You are on page 1of 11

Zuycie ostrzy skrawajcych Adhezyjne- powstaje w wyniku silnego wzajemnego przywierania pod wpywem si adhezji czstek materiau narzdzia

i czstek materiau obrabianego. Nieustanne zrywanie tych wiza powoduje oddzielanie czstek materiau od narzdzia skrawajcego, przyspieszajc jego zuycie. Dyfuzyjne- polega na szkodliwym przenikaniu atomw materiau ostrza do materiau obrabianego oraz atomw materiau skrawanego do materiau ostrza. W wyniku tego zjawiska nastpuje pogorszenie waciwoci warstwy wierzchniej narzdzia, co powoduje zwikszenie intensywnoci jego zuycia. Cieplne- polega na zmianach waciwoci materiau, spowodowanych przekroczeniem dopuszczalnych temperatur skrawania. Uszkodzenia ostrza spowodowane oddziaywaniem termicznym s wynikiem zmniejszania si jego twardoci wraz ze wzrostem temperatury. Chemiczne- polega na cigym powstawaniu i usuwaniu podczas skrawania warstewki tlenkw i innych zwizkw chemicznych z powierzchni styku ostrza narzdzia z materiaem obrabianym. Zwizki te tworz si pod wpywem chemicznie aktywnych skadnikw pynu chodzco- smarujcego lub tlenu z otaczajcego powietrza. Mechaniczne- polega na przekroczeniu doranej lub zmczeniowej wytrzymaoci ostrza, a take przekroczeniu dziaania si tarcia. Rodzaje zuycia Wytarcie rowka na powierzchni natarcia Narost na powierzchni natarcia Starcie powierzchni przyoenia Mikropknicia, rysy Wyszczerbienia krawdzi skrawajcej Pknicie Kryterium stpienia ostrza
Kryteria geometryczne, do ktrych nale takie wskaniki, jak np. skrcenia ostrza, ubytek materiau ostrza - wyraony wysokoci starcia powierzchni przyoenia, gbokoci rowka itp., Kryteria technologiczne, ktrych wskanikiem jest przyrost chropowatoci powierzchni, zmiany wymiarw lub ksztatu przedmiotu obrabianego, Kryteria fizykalne, ktrych wskanikiem jest okrelony przyrost si skrawania, momentu, mocy skrawania lub temperatury, Kryteria ekonomiczne, do ktrych zalicza si wskaniki stpienia, wyznaczone w powizaniu z kosztami eksploatacyjnymi narzdzia lub operacji, przy czym s one

Przyczyny zuycia Dyfuzja, zuycie cierne Adhezja Zuycie cierne Zmczenie materiau Szoki termiczne, odrywanie narostu Przecienie mechaniczne

najczciej ustalone w odniesieniu do narzdzi pracujcych w warunkach produkcji wielkoseryjnej lub masowej.

Czym si roni zuycie narzdzia od stpienia narzdzia Zuycie ostrza postpujca w czasie utrata zdolnoci do skrawania (waciwoci skrawnych) jest to funkcja czasu Stpienie ostrza graniczna wielko zuycia. po ktrej narzdzie nie nadaje si do uycia Typowy przebieg zuycia ciernego z = f(t) oraz krzywa intensywnoci zuycia
dz = f (t ) dt

Typowa krzywa zuycia skada si z trzech okresw I okres wstpnego zuycia od t = 0 do t = t1, II okres umiarkowanego zuycia od t1 do t2, III okres przyspieszonego zuycia od t2 do fizycznej utraty zdolnoci ostrza do skrawania, Okres I charakteryzuje si zmniejszajc intensywnoci zuycia (
dz ) ze wzrostem czasu skrawania (t) dt

do staej w przyblieniu wartoci w okresie II. W okresie III intensywno zuycia ostrza wzrasta. W okresach I i II nastpuje przepyw ciepa powstajcego przy skrawaniu z ostrza do materiau obrabianego od strony powierzchni przyoenia. W okresie III wystpuje w momencie rozpoczcia przechodzenia ciepa do ostrza od strony gwnej powierzchni przyoenia. Jeeli zuycie ostrza osigno warto zuycia dopuszczalnego (zdop), wtedy ostrze uznajemy za stpione Trwao ostrza i sposb jego wyraania Trwao ostrza T w [min], jest to czny czas skrawania narzdzia w ustalonych warunkach obrbki do chwili stpienia ostrza. T = t si [min], [s]
i =1 k

gdzie: tsi- czas skrawania ostrzem przejcia i w jednakowych warunkach skrawania k- liczba przej ostrza

