You are on page 1of 2

Siatka dyfrakcyjna

Siatką dyfrakcyjną nazywamy szereg wzajemnie równoległych i leżących w równych


odstępach szczelin. Odległości między sąsiednimi szczelinami nazywamy stałą siatki.
Zazwyczaj siatkę dyfrakcyjną stanowi szereg rys na szkle, przestrzenie między rysami spełniają
rolę szczelin. Światło, padając na siatkę dyfrakcyjną, doznaje ugięcia na każdej szczelinie i w
płaszczyźnie ogniskowej soczewki zbierającej daje maksima podobne jak w przypadku
pojedynczej lub podwójnej szczeliny. Maksima promieni ugiętych są szczególnie wyraźne, gdy
wzmacniają się promienie wychodzące ze wszystkich szczelin. Następuje to wtedy, gdy
między promieniami wychodzącymi z dwóch sąsiednich szczelin różnica dróg wynosi kλ,
czyli dla kąta β określonego wzorem:
d sinβ=kλ
Różnica dróg skrajnych promieni wynosi wtedy:
N d sinβ1=Nkλ
gdzie N oznacza liczbę szczelin.

Pierwsze minimum boczne otrzymamy wtedy, gdy wygaszają się promienie pochodzące od pierwszej skrajnej i
środkowej szczeliny. Wtedy promienie z kolejnych par liczonych od jednej krawędzi siatki i od środka zawsze się
wygaszają. Odległość
tych szczelin wynosi 0,5Nd, a różnica
dróg: 0,5Ndsinβ.
Warunek na minimum przyjmuje postać:
sinβk = kλ / Nd
Dla k =N otrzymamy pierwsze maksimum. Zatem pomiędzy kolejnymi maksimami występuje N -1 minimów oraz
N - 2 maksimów wtórnych, w których jest bardzo małe natężenie. Sinus kąta odchylenia β dla najbliższego
minimum otrzymamy, dodając
sinβ’k = kλ/d + λ/Nd
Dwie linie wodorowe λ + δ λ i λ możemy rozróżnić wtedy, gdy ich przesunięcie kątowe (różnica sinusów kąta
ugięcia) będzie przynajmniej takie, że maksimum jednej linii przypadnie na minimum drugiej, czyli:
k/d(λ + δ λ) = kλ/d + λ/Nd
stąd:
λ/ δ λ = kN
Wielkość λ/ δ λ nazywa się zdolnością rozdzielczą siatki. Jak wynika ze wzoru zdolność rozdzielcza jest
proporcjonalna do całkowitej liczby rys N i do rzędu ugięcia k.

Budowa spektrometru
Przyrząd składa się z dwóch ramion ruchomego (1) i
nieruchomego (2). Wsporniki (3) i (4) służą do
podtrzymywania ramion. Wspornik (4) jest połączony
na stałe, a wspornik (3) obrotowo z prętem (5)
podstawy (6). Na ramieniu (2) mocuje się obiektyw
kolimatora (7) i jego szczelinę (8). Luneta składająca
się z obiektywu (9), kolektora (10) i ocznika (11) jest
umieszczona na ramieniu ruchomym (1). Wszystkie
elementy lunety i kolimatora mocuje się na stałe
nakrętkami od spodu ramion w specjalnych wycięciach.
W środkowej części przyrządu znajduje się obrotowa
tarcza (12) z podziałką kątową. Na tarczy mocuje się na kołkach stolik (13), na którym ustawić można pryzmat (14)
lub siatkę dyfrakcyjną (15). Na ramieniu nieruchomym umocowany jest wskaźnik (16), a na ramieniu ruchomym
noniusz (17). Na tarczy umieszczona jest podziałka kątowa, której działka elementarna wynosi 1°.

Rys przedstawia widok wycinka tarczy i noniusza. Noniusz ten ma 24 działki, po 12 w lewo i w prawo od
kreski środkowej. Dokładność odczytania kąta przy użyciu noniusza wynosi 5'. Tarcza ma możliwość obrotu
względem swej osi, niezależnie od ruchu ramienia ruchomego. Przy pokręcaniu tarczą
wyczuwa się znaczny opór, który jest konieczny, by nie następowała przypadkowa
zmiana położenia tarczy podczas ruchu ramienia z lunetą. Ramię ruchome i
pręt podstawy połączone są zespołem blokady. Śruba (18) służy do
unieruchomienia ramienia z lunetą. Po zaciśnięciu tej śruby przez pokręcanie pokrętłem
(19) powodujemy drobny ruch przesuwający ramię ruchome. Ruch ten służy do dokładnego ustawienia
lunety, np. na szczelinę kolimatora czy linię widma.
Przygotowanie spektrometru do ćwiczeń
Układ soczewki lunety i kolimatora został uregulowany przed ćwiczeniami Obserwując okiem,
przesuwamy ocznikiem tak długo, aż ujrzymy ostry obraz „nici" na kolimatorze i w tej
pozycji mocujemy nakrętkami ocznik i kolimator. Po wyregulowaniu lunety
dopuszczalna jest jedynie zmiana położenia ocznika wtedy, gdy zmieni się obserwator.
Szerokość szczeliny kolimatora ustawia się, poruszając dźwignię przesłony. Szerokość
szczeliny powinna wynosić 0,5-1 mm. Na tarczy spektrometru ustawiamy stolik (13), na
którym stawia się pryzmat lub siatkę dyfrakcyjną i dociska sprężyną zabezpieczającą
przed spadnięciem. Pryzmat na stoliku ustawiamy jak na rys

Wykonanie ćwiczenia
Pomiar długości fali światła.
1.Ustawiamy na stoliku spektrometru siatkę dyfrakcyjną przy położeniu stolika na 0° i 180° (tak aby padająca
wiązka była prostopadła do powierzchni siatki).
2.Oświetlamy szczelinę kolimatora lampą sodową.
3.Wykonujemy dwa odczyty kątów przy położeniu lunety na pierwszy rząd widma (prawy i lewy) i drugi rząd
widma (prawy i lewy).
4.Znając stałą siatki (0,005 mm) i przekształcając wzór (6.16), obliczamy długość fali światła sodowego.
5.Tak samo postępujemy, mierząc długość fali światła czerwonego i fioletowego. Wówczas przed szczeliną
kolimatora umieszczamy rurkę Pluckera z wodorem lub helem i nastawiamy „nić" lunety na wybraną
barwę.

Dyfrakcja światła:
Polega na odchyleniu kierunku rozchodzenia się światła od pierwotnego kierunku, kiedy
przechodzi ono przez niewielkie szczeliny, otwory lub natrafia na przeszkody.
Podczas korzystania z rozciągłego źródła światła efektów dyfrakcji nie zauważamy.

Interferencja światła:
Powstaje w wyniku nałożenia się fal spójnych (o jednakowej długości i stałej różnicy faz co
powoduje albo wzajemne wzmocnienie albo osłabienie)
Zjawisko interferencji wyjaśnia dlaczego na ekranie otrzymuje się obraz ciemnych i jasnych
prążków. W miejscu, gdzie spotykają się fale świetlne o jednakowych fazach otrzymujemy jasny
prążek a tam, gdzie spotykają się fale o przeciwnych fazach mamy prążek ciemny.
Fale dochodzące do wybranego punktu, a pochodzące od wtórnych źródeł wzajemnie
interferują.
Każdy punkt, do którego dochodzi fala staje się wtórnym źródłem fal. Wtórne źródła są
źródłami spójnymi.

You might also like