W 1

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE dr in.
Zbigniew Plewako
Katedra Konstrukcji Budowlanych 1/61
1. Konstrukcje sprone. Technologie i materiay
1.1. Wprowadzenie
1.1.1. Koncepcja sprenia
Podstawow rnic w stosunku do konwencjonalnych konstrukcji elbetowych jest celowe wprowadzenie
wstpnego obcienia konstrukcji, przed przyoeniem obcie uytkowych wynikajcych z konstrukcyjnej funkcji
ustroju. To wstpne obcienie, zwane spreniem, ma na celu przeciwstawienie si obcieniem powstajcym
w okresie uytkowania konstrukcji.

Koncepcja sprenia istniaa znacznie wczeniej, ni zdefiniowano to pojcie w odniesieniu do konstrukcji z
betonu. Poniej przedstawiono dwa historyczne przykady faktycznego zastosowania sprenia.

Nabijanie obrczy na beczk
Stalowe obrcze nabijane na zwikszajcy si obwd beczki wywouj obwodowe ciskania przeciwdziaajce
obwodowemu rozciganiu spowodowanym parciu na cianki cieczy wypeniajcej beczk (Rys. 1.1-1).

Rys. 1.1-1 Nabijanie obrczy na beczk Rys. 1.1-2 Naciganie szprych w kole rowerowym

Naciganie szprych w kole rowerowym
Naciganie (napinanie) szprych prowadzi si do takiego poziomu, aby w pojedynczej szprysze zawsze
wystpowao rozciganie (z zachowaniem ksztatu obrczy koa - Rys. 1.1-2).

W betonie wstpne naprenia s wywoywane (zazwyczaj za pomoc zbrojenia sprajcego) z nastpujcych
powodw:
- Wytrzymao betonu na rozciganie wynosi tylko ok. 8% 14% wytrzymaoci na ciskanie.
- W elementach zginanych (belki i pyty) rysy powstaj przy niskim poziomie obcienia.

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE dr in. Zbigniew Plewako
- Aby zapobiec powstawaniu tych rys, mona wprowadzi si ciskajc w kierunku prostopadym do
paszczyzny rys.
- Sprenie zwiksza nono na zginanie, cinanie i skrcanie elementw zginanych.
- W rurach i zbiornikach na ciecze, sprenie moe skutecznie przeciwdziaa obwodowym napreniom
rozcigajcym.

1.1.2. Pierwsze prby sprania
Konstrukcje prbowano spra pod koniec XIX wieku. Poniszy szkic objania wywoanie sprenia.

Umieszczenie i nacig prta stalowego przed betonowaniem
Zwolnienie nacigu i obcicie kocwek prta po zabetonowaniu

Rys. 1.1-3 Sprenie belek elbetowych za pomoc prtw ze zwykej stali

Prty wykonane ze zwykej stali konstrukcyjnej zostaj napite (wskutek czego ulegaj wydueniu) a nastpnie
obetonowane. Po stwardnieniu betonu, wstpny nacig prtw jest zwalniany. Prty d do przyjcia swojej
pierwotnej dugoci, ale przeciwdziaa temu przyczepno do otaczajcego betonu. Wskutek tego, w betonie
powstaj ciskania tworzce stan wstpnego sprenia, ktre przeciwdziaa napreniom rozcigajcym
powstajcym w wyniku przyoenia obcienia zewntrznego, np. jak na poniszym szkicu:

Belka sprona pod obcieniem zewntrznym

Rys. 1.1-4 Belka sprona poddana zewntrznemu obcieniu

Lecz te prby nie skoczyy si penym sukcesem. Zaobserwowano, e efekt sprenia mala wraz z upywem
czasu, a tym samym malaa zdolno belki do przenoszenia obcie. Pod obcieniem utrzymywanym trwale,
niektre elementy ulegay zniszczeniu. Przyczyny takiego zachowania byy nastpujce.


Beton kurczy si wraz z upywem czasu. Co wicej, pod obcieniem dugotrwaym, odksztacenia w betonie rosn
w czasie jest to zjawisko pezania. Zmniejszenie dugoci elementu wskutek skurczu i pezania to take skrcenie
zakotwionego zbrojenia, prowadzce do znaczcej redukcji wstpnego wyduenia, a tym samym siy nacigu i w
efekcie sprenia elementu.

We wczesnych aplikacjach, wytrzymao zwykej stali oraz wyduenie towarzyszce spreniu byy mae.
Efektywne, kocowe wyduenie (a w rezultacie take sprenie), wynosio zaledwie ok. 10 % wartoci
pocztkowej. Ponisze szkice wyjaniaj te zjawisko.

Pierwotna dugo prta stalowego (L
1
)
Pierwotna dugo belki betonowej (L
2
)
Dugo belki betonowej po spreniu (L
3
)
Kocowa dugo belki betonowej (L4)
I Element przed spreniem
II Element po przyoeniu sprenia
III Element po dugotrwaych stratach sprenia

Rys. 1.1-5 Zmiany dugoci w elemencie spronym

Kocowe odksztacenie w stali = pocztkowe wyduenie stali skrcenie stali wywoane stratami krtkotrwaymi
i dugotrwaymi

Pocztkowe wyduenie w stali = (L
2
L
1
)/L
1

Skrcenie wywoane sprystym skrceniem belki = (L
2
L
3
)/L
1

(krtkotrwae straty sprenia)
Skrcenie wywoane skurczem i pezaniem = (L
3
L
4
)/L
1

(dugotrwae straty sprenia)
Kocowe wyduenie w stali = (L
4
L
1
)/L
1

Maksymalne pocztkowe wyduenie wzgldne w stali =
= Naprenia dopuszczalne/modu sprystoci = 140 MPa/2x10
5
MPa = 0,0007

Cakowite straty sprenia wywoane skrceniem sprystym, skurczem i pezaniem take wynosiy blisko 0,0007.
Wic, kocowe odksztacenie cigien praktycznie malao do zera, czyli zanika efekt sprenia.

Rozwizaniem problemu osignicia zadawalajcych trwaych wydue w cignach byo:
- Zastosowanie stali o wysokiej wytrzymaoci z duymi odksztaceniami pocztkowymi. Umoliwia to take
zwikszenie siy sprajcej
- Zastosowanie betonu o wyszych wytrzymaociach przenoszcego bezpiecznie due siy sprajce.

1.1.3. Skrt historii rozwoju konstrukcji spronych
Rozwj konstrukcji spronych by poprzedzony dwoma znaczcymi osigniciami, w zakresie konstrukcji
zbrojonych (elbetowych): wynalezieniem cementu portlandzkiego i wprowadzenie zbrojenia betonu. Poniej
zestawiono najwaniejsze etapy rozwoju:

1824 Aspdin J. (Anglia)
Uzyskanie patentu na produkcj cementu portlandzkiego.

1867 Monier J. (Francja)
Zastosowanie drutw stalowych w betonie w produkcji doniczek, rur, ukw i pyt.

1886 Jackson P. H. (USA)
Zastosowanie wstpnego nacigu w cigach ukw z elementw betonowych i kamiennych.

Rys. 1.1-6 Stalowe cigi w ukach
1888 Doehring C. E. W. (Niemcy)
Produkcja pyt i niewielkich belek betonowych z napitym zbrojeniem.

1908 Stainer C. R. (USA)
Odkrycie strat skurczu i pezania i propozycja ich likwidacji poprzez docignicie wstpnie napitych
prtw.

1923 Emperger F. (Austria)
Opracowanie metody nawijania napitych drutw ze stali o wysokiej wytrzymaoci wok rur betonowych.

1924 Hewett W. H. (USA)
Zastosowanie ptli zbrojenia poziomego ze stali o wysokiej wytrzymaoci wok cian zbiornikw
betonowych napinanych za pomoc klamer zatrzaskowych.

1926 Freyssinet E. (Francja)
Wykorzystywa druty o wytrzymaoci do 1725 MPa i granicy plastycznoci ponad 1240 MPa. W 1939 roku
opracowa cylindryczne zakotwienie stokowe do konstrukcji kablobetonowych i prasy nacigowe
dwustronnego dziaania. Nazywany jest ojcem konstrukcji spronych.

Rys. 1.1-7 Eugne Freyssinet (1879 - 1962)

1938 Hoyer E. (Niemcy)
Opracowa metod dugich torw realizacji elementw strunobetonowych.

1940 Magnel G. (Belgia)
Opracowa system kotwienia do kablobetonu za pomoc paskich klinw.


W okresie II wojny wiatowej nastpi szybki rozwj zastosowa konstrukcji prefabrykowanych i spronych. Wrd
twrcw tego okresu naley wymieni:
Guyon Y. (Francja) teoria strefy zakotwie, mosty sprone,
Abeles P. W. (Wlk. Brytania) koncepcja sprenia czciowego,
i konstruktorzy: Leonhardt F. (Niemcy), Michaiow V. (ZSRR), Lin T. Y. (USA)

W 1952 roku powstao Stowarzyszenie Betonu Spronego (FIP Fdration Internationale de la Prcontrainte),
zrzeszajce grupy narodowe w ok. 40 krajach (w tym Polska), ktre zajmowao si rozwojem teorii i praktyki oraz
popularyzacja konstrukcji spronych. W 1998 roku nastpio poczenie z CEB (Comit Euro-International du
Bton) i utworzenie fib - fdration internationale du bton Midzynarodowego Stowarzyszenia Betonu.

W Polsce konstrukcje sprone wprowadzono na pocztku lat 50. Zarysowa si silny rozdwik pomidzy
twrczym rozwojem teorii i nowych czy wrcz pionierskich w skali wiatowej koncepcji realizacyjnych, a
praktycznymi zastosowaniami w warunkach sabej ekonomicznie gospodarki. Wrd wybitnych polskich teoretykw
naley wymieni W. Olszaka, S Kaufmana i Cz. Eimera, za za pionierw realizacji konstrukcji spronych naley
wymieni W. Kluza, W Zalewskiego, Z Czerskiego i S. Kusia. i Z. A. Zieliskiego.

1.1.4. Rozwj materiaw budowlanych
Rozwj betonu spronego mona rozpatrywa w perspektywie tradycyjnych materiaw budowanych. W
staroytnoci, wykorzystywano kamie i suszon ceg. S to materiay o duej wytrzymaoci na ciskanie, ale
maej na rozciganie. W elementach rozciganych stosowano drewno. Pniej, przy rozciganiu, wprowadzono
prty eliwne i stalowe, wraliwe przy ciskaniu na wyboczenie. Drewno i profile stalowe s efektywne zarwno
przy rozciganiu jak i przy ciskaniu.
W elbecie wykorzystuje si wspprac betonu przenoszcego ciskania i prtw stalowych odpowiedzialnych za
przenoszenie rozciga. Jest to bierne (pasywne) wykorzystanie waciwoci materiaw. W betonie spronym
przekroje zarwno betonu jak i stali w peni wykorzystuj swoje wysokie wytrzymaoci. Jest to czynne (aktywne)
wykorzystanie cech tych materiaw.


