Konsument przyszoci kierunki rozwoju wzornictwa przemysowego w Polsce do roku 2030

raport

report
5 5

industrial design in Poland until 2030

directions in the development of

The Consumer of the Future

REPORT

EUROPEAN UNION EUROPEAN REGIONAL DEVELOPMENT FUND

The Consumer of the Future directions in the development of industrial design in Poland until 2030

RAPORT
Konsument przyszoci kierunki rozwoju wzornictwa przemysowego w Polsce do roku 2030

Instytut Wzornictwa Przemysowego Sp. z o.o. jest instytucj, jedyn w Polsce i jednoczenie jedn z najstarszych w Europie, ktra od ponad 60 lat systemowo zajmuje si wzornictwem przemysowym. Instytut to jednostka naukowa oraz Centrum Badawczo--Rozwojowe prowadzce badania w zakresie wzornictwa i ergonomii. Zajmuje si upowszechnianiem wzornictwa przemysowego poprzez dziaalno wystawiennicz i programy promocyjne. Dysponuje najwiksz w kraju bibliotek o profilu wzorniczym oraz prowadzi dziaalno edukacyjno-ksztaceniow, w tym na poziomie podyplomowym. Instytut Wzornictwa Przemysowego jest strategicznym doradc w zakresie wzornictwa jako narzdzia podnoszcego efektywno przedsibiorstw. Synergia dziaa pozwala Instytutowi prowadzi prace analityczne i doradcze ukierunkowane, o unikatowym profilu dla przedsibiorstw, projektantw, organw administracji publicznej i samorzdowej. Raport Konsument przyszoci kierunki rozwoju wzornictwa przemysowego w Polsce do 2030 roku jest prb spojrzenia z perspektywy konsumenta na warunki, w jakich bdzie funkcjonowa polski biznes za 20 lat. Aby dobrze pozna konsumenta przyszoci, konieczna jest wszechstronna analiza uwarunkowa, w jakich bdzie on y: ekonomicznych, demograficznych, spoecznych, psychologicznych itp. Ponadto do tworzenia koncepcji innowacyjnych produktw bdcych doskona odpowiedzi na potrzeby ich odbiorcy niezbdne jest wnikliwe wczytanie si w trendy i poznanie otoczenia zjawisk rynkowych. Mamy nadziej, e rdem potrzebnej i poszukiwanej wiedzy stanie si niniejszy raport, bdcy syntez opinii wybitnych ekspertw reprezentujcych kluczowe obszary merytoryczne, w ktrych ksztatuje si gospodarcza przyszo. Raport powsta w ramach projektu Zaprojektuj Swj Zysk, dostarczajcego specjalistycznej wiedzy, metodologii i praktycznych rozwiza przedsibiorcom i projektantom, aby skutecznie tworzyli innowacyjne wzorniczo produkty i zarzdzali wprowadzaniem ich na rynek. Zaprojektuj Swj Zysk to skrcona nazwa kluczowego projektu pod nazw: Poprawa konkurencyjnoci przedsibiorstw poprzez wzornictwo (innowacja procesowa i produktowa), realizowanego przez Instytut Wzornictwa Przemysowego od 1 wrzenia 2008 r. do 30 grudnia 2011 r.

The report was published as a part of the key project Design your Profit. Improving Enterprises Competitiveness by Applying Design conducted by Institute of Industrial Design. Main purpose of the project is to improve the competitiveness of Polish companies through design (process and product innovation). The report: Consumer of the Future directions in the development of industrial design in Poland until 2030 is an attempt to look at the conditions in which Polish business will be functioning in 20 years time from the consumers perspective. To get to know them, it is necessary to conduct a comprehensive analysis of the reality in which future consumers will live from the economic, demographic, social and psychological point of view etc. Only detailed analysis of trends and conditions of market phenomena allows to create a concept of an innovative product which satisfies perfectly consumers needs. We do hope that this report will become a source of this knowledge as it constitutes a synthesis of opinions of renowned experts from key areas shaping the economic future. Institute of Industrial Design is a strategic advisor in the area of industrial design, service design and market trends. Institute advises and trains companies from different sectors, as well as local and national governmental institutions. Besides being a consultancy, Institute of Industrial Design undertakes various educational initiatives. Institute is also involved in promoting the effective use of design throughout the Polish businesses and a public sector.
UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO

R A P O RT

Ko n s u m en t p r z ys z o c i k ier u n k i r oz woju w zor nic t wa p r zemys owego w Pol s c e do 2 0 3 0 r ok u

Konsument przyszoci kierunki rozwoju wzornictwa przemysowego w Polsce do 2030 roku Raport przygotowany we wsppracy z SMG/KRC Poland Media S.A. Redakcja jzykowa i techniczna: Agnieszka Jdrzejczak-Sprycha Copyright by Instytut Wzornictwa Przemysowego, Warszawa 2011 Instytut Wzornictwa Przemysowego Sp. z o.o. ul. witojerska 5/7 00-236 Warszawa tel. (22) 860 00 66 iwp@iwp.com.pl http://www.iwp.com.pl ISBN 978-83-930077-4-5 Opracowanie graficzne, skad i amanie: Zdanowicz & Pawrowski Druk i oprawa: Dasker Raport wydany w ramach projektu Zaprojektuj Swj Zysk wspfinansowanego ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Egzemplarz bezpatny

R A P O RT

Konsument prz yszoci kierunki roz woju w zornict wa przemysowego w Polsce do 2030 roku

Warszawa 2011

Spis treci

Wstp Metodologia i oglna charakterystyka badania Streszczenie 1. Wzornictwo w Polsce 1.1. Od agrafki do lokomotywy rola wzornictwa i projektanta 1.2. Znaczenie wzornictwa przemysowego dla polskich przedsibiorstw 1.3. Zjawiska wpywajce na wspczesne trendy wzornicze 2. Wspczesny polski konsument i jego otoczenie 2.1. Analiza PEST czynniki wpywajce na zachowania polskiego konsumenta 2.2. Analiza SWOT w obszarach majcych wpyw na zachowanie konsumentw 3. Polski konsument i wzornictwo przyszoci 3.1. Zjawiska, ktre wpyn na konsumenta przyszoci 3.2. Priorytety dla konsumenta przyszoci 3.3. Ekspercka ewaluacja trendw konsumenckich i szans na rozwj wzornictwa 4. Gwne wnioski z bada Rekomendacje przygotowane w Instytucie Wzornictwa Przemysowego 1. Rekomendacje dla instytucji publicznych, podejmujcych dziaania dla rozwoju innowacyjnoci gospodarki oraz organizacji otoczenia biznesu 2. Rekomendacje dla przedsibiorcw i dostawcw usug projektowych Eksperci uczestniczcy w projekcie Wybrane pozycje bibliograficzne

10 12 16 18 18 20 22 28 28 39 52 52 61 67 90 94 94 94 96 98

Spis wykresw

Wykres 1 Wykres 2

| | | | | | |

Liczba studentw design management w Polsce w latach 20082011 Dynamika podziau procentowego populacji Polakw ze wzgldu na zarobki na przestrzeni lat 20052010 Sprzt podstawowy w gospodarstwach domowych Sprzt luksusowy w gospodarstwach domowych Ocena wartoci wyksztacenia przez ludzi modych Zmiany podziau procentowego wrd kategorii pracownikw umysowych w latach 19982010 w Polsce Zmiany podziau procentowego wrd rnych kategorii zawodowych (wacicieli prywatnych firm, pracownikw usug, rolnikw oraz robotnikw) w latach 19982010 w Polsce Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 1 Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 2

20 31 31 32 34 35

Wykres 3 Wykres 4 Wykres 5 Wykres 6

Wykres 7

35 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 86 87

Wykres 8 Wykres 9

| |

Wykres 10 Wykres 11 Wykres 12 Wykres 13 Wykres 14 Wykres 15 Wykres 16 Wykres 17 Wykres 18 Wykres 19 Wykres 20 Wykres 21 Wykres 22 Wykres 23 Wykres 24

| Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 3 | Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 4 | Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 5 | Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 6 | Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 7 | Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 8 | Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 9 | Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 10 | Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 11 | Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 12 | Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 13 | Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 14 | Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 15 | Ranking tez, pod ktem istotnoci | Ranking tez, pod ktem wpywu na wzornictwo przemysowe

Spis tabel

Tabela 1 Tabela 2 Tabela 3 Tabela 4 Tabela 5 Tabela 6 Tabela 7 Tabela 8

| Zmiana celw korzystania z Internetu przez Polakw w latach 2005 i 2010 | Analiza SWOT warunkw ekonomiczno-gospodarczych w Polsce | Analiza SWOT warunkw spoeczno-demograficznych w Polsce | Analiza SWOT warunkw rolniczych w Polsce | Analiza SWOT funkcjonowania funduszy strukturalnych w Polsce | Analiza SWOT warunkw edukacyjnych w Polsce | Analiza SWOT warunkw rozwoju nauki w Polsce | Lista analizowanych tez w badaniu eksperckim

36 40 41 43 45 46 48 85

Przedmowa
dr Iwona Palczewska, Instytut Wzornictwa Przemysowego

Nikt na wiecie tak duo nie myli o przyszoci jak przedsibiorcy i projektanci. Dla przedsibiorcw strategiczne planowanie i rozwj oferty firmy jest warunkiem powodzenia w biznesie, dla projektantw wyprzedzanie teraniejszoci i umiejtno przewidywania trendw wzorniczych to inspiracja dla kreatywnoci. Dla obu grup zawodowych celem jest by krok przed konkurencj. Jednak odpowied na pytanie, w ktrym kierunku ten krok naley zrobi, nie jest atwa. W najprostszym ujciu, potrzebna jest wiedza o dwch elementach: jak bdzie wyglda wiat materialny (technologie, trendy wzornicze) i jak czowiek konsument. Czy dawniej producenci batonikw myleli o strategii konkurowania z telefonami komrkowymi? Nie? A teraz myl. I to nie dlatego, e kiedy nie byo tych telefonw, lecz zmieniy si wartoci, jakimi kieruj si konsumenci. Badania wykazuj, e spadaj wydatki nastolatkw na sodycze, modzi ludzie przeznaczaj swoje kieszonkowe na doadowanie telefonw komrkowych i wysyanie SMS-w. Do niedawna najpowszechniej stosowanym kryterium segmentacji klientw byo kryterium ekonomiczne. Dzi natomiast zabiegani w dni powszednie zjadacze tanich fast foodw zmieniaj si w weekend w wymagajcych nabywcw najwykwintniejszych produktw gastronomicznych, ktrzy spdzaj dugie godziny na przygotowaniu wyrafinowanych bd egzotycznych da dla grona przyjaci, w swych kuchniach wyposaonych w sprzty z najwyszej pki. Niniejszy raport jest prb spojrzenia na warunki, w jakich polski biznes bdzie funkcjonowa za 20 lat z perspektywy konsumenta. 20 lat to duo i mao. Czas jednego pokolenia. W warunkach tempa rozwoju dzisiejszej cywilizacji to jednak caa epoka. Wystarczy przypomnie sobie Polsk sprzed 20 lat. Nie mielimy Internetu, ale za to 600-procentow inflacj. Firma Optimus Romana Kluski zaczynaa chaupniczo skada komputery a ju w 1994 roku wesza na gied. Pod wpywem nurtu grunge nosilimy flanelowe koszule w kratk. Na wystawie Funkausstellung w Berlinie firma Hitachi zademonstrowaa prototyp ekranu LCD o przektnej 10 cali. Jego cena miaa si ksztatowa w przedziale 14002000 dolarw.

wiat przyspiesza. Zanim upowszechni si telefon Bella, upyno 50 lat, telefonowi komrkowemu wystarczyo 7 lat, a wspczesne media spoecznociowe, jak Facebook, potrzebuj 23 lata, by zawojowa wiat. Tylko dokadne wczytanie si w trendy i uwarunkowania zjawisk rynkowych pozwala tworzy koncepcj innowacyjnego produktu wyprzedzajcego epok i bdcego w sposb doskonay odpowiedzi na potrzeby konsumenta. Jeszcze trudniejsze jest przewidywanie zjawisk spowodowanych czynnikiem ludzkim, wynikajcych z motywacji konsumenta, jak wspomnianej konkurencji midzybranowej czy zaamania si granic midzy dotychczas trwaymi segmentami konsumentw. Ani analizy rynku, konkurencji, ani foresighty technologiczne nie odpowiedz na pytanie, jak bdzie wyglda konsument przyszoci, jaki bdzie mia styl ycia, jakimi wartociami bdzie si kierowa, jakie bd jego wybory w odniesieniu do produktw i usug, a tymczasem to on jest si sprawcz nowych zjawisk rynkowych. eby go pozna, niezbdna jest wszechstronna analiza uwarunkowa, w jakich konsument przyszoci bdzie y ekonomicznych, demograficznych, spoecznych, psychologicznych itd. Nie wystarczy ledzenie teraniejszoci, trzeba j wyprzedza i przewidywa przyszo. Ani najszybsze reagowanie, ani najkrtszy cykl wdroenia nie sprosta konkurencji, potrzebna jest wiedza o okolicznociach ksztatujcych konsumenta przyszoci odbiorc i uytkownika oferty rynkowej przyszych przedsibiorstw. Mam nadziej, e rdem takiej wiedzy stanie si niniejszy raport, bdcy syntez opinii wybitnych ekspertw z kluczowych obszarw merytorycznych, w ktrych ksztatuje si gospodarcza przyszo.

10

Wstp
Wedug amerykaskiego futurologa Alvina Tofflera, s trzy etapy rozwoju cywilizacji, ktre porwnuje on do fal. Pierwsza fala agrarna zwizana bya z pojawieniem si ok. 10 tys. lat temu wynalazkw i upowszechnieniem si osiadego trybu ycia, druga industrialna zwizana jest z wynalezieniem druku i maszyny parowej oraz dynamicznym rozwojem przemysu i eksploatacj zasobw przyrody. Obecne czasy, opisywane przez futurologa wiele lat wczeniej, to fala trzecia cywilizacja postindustrialna, w ktrej najwaniejszym dobrem jest informacja i wyobrania, a indywidualna kreatywno zastpuje mechaniczn produkcj1). Na wspczesnym odbiorcy prognozy Tofflera mog nie robi wraenia, gdy funkcjonujemy w globalnej gospodarce, w szybko zmieniajcym si otoczeniu zdominowanym przez najnowoczeniejsze technologie i szybko przekazu informacji. Kiedy jednak uwiadomimy sobie czas, w ktrym te przewidywania powstay, to zaczynamy sobie zdawa spraw, jak byy one awangardowe. We wspczesnym wiecie dynamicznych przemian, ktre dotykaj wszystkich dziedzin i obszarw ycia ludzkoci: pracy, zdrowia, wypoczynku, miejsca zamieszkania, rwnie szybko jak technologie zmieniaj si potrzeby i zachowania uytkownikw, ktrzy czsto staj si take ich kreatorami. Wedug amerykaskiego naukowca Richarda Floridy, podstaw zrozumienia obecnej sytuacji gospodarczej i jednoczenie elementami niezbdnymi do jej rozwoju s: technologia, talent i tolerancja. Powstawanie nowych rozwiza technologicznych czy si z kreatywnymi, utalentowanymi osobami. Okazuje si take, e najszybciej rozwijaj si te regiony, w ktrych spoeczestwa s otwarte na nowoci, odmienno i inne kultury. Twrca pojcia klasa kreatywna zalicza do niej ludzi, ktrych praca polega na kreatywnym rozwizywaniu problemw i szukaniu innowacyjnych rozwiza. W dobie Internetu kady moe by kreatorem rzeczywistoci, mie wpyw na postpowanie innych lub uczestniczy w powstawaniu nowych produktw. wiat naley do konsumentw coraz bardziej wymagajcych i wiadomych swoich potrzeb.

1) Za: M. Warcho, Architektura trzeciej fali, Cywilizacja 2.0. wiat po rewolucji informatycznej, Polityka, wydanie specjalne, 8/2011, s. 43.

11

Najwaniejsze to przewidzie, w jakim kierunku podaj konsumenci i poda tam przed nimi stwierdza Philip Kotler 2), guru marketingu. Wydawa si moe, e przewidywanie zachowa nabywcw na rynku jest obecnie atwiejsze (Internet, dostp do informacji), ale z drugiej strony, zmiany nastpuj w tak szybkim tempie, e czsto trudno zanalizowa trendy. Jeszcze do niedawna uznawao si, e trendy i typologie (segmentacje) konsumenckie zachowuj swoj aktualno przez okoo 5 lat. Obecnie taka analiza daje gwarancj aktualnoci przez maksimum 2 lata. To oznacza, e w najbliszych latach coraz bardziej bdzie wzrastao zainteresowanie producentw i usugodawcw badaniami przyszych preferencji konsumentw (zarwno o zasigu krtko-, jak i dugoterminowym), ktre pozwol na celniejsze ustalanie strategii firm i w konsekwencji zwiksz szanse na odniesienie sukcesu rynkowego.

2) P. Kotler, Marketing, Prentice Hall, Rebis Pozna 2005, s 182.

12

Metodologia i oglna charakterystyka badania

Niniejszy raport zosta opracowany na zlecenie Instytutu Wzornictwa Przemysowego (IWP) w ramach realizacji zada projektu Zaprojektuj Swj Zysk. Zaprojektuj Swj Zysk jest programem trzyletnim (01/09/200830/12/2011). Realizowany jest zgodnie z osi priorytetow 5 Dyfuzja innowacji, zgodnie z Dziaaniem 5.2., majcym na celu wspieranie instytucji otoczenia biznesu (IWP), wiadczcej usugi proinnowacyjne, oraz ich sieci o znaczeniu ponadregionalnym. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 20072013 (PO IG) to jeden z szeciu programw krajowych Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, ktry finansowany jest ze rodkw europejskich. Jest to program skierowany przede wszystkim do przedsibiorcw, ktrzy zamierzaj realizowa innowacyjne projekty zwizane z badaniami i rozwojem, nowoczesnymi technologiami, inwestycjami o duym znaczeniu dla gospodarki lub wdraaniem i stosowaniem technologii informacyjnych i komunikacyjnych. W niniejszej publikacji, na podstawie danych i bada oraz opinii ekspertw, przedstawione s moliwe scenariusze opisujce konsumenta przyszoci w Polsce konsumenta 2030 roku. Wanym elementem byo wpisanie analiz w kontekst problematyki i znaczenia wzornictwa. Celem projektu foresight Polski konsument 2030 byo zbadanie kompetencji, potrzeb i efektywnoci w zakresie wykorzystania wzornictwa dla konsumenta przyszoci. Szczegowe cele koncentroway si na nastpujcych zagadnieniach:

scharakteryzowanie czynnikw wpywajcych na zachowanie konsumenta, okrelenie przyszych zachowa i profili konsumentw w konkretnych obszarach: dom i czas wolny; praca i sfera publiczna, zbadanie roli i wagi wzornictwa w ksztatowaniu zachowa i postaw konsumenckich w przyszoci, nakrelenie perspektyw w zakresie potrzeb i zachowa konsumenckich w kontekcie wybranych obszarw, kategorii produktowych i usugowych.

Przy realizacji projektu wykorzystane zostay rnorodne narzdzia badawcze:

analiza desk research, dotyczca wzornictwa w Polsce, analiza trendw opartych na deklaracjach konsumentw w badaniu Target Group Index i uzupenionych o dane z innych rde: GUS, Polski Generalny

13

Sonda Spoeczny, European Brand Trust, KPMG, analiz blogosfery oraz analiz dyskursu prasowego i internetowego,

indywidualne wywiady pogbione (IDI) z dziesicioma ekspertami reprezentujcymi rne dziedziny wiedzy, panele eksperckie w dwch obszarach tematycznych: dom i czas wolny oraz sfera publiczna i praca, analiza PEST, ktrej celem byo okrelenie sytuacji w otoczeniu na podstawie czynnikw politycznych, spoecznych, ekonomicznych i technologicznych, w kontekcie przyszych potrzeb konsumentw, analiza SWOT, ktrej celem bya identyfikacja mocnych i sabych stron oraz szans i zagroe w poszczeglnych obszarach tematycznych (rolnictwo, edukacja, nauka, fundusze strukturalne), w kontekcie konsumenta i znaczenia wzornictwa, badanie Delphi dotyczce opinii eksperckich na temat moliwoci wystpienia okrelonych trendw konsumenckich. budowa scenariuszy, ktre ukazay moliwe kierunki zdarze w analizowanych obszarach.

