, pod kocwk skrzyda, rwno na linii ksiyca, biel mgielnej powoki przecia czarna smuga. Przez sekund przypuszczaem, e to mj wasny cie, ale ksiyc by przede mn, tote mj cie musia by za mn. By to wic chyba inny samolot, leccy bliej powoki mgy i utrzymujcy ten sam kurs co ja, tyle e o ptora kilometra niej. eby nie straci z oczu leccego pode mn samolotu, utrzymywaem si na uku. To samo robi tamten, a obydwaj zatoczylimy pene koo. Dopiero wtedy zrozumiaem, dlaczego lecia niej i nie wspina si na mj poziom, aby zaj miejsce w szyku, kocwk swojego skrzyda przy moim. By znacznie wolniejszy od mojego i nie potrafiby utrzyma szyku, gdyby znalaz si obok mnie. Gorczkowo staraem si wierzy, e nie jest to przypadkowo przelatujca maszyna, ktra za chwil zniknie w awicy mgy. Przesunem lewarek gazu i zaczem opuszcza si w jego stron, zataczajc identyczny uk. Na wysokoci ptora tysica metrw zorientowaem si, i nadal lec zbyt szybko. Nie mogem jednak bardziej zmniejszy obrotw silnika, bo grozio to utrat panowania nad wampirem. Wypuciem wic hamulec powietrzny, zmniejszajc szybko maszyny do piciuset kilometrw na godzin. Wampir zadygota. Wtedy tamten zacz podnosi si w moim kierunku, w stron mojego lewego skrzyda. Coraz wyraniej widziaem na tle biaego 231 caunu mgy jego czarn sylwetk, a w kocu znalaz si tu obok, nie dalej ni trzydzieci metrw od mego skrzyda. Razem wyrwnaliStrona 140

Forsyth Opowiadania.txt my kierunek lotu. Miaem ksiyc po prawej stronie, wic cie mojego samolotu zaciera ksztaty tamtego. Dostrzegem jednake dwa miga na jego przedzie. Zrozumiaem teraz, dlaczego nie moe lecie z moj prdkoci. Mj samolot by odrzutowcem, a jego migowcem znacznie starszej generacji. Przez kilka sekund lecia obok mnie, nieco poniej linii ksiyca, na poy tylko widoczny, a nastpnie przechyli si agodnie w lewo. Podyem za nim, starajc si utrzyma szyk, bo byem ju pewny, e jest pasterzem, wysanym aby sprowadzi mnie na d. To on mia kompas i radio, nie ja. Dokona zwrotu o 180 stopni, potem wyrwna, pozostawiajc ksiyc za sob. Z pozycji zachodzcego ksiyca wywnioskowaem, e wracamy ku wybrzeu Norfolk. Po raz pierwszy mogem mu si dobrze przyjrze. Ku mojemu zdziwieniu przekonaem si, e pasterzem by DH-86 Mosquito, bombardujcy myliwiec z okresu drugiej wojny wiatowej. Wtedy przypomniaem sobie, e eskadra meteorologiczna w Gloucester uywa jeszcze ostatnich latajcych mosquitw do pobierania prbek grnych warstw atmosfery do prognoz pogody. Widziaem t eskadr na pokazie w rocznic bitwy o Wielk Brytani. Ich przelot w szyku bojowym wywoa okrzyk podziwu w tumie i nostalgiczne westchnienia wrd przedstawicieli starszego pokolenia. Tak te zwykle bywa 15 wrzenia, kiedy na niebie ukazuj si spitfire'y, hurricane'y i lancastery. W kabinie mosquita na tle ksiycowej powiaty widziaem opatulon gow pilota, a kiedy spojrza przez boczne okienko w moj stron, dostrzegem dwa krki jego ochronnych okularw. Powoli podnis praw rk tak, abym widzia, e wycign j pasko, palcami naprzd. Potem wskaza ni naprzd i skierowa palce w d. Znaczyo to: "Schodzimy w d. Trzymaj szyk za mn". Skinem gow i szybko podniosem lew rk, pokazujc tablic kontroln, nastpnie uniosem do gry pi rozczapierzonych palcw, a potem przecignem doni po gardle. Znaczyo to, e mam paliwa na pi minut. Pokryta hemem gowa, maska tlenowa i gogle kiway na znak, e zostaem zrozumiany. Zaczlimy schodzi w kierunku mgy. Szybko pasterza wzrosa, wcignem wic hamulce powietrzne. Wampir przesta dygota i wyskoczy przed mosquita. Cofnem lewarek gazu, odgos silnika zmieni si w niski gwizd, ale mosquito by teraz znowu obok mnie. Nurkowalimy prosto na niewidoczny 232 Norfolk. Spojrzaem na wysokociomierz: siedemset metrw. Nurkowalimy dalej. Kiedy mj pasterz wyrwna lot, bylimy na wysokoci stu metrw. Pod nami wci leaa mga. Prawdopodobnie jej warstwa wynosia tylko trzydzieci metrw, ale to wystarczyo, eby uniemoliwi zejcie na ziemi bez przyrzdw do lepego ldowania. Wyobraaem sobie strumie instrukcji pyncy z baraku radarowego do suchawek czowieka, ktry lecia w odlegoci zaledwie trzydziestu metrw ode mnie. Dzieliy nas tylko dwie szyby z pleksiglasu i strumie lodowatego powietrza, pdzcy z szybkoci piciuset kilometrw na godzin. Nie spuszczaem go z oczu i trzymaem si jak mogem najbliej, aby ledzi kady znak jego rki. Ksiyc ju zaszed, ale biay poblask mgy pozwala podziwia pikno tamtej maszyny. Krtki dzib, pkata kabina, kopuka pleksiglasu na samym dziobie i dwa dziaka gotowe do walki, dugie, smuke podwieszone gondole, a w kadej wspaniay silnik Merlin produkcji Rolls-Royce'a, prujcy przez noc ku macierzystej bazie. Po dwch minutach mj towarzysz podnis do okienka zacinit pi, a nastpnie otworzy j, przykadajc do szyby rozoone palce. W ten sposb nakazywa mi, ebym opuci podwozie. Przesunem dwigni w d i usyszaem guchy stuk, kiedy wszystkie trzy koa wysuny si na zewntrz. Na szczcie podwozie dziaao na cinieniu hydraulicznym i nie byo uzalenione od zepsutych elektrycznych obwodw. Pilot pasterza wskaza d, zarzdzajc ponowne zejcie, i kiedy przy przechyle zachwia si nieco, zobaczyem wyranie dzib mosquita. Widniay na nim dwie due, czarne litery: JK. By to przypuszczalnie Strona 141