Rys. 1.1-8 Rozwj materiaw budowlanych

CISKANIE
ROZCIGANIE
CISKANIE
I ROZCIGANIE
Kamie, cega
Konopie (liny),
bambus
Drewno
Beton
Prty i druty
stalowe
Ksztatowniki
stalowe
Beton o wysokiej
wytrzymaoci
Stal o wysokiej
wytrzymaoci
elbet
Beton sprony
Kombinacja
pasywna
Kombinacja
aktywna

1.2. Zalety i rodzaje sprenia
1.2.1. Zalety sprenia
Sprenie betonu w stosunku do konstrukcji elbetowej (bez sprenia) daje wiele wymiernych korzyci. W peni
sprony element w warunkach normalnego uytkowania jest zazwyczaj poddany trwaemu ciskaniu. To likwiduje
typowe wady elbetu.

Ponisze zestawienie opisuje zalety betonu spronego w odniesieniu do rwnowanego elementu elbetowego.
Dla poszczeglnych efektw wyszczeglniono uzyskiwane korzyci.

1. Przekroje pozostaj niezarysowane pod obcieniem uytkowym
Ograniczenie korozji stali
- zwikszenie trwaoci
Wykorzystanie penego przekroju
- wysoki moment bezwadnoci (wiksza sztywno)
- mniejsze ugicia (zwikszona uyteczno)
Zwikszenie nonoci na cinanie
Moliwo zastosowania w zbiornikach cinieniowych
Zwikszona odporno na obcienia dynamiczne lub zmczeniowe

2. Nisza wzgldna wysoko przekroju (odniesiona do rozpitoci/dugoci elementu)
Typowe wzgldne wysokoci dla pyt podano poniej
Pyty niesprone 1:28
Pyty sprone 1:45

Przy tej samej rozpitoci, nisze wysokoci przekrojw
- redukcja ciaru wasnego
- wiksza estetyka przy zwikszonej smukoci
- zmniejszenie zuycia materiaw - bardziej ekonomiczne elementy

3. Przydatno do prefabrykacji
- przyspieszenie procesu budowy
- lepsza kontrola jakoci
- mniejsze koszty utrzymania i konserwacji
- powtarzalno rozwiza
- wielokrotne wykorzystanie form zmniejszenie robt deskowaniowych na budowie
- moliwo typizacji elementw

1.2.2. Ograniczenia technologii sprania

Cho konstrukcje sprone wykazuj wiele zalet, jednak pewne aspekty wymagaj krytycznego rozpatrzenia:
- Technologia sprania wymaga zaawansowanych technologii realizacji. Nie jest
tak powszechna jak elbet.
- Wykorzystanie materiaw o wysokiej wytrzymaoci jest kosztowne
- Konieczne s dodatkowe koszty wynikajce z zastosowania dodatkowego
wyposaenia
- Wymagany jest szczeglny nadzr i zwikszone s wymagania jakociowe na
kadym etapie realizacji

1.2.3. Definicje
Poniej podane okrelenia s stosowane do opisu zjawisk, technologii, materiaw i urzdze stosowanych w
konstrukcjach spronych, z podziaem na grupy pojciowe.

Formy wyrobw do sprania
Cigno (tendon) Oglna nazwa liniowego elementu sprajcego
Drut (wire) Pojedynczy drut sprajcy (o rednicy od ok. 2,5 do 8 mm)
Prt (bar) Pojedynczy prt sprajcy (o rednicy od ok. 16 do 45 mm)
Splot (strand) Spleciony zestaw 2,3 lub 7 drutw sprajcych tworzcych jednostkowy element sprajcy
Kabel (cable) Grupa drutw lub splotw biegncych w jednej osonie kotwionych wsplnym lub zespolonym
zakotwieniem
W czci 1.7 Stal Sprajca opisano budow i zastosowanie wyszczeglnionych rodzajw cigien

Przyczepno cigien do betonu
Cigno z przyczepnoci
(bonded tendon)
Jest zapewniona pena przyczepno powierzchni cigna do otaczajcego betonu (w
strunobetonie i w kablach sprajcych z iniekcj cementow)
Cigno bez przyczepnoci
(unbonded tendon)
Nie ma zapewnionej przyczepnoci powierzchni cigna do otaczajcego betonu (w
kablach sprajcych przed iniekcja cementow lub z wypenieniem
przeciwtarciowym)

Sytuacje obliczeniowe (obcieniowe)
Zrnicowanie rodzaju i wielkoci obcienia oddziaywujcego na element sprony prowadzi moe do rnic w
sposobach analizy. Rozrnia si nastpujce sytuacje
2). Pocztkow: w ktrej mona wyrni nastpujce fazy:
a) nacig cigien
b) kotwienie cigien (przekazanie sprenia na beton)
3). Przejciow: uwzgldniajc obcienia w czasie transportu i wbudowywania elementu
4). Trwa w ktrej rozpatruje si dwie pod-sytuacje:
a) uytkow w warunkach normalnej eksploatacji
b) graniczn w warunkach granicznych lub wyjtkowych obcie

1.2.4. Klasyfikacja sprenia i elementw spronych
Poniej przedstawiono rne klasyfikacje w zalenoci od rozpatrywanych kryteriw.

Sekwencja nacigu i betonowania
Jest to podstawowy podzia konstrukcji spronych.

Strunobeton
- Nacig cigien jest realizowany przed stwardnieniem betonu (zazwyczaj przed betonowaniem
elementu). Po stwardnieniu betonu i zwolnieniu zewntrznego nacigu, sia sprajca jest
przekazywana na element poprzez przyczepno cigien do betonu (niekiedy wspomaganej
elementami mechanicznymi).
- Technologia typowa dla prefabrykacji, w dwch metodach technologicznych:
Metoda dugich torw, w ktrej na torze o dugoci czsto ponad 100 m, w jednej linii,
szeregowo, formowane s prefabrykaty z reguy o staym przekroju poprzecznym (produkcja
masowa w dugich seriach). Cigna przed spreniem s napinane i kotwione na kocach toru
w kozach oporowych.
Metoda sztywnych form napite cigna s kotwione na czoach form na tyle sztywnych, aby ta
sia nie deformowaa ksztatu formy. Stosowana do elementw w krtkich seriach, z moliw
zmian ksztatu przekroju.
Kablobeton
- Nacig kabli (umieszczonych w uformowanych kanaach kablowych) realizowany po
stwardnieniu betonu, jednoczenie wywoujcy sprenie elementu. Technologia stosowana przy
wykonywaniu elementw in situ (monolitycznych), a take przy prefabrykacji.

Tab. 1.2-1 Charakterystyka podstawowych systemw sprania
Cecha Strunobeton Kablobeton
Nacig cigien
Przed betonowaniem (stwardnieniem
betonu)
Po zabetonowaniu (i stwardnieniu betonu)
Mechanizm
kotwienia
Przez przyczepno powierzchni cigien
do betonu
Za pomoc urzdze mechanicznych
(zakotwie) opartych o beton
Przebieg (trasa)
cigien
Prosta lub zaamana, wewntrz elementu
Dowolnie zakrzywiona, take na zewntrz
elementu
Miejsce sprania W staej wytwrni W wytwrni lub na budowie
Transport W caoci W caoci lub czciach (przed spreniem)
Dugoci
elementw
Do 24 m, wyjtkowo do 4050 m Dowolna, zazwyczaj ponad 12 m
Zastosowanie
Produkcja masowa (elementy typizowane):
pyty dachowe i stropowe, podkady
kolejowe, belki, supy, pale, rury
Elementy indywidualne i typizowane w krtszych
seriach: mosty, dwigary dachowe, belki, stropy
paskie, powoki, kopuy zbiorniki i silosy, ciany i
budowle oporowe, kotwy gruntowe


Rys. 1.2-1 Belki kablobetonowe przed spreniem (widoczne kanay kablowe i wizki cigien)
(Fot. Canadian Precast/Prestressed Concrete Institute)

Lokalizacja cigien
Sprenie wewntrzne
- Cigna sprajce umieszczone wewntrz elementu betonowego. Tego typu rozwizanie jest
dominujce i wyczne dla strunobetonu
Sprenie zewntrzne
- Cigna kable sprajce (wycznie bez przyczepnoci) umieszczone s co najmniej na
czci swej dugoci poza przekrojem betonowym, take wewntrz skrzyni przekroju skrzynkowego
(mostowego). Tego typu rozwizanie stosowane jest take w przypadku wzmacniania przez
spranie i niekiedy w zbiornikach koowych spronych obwodowo.

Rys. 1.2-2 Kable zewntrzne w dwigarze mostowym (Fot. VSL)

Stopie sprenia
Pene sprenie
- Gdy w sytuacji uytkowej poziom sprenia wyklucza moliwo powstania napre
rozcigajcych w betonie.
Sprenie ograniczone
- Gdy w sytuacji uytkowej poziom sprenia dopuszcza moliwo powstania napre
rozcigajcych w betonie poniej moliwoci zarysowania.
Sprenie czciowe
- Gdy w sytuacji uytkowej poziom sprenia dopuszcza moliwo powstania rys w betonie o
ograniczonej szerokoci rozwarcia.

Kierunki sprenia
Sprenie liniowe
- Gdy sprany element w kierunku sprenia jest prosty lub paski (pyty, belki, pale, supy). W
tym przypadku, przebieg cigien moe by prosty, ale take zakrzywiony (kablobeton) lub zaamany
(strunobeton)
Sprenie cylindryczne
- Gdy sprany element w kierunku sprenia jest zakrzywiony. Typowym przykadem jest
sprenie obwodowe zbiornikw cylindrycznych, rur i silosw.
Sprenie jednokierunkowe
- Gdy cigna le rwnolegle do jednej osi konstrukcji (np. belki, supy)
Sprenie dwukierunkowe
- Gdy cigna le rwnolegle do dwch osi konstrukcji, zazwyczaj wzajemnie prostopadych (np.
pyty).
Sprenie wielokierunkowe
- Gdy cigna le rwnolegle do wicej ni dwch osi konstrukcji.(np. kopuy).

rdo siy sprajcej
Klasyfikacj opiera si na metodach (zjawiskach) sucych do wytworzenia siy sprajcej.
Sprenie hydrauliczne
- Jest to najbardziej powszechny sposb generowania siy sprajcej. Specjalne prasy
hydrauliczne (naciagarki) wywouj nacig cigien, a skalibrowane wskazania ich manometrw
pozwalaj na kontrol siy nacigu. Kilka takich nacigarek poczonych hydraulicznie w jeden
zesp zapewnia moe jednakowy nacig wielu cigien.
- Istniaa take metoda, w ktrej paskie prasy umieszczano na kocach elementw
wpasowanych w sztywne ustroje oporowe (np. przyczki mostw). Dziaanie tych pras wywoywao
podane cinicie elementu (sprenie), i w tym stanie betonowano przestrzenie pomidzy
spranym elementem a ustrojem oporowym. W tej metodzie, nie stosowano cigien sprajcych.
Sprenie mechaniczne
- Ukady dziaajce na zasadzie balastw lub dwigni powodujce nacig cigien i utrzymywanie
staej siy (podstawa sprenia konstrukcji strunobetonowych, a take nawijania konstrukcji
cylindrycznych).

