Optyka geometryczna - wprowadzenie.

Założeniem optyki geometrycznej jest, że światło rozchodzi się jako strumień promieni.
Przyjmuje się też, że promienie te biegną prostoliniowo od źródła światła.

Zjawiska optyki geometrycznej

Na wstępie napisano, że bieg promieni świetlnych jest prostoliniowy. Jest to stwierdzenie

nieprecyzyjne, ponieważ odnosi się ono tylko do sytuacji, gdy ośrodek jest jednolity
(jednorodny). W przypadku, gdy ośrodek się zmienia - np. światło dochodzi do granicy
powietrza i wody, zachodzi najczęściej zmiana kierunku rozchodzenia się światła.
Odpowiadają za to dwa główne zjawiska:
Nie łam się!
- odbicie światła Światło się załamuje - Ty już nie musisz.
- załamanie światła

Odbicie światła

Światło padające na granicę dwóch ośrodków może ulec odbiciu. Dzieje się tak bardzo często,
przy czym dodatkowo część wiązki świetlnej może dodatkowo ulegać załamaniu (patrz
zjawisko załamania).

Prawo odbicia światła

β=α

Kąt odbicia równy jest kątowi padania.

Kąty - padania i odbicia leżą w jednej płaszczyźnie.

Typowe, najbardziej nam znane odbicie zachodzi wtedy, gdy drugi ośrodek jest w ogóle
nieprzepuszczalny dla światła. Jeżeli dodatkowo w tym drugim ośrodku światło nie jest
pochłaniane, to cała wiązka ulega odbiciu. W ten sposób otrzymujemy zwierciadło.
Załamanie światła

Załamanie różni się zdecydowanie od odbicia, ponieważ w jego wyniku światło zmienia
ośrodek w którym się rozchodzi. Wraz ze zmianą ośrodka dochodzi najczęściej do zmiany
kierunku rozchodzenia się światła.

Ogólnie - światło będzie się załamywać prawie zawsze gdy zmienia się ośrodek.

Warto dość mocno skojarzyć sobie załamanie ze zmianą ośrodka

Załamanie światła jest podstawowym zjawiskiem na którym opiera się funkcjonowanie

soczewek i pryzmatów.

Prawo załamania światła

Zmiana kierunku promieni świetlnych podczas załamania nie jest przypadkowa. Opisuje to prawo załamania
światła nazywane niekiedy prawem Snelliusa
Prawo załamania światła łączy ze sobą dwa kąty - kąt padania na powierzchnię
rozgraniczającą dwa ośrodki i kąt załamania powstający gdy promień przejdzie granicę i
zacznie się rozchodzić w drugim ośrodku (patrz rysunek).
Warto zwrócić uwagę na fakt, że kąty padania i załamania są liczone od normalnej do
powierzchni, a nie od samej powierzchni.
Prawo załamania – α – kąt padania
postać 1 - podstawowa
β – kąt załamania
v1 – prędkość światła w ośrodku 1
v2 – prędkość światła w ośrodku 2

Inne postacie prawa załamania

Zdefiniujemy wielkość zwaną bezwzględnym współczynnikiem załamania ośrodka:

v – prędkość światła w ośrodku
c – prędkość światła w próżni (c = 299 792 458 m/s)
n – bezwzględny współczynnik załamania

n1 – bezwzględny współczynnik załamania ośrodka 1

n2 – bezwzględny współczynnik załamania ośrodka 2
c - prędkość światła w próżni

Ta wersja prawa załamania wiąże kąty padania i załamania z bezwzględnymi współczynnikami

załamania w obu ośrodkach.

Sformułowanie słowne:
Stosunek sinusa kąta padania, do sinusa kąta załamania jest równy stosunkowi
bezwzględnego współczynnika załamania ośrodka do którego przechodzi fala, do
bezwzględnego współczynnika załamania ośrodka z którego fala pada na powierzchnię
rozgraniczającą oba ośrodki.

Jest jeszcze trzecia postać prawa załamania. Powstaje ona po zdefiniowaniu nowej wielkości
zwanej względnym współczynnikiem załamania:
n1 – bezwzględny współczynnik załamania ośrodka 1
n2 – bezwzględny współczynnik załamania ośrodka 2
n12 – współczynnik załamania (względny) ośrodka 2 względem
ośrodka 1
Warto zwrócić uwagę na fakt, że względny współczynnik załamania czyta się od tyłu:
– jest to współczynnik załamania ośrodka drugiego (do którego wchodzi światło) względem
ośrodka pierwszego (z którego przychodzi światło).

Po podstawieniu względnego współczynnika załamania do 2 postaci prawa załamania

otrzymamy

Zatem stosunek sinusa kąta padania do sinusa kąta załamania jest równy względnemu
współczynnikowi załamania światła ośrodka do którego światło wpada względem ośrodka z
którego światło wychodzi.
Względny współczynnik załamania decyduje o tym jak bardzo światło ma tendencję do skręcania swego kierunku
podczas przechodzenia do innego ośrodka.
Z kolei znajomość bezwzględnych współczynników załamania umożliwia szybkie obliczenie prędkości światła w
danych ośrodku, wg wzoru .