Forsyth Opowiadania.txt znak wywoawczy: Juliet Kilo. Zaczlimy si opuszcza, tym razem agodniej. Mj pasterz wyrwna tu nad powok mgy. Zataczalimy regularne koa, a biae, jakby pokryte lukrem pasma smagay podwozia naszych samolotw. Udao mi si spojrze na wskanik paliwa: sta na zerze, iga lekko dygotaa. Na mio bosk, piesz si - modliem si - bo jeeli teraz zabraknie mi paliwa, nie ma mowy, ebym mg wznie si na wysoko dwustu metrw, by wyskoczy ze spadochronem. Odrzutowiec bez benzyny na wysokoci trzydziestu metrw jest beznadziejn puapk, bez adnych szans na ratunek. Przez dwie albo trzy minuty mj pasterz zatacza koa, a mnie zimny pot zalewa kark i spywa po plecach, przylepiajc do skry nylonowy kombinezon. PIESZ SI, CZOWIEKU, PIESZ SI! Nagle pasterz wyprostowa lot tak szybko, e z trudem zdoaem 233 wyj z zakrtu. Po sekundzie wyrwnaem szyk i zobaczyem, e pilot mosquita daje mi rk sygna: "nurkuj". Potem przechyli maszyn i wlecia w powok mgy. Opuszczalimy si razem agodnie i powoli, schodzc z wysokoci trzydziestu metrw w nico. Wejcie z ciemnego nawet nieba w chmur albo mg podobne jest do zanurzania si w kb szarej waty. Nagle nie wida niczego poza wirujcymi pasmami milionami macek usiujcymi ci omota, udusi. Widoczno spada niemal do zera, oko nie miao si na czym zatrzyma. adnych cieni, adnych ksztatw, nic. Tylko tu na lewo, przy kocwce mojego skrzyda, nie dalej ni pitnacie metrw ode mnie, rysowa si ksztat mosquita, leccego pewnie i bez wahania w stron czego, czego nie widziaem. I wtedy zobaczyem, e mj pasterz leci bez wiate. Zdumiao mnie to i przerazio, ale tylko na chwil. Zaraz potem zrozumiaem mdro tego czowieka. wiata we mgle s zdradliwe i hipnotyzujce, mog wywoa halucynacje. Mona w nie patrze nie zdajc sobie sprawy, e s o pitnacie czy trzydzieci metrw od nas. Ma si ochot zbliy do nich - ale dla dwch samolotw leccych w szyku przez mg moe to oznacza katastrof. Mj pasterz wiedzia, co robi. Zorientowaem si, e zwalnia, wic sam te zaczem zmniejsza gaz. Schodzilimy wci w d. Ktem oka spojrzaem na zegary. Wysokociomierz sta na zerze, podobnie jak wskanik paliwa. Obydwie igy ju nawet nie drgay. Szybkociomierz wskazywa dwiecie dziesi kilometrw na godzin. Przy prdkoci stu siedemdziesiciu kilometrw ta przeklta trumna musi run na ziemi. Nagle pasterz wskaza palcem w moj stron, a nastpnie wprost przed siebie. Znaczyo to: teraz le sam i siadaj. Wbiem wzrok w ociekajc wod szyb: Nic. Ale po chwili jednak co. Co bysno z lewa, potem z prawa, przerwa, potem byski z jednej i drugiej strony. Po bokach migay pary wiate, otoczone aureol rozwietlonej mgy. Wytyem wzrok, usiujc zobaczy, co jest midzy nimi. Ciemna pustka. A potem ukazaa si nagle biaa linia biegnca tu pode mn. rodkowa linia pasa startowego. Drc z emocji wyczyem gaz i utrzymywaem rwno stery, modlc si, aby wampir nie przechyli si i siad rwno. wiata podniosy si niemal do poziomu moich oczu, lecz wci nie miaem kontaktu z ziemi. Trach! Koa dotkny wreszcie asfaltu. Trach, trach! Znowu kontakt, znowu odbicie na kilka centymetrw ponad czarny, mokry pas startowy. Trach, trach, trach! - wyldowalimy. Koa przylgny do nawierzchni. Wampir toczy si z szybkoci stu pidziesiciu kilometrw na 234 godzin przez morze szarej mgy. Hamowaem ostronie, eby nie zarzuci, nie zjecha z prostej linii, potem ju mocniej, by nie przeci granicy lotniska. wiata po bokach migay coraz sabiej, coraz wolniej i wolniej... Wampir stan. Spostrzegem, e mam rce kurczowo zacinite na drku sterowym. Nie wiem, jak dugo trwao, zanim uwierzyem, e jestem naprawd na ziemi. Kiedy ju to wiedziaem na pewno, Strona 142