- Deformowanie rwnolegego przebiegu cigien obwodowych na zbiornikach koowych za
pomoc klamer powoduje ich nacig.
- Zakotwienia gwintowe, w ktrych nakrtka jest dokrcana na cigno prtowe.
Sprenie elektryczne (termiczne)
- Ogrzanie cigien (za pomoc prdu elektrycznego) i ich zakotwienie przed uoeniem betonu w
formie (metoda obecnie nie stosowana)
Sprenie chemiczne
- Analogicznie jak metoda paskich prac hydraulicznych, w ktrej parcie hydrauliczne zastpuje
si reakcj chemiczn powodujc ekspansj wypenienia.

1.2.5. Mechanizm i rozwizania kotwienia cigien
Zadaniem zakotwienia jest utrzymanie siy nacigu cigna i przekazanie jej na beton lub, w strunobetonie, na
element oporowy systemu technologicznego. Konstrukcje sprone zawdziczaj swj rozwj take rozwojowi
systemw zakotwie.
Cecha charakterystyczna jest to, e najczciej mechanizm kotwienia i idce za tym rozwizania techniczne s
dedykowane wyszczeglnionym Tab. 1.2-1.

Kotwienie drutw za pomoc efektu klina
Historycznie, druty stanowiy podstawowy rodzaj cigien sprajcych i wanie rozwj ich zakotwie da impuls do
rozwoju klasycznych konstrukcji kablobetonowych.

Warunki rwnowagi klina wtaczanego (f wsp. tarcia) Warunki rwnowagi klina po spreniu i zakotwieniu
Rys. 1.2-3 Efekt klina w zakotwieniu - model paski
(Rys.: Budownictwo Betonowe T.III, ARKADY W-wa 1965)

Mechanizm kotwienia wykorzystuje efekt klina (Rys. 1.2-3) wykorzystywany w wykonaniu:
- Paskim, w ktrych drut zaciskany jest po bokach za pomoc paskich klinw (zakotwienie
Magnela Rys. 1.2-4)
- Wielokrotnym paskim z centralnym stokiem klinujcym (zakotwienie Freyssineta Rys. 1.2-5)
- Przestrzennym z klinowymi szczkami opasujcymi cigno (zakotwienie szczkowe
omwione dalej)


Rys. 1.2-4 Idea paskiego zakotwienia Magnela
(Fot. Bernard Espion: Early Applications of Prestressing to Bridges and Footbridges in Brussels Area)

Rys. 1.2-5 Zakotwienie stokowe Freyssineta
(Fot.: Freyssinett Polska; Rys.: Budownictwo Betonowe T.III, ARKADY W-wa 1965)

Oba omwione rodzaje zakotwie wykorzystujcych paski efekt klina wyszy z uycia. Zadecydowao o tym
wycofanie kabli z pojedynczych, cienkich drutw, za dla drutw grubszych 5 mm, zastpiy je lepsze zakotwienia
szczkowe.

Kotwienie drutw poprzez spczenie kocwek
Stosowane dla drutw grubszych 5 mm. Kocwki drutw w kablu s spczane tworzc gwki. Nacig jest
realizowany poprzez uchwycenie caej gowicy (czyli: wszystkich drutw jednoczenie), a kotwienie polega na
zablokowaniu nagwintowanej gowicy za pomoc nakrtki, lub podoenie pod ni cylindrycznych podkadek.
Zakotwienie stosowane take obecnie. Wad jest konieczno przygotowania kabla o dokadnej dugoci z
wczeniej osadzona gowic, ale bezsprzeczn zalet jest wysoka odporno na obcienia dynamiczne,
zwaszcza w wantach mostowych.


Rys. 1.2-6 Zakotwienie gwkowe
(Fot.: KEN BONDY POST-TENSIONED
CONCRETE IN BUILDINGS PAST AND FUTURE)
Rys. 1.2-7 Zakotwienie gwkowe z gwintowana gowic
(Fot.: BBR)

Tego typu zakotwienia s stosowane take w produkcji podkadw kolejowych.

Zakotwienia szczkowe drutw i splotw
Jest to obecnie podstawowy sposb kotwienia drutw i splotw wykorzystujcy przestrzenny efekt klina,
charakteryzujcy si niezawodnoci, maymi rozmiarami i atwoci stosowania.
Szczki zaciskaj si na powierzchni cigna i wraz z napitym cignem wcigane s do tulei, ktrej zbiena
powierzchnia wewntrzna dociska szczki do cigna i zatrzymuje cigno w uchwycie.
W porwnaniu do uprzednio omwionych zakotwie klinowych drutw, z punktu widzenia mechaniki pracy jest
ono zdecydowanie bardziej korzystne, gdy docisk cigna jest realizowany na caym jego obwodzie, w
przeciwiestwie do klina paskiego, w ktrym moe wystpi efekt rozupania kruchego drutu w paszczynie
prostopadej od paszczyzny docisku.

Rys. 1.2-8 Szczki do kotwienia cigien, dwu- i
trjdzielne
Rys. 1.2-9 Mechanizm kotwienia cigna (tu: splotu) w
zakotwieniu szczkowym

Mechanizm kotwienia wymaga wcignicia cigna (ze szczkami) do zakotwienia. Okrela si to jako polizg
cigna w zakotwieniu i powoduj strat siy nacigu.

Dobr geometrii elementw tego zakotwienia a przede wszystkim waciwoci tworzcych je materiaw jest
skrztnie skrywan tajemnic producentw, bdc efektem dugoletnich, bardzo zaawansowanych bada.

Zakotwienia gwintowe prtw
Wykorzystywany jest bardzo prosty mechanizm ruby. Jest on jednak uyteczny tylko dla duych przekrojw.
Wad jest ograniczenie wyduenia prta przy nacigu, co czyni je niepraktycznymi przy dugich cignach. Zalet,
bardzo istotn dla kabli krtkich, jest brak straty polizgu cigna w zakotwieniu.

Rys. 1.2-10 Zakotwienie gwintowe prta
(Fot.: DYWIDAG-systems)

1.3. Strunobeton. Systemy i urzdzenia
1.3.1. Wprowadzenie
Zgodnie z podstawow klasyfikacj podana w 1.2.4. t technologi wyrniaj dwie podstawowe cechy:
- Nacig cigien jest realizowany przed betonowaniem
- Cigna kotwione s przez siy przyczepnoci pomidzy powierzchni cigien a otaczajcym betonem
Tradycyjna polska nazwa strunobeton - oddawaa rodzaj cigien pierwotnie stosowanych do sprania.
1.3.2. Fazy produkcji strunobetonu
Cigna ze stali o wysokiej wytrzymaoci s nacigane pomidzy sztywnymi elementami zewntrznymi, przed
uoeniem mieszanki betonowej. Gdy beton osignie podan wytrzymao nastpuje zwolnienie zewntrznego
nacigu. Sprenie przekazywane jest z cigien na beton poprzez siy przyczepnoci. Podczas przekazania siy
sprajcej nastpuje spryste odksztacenie betonu - skrcenie, a przy mimorodowym przebiegu cigien
dodatkowo wygicie odwrotne (Rys 1.3-2).

Mona wyrni nastpujce etapy produkcji:
o Uoenie i stabilizacja cigien oraz zbrojenia pomocniczego
o Monta i zamknicie formy
o Nacig i kotwienie cigien w elementach zewntrznych
o Betonowanie i zagszczanie mieszanki
o Dojrzewanie mieszanki
o Zwolnienie nacigu zewntrznego
o Rozformowanie i wyjcie elementu

Podstawowe etapy produkcji pokazano schematycznie na Rys. 1.3-1.

Nacig cigien
Betonowani e
Sprenie
Prasa nacigowa

Rys. 1.3-1 Podstawowe fazy produkcji elementu
strunobetonowego
Rys. 1.3-2 Wygicie odwrotne elementu strunobetonowego

1.3.3. Technologie strunobetonu
Wyrnia si dwie podstawowe technologie strunobetonu:
- Metod dugich torw
- Metod sztywnych form.

1. Metoda dugich torw

Metoda stosowana przy produkcji seryjnej elementw o staym przekroju na dugoci. Ide przedstawia rysunek:

Kozio
oporowy
Nacig i
zakotwienie
Cigna
Element
Zakotwienie

Rys. 1.3-3 Schemat toru nacigowego

Rys. 1.3-4 Stanowisko nacigu na kole oporowym

W tej metodzie stosuje si tzw. tor nacigowy skadajcy si z masywnych elementw (kozw) oporowych na
kocach i samego, zazwyczaj betonowego, toru.
Kozy oporowe s elementami ktre musza przenie si nacigu caej grupy cigien, zapewniajc jednoczenie
ich waciwe pooenie. Poniewa mamy do czynienia z bardzo duymi siami nacigu (niekiedy ponad 300 ton),
konstrukcja tych elementw musi by odpowiednio sztywna i zdolna do bezpiecznego przeniesienia tych obcie.
Stosuje si rne rozwizania konstrukcyjne samych kozw i ich usztywnienia:

Prasa nacigowa
Pompa i manometry
Pyta oporowa
z szablonem
Supy (stalowe)
kozw oporowych

Rys. 1.3-5 Konstrukcja kozw oporowych

Tor, o paskim lub korytkowym ksztacie, ma zazwyczaj osadzone elementy umoliwiajce ustawianie form
prefabrykatw i odchylajce cigna (dewiatory). Dodatkowe elementy towarzyszce, zazwyczaj przejezdne
umoliwiaj transport szkieletu zbrojenia, ukadanie i zagszczanie mieszanki oraz jej pielgnacj. W tym celu tory
nacigowe czsto umieszczane s w tunelu umoliwiajcym przypieszenie dojrzewania betonu.

Rys. 1.3-6 Tor nacigowy z elementami form i zbrojenia pomocniczego

2. Metoda sztywnych form

W tej metodzie nacig cigien i ich technologiczne kotwienie odbywa si w oparciu o czoa formy. Formy musz
by na tyle sztywne, aby ta sia nie powodowaa ich uszkodzenia i deformacji ksztatu elementu.
Przy produkcji stendowej forma znajduje si w staym miejscu na ktrym nastpuje kolejno nacig, betonowanie i
dojrzewanie, sprenie i rozformowanie.
Przy technologii potokowej forma przemieszcza si do poszczeglnych gniazd operacyjnych (np. produkcja supw
wirowanych).