Punktem wyjcia do konstrukcji schematu badawczego byo przewiadczenie, e obecnie wiat staje si coraz bardziej zoony i w duym stopniu zdeterminowany przez przemiany spoeczne i strukturalne. W zwizku z tym stare metody prognozowania oparte na wnioskowaniu o przyszoci z dowiadcze przeszoci staj si coraz mniej przydatne. Ze wzgldu na to, e przyszych zachowa konsumentw nie da si przewidzie, a przygotowanie strategii dziaania naley prowadzi ze znacznym wyprzedzeniem, konieczne jest zastosowanie metody badawczej opartej na konfrontacji przewidywanych scenariuszy z alternatywnymi kierunkami rozwoju wydarze, przy jednoczesnym zaplanowaniu adekwatnych do nich dziaa. Znalezienie takiego konsensusu uatwia metoda foresight. Foresight jest dziaaniem wspierajcym podejmowanie strategicznych decyzji poprzez dostarczenie alternatywnych scenariuszy rozwoju, ktrych realizacja zaley od wystpienia lub niewystpienia okrelonych czynnikw (np. wprowadzenia okrelonych reform, poziomu akceptacji spoecznej itp.). Wyniki projektu foresight obrazuj wypadkow prac ekspertw i odczu szerokiej grupy interesariuszy.

14

Opisane powyej podejcie zostao zastosowane rwnie w przypadku projektu Polski konsument 2030. Projekt zosta zrealizowany w nastpujcych etapach: Etap 1. Opracowanie przez zesp ekspertw raportu (tzw. desk research) na temat wzornictwa oraz uwarunkowa spoeczno-kulturowych, wpywajcych na konsumenta. Etap 2. Przygotowanie raportu dotyczcego charakterystyki czynnikw, ktre mog mie wpyw na zachowanie konsumentw w przyszoci, w kontekcie wzornictwa i w analizowanych obszarach. Rwnolegle z etapami 1 i 2 trway prace organizacyjne, polegajce na wyborze ekspertw do dalszych faz. Etap 3. Badania o charakterze jakociowym: panele eksperckie oraz indywidualne wywiady pogbione (IDI). Celem tego etapu byo zebranie wrd interesariuszy opinii dotyczcych przedmiotu badania, analiza materiau zebranego w trakcie dwch wczeniejszych etapw projektu, wygenerowanie hipotez do weryfikacji w kolejnym etapie badania (badanie Delphi). Etap ten zmierza take do wygenerowania listy kluczowych zagadnie, ktre stanowi bd wyzwania w zakresie potrzeb konsumentw w cigu najbliszych 20 lat. Zadanie to zrealizowano, posugujc si m.in. metod PEST (analiza czynnikw polityczno-ekonomiczno-spoeczno-technologicznych) oraz SWOT. Etap 4 i 5. Badanie Delphi. Poczenie wynikw realizacji poprzednich etapw i opracowanych wczeniej trendw pozwolio na sformuowanie tez stanowicych podstaw do opracowania wstpnych wersji scenariuszy. Weryfikacja scenariuszy prowadzona bya porednio poprzez ocen tez i udzielenie odpowiedzi na pytania dodatkowe przy zastosowaniu metody Delphi. Metoda ta polegaa na przeprowadzeniu ankietowania wybranej grupy anonimowych ekspertw (respondentw), ktrzy nie mogli si ze sob w tej sprawie komunikowa i naradza. Ankieta zawieraa 15 tez z pytaniami o ocen ich wanoci, czas realizacji, bariery, skutki oraz dziaanie niezbdne do ich realizacji. Badania przeprowadzono dwuetapowo. W pierwszym etapie ankiet rozesano w formie elektronicznej do 580 ekspertw, otrzymujc 166 odpowiedzi. Po tygodniu ankieta zostaa rozesana powtrnie do respondentw wraz z opracowanymi statystycznie wynikami. Pozwolio to ekspertom na konfrontacj swoich odpowiedzi z ocen innych oraz na wypracowanie konsensusu pomidzy ekspertami, oraz uniknicie ewentualnych naciskw czy wpywu autorytetw. Doprowadzio to do zawenia priorytetw i utworzenia spjnego obrazu rozwoju badanego obszaru.

15

Etap 6. Panel podsumowujcy. Etap ten mia za zadanie sformuowanie ostatecznej wersji scenariuszy okrelajcych zachowania konsumentw w perspektywie 20 lat. Scenariusze to opisy przyszoci lub pewnych jej aspektw, zachowujce spjno i przejrzysto formy i skupiajce si na kwestiach najbardziej istotnych. W niniejszym projekcie przyjto metod scenariuszy poszukiwawczych, ktre wychodz od stanu obecnego i poszukuj odpowiedzi na pytania typu: Co jeli?. Scenariusze przedstawiaj logiczne i chronologiczne nastpstwo zdarze, przy zaoeniu okrelonego punktu wyjcia. Cech charakterystyczn foresight jest wszechstronno podejcia, ktra najwyraniej przejawia si w opisie scenariuszowym. Dlatego te rozwaania o przyszych konsumentach byy prowadzone z uwzgldnieniem wizji przyszego wiata. Przedstawione scenariusze obejmuj nastpujce zagadnienia: przeszkody w osigniciu zaproponowanych scenariuszy, warunki realizacji kadego z nich i opis efektw realizacji kadego ze scenariuszy. W projekcie wzili udzia eksperci reprezentujcy rne dziedziny wiedzy i brane: ekonomici, socjolodzy, architekci, projektanci, finansici, informatycy, kulturoznawcy oraz przedstawiciele samorzdu. Przygotowane materiay zostay uporzdkowane i zaprezentowane w rozdziaach prezentujcych poszczeglne etapy analizy, zakoczone podsumowaniem i wnioskami.

16

Streszczenie
Projekt foresight Polski konsument 2030 mia na celu zbadanie potrzeb konsumenta przyszoci w zakresie wzornictwa, charakterystyk czynnikw wpywajcych na zachowanie konsumenta, okrelenie trendw, przyszych zachowa i profili konsumenckich. W obecnym wiecie coraz wiksz rol odgrywaj najnowoczeniejsze technologie. Cykl ycia produktw jest coraz krtszy, a produkty dobre s zastpowane lepszymi, posiadajcymi nowe funkcjonalnoci. Nowe technologie s cile zwizane z rozwojem gospodarki dominuj w gospodarkach opartych na wiedzy (badaniach naukowych). Nieodcznym elementem takiej gospodarki jest wic innowacyjno, a koniecznoci w dziaalnoci przedsibiorstw uzyskiwanie jak najwikszej przewagi konkurencyjnej. Odpowiedzi na to oraz na rozszerzajce si potrzeby konsumentw jest wzornictwo przemysowe, ktre bdzie odgrywao coraz wiksz rol w gospodarce. Wedug niniejszego badania, w Polsce moemy obserwowa w przyszoci dwie drogi rozwoju lub stagnacji. W przypadku rozwoju, konsumenci bd coraz lepiej wyedukowani i bd umieli precyzyjnie okreli swoje potrzeby. Nastpstwem tego stanie si ch posiadania zindywidualizowanych produktw, w ktrych wytworzeniu bd chcieli uczestniczy. Rozwj nowych technologii i zwizanych z nimi produktw i usug pozwoli na przenikanie si sfer, w ktrych funkcjonujemy sfery domu, pracy i rozrywki. Produkty wykorzystujce najnowsze rozwizania bd wychodziy naprzeciw marzeniom, pragnieniom i wyobraeniom konsumentw. W przypadku ograniczonego rozwoju gospodarczego, rola wzornictwa take bdzie znaczca. Projektanci bd musieli w niekorzystnej sytuacji projektowa rzeczy funkcjonalne, w akceptowalnych przez wikszo cenach, zaspokajajce potrzeby w sposb optymalny. Moe by to nawet wiksze wyzwanie dla przedsibiorcw i wsppracujcych z nimi projektantw ni tworzenie w warunkach ekonomicznie sprzyjajcych. Niezalenie od realizowanego scenariusza rozwoju czy stagnacji rol projektantw bdzie optymalne wykorzystywanie zasobw naturalnych i tworzenie produktw przyjaznych rodowisku. Projekt Polski konsument 2030 by realizowany z zastosowaniem metody foresight. Wykorzystano take techniki wywiadw indywidualnych, panele eksperckie, analizy SWOT, PEST i analizy trendw.

Wzornictwo w Polsce

1.

18

1. Wzornictwo w Polsce
1.1. Od agrafki do lokomotywy rola wzornictwa i projektanta Po 1989 roku, od kiedy w Polsce znw obowizuj zasady wolnego rynku, konkurencja jest zjawiskiem powszechnym. Zmusza przedsibiorcw nie tylko do wikszej aktywnoci i cigej modernizacji, ale take do poszukiwania nowych rozwiza technologicznych i estetycznych swoich wyrobw. Po epoce niedoboru produktw, ograniczonej liczbie marek, kiedy reklama nie bya konieczna, w latach 90. XX wieku nastpi skokowy wzrost liczby dostpnych produktw, zapanowaa moda na wszystko co zachodnie, a skuteczno reklam wprawiaa w zdumienie przedstawicieli midzynarodowych korporacji, odnotowujcych szybki wzrost sprzeday. Projektowanie zawsze byo nieodczn czci tworzenia produktu, ale konsument szczeglnie w czasach braku podstawowych produktw nie zawsze zwraca uwag i docenia znaczeniu designu. Obecnie zaczyna docenia nie tylko to, co widoczne (styl), ale take to, co niewidoczne (technologi i ergonomi). Konsumenci zwracaj coraz wiksz uwag na jako produktw, wic producenci zaczynaj docenia rol designera. Rola ta wynika bezporednio z obszaru zwizanego z rodzajem dziaalnoci. Wzornictwo, wedug International Council of Societies of Industrial Design (ICSID), jest bowiem dziaalnoci twrcz, majc na celu okrelenie wieloaspektowych cech przedmiotw, procesw, usug oraz ich zespow w caociowych cyklach istnienia. Wzornictwo stanowi zatem gwny czynnik zarwno innowacyjnego humanizowania technologii, jak i wymiany kulturalnej i gospodarczej3). Rola projektantw wzornictwa przemysowego wzrasta. Analizujc j, naley dokona podziau na przedmioty o mniej skomplikowanej konstrukcji i technologii, ale niekoniecznie prostej formie (jak: ceramika, garnki, zabawki, sztuce, naczynia, pociel, ka, wszelkie szafki, proste meble, okna czy drzwi) i te wymagajce zespoowej pracy wyspecjalizowanych projektantw, inynierw i technologw. Pocigi, samochody, samoloty, jachty, statki, telewizory, komputery, telefony komrkowe, sprzt AGD czy maszyny do produkcji rnych rzeczy nie s dzieem jednego, nawet najbardziej zdolnego i wyksztaconego projektanta. Szybki rozwj technologii, nowoczesne moliwoci projektowania i wytwarzania

3) www.icsid.org/about/about/articles31.htm [dostp 30.10.2008], za: B. Bochiska, I. Palczewska, Diagnoza stanu wzornictwa. Raport opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jako jeden z raportw o stanie kultury, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa, listopad 2008, s. 5.

19

mobilizuj projektantw, aby powsta produkt nowoczesny, o wysokich walorach uytkowych, a specjalistw z wielu dziedzin zmuszaj do cisej wsppracy. Bardzo czsto s oni zatrudniani przez midzynarodowe biura projektowe o zasigu globalnym. Pozostaj anonimowi, poniewa kocowy efekt (produkt) ma wielu wybitnych twrcw. Z tego wzgldu niewiele nazwisk projektantw rzeczy zoonych jest powszechnie znanych. Wicej popularnoci i rozgosu czsto daje twrcom projektowanie przedmiotw prostych, do wytworzenia ktrych nie s potrzebne najnowoczeniejsze technologie. Ekstremalnym przykadem s projektanci mody, od Coco Chanel do naszego rodaka Macieja Zienia. Popularne s nazwiska twrcw projektujcych dla firmy Allesi czy Rosenthal. Nie sposb pomin gwiazd ubiegego i obecnego wieku, jak: Philippe Starck, Alvar Aalto, Ettore Sottas, Walter Gropius, Frank Gary i Mies van der Rohe. W tej grupie znajduj si najwiksi, ktrzy podbili wiat dziki marce firmy, dla ktrej projektowali. Wszystkim pozostaym, pracujcym na wasn rk, jest bardzo trudno zrobi karier w zawodzie. Alternatyw jest wic tworzenie niewielkich zespow projektowych, ktrych coraz wicej jest i w Polsce, na przykad: Ergo Design, Triada Design, NC Art., Towarzystwo Projektowe, Inno Projekt, NPD, Wierszyowski i projektanci, Marad, Moho, Malafor, Puff-buff, Autorskie Studio Projektowe Chrcielewski, Wodarczyk czy zesp powstay przy wrocawskiej ASP (Wodzimierz Dolatowski, Agata Danielak-Kujda, Jan Kukua). Z indywidualnie dziaajcych projektantw najbardziej znani s m.in.: Daniel Zieliski, Andrzej Soba (projekty mebli), Tomasz Augustyniak (wybrany Designerem Roku 2010)4), Piotr Kuchciski, Renata Kalarus (sofa Loft, Noti 2007), Marek Cecua oraz Bogdan Kosek i Maciek Jurkowski (lampa Amore Mio). W Polsce pracuje od 5 do 7 tys. projektantw (wzornictwa, wntrz i grafiki), z czego 90% dziaa niezalenie lub w zewntrznych firmach projektowych, a okoo 10% na etatach w firmach (wg Wzornictwa w Polsce dzisiaj5)). Liczb czynnych zawodowo projektantw wzornictwa przemysowego ocenia si w Polsce na ok. 300 osb, przy czym istnieje ok. 10 firm studiw projektowych zatrudniajcych do kilkunastu osb6). Rozwija si edukacja zwizana z szeroko pojtym wzornictwem. Tytu magistra w zakresie projektowania uzyskuje rocznie ok. 440 osb, a licencjat otrzymuje

4) Tytu Designera Roku jest Nagrod Prezesa Instytutu Wzornictwa Przemysowego. Tytu zostaje corocznie przyznany projektantowi, ktry konsekwentnie tworzy wizerunek polskiego designu zarwno poprzez wasn dziaalno projektow w kraju i dla wiatowych marek, jak i poprzez dziaania spoeczne na rzecz zawodu projektanta. 5) www.spfp.diz.pl/wzornictwodzisiaj.pdf [09.03.2011] 6) C. Frejlich, Subiektywny raport o stanie polskiego wzornictwa, 2+3D, lipiec 2010 r.

20

ok. 320 osb7). Szybko ronie liczba osb zainteresowanych kierunkiem design management i poszerza si oferta edukacyjna w tym zakresie. Design management studiuje aktualnie ponad 100 osb na poziomie studiw podyplomowych, w trzech miejscach w Polsce: w Warszawie na studiach organizowanych przez Instytut Wzornictwa Przemysowego i Szko Gwn Handlow; w Poznaniu w Wyszej Szkole Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa oraz w odzi w Wyszej Szkole Sztuki i Projektowania.
Wykres 1

Liczba studentw design management w Polsce w latach 20082011

2008/2009 IWP&SGH (Warszawa) 2009/2010 IWP&SGH (Warszawa), WSNHiD (Pozna) 2010/2011 IWP&SGH (Warszawa), WSNHiD (Pozna), WSSiP (d) 0 20 40 60 80 100 120

rdo: Badanie wasne

Warto zaznaczy, e elementy design management pojawiaj si w Polsce podczas rnych konferencji, kursw i warsztatw. Doskonaym tego przykadem s warsztaty dla przedsibiorcw i projektantw organizowane przez IWP w ramach projektu Zaprojektuj Swj Zysk. Przedsibiorcy i projektanci ucz si podczas nich m.in. zarzdzania zespoem projektowym i procesem rozwoju nowego produktu wzorniczego. Zainteresowanie jest ogromne, od koca 2009 do sierpnia 2011 roku warsztaty ukoczyo 1418 osb (uczestnictwo w min. 80% zaj)8).

1.2. Znaczenie wzornictwa przemysowego dla polskich przedsibiorstw Na podstawie bada Instytutu Wzornictwa Przemysowego, realizowanych w 2009 i 2010 roku, powstao opracowanie Stan wdroenia wzornictwa przemysowego w polskich branach produkcyjnych. Badaniem objto ponad 280 przedsibiorstw reprezentujcych siedem bran. Ponad 1/3 badanych docenia, e wzornictwo ma co najmniej duy wpyw na wzrost obrotw, dla 76% reprezentantw przedsibiorstw wzornictwo byo kluczowe lub wane przy opracowywaniu nowych produktw, dla 51% stosowanie wzornictwa w duym stopniu wpywao na popraw satysfakcji konsumenta, a 44% wyranie dostrzegao, e

7) Dane za raportem Stowarzyszenia Projektantw Form Przemysowych na zlecenie BEDA (The Bureau of European Design Associations) z 2009 r. 8) Dane IWP.

21

dziki wzornictwu wzrasta konkurencyjno. Z drugiej strony okazao si, e tylko w 19% firm prowadzono badania rynkowe w celu minimalizacji ryzyka podczas prac nad nowym produktem, a zaledwie 21% widziao istotny wpyw wzornictwa na wzrost eksportu9). Ujawnio si znaczne zrnicowanie w poszczeglnych branach. Najwicej nowych projektw powyej 50 w cigu 3 lat powstaje w brany zwizanej z meblami i wyposaeniem wntrz w 22% firm. Nastpne w kolejnoci s: owietlenie (21%), ceramika i szko (16%) oraz odzie, tkaniny i obuwie (15%)10). Due firmy o znanych w Polsce markach, wsppracujce z projektantami, to m.in.: Amica, Zelmer, MPM, Niewiadw (sprzt AGD), Noti, Mikomax, Nowy Styl, ProfiM, Noti, Balma, VOX (meble). Mimo niewtpliwego postpu, ktry polega na pojawianiu si firm projektowych i dziaaniach freelanserw, ich liczba na rynku jest zdecydowanie niewystarczajca. Dobre przygotowanie zawodowe i zaangaowanie projektantw bez poparcia ze strony instytucji pastwowych, odpowiedzialnych za rozwj gospodarczy kraju nie przynios zadowalajcych efektw. Najbardziej potrzebne wydaje si stworzenie moliwoci praktyk dla absolwentw wydziaw wzornictwa, dofinansowanie firm projektowych i uczelni, oraz wyposaanie ich w coraz doskonalszy, a tym samym droszy sprzt (wedug Stowarzyszenia Projektantw Form Przemysowych). Popularnie design kojarzony jest ze sztuk. Ale jak wspomniano wczeniej design to take technologia i ergonomia. Decydenci zaczynaj dostrzega, jak wielkie znaczenie ma wzornictwo dla rozwoju gospodarczego. Wzrasta innowacyjno i konkurencyjno nie tylko w kraju, ale take na rynkach, ktre chcemy zdobywa. Wane jest stae podnoszenie kwalifikacji i wykorzystywanie przez polskich producentw wiedzy z szeroko pojtej dziedziny projektowania. Stosowanie wzornictwa si opaca. Jego rol zaczynaj docenia resorty zaangaowane w rozwj gospodarczy Polski od kultury, gospodarki (program Innowacyjna Gospodarka), UKIE, po Urzd Patentowy. Znacznie nabraa te tempa dziaalno IWP, jako strategicznego doradcy przemysu. Badania prowadzone w Wielkiej Brytanii, Finlandii, Irlandii i Danii od lat 80. XX wieku wykazuj, e wzornictwo ma pozytywny wpyw na innowacyjno i konkurencyjno gospodarki. Z dziesiciu przodujcych pastw wiata pod wzgldem konkurencyjnoci gospodarki osiem to prymusi w stosowaniu

9) Stan wdroenia wzornictwa przemysowego w polskich branach produkcyjnych, IWP, Warszawa 2011. 10) Ibidem.