Forsyth Opowiadania.txt zwolniem peday hamulcowe i zacignem hamulec postojowy. Nastpnie wyczyem silnik. Koowanie w tej mgle nie miao sensu. Bd musieli cign moj maszyn z pasa startowego landrowerem. Wyczanie silnika nie byo potrzebne. Zgas sam z braku paliwa, kiedy wampir toczy si po pasie startowym. Wyczyem wic wszystkie inne urzdzenia - ssanie, system hydrauliczny, cinienie i wiata, po czym powoli zaczem odpina pasy spadochronu i fotela. Wtedy zwrci moj uwag jaki dwik. Na lewo, we mgle, nie dalej ni dwadziecia metrw ode mnie, nisko nad ziemi przelatywa mosquito. Podwozie mia wcignite. W bocznym okienku zobaczyem podniesion rk pilota. Po chwili samolot znikn we mgle. Zapewne nie dostrzeg ju mojego poegnalnego gestu. Postanowiem zatelefonowa z oficerskiej kantyny do stacji RAF-u w Gloucester i osobicie mu podzikowa. Po wyczeniu ogrzewania szyby szybko zaszy par, wic otworzyem dach kabiny i odsunem go. Dopiero kiedy wstaem, zorientowaem si, jak jest zimno. Byem w lekkim lotniczym kombinezonie. Draem na caym ciele. Sdziem, e za chwil podjedzie po mnie samochd wysany przez wie kontroln. Nawet w noc wigilijn wozy straackie i ambulans musz by w pogotowiu. Ale na razie nikt po mnie nie przyjeda. Dopiero kiedy byem ju dobrze przemarznity, w gstej mgle zamajaczyy dwa reflektory. wiata zatrzymay si o sze metrw od nieruchomego wampira, tu pod jego pkatym kadubem. Usyszaem woanie: - Hej tam! Wygramoliem si z kabiny, zeskoczyem ze skrzyda na ziemi i pobiegem ku wiatom. Byy to reflektory starego, zniszczonego samochodu marki Javelin. Bez znakw RAF-u. Nad kierownic zobaczyem okrg twarz piwosza, ozdobion rozoystymi wsami. Ponad nimi stercza jednak daszek oficerskiej czapki. Jej waciciel przyglda mi si bacznie, kiedy wynurzaem si z mgy. - To paski? Skin gow w stron niewyranej sylwetki wampira. - Tak - odpowiedziaem. - Wanie wyldowaem. 235 - To niebywae - mrukn. - Zupenie niebywae. Niech pan wskoczy. Zawioz pana do kasyna. Byem szczliwy, e znalazem si we wntrzu ciepego wozu. Jeszcze bardziej cieszy mnie fakt, e yj. Samochd jecha wolno drog do koowania w stron wiey kontrolnej i zabudowa lotniska. Kiedy oddalalimy si od wampira, zauwayem, e stoi o jakie sze metrw od koca pasa startowego, tu przed zaoranym polem. - Miae pan piekielne szczcie - powiedzia, a raczej wykrzycza mj towarzysz, prbujc przebi si przez zgrzytanie skrzyni biegw i sprzga, z ktrymi nie mg sobie da rady. Jechao od niego whisky, co tumaczyo te trudnoci. - Tak, miaem szczcie - przyznaem. - Paliwo skoczyo mi si wanie wtedy, kiedy usiadem. A radio i wszystkie przyrzdy elektryczne nawaliy jakie pidziesit minut temu nad Morzem Pnocnym. Przez kilka minut zastanawia si nad tymi informacjami. - Niesamowite - powiedzia wreszcie. - Wyldowa pan bez kompasu? - Bez kompasu. Leciaem orientujc si wedug pooenia ksiyca. Dotarem tak do wybrzea, a raczej do miejsca, w ktrym sdziem, e zaczyna si ld. A potem... - Bez radia? - Bez radia - potwierdziem. - Wysiady wszystkie kanay. - No to jak pan znalaz to lotnisko? Zaczynaem traci cierpliwo. Facet by najwyraniej jednym z tych pechowych porucznikw, ktrzy s z reguy pomijani przy awansach, nie odznaczaj si talentem do latania i czsto nie s nawet pilotami. Zwyky naziemny urzdas. A do tego wstawiony. Tacy nie powinni mie suby na nocnej zmianie. - Zostaem sprowadzony - wyjaniem mu cierpliwie. Sytuacja Strona 143