Rys. 1.3-7 Formy ze szkieletem zbrojenia I cignami z
zakotwieniami (Prestressed concrete poles
PUBLICATION # C850245, The Aberdeen Group)
Rys. 1.3-8 Wirowanie form supw (Prestressed
concrete poles PUBLICATION # C850245, The
Aberdeen Group)
1.3.4. Urzdzenia

Zakotwienia

Kotwienie cigien w elementach mechanicznych zakotwieniach osadzanych na kocach toru nacigowego (lub
formy) ma charakter tymczasowy, do czasu sprenia elementu. Tym nie mniej zakotwienia musz by
niezawodne (ze wzgldw bezpieczestwa) i trwae, zdolne do wielokrotnego wykorzystania (ten drugi aspekt jest
waciwy tylko dla strunobetonu, gdy w kablobetonie zakotwienia uyte s jednokrotnie, ale musza by
niezawodne w caym okresie ycia konstrukcji).
Podstawowym stosowanym obecnie sposobem kotwienia drutw i splotw sprajcych w strunobetonie s
zakotwienia szczkowe dziaajce na zasadzie klina.

czniki

Rys. 1.3-9 Schemat budowy cznika cigien
Rys. 1.3-10 Elementy cznikw
cigien

Su do czenia odcinkw cigien. Nie dopuszcza si do czenia cigien wewntrz elementu strunobetonowego,
ale w metodzie dugich torw pozwala ta na ekonomiczne wykorzystanie krtszych ni tor odcinkw cigien.
Wwczas czniki umieszcza si tak, aby znajdoway si pomidzy elementami na torze. czniki to po prostu
zdwojone i skrcone zakotwienia szczkowe.

Dewiatory

Odgi zbrojenia sprajcego dokonuje si za pomoc dewiatorw. Na dewiatorach powstaje reakcja
wypadkowa wynikajca z odchylenia siy nacigu (Rys 1.3-7). Urzdzenia te (i ich mocowanie) musza by zdolne
do przeniesienia tej siy i nie powodowa uszkodze mechanicznych cigien w wyniku karbu. Elementy te przy
odgiciach wewntrz produkowanych elementw s tracone i pozostaj w nich trwale.

Rys. 1.3-11 Idea odchylania cigien w strunobetonie na przykadzie dugiego toru

a)

b)

Rys. 1.3-12 Odchylenie cigien na dewiatorach
a) w elemencie (dewiator tracony); b) na linii nacigu (dewiator technologiczny)
a)

b)

Rys. 1.3-13 Dewiatory: a) rolkowy, wahliwy (w dwch rzutach); b) prosty - lizgowy
1.3.5. Zalety i wady strunobetonu

W stosunku do kablobetonu, technologia strunobetonu wykazuje nastpujce zalety
- Moliwo cigej produkcji elementw w dugich seriach
- Brak kosztownych trwaych zakotwie elementw
- Wysoka jako wyspecjalizowanej produkcji

W tym samym wietle mona przedstawi te wady:
- Konieczno produkcji w staych wytwrniach z kosztownym oprzyrzdowaniem
- Konieczny okres dojrzewania elementu na stanowisku sprania (wyduenie cyklu sprania) oraz
stosowanie zaawansowanych technologii przyspieszania dojrzewania betonu
- Ograniczenia moliwoci optymalnego przebiegu cigien sprajcych w elemencie
1.3.6. Asortyment produkcji

Dominujc metod produkcji w technologii strunobetonu jest metoda dugich torw. Typowymi przykadami
produkowanych elementw s:

Rys. 1.3-14 Podkady kolejowe
Rys. 1.3-15 Belki stropw
gstoebrowych

Rys. 1.3-16 Pyty
stropowe kanaowe (typu
SP)

1 Dozownik betonu
2. Podajnik limakowy
3. Dozownik zbrojenia
porzecznego
4. Rura formujca kana

Rys. 1.3-17 Agregat do
produkcji pyt SP


Rys. 1.3-18 Pyty dachowe TT (Consolis)

Rys. 1.3-19 Dwigary dachowe

Rys. 1.3-20 Dwigary mostowe i stropowe (Belka mostowa
typu T; FABET S.A.)
Rys. 1.3-21 Rury


Rys. 1.3-22 Supy (erdzie) energetyczne i
trakcyjne (ELGIS-Garbatka Sp. z o.o.)

Rys. 1.3-23 Pale
fundamentowe
(PRESTRESS
INTERNATIONAL
CORPORATION)

1.4. Kablobeton. Systemy i urzdzenia
1.4.1. Wprowadzenie
Technologia kablobetonu wymagajca specjalnych elementw i urzdze jest aktualnie dostarczana przez wysoko
wyspecjalizowane firmy lokalne (krajowe), ale czciej przez koncerny midzynarodowe, ktre posiadaj
odpowiednie rodki i zaplecze do utrzymywania i rozwoju systemw sprania. Czsto oferowana jest
kompleksowa realizacja zadania polegajca na zaprojektowaniu konstrukcji i wykonaniu sprenia. Firmy publikuj
katalogi zawierajce dane technologiczne oferowanych systemw, a niekiedy i wytyczne projektowania.
Podstawowe cechy odrniajce kablobeton od strunobetonu, to:
- Nacig cigien jest realizowany po stwardnieniu betonu elementu
- Cigna kotwione s za pomoc uchwytw mechanicznych - zakotwie
1.4.2. Fazy produkcji kablobetonu
W technologii kablobetonu, przed zabetonowaniem elementu, w szkielecie zbrojenia osadza si osony kanaw
kablowych, czsto wraz z elementami oporowymi zakotwie. Po stwardnieniu betonu, cigna w formie kabli s
przewlekane przez kanay (cho czsto umieszcza si je w kanaach przy ich ukadaniu) a nastpnie nacigane za
pomoc nacigarek hydraulicznych opierajcych si o beton elementu. Tym samym, jednoczenie z nacigiem
kabli nastpuje sprenie elementu. Po zakoczeniu nacigu cigna s kotwione i odpowiednio zabezpieczane.

Jeli kanay kablowe s wypeniane iniekcj cementow, wwczas cigna uzyskuj wtrn przyczepno do
betonu (dziki waciwociom masy iniekcyjnej i odpowiedniemu uksztatowaniu powierzchni osony kanaw
kablowych. Mamy wwczas do czynienia z cignami z przyczepnoci i klasyczn konstrukcj kablobetonow.

Przy stosowaniu sprenia kablami bez przyczepnoci, czsto przestrze kanau wypeniona jest materiaami
obniajcymi tarcie (co jest istotne przy silnie zakrzywionym przebiegu kabla). Materiay te zapewniaj take
ochron antykorozyjn cigien. W tej technologii, przez cay okres uytkowania konstrukcji, utrzymanie siy
sprajcej odbywa si wycznie dziki zakotwieniom mechanicznym, co wymaga ich penej niezawodnoci. W
klasycznym kablobetonie, wtrna przyczepno cigien daje dodatkowe bezpieczestwo.

Mona wyrni nastpujce fazy wykonywania konstrukcji kablobetonowej:
o Uoenie i stabilizacja zbrojenia pomocniczego oraz kanaw kablowych
o Betonowanie i dojrzewanie betonu
o Przewlekanie kabli
o Osadzanie blokw kotwicych i pras
o Nacig kabli
o Kotwienie kabli
o Zabezpieczenie kabli (ew. iniekcja) i zakotwie
Podstawowe etapy produkcji pokazano schematycznie na Rys. 1.3-1.


Betonowanie
Spranie
Prasa nacigowa
Kana kablowy
A - A
A
A
Zakotwienie
Kotwienie

Rys. 1.4-1 Podstawowe fazy produkcji elementu kablobetonowego

Rys. 1.4-2 Ukad oson kanaw kablowych w
mostowym dwigarze skrzynkowym
Rys. 1.4-3 Ukad kabli w pycie stropu spronego

Rys. 1.4-4 Prasa nacigowa w czasie nacigu
1.4.3. Zalety i wady kablobetonu

W stosunku do strunobetonu, technologia kablobetonu wykazuje nastpujce zalety
- Wykonywanie indywidualnych konstrukcji o dowolnym ksztacie
- Moliwo sprania na budowie (bez staych wytwrni)
- Moliwo scalania spreniem konstrukcji segmentowych

Podstawow wad jest konieczno stosowania kosztownych konstrukcji kabli oraz zakotwie i pracochonno
procesu sytuowania kabli w elemencie.
1.4.4. Oprzyrzdowanie

Pomijajc wyposaenie zwizane z wykonaniem elementu betonowego, tj. monta zbrojenia i formy, betonowanie
(ktre to nie rni si zasadniczo od konstrukcji elbetowych), w kablobetonie wykorzystuje si wiele elementw i
urzdze wyspecjalizowanych.
Mona wyrni:
- Osony kablowe
- Zakotwienia i czniki kabli
- Prasy nacigowe (nacigarki) z urzdzeniami kontrolno - pomiarowymi
- Urzdzenia do iniekcji kanaw

Rys. 1.4-5 Elementy systemu sprania (Freyssinett Polska)

Osony kablowe

- Ich zadaniem jest uksztatowanie przebiegu kabla i zapewnienie niezmiennoci pooenia i dronoci
kanau kablowego w procesie betonowania oraz jego szczelnoci.
- W kablach z przyczepnoci, injektowanych, powierzchnia oson powinna by na tyle szorstka, aby
zapewni wtrn przyczepno cigien do elementu.
- W kablach zewntrznych, osona powinna zapewnia waciw ochron antykorozyjn oraz odporno na
uszkodzenia mechaniczne (uderzenie, celowe uszkodzenie).

Rys. 1.4-6 Osona z tworzywa sztucznego (Freyssinett
Polska)
Rys. 1.4-7 Osony z blachy zwijane (Freyssinett Polska)

Rys. 1.4-8 Osony i zabezpieczenie cigien kabli zewntrznych (Freyssinett Polska)

Cigna (sploty)
ocynkowane galwanicznie
Osony PE cigien
Stalowa osona kabla

Zakotwienia czynne

Ich rozwizania s przystosowane do przeprowadzenia nacigu kabli i ich zakotwienia.

Rys. 1.4-9 Zakotwienia czynne ( System C, Freyssinett Polska)

Zakotwienia bierne

Mog nie rni si od zakotwie czynnych. Mona stosowa rozwizania wygodniejsze i prostsze (a tym samym
tasze).

Rys. 1.4-10 Zakotwienie bierne
(System N, Freyssinett Polska)
Rys. 1.4-11 Zakotwienie bierne
(System G, Freyssinett Polska))

czniki, zakotwienia specjalne

Rys. 1.4-12 cznik kablowy
(System CC, Freyssinett Polska)

Rys. 1.4-13 Zakotwienia specjalne do sprania obwodowego ( System X, Freyssinett Polska)

Prasy nacigowe

Su do nacigania i kotwienia cigien. Stosuje si urzdzenia do pojedynczych splotw (lub drutw), oraz
umoliwiajce jednoczesny nacig wszystkich splotw kabla.