22

wzornictwa (dane z 2001 roku, wg raportu Centre of Innovation in Design Designum, Finlandia 2003 r.). Na pierwszym miejscu jest Finlandia, w dalszej kolejnoci: USA, Holandia, Niemcy, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania, Dania, Australia i Singapur. Jak wida, czowk stanowi pastwa europejskie. Warto te odnotowa, e wzornictwo wspieraj rzdy wielu krajw, np. Wielka Brytania kwot 10 mln euro (dane APCI, Agence Pour la Creation Industrielle, Pary 2005 r.), podobna skala wspierania istnieje w Niemczech; w Danii to ok. 3,5 mln euro, w Szwecji 8,2 mln euro. W Finlandii przez cztery lata wydano 27 mln euro (na rozwj technologii) i 5 mln euro (na wzornictwo), a w Norwegii roczny budet wydatkw na ten cel przekroczy 3 mln euro (konferencja IWDS International Workshop on Design Support Cardiff, maj 2006).

1.3. Zjawiska wpywajce na wspczesne trendy wzornicze Wydaje si, e przy takim tempie produkowania przedmiotw, jakie notowane jest obecnie, nie ma mowy o ich jednorodnym stylu. Bezpowrotnie miny czasy, gdy styl charakterystyczny dla danej epoki dotyczy nie tylko sztuki (malarstwa, rzeby), ale przenosi si na inne sfery ycia poczynajc od architektury i sztuki uytkowej, a na przedmiotach codziennego uytku koczc. Modernici stawiali gwnie na form, postmodernici ironizowali, a jeszcze pniej odwoywali si do formalizmu. Popularno przeywa minimalizm i oszczdno formy. Wspczenie obserwujemy rnorodno stylistyczn wszystko wolno czy w zaskakujcy sposb. Do dawno zostaa przekroczona definicja eklektyzmu. Wyjtkiem moe by modny ostatnio styl vintage. Pocztkowo by charakterystyczny w wiecie mody, z czasem przenikn do projektowania wntrz. czenie przeciwiestw, np. stare stylowe meble w nowoczesnym wntrzu oraz czenie starych rzeczy z nowoczesnymi elementami i wyposaeniem to nowy styl. Pozwala na ujawnienie indywidualizmu, czsto jest nawizaniem do lokalnej tradycji, pozostajc jednoczenie w zgodzie z obowizujcymi trendami. Nie ma w nim miejsca na powtarzalno. Inwencja projektantw napdzana konkurencj na rynku daje kupujcym takie bogactwo towarw i tak rnorodno, e pojawia si problem z wyborem. Daje si jednak zauway pewne charakterystyczne stylizacje. Na przykad ksztaty: geometryczne i obe (podobno bardziej czowiekowi przyjazne) albo obowizujc w danym okresie kolorystyk. Wszystko jest srebrne: komputery, radia, meble biurowe, miksery, czajniki, lub wszystko czarne: laptopy, telewizory, meble. W czasach PRL hitem byy rzeczy czerwone: czerwone kubki, talerze, garnki, ale i meble. Te mody szybko mijaj. Co wic robi z hitami na jeden

23

sezon, jeli dotycz staych elementw wyposaenia, albo z rzeczami wieloletniego uytku, ktre nie chc si zepsu, a nie nadaj za mod? Czy pojawia si sprzeczno midzy interesami producentw i konsumentw? Czy chcemy cigych zmian wygldu i nowych, doskonalszych funkcji przedmiotw powszechnie uywanych? Czy oczekujemy coraz lepszych, zindywidualizowanych produktw, i wicej caych przestrzeni publicznych i usug? Na te pytania starali si odpowiedzie eksperci w trakcie wywiadw i dyskusji panelowych. Mimo e wzrasta poziom dochodw indywidualnych11), nie jestemy jeszcze bogatym spoeczestwem. Potrzeby ludzi, aby by nowoczesnymi i otacza si adnymi, modnymi przedmiotami, mie nowy model samochodu, roweru czy wozi dziecko w nowoczesnym wzku, nigdy nie znikn. Nawet wicej, coraz czciej s przez konsumentw identyfikowane. Std wynikaj innowacje i wszelki postp. Jakie jest wic wyjcie, jeli nie sta nas na najnowszy luksus? I tu pojawia si oferta rynku i projektanta efekt ich wsppracy. Co projektowa? Jak? Dla kogo? Jakie potrzeby zaspokaja? Co zwyciy indywidualizm czy masowo? Niezalenie od wynikw analiz, od tego, czy produkty maj by tanie, czy drogie, rola projektanta, aby stworzy produkt zaspokajajcy potrzeby konsumenta, bdzie wiodca. Postp naukowy powoduje powstawanie coraz nowszych, zminiaturyzowanych, wielofunkcyjnych przedmiotw. Aby znale na nie nabywcw, poza informacj o ich walorach uytkowych, trzeba kusi take wygldem. Nie bez znaczenia jest mnogo funkcji nowoczesnych gadetw. Czy ten walor jest w peni wykorzystywany? Czy tak naprawd, wbrew intencji producenta, wielofunkcyjno nie przeszkadza uytkownikowi? Czy warto ponosi koszty powstawania i produkcji takich wyrobw? Jaki procent kupujcych to docenia? To s kolejne pytania dotyczce zachowa teraniejszych i przyszych konsumenta. Od lat pojawiaj si apele, np. ekologw, o ograniczanie niepohamowanej konsumpcji. Media opiniotwrcze prbuj przebi si do powszechnej wiadomoci, walczc o ochron zasobw naturalnych czy oszczdzanie energii, proponujc jako alternatyw recykling. Wykorzystywanie w projektowaniu i w praktyce surowcw wtrnych to styl, ktrego trudno nie zauway w skali wiatowej. Nie wyrzucaj, pki niezepsute to take apel do projektantw o przedmioty (z wygldu) uniwersalne. Postp techniczny i nowe technologie id swoim

11) W 2010 roku w gospodarstwach domowych ogem przecitny miesiczny dochd rozporzdzalny na osob ksztatowa si na poziomie okoo 1193 z i by realnie wyszy o 4,3% od dochodu z 2009 roku. Tempo wzrostu dochodu rozporzdzalnego byo nieco wysze ni w roku ubiegym (4,3% wobec 3,0%) Sytuacja gospodarstw domowych w 2010 r., w wietle wynikw bada budetw gospodarstw domowych, GUS Warszawa, 25.05.2011.

24

torem. Wydaje si, e najbardziej zaawansowane technologicznie urzdzenia (komputery i ich otoczenie, telefony nowej generacji) niebawem osign niewyobraalny poziom. Stosowane s wersje bezprzewodowe, a jak twierdz znawcy tematu, ju wkrtce ekrany dotykowe zastpujce klawiatur i wywietlajce obrazy (w dalszej przyszoci trjwymiarowe) bd powszechnie umieszczane na dowolnych powierzchniach (blatach stow, biurek i na cianach). Zjawiska spoeczne, charakterystyczne dla danego okresu, te maj duy wpyw na design. Na przykad od co najmniej 10 lat obserwujemy du liczb osb yjcych samodzielnie (singli obu pci) lub maestw programowo bezdzietnych. Populacje si kurcz. To moe by tendencja coraz bardziej wpywajca na wzornictwo, wymagajca innego podejcia do projektowania. Pewne grupy towarw mog zanika na rzecz innych. Jeli rzadko gotuje si i jada w domu, nie potrzeba duej kuchni ani wielu naczy, garnkw, sztucw czy sprztu AGD. W takich mniejszych gospodarstwach domowych na pewno prym bd wiody wszelkie usprawnienia high-tech, sprzt rekreacyjny i sportowy, i to wszystko, co pozwala wypeni nadmiar wolnego czasu. Warto te rozway, w jakim kierunku bd szy zmiany rl kobiet i mczyzn. Czy warto przygotowywa specjalne wersje produktw dla kobiet, szczeglnie wczeniej adresowanych przede wszystkim do mczyzn? We wzornictwie pojawia si nurt kobiecy. Wrd przedmiotw uytkowych, przeznaczonych wczeniej wycznie dla mczyzn, pojawiaj si wersje dla kobiet. Na przykad kobiety maj do kierowania dotychczas dostpnym motocyklem lub samochodem w wersji mskiej. Chc mie pojazdy dostosowane do ich postury i moliwoci fizycznych. I nie dotyczy to tylko pojazdw. Ciekawostk jest damski, wielofunkcyjny scyzoryk o nazwie Miss Akit. Dobrze rokujc bran jest na pewno fitness. Popularno spa stwarza producentom i projektantom nowe wyzwania. Jest coraz wiksze zapotrzebowanie na domowe sauny, rowerki, bienie, baseny, kapsuy odmadzajce i wiele innych. I na pewno na trudne wrcz do przewidzenia nowinki. Duy wpyw na zmian struktury produkcji moe mie te starzenie si spoeczestwa, problem coraz czciej przywoywany jako zjawisko globalne. Starsi ludzie na og nie lubi zmian przestrzeni wok siebie, nie bd wic radykalnie zmienia wyposaenia domw, a raczej kupowa rzeczy i przedmioty uatwiajce im egzystencj. Dotyczy to bdzie wyposaenia kuchni, azienki, mobilnych ek i foteli, wind domowych itp. W tej grupie wiekowej jest zdecydowanie mniejsze zapotrzebowanie na nowoczesn elektronik. Przykadem

25

jest telefon komrkowy, ktrego miniaturyzacja utrudnia osobom starszym odczytywanie liter. Pewne grupy wyrobw naley podzieli na te o charakterze globalnym (samochody, sprzt RTV, AGD, telefony, komputery) i lokalnym, zwizane tylko z okrelonym regionem. Midzynarodowe firmy majce w wielu krajach filie produkuj wyroby projektowane w wielkich studiach projektowych. Wprowadzane nowoci obowizuj wszystkich producentw danej marki. Postpowi towarzyszcemu wprowadzaniu innowacji mog opiera si jednak producenci tradycyjnych przedmiotw. Due znaczenie ma rwnie wiek odbiorcw, do ktrych kierowana jest oferta rynkowa. Modzi ludzie czciej ulegaj modzie i tak pewnie bdzie w przyszoci. Starsi coraz mniej poddaj si sugestiom reklam i mniej chtnie ulegaj modom. Wol rzeczy trwalsze, solidne, ktre jeli nawet s drogie, to warto w nie zainwestowa. Wybieraj przedmioty solidnej, znanej marki na cae ycie. Pojawia si wane pytanie, czy klienci bd woleli indywidualizowane projekty, czy wana bdzie raczej masowa produkcja rzeczy i przedmiotw taszych, o nowoczesnej formie? Czy dla producentw bardziej ekonomiczne bdzie dostarczanie na rynek produktw drogich i solidnych, czy te tanich, czsto wymienianych? Z punktu widzenia pastwa, ostatnia opcja jest niewtpliwie korzystna wzrasta bowiem zatrudnienie w gospodarce, ludzie maj prac w tym projektanci wzornictwa, rozwija si handel. Pojawiaj si kolejne pytania. Czy z powodu kurczcych si zasobw surowcw naturalnych naley produkowa tylko rzeczy niezbdne wspczesnemu czowiekowi? Czy zuywa mniej energii, co ma jednak negatywny wpyw na kondycj spoeczestw (zmniejsza si zatrudnienie, ludzie staj si biedniejsi)? Czy powszechnie stosowa recykling? Czy powrci do miniaturyzacji i systemw moduowych (dotyczy mebli i wyposaenia wntrz) jako sposobu na ograniczenie liczby produkowanych mebli? Migracja ludnoci, zwizana ze zmian pracy, zmusza do czstych przeprowadzek. Moliwo ukadania moduw mebli w zmiennej konfiguracji, stosownie do aktualnie uywanego mieszkania, moe by zalet uatwiajc zagospodarowania nowego miejsca. Prawdopodobnie dynamicznie bd si rozwijay dziedziny zwizane z usprawnieniem codziennego ycia, czyli: sprzt gospodarstwa domowego, wyposaenie azienek i kuchni, na pewno bd powstaway nowe, ulepszone wersje sprztu fotograficznego (w tym dalsza automatyzacja, lekko i mae gabaryty), telefonw komrkowych (jeszcze mniejsze, bardziej uniwersalne). Boom bdzie te

26

przeywao owietlenie (nowe generacje energooszczdnych arwek wymagajce nowych opraw) i to zarwno do mieszka, jak i biur. Dobr przyszo ma przed sob take sprzt audio-wideo. Motorem dla rozwoju formy, szczeglnie w tym przypadku, jest technologia. Trudno przewidzie, co nam jeszcze w tej brany zaproponuj projektanci, na razie wydaje si, e nie maj koca nowe rozwizania. Przykadem s telefony komrkowe, posiadajce coraz wicej funkcjonalnoci. W przypadku komputerw obserwujemy tendencj do miniaturyzacji jeli maj by przenone, to odbiorcy oczekuj, e bd coraz mniejsze. Sfera odpoczynku to niewtpliwie kolejna dziedzina, ktra nabiera coraz wikszego znaczenia. eby wydajniej i duej pracowa, trzeba racjonalnie wykorzystywa czas wolny. Prawdopodobnie bdzie si rozwija produkcja sprztu do uprawiania rnorodnych sportw i do rekreacji by moe na niespotykan dotychczas skal (masowo, nie tylko dla sportowcw). Na projektantach ciy dua odpowiedzialno w znacznej mierze to od nich zaley, w jakim kierunku bdzie zmierza nasza cywilizacja. Wsplnie z informatykami, inynierami, mechanikami, ekonomistami, socjologami i specjalistami od marketingu mog mie wpyw na problemy nkajce wspczesny wiat: ubstwo, brak czystej wody pitnej, kurczenie si naturalnych zasobw. Wedug Johnana Thackara (Na grzbiecie fali. O projektowaniu w zoonym wiecie12)), w Polsce, podobnie jak w wielu krajach, zachodz zmiany dotyczce rozumienia i stosowania innowacji. Jego zdaniem, dotarlimy do miejsca, ktre matematycy nazywaj punktem przegicia krzywej i nastpi po 40 latach czas dogbnej i caociowej transformacji. Uwaa on, e konieczne jest projektowanie zrwnowaone, uwzgldniajce niedobr energii i zwizane z tym kryzysy. Opowiada si za redukcj produktw i towarw na rzecz usug, za koncentrowaniem si na ludziach, a nie rzeczach, za myleniem o konsekwencjach, zanim przystpi si do projektowania, i uwzgldnianiem w tym kontekcie materiaw i energii. Uwaa, e potrzebujemy nowych zasad etycznych, zgodnie z ktrymi, bdzie mona zada pytanie: czy dziki mojemu projektowi przyroda bdzie w stanie nadal podtrzymywa ycie?.

12) Za: M. Gajl, Wzornictwo cz. II. Trendy, tekst niepublikowany, Warszawa, 15.03.2011 r. s. 9.

Wspczesny polski konsument i jego otoczenie

2.

28

2. Wspczesny polski konsument i jego otoczenie

2.1. Analiza PEST czynniki wpywajce na zachowania polskiego konsumenta Konsumenci, firmy, ich dostawcy, politycy, designerzy cae spoeczestwo funkcjonuje w okrelonym otoczeniu. Jest ono zestawem czynnikw polityczno-prawnych, ekonomicznych, spoeczno-kulturowych i technologicznych (PEST), ktre, oddziaujc na siebie wzajemnie, wpywaj na zachowania poszczeglnych podmiotw gospodarczych, instytucji i jednostek. Rozwaajc zachowanie konsumenta przyszoci, jego rol na rynku oraz analizujc w tym kontekcie moliwoci rozwoju wzornictwa przemysowego, naley wskaza czynniki dotyczce rnych elementw otoczenia, funkcjonujce w Polsce. Od nich zaley take kondycja firm, ktre maj zapewnia odbiorcom zaspokajanie ich potrzeb, marze i aspiracji. Czynniki polityczne Pooona w Europie rodkowej Polska, zamieszkana przez ponad 38 mln osb, jest krajem demokratycznym, od 2004 roku czonkiem Unii Europejskiej. W kontekcie zachowa konsumenta i rozwoju wzornictwa wane jest szczeglnie z punktu widzenia producenta i projektanta funkcjonowanie ustawy z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo wasnoci przemysowej13), ktra definiuje m.in. pojcie wzoru przemysowego oraz okrela zasady jego ochrony. Na przyszy jej ksztat mog wpywa ewentualne zmiany w prawie Unii Europejskiej. Z punktu widzenia dziaalnoci przedsibiorstw, istotne s zasady regulujce prowadzenie dziaalnoci gospodarczej, jej wspieranie i promowanie przedsibiorczoci. W Polsce istnieje swoboda prowadzenia dziaalnoci, ale przedsibiorcy narzekaj na system biurokratyczny, niespjne, trudne do interpretacji przepisy, ktre czsto mog ogranicza lub zniechca do podejmowania rnych inicjatyw, np. rozwijania dziaalnoci badawczo-rozwojowej, cile zwizanej take z projektowaniem nowych wyrobw. W ostatnich latach jednak, od 2007 roku (od pocztku nowej perspektywy budetowej UE), duy nacisk zosta pooony na rozwj sfery B+R (badanie i rozwj), innowacyjnoci oraz wzornictwa. Wzornictwo jest wspierane m.in. dziki Programowi Operacyjnemu Innowacyjna Gospodarka, w ramach ktrego mona
13) Dz. U. z dn. 21 maja 2001 r.

29

dofinansowa wiele dziaa zwizanych zarwno z ochron, jak i doradztwem w zakresie wzornictwa przemysowego (stymulowanie dziaalnoci B+R oraz wsparcie wzornictwa). Wzornictwo uzyskao wsparcie take ze strony Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego, ktre na licie tzw. kierunkw zamawianych (dofinansowywanych z Programu Operacyjnego Kapita Ludzki) od 2008 roku umieszcza rwnie ten kierunek. Ze rodkw ministra nauki byy dofinansowane take pierwsze studia podyplomowe Design management, zorganizowane przez IWP i SGH. W ostatnich latach mona zauway ponowne odkrycie roli wzornictwa, co znajduje odzwierciedlenie w okrelonych decyzjach politycznych i prawnych. Rola wzornictwa, ukazanie, jak wan funkcj spenia ono w zakresie podwyszania konkurencyjnoci, bdzie wpywaa na wiadomo konsumentw. Potrzeby konsumentw mog by bowiem zaspokajane w wikszym stopniu dziki przemylanym decyzjom przedsibiorcw wsppracujcych z projektantami na kadym etapie tworzenia produktu. Klimat do takich dziaa wydaje si by coraz lepszy. Czynniki ekonomiczne Produkt Krajowy Brutto (PKB) Polski na koniec 2010 roku wynis 725,2 mld USD14), plasujc j na 21. miejscu w rankingu najwikszych gospodarek wiata, ale PKB w przeliczeniu na jednego mieszkaca, wynoszcy na koniec 2010 roku 18 800 USD15), pozwoli na zajcie dopiero 65. miejsca. Polska w ostatnich latach, w tym take w czasie kryzysu 20072009, notuje jednak cay czas szybszy wzrost gospodarczy ni wysoko rozwinite kraje Europy Zachodniej (i przede wszystkim dodatni). rednia stopa wzrostu PKB w Polsce w latach 20042010 wyniosa 4,96%, podczas gdy kraje UE-15 rozwijay si tym samym czasie rednio o 1,69% rocznie. Wikszo analiz wskazuje, e Polska gospodarka w 2011 roku zwolni (rynkowy konsensus wskazuje, e naley spodziewa si, i PKB wzronie o okoo 3,7%), ale wci bdzie to dynamika wysza ni w zachodniej Europie, gdzie najnowsze prognozy mwi o 1,5-procentowym wzrocie. Niepokj moe budzi dug publiczny wynoszcy ponad 50% PKB, mimo e jest niszy ni w wielu krajach UE.

14) CIA Factbook https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2001.html [05.05.2011] 15) Ibidem.