Wpyw warunkw skrawania na trwao ostrza Trwao ostrza w decydujcym stopniu zaley od prdkoci skrawania. Posuw i gboko skrawania nie maj na ni praktycznego wpywu. Przyjmuje si, z pewnym uproszczeniem, e dla typowego, stosowanego w przemyle maszynowym zakresu prdkoci skrawania mona j okreli wzorem Taylora: CT T= s v gdzie: CT - staa uwzgldniajca wpyw wszystkich innych czynnikw niewyodrbnionych we wzorze; s - wykadnik potgowy ustalany dowiadczalnie, v - prdko skrawania w [m/min]. Wzr ten dotyczy tylko takich przebiegw funkcji T = f(v), ktre w ukadzie logarytmicznym przedstawiaj lini prost. Technologiczna warstwa wierzchnia
Warstwa wiadomie utworzona przez czowieka w celu uszlachetnienia waciwoci przedmiotu, prowadzce do zmiany mikrostruktury, skadu chemicznego

warstwa wierzchnia to cz materiau, z jednej strony ograniczona rzeczywist powierzchni ciaa staego, a z drugiej materiaem rdzenia, skadajca si z kilku stref przechodzcych pynnie jedna w drug, o zrnicowanych rozmiarach, odmiennych cechach fizycznych i niekiedy chemicznych, w stosunku do cech materiau rdzenia

Geometryczne parametry oceny TWW

Odchyka pooenia jest odchyk dwch pojedynczych elementw czci od ich idealnego geometrycznego pooenia. Odchyka ksztatu jest odchyk powierzchni obrabianej od powierzchni geometrycznej. Mona wyrni nastpujce bdy ksztatu: wypuko - odchylenie od idealnego ksztatu geometrycznego, przy ktrym oddalenie punktw powierzchni rzeczywistej od powierzchni nominalnej zmniejsza si od jej brzegw (kracw) ku rodkowi; stokowo - odchylenie od idealnego ksztatu okrelane jako rnica rednic w dwch przekrojach prostopadych do osi elementu odniesiona do odlegoci midzy tymi przekrojami; niekolisto - odchylenie od idealnego ksztatu wyraajce si w odlegoci midzy powierzchni rzeczywist a obwodem koa opisanego na wybranym obwodzie tej powierzchni; owalno - odchylenie od idealnego ksztatu, przy ktrym kontur powierzchni rzeczywistej stanowi owal, ktrego najmniejsza i najwiksza rednice s w stosunku do siebie prostopade; nieprostoliniowo - odchylenie od idealnego ksztatu wyraajce si jako najwiksza odlego powierzchni rzeczywistej od prostej przylegajcej do tej powierzchni. Falisto pod tym pojciem kryje si ukad regularnie nastpujcych po sobie wzniesie ponad redni lini konturu powierzchni oraz obnie poniej t lini, powstajcych na powierzchni rzeczywistej jako wyniki obrbki mechanicznej elementu maszyny. Chropowato powierzchni jest to zbir nierwnoci wystpujcych w maej odlegoci od siebie. Warto chropowatoci zaley od procesw wytwarzania i rodzaju obrbki. Podstawowe parametry chropowatoci Ra - rednie arytmetyczne odchylenie profilu chropowatoci (jest to rednia arytmetyczna warto bezwzgldnych odchyle profilu od linii redniej m w przedziale odcinka elementarnego) y Ra = n n . Rz - wysoko chropowatoci wedug 10 punktw (rednia arytmetyczna warto bezwzgldnych wysokoci piciu najwyszych wzniesie profilu chropowatoci i piciu najniszych wgbie profilu chropowatoci w przedziale odcinka elementarnego).
5 1 5 RZ = y pi + y yi 5 i =1 i =1