Kotwienie w uchwytach roboczych
Nacig
Kotwienie
(wciskanie szczk trwaych)

Powrt
(przy duych wydueniach
powtrzenie cyklu)

Rys. 1.4-14 Sekwencje cyklu prasy nacigowej (Fot. TT Fijnmechanica B.V.)


Rys. 1.4-15 Nacigarka pojedynczych splotw
(Fot. Paul Maschinenfabrik GmbH & Co. KG)
Rys. 1.4-16 Zakotwienia specjalne do sprania
obwodowego ( Fot. Freyssinett Polska)

Urzdzenia do iniekcji

S to agregaty wytwarzajce i wtaczajce mas iniekcyjn w przestrze kanau kablowego.

Rys. 1.4-17 Iniektarka (Fot. BBR)

Inne urzdzenia

Spord innych urzdze zwizanych z technologi kablobetonow mona wymieni:
Siomierze do pomiaru siy nacigu
Su do rejestracji i monitorowania wartoci siy w cignach, take s montowane stale w szczeglnie
odpowiedzialnych konstrukcjach.
Urzdzenia do rozkatwiania kabli
Umoliwiaj rozkotwienie cigien i zwalniania siy nacigu w przypadku koniecznoci wymiany kabli lub
poszczeglnych cigien.

1.4.5. Przykady realizacji

Obiekty mostowe
- Mosty belkowe

Rys. 1.4-18 Most belkowy z prefabrykowanymi
przsami kablobetonowymi
(Walnut Lane Memorial Bridge, USA, 1956)
Rys. 1.4-19 Most belkowy z przsami kablobetonowymi
w technologii nasuwania
(River Rewa Bridge, Fiji, 2006)

Rys. 1.4-20 Most belkowy z przsami kablobetonowymi w technologii wspornikowej
(Rama V Bridge, Tajlandia, 2002)

- Mosty wiszce

Rys. 1.4-21 Most wiszcy ze ciskanym ukiem
(Most im. Antoniego Madaliskiego, Ostroka, 1996)
Rys. 1.4-22 Most wiszcy
(Humber Bridge, Wlk. Brytania, 1981)

- Mosty wantowe

Rys. 1.4-23 Most III Tysiclecia im. Jana Pawa II przez Martw Wis w Gdasku, 2001

- Mosty exteradosed

Rys. 1.4-24 Odawara Blue Way Bridge, Japonia 1994

Elementy budynkw
- Dwigary dachowe

Rys. 1.4-25 Typoszereg dwigarw spronych

Rys. 1.4-26 Dwigary wspornikowe Torwar Warszawa

- Konstrukcje szkieletowe

Rys. 1.4-27 Rama sprona budynku szkieletowego

- Belki podsuwnicowe

Rys. 1.4-28 Belka podsuwnicowa

- Zbiorniki, kopuy i silosy

Rys. 1.4-29 Zbiornik sprony (Fot. ABE NIKKO KOGYO CO.,LTD.)


Rys. 1.4-30 Silos na cement (Fot. CUBUS HELLAS Ltd.)

Rys. 1.4-31 Zbiornik wieowy (Fot. Crom Prestressed Water Tanks)

- Inne obiekty inynieryjne

Rys. 1.4-32 Niecka basenu ROSIR Rzeszw

Rys. 1.4-33 Kotew gruntowa prtowa
(Fot. Zakad Inynieryjny GEOREM Sp. z o.o.)
Rys. 1.4-34 Kotew gruntowa kablowa
(Fot. Stump - Hydrobudowa Sp. z o.o.)

1.5. Beton podstawowe waciwoci
1.5.1. Skadniki betonu
Wprowadzenie

Beton jest materiaem kompozytowym zoonym z kruszywa i spoiwa cementowego. W konstrukcjach spronych
szczeglne wymagania dotyczce wytrzymaoci betonu wymagaj szczeglnie uwanego doboru skadnikw
charakteryzujcych si zwikszonymi wymaganiami ni w przypadku konstrukcji elbetowych.

Kruszywo

Kruszywo do betonw powinno charakteryzowa si staoci waciwoci fizycznych i jednorodnoci uziarnienia
oraz nie powinno zawiera skadnikw szkodliwych iloci lub postaci, wywierajcej wpyw na cechy betonu.
Istotnymi parametrami kruszywa s:

1) Skad petrograficzny
2) Wytrzymao (marka kruszywa)
3) Ksztat i faktura powierzchni ziarna
4) Procentowy udzia frakcji (skad ziarnowy krzywa przesiewu)
5) Wilgotno
6) Ciar waciwy
7) Ciar objtociowy

Maksymalny wymiar ziarna kruszywa nie powinien przekracza (zgodnie z Eurokodem-2):
1) minimalnej gruboci przekroju betonu
2) Rozstawu cigien minus 5 mm
3) 40 mm.

Kruszywo grube ( 4 mm)

Jako podstawowe stosuje si kruszywa amane za ska magmowych (wir, grys, grys z otoczakw) lub jako
mieszanki (mieszanka kruszywa naturalnego sortowana, kruszywa amanego i kruszywa z otoczakw). Kruszywo
nie moe zawiera zanieczyszcze, gwnie frakcji drobnych (glin, iw, pyw, cz. organicznych)

Kruszywo drobne ( 2mm)

Stosuje si piaski i piaski amane sortowane i pukane (eliminacja zanieczyszcze)

Cement

Cement spoiwo hydrauliczne otrzymywane ze zmielenia klinkieru cementowego z dodatkiem kamienia
gipsowego (ok. 5%) i innych surowcw, ktrych wielkoci wagowe wynosz od 3 do 55% (uel, py krzemionkowy,
pucolany, popi lotny, wapie). Kamie gipsowy peni rol regulatora warunkw wizania cementu. Klinkier
cementowy ( gwny skadnik cementu) powstaje przez wypalenie w temperaturze okoo 1450 C mieszaniny
wapieni (margli) i glinokrzemianw (gliny) a nastpnie zmielenie.

Podstawow cech cementu jest klasa, okrelajca wytrzymao znormalizowanej zaprawy na ciskanie
oznaczona po 28 dniach twardnienia podan w MPa. Klas cementu dobiera si w zalenoci od klasy betonu
przewidzianej w projekcie konstrukcji, co prowadzi do nastpujcego podziau: 32,5; 32,5R; 42,5; 42,5R; 52,5;
52,5R (litera R oznacza, e cement ma wysok wytrzymao wczesn oznaczon po 2 lub 7 dniach
twardnienia).

Zgodnie z obowizujcymi normami cementy powszechnego uytku mona podzieli na cztery rodzaje:
- CEM I cement portlandzki (bez dodatkw),
- CEM II cementy mieszane: ulowy (S), krzemionkowy (D), pucolanowy (P-naturalny lub Q-przemysowy),
popioowy (V-popi lotny krzemionkowy, W-pip lotny wapienny), wapienny (L), ulowo-popioowy (SV).
- CEM III cement hutniczy wysoka odporno na dziaanie siarczanw i kwasw humusowych pozwala na
stosowanie w rodowiskach o podwyszonej agresywnoci.
- CEM IV cement pucolanowy rwnie wysoka odporno na negatywny wpyw rodowisk o agresji kwanej
(np. wody siarczanowej). Stosowany jako spoiwo do betonw i zapraw oraz do produkcji elementw z betonu
komrkowego.
Z uwagi na ilo dodatkw cementy dzieli si na odmiany A i B, ktre okrelaj dopuszczaln ilo dodatkw dla
poszczeglnych rodzajw cementu.

Klas cementu dobiera si w zalenoci od klasy betonu przewidzianej w projekcie konstrukcji, co prowadzi do
nastpujcego podziau:

- do betonw klas B 7,5 do B 30 i betonw komrkowych stosuje si cementy klas 32,5 i 32,5R
- do betonw klas B 20 do B 50 (i wyszych) stosuje si cementy klas 42,5 i 42,5R

Woda

Woda zarobowa nie moe zawiera zanieczyszcze ani domieszek chemicznych w ilociach przekraczajcych
dopuszczalne. Oglnie mona uwaa, e woda wodocigowa jest przydatna do betonu.

Dodatki i domieszki

Su otrzymaniu podanych cech betonu lub mieszanki betonowej.

Domieszki chemiczne s definiowane w normie PN-EN 934-2 jako materiay dodawane podczas wykonywania
mieszanki betonowej, w iloci nie przekraczajcej 5% masy cementu w celu modyfikacji waciwoci mieszanki
betonowej stwardniaego betonu.
Rozrniamy nastpujce rodzaje domieszek:
- domieszki uplastyczniajce i upynniajce plastyfikatory i superplastyfikatory
- domieszki napowietrzajce
- domieszki uszczelniajce
- domieszki opniajce
- domieszki przypieszajce
- domieszki zimowe
- domieszki spczniajce
- domieszki stabilizujce
- domieszki do betonowania pod wod
- domieszki spieniajce
- domieszki do zaczynw iniekcyjnych
- emulsje polimerowe

Dodatki mineralne
Jako dodatki mineralne modyfikujce waciwoci betonu stosowane s:
- popi lotny
- mielony granulowany uel wielkopiecowy
- py krzemionkowy
Podstawowy fizyczny mechanizm oddziaywania dodatkw mineralnych dodawanych do betonu to uszczelnienie
struktury. Charakteryzujce si wysokim stopniem rozdrobnienia (popi lotny oraz py krzemionkowy) wypeniaj
przestrzenie midzy ziarnami cementu, podobnie jak si to dzieje w przypadku czstek cementu, ktre uszczelniaj
pustki midzy ziarnami piasku oraz w przypadku piasku uszczelniajcego stos okruchowy kruszywa grubego.

Dodatki mineralne powoduj e beton charakteryzuje si wieloma bardzo korzystnymi waciwociami. Do
waciwoci tych naley zaliczy:
- wzrost wytrzymaoci pocztkowej i kocowej
- ma przepuszczalno dla gazw i cieczy
- zwikszon odporno na korozj chemiczn
- zwikszon mrozoodporno
1.5.2. Podstawowe wymagania dla betonu w konstrukcjach spronych

Oglnie, beton w konstrukcjach spronych powinien charakteryzowa si wysok jakoci. Na to pojcie w
szczeglnoci skadaj si:

- Wysoka wytrzymao na ciskanie (wynikajca gwnie z niskiego wspczynnika wodno-cementowego)
- Trwao wynikajca ze szczelnoci uzyskiwanej dziki obnieniu zawartoci cementu, waciwemu
zagszczeniu i pielgnacji.

- Zminimalizowany skurcz i pezanie (dziki ograniczeniu iloci cementu i stosowaniu cementw
specjalnych)

Wytrzymao

Wytrzymao betonu jest podstawowa cech zapewniajc nono elementu. W konstrukcjach spronych,
konieczno stosowania betonw o wyszych wytrzymaociach wynika z nastpujcych powodw:
- przeniesienia wysokich napre w strefach zakotwie
- wymaganej nonoci poszczeglnych czci elementu na ciskanie, rozciganie i cinanie oraz
zapewnienie waciwej przyczepnoci cigien
- zwikszeniu sztywnoci elementu ograniczajcej ugicia
- ograniczeniu rys skurczowych.