Forsyth Opowiadania.txt awaryjna szczliwie si zakoczya, zaczem wic wraca do normy. Kiedy jest si modym, ma si niewyczerpane zasoby energii. Lataem krtkimi trjktami w lewo, wedug instrukcji. Zauwaono mnie i wysano pasterza, eby mnie sprowadzi w d. Wszystko poszo gadko. Wzruszy ramionami, jakby chcia powiedzie: skoro tak uwaasz... A potem mrukn: - Mia pan piekielne szczcie. Niesamowite, e tamten facet znalaz to lotnisko. - Prosta sprawa - wyjaniaem mu spokojnie. - To by samolot meteorologiczny RAF-u z Gloucester. Mia oczywicie radio. Lecieli236 my w szyku na przyrzdach lepego ldowania na radar. Kiedy ju zobaczyem wiata pasa startowego, sprowadziem samolot bezpiecznie na d. Mj towarzysz by wida nie tylko wstawiony, ale i tpy. - Niesamowite - powtrzy wsysajc kropl wilgoci spywajcej po wsach. - Nie mamy tutaj adnych urzdze do lepego ldowania na radar. Nie mamy w ogle adnego wyposaenia nawigacyjnego, nawet latarni kierunkowej. Teraz ja z kolei przeuwaem przez dusz chwil jego informacj. - A wic to nie jest lotnisko RAF-u w Merriam St. George? spytaem cicho. - Moe to Marham? Albo Chicksands? Albo Lakenheath? - Nie - odpar. - To jest RAF Minton. - Nigdy o nim nie syszaem - odpowiedziaem po chwili. - Nic dziwnego. Nie jestemy czynnym lotniskiem od wielu lat. Minton jest tylko baz magazynow. Przepraszam pana. Zatrzyma samochd i wysiad. Znajdowalimy si par metrw od wiey kontrolnej, ktra zlewaa si we mgle z rzdem starych barakw, zapewne niegdy sucych jako pomieszczenia operacyjne i nawigacyjne. Nad wskimi drzwiami, prowadzcymi do wiey kontrolnej, za ktrymi znikn porucznik, wisiaa pojedyncza, goa arwka. Jej wiato pozwolio mi przyjrze si wybitym szybom i zamknitym na kdk drzwiom i oceni panujc tu atmosfer opuszczenia i zaniedbania. Mj towarzysz wrci i niepewnie wygramoli si na siedzenie. - Musiaem wygasi wiata pasa startowego - wymamrota. Chwycia go czkawka. Zaczo mi si krci w gowie. To wszystko byo bez sensu, zupenie obkane i pozbawione logiki. Ale przecie musi by jakie proste wytumaczenie. - Dlaczego zapali pan wiata? - Bo usyszaem wycie paskiego silnika. Siedziaem w kantynie oficerskiej i popijaem grzane wino, kiedy stary Joe poprosi, ebym podszed do okna i posucha. To pan kry nisko nad nami. Bylimy pewni, e za chwil usidzie nam pan na gow. Pomylaem, e moe mgbym panu pomc - przypomniao mi si, e kiedy demontowano stacj, nie zlikwidowano wiate. Wic pobiegem do wiey kontrolnej i wczyem je. - Rozumiem - powiedziaem machinalnie, ale byo to kamstwo. Musiao jednake by jakie wytumaczenie. - Dlatego pan tak dugo na mnie czeka. Kiedy usyszaem, e pan wyldowa, musiaem wrci do baraku i wyprowadzi samochd. Potem trzeba byo jeszcze pana znale. Potworna dzisiaj mga. 237 Gadaj zdrw, pomylaem. Zagadka nkaa mnie jeszcze przez kilka minut. Potem wpadem na pomys. - Gdzie waciwie ley Minton? - zapytaem. - Osiem kilometrw od Cromer, na wybrzeu. Tu wanie jestemy. - A gdzie znajduje si najblisza czynna stacja RAF-u wyposaona w urzdzenia radarowe i instrumenty do lepego ldowania? Zastanawia si przez chwil. - To chyba bdzie Merriam St. George. Oni s wietnie wyposaeni. Ale widzi pan, ja jestem tylko szczurem magazynowym. A wic takie byo wyjanienie tej zagadki. Mj nieznany przyjaciel Strona 144

Forsyth Opowiadania.txt w samolocie meteorologicznym prowadzi mnie prosto z wybrzea do Merriam St. George. Przez czysty przypadek opuszczona od dawna baza w Minton wraz z jej sieci wiate i wstawionym magazynierem znalaza si na trasie prowadzcej do lotniska w Merriam. Kontroler wiey Merriam kaza nam zatoczy dwa koa, wczy swoje wiata, a jednoczenie ten stary dure wczy swoje. To mnie zmylio na ostatnich kilometrach schodzenia w d i w rezultacie posadziem wampira na niewaciwym lotnisku. Ju chciaem powiedzie porucznikowi, e nie powinien miesza si do opartych na nowoczesnej technice operacji, ktrych nie jest w stanie zrozumie, ale ugryzem si w jzyk. W kocu zabrako mi przecie paliwa w poowie pasa startowego. Nie zdoabym dolecie do Merriam odlegego o pitnacie kilometrw std, rozbibym si na polu nie dolatujc do lotniska. By to czysty przypadek. Miaem - jak to on powiedzia - piekielne szczcie. Podczas gdy formuowaem w mylach racjonalne wytumaczenie mojej obecnoci na tym niemal cakowicie opuszczonym lotnisku, dojechalimy do oficerskiej kantyny. Mj gospodarz zaparkowa samochd przed drzwiami. Wysiedlimy. wiato palce si nad wejciowymi drzwiami owietlao piknie wyrzebione, ale wyszczerbione godo RAF-u. Po jednej stronie wejcia na tablicy widnia napis: Stacja RAF Minton. Po drugiej inna tablica informowaa, e jest to kasyno oficerskie. Weszlimy do rodka. Z frontu znajdowa si duy, przestronny pokj, zbudowany bez wtpienia w czasach przedwojennych, kiedy panowaa moda na metalowe drzwi i framugi w urzdowych budynkach. Chciao si powiedzie, e lokal ten pamita lepsze czasy. Byo tu dosy miejsca na dwadziecia foteli, ale teraz stay tylko dwa, i to z popkanymi, obiciami. Na prawo szatnia z rzdem pustych wieszakw na nie istniejce paszcze. Mj gospodarz, ktry przedstawi mi si jako 238 porucznik pilot Marks, zdj kouch i rzuci go na krzeso. Pod spodem mia mundurowe spodnie, ale zamiast kurtki nosi zniszczony bkitny sweter. Spdzanie wit Boego Narodzenia w takiej dziurze nie naleao chyba do przyjemnoci. Marks powiedzia mi, e jest zastpc dowdcy, a jego szef, dowdca eskadry, przebywa na witecznym urlopie. Poza nimi personel stacji skada si z sieranta i trzech kaprali, z ktrych jeden peni sub w podoficerskiej kantynie. Poza tym byo dwudziestu urzdnikw - wszyscy na urlopach witecznych - ktrzy robili spis mundurw, spadochronw, butw i mnstwa innych przedmiotw, ktre s niezbdne w kadym wojsku. Wielki kominek w hallu by wygaszony. Podobnie w barze. Obydwa pomieszczenia byy wic diablo zimne i po odtajaniu w samochodzie zaczynaem znowu drze z zimna. Marks zaglda do rnych drzwi prowadzcych z hallu, woajc kogo o imieniu Joe. Zagldaem przez drzwi razem z nim i zobaczyem duy, pusty i zimny pokj jadalny i dwa korytarze. Jeden prowadzi do kwater oficerskich, a drugi do pokojw obsugi. Architektura kasyn RAF-u nie jest zbyt urozmaicona. Wszdzie ten sam wzorzec. - Przykro mi, e nie mog panu suy wikszymi wygodami przeprasza Marks. Jako nie mg znale tego swojego Joego. - Jest nas tylko dwch na tej stacji, wic wybralimy sobie dwie sypialnie, jeden pokj dodatkowy i tak mieszkamy. Nie warto ogrzewa tej caej przestrzeni dla dwch ludzi. I tak nie sposb tego ogrza w zimie, ^zwaszcza przy iloci paliwa, jak nam przydzielaj. Poza tym nie ma odpowiedniej obsugi. - Prosz sobie nie robi kopotu - powiedziaem, rzucajc hem lotniczy z przymocowan do niego mask tlenow na skrzany fotel. Ale bardzo chciabym si wykpa i co zje. - Myl, e to si da zrobi - odpar przybierajc ton dobrego gospodarza. - Zawoam Joego i ka mu przygotowa dla pana jeden z wolnych pokojw. Tego nam nie brakuje! Zagrzeje te wod w wannie i wykombinuje co do jedzenia. Obawiam si, e nie ma wielkiego wyboru. Czy mog by jajka na bekonie? Skinem gow. Zorientowaem si, e Joe jest stewardem w kaStrona 145

