Ks. Artur Malina Pisma Janowe Ewangelia !wiczenia 1 2006.10.10.

!wiczenia 1. Specyfika czwartej Ewangelii

Znaczenie wielo!ci Ewangelii wynika ze !cis"ej relacji mi#dzy ich form$ a
tre!ci$. Mwi$c o jedno!ci Bo%ego objawienia, ktre przynosi czterokszta"tna
Ewangelia (tetramorfon euangelion, quadriforme evangelium), Ireneusz z Lyonu
odwo"uje si# do symboliki czterech zwierz$t/istot %ywych. Symbolika ta
zaczerpni#ta jest z biblijnych wizji (Ez 1,5-6.10; Ap 4,6-7). Odniesienie tej
symboliki do liczby Ewangelii kanonicznych jest oryginalne. Jeszcze bardziej
znacz$ce jest uzasadnienie przyporz$dkowania poszczeglnych symboli
Ewangeliom:

Ireneusz z Lyonu, Zdemaskowanie i zbicie fa"szywej wiedzy znane pod
skrtowym tytu"em Adversus haereses.
Okazj$ do napisania dzie"a jest pro!ba przyjaciela Ireneusza, aby przedstawi& i
zaj$& stanowisko wobec gnostyckiego systemu Walentyna. Pi#& ksi$g, ktre nie
stanowi$ jednolitego dzie"a, lecz narasta"y rozwijaj$c pewne tematy i uzupe"niaj$c
zagadnienia, zajmuje si# nast#puj$cymi kwestiami: I. zdemaskowanie nauk
gnostyckich; nast#pne ich obalenie na podstawie: II. rozumu; III. tradycji i nauki
aposto"w; IV. na podstawie s"w Pana (oraz proroctw ST-u); IV. traktuj$c o
rzeczach ostatecznych. W trzeciej ksi#dze mwi o czterokszta"tnej Ewangelii
(3,11,8 eujagge/lion tetra/ morfon). Uzasadnia liczb#, odwo"uj$c si# do tradycji
apostolskiej oraz do symboliki stworzenia i objawienia: cztery strony !wiata z
czterema wiatrami, cztery przymierza z ludzko!ci$ (Noe, Abraham, Moj%esz i
Jezus) oraz czterej cherubini, ktrzy nios$ tron Bo%y (wg Ps 79,2 Bg jest oJ
kaqh/meno epi tw! n ceroubin; wg Ps 80,2: c:: ::).
Adversus haereses, III,11,8:
Jest jasne, %e nie ma wi#cej ani mniej, tylko te cztery Ewangelie. Poniewa%
istniej$ cztery strony !wiata, w ktrym %yjemy, i cztery g"wne wiatry, a Ko!ci"
jest rozsiany po ca"ym !wiecie. A dalej, filarem i utwierdzeniem Ko!cio"a jest
Ewangelia i Duch %ycia, wobec tego Ko!ci" ma cztery filary, ktre ze wszystkich
stron tchn$ nieskazitelno!ci$ i ludzi darz$ %yciem. Z tego jasno wynika, %e S"owo,
ten Artysta wszechrzeczy, ktry siedzi na cherubinach (Ps 79,2) i wszystko
obejmuje (Mdr 1,7) objawiwszy si# ludziom, da" nam czterokszta"tn$ Ewangeli#
(tetramorfon euangelion quadriforme evangelium), jednym Duchem o%ywion$.
Podobnie mwi i Dawid, b"agaj$c o Jego przyj!cie: Ktry siedzisz na cherubach,
uka# si$ (Ps 79,2). Cherubini bowiem maj$ cztery oblicza, a te ich oblicza s$
obrazem dzia"ania Syna Bo%ego.
Zwierz$ pierwsze powiada podobne do lwa (Ap 4,7) charakteryzuj$ce jego
skuteczn$ moc, suwerenno!& i krlewsko!&.
Drugie (za%) podobne do cielca, co wskazuje na godno!& ofiarnika i kap"ana.
Trzecie zwierz$, maj&ce oblicze jakby cz"owieka, co jasno opisuje jego przyj!cie
jako cz"owieka.
A czwarte podobne do or"a lataj&cego, co oznacza sp"ywaj$c$ na Ko!ci" "ask#
Ducha.
Ewangelie zatem odpowiadaj$ tym figurom, na ktrych siedzi Chrystus.
Jedna z nich (!w. Jana) opisuje przedwieczne, pe"ne mocy i chwa"y Jego
narodzenie i zaczyna tak:
Na pocz&tku by"o S"owo,
A S"owo by"o u Boga,
a Bogiem by"o S"owo.
A dalej:
Wszystko przez Nie si$ sta"o,
a bez Niego nic si$ nie sta"o.
Dlatego zarwno osoba autora, jak i jego Ewangelia zas"uguje na pe"ne i
ca"kowite zaufanie.
Ewangelia wed"ug 'ukasza ma charakter hieratyczny (=kap"a(ski) i zaczyna si#
od kap"ana Zachariasza, sk"adaj$cego ofiar# Bogu. Ju% przygotowano karmnego
cielca, ktry mia" by& zabity po powrocie m"odszego syna (por. 'k 15,30).
Mateusz za! opowiada o narodzeniu Chrystusa jako cz"owieka: Rodowd Jezusa
Chrystusa, Syna Dawida, Syna Abrahama (1,1) i znw: A z narodzeniem
Chrystusa by"o tak (1,18). Ewangelia ta przedstawia wi#c Chrystusa w ludzkiej
postaci i dlatego na wszystkich jej kartach wyst#puje Chrystus jako cichy i
pokornego serca.
Natomiast Marek rozpoczyna od Ducha proroczego zst#puj$cego na ludzi z
wysoka i pisze: Pocz&tek Ewangelii... jako napisane jest u Izajasza proroka...
Obraz tej Ewangelii jest lotny i uskrzydlony, dlatego tre!& jest zwarta i !piesznie
naprzd biegn$ca, bo to cecha w"a!ciwa prorokom.
Ot% tak samo S"owo Bo%e: Z patriarchami przed Moj%eszem rozmawia"o z
wysoko!ci Bstwa i chwa"y; z tymi, co byli pod Prawem, ze stanowiska
kap"a(skiego, a gdy nast#pnie sta" si# dla nas cz"owiekiem, zes"a" na ca"y !wiat dar
niebieskiego Ducha, os"aniaj$c nas skrzyd"ami swoimi.
Jakie wi#c by"o dzie"o zbawienia Syna Bo%ego, taka sama by"a forma
(symboliczna) zwierz$t; jaka forma zwierz$t, taki i charakter Ewangelii.
Czterokszta"tne za! zwierz#ta czterokszta"tna i Ewangelia i czterokszta"tne dzie"o
Chrystusa: Dlatego to rodzaj ludzki otrzyma" cztery przymierza:
pierwsze po potopie przy t#czy,
drugie za Abrahamem, w znaku obrzezania,
trzecie w nadaniu Prawa przez Moj%esza,
czwarte przymierze Ewangelii przez Pana naszego Jezusa Chrystusa.

Zadanie:

Prosz" wskaza# r$nice %wiadcz&ce o odmiennej koncepcji teologicznej.
Struktura oglna opisu (Galilea, droga do Jerozolimy). Ilustracja relacji mi#dzy
Ewangeliami sprzeczno!ci i rozbie%no!ci? (Porwnanie prologw? Czy 4.
Ewangelia przedstawia chrzest Jezusa? Ile razy Jezus wyrzuci" kupcz$cych ze
!wi$tyni? Czy ostatnia wieczerza by"a uczt$ paschaln$? Kto nis" krzy%?...)