30

Stopa bezrobocia w Polsce na koniec lutego 2011 roku wyniosa 9,7%, co naley wiza z pewnym spowolnieniem gospodarczym. Najnisze bezrobocie notuje si w wojewdztwie wielkopolskim (9,8%), natomiast najwysza stopa bezrobocia wystpuje w wojewdztwie warmisko-mazurskim 21,4%. Rynek pracy ma cigle bardziej cechy tzw. gospodarki wschodzcej. rednie wynagrodzenie w gospodarce polskiej w I kwartale 2011 roku wynioso 3466,33 z brutto. W ostatnich latach zanotowano stosunkowo szybki wzrost wynagrodze rednia paca w 2010 roku bya wysza ni rednia paca w roku 2007 o 4%16). Z jednej strony, szybki wzrost dochodw oznacza podnoszenie si poziomu zamonoci spoeczestwa i zwikszenie siy nabywczej pienidzy Polakw, z czego mona si tylko cieszy, ale z drugiej strony, rosnce koszty pracy ograniczaj konkurencyjno polskich przedsibiorstw, co w dugim okresie moe negatywnie przeoy si na tempo wzrostu gospodarczego. Struktura wydatkw publicznych nie jest najlepsza, z punktu widzenia potrzeb rozwojowych kraju. Najwikszy udzia w wydatkach publicznych maj transfery spoeczne (okoo 17% PKB), podczas gdy na edukacj, ochron zdrowia, kultur i nauk, wydaje si odpowiednio 4,5%; 2,3%, 0,5% i 0,6% PKB17). Mona zauway wzrost przecitnego rozporzdzalnego dochodu miesicznego w gospodarstwach domowych, ogem. By on realnie wyszy o 4,3% w 2010 roku w porwnaniu z 2009 rokiem. Poziom przecitnych miesicznych wydatkw w gospodarstwach domowych na osob w 2010 roku by realnie wyszy o 1,0% ni w 2009 roku, w tym na towary i usugi konsumpcyjne by realnie wyszy o 0,9%. Realny wzrost wydatkw w 2010 roku by niszy ni w roku poprzednim (1,0% wobec 2,2%)18). Wzrost dochodw gospodarstw domowych przekada si na zachowania zakupowe Polakw, a wysze dochody id w parze ze wzrostem zadowolenia z wasnej sytuacji materialnej.

16) www.stat.gov.pl/gus/5840_1630_PLK_HTML.htm [25.05.2011] 17) GUS, May Rocznik Statystyczny Polski 2010 Tabl. 28 (274) Wydatki budetu pastwa wedug dziaw [25.05.2011] 18) www.stat.gov.pl/gus/5840_1160_PLK_HTML.htm [25.05.2011]

31

Wykres 2

Dynamika podziau procentowego populacji Polakw, ze wzgldu na zarobki na przestrzeni lat 20052010
80 70 60 50 40 30 20 10 X 2005IX 2006 do 1600 z X 2006IX 2007 X 2007IX 2008 16002000 z X 2008IX 2009 X2009IX 2010 powyej 2000 z

rdo: TGI, fale: padziernik 2005wrzesie 2010, mieszkacy Polski w wieku 15+; N=178 812

Wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych stanowi cigle a 95% ogu. Wrd wydatkw konsumpcyjnych najwikszy udzia ma ywno (25,1% sumy wydatkw) oraz koszty uytkowania mieszkania 19,65%. Na rekreacj i kultur Polacy przeznaczali tylko 7,98% wszystkich wydatkw19). Obserwujc struktur wydatkw gospodarstw domowych, mona zauway jednak dwie tendencje typowe dla gospodarki, w ktrej dochody stosunkowo szybko rosn. Po pierwsze, maleje stopniowo udzia wydatkw konsumpcyjnych kosztem wzrostu wydatkw poniesionych na dobra trwaego uytku. Po drugie, malej relatywne wydatki na ywno, co wiadczy o stopniowym bogaceniu si spoeczestwa. W cigu ostatnich lat najwikszy wzrost, jeeli chodzi o posiadany sprzt domowy, zanotowano w kontekcie takich dbr, jak: komputer osobisty, kuchenka mikrofalowa, toster/opiekacz i zmywarka. Nie ma duych rnic midzy miastem a wsi, jeli chodzi o podstawowy sprzt.
Wykres 3

Sprzt podstawowy w gospodarstwach domowych

Lodwki/chodziarki Pralki Kuchenki/pyty/piekarniki Sprzt audio/grajcy 0 20 Miasto (pow. 100 tys.) 40 Wie 60 74% 72,8% 80 100 93,8% 95% 93,9% 95,2% 90,5% 90,3%

rdo: TGI, dane z wrzenia 2010 r.

19) Budety gospodarstw domowych 2009, GUS, Tabl. 16.

32

Na wsi rzadziej jednak spotykany jest sprzt bardziej luksusowy.

Wykres 4

Sprzt luksusowy w gospodarstwach domowych

elazko z nawilaczem Czajnik elektryczny Komputer osobisty w domu Toster/opiekacz do grzanek Ekspres do kawy Zmywarka 0 10 26,7% 19,2% 16,2% 10,5% 20 30 Wie 40 50 60 70 80 Miasto (pow. 100 tys.) 59,2% 55,7% 61,6% 50,6% 46,5% 35,7% 70,7% 66,4%

rdo: TGI, dane z wrzenia 2010 r.

Sytuacja gospodarcza kraju i pojedynczych konsumentw bdzie miaa bezporedni wpyw na funkcjonowanie rynku. Zmiana struktury dochodw, kosztw utrzymania, zaduenia i poziomu oszczdnoci potencjalnych klientw rwnie bd wpyway na ich potrzeby i zachowania. Rol przedsibiorstw jest obserwacja tych zjawisk. Czynniki spoeczno-kulturowe Polska z liczb 38,1 mln mieszkacw znajduje si na 8. miejscu w Europie (po Rosji, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Francji, Woszech, Ukrainie i Hiszpanii) i na 29. miejscu na wiecie. Pomimo tego, e obserwowa mona u nas wiele pozytywnych cech rozwoju spoecznego, takich jak: wyduanie si dugoci ycia, obnianie poziomu miertelnoci niemowlt, to cigle poziom umieralnoci ludzi w Polsce jest o wiele wyszy ni w Europie, a przecitne trwanie ycia krtsze ni w krajach Unii Europejskiej. Przyczyny takiego stanu wynikaj z problemw zdrowotnych spoeczestwa (pna wykrywalno chorb nowotworowych, ukadu krenia), ubstwa, niezdrowego stylu ycia, zaniedba edukacyjnych dotyczcych zdrowotnoci i zjawisk wynikajcych z zanieczyszczenia rodowiska naturalnego. Polska znalaza si w fazie niekorzystnego rozwoju demograficznego, powoli nasila si demograficzna staro, kolejne pokolenia staj si mniej liczne przy

33

utrwalajcych si zachowaniach spoecznych, takich jak: pne wejcie w zwizek maeski i odkadanie decyzji o posiadaniu dzieci lub rezygnacja z nich w ogle. Spada odsetek posiadajcych dzieci w grupie osb w wieku 2024 lata oraz 2535 lat. Badania GUS z 2009 roku pokazay, e coraz wicej Polakw traktuje decyzj o urodzeniu i wychowaniu dziecka jako wyzwanie i czy j z poczuciem ogromnej odpowiedzialnoci. Badanie wykazay rwnie, e a 50% potencjalnych rodzicw przekada plany rodzicielskie tak, by mc zapewni dziecku odpowiedni poziom ycia i zaspokoi wszystkie jego potrzeby. Prognoza ludnoci 2035 roku, przygotowana przez GUS, zakada, e w kolejnych latach nastpi ujemny przyrost naturalny, ktry bdzie determinowany gwnie kontynuacj niekorzystnych zmian dotyczcych relacji midzy liczb urodze i zgonw na obszarach miejskich. Ujemny przyrost naturalny na tych terenach jest notowany od 1999 roku i przewiduje si jego stopniowy wzrost a do koca 2035 roku, kiedy osignie wielko -123 tys. (w 2007 roku wynosi -0,9 tys.). Na wsi w caym powojennym okresie przyrost naturalny przyjmowa wartoci dodatnie. Tendencja ta bdzie utrzymywaa si do 2019 roku. Kolejne lata przynios jednak wiksz liczby zgonw ni urodze. Bdzie zwikszaa si do koca 2035 roku, ale pozostanie ponaddwukrotnie mniejsza ni w miastach (niespena -50 tys.)20). Przewiduje si, e w 2030 roku ludno Polski bdzie liczya ponad 36,7 mln, a w 2035 niecae 36 mln. Zmienia si bdzie take struktura wieku. W 2012 roku osoby w wieku 1924 lata bd stanowiy 8,3% ludnoci, w 2030 6,4%; odsetek osb w wieku 1844 w 2012 roku to 40,1%, w 2030 31,6%. Zwikszy si udzia osb w wieku pow. 65 lat z 14,2% w 2012 roku do 22,3% w 2030 roku. Okoo 61% ludnoci Polski zamieszkuje w miastach. W 2009 roku zanotowano, e wicej osb wyprowadzio si z miasta na wie ni odwrotnie. Oglnie jednak wskanik migracji wewntrznych w Polsce jest raczej niski. W 2009 roku miejsce zamieszkania zmienio nieco ponad 400 tys. osb, co stanowi tylko okoo 1,06% spoeczestwa. Prognozy demograficzne wpyn na powstanie nowych trendw konsumenckich i zachowa, co spowoduje konieczno projektowania rnorodnych, dostosowanych do potrzeb klientw produktw i usug, dostarczanych w odpowiednim miejscu i czasie. Potrzeby konsumentw bd take wynikay z poziomu ich wyksztacenia.
20) Prognoza ludnoci na lata 20082035, GUS, Departament Bada Demograficznych, Warszawa 2009, s. 148.

34

W Polsce poziom wyksztacenia ludzi wzrasta. W ostatnich dwch latach nastpi wprawdzie spadek oglnej liczby studentw, ale liczba absolwentw stale ronie. Przyczyn takiego stanu s zmiany demograficzne, ktre powoduj zmniejszanie si liczby kandydatw na studia wysze. Z kolei osoby urodzone w czasach wyu demograficznego obecnie kocz studia. W 2009 roku studiowao w Polsce ponad 1,9 tys. osb. Modzie najczciej traktuje wyksztacenie jako warto wan sam dla siebie, a w nastpnej kolejnoci uwaa je za rodek do realizacji celu, sdzc, e dziki wyksztaceniu mona osign sukces materialny lub e wyksztacenie pozwoli na zdobycie wysokiej pozycji spoecznej. Niepokoi jednak fakt, e od dwch lat widoczny jest spadek wiary modziey w si nauki: coraz wicej osb uwaa, e szkoda czasu na nauk i e wyksztacenie przynosi mae korzyci. Zmniejsza si te liczba modych ludzi, wedug ktrych edukacja jest potrzebna do osignicia sukcesu materialnego albo zdobycia wysokiej pozycji spoecznej. Trend ten moe wiza si z kryzysem gospodarczym, ktry przyczyni si do zwikszenia trudnoci na rynku pracy.
Wykres 5

Ocena wartoci wyksztacenia przez ludzi modych

100 80 60 40 20 0 Warto przykada si do nauki, eby rozwija si intelektualnie Lepsze wyksztacenie zapewnia lepiej patn prac i osignicie sukcesu materialnego Wyksztacenie jest potrzebne do zdobycia wysokiej pozycji spoecznej Wyksztacenie i edukacja kosztuj duo, a przynosz tylko mae korzyci Szkoda czasu na nauk lepiej jak najwczeniej zacz zarabia pienidze Chodz do szkoy/studiuj tylko dlatego, e tak chc moi rodzice X 1999IX 2000 X 2000IX 2001 X 2001IX 2002 X 2002IX 2003 X 2003IX 2004 X 2004IX 2005 X 2005IX 2006 X 2006IX 2007 X 2007IX 2008 X 2008IX 2009 X 2009IX 2010

rdo: Badanie Modzie, SMG/KR MillwardBrown, modzie w wieku 1524 lat; okres X 1999IX 2010; N=49 283

W Polsce obserwuje si wzrost odsetka osb pracujcych jako technicy i wyspecjalizowani pracownicy administracji i jednoczenie zauwaalny jest spadek liczby pracownikw umysowych niszego szczebla. Wzrasta odsetek dyrektorw i wysokich urzdnikw pastwowych. Poczwszy od 2006 roku, maleje odsetek osb pracujcych jako robotnicy wykwalifikowani lub niewykwalifikowani.

35

Wykres 6

Zmiany podziau procentowego wrd kategorii pracownikw umysowych w latach 19982010 w Polsce
15 12 9 6 3 0 X 1998 IX 1999 X 1999 IX 2000 X 2000 IX 2001 X 2001 IX 2002 X 2002 IX 2003 X 2003 IX 2004 X 2004 IX 2005 X 2005 IX2006 X 2006 IX 2007 X 2007 IX 2008 X 2008 IX 2009 X 2009 IX 2010

dyrektorzy, wysocy urzdnicy pastwowi specjalici/wolne zawody

technicy i wyspecjalizowani prac. adm. pracownicy umysowi niszego szczebla

rdo: Badanie wasne

Wykres 7

Zmiany podziau procentowego wrd rnych kategorii zawodowych (wacicieli prywatnych firm, pracownikw usug, rolnikw oraz robotnikw) w latach 19982010 w Polsce
30 25 20 15 10 5 0 X 1998 IX 1999 X 1999 IX 2000 X 2000 IX 2001 X 2001 IX 2002 X 2002 IX 2003 X 2003 IX 2004 X 2004 IX 2005 X 2005 IX 2006 X 2006 IX 2007 X 2007 IX 2008 X 2008 IX 2009 X 2009 IX 2010

waciciele prywatnych rm rolnicy indywidualni

robotnicy niewykwalikowani pracownicy handlu i usug

robotnicy wykwalikowani

rdo: TGI, fale: padziernik 1998wrzesie 2010, mieszkacy Polski w wieku 15+; N=433 766

Polskie spoeczestwo upodabnia si do spoeczestw europejskich struktura wieku determinuje potrzeby i jest wyranym sygnaem, jakie produkty i usugi mog by popularne w cigu kilku nastpnych lat. Trendy demograficzne obecne na polskim rynku to:

DEWKS
pracuj,

(Dual Earners with Kids) rodziny z dziemi; oboje maonkowie

MOBYS (Mother Older, Baby Younger) samotne kobiety w rednim wieku

z maymi dziemi,

36

DINKS (Double Income, No Kids) bezdzietne rodziny, gdzie oboje maonkowie pracuj zawodowo. Trendy demograficzne pojawiajce si na rynku polskim to:

SKIPPIES (School Kids with Income and Purchasing Power) dzieci w wieku szkolnym posiadajce wasne dochody i si nabywcz, (Poor Urban Professionals) robotnicy miejscy o niskich dochodach,

PUPPIES

WOOFS (Well-Off Older Folks) dobrze sytuowani ludzie w starszym wieku.

W podejmowaniu decyzji odnonie do zakupw na potrzeby gospodarstwa domowego czciej decydujcy gos ma kobieta a 63% kobiet (i tylko 13% mczyzn) deklaruje, e samodzielnie decyduj o codziennych zakupach. Miejsce dokonywania zakupw (mae, osiedlowe sklepy czy supermarkety) zaley od rodzaju dbr osoby starsze i mieszkajce w maych miejscowociach bardzo rzadko korzystaj z supermarketw. Ponad poowa Polakw (52%) korzysta z Internetu (w porwnaniu z 2005 rokiem, gdy odsetek ten wynosi 28%). Szybko ronie jego popularno nie tylko jako sposobu na robienie zakupw, ale take sposobu na korzystanie z innych usug.
Tabela 1

Zmiana celw korzystania z Internetu przez Polakw w latach 2005 i 2010

Do jakich celw wykorzystuje Pan/Pani Internet? Poczta e-mail Serwisy spoecznociowe Korzystanie z komunikatorw Obsuga rachunku bankowego/operacje bankowe Zakupy w sklepach internetowych Kupuj lub sprzedaj na aukcjach internetowych Uczestnicz w dyskusjach na forach internetowych 2005 17,6% 12,2% 4,6% 4,4% 3,5% 4,40% 2010 36,6% 26,6% 26,0% 18,5% 16,7% 13,2% 6,60%

rdo: TGI

Polacy staj si coraz bardziej wiadomymi i wymagajcymi konsumentami. Mona wyrni kilka grup konsumentw, z punktu widzenia najwaniejszych czynnikw wpywajcych na podejmowanie przez nich decyzji:

37

Kierujcy si cen (13,6%) robic zakupy, zazwyczaj szukaj okazji, a take towarw najtaszych, przecenionych. Gwnym czynnikiem decydujcym o wyborze marki lub produktu jest jego cena. Deklaruj, e nie warto paci za produkty markowe i dobrej jakoci. Zakupy domowe planuj co do grosza i nie s zadowoleni z wasnej sytuacji materialnej. Maj raczej tradycyjne pogldy.

Kierujcy si mark (14,6%) uwaaj, e produkty uznanych marek s lepsze. Wol mie jedn drog rzecz ni wiele tanich. Obniki cen czy promocje nie s dla nich bezporedni zacht do zakupu. Cena produktu ma dla nich zdecydowanie mniejsze znaczenie ni jako i marka. Czsto kupuj nowe marki, aby dowiedzie si, jakie one s. Lubi nowoci.

Gospodarni (15,3%) potrafi dobrze gospodarowa pienidzmi, rozwanie je wydaj, ich decyzje finansowe s zawsze przemylane. Nie lubi mie dugw. Chc mie kontrol na wasnymi pienidzmi i by ubezpieczeni na kad okazj, nawet jeeli nie dysponuj duym budetem. Cena nie jest dla nich czynnikiem rozstrzygajcym o wyborze produktw, wana jest rwnie jako. daj pienidze na rzeczy, ktre czasem nie s im potrzebne. Sprawia im przyjemno zarwno kupowanie ubra, kosmetykw, kolorowych czasopism, drobiazgw, gadetw, jak te produktw spoywczych. Chtnie kupuj rzeczy dobrej jakoci i markowe. Lubi ubiera si zgodnie z najnowsz mod i przywizuj wag do tego, aby modo wyglda.

Lubicy kupowa (14,6%) uwielbiaj wszelkie zakupy i spontanicznie wy-

Otwarci na nowoci (10,4%) lubi nowoci, chtnie kupuj i testuj nowe produkty napoje, produkty spoywcze. Czsto kupuj nowe marki, aby sprawdzi, jakie one s. Zawsze szukaj nowych przey. Sprawia im przyjemno robienie wszelkich zakupw, a zwaszcza kupowanie ubra. Chc by na bieco z najnowsz mod.

Polski konsument zmienia si na przestrzeni lat, a szczeglnie zmieni si w ostatnim dziesicioleciu. Staje si coraz bardziej wymagajcy i ma coraz wicej moliwoci. Ostatnie wyniki Diagnozy spoecznej pokazay, e Polacy s coraz bardziej szczliwi interesuj si sob i wasnymi problemami. Nie odczuli dotkliwie kryzysu gospodarczego. S zadowoleni z tego, e mog o sobie decydowa: jak y, spdza wolny czas, gdzie mieszka. Swj status postrzegaj przez pryzmat tego, co posiadaj. Polskie spoeczestwo jest bowiem cigle aspirujce.