gdzie: ypi - wysoko i-tego wzniesienia profilu, yvi - gboko i-tego wgbienia profilu. Rm maksymalna wysoko chropowatoci (odlego midzy lini wzniesie profilu chropowatoci a lini wgbie profilu w przedziale odcinka elementarnego)
Rm = R p + Rv

gdzie: Rp - maksymalna wysoko wzniesienia profilu chropowatoci,

Rv - maksymalna gboko wgbienia profilu chropowatoci. Udzia materiaowy profilu chropowatoci Rmr(c) Stosunek dugoci materiaowej do dugoci odcinka pomiarowego jest udziaem materiaowym profilu: Rmr(c) =
M(c ) n

Wykres zalenoci udziau materiaowego profilu od poziomu c jest krzyw udziau materiaowego, znan take jako krzywa Abbota-Firestona lub w skrcie krzywa Abbota (rys. 6.). Krzyw Abbota rysuje si zazwyczaj specyficznym ukadzie, udzia materiaowy (wyraony procentowo) odmierzajc na osi odcitych, a poziom c, jako procent cakowitej wysokoci profilu Rt na osi rzdnych (warto zerowa na grze). Taki ukad krzywej ma charakter pogldowy, gdy odpowiada kierunkom na rysunku profilu (profilogramie).

Rys. 6. Profil powierzchni i krzywa udziau materiaowego (krzywa Abbota) Ksztat krzywej Abbota mwi o odpornoci powierzchni na zuycie. Gwnym celem wszystkich sposobw obrbki wykaczajcej (gadkociowej) jest zwikszenie udziau materiaowego profilu chropowatoci i uzyskanie krzywej Abbota o odpowiednim ksztacie. Skrawalno materiaw jej wskaniki Skrawalno- pena charakterystyka danego materiau okrelajca jego podatno na obrbk skrawaniem. Skrawalno jest uzaleniona od: - skadu chemicznego, struktury materiau - sposobu rodzaju i odmiany obrbki skrawaniem - ksztatu i waciwoci materiau ostrza narzdzia - stanu i waciwoci obrabiarki - warunkw skrawania Wskaniki skrawalnoci: - okresowa prdko skrawania VCT- Jest to taka warto prdkoci ruchu gwnego, ktra( w rozpatrywanych warunkach obrbki) powinna umoliwi uzyskanie rzeczywistej wartoci okresu trwaoci co najmniej rwnej wartoci zaoonej.

VC T = CV T f Yv a p
CVT = CV T
1 k

Xv

- trwao ostrza (T, Vr, liczba sztuk, operacji)

- jako powierzchni obrobionej (Ra, Rz, struktura warstwy wierzchniej) - opory skrawania (siy skrawania, moment, moc) - amanie wira (rodzaj wira, zakres amania) Rozkad skadowych siy cakowitej przy toczeniu

Fc- (skrawania) dziaa w kierunku zgodnym z wektorem prdkoci ruchu gwnego Ff- (posuwowa) jest rwnolega do kierunku posuwu Fp- (odporowa) jest prostopada do powierzchni obrabianej oraz do skadowych Fc i Ff Wielkoci charakteryzujce zmienno si w czasie skrawania a) Sia rednia Pm (Mm) oraz amplituda siy Pa (Ma) Pm= 0, 5 (Pmax + Pmin) Pa= 0, 5 (Pmax - Pmin) wspczynnik staoci obcienia k =
Pm Pa 1 Pa = k Pm

wspczynnik zmiennoci obcienia = wspczynnik asymetrii cyklu R =

Pmin k 1 = Pmax k +1 1 Pmax k +1 = wspczynnik dynamicznoci = = R Pmin k -1

b) czas trwania impulsu siy tskr w min rwny czasowi skrawania c) czstotliwo zmian f w Hz Sposoby pomiaru si i temperatur metoda obcego termoelementu - polega na wprowadzeniu do ostrza narzdzia, w uprzednio wywiercony otwr, termoelementu. Przy zastosowaniu tej metody nie mona zmierzy temperatury