Forsyth Opowiadania.txt synie. - Naturalnie. Czy mog tymczasem zadzwoni? - Ale oczywicie! Przecie musi si pan zameldowa. Zaprowadzi mnie do biura, pooonego niedaleko wejcia do baru. W niewielkim zimnym pokoju stao krzeso, puste biurko i telefon. Kiedy nakrcaem numer centrali, Marks zjawi si z butelk whisky. Z reguy nie piem alkoholu, ale teraz przyjem trunek 239 wdzicznoci. Musiaem si jako rozgrza. Marks poszed przypilnowa ordynansa, a ja spojrzaem na zegarek i stwierdziem, e dochodzi pnoc. Kiepski sposb spdzania Boego Narodzenia, pomylaem raz jeszcze. Przypomniaem sobie jednak, e zaledwie p godziny temu bagaem Boga o pomoc, i zawstydziem si. - Little Minton - odezwa si w suchawce zaspany gos. Uzyskanie poczenia trwao wieki, poniewa nie miaem numeru Merriam St. George. Telefonistka znalaza go dopiero po duszym czasie. Syszaem odgosy witecznej libacji, dochodzce z mieszkania subowego przy centrali telefonicznej. Wreszcie dostaem poczenie. - Merriam St. George - odezwa si mski gos. Na pewno podoficer subowy z wartowni, pomylaem. - Prosz o poczenie z dyurnym kontrolerem ruchu - powiedziaem. Nastpia chwila pauzy. - Przepraszam, czy mog spyta, kto mwi? Podaem mu nazwisko i rang informujc, e mwi ze stacji RAF-u w Minton. - Tak jest, rozumiem. Ale obawiam si, e w kontroli ruchu nie ma teraz nikogo na subie. Tej nocy nie zapowiadano adnych lotw. Jest tylko kilku oficerw w kantynie. - Wobec tego prosz mnie poczy z oficerem subowym. Sdzc z wesoego gwaru, jaki po chwili rozleg si w suchawce, oficer subowy znajdowa si w kasynie. Opowiedziaem mu o swojej awarii i dodaem, e jego lotnisko musiao by zawiadomione, e ma przyj wampira ldujcego na przyrzdach lepego ldowania i bez radia. Sucha mnie uwanie. Musia by mody i zdyscyplinowany. Czuem, e jest trzewy, jak przystao na oficera subowego nawet w noc wigilijn. - Nic o tym nie wiem - powiedzia wreszcie. - Wydaje mi si, e nic si tu nie dziao od chwili, kiedy zamknlimy lotnisko o pitej po poudniu. Ale ja nie jestem z kontroli ruchu. Prosz chwil zaczeka. Poprosz dowdc eskadry, jest tu obok. Po krtkiej chwili odezwa si inny, starszy gos. Znowu wyoyem ca spraw. - Skd pan mwi? - zapyta mj rozmwca, kiedy podaem mu nazwisko, stopie i nazw swojej bazy. - RAF Minton. Tu miaem awaryjne ldowanie. To chyba cakowicie opuszczona baza. - Tak, wiem - odpar. - Mia pan pecha. Moe wysa po pana azik? 240 - Nie, dzikuj, nie o to mi chodzi. Mog tu przenocowa. Ale wyldowaem na niewaciwym lotnisku. Byem pewny, e lec do was, kierowany przyrzdami do lepego ldowania. - Niech pan si zdecyduje. Czy pan lecia do nas, czy nie? Syszaem przed chwil, e to pan pilotowa to pudo! Westchnem i zaczem tumaczy od pocztku. - Widzi pan, zostaem przejty przez samolot meteorologiczny z Gloucester, ktry mnie tutaj doprowadzi. Z powodu mgy tamten musia lecie na przyrzdach radarowych. Nie mgby inaczej zej w d. Kiedy zobaczyem wiata lotniska, wyldowaem w przekonaniu, e jest to Merriam St. George. - Wspaniale - zawyrokowa mj rozmwca. - Znakomity wyczyn lotniczy tego pilota z Gloucester. Ale oni powinni przecie lata w kad pogod. To ich zawd. Co pan chce, ebymy zrobili? Zaczynaem traci cierpliwo. Ten czowiek by moe wietnie Strona 146