38

Pojawiaj si te dwie grupy spoeczne: bogatsza, ktrej dochd wzrasta, i biedniejsza: starsi, sabiej wyksztaceni, o niszych dochodach. Te obserwacje bd miay niewtpliwy wpyw na rozwj rynkw rnorodnych produktw 21). Czynniki technologiczne Na rozwj spoeczestwa zasadniczy wpyw maj technologie, a wzrost gospodarczy zaley od liczby wprowadzanych nowych technologii. Polska, niestety, nie naley do czowki krajw innowacyjnych. Wynika to m.in. z niskich nakadw na dziaalno badawczo-rozwojow (0,61 PKB). Niewielkie nakady budetowe na B+R nie zachcaj take przedsibiorcw do inwestowania w badania naukowe. Wedug danych Eurostatu, nakady wewntrzne na badania i prace rozwojowe (B+R) w Polsce stanowiy w 2008 roku 0,92% nakadw odnotowanych w krajach UE-27, a w 2009 roku 0,89%. W 2008 roku Polska klasyfikowana bya na 22. pozycji wrd krajw Unii pod wzgldem wskanika intensywnoci prac B+R, ktry by dla Polski ponadtrzykrotnie niszy ni dla caej Unii22). Pod wzgldem nakadw przypadajcych na 1 mieszkaca w 2008 roku Polska znajdowaa si, z kwot 20,3 euro/mieszkaca, na 17. pozycji wrd krajw UE-27, w ktrej rednia warto nakadw wynosia 61,2 euro/mieszkaca23). Podmioty funkcjonujce w dziaach PKD, zaliczane do wysokiej techniki, w 2009 roku stanowiy 2,4% aktywnych przedsibiorstw w przetwrstwie przemysowym, o liczbie pracujcych powyej dziewiciu osb. W tej populacji 14,2% przedsibiorstw zaliczono do dziaw redniowysokiej techniki. Zdecydowan wikszo (74,2%) spord przedsibiorstw wysokiej techniki stanowiy podmioty z dziau: produkcja komputerw, wyrobw elektronicznych i optycznych 24). Przedsibiorstwa wysokiej techniki w 2009 roku byy w 43,0% innowacyjne, 21,3% z nich prowadzio wasne prace badawcze i rozwojowe, a przecitne nakady na prace B+R w podmiotach, ktre takie nakady wykazay, wynosiy 2747 z. Udzia pracujcych w usugach wysokiej techniki i innych usugach rynkowych opartych na wiedzy, w oglnej liczbie pracujcych w usugach wysokiej i niskiej wiedzochonnoci, w 2009 roku wynis 14,7%. W Polsce w 2009 roku, w porwnaniu z 2008 rokiem, nastpi wzrost udziau eksportu produktw wysokiej

21) Chce nam si y, rozmowa z Januszem Czapiskim na temat wynikw Diagnozy spoecznej, Polityka nr 9/2011, s. 18-20. 22) Nauka i technika w Polsce w 2009 roku, GUS, Urzd Statystyczny w Szczecinie, Warszawa 2011, s. 82. 23) Ibidem, s. 82. 24) Ibidem, s. 339.

39

techniki w eksporcie ogem (z 4,3% do 5,7%) oraz importu wyrobw wysokiej techniki do importu ogem (z 9,9% do 11,8%)25). Niskie nakady na B+R skutkuj nisk liczb patentw zgaszanych w Polsce. W 2009 roku Polska skierowaa do Europejskiego Urzdu Patentowego tylko 4,5 patentu w przeliczeniu na 1 mln mieszkacw. Mimo postpu w tej dziedzinie w ostatnich latach (w 2000 roku byo tylko 1,11 patentw na 1 mln mieszkacw), wci dzieli nas ogromny dystans do krajw wysoko rozwinitych w UE-15 zgaszanych jest 196 patentw na 1 mln mieszkacw 26). Niski poziom technologiczny polskiej gospodarki powinien stopniowo si poprawia przede wszystkim na skutek kontaktw midzynarodowych, a take dziki moliwociom dofinansowania dziaalnoci B+R ze rodkw UE. Polska ma jeszcze do nadrobienia dystans dzielcy j od krajw najwyej rozwinitych technologicznie. Wdraanie wynikw prac B+R i w konsekwencji nowych technologii moe ten dystans zmniejszy. Wanym elementem zwikszania konkurencyjnoci moe by take wzornictwo przemysowe, ktre od kilku lat nabiera w Polsce coraz wikszego znaczenia.

2.2. Analiza SWOT w obszarach majcych wpyw na zachowanie konsumentw W ramach projektu przeprowadzono analiz SWOT (mocnych i sabych stron oraz szans i zagroe) w obszarach majcych wpyw na rynek oraz postpowanie konsumentw. Zanalizowano sytuacj w rolnictwie, edukacji, dostpie i wykorzystaniu funduszy strukturalnych, gospodarce (ekonomii), nauce (sferze badawczo-rozwojowej) oraz w spoeczestwie. W kadym obszarze mona zaobserwowa okrelone zjawiska i trendy. W kadym zakresie tematycznym zidentyfikowano czynniki wpywajce pozytywnie lub negatywnie na zachowanie konsumentw, co moe przekada si na zapotrzebowanie na konkretne rodzaje produktw, a w konsekwencji na wzornictwo. Wyrnione zostay nastpujce silne i sabe strony oraz szanse i zagroenia w poszczeglnych obszarach tematycznych:

25) Ibidem, s. 344. 26) Eurostat http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-08-107/EN/KS-SF-08-107-EN.PDF

40

Tabela 2

Analiza SWOT warunkw ekonomiczno-gospodarczych w Polsce

Silne strony przynaleno Polski do UE, rosnce dochody, atrakcyjno inwestycyjna Polski, rozwijajcy si sektor maych i rednich przedsibiorstw wzrost przedsibiorczoci, korzystna sytuacja gospodarcza w momencie pojawienia si kryzysu (poziom zaduenia sektora prywatnego nie by jeszcze wysoki, relacja eksportu do PKB bya znacznie nisza ni u ssiadw, dlatego rynek polski przeszed ten kryzys agodniej ni inne kraje), dobrze rozwijajca si polska gieda, przycigajca kapita. Szanse Sabe strony niskie stopy oszczdnoci, a w zwizku z tym niski kapita krajowy, emigracja modych ludzi, maa atrakcyjno Polski dla osiedlania si imigrantw, niski kapita spoeczny, niezdolno do wsppracy, separacja wiata nauki, nienastawionego na wspprac.

Zagroenia

konieczno stworzenia atrakcyjnych warunkw rozam rynku unijnego, dla imigrantw (zasilenie rynku pracy), wiatowy kryzys gospodarczy zwizany z zadue dekada wzrostu gospodarczego, szybszy rozwj niem rzdw, a nie sektora prywatnego, gospodarczy ni w Europie Zachodniej (ze wzgl- zblienie si do poziomu wynagrodze w krajach du na wci znaczce rnice w poziomie pac Europy Zachodniej moe spowodowa, e Polska midzy Polsk a Europ Zachodni), straci przewag gospodarcz przycigajc in przeciwdziaanie szybkiemu, nadmiernemu zawestorw. duaniu si gospodarstw domowych, zachcanie do oszczdzania, rozwj innowacyjnoci, przedsibiorczoci, oparty na wykorzystaniu wiedzy; wsppraca midzy wiatem akademickim i biznesem, radykalna poprawa systemu edukacyjnego zakadajcego nie tylko zdobycie dyplomu wyszej uczelni, ale przede wszystkim odpowiednie uksztatowanie kulturowe.

rdo: Badanie wasne

W przypadku gospodarki mog rozwin si dwa scenariusze. Pozytywny scenariusz to stopniowy rozwj polskiej gospodarki, prowadzcy do dobrobytu spoecznego, a w konsekwencji do zadowolonego, bogaccego si konsumenta. Chce on sobie sprawi przyjemno, ma wicej wolnego czasu, jest wic nastawiony na rozrywk i wypoczynek (take aktywny). Mniejsze znaczenie mog odgrywa marki globalne zwikszy si zapotrzebowanie nabywcy na produkty zindywidualizowane, dostosowane do konkretnych potrzeb. Konsument bdzie poszukiwa nowoci, innowacyjnoci, rnorodnoci. W przypadku negatywnych zmian w gospodarce, konsument, szczeglnie starzejcy si, moe sta si sfrustrowany. Nabywca bdzie umiarkowanie zamony (pace na poziomie 50% pac rynkw zachodnich), bdzie go sta na nabywanie wielu dbr, ale bez entuzjazmu, bez

41

przyjemnoci sektor handlu bdzie oparty na wartociach racjonalnych, nastawionych przede wszystkim na walk cenow brak szukania nowych produktw, nowych rozwiza, innowacji. W takim przypadku marka straci na znaczeniu, nastpi rozwj dyskontw i masowej produkcji. Zjawiskom tym moe towarzyszy pogbianie si rozwarstwienia spoecznego i powszechne zjawisko emigrowania ludzi modych.
Tabela 3

Analiza SWOT warunkw spoeczno-demograficznych w Polsce

Silne strony wyduanie si ycia, lepsza jego jako, wyduenie si wieku emerytalnego, dusza aktywno, dusza sia nabywcza, identyfikowanie si Polakw ze swoim narodem, ziemi, a z drugiej strony otwarto, ciekawo wiata i mobilno (szczeglnie zagraniczna), silne wizi rodzinne i przyjacielskie, pracowito Polakw. Sabe strony starzejce si spoeczestwo (rosnca liczba emerytw, niewydolny system emerytalny, wzrost kosztw opieki spoecznej), zbiurokratyzowany system administracji pastwowej, zaleno trendw spoecznych od wielu nie do koca przewidywalnych czynnikw, np. polityki pastwa, uzalenienie od nowych technologii (komputer, Internet) brak samodzielnoci, niebezpieczestwo sparaliowania rnorodnych dziaa, np. w wyniku awarii; globalizacja stylu ycia upowszechnianie wzorcw pochodzcych z innych krajw, przenikanie si kultur. Zagroenia

Szanse

rzdowy program sprzyjajcy dzietnoci, brak umiejtnoci wsppracy, wspdziaania monitorowanie wprowadzanych reform (ich kospoecznego, rekta, kontrola), konfliktowa konkurencja, powrt do tradycji, swojskoci, natury, wynikajcy walka midzy administracj a przedsibiorczoz przesytu nowoczesnoci, globalizacj rozwj ci, stanowica barier rozwoju. produktw regionalnych, gospodarstw agroturystycznych etc., potrzeba indywidualizmu, odcicia si od globalizacji rozwj produktw, wzornictwa zindywidualizowanego, przepyw wzorcw kulturowych wynikajcy z atwoci komunikacji, dajcy moliwo zmiany nieodpowiednich nawykw kulturowych, podniesienie jakoci, konkurencyjnoci produktw/usug dostarczanych przez polskie przedsibiorstwa, inwestowanie w rozwj, innowacyjno, reforma nauki budowanie zwizku midzy instytucjami naukowymi a przemysem, rozwj etyki biznesu uczenie si szacunku dla konkurentw, pracownikw.

rdo: Badanie wasne

Zaobserwowa mona starzenie si spoeczestwa, wyduanie wieku emerytalnego, zmniejszanie dzietnoci oraz wzrost liczby gospodarstw 1- i 2-osobowych.

42

W przypadku trendw kulturowych, odradzaj si rne formy regionalizmw wykorzystanie wewntrznych nawykw jako siy rynkowej, przeciwstawiajcej si trendom globalnym (np. trend slow food). Z drugiej jednak strony, spoeczestwo staje si coraz bardziej mobilne nastpuj czste zmiany miejsca pobytu, wyjazdy zagraniczne, migracje zwizane ze zmian pracy itp. Wiele osb skupia si wok okrelonych tematw (grupy tematyczne), korzystajc przy tym z nowych technologii (Internet) i elektronicznych rde informacji. W przypadku pracy zawodowej zwiksza si liczba lat pracy, ale za to czciej si zmienia miejsce pracy. Zmienio si take nastawienie Polakw do pracy nastpia jej samoorganizacja (praca w wielu miejscach, wielofunkcyjno zawodowa, regulowanie sobie czasu pracy, np. p roku pracy, p roku podry). Polacy nabrali dystansu emocjonalnego do pracy zawodowej.
Mona by nawet wzitym pracownikiem, a zachodzi kryzys i nagle si okazuje, e w ogle nie ma zapotrzebowania na mnie. Musz si z tym liczy w swoim yciu. Wic musz te mie pewien dystans. Bo jeeli nie mam dystansu, rwnie emocjonalnego do swojej pracy, to strasznie cierpi (), wrcz podwjnie. To jeden z powodw problemw ludzi bezrobotnych, oni zaamuj si, maj traum, ktra blokuje ich moliwoci () twrcze, zmiany swoich nastawie, zmiany roli. Jeeli mam natomiast zaoenie, e to nie moe by pewne () to mam zdrowy stosunek do swojej roli. Wydaje mi si, e jest to waciwie i zdrowe nastawienie. Oczywicie musz robi moliwie dobrze to, co robi, ale utrata tego nie moe oznacza koca mojego wiata. Musz mie troch cyniczny stosunek do tego, eby pniej koszty zwizane ze strat, z niepowodzeniem, nie byy zbyt due rwnie emocjonalnie, gdy to jest bardzo bolesne i bardzo kosztowne dla czowieka. (prof. Ireneusz Krzemiski)

Nadal bdzie obserwowany transfer pracownikw z Polski do krajw UE. Z drugiej strony, pojawi si konieczno sprowadzania do Polski pracownikw do wykonywania najprostszych prac. Struktura spoeczestwa polskiego bdzie coraz bardziej przypominaa spoeczestwa Zachodu, stanie si bardziej zrnicowana (kontrasty spoeczne, kontrasty w dochodach, rozwarstwienie) Zmniejszy si liczba osb zaliczanych do tzw. klasy robotniczej, a rozwinie si klasa rednia. Coraz wiksze znaczenie bdzie miaa organizacja czasu wolnego. Wraz z nasycaniem si rnego typu dobrami, bogaceniem si spoeczestwa, wiksz wartoci okae si nie praca, ale czas wolny (podrowanie, wyjazdy zagraniczne, spdzanie czasu poza miastem, na dziace, w domu na wsi itp.). Bdzie wzrastaa take rola miasta w udostpnianiu atrakcyjnych i aktywnych form spdzania czasu wolnego (wicej orodkw sportowych, kryte narciarskie trasy zjazdowe itp.). Moe natomiast wystpowa spadek tradycyjnego czytelnictwa.

43

Tabela 4

Analiza SWOT warunkw rolniczych w Polsce

Silne strony Sabe strony

migracja coraz wikszej liczby ludzi w kierunku rozproszona zabudowa przestrzenna nie sprzyja obszarw wiejskich, rozrastanie si przedmie, rozwojowi wsi w kontekcie przejmowania cech zmiana charakteru obszarw wiejskich, ktre miejskich (brak koncentracji domw wok gwprzejmuj cechy miejskie, nej ulicy nie sprzyja powstawaniu wzdu niej skle poprawa infrastruktury (drogi, transport) uatwiapw, punktw usugowych, restauracji etc.), jca dotarcie do obszarw wiejskich (pojawia si brak aktywnoci ze strony modego pokolenia na moliwo dojazdu do pracy z bardziej odlegych wsi, ktre daoby modyfikacji, przemian strukmiejscowoci w krtszym czasie). turalnych na wsi. Szanse zmniejszajca si liczba ludzi utrzymujcych si z rolnictwa, wie bdzie realizowaa zblione potrzeby konsumenckie jak miasto zmiana charakteru i mentalnoci mieszkacw wsi, rozwj sektorw pozarolniczych na obszarach wiejskich (handel, usugi), zmiana charakterystyki konsumenta wiejskiego: konsument bardziej wiadomy, majcy zblione potrzeby do konsumenta miejskiego, zanik rnic cywilizacyjnych miasto-wie, wzrost liczby osb wyedukowanych na wsi, traktowanie gospodarstw rolnych jako przedsibiorstw analiza szeroko rozumianego otoczenia (konsument i jego potrzeby, otoczenie konkurencyjne, nisze rynkowe etc.), dostosowywanie produkcji w danym gospodarstwie do kontekstu otoczenia. Zagroenia silne uzalenienie sektora rolniczego od polityki, koniec perspektywy budetowej 2007/2013: moe si zmieni sposb naliczania dopat, ktry obecnie jest bardzo korzystny dla Polski (od obszaru, a nie od produkcji), gospodarstwa rolne nie s przygotowane na wdroenie zasad cross compliance (normy dobrych praktyk, zachowania gospodarstwa w czystoci, dobrych praktyk produkcyjnych i higienicznych), dopaty z Unii Europejskiej utrwalajce przestarzay model rolnictwa, niewymuszajce dziaa rozwojowych.

rdo: Badanie wasne

Analizujc powysze czynniki, mona prognozowa, e rnice midzy konsumentem wiejskim i miejskim bd zanikay. ycie na wsi bdzie coraz bardziej przypominao ycie w miecie, zwikszy si dostp do rnego typu towarw i usug, mieszkacy wsi bd coraz czciej prowadzili firmy o charakterze nierolniczym. Zmniejszy si udzia osb zajmujcych si produkcj roln, co bdzie wynikao zarwno z napywu ludnoci miejskiej na obszary wiejskie, jak rwnie z koniecznej restrukturyzacji produkcji rolnej. W zwizku z tym potrzeby konsumentw spowoduj konieczno rozwoju infrastruktury nastawionej na dostarczenie dbr i usug codziennego uytku.
Na wsi bdzie taka sytuacja, e w gospodarstwach zostan ludzie, ktrzy bd musieli zacz myle o gospodarstwie rolnym jak o przedsibiorstwie. To znaczy uwiadomi sobie, e kady yje ze sprzeday czego i w zwizku z tym w gospodarstwie rolnym musz zrobi wszystko, eby na nim zarabia. Jeli nie bd mogli zarabia na produktach rolnych jako na surowcach ywnociowych, to bd chcieli zmieni si tak, eby zarabia na

44

czym innym w tym gospodarstwie. Uatwi to na pewno wsplna polityka gospodarcza, nie tylko rolna, czyli polityka gospodarcza i polityka rozwoju przedsibiorczoci, pomocy publicznej, czyli fundusze i inne rodki. (prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka)

Eksperci prognozuj, e wie otworzy si na zagranicznych inwestorw, ktrzy bd oczekiwali zapewnienia okrelonej infrastruktury oraz zestawu usug dostpnych w najbliszej okolicy. Powstan nowe miejsca pracy w usugach, a mieszkacy wsi i obszarw wiejskich bd chcieli dostpu do usug i produktw, ktre wczeniej byy dla nich niedostpne.
W rolnictwie bdzie si zmniejsza odsetek ludzi zaangaowanych w produkcj roln. Oni mog zosta na wsi, bo tak naprawd polityka unijna jest taka, eby nie pustoszay obszary wiejskie, eby nie byo tego typu sytuacji, ktra jest w krajach Trzeciego wiata, gdzie 46% ludzi mieszka w trzech miastach, ktre maj po kilkanacie milionw, a reszta kraju opustoszaa i nie wiadomo, czy to step, pustynia, czy ma si wsi nazywa. Wic chodzi o to, eby ten rozwj by rwnomierny, eby powstaway centra urbanizacji w wielu miejscach, eby siedziby gmin miejskich koncentroway zabudow w taki sposb, by za 20 lat mona byo to nazwa miasteczkiem. (prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka)

Te gospodarstwa, ktre pozostan, bd podlegay specjalizacji gospodarstwo rolne stanie si przedsibiorstwem, ktrego produkcja bdzie dostosowywaa si do potrzeb rynku. Przewiduje si, e na wsi wzronie liczba osb wyksztaconych, poniewa stanie si to niezbdne do efektywnego prowadzenia biznesu. Z rozwojem przedsibiorczoci na obszarach wiejskich bdzie zwizany rozwj specjalistycznego doradztwa dla rolnikw, dotyczcego sposobu prowadzenia gospodarstwa-przedsibiorstwa i zmian, ktre trzeba wprowadzi, aby skutecznie dziaa na rynku, odpowiadajc na jego zapotrzebowanie.
Problem ley w komunikacji, w informacji, w tych okoobiznesowych usugach, ktre te musz si rozwin. I to jest nastpne pole do rozwoju do 2030 roku. Wszelkiego rodzaju porednictwo, wszelkie rodki informacyjne, dla konsumentw, biznesmenw itd. Mwimy o systemach wczesnego ostrzegania w przedsibiorstwach. W duych firmach sobie poradz, bo one maj te systemy, ale dla malekich powinny powstawa okoobiznesowe organizacje doradztwa biznesowego, ktre takie systemy bd robi. Problem polega na tym, eby przedsibiorca chcia kupi tak porad. eby i rolnik chcia kupi porad, a nie uwaa, e powinien to mie za darmo. Godzina doradztwa dla rolnikw w Danii kosztuje tyle ile poowa winiaka. Ktry rolnik u nas tyle zapaci? No, ale rolnictwo duskie wyglda tak, jak wyglda. Dziki doradztwu tak si to u nich dzieje. Tak to bdzie wygldao. (prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka)

Bd zanikay take rnice cywilizacyjne pomidzy miastem a wsi.