maksymalnej, gdy ze wzgldu na spywajcy wir nie mona wyprowadzi gorcego spojenia na powierzchni natarcia. Chcc zmierzy temperatury zblione do maksymalnej, doprowadzamy gorce spojenie termoelementu (termopary) jak najbliej powierzchni natarcia (minimalna uzyskiwana praktycznie odlego jest rzdu 0,5 [mm]. Czuo metody zaley od rodzaju zastosowanego termoelementu. Wyniki pomiarw obarczone s bdem wynikajcym z wpywu otworu na pole temperatur narzdzia. metoda p obcego termoelementu- rni si tym od metody obcego termoelementu, e jednym z materiaw termoelementu jest materia samego narzdzia. Cienki drut konstantowy wprowadzony w otwr o rednicy ok. l mm jest nastpnie otworem o rednicy ok. 0.4 [mm] wyprowadzony na powierzchni natarcia lub przyoenia i na niej 4 zaklepany. Zalet tej metody w stosunku do poprzedniej jest atwiejsza zmiana miejsca zaklepania drutu, a tym samym mono wykonania pomiarw pola temperatur na powierzchniach narzdzia. Z tych samych wzgldw, co poprzednio, nie mona zmierzy temperatury maksymalnej. Wzorcowanie termoelementu p obcego jest trudniejsze ni termoelementu obcego. metoda termoelementu naturalnego jednonarzdziowa. W tym przypadku termoelement stanowi narzdzie oraz przedmiot obrabiany. Gorcym spojeniem termoelementu naturalnego jest powierzchnia styku narzdzia z przedmiotem obrabianym i wirem. W obszarze styku istnieje gradient temperatury, ktry sprawia, e cae gorce spojenie moe by uwaane za zbir elementarnych gorcych spoje o rnych temperaturach. Miernik wskazuje zatem pewn wypadkow warto siy termoelektrycznej odpowiadajc temperaturze zawartej pomidzy max i min w obszarze styku narzdzia z materiaem. Metoda pomiaru jest prosta i praktycznie wymaga tylko izolowania noa od imaka noowego dwunarzdziowa eliminuje konieczno kadorazowego wzorcowania termoelementu przy zmianie materiau obrabianego. Termoelementem w tej metodzie s dwa noe, identyczne co do ksztatu, ale z ostrzami z rnych materiaw (najczciej stal szybkotnca, oraz wgliki spiekane). Obydwa noe skrawaj w identycznych warunkach, a zatem rodzaj materiau rodkowej czci termoelementu (materia obrabiany) nie wpywa na warto powstaej siy termoelektrycznej. Budowa i zasada dziaania tensometrycznego siomierza tokarskiego jest to siomierz rezystancyjny, w ktrym do pomiaru siy wykorzystuje si zaleno zmian rezystancji (opornoci) ukadu tensometrw poczonych z elementem sprystym, od zmian wartoci siy dziaajcej na ten element. Siomierze tensometryczne buduje si z tensometrami: metalowymi drutowymi lub foliowymi wykonywanymi zwykle z konstantanu i naklejonymi na element sprysty oraz pprzewodnikowymi (zwykle z krzemu lub germanu), poczonymi w ukadzie poowy lub penego mostka Wheatstonea.