Wytrzymao na ciskanie
Wytrzymao na ciskanie jest okrelana za pomoc klas wytrzymaoci odnoszcych si do wytrzymaoci
charakterystycznej, uzyskiwanej przez nie mniej ni 95% iloci (prbek) betonu w wieku 28 dni. Wrd klas betonu
opisanych w Eurokodzie, w konstrukcjach spronych maj zastosowanie klasy zawarte w Tab. 1.2-1

Tab. 1.5-1 Wybrane parametry klas betonw wedug Eurokodu2
Beton zwyky Beton wysokowartociowy Klasa
fck/fck,cube
C25/30 C30/37 C35/45 C40/C50 C45/55 C50/60 C55/67 C60/75 C70/85 C80/95 C90/105
fctm, MPa 2,6 2,9 3,2 3,5 3,8 4,1 4,2 4,4 4,6 4,8 5,0
Ecm, GPa 31 32 34 35 36 37 38 39 41 42 44
cc1, () 2,1 2,2 2,25 2,3 2,4 2,45 2,5 2,6 2,7 2,8 2,8
ccu1, () 3,5 3,2 3,0 2,8 2,8 2,8
cc2, () 2,0 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6
ccu2, () 3,5 3,1 2,9 2,7 2,6 2,6
n 2,0 1,75 1,6 1,45 1,4 1,4
cc3, () 1,75 1,8 1,8 2,0 2,2 2,3
ccu3, () 3,5 3,1 2,9 2,7 2,6 2,6

W zalenoci od sposobu okrelania rozrnia si wytrzymao charakterystyczn walcow f
ck
, lub wytrzymao
charakterystyczn kostkow f
ck,cube
. Wytrzymao kostkowa odnosi si do wynikw bada kontrolnych okrelanych
na prbkach szeciennych 150 mm, za walcowa na prbkach walcowych o wysokoci 300 mm i rednicy 150 mm.
Wytrzymao charakterystyczna f
ck
okrela realn wytrzymao betonu na ciskanie w konstrukcji.
Wymagania dla betonu okrela PN-EN 206-1.

Wytrzymao na rozciganie

Eurokod rekomenduje dowiadczalne okrelanie wytrzymaoci betonu na rozciganie w tych sytuacjach, gdy jest
to szczeglnie istotne. W przecitnych sytuacjach, wystarczajca jest zaleno wica redni wytrzymao na
rozciganie f
ctm
ze redni wytrzymaoci na ciskanie f
cm
.

Modu sprystoci

Jest to parametr decydujcy o sztywnoci elementu spronego. Modu sprystoci betonu jest bezporednio
wykorzystywany w obliczeniach konstrukcji spronych.

Trwao betonu

Trwao betonu de facto zapewnia trwao elementu spronego. Jest to cecha w praktyce rwnie istotna jak
oglnie pojte cechy wytrzymaociowe rozwaanej konstrukcji. Trwao ta jest definiowana jako odporno na
warunki klimatyczne, agresj chemiczn, abrazj i inne procesy niszczce. Ewoluowanie norm odnoszcych si do
konstrukcji spronych co raz wikszy naciska kado wanie na zapewnienie odpowiedniej trwaoci konstrukcji.
Zapewnienie trwaoci betonu w ujciu praktycznym i normowym odbywa si poprzez okrelenie konkretnych
wymaga w odniesieniu do skadu i wybranych cech betonu, w warunkach odpowiednio zdefiniowanych
oddziaywa rodowiskowych.
Zagroenia rodowiskowe istotne z punktu widzenia trwaoci to:
- Agresja chemiczna ( w szczeglnoci kwasy, chlorki w tym: rodki odladzajce)
- Alkaliczna reaktywno kruszywa
- Dziaalno wody morskiej
- Destrukcja mrozowa
- Korozja zbrojenia

Trwao betonu jest cile zwizana z jego nasikliwoci a oglnie - ze szczelnoci struktury. Czyli beton
powinien by szczelny i zachowywa waciwe do warunkw otulenie zbrojenia. Podstawowe znaczenie ma tu
uycie waciwych materiaw i dobra jako wykonania betonu oraz jego wbudowania w konstrukcj.

Zalenoci naprenie odksztacenie dla betonu

Beton poddany jednoosiowemu ciskaniu

Warto napre ciskajcych powstajcych w betonie w zalenoci od jego odksztace pocztkowo jest liniowa,
za przy wzrocie odksztace, naprenia rosn wolniej, czy te wrcz mog male. Podstawowy nieliniowy
model betonu zawarty w Eurokodzie, opisany jest funkcj:

q +
q q
=
o
) 2 k ( 1
k
f
2
cm
c
, dla 0 < |c
c
| < |c
cu1
|
gdzie:
q = c
c
/c
c1
; c
c1
odksztacenie przy maksymalnej
wartoci napre,
k = 1,05E
cm
|c
c1
|/f
cm

c
cu1
- nominalne odksztacenia graniczne
Parametry c
c1
, c
cu1
zale od klasy betonu.

Rys. 1.5-1 Normowy model betonu do nieliniowej analizy konstrukcji


Rys. 1.5-2 Nieliniowe charakterystyki normowe wybranych klas betonw

Pezanie betonu

Pezanie betonu jest definiowane jako przyrost deformacji w czasie pod stale utrzymywanym obcieniem. Z
powodu pezania nastpuje znaczcy spadek siy sprajcej oraz rosn np. ugicia. Okrelenie tego efektu jest
wic istotne na etapie projektowania od okrelenia strat siy sprajcej.

Pezanie na swoje rda w dwch przyczynach:
o Zmiany strukturalne zaczynu cementowego
o Wypieranie wody z przestrzeni porw

Jeli beton poddany jest wolno narastajcemu obcieniu, zaleno napre od odksztace jest wyduona w
osi odksztace w porwnaniu do zalenoci przy szybkim obcianiu, o czym decyduje pezanie. Jeli obcienie
jest utrzymywane na okrelonym poziomie, przyrost odksztace wskutek pezania przesuwa krzyw odksztacenie
- naprenie przy szybkim obcieniu do krzywej przy wolnym przyrocie obcienia.

Rys. 1.5-3 Odksztacalno betonu ciskanego
c

Szybkie obcianie
Wolne obcianie
Efekt pezania

Pezanie jest mierzone przyrostem odksztace dodatkowych (przyrosych w czasie) w stosunku do odksztace
sprystych wywoanych obcieniem. Jeli obcienie jest bliskie obcieniom uytkowym, odksztacenia
pezania przyrastaj wolniej wraz z upywem czasu. Jeli obcienia rodz naprenia na poziomie nie wikszym
ni ok. 50 % wytrzymaoci betonu, graniczne odksztacenie pezania jest liniowo proporcjonalne do odksztacenia
sprystego. Proporcj granicznego odksztacenia pezania w stosunku go odksztace sprystych okrela si
jako wspczynnik pezania :
c
cc
= o
c
/E
c
(1.5-2)

Rys. 1.5-4 Zmiana odksztace betonu obcionego w funkcji czasu

Jeli obcienie zostanie usunite, zachodzi proces odwrotny. Jednak odksztacenia spryste i pezania s
mniejsze. Pozostaj bowiem trwae odksztacenia plastyczne

Rys. 1.5-5 Zmiana odksztace betonu odcionego w funkcji czasu
Odksztacenia pezania zale od kilku czynnikw. Malej wraz z maleniem nastpujcych parametrw:
1. Iloci zaczynu cementowego
2. Wspczynnikiem w/c
3. Zawartoci powietrza
4. Temperatury otoczenia

Malej wraz z wzrostem nastpujcych zmiennych:
1. Wieku betonu w czasie obcienia
2. Wilgotnoci rodowiska
3. Stosunku objtoci do pola powierzchni przekroju

Powrotne odksztacenie pezania
Powrotne odksztacenie
Czas (skala liniowa)
O
d
k
s
z
t
a
c
e
n
i
e

Odksztacenie pezania
Graniczne odksztacenie pezania
Odksztacenie spryste
O
d
k
s
z
t
a
c
e
n
i
e

Pezanie mona ogranicza dobierajc waciwy skad betonu, poddawa go odpowiedniej pielgnacji i opnia
czas obcienia (sprenia) betonu.

Skurcz betonu

Skurcz w betonie wywoany jest zmniejszeniem objtoci wskutek ubytku wilgoci. Ma on istotny wpyw na
zachowanie si konstrukcji spronej.

Cakowite odksztacenie skurczowe skada si z dwch skadnikw, odksztacenia skurczowego spowodowanego
wysychaniem i autogenicznego (samorodnego) odksztacenia skurczowego. Odksztacenie spowodowane
wysychaniem rozwija si powoli, poniewa jest funkcj migracji wody poprzez stwardniay beton. Autogeniczne
odksztacenie skurczowe rozwija si w czasie twardnienia betonu, dlatego gwna jego cz powstaje w
pierwszych dniach po uoeniu betonu.

O
d
k
s
z
t
a
c
e
n
i
e

s
k
u
r
c
z
o
w
e

t
0
sh

Rys. 1.5-6 Zmiana odksztace skurczowych w funkcji czasu

Rys. 1.5-6 pokazuje efekt skurczu (w postaci odksztace skurczowych) w czasie. Wraz z wiekiem betonu, skurcz
przyrasta z malejc intensywnoci. Tzw. kocowe odksztacenie skurczowe jest uwzgldniane w obliczeniach
strat siy sprajcej.

Podobnie jak w przypadku pezania, skurcz zaley od kilku czynnikw. Skurcz jest wprost proporcjonalny do:
- Temperatury otoczenia
- Zrnicowania temperatury w elemencie
- Wspczynnika w/c
- Zawartoci cementu

Jest odwrotnie proporcjonalny do;
- Wieku betonu w czasie pocztku wysychania
- Wilgotnoci wzgldnej
- Stosunku objtoci do pola powierzchni zewntrznej elementu

1.5.3. Betony wysokowartociowe

BWW - to beton o klasie wytrzymaoci B60 B120 (beton wysokiej wytrzymaoci)
BBWW - to beton o klasie wytrzymaoci B120 B180 (beton bardzo wysokiej wytrzymaoci)
BUWW - to beton o klasie wytrzymaoci powyej B180 (beton ultra wysokiej wytrzymaoci)
Betony te stosuje si do budynkw wysokich szkieletowych - o oszczdnych przekrojach, do budowli tuneli,
platform wiertniczych, nawierzchni drogowych odpornych na cieranie, mostw, itd.
Aby uzyska wysze parametry betonu naley:
- zmniejszy kocow porowato zaczynu
- stosowa kruszywo amane o wytrzymaoci 200-300 MPa
- stosowa bardzo drobne uszczelniajce wypeniacze
- poprawi przyczepno zaczynu do kruszywa
- w/c [BWW] 0.22 w/c 0.35; std potrzeba stosowania superplastyfikatorw
- dobr odpowiedni kruszywa, spenienie warunku najmniejszej wododnoci i najwikszej szczelnoci;
stosowa kruszywo bez frakcji 0-0.05; max. wielko ziarna do 16 mm; najlepsze kruszywo amane o
ksztacie zblionym do szecianu.
BWW s stosowane przede wszystkim w trzech domenach :
- w budownictwie wysokim, szczeglnie przy wykonywaniu supw nonych,
- w betonowych konstrukcjach kratowych, stosowanych w budowie platform morskich, w konstrukcjach
przekry, w mostach typu kratowego,
- w mostach elbetowych i spronych oraz w obudowie tuneli; take w nawierzchniach drogowych.