45

On pojedzie do miasta, jak bdzie chcia pj na wystaw, do teatru, do muzeum (). Z dzieckiem do parku nauki. Bdzie coraz bardziej domaga si tego, eby tak zwane podstawowe usugi, po ktre jeszcze dzisiaj jedzi do miasta, np. fryzjer, byy na miejscu. Poczta, fryzjer, przystanek, sklep, kiosk z gazetami, punkt informacji powinny by na miejscu. (prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka)
Tabela 5

Analiza SWOT funkcjonowania funduszy strukturalnych w Polsce

Silne strony Sabe strony

wysoka kwota rodkw UE przyznanych Polsce, zbyt dorane, mao perspektywiczne wykorzysty generowanie popytu, rozwoju gospodarki dziki wanie rodkw (cz samorzdw), rodkom unijnym, wyczerpanie rodkw strukturalnych z budetu na dobre gospodarowanie rodkami unijnymi przez lata 20072013. cz samorzdw. Szanse dobre zarzdzanie rodkami unijnymi, uruchamiajce dalsze mechanizmy rozwoju, rodki z UE stwarzajce szans na rozwj nauki polskiej, a co si z tym wie, na unowoczenienie Polski, nowe rodki z UE stwarzajce szans rozwoju edukacji, ochrony rodowiska, rozwj organizacji konsumenckich konsument bardziej wiadomy, posiadajcy wiksz liczb informacji. Zagroenia zrnicowane wykorzystywanie rodkw unijnych moe doprowadzi do pogbiajcego si podziau na regiony lepiej i gorzej prosperujce, nisze ni dotychczasowe dotacje z UE w kolejnych latach, kolejne dotacje z UE bdzie mona wykorzystywa wycznie na edukacj, rozwj nauki, ochron rodowiska, a nie na rozwj infrastruktury (np. drogi), koniec rodkw z programowania na lata 2007 2013 osabi popyt na rnego typu dobra, co moe doprowadzi do osabienia gospodarki.

rdo: Badanie wasne

Wykorzystanie funduszy strukturalnych wpyno i bdzie wpywa na wiele obszarw, m.in. na rozwj nauki i ochron rodowiska. Dotacje z Unii Europejskiej, w ramach nowej perspektywy budetowej, przeznaczone na konkretne sfery, pozwol na doinwestowanie i rozwj sektora badawczo-rozwojowego. W konsekwencji powinien wzrosn poziom innowacyjnoci, a sektor nauki w jeszcze wikszym stopniu otworzy si na sektor gospodarki. Powinny rozwin si cise relacje pomidzy nauk a biznesem.
Jest ju pewne, e takich wielkich pienidzy jak teraz, nie dostaniemy. To pierwsza sprawa. Ale druga jest inna. Jest prawie pewne, e to bd pienidze na co innego. e znakomit ich wikszo bdziemy musieli wyda wanie na rozwj wiedzy, innowacje, nauk, ochron rodowiska. A nie na kanalizacj, gazyfikacj, budow studni itd. Znw bd niepopularna. Jeeli politycy krytykuj, e jak bdzie otwarta kiesze na badania i rozwj, to do tego zabior si tylko kraje najbogatsze, to ja si nie zgadzam. Uwaam odwrotnie. Jeeli nasi rolnicy postarali si o pienidze, to moe wreszcie my, naukowcy, postaramy si o pienidze na nauk. Moe ruszy si dziki temu nasza nauka. Moe staniemy

46

si atrakcyjni, gdy bdziemy mogli sign po pienidze unijne. Due unijne pienidze. Moe poszukamy partnerw, ktrzy z nami bd chcieli robi jakie przedsiwzicia naukowe. Patrz na to optymistycznie, dlatego e cele, ktre zostay wyznaczone, s nowoczesne: to nowoczesne miejsca pracy, wszelkiego rodzaju informacja, doradztwo, porednictwo. To nie s miejsca pracy przy opacie. Czas ju odej od opaty. Czas gow zarabia pienidze, a nie przy opacie. Te cele tak s skonstruowane, e uruchamiaj wszystko to, co si nazywa rozwojem opartym na wiedzy. (prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka)

Dziki dotacjom na ochron rodowiska upowszechnione zostan i bd bardziej dostpne rozwizania ekologiczne (np. kolektory soneczne, przydomowe oczyszczalnie ciekw, ekologiczne rodki transportu). Nacisk zostanie pooony na ochron obszarw naturalnych, a postawa proekologiczna pozwoli na rozwj gospodarstw agroturystycznych i produkcji ekologicznych. W miastach bdzie mona obserwowa zwikszanie si zielonych przestrzeni.
Tabela 6

Analiza SWOT warunkw edukacyjnych w Polsce

Silne strony Sabe strony

dofinansowanie okrelonych kierunkw studiw, niski poziom szkolnictwa wyszego (szczeglnie szkole, w tym szkole nauczycieli ze rodkw UE, niektrych uczelni prywatnych), coraz lepsze wyniki polskich uczniw uzyskiwane due rnice poziomw midzy uczelniami, w testach na zakoczenie szkoy podstawowej, upadek szkolnictwa zawodowego szkoy zawogimnazjum i szkoy redniej, dowe drogo kosztoway pastwo, a nie byy dostosowane do potrzeb rynku. coraz lepsze wyniki polskich uczniw w porwnaniu z uczniami z innych krajw (badanie PISA Program Midzynarodowej Oceny Umiejtnoci Uczniw), dua liczba studentw (co druga osoba w wieku 1824 studiuje). Szanse analiza zada, przed ktrymi bdzie stawa wspczesny czowiek, i przeoenie tego na programy nauczania, edukacja w zakresie umiejtnoci, a nie tylko teorii (szkoa przygotowujca do wyborw konsumenckich, uczy umiejtnoci komunikowania, pracy w grupie), odrodzenie si szkolnictwa zawodowego w zmienionej formie ksztacenie w potrzebnych zawodach, reforma zawodu nauczyciela wzrost jego wartoci, prestiu, wynagrodzenia (nauczyciel jako ogniwo rynku, przygotowujce kolejne pokolenia kapitau ludzkiego), stworzenie systemu doksztacania dla osb dorosych, decentralizacja edukacji o wyborze podrcznikw, metod nauczania bdzie si decydowao lokalnie, standaryzacja nauczania wszyscy musz by przygotowani do zdawania tych samych testw. Zagroenia blokowanie przez zwizki zawodowe zmian w Karcie Nauczyciela, co hamuje rozwj edukacji, nierwno w dostpie do edukacji wci istnieje zwizek midzy pochodzeniem spoecznym a wyksztaceniem, w Polsce, znacznie czciej ni w innych krajach Unii Europejskiej, doksztacaj si gwnie ludzie modzi, lepiej wyksztaceni, zamoniejsi, znacznie rzadziej doksztacaj si osoby starsze, co moe prowadzi do ich wykluczenia z rynku pracy.

rdo: Badanie wasne

47

Czowiek bdzie si uczy i uzupenia wiedz przez cae ycie niezbdne stanie si cige, ustawiczne ksztacenie. W zwizku z tym rozwinie si oferta edukacyjna dla osb dorosych.
Oferta doksztacania powinna by dobrze zaprojektowana. Tak, eby ludzie w rnych okresach ycia mogli otrzyma akurat tak wiedz, ktra im si przyda na danym etapie. (prof. Ireneusz Biaecki)

Sposb edukacji oraz zakres przekazywanej wiedzy powinien by dostosowany do wymogw wspczesnoci niezbdna jest wiedza praktyczna, np. umiejtno podejmowania decyzji, w tym decyzji konsumenckich.
Szkoa i ksztacenie powinny by jeszcze bardziej elastyczne i prowadzone w lepszym kontakcie z otoczeniem. Tak eby modzie rzeczywicie bya uczona tego, co si przyda w yciu. To znaczy, eby potrafia dawa sobie rad z rozmaitymi zadaniami, ktre przed ni staj teraz i stan za 20 lat. Bo edukacja ma przygotowa do przyszoci: ycia i pracy zawodowej. Potrzebna jest lepsza analiza tych zada, przed ktrymi czowiek bdzie stawa, i przeoenie tego na programy, na uczenie. Trzeba czowieka przygotowa. Chociaby, eby nie da sob manipulowa przez rynek i reklam, ktra jest coraz bardziej nachalna. eby, jak chce kupi buty, to kupowa buty, a nie Power Control. eby wiedzia, jak jest manipulowany. Oddajemy kontrol nad sob. Edukacja powinna broni, przygotowywa do tego, eby si nie dawa. (prof. Ireneusz Biaecki)

W edukacji coraz wiksze znaczenie bdzie odgrywa e-learning, szczeglnie w szkolnictwie wyszym (uniwersytety stacjonarne pozostan jednak, ze wzgldu na toczce si wok nich atrakcyjne ycie studenckie). Coraz powszechniej do przekazywania wiedzy bd wykorzystywane nowe technologie. Bdzie wzrastaa rola wczesnego nauczania, w tym edukacji przedszkolnej. Szkoa powinna rozwija kreatywno. Ze wzgldu na nieograniczon ilo informacji znaczenia nabierze wiedza specjalistyczna. Nastpi rozwj specjalistycznego doradztwa z konkretnych dziedzin. Eksperci bd doradzali w wielu sferach, rwnie w zaplanowaniu cieki edukacyjnej.
Ilo wiedzy strasznie ronie i ta wiedza jest coraz bardziej wyspecjalizowana. Na tym mona zarabia, coraz wicej jest ekspertw od rnych rzeczy. I to bdzie roso. Jest coraz wicej doradcw. (prof. Ireneusz Biaecki) Im szkolnictwo wysze jest bardziej masowe, tym bardziej powinny by jakie centra ycia umysowego na najwyszym poziomie, take w nauce, w tym nauce cisej. To powinny by jakie orodki studiw zaawansowanych. (prof. Ireneusz Biaecki)

Konieczne jest nastawienie si na rozwj edukacji, w tym doksztacenie (take rozwj wiedzy specjalistycznej). Wany bdzie dostp do informacji, wiedzy i edukacji w wielu dziedzinach i na rnych etapach ycia (rwnie edukowanie konsumentw, dostp do wiedzy eksperckiej, doradztwo).

48

Jak Micha Boni mwi w raporcie, e trzeba powiksza kapita ludzki, to moja odpowied brzmi: jedyne skuteczne narzdzie to radykalna poprawa systemu edukacyjnego. A gdzie tych ludzi trzeba uksztatowa. Na wiecie jest tak, e muzyk klasyczn lubi tylko jaki procent ludzi. Ale w cywilizowanym kraju pewnie przynajmniej poowa ludzi bez wahania rozpozna IX Symfoni Beethovena, tak? A w Polsce, wrd dzwonkw na telefon, jest ona pod hasem Hymn Unii Europejskiej. (prof. Witold Orowski)

Wanym elementem edukacji konsumentw bdzie dostarczanie im wiedzy i informacji o produktach, aby jedynego kryterium wyboru nie stanowia cena. Wyedukowany konsument bdzie kierowa si take innymi czynnikami, np. sposobem produkcji (czy jest ekologiczna) czy szeroko pojtym wzornictwem (stylistyka, materia, ergonomia, intuicyjno obsugi itp.). wiadomi konsumenci bd preferowali drosze, ale lepszej jakoci produkty.
Informacja dla konsumenta po to, eby si zmienia, jest absolutnie fundamentalnym zjawiskiem. Absolutnie fundamentalnym. Konsument dzisiaj nie ma informacji. Dlatego przywiza si do tej ceny, no i koniec. Nie zdaje sobie z sprawy, e nie we wszystkich przypadkach cena moe mie decydujcy (albo powinna mie decydujcy) wpyw. Nawet biedniejsi konsumenci mwi: Nie sta mnie na to, ebym kupowaa tanio. (prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka)
Tabela 7

Analiza SWOT warunkw rozwoju nauki w Polsce

Silne strony Sabe strony

dofinansowanie bada i infrastruktury badaw- niedocenianie, niedofinansowanie nauki; niskie naczej ze rodkw UE. kady na badania i rozwj ze sfery budetowej, niskie nakady na B+R ze strony przedsibiorstw; niska innowacyjno, niskie zarobki naukowcw, szczeglnie w naukach humanistycznych, mao efektywne wykorzystanie kapitau ludzkiego w nauce, rozlunienie si ycia naukowego mniej dobrych czasopism naukowych, grup dyskusyjnych, rodowisk naukowych, ktre wywierayby presje, formuoway wzory, oczekiwania, mao efektywny model dziaa wspierajcych komercjalizacj wynikw bada. Szanse Zagroenia

otwarcie si nauki na wspprac z innymi sek- nieskuteczne, nieefektywne reformy systemu orgatorami (przemys, biznes), nizacji i finansowania bada naukowych w Polsce polska nauka nie ma szans na rozwj i przyczynie reforma szkolnictwa wyszego, tworzenie elitarnych uczelni/kierunkw, nie si do wzrostu innowacyjnoci, lepsza selekcja na stanowiska naukowe, marnowanie potencjau poprzez przyzwalanie na byskawiczny transfer informacji midzynaporzucanie cieki naukowej przez zdolnych naukowcw, rodowe bazy artykuw naukowych, z ktrych zbyt mae wykorzystanie nauki do celw praktycznych. mona cign wszystkie publikacje.

rdo: Badanie wasne

49

Dziki rozwojowi sfery badawczo-rozwojowej powstan nowe technologie wykorzystywane do tworzenia np. przenonych biur czy wielofunkcyjnych telefonw. Wikszo urzdze bdzie bezprzewodowa (np. w momencie wejcia do pokoju automatycznie zacznie si adowa telefon albo komputer). Nastpi rozwj wirtualnego wiata konsumentom bd dostarczane wyrafinowane rozrywki: gry czterowymiarowe, zastpujce rzeczywisto, filmy, podczas ktrych nie tylko oglda si obraz w trjwymiarze, ale rwnie czuje si zapachy, smaki etc. Wzronie znaczenie usug jeszcze wicej ludzi bdzie pracowao w tym sektorze, ze wzgldu na automatyzacj produkcji (roboty). Nauka powinna rozwija si dla gospodarki i suy rynkowi osignicia nauki powinny by wykorzystywane do celw praktycznych, np. prowadzi do rozwoju medycyny, biologii, biogenetyki. Rozwj technologii jest jednak uzaleniony od poziomu finansowania bada, nie tylko z budetu pastwa, ale przede wszystkim ze strony przedsibiorstw. W krajach o najwyszym poziomie rozwoju, najbardziej innowacyjnych, wydatki na nauk pochodz w najwikszej czci ze rodkw prywatnych. W Polsce, niestety, poziom wydatkw na B+R jest niski i odwrotnie ni w krajach innowacyjnych dominuj wydatki budetowe. Badania prowadzone w jednostkach naukowych nie zawsze odpowiadaj potrzebom przedsibiorcw. Mimo teoretycznie rozbudowanego systemu orodkw transferu technologii, wymiana wiedzy pomidzy sektorem nauki a gospodark nie jest skuteczna. Wydatkw na badania naukowe podobnie jak wydatkw na projektowanie nowych produktw cigle nie traktuje si jak inwestycji, ale jako koszty. W obecnej rzeczywistoci i szybko zmieniajcym si wiecie to wiedza i kreatywno s najwaniejszymi towarami.

Polski konsument i wzornictwo przyszoci

3.

52

3. Polski konsument i wzornictwo przyszoci

3.1. Zjawiska, ktre wpyn na konsumenta przyszoci Prognozowane zmiany oraz obserwowane ju trendy spowoduj okrelone nastpstwa w zachowaniach konsumentw (inne potrzeby), a w konsekwencji wpyn na przeorganizowanie szeroko pojtego otoczenia. Dotyczy to bdzie produktw i usug przypisanych do okrelonych sfer publicznej, pracy, domu i czasu wolnego. W wyniku dyskusji panelowej eksperci okrelili zmiany zachodzce w poszczeglnych sferach ycia. Dla kadej zidentyfikowali charakterystyczne zjawiska. Zmiany w sferze publicznej Sfera publiczna obejmuje nastpujce obszary 27): zdrowie, edukacj, sport, komunikacj i transport. Wyrniamy stae i ruchome wyposaenie przestrzeni publicznych, nowe technologie, zabawki edukacyjne/rehabilitacyjne, sprzt specjalistyczny i akcesoria, odzie specjaln, rodki transportu publicznego i specjalistycznego. Nabywc/uytkownikiem produktw/usug nalecych do tego obszaru s: pastwo, organizacje samorzdowe, uytkownicy masowi (okrelone spoecznoci, grupy osb) oraz uytkownicy indywidualni. Wedug opinii ekspertw i panelistw, na sfer publiczn i zwizane z ni produkty wpywaj lub bd wpyway w przyszoci nastpujce zjawiska: a) wirtualizacja, b) zanik rnic pomidzy miastem a wsi, c) starzenie si spoeczestwa, d) wzrost kosztw opieki zdrowotnej, e) rozwj profilaktyki zdrowotnej, f) just in time learning. a) Wirtualizacja Dziki nowym technologiom strefa publiczna zaczyna w coraz wikszym stopniu funkcjonowa w przestrzeni wirtualnej. Nie istnieje konieczno osobistych wizyt w banku, urzdzie czy muzeum. Mona wirtualnie wykona badanie lekarskie, a nawet odby operacje wirtualne pacjent przebywa w innym miejscu ni zarzdzajcy operacj zesp lekarzy.

27) www.iwp.com.pl/projekty_dobry_wzor_sfer_publiczna [28.02.2011].

53

Dziki takim rozwizaniom dostpno do usug jest szersza, bardziej powszechna, a koszty uzyskania wiedzy, informacji lub wiadczenia usugi s tasze ni w przypadku tradycyjnych metod. Nie istnieje take konieczno przemieszczania si. Nastpuje zatem kurczenie si i ograniczanie sfery publicznej na rzecz sfery funkcjonujcej wirtualnie. Zjawisku temu moe jednak towarzyszy zanik wizi spoecznych, a niektre osoby mog by wykluczone ze wiata cyfrowego. Poza tym w sieci atwiej manipulowa ludmi, a informacje, ktre s tam zdobywane, nie zawsze s wiarygodne. Niebezpieczestwo moe stanowi te uzalenienie si od technologii oraz ryzyko awarii systemw i niedostateczne zabezpieczenie danych. Z drugiej strony, dziki przeniesieniu wielu usug do sieci zwiksza si ich dostpno dla osb mieszkajcych poza najwikszymi orodkami rozwija si komunikacja wirtualna. b) Zanik rnic miastowie Miasta coraz bardziej si rozrastaj, poszerzaj swoj powierzchni. Wiele osb dojeda do pracy z mniejszych miejscowoci lub ze wsi. Tereny wiejskie trac swj pierwotny charakter, stajc si przedmieciami. W wyniku tego mona obserwowa popraw infrastruktury drogowej i transportowej, poszerzenie dostpu do usug. Dziki temu nastpuje poprawa ycia coraz wikszej liczby ludnoci wyrwnanie szans cywilizacyjnych. Z drugiej strony, zanikaj rnice w otoczeniu, a centra metropolii czsto si wyludniaj, pozostajc tylko miejscem pracy. Przenoszeniu si na wie moe jednak towarzyszy zjawisko zatrzymania jej rozwoju wynikajce z trendu eko i zachowania na si wsi jako pewnego rodzaju skansenu. Efektem zmian moe by take upadek punktw handlowych i usugowych, miejsc rozrywki, funkcjonujcych w centrach miast. Bd si one przenosiy na obrzea, tam, gdzie atwiej dotrze mieszkacom przedmie i okolicznych miejscowoci. c) Starzenie si spoeczestwa Spoeczestwo polskie bdzie coraz starsze, a zjawiskiem towarzyszcym stanie si take spadek dzietnoci. W zwizku z tym nastpi zmiana mentalnoci starszych osb, ktre bd coraz duej yy, chcc jednoczenie korzysta z wielu dostpnych moliwoci spdzania czasu (wzrost aktywnoci). Jednoczenie, w zwizku z tym zjawiskiem, bdziemy obserwowa coraz wiksze uzalenienie si tych osb od sfery publicznej, np. zwizanej z ochron zdrowia, rehabilitacj i opiek.