Budowa
Pomidzy tensometrami wykowymi i kratowymi przedstawionymi na rys. 6.3., rnica polega na wyeliminowaniu przej midzy rwnolegymi pasmami drutu oporowego tensometrw kratowych. Powoduje to niewraliwo tensometrw kratowych na odksztacenia prostopade do kierunku uoenia drutu oporowego. Tensometry foliowe (rys. 6.3.c) wykonuje si trawic chemicznie cienk foli z materiau oporowego poczon trwale z podkadem ywicznym. Dziki temu drut oporowy o przekroju okrgym zosta zastpiony pasmami o przekroju prostoktnym o duym stosunku szerokoci do gruboci, co stwarza bardzo dogodne warunki odprowadzania ciepa. W zwizku z tym przez tensometry foliowe moe pyn znacznie wikszy prd, bez szkody dla dokadnoci pomiaru. Do naklejenia tensometrw na odksztacajcy si pod wpywem siy element stosuje si rne kleje (najczciej nitrocelulozowy lub ywice epoksydowe). Kierunek pasm oporowych tensometru musi by zgodny z kierunkiem mierzonych odksztace, wwczas pasma oporowe zmieniaj sw dugo i tensometr zmienia sw rezystancj proporcjonalnie do wyduenia. Poniewa elementy spryste siomierzy tokarskich mog si odksztaca w granicach sprystoci (prawo Hookea), to wzgldne zmiany rezystancji (opornoci) tensometrw R/R nie przekraczaj na og wartoci 1%o. Powoduje to konieczno stosowania ukadw mostkowych, umoliwiajcych dokadne pomiary maych zmian rezystancji (mostek Wheatstonea). Zbudowany w byej Katedrze Obrbki Metali tensometryczny

trjukadowy siomierz tokarski mocuje si na suporcie w miejsce imaka narzdziowego. Elementem podatnym (sprystym), ktry odksztaca si pod wpywem mierzonych si skrawania jest dwustopniowa cienkocienna rura, w ktrej mocuje si n. Rura utwierdzona jest w sztywnym ktowniku, poprzez ktry siomierz mocowany jest na suporcie tokarki. Jeeli siomierz nie jest obciony si Fc wwczas rezystancje tensometrw R1 i R2 s sobie rwne. Pod wzgldem dziaania siy Fc tensometr R1 ulega wydueniu i jego oporno bdzie rwna R1 + R, natomiast tensometr R2 jest ciskany i jego oporno maleje rwnajc si R2 - R. Mostek zostaje wytrcony z rwnowagi, w gazi rodkowej pojawia si prd i galwanometr wychyla si proporcjonalnie do wartoci siy Fc . Pod wpywem siy Pp tensometry R1 i R2 ciskane s rwnomiernie, co nie wpywa na rwnowag mostka sucego do pomiaru siy Fc . Podobnie oba tensometry R1 i R2 odksztacaj si identycznie pod wpywem dziaania siy FF , a zatem rwnie skadowa Ff nie wpywa na zmian sumarycznej opornoci tych tensometrw i nie zakca pomiaru skadowej Fc. Ewentualne zmiany temperatury powoduj jednakowe odksztacenie obu tensometrw czynnych R1 i R2 nie majc rwnie wpywu na rwnowag mostka i odczyt wartoci siy Fc. Podobnie dziaa ukad pomiarowy skadowej Ff, w ktrym tensometrami czynnymi s tensometry R3 i R4 poczone w identycznym ukadzie mostkowym jak dla pomiaru siy Fc. Inaczej poczono tensometry czynne R5 i R6 suce do pomiaru skadowej Fp. Szeregowe poczenia tensometrw R5 i R6 w jednej gazi czynnej mostka, naklejonych po przeciwnych stronach rury, spowodowane jest koniecznoci kompensacji wpywu siy Ff na pomiar siy Fp. Wzrost opornoci tensometru R5 rozciganego si Ff kompensowany jest przez identyczne zmniejszenie si opornoci tensometru R6 ciskanego si Ff. Jeeli sia Fp nie dziaa, to mostek jest w rwnowadze, gdy oporno gazi czynnej R5 +R6 jest rwna opornoci drugiej, symetrycznie pooonej gazi, w ktrej wczone s tensometry R7 + R8, suce do kompensacji temperatury przy pomiarze skadowej Fp. Pod wpywem siy Fp oba tensometry czynne zmniejszaj swoj oporno podczas gdy tensometry kompensacyjne R7 i R8 praktycznie jej nie zmieniaj, co powoduje wytrcenie mostka z rwnowagi i wskazanie galwanometru G proporcjonalne do wartoci siy Fp. W praktyce wzajemne wpywy skadowych na siebie zale od jednakowych wasnoci i wymiarw tensometrw oraz dokadnoci geometrycznej ich przyklejenia i przy starannym wykonaniu siomierza nie przekraczaj 2%. Budowa narzdzi jednolitych i skadanych