W stosunku do betonu zwykego, oprcz oczywistej wyszej wytrzymaoci, betony te charakteryzuj si mniejsza
plastycznoci wyraajc si szybkim ubytkiem wytrzymaoci po przekroczeniu maksymalnej. Charakteryzuj si
take mniejszym skurczem i pezaniem. Tym samym wymagane jest bardziej zoone podejcie do analizy
konstrukcji wykonanych z tego betonu.


Rys. 1.5-7 Wykresy odksztacalnoci betonw zwykych i ultra wysoko wartociowych
(Ajdukiewicz A., Mames J., Konstrukcje z betonu spronego, Polski Cement Sp z o. o., Krakw 2004)

S to materiay wymagajce szczeglnie optymalnego doboru skadnikw, precyzyjnego ich dozowania oraz
waciwej i dokadnej pielgnacji.

1.5.4. Waciwoci zaczynw iniekcyjnych

Zaczyn stosowany do iniekcji kanaw kablowych jest podawany pod cinieniem, w ciasn przestrze kanau
kablowego. Powinien charakteryzowa si nastpujcymi cechami:
1. Pynnoci
2. minimalna segregacja i odsczaniem wody
3. niskim skurczem
4. wytrzymaoci po stwardnieniu (ok. 27 MPa po 7 dniach i 30 MPa po 28 dniach)
5. braku szkodliwych domieszek
6. trwaoci

1.6. Beton w projektowaniu konstrukcji spronych
1.6.1. Przyrost wytrzymaoci betonu w czasie

Wytrzymao na ciskanie

W konstrukcjach spronych szczeglnie istotne jest okrelenie wytrzymaoci betonu w czasie.
Gdy czas 3 < t 28 dni. Eurokod stosuje wzory:

cm cc cm
f ) t ( f | = ; MPa ) t ( f ) t ( f
cm ck
8 = (1.6-1; 1.6-2)
gdzie:
MPa f f
ck cm
8 + = (1.6-3)

(
(
|
.
|
\
|
= |
2 1
28
1
/
cc
t
s exp ) t ( (1.6-4)
w ktrym:
t wiek betonu w dniach,
s wspczynnik zaleny od rodzaju cementu:
= 0,20 dla CEM 42,5R, CEM 52,5N i CEM 52,5R
= 0,25 dla CEM 32,5R, CEM 42,5N
= 0,38 dla CEM 32,5N
Powysza zaleno jest ustalona dla warunkw dojrzewania betonu wg EN 12390 i redniej temperatury 20C.

Dla t 3 dni wytrzymao f
ck
(t) naley okrela dowiadczalnie.

Wytrzymao na rozciganie

Dla betonu w wieku 3 < t 28 dni stosuje si zaleno jak dla wytrzymaoci na ciskanie.

Wytrzymao na rozciganie przy zginaniu, przy projektowaniu mona wyznacza ze wzoru:

{ }
ctm ctm fl , ctm
f ; f ) m / h , ( max f 1 6 1 = (1.6-5)

1.6.2. Modele odksztacalnoci betonu ciskanego

Przy projektowaniu, norma dopuszcza modele uproszczone o nastpujcych postaciach:

(
(
|
|
.
|
\
|
c
c
= o
n
2 c
c
cd c
1 1 f
, dla 0 < c
c
< c
c2

cd c
f = o , dla c
c2
c
c
c
cu2

gdzie:
c
c2
odksztacenie przy maksymalnej wartoci napre,
c
cu2
Parametry n, c
c2
, c
cu2
zale od klasy betonu

Rys. 1.6-1 Model paraboliczno - prostoktny

3 c
c
cd c
f
c
c
= o
, dla 0 < c
c
< c
c3

cd c
f = o , dla c
c3
c
c
c
cu3

gdzie:
c
c3
graniczne odksztacenie spryste,
c
cu3
Parametry c
c3
, c
cu3
zale od klasy betonu

Rys. 1.6-2 Model dwuliniowy

dla f
ck
50 MPa:
= 0,8; q = 1,0
dla 50 < f
ck
90 MPa:
= 0,8-(f
ck
-50)/400
q = 1,0-(f
ck
-50)/200

Rys. 1.6-3 Model prostoktnego rozkadu napre

Przy sprawdzaniu stanw granicznych nonoci (ULS) uwzgldnia si obliczeniow wytrzymao betonu:


c ck cc cd
/ f f o = (1.6-6)

1.6.3. Dopuszczalne naprenia w betonie

Przy spreniu, dopuszczalne naprenia w betonie wywoane spreniem i innymi obcieniami wystpujcymi w
tym czasie nie moe przekracza 0,6f
ck
(t). Jeli potwierdzono dowiadczalnie, w strunobetonie te naprenia mog
osiga 0,7f
ck
(t).

Jeli trwae naprenia ciskajce przekraczaj 0,45f
ck
(t) naley uwzgldni nieliniowy przyrost efektw pezania.
Jest to wane z punktu widzenia szybkiego narastania strat siy sprajcej i deformacji (np. ugi) jeli ta granica
zostanie przekroczona.

1.6.4. Beton poddany wieloosiowemu ciskaniu

Jeli beton poddany jest wieloosiowemu ciskaniu (np. w wyniku sprenia poprzecznego) mona przyj wzrost
jego wytrzymaoci charakterystycznej wedug zalenoci:

dla o
c
0,05f
ck
f
ck,c
= f
ck
(1,000+5,00o
2
/f
ck
)
dla o
c
> 0,05f
ck
f
ck,c
= f
ck
(1,125+2,50o
2
/f
ck
)
c
c2,c
= c
c2
(f
ck,c
/f
ck
)
2
; c
cu2,c
= c
cu2
+ 0,2 o
2
/f
ck
, gdzie o
2
(= o
3
) jest efektywnym napreniem poprzecznym.

1.6.5. Modu sprystoci betonu

Okrelany jako modu sieczny w przedziale (0f
ck
, 0,4f
ck
), dla betonw na kruszywie granitowym, zalenoci
funkcyjn od wytrzymaoci redniej:

3 0
10
22
,
cm
cm
MPa
f
GPa E |
.
|
\
|
= (1.6-7)

W przypadku stosowania kruszyw wapiennych naley t warto zredukowa o 30%, przy stosowaniu piaskowcw
o 10%, za przy kruszywie bazaltowym mona zwikszy o 20%.

Zaleno moduu sprystoci od czasu mona wyrazi zalenoci:

cm
,
cm
cm
cm
E
f
) t ( f
) t ( E
3 0
|
|
.
|
\
|
= (1.6-8)

Problem wpywu efektw reologicznych na odksztacalno betonu omwiono w punkcie 1.6.

1.6.6. Odksztacenia skurczu betonu
Warto cakowitego odksztacenia skurczowego okrela wzr:

ca cd cs
c + c = c (1.6-9)
w ktrym:
kocowe odksztacenie skurczu autogenicznego
( )
6
10 10 5 2

= c
ck ca
f , ) ( (1.6-10)
kocowe odksztacenie skurczowe spowodowane wysychaniem:

0 , cd h , cd
k c = c

(1.6-11)
gdzie:
wspczynnik k
h
o wartociach podanych w Tab. 1.6-1
Tab. 1.6-1 Wartoci k
h
,
u / A h
c
2
0
=

h
k
100 1,00
200 0,85
300 0,75
500 0,70

warto skurczu swobodnego podane w Tab. 1.6-2

Zmienno odksztace skurczowych w czasie okrelaj wzory:
) ( ) t ( ) t (
ca as ca
c | = c gdzie:
5 0
2 0
1
,
t ,
as
e ) t (

= | (1.6-12; 1.6-13))
) ( ) t , t ( ) t (
cd s ds cd
c | = c gdzie:
3
0
04 0 h , t t
t t
) t , t (
s
s
s ds
+

= | (1.6.14; 1.6-15)
gdzie t wiek betonu w rozwaanej chwili a t
s
wiek betonu na pocztku procesu wysychania

Tab. 1.6-2 Nominalne wartoci skurczu
cd,0
, spowodowanego wysychaniem betonu
Wilgotno wzgldna (w %) Klasa cementu
Klasa betonu
20 40 60 80 90 100
30/37 0,44 0,41 0,35 0,22 0,12 0,00
40/50 0,39 0,36 0,30 0,19 0,11 0,00
60/75 0,30 0,28 0,23 0,15 0,08 0,00
80/95 0,23 0,22 0,18 0,11 0,06 0,00
C
E
M

S

90/105 0,20 0,19 0,16 0,10 0,05 0,00
30/37 0,55 0,52 0,43 0,27 0,15 0,00
40/50 0,48 0,46 0,38 0,24 0,13 0,00
60/75 0,38 0,36 0,30 0,19 0,10 0,00
80/95 0,30 0,28 0,24 0,15 0,08 0,00
C
E
M

N

90/105 0,27 0,25 0,21 0,13 0,07 0,00
30/37 0,76 0,71 0,60 0,37 0,21 0,00
40/50 0,68 0,64 0,54 0,33 0,19 0,00
60/75 0,54 0,51 0,43 0,27 0,15 0,00
80/95 0,44 0,41 0,35 0,21 0,12 0,00
C
E
M

R

90/105 0,39 0,37 0,31 0,19 0,11 0,00

1.6.7. Wspczynnik pezania betonu

Przy okrelaniu wspczynnika pezania mona posugiwa si nomogramami wedug Rys. 1.6-4

a) rodowisko wewntrzne (RH = 50%)

b) rodowisko zewntrzne (RH = 80%)

Rys. 1.6-4 Metoda wyznaczania wspczynnika pezania betonu w normalnych warunkach

Jeli naprenia przekraczaj 0,45f
ck
wwczas wspczynnik pezania wynosi:

( ) 45 , 0 k 5 , 1
t
e

o
= (1.6-16)
gdzie k
o
= o
c
/f
cm
(t)
W szczeglnych sytuacjach zachodzi konieczno relatywnie dokadnego obliczania pezania i jego efektw.
Naley wwczas korzysta ze szczegowych procedur normowych popartym badaniami dowiadczalnymi.