54

Zagroeniem zwizanym ze starzeniem si spoeczestwa moe by nagy wzrost kosztw opieki zdrowotnej, niewydolno systemu emerytalnego i braki na rynku pracy. Moemy wic obserwowa zjawisko migracji zarobkowej i intelektualnej sprowadzanie ludzi pracy i nauki spoza Polski (usugi, ktre dzisiaj s dostarczane przez Polakw, w przyszoci mog by dostarczane przez obcokrajowcw). Pojawi si moe konieczno przygotowania infrastruktury oraz nowego rynku usug dla osb starszych. d) Wzrost kosztw opieki zdrowotnej Wzrost kosztw moe by zwizany z gwatownym rozwojem sektora bada i rozwojem usug medycznych. Ich jako bdzie wysza, ale koszty mog wzrosn. Moe towarzyszy temu zjawisko rozwarstwienia spoeczestwa nie wszystkie osoby bd mogy korzysta z najwyszego standardu usug. Wzrost postaw roszczeniowych zarwno ze strony usugodawcw, jak i pacjentw to kolejne zidentyfikowane niebezpieczestwo w tym obszarze. e) Profilaktyka Powinnimy obserwowa wzrost wiadomoci dbania o zdrowie przejcie od leczenia do profilaktyki. Moe nastpi rozwj produkcji zdrowej ywnoci lub usug zwizanych z dbaniem o zdrowie (sport, rekreacja, odpowiednie odywianie). Rozwj profilaktyki zapewni jej wiksz powszechno i dostpno, co wpynie na popraw dostpnoci do tradycyjnej suby zdrowia (w zwizku ze wzrostem profilaktyki coraz mniej osb bdzie musiao si leczy). W tym przypadku take mona bdzie obserwowa rozwarstwienie spoeczne wynikajce ze zrnicowanego poziomu wiadomoci dotyczcej dbania o zdrowie, profilaktyki oraz zrnicowanych wysokoci rodkw finansowych przeznaczanych na profilaktyk. Negatywne zjawiska zwizane z przesadnym dbaniem o zdrowie to: naduywanie suplementw diety i przetrenowanie organizmu. f) Just in time learning W edukacji bdzie mona obserwowa zjawisko uczenia si tylko tego, co potrzebne i tylko wtedy, kiedy jest to potrzebne (np. jadc na spotkanie, szukamy w Internecie informacji dotyczcych przedmiotu spotkania). Skrci si czas nauki, zmniejszy koszt edukacji, poniewa dostp do informacji jest powszechny. Wikszy nacisk bdzie pooony na wiedz specjalistyczn.

55

Wzronie znaczenie nabywania umiejtnoci (wsppracy w grupie, posugiwania si informacj etc.), a nie posiadania wiedzy teoretycznej (wiedzy jako informacji). Z drugiej strony, takie podejcie doprowadzi do zdobywania wiedzy w sposb wybirczy, mniej bdzie osb wszechstronnie wyksztaconych, oczytanych, erudytw, co moe obniy poziom kultury. Podsumowujc, sfera publiczna zmieni swoje funkcje, przenoszc si w wiat wirtualny. Bdzie to dotyczyo wszystkich sfer ycia: pracy, zdrowia, edukacji i innych rodzajw ksztacenia. Wzronie rola usug zwizanych z rozrywk, transportowych (w miecie i poza nim) oraz zmieni si rola przestrzeni miejskiej (powstan nowe obiekty rekreacyjne, sportowe, miejsca do pracy zdalnej). Zmiany w sferze pracy Sfera pracy to stae i ruchome wyposaenie rodowiska pracy: biuro, sala konferencyjna/audytoryjna, recepcja, pomieszczenia socjalne pracownikw, ale take rozwizania systemowe, nowe technologie, akcesoria biurowe, rodki transportu, odzie specjalna28). W sferze pracy, wedug uczestnikw projektu, mona bdzie zaobserwowa nastpujce, nasilajce si zjawiska: a) rozwj wirtualnych biur, b) powstawanie biur kreatywnych, c) digitalizacj informacji, d) pojawienie si nowych zawodw. a) Wirtualne biuro Wirtualne biuro jest zwizane z odejciem od pracy w standardowych biurach praca jest wykonywana on line, zdalnie, w dowolnym miejscu (np. w domu). Dziki temu mona oszczdza czas i pienidze (np. na dojazdy, powierzchnie biurowe). Jest to take szansa dla osb niepenosprawnych oraz tych, ktre mieszkaj poza orodkami miejskimi. Z drugiej strony, zwiksza si konieczno wprowadzania systemw ochrony informacji i moe obnia si stopie kontroli wykonywanej pracy. Rozlunieniu ulegaj wizi spoeczne ograniczone s kontakty ze wsppracownikami, praca odbywa si w odosobnieniu.

28) www.iwp.com.pl/projekty_dobry_wzor_sfera_pracy [28.02.2011].

56

b) Kreatywne biuro Tradycyjne, czsto monotonne powierzchnie biurowe zostan zastpione biurami kreatywnymi, czcymi prac z odpoczynkiem i relaksem (np. tak jak biuro firmy Google). Takie podejcie moe zwikszy efektywno pracy, chocia istnieje ryzyko zbyt duego rozproszenia pracownikw. Mog te oni uzaleni si od miejsca pracy nie bd chcieli go opuszcza ze wzgldu na komfortowe warunki, moliwo pracy i relaksu w tym samym miejscu oraz ze wzgldu na zdalny dostp i nieograniczone moliwoci komunikacji. Z drugiej strony, powstawanie kreatywnych biur to wyzwania dla projektantw, ktrzy musz efektywnie czy sfer pracy ze sfer odpoczynku. c) Digitalizacja Dziki przechodzeniu na elektroniczne formy dokumentw moe nastpowa pena informatyzacja pracy. Powierzchnie biurowe mog si zmniejsza (dziki elektronicznym archiwom), a sprzty by coraz mniejsze. Digitalizacja skraca drog od projektu do realizacji. Jest te szans na rozwj kolejnych, nowszych usug i technologii. Z drugiej strony, cyfryzacja moe wiza si z utrat miejsc pracy oraz cakowitym uzalenieniem od systemw informatycznych i urzdze (brak czynnika ludzkiego). Moe si take wiza z utrat danych. d) Nowe zawody Rozwj technologii, nowe trendy i zmieniajce si potrzeby konsumenckie wygeneruj zapotrzebowanie na nowe zawody i specjalizacje. Bd potrzebni nie tylko kreatorzy nowych technologii i tzw. wdroeniowcy, ale take dostawcy nowych usug, umiejcy przekaza konsumentowi potrzebn wiedz. Pojawi si silna konkurencja w walce o pracownika (znalezienie odpowiednich ludzi w nowych specjalizacjach). Jednoczenie ci, ktrzy nie bd nada za zmianami rynkowymi, pozostan w tyle (mog straci przez upr, obawy przed zmian, zwizki zawodowe wstrzymujce rozwj etc.). Bd rozwijay si brane kreatywne. Sektor kreatywny w najbliszej dekadzie ma by jednym z najszybciej rozwijajcych si rynkw globalnej gospodarki. Wedug ONZ, Polska zajmuje czoowe miejsce w eksporcie dbr kreatywnych, szczeglnie w zakresie wzornictwa przemysowego. Rola projektantw powinna wic wzrasta29).
29) http://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/531331,polscy_designerzy_napedzaja_biznes.html [15.07.2011].

57

Zmiany sposobw wykorzystania czasu wolnego W przypadku sfery czas wolny mona zaobserwowa: a) wzrost aktywnoci, b) rozwj turystyki, c) globalizacj. a) Wzrost aktywnoci W zwizku z wyduaniem si ycia, popraw jego jakoci coraz czciej spdzamy czas poza domem, przeznaczajc go na sport, rekreacj, szeroko rozumiane dbanie o zdrowie. Jest to zwizane ze zmian stylu ycia, w czym mona upatrywa szans na rozwj sektorw gospodarki zwizanych ze sportem, aktywnoci (urzdzenia sportowe, stroje do uprawiania sportw, obiekty sportowe, gospodarstwa agroturystyczne). Wzrost aktywnoci moe si take przyczyni do integracji spoecznej (ktra rozlunia si ze wzgldu na inne warunki pracy). Moe take nastpi rozwj maych, kompaktowych sprztw sportowych, dostosowanych do uytkowania domu. b) Turystyka Turystyka wpywa zarwno na rozwj infrastruktury, jak rwnie gospodarki. Dziki temu moe nastpowa poprawa warunkw ycia osb mieszkajcych w regionach turystycznych. Szans jest take rozwj turystyki dla osb starszych (integracja). Z drugiej strony, wymagania turystw s coraz wysze chc podrowa szybciej i w coraz lepszych warunkach. Wzrost liczby turystw i pasaerw moe negatywnie wpywa na rodowisko. Podrowanie wie si take z zapewnieniem bezpieczestwa. Nowe technologie s w tym przypadku zarwno sprzymierzecem, jak i wrogiem (terroryci stosuj coraz nowsze technologie). Z turystyk mog si take wiza zjawiska kolonizowania pewnych obszarw, czyli nabywanie nieruchomoci na terenach atrakcyjnych turystycznie. c) Globalizacja Moe by traktowana jako cz turystyki daje moliwo atwiejszego i szybszego przemieszczania si na dalsze odlegoci (np. zobaczenie Niagary nie bdzie ju wypraw, tylko wyjazdem).

58

rodki transportu s coraz szybsze i wygodniejsze. wiat zmniejszy si, nastpuje szybka wymiana nie tylko informacji, ale take wymiana midzykulturowa. Zjawisko globalizacji to take szybka wymiana wiedzy oraz moliwo rozprzestrzeniania si nowych trendw i idei. Zmiany zarwno pozytywne, jak i negatywne nastpuj byskawicznie, w wielu krajach jednoczenie. Konsument moe dotrze dziki globalnej sieci do wielu produktw. Zmiany w sferze domu W sferze domu tak jak w innych sferach bd zachodziy okrelone zjawiska zwizane: a) ze zwikszeniem roli technologii w przestrzeni domowej, b) z mod w stylu eko, c) ze zmian funkcji domu. a) Rozwj technologii Wzrost znaczenia technologii w przestrzeni domowej jest zwizany z informatyzacj, automatyzacj gospodarstwa domowego i zanikiem tradycyjnych zada domowych (np. wszystko podczone do Wi-Fi, pena komunikacja midzy urzdzeniami). Skraca si czas powicany na prace domowe, zwiksza dostpny czas wolny (nowoczesne urzdzenia wykonuj prac za nas). Nastpuje optymalizacja budetu zazwyczaj nowoczesne urzdzenia s bardziej ekonomiczne ni praca rczna. Nowe technologie podwyszaj poziom ycia. Dziki nim take osoby niepenosprawne przestaj by wykluczane (np. nowoczesne sprzty domowe dla osb niepenosprawnych, praca on line). Zwikszenie liczby nowoczesnych sprztw moe doprowadzi do rozwoju urzdze integrujcych kilka funkcji. Technologie mog jednak wpywa negatywnie na integracj spoeczn (rozlunienie wizi rodzinnych). Poza tym cakowite uzalenienie si od technologii i energii bdzie powodowao uwstecznianie, ograniczanie samodzielnoci i kreatywnoci (coraz mniej rzeczy bdziemy potrafili zrobi sami). b) Styl eko Codzienne ycie w stylu eko przestanie by mod, a stanie si standardem. Bdzie coraz bardziej dostpne finansowo (samochody hybrydowe, kolektory soneczne, przydomowe oczyszczalnie ciekw etc.). Moe si to przyczyni do ograniczenia degradacji rodowiska. Wzrost popularnoci stylu eko moe spowodowa take rozwj prowincji (denie do wyjcia

59

poza due aglomeracje), rozwj sektorw gospodarki nastawionych na ekologi (np. samochody hybrydowe) oraz doprowadzi do wyrwnywania szans obszarw wiejskich (kupowanie posiadoci na wsi, osiedlanie si tam, praca on line). c) Zmiana funkcji domu Dom staje si miejscem wielofunkcyjnym, czcym ycie rodzinne, wypoczynek i prac (praca zdalna, on line). Mniej czasu traci si na dojazdy, a praca w domu moe by wygodniejsza. Mona dostosowa miejsce pracy do wasnych preferencji (moliwo pracowania w optymalnych dla siebie warunkach). Taki ukad pozwala take na prac dla kilku firm, przy kilku projektach. Zmieni si wystrj wntrz bd uywane nowe technologie i nowe materiay. Przestrze domowa bdzie miaa wiele funkcjonalnoci. Poza tym coraz bardziej popularne stan si rozwizania technologiczne, traktowane dzisiaj jako nowatorskie, np. inteligentne szyby, ktre si przyciemniaj, kolektory cieplne i inne rozwizania sprzyjajce racjonalnemu wykorzystywaniu zasobw. Zmiana funkcji domu moe przyczyni si do zmiany zagospodarowania przestrzeni domowej (wydzielenie miejsc do pracy, a z drugiej strony wejcie stylistyki domowej do sprztw biurowych, dostosowanie mebli, rozwj rynku urzdze wielofunkcyjnych). W obszarze spoecznego funkcjonowania moe zosta zakcona rwnowaga midzy prac a domem (powicanie zbyt wiele czasu na prac, i odwrotnie) oraz moe nastpi ograniczenie kontaktw z innymi osobami (pracownikami, czonkami rodziny, znajomymi). Niezalenie od sfer i najbardziej charakterystycznych zmian w nich zachodzcych mona obserwowa zjawiska wsplne, bdce nastpstwem uytkowania nowych technologii, np. mobilno czy aktywno w sieci. Mobilno dotyczy zarwno miejsca pracy (mona pracowa w dowolnym miejscu), przemieszczania si (czsto wirtualnego) pomidzy miejscami pracy (mona pracowa w kilku miejscach), jak rwnie midzy rnymi miejscami zamieszkania. Mobilno zwizana z prac zawodow ogranicza w pewnym zakresie wielko i liczb niezbdnych sprztw, pozwalajc dziki temu na zmniejszenie powierzchni biurowych. Mobilno rozszerza take rynek pracy (tworzy si globalna wioska), chocia z drugiej strony, zwiksza si konkurencja na tym rynku. Wysoka mobilno moe jednak powodowa brak stabilizacji i rozlunienie wizi spoecznych.

60

Przemieszczanie si jest zwizane z coraz wiksz aktywnoci, otwartoci na wiat i mniejszym uzalenieniem od miejsca pracy (praca on line, praca przy projektach). Zjawisko to moe ograniczy przywizywanie si ludzi do otoczenia, ich identyfikowanie si z miejscem, w ktrym przebywaj. Wraz z rozwojem technologii internetowych wzrasta aktywno w sieci, np. poprzez wyraanie opinii uytkownikw o produktach i usugach. Tworzone s portale wymiany pogldw. Dziki temu dobre produkty i usugi bd zwikszay udzia w rynku, sabe bd go traciy. Pozwoli to na wiksz transparentno rynku i zmniejszanie roli marki.

Metatrendy Analizujc poszczeglne sfery, eksperci uznali, e obserwowa mona pewne metatrendy, do ktrych zaliczyli: przenikanie si sfer, rosnc rol specjalizacji w wybranych dziedzinach, wspprac midzy specjalistami rnych dziedzin, jak rwnie upowszechnianie si wiedzy specjalistycznej. a) Przenikanie sfer Dziki wykorzystywaniu coraz nowszych technologii, sfery kiedy od siebie oddalone i odseparowane, zaczynaj si wzajemnie przenika. Zaczynaj wspistnie i spenia rne funkcje. Zanika podzia na prac i dom oraz czas wolny, nauk i rynek komercyjny, na biznes i badania naukowe, na miasto i wie. Rozwj technologii i komunikacja wirtualna przenikaj przez wszystkie strefy, czc je ze sob i pozwalajc na siebie wpywa.
Rysunek 1

Wspistnienie i przenikanie si wszystkich sfer ycia

PRACA SFERA PUBLICZNA

DOM

CZAS WOLNY

rdo: Opracowanie wasne

61

b) Specjalizacja i wsppraca Dziki rosncej roli specjalizacji w wybranych dziedzinach oraz wsppracy midzy specjalistami rnych dziedzin powstaj nowe gazie wiedzy wysoko specjalistyczne. Kolejnym krokiem jest wic tworzenie nowych, specjalistycznych kierunkw studiw, co w konsekwencji pozwoli tworzy si grupom specjalistw (centra integracji wiedzy), ktrzy wsplnie bd obsugiwali okrelone przedsiwzicia/projekty (wsppraca nauka biznes). Pozwoli to na efektywn wymian wiedzy i umiejtnoci. W sferze publicznej nastpi zmiana struktur urzdw nie bdzie konieczne chodzenie do kilku z nich bdzie mona zaatwi wszystko w jednym okienku (rwnie wirtualnie). Przykadem mog by warsztaty co-creation proces tworzenia produktu, w ktrym bior udzia wszyscy uczestnicy procesu technologicznego. Upowszechnianie si wiedzy specjalistycznej w wybranych dziedzinach nastpuje dziki szerokiemu dostpowi do informacji oraz rozwojowi technologii, np.:

medycynie (poprzez rozwj domowych sprztw medycznych, dajcych podstawowe informacje w zakresie diagnostyki), oprogramowa, dziki ktrym bdzie mona samodzielnie zaprojektowa dom, zaplanowa poszczeglne etapy realizacji projektu itp.).

w budownictwie i architekturze (poprzez rozwj technologii, odpowiednich

3.2. Priorytety dla konsumenta przyszoci W ramach dyskusji panelowych wypracowano cztery scenariusze po dwa dla sfery domu i czasu wolnego oraz sfery publicznej i pracy. W kadym przypadku zaproponowano scenariusz pozytywny i negatywny. Warunki do realizacji scenariusza pozytywnego w kadej sferze to:

trway rozwj gospodarczy, poprawa konkurencyjnoci, poprawa infrastruktury, rozwj oparty na wiedzy.

W przypadku wariantu negatywnego jako warunki realizacji scenariusza przyjto: trwale ujemny przyrost naturalny, saby wzrost gospodarczy, nieudolna wadza marnujca pienidze publiczne.

62

Dom i czas wolny scenariusz I pozytywny Wizje indywidualistw dostaj to, czego pragn Spenienie warunkw dotyczcych rozwoju gospodarczego, wzrostu zamonoci konsumentw i zwizanego z tym rozszerzania si zakresu ich potrzeb, pragnie, marze i aspiracji spowoduje wzrost znaczenia pojedynczego konsumenta. Nastpi odejcie od produktw masowych w wielu obszarach mieszkania, sposobu spdzania wolnego czasu, sposobu odywiania, stylu ycia. Konsument bdzie gotowy zapaci wicej za produkty zindywidualizowane, ktre go odrni. Mog bardziej rozwija si trendy zwizane z indywidualizmem i trendy dodatkowe, np. eko. Globalne marki, aby w peni zaspokaja oczekiwania konsumentw, bd oferoway produkty zindywidualizowane. Podstawa produktw pozostanie taka sama, ale od decyzji indywidualnego odbiorcy bdzie zalea np. sposb jego wykoczenia kolor, rodzaj materiau. Konsument bdzie mia poczucie nabywania czego nowego, przygotowanego specjalnie dla niego. Bdzie si czu wspautorem/wspredaktorem tego produktu. Obecnie pewne rodzaje produktw zindywidualizowanych s ju dostpne (np. Toyota Aygo i rne wersje motyww kolorystycznych, buty Nike, ktre mona zaprojektowa w Internecie), ale personalizacja i indywidualizacja bdzie wkracza take w sfer FMCG, np. poprzez indywidualne opakowania. Ze wzgldu na wzrost potrzeby wyrniania si mog nabra znaczenia produkty i usugi niszowe (np. zorganizowanie wycieczki do konkretnego miejsca, w okrelonym czasie i warunkach). Rozwin si take dziki wikszemu znaczeniu wiedzy specjalistycznej. W przestrzeni domowej, ale take w pracy oczekiwana jest poprawa estetyki zastosowanie rnorodnych materiaw, indywidualne aranacje, kolorystyka dostosowana do preferencji i potrzeb konsumenta, np. podoga o okrelonym kolorze i konkretnej fakturze. Globalne marki mog podszywa si take pod marki lokalne zgodnie z kolejnym zidentyfikowanym trendem lokalizmem i trendem eko (np. Majonez Babuni). Trendy eko, ktre mog towarzyszy zwikszaniu indywidualizacji konsumenta, zwracajcego uwag na wasne potrzeby, przyczyni si do rozwoju komunikacji rowerowej i zwizanych z ni produktw i usug. Niezbdna bdzie take budowa odpowiedniej infrastruktury. Wyduenie czasu wolnego, rozwj zainteresowa i powrt do natury spowoduj mod na ogrodnictwo, a w konsekwencji rozwin si zestawy produktw niezbdnych do realizowania takiego hobby (np. lekkie narzdzia, specjalnie dla kobiet, z nowoczesnych materiaw).