Forsyth Opowiadania.txt dowodzi eskadr, ale by ju chyba lekko zawiany. - Dzwoni do was, ebycie odwoali alarm swego personelu radarowego i kontroli ruchu. Oczekuj wampira, ktry ju si u was nie pojawi. Wyldowa tutaj, w Minton. - Ale my ju dawno mamy fajrant - odpowiedzia. - O pitej po poudniu zamknlimy lotnisko. I od tego czasu nie byo adnego polecenia, aby je znowu uruchomi. - Przecie to wanie w Merriam St. George s urzdzenia do lepego ldowania - prbowaem protestowa. - Wiem dobrze, e s! - zacz krzycze. - Ale nie zostay uyte tej nocy! Byy nieczynne od pitej po poudniu. Zadaem mu wtedy ostatnie pytanie: - Czy wobec tego moe mi pan powiedzie, gdzie znajduj si najblisze stacje RAF-u, ktrych radio pracuje w cigu nocy na fali 121,5 metra*? Chodzi mi o najblisze lotniska utrzymujce przez dwadziecia cztery godziny podsuch alarmowy. - Owszem - odpowiedzia mi rwnie dobitnie oficer. - Na zachd RAF Marham. A na poudnie RAF Lakenheath. Dobranoc. Wesoych wit! Odoy suchawk. Oparem si na porczy krzesa i odetchnem gboko. Marham znajdowa si szedziesit kilometrw na zachd, na drugim kocu Norfolku. Lakenheath lea rwnie w odlegoci szedziesiciu kilometrw na poudnie, w Suffolk. Nie tylko nie mogem z moim zapasem paliwa dotrze do Merriam St. George, ale na dodatek tamtejsze lotnisko byo zamknite. O dotarciu do Marham 241 16-Czysta robota - 121,5 metra jest czstotliwoci midzynarodowej suby awaryjnej. czy Lakenheath nie mogo by mowy. A przecie pokazaem temu pilotowi w mosquicie, e mam benzyny tylko na pi minut lotu. Odpowiedzia wyranie, e zrozumia. Poza tym lecia o wiele za nisko po naszym locie przez mg, aby przeby jeszcze szedziesit kilometrw. Ten czowiek musia by szalony. Zaczo mi wita w gowie, e wcale nie zawdziczaem swego ycia pilotowi z Gloucester. Uratowa mnie porucznik Marks. Rozpity, nie doceniany, zbiurokratyzowany porucznik pilot Marks, ktry wprawdzie nie rozrnia chyba przodu samolotu od tyu, ale ktry bieg czterysta metrw w gstej mgle, aby zapali wiata opuszczonego lotniska, kiedy usysza huk krcego mu nad gow samolotu. Jednake pilot mosquita musia ju powrci do Gloucester i trzeba mimo wszystko zawiadomi go, e yj. - Gloucester? - spytaa telefonistka. - W nocy, o tej porze? - Tak - odpowiedziaem stanowczo. - Gloucester, w nocy, o tej porze. Jedno naley przyzna eskadrom meteorologicznym - s zawsze na subie. Dyurny oficer przyj telefon. Wytumaczyem mu sytuacj. - Obawiam si, e zasza, jaka pomyka, panie poruczniku odpowiedzia. - To nie mg by aden z naszych samolotw. - Chwileczk. Czy ja mwi z RAF-em Gloucester? - Zgadza si. Dyurny oficer meteorolog przy aparacie. - Doskonale. Wasza jednostka posuguje si mosquitami do pomiarw cinienia i temperatury na duych wysokociach, prawda? - Owszem, uywalimy mosquitw. Ale wycofano je z uycia trzy miesice temu. Latamy teraz na canberrach. Siedziaem przy telefonie wpatrujc si z niedowierzaniem w aparat. Potem zapytaem: - A co si stao z mosquitami? - Moim rozmwc musia by chyba stary okularnik o niewyczerpanej cierpliwoci i uprzejmoci, jeeli tolerowa gupie pytania o tej porze nocy. - Myl, e poszy na zom. Albo te posano je do muzeum. Niewiele ju dzi ich zostao. - Wiem, ale czy jest moliwe, eby jeden z nich zosta sprzedany w prywatne rce? - Przypuszczam, e nie mona tego wykluczy - powiedzia po namyle. - Ale raczej sdz, e znalazy si w muzeum. - Dzikuj. Dzikuj panu bardzo. I wesoych wit! Strona 147