1.7. Stal sprajca
1.7.1. Formy cigien

Na rozwj konstrukcji spronych wpyno opracowanie technologii stali o wysokich wytrzymaociach. Stal ta to
stop elaza z dodatkiem wgla, manganu i innych pierwiastkw. Take zabiegi technologiczne maj istotny wpyw
na jej wysokie waciwoci.

W konstrukcjach spronych wykorzystuje si take stal zbrojeniow, ktra zwiksza plastyczno elementu, jego
nono na cinanie a take odporno na skurcz i zmienne temperatury.

Druty

Wystpuj o rednicach 2,5, 3,0, 4,0, 5,0, 7,0 i 8,0 mm. Wyrnia si dwa rodzaje drutw (Rys. 1.7-1):
- o gadkiej powierzchni
- o powierzchni nagniatanej
Druty o rednicach do 5 mm wykonuje si ze stali o f
yk
= 1860 MPa, za w caym zakresie rednic ze stali
o f
yk
= 1860 MPa.

Rys. 1.7-1 Druty do sprania

Sploty

Sploty, jako specjalne skrtki wykonane z drutw sprajcych o rednicach od 2,5 mm do 5,5 mm wystpuj w
trzech wariantach:
- 2 drutowe
- 3 drutowe
- 7-mio drutowe

Sploty 2 i 3 drutowe stosuje si do sprania cienkociennych elementw strunobetonowych (supy, pyty).
Sploty 7-mio drutowe maj najpowszechniejsze zastosowanie, w caym obszarze konstrukcji spronych.
Wystpuj w wersjach o powierzchni paskiej lub nagniatanej, o stypizowanych rednicach i znormalizowanych
wytrzymaociach, take w wersji ocynkowanej.


a) splot dwudrutowy

b) splot 7-mio drutowy
Rys. 1.7-2 Sploty do sprania

Tab. 1.7-1 Parametry podstawowych splotw sprajcych wedug PN-B-03264:2002
Wytrzymao f
pk
, MPa Sia zrywajca F
pk
, kN
rednica,
mm
Przekrj,
mm
2
odm. I odm. II odm. I odm. II
7,8 35,6 1940 1740 69,0 62,0
15,5 141,5 1470 1370 208,0 194,0
12,5 93,0 1860 - 173,0 -
13,0 100,0 1860 - 186,0 -
16,0 150,0 1770 - 265,0 -

Prty

Maj z reguy odmienne zastosowanie ni druty i sploty. Stosuje si do kabli krtkich, z zakotwieniami gwintowymi,
a take do kotew gruntowych. Najczciej maj powierzchni uebrowan, cho raczej w odmienny sposb ni stal
zbrojeniowa. Wystpuj w typowych rednicach od C16 do C42 i wicej.

a) Prty ze stali gadkiej

b) Prty ze stali ebrowanej
Rys. 1.7-3 Prty do sprania (Fot. DYWIDAG Int.)

1.7.2. Rodzaje stali sprajcych

Dobr skadu stali i przebiegu obrbki uszlachetniajce po wytopie zapewnia osignicie przez stal wysokiej
wytrzymaoci i innych podanych waciwoci. Poniej przedstawiono podzia stali z uwagi na jej obrbk.

Stal zimnowalcowana

Druty przecigane s przez ukad dysz o zmniejszajcych si rednicach. W ten sposb nastpuje
uporzdkowanie wewntrznej struktury i wzrost wytrzymaoci.

Stal odprana

Odpranie nastpuje w wyniku ogrzania do ok. 350 C i wolnego ochadzania. Redukuje to odksztacenia
plastyczne przy osiganiu granicy plastycznoci.

Stal odpuszczana napreniowo

Proces polega na ogrzaniu wstpnie napitej stali do ok. 350 C. Poprawia to odksztacalno stali poprzez
podniesienie granicy plastycznoci i redukuje relaksacyjno stali.

1.7.3. Waciwoci stali sprajcych

Stal do sprania konstrukcji musi charakteryzowa si szczeglnymi waciwociami, do ktrych mona zaliczy:
1) Wysok wytrzymao
2) Odpowiedni wydualno
3) Gitno konieczn przy odgiciach na dewiatorach i przy zakotwieniach
4) Wysok przyczepnoci istotn w strunobetonie
5) Nisk relaksacj napre zmniejszajc straty siy sprajcej
6) Zminimalizowan podatno na korozj, w tym na korozj napreniow.

Wytrzymao

Wytrzymao stali sprajcych odnosi si do charakterystycznej wytrzymaoci na rozciganie (f
pk
). Jest ona
definiowana jako graniczna wytrzymao na rozciganie partii stali, poniej ktrej moe ulec zerwaniu nie wicej
ni 5% populacji.

Odpowiednie normy krajowe i midzynarodowe (w tym europejskie) okrelaj odpowiednie klasy
wytrzymaociowe. Do najpopularniejszych nale
1860 dla drutw i splotw
1770 dla drutw i splotw
1050 dla prtw

Modu sprystoci

Modu sprystoci stali sprajcej, odpowiada materiaowemu, czyli 200210 GPa. Dla splotw zoonych z
wielu drutw, w granicach 190195 MPa. Eurokod zaleca przy projektowaniu opiera si na danych producenta
stali czy splotu.


Dopuszczalne naprenia w stali sprajcej

Maksymalne naprenia przy nacigu nie mog przekracza wartoci:

pk max , 0
f 80 , 0 s o i
k 1 , 0 p max , 0
f 90 , 0 s o (1.7-1)
gdzie:
f
p01,k
granica sprystoci stali (warto napre, przy ktrych odksztacenia plastyczne wynosz 0,1%).

Po spreniu, czyli przekazaniu siy sprajcej na beton (i wystpieniu strat doranych) naprenia nie mog
przekracza:

pk 0 pm
f 75 , 0 s o i
k 1 , 0 p 0 pm
f 85 , 0 s o (1.7-2)

Charakterystyki odksztacalnoci stali sprajcych

Zaleno napre od odksztace w stalach sprajcych jest liniowa do poziomu ok. 70% wytrzymaoci.
Pniej staj si nieliniowa, ale bez wyranie zaznaczonej granicy plastycznoci. Mwi si o umownej granicy
sprystoci f
p01
. Umowna granica plastycznoci jest przyjmowana jako warto napre przy ktrych
odksztacenia trwae wynosz 0,2%.

Rys. 1.7-4 Zalecane normowe charakterystyki stali sprajcych
a) druty zimnocignione ulepszane, b) sploty z tych drutw

Relaksacja stali

Jest to wielko okrelajca wzgldy spadek napre trwaych przy utrzymywaniu staego wyduenia stali.
Ilustruje to .

odksztacenie
n
a
p
r
e
n
i
e

Obcienie krtkotrwae
Obcienie dugotrwae
Relaksacja

Rys. 1.7-5 Zjawisko relaksacji

Zjawisko relaksacji nie jest zjawiskiem liniowym. Tzn., im wiksze trwae wytenie stali, tym intensywniejsza jest
relaksacja, wyraana wzgldnym spadkiem napre. Granic wyranie intensyfikujca przyrost relaksacji jest
poziom napre wynoszcy ok. 70% wytrzymaoci. Std, normowe ograniczenie napre w stali po spreniu
do 75%.

Rys. 1.7-6 Straty spowodowane relaksacj stali po 1000 h, T = 20C, wg PN-B-03264:2002

Zjawisko relaksacji zaley od czasu rozumianego jako dugotrwao utrzymywania napre. Im czas ten jest
duszy, tym relaksacja przyrasta malejco, osigajc asymptot.

Tab. 1.7-2 Przybliony wzrost strat wskutek relaksacji w czasie od 0 do 1000 h w/g PN-B-03264:2002

Wytrzymao zmczeniowa

Oglnie, sprenie znakomicie poprawia zdolno konstrukcji z betonu do przenoszenia napre cyklicznie
zmiennych, umoliwiajc tym samym stosowanie konstrukcji spronych w tych obszarach, gdzie zwyky elbet jest
nieprzydatny. Tym samym, odporno stali sprajcej na cykliczne zamiany obcienia jest istota w bardzo wielu
konstrukcjach. Poczwszy do podkadw kolejowych, poprzez belki podsuwnicowe i mostowe, a skoczywszy na
supach czy te wantach mostowych.

Normowy test definiujcy odporno stali na zmczenie (stosowany take do okrelania odpornoci na zmczenie
zakotwie lub kabli jako caoci) jest przeprowadzany dla 2x10
6
cykli. W badaniu stali okrela si poziom amplitudy
napre, S przy ktrym prbka ulega zerwaniu po N cyklach (tzw. test S-N). Mona wskaza taki poziom
amplitudy napre, przy ktrym prbka przetrwa bez uszkodze dowoln (nieskoczon) liczb cykli. Jest to
wytrzymao zmczeniowa.

10
4
10
5
10
6
10
7
800

400

200

0

Stal 1570/1770
5 mm, profilowana
o
max = 0,55 fpm= const
600

liczba cykli N
zmiana napre
Ao
p
= o
max
- o
min
[MPa]

Rys. 1.7-7 wytrzymao zmczeniowa wybranych cigien

Konstrukcje sprone naley tak projektowa, aby amplitudy napre w cignach nie byy wysze ni
wytrzymao zmczeniowa.

Trwao

Stal sprajca jest wraliwa na korozj napreniow i krucho wodorow w rodowisku agresywnym. Dlatego,
w celu zapewnienia trwaoci, oglnie stal sprajca wymaga ochrony antykorozyjnej.

W cignach z przyczepnoci, czyli w strunobetonie i w klasycznym kablobetonie, alkaliczne otoczenie betonu lub
zaprawy iniekcyjnej stanowi, przy zachowaniu odpowiednich warunkw (np. gruboci otuliny), wystarczajc
ochron antykorozyjn.

W kablach bez przyczepnoci, ochron antykorozyjn zapewnia odpowiednie wypenienie przestrzeni kanaw
zawierajce inhibitory korozji, a dodatkowo stosowanie drutw (w splotach) ocynkowanych, czy te
wielowarstwowej budowie oson kablowych i hermetyzacji zakotwie.

1.7.4. Cigna kompozytowe

Aktualnie, na etapie bada i pilotowych zastosowa znajduj si cigna wytworzone z materiaw kompozytowych,
zoonych z wysoko wytrzymaych wkien w matrycy ywicznej. Ich bardzo wysoka wytrzymao i inne cechy
stwarzaj nowe moliwoci rozwoju konstrukcji spronych.

0,9
1
p p
f / o
p
c []
33 20 24 35
2
1
3
4
AFRP: E
p
= 47,5 GPa; f
p
= 1140 MPa
3
2
CFRP: E
p
= 165 GPa; f
p
= 3300 MPa
4
GFRP: E
p
= 50 GPa; f
p
= 1500 MPa
1
Stal: E
p
= 190 GPa; f
p
= 1780 MPa
8,5
MODELE CIGIEN

Rys. 1.7-8 Porwnanie cech wytrzymaociowych rnych rodzajw cigien sprajcych

W 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

W 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE dr in.

You might also like