A cz robocz, obejmujc wszystkie elementy narzdzia, zwizane z procesem skrawania, B cz chwytow, suc do zamocowania narzdzia w obrabiarce, C cz czc, wystpujc tylko w pewnej grupie narzdzi trzpieniowych. a) W czci roboczej wyrnia si: A1 cz skrawajc, wykonujc gwn prac skrawania: w narzdziach jednoostrzowych cz skrawajca pokrywa si z czci robocz; w narzdziach wieloostrzowych cz skrawajca odpowiada gwnej krawdzi skrawajcej lub czci zdzierajcej narzdzia, A2 cz wykaczajca (kalibrujca), odpowiadajca w wikszoci przypadkw pomocniczej krawdzi skrawajcej lub ostatniemu fragmentowi narzdzia, ktry powoduje ostateczne wykoczenie powierzchni, A3 cz prowadzca, ktrej zadaniem jest ustalenie pooenia narzdzia w stosunku do przedmiotu; w niektrych przypadkach pokrywa si z czci wykaczajc (wierto), w innych jest ona wyranie wyodrbniona (np. tzw. pilot w pogbiaczach). b) Cz chwytowa i jej rodzaje

trzpieniowe (narzdzia, w ktrych cz robocza stanowi jedn cao z czci chwytow) z chwytami walcowymi stosowane we wszystkich narzdziach do szybkiego mocowania w oprawkach dwu- lub trzyszczkowych lub oprawkach z tulej rozprn; obecnie najbardziej rozpowszechnione z chwytami stokowymi: ze stokiem Morsea (konwencjonalne wierta, pogbiacze, wytaczada), stokiem metrycznym lub niesamohamownym stokiem 7:24, stosowanym we frezarkach (gowice frezarskie), z chwytami kwadratowymi lub prostoktnymi (konwencjonalne noe tokarskie, strugarskie i dutownicze) nasadzane (narzdzia, w ktrych funkcj chwytu spenia otwr osadczy, gniazdo) z gniazdami walcowymi: zwykymi (dutaki obwiedniowe), z rowkiem zabierakowym podunym (frezy osadzane na trzpieniach frezarskich), z rowkiem zabierakowym poprzecznym (frezy walcowo-czoowe, gowice frezowe), z gniazdami stokowymi (stosowane w bardzo ograniczonym zakresie, gwnie do rozwiertakw nasadzanych) c) Cz czca nie odgrywa bezporedniej roli ani w procesie skrawania, ani przy zamocowaniu narzdzia. Wystpuje tylko w niektrych z narzdzi trzpieniowych z jednej z dwch przyczyn: z przyczyn technologicznych uatwia wykonanie narzdzia; cz czca jest wwczas krtka i nosi nazw szyjki (np. w wiertach), z przyczyn funkcjonalnych powoduje odsunicie czci roboczej od czci chwytowej (np. noe wytaczaki). Opis czci roboczej narzdzia geometria ostrza Ostrze cz robocz narzdzia ograniczaj trzy powierzchnie: powierzchnia natarcia, po ktrej spywa wir podczas skrawania, gwna powierzchnia przyoenia, stykajca si z powierzchni obrabian, pomocnicza powierzchnia przyoenia, stykajca si z powierzchni obrobion. W wyniku przecinania si tych powierzchni powstaj dwie krawdzie skrawajce: gwna krawd skrawajca jest to wynik przecinania si powierzchni natarcia z gwn powierzchni przyoenia, pomocnicza krawd skrawajca jest to wynik przecinania si powierzchni natarcia z pomocnicz powierzchni przyoenia. Naroe- punkt przecicia krawdzi skrawajcej gwnej z pomocnicz Materiay narzdziowe a) stal szybkotnca- zachowuj twardo i zdolno skrawania przy prdkociach skrawania i grubociach warstwy skrawanej wywoujcych nagrzanie si narzdzi do temperatury 650C. W skad- oprcz wgla, manganu, krzemu wystpujcych we wszystkich stalach oraz domieszek szkodliwych, jak siarka i fosfor- wchodz skadniki stopowe: wolfram, chrom, wanad, kobalt oraz molibden. Rozrniamy stale szybkotnce o zawartoci wolframu 15-20% i stale niskostopowe o zawartoci wolframu 8-10% stosowane s gwnie na wieloostrzowe narzdzia skrawajce, czsto na narzdzia wykrojnikowe, a take na narzdzia do obrbki plastycznej na zimno i gorco. Stal spiekana (PM) ma zwikszon zawarto azotu, jej twardo po hartowaniu i odpuszczeniu wynosi 70 HRC, a wytrzymao na zginanie 400-500 MPa. Jednorodna struktura w caym przekroju. Pokryte azotkiem tytanu- maj atrakcyjny kolor zoty, znacznie zwiksza jego trwao,