Forsyth Opowiadania.txt Odoyem suchawk i potrzsnem gow w zakopotaniu. Co za 242 noc, co za niewiarygodna noc! Najpierw wysiada mi radio i wszystkie przyrzdy pokadowe, potem trac kierunek i brakuje mi paliwa, a potem bierze mnie na hol jaki postrzelony ksiycowy pilot, lubicy sobie polata w nocy na muzealnym mosquicie. Zauwaa mnie przypadkiem, omal nie doprowadza do katastrofy, a wreszcie podchmielony oficer na ziemi ma na tyle przytomnoci umysu, aby na czas zapali wiato i uratowa mi ycie. Nie mona chyba liczy na wicej szczliwych zbiegw okolicznoci. Jedno jest pewne - ten amatorski as lotnictwa nie zdawa sobie w najmniejszym stopniu sprawy z tego, co robi. Ale gdyby nie on, gdzie znajdowabym si teraz? Mj zimny trup koysaby si na falach Morza Pnocnego! Resztk whisky wzniosem toast za zdrowie pasterza i za jego dziwne hobby prywatnego latania starymi samolotami. W drzwiach ukazaa si gowa pilota porucznika Marksa. - Paski pokj jest gotw - oznajmi. - Numer siedemnasty, w kocu korytarza. Joe rozpala tam teraz ogie. Woda na kpiel ju si grzeje. Jeeli pan pozwoli, to pjd do ka. Da pan sobie rad? Byem dla niego teraz bardziej uprzejmy. Zasuy sobie na moj wdziczno. - Oczywicie, dzikuj panu serdecznie za pomoc. Zabraem swj hem i poszedem korytarzem, mijajc liczne drzwi kawalerskich pokojw oficerw, ktrzy wszyscy suyli ju gdzie indziej. Z uchylonych drzwi pokoju numer siedemnacie padaa na korytarz smuga wiata. Kiedy wszedem do pokoju, sprzed kominka unis si klczcy tam stary czowiek. Zdziwiem si. Stewardzi w kasynach oficerskich s zwykle onierzami suby czynnej. Ten mia chyba siedemdziesit lat i by najwyraniej miejscowym cywilem. - Dobry wieczr - przywita mnie. - Mam na imi Joe. Jestem tu stewardem. - Porucznik Marks mwi o was. Przykro mi, e robi tyle zamieszania o takiej porze. Ale, jeeli mona tak powiedzie, wpadem tu przypadkiem! - Wiem ju od pana Marksa. Pokj bdzie zaraz gotw. Kiedy ogie si rozpali, bdzie tu cakiem przyjemnie. Na razie jednak w pokoju byo jeszcze chodno i kuliem si w moim lotniczym kombinezonie. Zapomniaem poprosi Marksa o poyczenie swetra. Zdecydowaem, e zjem moj samotn kolacj w pokoju, i kiedy Joe poszed j przynie, wykpaem si szybko w gorcej wodzie. Wytarem si rcznikiem i zawinem w stary, ale ciepy szlafrok przyniesiony mi przez Joego, ktry tymczasem przygotowa may st 243 i postawi na nim gorce jajka na bekonie. Podczas gdy jadem szybko i z apetytem, stary ordynans zabawia mnie rozmow. - Dawno tu jestecie? - spytaem go raczej z grzecznoci ni z prawdziwego zainteresowania. - Tak, panie poruczniku, okoo dwudziestu lat, od zaoenia tej stacji przed sam wojn. - Widzielicie tutaj wiele zmian, prawda? Dawniej musiao by inaczej... - Oczywicie, panie poruczniku, oczywicie... - Po czym zacz opowiada mi o latach, kiedy wszystkie pokoje byy zapenione modymi, penymi zapau lotnikami, w sali jadalnej panowa haas i sycha byo brzk talerzy i sztucw, a bar rozbrzmiewa wesoymi piosenkami. Mwi mi o czasach, kiedy niebo nad lotniskiem dygotao od huku silnikw startujcych do walki i powracajcych samolotw. Suchajc go skoczyem posiek i wypiem reszt butelki czerwonego wina, ktr Joe mi przynis z kredensu przy barze. By dobrym stewardem. Po skoczeniu kolacji wstaem od stou, wycignem z kieszeni mego lotniczego kombinezonu papierosa, zapaliem go i zaczem przechadza si po pokoju. Joe tymczasem zbiera talerze i szko ze stou. Stanem przed star fotografi stojc w ramce na kominku, w ktrym wesoo trzaska ogie. Rka, ktr Strona 148

Forsyth Opowiadania.txt podnosiem papierosa do ust, zawisa nagle w poowie drogi. Poczuem przejmujce zimno w pokoju. Fotografia bya stara i poplamiona, ale zupenie wyrana. Przedstawiaa modego czowieka mniej wicej w moim wieku, a wic okoo dwudziestki, ubranego w lotniczy kombinezon. Nie by to jednak jasnoniebieski nylon i poyskujcy hem dzisiejszych czasw. Pilot ze zdjcia mia na sobie grube, wysokie buty, szorstkie spodnie sukienne i cik wiatrwk na baranim futrze. W lewej rce trzyma skrzany mikki hem, jakiego dawniej uywali lotnicy. Zamiast uywanej dzi plastykowej osony, do hemu przymocowane byy okrge gogle. Sta w wyzywajcej pozie, z rozstawionymi lekko nogami i praw rk na biodrze, bez umiechu na twarzy. Patrzy w aparat z ponurym napiciem. Mia w oczach jaki cie smutku. Z tyu za pilotem wida byo wyranie jego samolot. Nie mona byo nie rozpozna smukej sylwetki bombardujcego myliwca Mosquito wraz z jego dwiema gondolami mieszczcymi dwa silniki Merlina, ktre zapewniay samolotowi znakomit sprawno. Chciaem ju co powiedzie staremu stewardowi, kiedy poczuem nagle na plecach powiew zimnego powietrza. Jedno z okien otworzyo si gwatownie, wpuszczajc do pokoju strumie mronego powietrza. 244 - Zaraz je zamkn, panie poruczniku - powiedzia staruszek, stawiajc na stole pozbierane talerze. - Nie trzeba, sam to zrobi. Wystarczyy mi dwa kroki, aby stan przy oknie, chwiejcym si w stalowej ramie. Aby je mocniej przycign, wychyliem si na zewntrz i wyjrzaem za firank. Mga kotowaa si w wielkich kbach, mieszajc si z prdem ciepego powietrza buchajcego z okna. Wydao mi si, e gdzie, daleko we mgle, usyszaem huk silnikw. Oczywicie nie byo tam adnych silnikw, tylko motocykl jakiego chopca z farmy, egnajcego si przez pot ze swoj dziewczyn. Zamknem okno, sprawdziem, czy jest zabezpieczone, i obrciem si w stron pokoju. - Kto jest tym pilotem, Joe? - Jakim pilotem, panie poruczniku? Pokazaem samotn fotografi na kominku. - Ach! To zdjcie pana Kavanagh. By tutaj w czasie wojny, panie poruczniku. Postawi kieliszek od wina na talerzach trzymanych w rkach. - Kavanagh? - Podszedem do kominka i przyjrzaem si z bliska fotografii. - Tak, panie poruczniku. By Irlandczykiem. Wspaniay czowiek, jeeli mi wolno tak powiedzie. Tak si skada, e by to wanie jego pokj. - W jakiej suy eskadrze? - Przygldaem si bacznie samolotowi w tle zdjcia. - Eskadra zwiadowcza, panie poruczniku. Latali na mosquitach. Byli to znakomici piloci. Pozwol sobie jednak powiedzie, e, moim zdaniem, pan Johnny by z nich wszystkich najlepszy. Ale ja jestem stronniczy. Byem jego ordynansem. Nie mogo by wtpliwoci. Na dziobie samolotu za lotnikiem widniay blade, ale wyrane litery JK. A wic nie Juliet Kilo, a Johnny Kavanagh. Caa sprawa staa si teraz jasna jak soce. Kavanagh by podczas wojny asem lotniczym w jednej ze synnych eskadr. Po jej zakoczeniu wystpi z wojska i zaj si chyba handlem uywanymi samochodami, co byo do powszechne wrd zdemobilizowanych lotnikw. Podczas dobrej koniunktury lat pidziesitych dorobi si pewno niezych pienidzy, kupi sobie adny dom na wsi i mia rodki na swoj prawdziw pasj yciow - latanie. Na jednej z okresowych licytacji RAF-u kupi sobie starego mosquita, doprowadzi go do porzdku i lata, kiedy tylko chcia. Niezy sposb spdzania wolnego czasu, jak si ma pienidze. 245 Kiedy wraca z jakiej wycieczki do Europy, zauway mnie Strona 149