b) Wgliki spiekane- odznaczaj si najlepszymi spord wszystkich stali narzdziowych waciwociami skrawanymi, charakteryzuj si twardoci zblion do twardoci diamentu oraz du odpornoci na cieranie, przekraczajc odporno stali szybkotncych, zachowuj twardo i odporno na cieranie w wysokiej temperaturze 700-1000C, skadnikami s wolfram lub wgliki wolframu i tytanu, rzadziej tytanu i niobu, zwizane kobaltem, Im wicej kobaltu zawiera spiek, tym bardziej jest on mikki i cigliwy. c) Ceramika tlenowa- skada si prawie wycznie z tlenku aluminium, dlatego bywa nazywana ceramik czyst. Dodanie niewielkiej iloci tlenku cyrkonu (ZrO2) znacznie poprawia wytrzymao i udarno, stosuje si take dodatki tlenku magnezu (MgO), tytanu (TiO) wpywaj one na zagszczenie materiau i rwnomierno ziarna, a przez to popraw waciwoci skrawanych, w temperaturze pokojowej twardo Al2O3 wynosi 1550-1700 HV, a wytrzymao na ciskanie ok. 270 MPa. Gwne zalety czystej ceramiki tlenowej to zachowanie tej twardoci w wyszych temperaturach ni wgliki spiekane oraz mae powinowactwo z metalami i nieuleganie reakcjom chemicznym ( stabilno chemiczna). Dziki temu nie tworzy si na nich narost oraz nie ulegaj dyfuzji i utlenianiu, wad jest nisza ni w przypadku wglikw wytrzymao na zginanie i odporno na uderzenia oraz za przewodno cieplna. Narzdzia z ceramiki tlenowej mog by stosowane przy 2-3-krotnie wyszych prdkociach skrawania ni wgliki spiekane. Czciowe usunicie ujemnych stron czystej ceramiki tlenowej uzyskano przez dodanie 20-40% wglika i azotku tytanu. Wprowadzenie fazy metalicznej poprawia przewodno ciepln, a co za tym idzie odporno na szok termiczny. Wysza jest take udarno, d) ceramika azotkowa- sam azotek ma nisk gsto, wysok wytrzymao zachowywan do ok. 1000C, nisk rozszerzalno i wysok przewodno ciepln. Oprcz azotku krzemu zawiera tlenek aluminium Al2O3, kilka procent tlenku itru Y2O3, zachowuje sw twardo przy wyszych temperaturach ni wgliki spiekane i jest zarazem wytrzymalsza i bardziej odporna na szok termiczny ni ceramika tlenowa. Nie ma tak dobrej stabilnoci chemicznej przy obrbce stali, dobrze nadaje si do obrbki eliwa szarego zarwno na sucho jak i z chodziwem z prdkociami przekraczajcymi 450m/min. e) Cermetale- powstay z poczenia dwch okrele: ceramika i metal. Przez pojecie cermetal rozumie si czstki ceramiczne na bazie wglika tytanu (TiC) i azotku tytanu (TiN)- bdce nonikami twardoci, spojone metalami, Ni, Co, a take Mo- tworzcymi faz wic. Maa skonno do dyfuzji i niewielki wspczynnik tarcia wpywaj korzystnie na uzyskiwanie wysokiej jakoci obrobionej powierzchni. Wiksza twardo w podwyszonych temperaturach oraz odporno na utlenianie zapewnia im wiksz stabilno przy wyszych prdkociach i temperaturach skrawania w porwnaniu z wglikami spiekanymi. Przewodno cieplna jest okoo cztery razy mniejsza ni ostrzy z wglikw spiekanych, co powoduje, e dua cz powstajcego ciepa zostaje odprowadzona z wirami i nie jest przejmowana przez obrabiany przedmiot czy narzdzie. Dua wytrzymao cieplna pozwala na stosowanie wikszych prdkoci skrawania w porwnaniu z konwencjonalnych wglikw spiekanych. f) materiay super twarde- szecienny azotek boru (CBN) zwany take borazonem twardoci ustpuje jedynie diamentowi, zachowujc j w bardzo wysokich temperaturach. Nie wystpuje naturalnie w przyrodzie jest wytwarzany przy uyciu technologii opracowanej do produkcji syntetycznych diamentw, w porwnaniu z ceramika jest twardszy, bardziej odporny na cieranie, bardziej wytrzymay, ma jednak gorsz stabilno chemiczn oraz odporno na szok termiczny, borazon nie powinien by stosowany do obrbki materiaw o twardoci niszej ni 48 HRC, poniewa zuycie ostrza jest wtedy wiksze- im materia jest twardszy tym zuycie jest mniejsze, stosuje si umiarkowane prdkoci skrawania i raczej mae posuwy, g) diament- ( odmiana alotropowa wgla) jest najtwardszym ze wszystkich materiaw, twardo zachowywana w wysokiej temperaturze zapewnia mu niezwyka odporno na cieranie, maa wytrzymao na zginanie, nie do obrbki stali przez proces grafityzacji diamentu w atmosferze z elazem, przy niklu tez, moe by tez spowodowana przez przekroczenie ok. 650C