Forsyth Opowiadania.txt latajcego w trjktach nad caunem mgy, zorientowa si, e jestem w niebezpieczestwie, i wzi mnie na hol. Za pomoc radia mg okreli dokadnie swoje pooenie, a znajc doskonale teren, mg si pokusi o odnalezienie swojego starego lotniska Minton nawet w gstej mgle. Byo to oczywicie ryzykowne, ale poniewa nie miaem i tak paliwa, nie byo wyboru. Byem pewien, e potrafi odnale tego czowieka, nawet gdybym musia si uciec do pomocy Krlewskiego Aeroklubu. - Tak, to by chyba bardzo dobry pilot - powiedziaem z przekonaniem, mylc o jego nocnym wyczynie. - Najlepszy, panie poruczniku - potwierdzi Joe za moimi plecami. - Mwiono, e ma kocie oczy. Pamitam, e bardzo czsto, kiedy eskadra wracaa znad Niemiec, gdzie wyznaczali rakietami cele dla bombowcw, reszta modych oficerw sza do baru na jednego. A raczej na kilka. On za... - Kavanagh nie chodzi z nimi? - przerwaem staremu. - Owszem, ale znacznie czciej kaza napenia ponownie zbiorniki paliwa swojego mosquita i startowa znowu. Lecia samotnie nad Kana czy Morze Pnocne. Wypatrywa tam uszkodzonych bombowcw, podajcych w stron wybrzea, i prowadzi je na nasze lotnisko. Skrzywiem si. Wielkie bombowce leciay do swoich wasnych baz. - Zdarzao si, e byy podziurawione ogniem artylerii przeciwlotniczej lub miay rozbite radioaparaty. Naleay do rnych baz: Marham, Scampton, Cotteshall, Waddington. Wielkie czterosilnikowe maszyny, halifaxy, stirlingi i lancastery. Za przeproszeniem, pan by chyba jeszcze za mody, panie poruczniku, eby je zna? - Znam je z fotografii - przyznaem. - A niektre z nich pokazuj na paradach w czasie uroczystoci. I ten czowiek prowadzi je do ldowania? Widziaem je w wyobrani. Podziurawione kaduby, poszarpane skrzyda i stery, rozpaczliwe wysiki pilotw, aby utrzyma trzeszczce i dygoczce maszyny na kursie. Umierajcy i ranni na pokadzie, rozbite radia. Z wasnego niedawnego dowiadczenia pamitaem gorzk samotno zimowego, nocnego nieba, milczce radio i bezradno wobec mgy zakrywajcej ziemi. - Tak wanie byo, panie poruczniku. Wylatywa po raz drugi tej samej nocy po wykonaniu zadania i patrolowa nad Morzem Pnocnym, wypatrujc uszkodzonych samolotw. A nastpnie prowadzi je do ldowania, tutaj w Minton, czasem w tak gstej mgle, e nie byo wida wasnego nosa. Mwiono, e ma szsty zmys. Moe to ta krew irlandzka... 246 Odwrciem si od fotografii i zgasiem papierosa w popielniczce przy ku. Joe by ju przy drzwiach. - Wspaniay czowiek - powiedziaem z przekonaniem. - O, tak, naprawd wspaniay. Pamitam, e kiedy powiedzia mi stojc przy kominku, zupenie jak pan dzisiaj: "Joe, kiedykolwiek jeden z nich bdzie tam w nocy usiowa powrci do bazy, polec i sprowadz go na ziemi!" Pokiwaem gow. Stary ordynans najwyraniej uwielbia swego oficera z czasu wojny. - C - powiedziaem - wyglda na to, e nadal to robi. Joe umiechn si. - Niestety, panie poruczniku. Pan Johnny wylecia na swj ostatni patrol w wieczr wigilijny 1943 roku. Wanie dzisiaj mino czternacie lat. Nigdy ju nie powrci. Musia spa ze swoim samolotem gdzie w Morze Pnocne. Dobranoc, panie poruczniku. Wesoych wit! Spis treci Czysta robota ................ 5 W Irlandii nie ma mij ............. Cesarz ................... 49 S takie dni... ................ 82 Niewypa .................. 99 Dowd rzeczowy ............... 116 Przywilej absolutny ............. Strona 150

27

143

Forsyth Opowiadania.txt Obowizek . . .............. 162 Dokadny czowiek ............. 176 Dobra nauczka ............... 203 Pasterz ................... 221 Koniec

Strona 151

You might also like