h) spieki ceramiczne - Ceramika biaa (tlenkowa) - Spieki oparte na tlenku aluminium Al2O3 odporna na wysokie temp., bardzo twarda lecz krucha, mao odporna na uderzenia i zmczenia cieplne, nie naley stosowa cieczy obrbkowych. - Ceramika czarna - Mieszane spieki tlenkowo wglikowe Al2O3 + 30-40% TiC (czasem TiN) wiksza ni ceramika biaa twardo, wytrzymao na zginanie, mniejsza krucho, moe zastpi szlifowanie, nie naley stosowa cieczy obrbkowych. - Ceramika szara (krzemowa) - Spieki oparte na Si3N4 dua przewodno cieplna, maa rozszerzalno cieplna, odporna na wielokrotne nage zmiany temp. stosujemy ciecze obrbkowe do toczenia i frezowania eliw, stopw Ni vc do 1000 m/min, posuw f do 0,3 mm/obr - Sialony - Si5AlON7 Wasnoci mechaniczne i fizyczne zblione do Si3N4, a chemiczne do Al203 do obrbki eliw i stopw Ni, vc do 1000m/min, f=0,25-1 mm/obr. WZORY vc - prdko ruchu gwnego (prdko skrawania)
vc =

Vf - prdko ruchu posuwowego


V f = ft = f

D n
1000

n = fz

z n

D rednica narzdzia lub przedmiotu obrabianego (d) [mm] n prdko obrotowa [obr/min] 1000 vc n= D Ve - prdko wypadkowa (efektywna)

ft posuw minutowy [mm/min] f posuw na obrt [mm/obr] fz posuw na ostrze [mm/ostrze] z liczba ostrzy f f fz = t = zn z mm Czas skrawania ts czas kontaktu ostrza z materiaem obrabianym
L L = [min] vf fz z n

ostrze

2 Ve = vc +V f2

ts =

You might also like