63

Poza tym bardziej popularne stan si nowoczesne rozwizania w architekturze krajobrazu, oparte na nowoczesnych technologiach, jak: sterowanie nawadnianiem ogrodu czy strumieniami wody. Coraz bardziej powszechne stan si czujniki wilgoci i automatyczne systemy nawoenia. Takie rozwizania mog dotyczy zarwno profesjonalistw, jak i hobbystw. Ogrd bdzie stanowi odzwierciedlenie osobowoci. W przypadku domw wolnostojcych moe zaciera si granica midzy domem i ogrodem, w ktrym pojawi si nowe rodzaje owietlenia i wielofunkcyjne meble. Ogrd bdzie stanowi miejsce wypoczynku, rozrywki, ale take pracy. W miastach, w ktrych przestrze moe by ograniczona, bd powstaway miniogrdki, speniajce funkcj przestrzeni do wypoczynku. Oczekiwania klientw spowoduj take rozwj inteligentnego marketingu nastawionego na kreowanie potrzeb i gustw. Moe zmniejszy si rola elit w kreowaniu nowych produktw decydowa bdzie sam konsument. Zaobserwujemy rozwj wsplnot tworzcych si wok marek i produktw oraz tworzenie si spoecznoci zadaniowych, skoncentrowanych na realizacji okrelonych celw i projektw, grupujcych wok siebie ekspertw z rnych dziedzin (istotna rola wzornictwa w kreowaniu identyfikacji wizualnej dla poszczeglnych spoecznoci). Mieszkanie 2030 roku bdzie interaktywne. Nowe technologie pozwol nie tylko na energooszczdny sprzt gospodarstwa domowego, ale take moliwo sterowania nimi z kadego miejsca, np. z wykorzystaniem telefonu komrkowego. Postp technologiczny znajdzie odzwierciedlenie w wielu produktach lub usugach dostpnych w domu, np. inteligentnych szybach przyciemniajcych si w przypadku zbyt duego nasonecznienia, domowym ambulatorium (np. toaleta z wbudowanym systemem analizy moczu poinformuje o ewentualnych nieprawidowociach), lodwkach z czytnikiem kodw sprawdzajcych termin przydatnoci produktw do spoycia, i z dostpem do Internetu, aby mc realizowa zakupy. Urzdzenia w domu zostan zintegrowane, a sterowanie nimi bdzie si dokonywao za pomoc jednego zminiaturyzowanego sprztu. W przypadku realizacji tego scenariusza jednostka bdzie staym punktem odniesienia. Jednostkowy, indywidualny konsument bdzie dzieli swj czas take na jednostki czas w cigu dnia bdzie przeznaczany na prac, dom, rozrywk. Stanie si tak ze wzgldu na przenikanie si sfery domu i pracy, mobilno i moliwo zdalnego zarzdzania i zdalnej pracy. Internet bdzie dostpny w kadym miejscu, czasie i za pomoc rnych urzdze. Ludzie dziki temu bd swobodnie przechodzili midzy tymi sferami.

64

W edukacji rozwin si indywidualne metody nauczania. Powstan pomoce naukowe przydatne do przeprowadzania dowiadcze; zostan wykorzystane najnowsze technologie. Oswojenie technologii, zaprojektowanie i aranacja przestrzeni oraz propozycje uycia okrelonych materiaw bd naleay do zada projektanta. To on, zaspokajajc potrzeb indywidualizmu konsumenta, bdzie proponowa rozwizania zapewniajce jednoczenie producentowi okrelon rentowno produkcji.
Podsumowujc ten pozytywny scenariusz, mona uzna, e wzrost dobrobytu i wzrost gospodarczy spowoduj upowszechnienie rozmaitych nowinek technologicznych w naszym codziennym yciu, zarwno w domu, jak i w czasie wolnym do tego stopnia, e po pierwsze, to bdzie tanie i popularne, po drugie, zmieni nasz sposb korzystania z domu. Bdzie to rwnie miao wpyw na wzornictwo, wygld przedmiotw, indywidualizacj () te przedmioty bd adniejsze () funkcjonalno i forma bd wspgray. (Maciej wirski)

Dom i czas wolny scenariusz II negatywny Masowo produktw w globalnej wiosce (Mrowisko) Spoeczestwo bdzie biedniejsze ze wzgldu na konieczno ponoszenia przez pastwo kosztw utrzymania dominujcych w populacji emerytw i rencistw. Nie bdzie miejsca ani moliwoci na tworzenie zindywidualizowanych produktw. Powrc produkty i usugi masowe, seryjne. Bdzie to dotyczyo kadej sfery mieszkania w jednakowych blokach, podobnego wyposaenia, podobnych aranacji, masowej rozrywki, ujednoliconych usug, jednolitych opakowa. Jedynym elementem wyrniajcym moe pozosta trend etno, ktry nie bdzie jednak wynikiem mody i stylu, ale raczej obrony tradycji. Bdzie przejawia si w pewnych produktach oraz w sposobie ycia jako tworzenie zamknitych grup spoecznych czy etnicznych. Ze wzgldu na ograniczone moliwoci finansowe zarwno konsumentw, jak i pastwa standard usug publicznych znacznie si obniy (np. rozwinie si transport drogowy zamiast szybkich kolei, ze wzgldu na brak moliwoci zapewnienia odpowiedniej infrastruktury). Budownictwo bdzie standaryzowane, wiele osb zamieszka w podobnych budynkach, wyposaonych w sprzty ekologiczne tylko wtedy, jeli bd tanie. Zaobserwuje si powrt do tradycji, ale wynikajcy nie z chci oderwania si od nowoczesnoci, ale koniecznoci wynikajcej z zahamowania rozwoju. Zacieranie si granic midzy yciem rodzinnym, towarzyskim a prac oraz rozwj przedmiotw wielofunkcyjnych nie bdzie wynikiem wygody, ale koniecznoci obniania kosztw (pracodawcy, chcc je obniy, bd wymagali od pracownikw pracy w domu).

65

Nie nastpi automatyzacja urzdze. Taki scenariusz take stanie si wyzwaniem dla projektantw, ktrzy bd tworzy rzeczy jednakowe, masowe, a przy projektowaniu bd musieli zwraca uwag na maksymaln uyteczno, funkcjonalno oraz cen. Wyzwaniem dla wzornictwa moe okaza si take tworzenie wsplnych przestrzeni funkcjonalnych i niedrogich. Bd stanowiy miejsca masowej rozrywki. Praca/strefa publiczna scenariusz I pozytywny Kalejdoskop przyjazna przestrze do ycia i pracy Trway rozwj gospodarczy, poprawa konkurencyjnoci, rozwj infrastruktury oraz rozwj spoeczestwa wiedzy bdzie si wiza z podniesieniem efektywnoci pracy, wzrostem jej wydajnoci, a w konsekwencji ludzie bd mieli wicej wolnego czasu. Nastpi rozwj technologii w sferze pracy i sferze publicznej (np. dostp do Internetu zostanie zapewniony w kadym miejscu). Sfera pracy i sfera publiczna zaczn si przenika bdzie mona pracowa zdalnie w kadym miejscu w parku, kawiarni, miejscach urzdzonych i zaprojektowanych w sposb zapewniajcy konsumentowi maksymalny komfort (infrastruktura, wyposaenie, materiay, dostp do sieci). Rozwin si rne rodzaje usug:

rozwj doradztwa finansowego dla osb starszych (aby byli mniej zaleni od pastwa i rodziny), rozwj sprzeday domowej kupowanie on line (przy jednoczesnym rozwoju doradztwa w sklepie), rozwj profilaktyki domowej (strefa publiczna bdzie dostarczaa urzdzenia monitorujce zdrowie w domu) co bdzie miao szczeglne znaczenie przy rosncej liczbie osb starszych, mieszkajcych samotnie.

Nacisk zostanie pooony na ksztacenie specjalistw, gwarantujcych zaspokojenie indywidualnych oczekiwa. Rozwinie si komunikacja publiczna nowoczesny transport spowoduje ograniczenie liczby uywanych samochodw. Ludzie w wikszym stopniu zwrc si w stron rowerw czy skuterw. Rozwinita strategia polityki prorodzinnej uatwi dostp do edukacji pocztkowej (obek, przedszkole). Opieka nad maymi dziemi bdzie si odbywaa w mniejszych grupach, a zabawki edukacyjne pomog wychowawcom rozwija kreatywno najmodszych.

66

Zwikszy si udzia prywatnych firm w sferze publicznej (suba zdrowia, prywatne wizienia, rodzinne domy dziecka), podnoszc jako tych usug. W celu zapewnienia bezpieczestwa sobie i bliskim rozwinie si system monitoringu dostosowanego do potrzeb okrelonych odbiorcw. Inwestycje w badania i rozwj oraz zaangaowanie firm we wspprac z naukowcami doprowadz do powstawania nowych materiaw i technologii pozwalajcych na projektowanie coraz lepszych produktw. Praca/sfera publiczna scenariusz II negatywny Szaro ycia Brak rozwoju, wyludnianie oraz nieudolna wadza marnujca publiczne rodki spowoduje negatywne zmiany rynkowe. Zmniejszy si sia nabywcza konsumentw, a o wyborze produktu bdzie decydowaa cena. Zmniejszy si take konkurencja na rynku pozostan ci, ktrzy bd oferowali produkty po najniszej cenie. Ludzie nie bd mobilni nastpi brak mobilnoci midzy miastem a wsi, brak mobilnoci midzy sferami domu i pracy. Domy bd zbyt mae, eby mc w nich pracowa, a pastwo nie zapewni infrastruktury pozwalajcej na prac zdaln. Gospodarka nie bdzie oparta o sektory wiedzy, wic potencjalni konsumenci zaczn wykonywa niej patne zajcia. Nie pojawi si take konsument miejsko-wiejski, gdy ludzi nie bdzie sta na przeprowadzk poza miasto i dojazdy do pracy. Mieszkania bd jednakowe, w starzejcej si infrastrukturze. Centra miast wyludni si i nie bd wykorzystywane np. dla rozrywki (kina, teatry, sklepy). Brak bdzie usug i dbr zwizanych z przyjemnoci, rozrywk, zagospodarowywaniem czasu wolnego. Sytuacja starzejcego si spoeczestwa bdzie coraz gorsza brak rozwoju usug medycznych i opieki. Sfera publiczna rozszerzy si nastpi rozrost administracji jako jedynego, pewnego miejsca zatrudnienia. Szaroci ycia bdzie towarzyszya frustracja, rozwarstwienie spoeczne i lk przed przyszoci. Taki scenariusz to take wyzwanie dla wzornictwa i projektantw, ktrzy bd musieli projektowa rzeczy tanie, speniajce w maksymalny sposb swoje funkcje uytkowe (doprowadzona do perfekcji maksymalna funkcjonalno).

67

Rynek bdzie si kurczy, w tych warunkach pojawi si tasze wersje, ograniczone produkty, nie bdzie rozwoju transportu, nie bdzie dodatkowych usug, np. informacji elektronicznej na przystankach. (panel podsumowujcy, prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka) Ludzie nie bd si nigdzie przenosili, bo nie bdzie ich na to sta, nie bd mobilni, pozostajc w starzejcej si infrastrukturze. Centra miast nie oprni si, mog zacz by slumsowate, pojawi si wiksze zrnicowanie spoeczne. (prof. Krzysztof Meissner) Pamitajmy, e starzejce si spoeczestwo to rwnie starzejca si wie, to ludzie, ktrzy w 70% maj podstawowe i nisze wyksztacenie. Czy gdy wejd w wiek starzenia si i bd mieli potrzeby bytowe, to nastawi si na kupowanie tego wszystkiego co wok? Czy nie bd chcieli po prostu normalnego stou, normalnego ka, bo bd musieli wygodnie spa, usi, je itd. Jeeli chodzi o wzornictwo, potrzebne bd pewne tradycyjne dobra. (prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka)

3.3. Ekspercka ewaluacja trendw konsumenckich i szans na rozwj wzornictwa Kolejnym etapem badania foresight Polski konsument 2030 bya weryfikacja tez zrealizowana metod Delphi. Jest ona wykorzystywana w procesach komunikacji grupowej w obszarach wiedzy, co do ktrych istniejce informacje s niekompletne, niejasne lub niepewne. Cech charakterystyczn Delphi jest to, e po kadym cyklu/ etapie przedstawiana jest informacja zwrotna na temat statystycznej opinii grupy. W wyniku prac paneli tematycznych (sfera publiczna i praca oraz dom i czas wolny) przygotowano ankiet zawierajc 15 tez z pytaniami o ocen ich wanoci, czas realizacji, wpyw na wzornictwo, dziaania niezbdne do realizacji tez, skutki realizacji tez oraz bariery w ich realizacji. Pytania kwestionariusza dotyczyy take poziomu wiedzy eksperckiej respondenta na dany temat. Uzyskane dane podlegay analizie statystycznej. Badanie zostao przeprowadzone technik CAWI i dotyczyo wizji rozwoju konsumenta do 2030 roku, ze szczeglnym uwzgldnieniem roli wzornictwa przemysowego w tym rozwoju. Badania przeprowadzono dwuetapowo. Ankiet rozesano w formie elektronicznej do 580 ekspertw. W pierwszej turze bada Delphi uzyskano 166 odpowiedzi, w drugiej 128. Eksperci uczestniczcy w panelach przygotowali zestaw tez. Do nich doczony zosta kwestionariusz, ktrego pytania dotyczyy:

poziomu wiedzy respondenta na okrelony temat (z kadej tezy), przewidywanego czasu realizacji tezy,

68

istotnoci tezy, wpywu na rozwj wzornictwa przemysowego.

Eksperci-respondenci okrelali take: 1. Dziaania niezbdne do realizacji tezy:

zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne, prace badawczo-rozwojowe, zastosowanie instrumentw ekonomicznych, wprowadzenie nowych regulacji prawnych, rozwj technologii przyjaznych uytkownikowi, reformy systemowe, edukacja spoeczna, badania podstawowe, usprawnienie procesu transferu technologii.
2. Skutki moliwe do wystpienia w przypadku realizacji tezy:

wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie midzynarodowej, zwikszenie spjnoci przestrzennej i spoecznej kraju, wzrost zatrudnienia, wzrost konkurencyjnoci krajowej gospodarki, poprawa stanu zdrowia. poprawa jakoci ycia obywateli. poprawa warunkw ycia obywateli. korzystny wpyw na rodowisko przyrodnicze.
3. Bariery, ktre mog zablokowa realizacj tezy:

edukacja/kwalifikacje, moliwoci techniczne, akceptacja spoeczna, regulacje prawne, rachunek ekonomiczny, brak finansowania, akceptacja przez przedsibiorcw, akceptacja przez decydentw.

69

Teza 1 Przesyt tym co seryjne czy powszechne doprowadzi do zmian w punktach odniesienia i preferencjach konsumenckich. Konsumenci bd starali si bardziej odrnia si od siebie, produkty bd suyy podkrelaniu ich wyjtkowej osobowoci, niepowtarzalnoci.
Wykres 8

Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 1

Jak Pan (Pani) myli, kiedy powysza teza bdzie zrealizowana? Przed rokiem 2015 Przed rokiem 2020 Przed rokiem 2030 Po roku 2030 Nigdy 0 Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza jest istotna? Tak, jest istotna Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa przemysowego Tak, przyspieszy jego rozwj Tak, spowolni jego rozwj Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj 40 60 80 0

18% 42% 28% 9% 3%

20 40 60 80

72% 16% 13%

0 20

73% 6% 20%
20 40 60 80

Nie jest istotna Nie wiem

Dziaania niezbdne dla realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak) Rozwj technologii przyjaznych uytkownikowi Usprawnienie procesu transferu technologii Prace badawczo-rozwojowe Zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne Edukacja spoeczna Zastosowanie instrumentw ekonomicznych Badania podstawowe Reformy systemowe Wprowadzenie nowych regulacji prawnych 6,5 6,3 6,1 6 5,9

Skutki realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Bariery w realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Poprawa warunkw ycia obywateli Poprawa jakoci ycia obywateli Wzrost zatrudnienia Wzrost konkurencyjnoci krajowej gospodarki Poprawa stanu zdrowia

5,6

Rachunek ekonomiczny

6,3

5,5

Moliwoci techniczne

6,2

5,3

Brak nansowania

5,1

Akceptacja spoeczna Akceptacja przez przedsibiorcw Edukacja/kwalikacje Akceptacja przez decydentw Regulacje prawne

5,4

5,8 5,6 4,9 4,8

Korzystny wpyw na rodowisko przyrodnicze Wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie midzynarodowej Zwikszenie spjnoci przestrzennej i spoecznej kraju

4,9

5,4

4,8

4,6

4,9

01234567

01234567

01234567

rdo: Badanie wasne

Eksperci w wikszoci (42%) przewiduj, e teza ta bdzie zrealizowana przed 2020 rokiem i jest istotna dla projektowania produktw. Trend polegajcy na upowszechnianiu zindywidualizowanych i spersonalizowanych produktw bdzie wpywa na przyspieszenie rozwoju wzornictwa.

70

Teza 2 Im bardziej wiat wok nas staje si ujednolicony i zawaszczony przez nowoczesne technologie, tym bardziej bdzie narasta w konsumentach pragnienie powrotu do tradycji, swojskoci i natury.
Wykres 9

Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 2

Jak Pan (Pani) myli, kiedy powysza teza bdzie zrealizowana? Przed rokiem 2015 Przed rokiem 2020 Przed rokiem 2030 Po roku 2030 Nigdy 0 Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza jest istotna? Tak, jest istotna Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa przemysowego Tak, przyspieszy jego rozwj Tak, spowolni jego rozwj Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj 40 60 80 0 20

10% 41% 37% 8% 5%

20 40 60 80

78% 13% 9%
0 20

57% 3% 30%
40 60 80

Nie jest istotna Nie wiem

Dziaania niezbdne dla realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak) Edukacja spoeczna Rozwj technologii przyjaznych uytkownikowi Zastosowanie instrumentw ekonomicznych Prace badawczo-rozwojowe Usprawnienie procesu transferu technologii Badania podstawowe Zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne Wprowadzenie nowych regulacji prawnych Reformy systemowe 6,6 6,3 6 5,9 5,8 5,7 5,7 5,6 5,4

Skutki realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Bariery w realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Poprawa jakoci ycia obywateli Korzystny wpyw na rodowisko przyrodnicze Poprawa stanu zdrowia Poprawa warunkw ycia obywateli Zwikszenie spjnoci przestrzennej i spoecznej kraju Wzrost zatrudnienia Wzrost konkurencyjnoci krajowej gospodarki Wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie midzynarodowej

6,6

Rachunek ekonomiczny

6,5

6,6

Brak nansowania

6,3

6,5

Akceptacja spoeczna

6,2

6,4

Moliwoci techniczne

5,4

Edukacja/kwalikacje

5,9

5,3

Akceptacja przez przedsibiorcw Regulacje prawne

5,6

5,3

5,5

4,9

Akceptacja przez decydentw

5,4

01234567

01234567

01234567

rdo: Badanie wasne

Respondenci (78%) uznali t tez za istotn, wpywajc pozytywnie na rozwj wzornictwa. Wedug nich, moe ona zosta zrealizowana ju przed 2020 rokiem.

71

Teza 3 Przestrze domowa bdzie ewoluowaa w kierunku domu multifunkcyjnego, w ktrym pewnemu zatarciu ulegn granice pomidzy yciem rodzinnym, towarzyskim a prac. Rozwija si bdzie segment mebli, przedmiotw i urzdze wielofunkcyjnych.
Wykres 10

Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 3

Jak Pan (Pani) myli, kiedy powysza teza bdzie zrealizowana? Przed rokiem 2015 Przed rokiem 2020 Przed rokiem 2030 Po roku 2030 Nigdy 0 Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza jest istotna? Tak, jest istotna Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa przemysowego Tak, przyspieszy jego rozwj Tak, spowolni jego rozwj Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj 60 80 0

9% 43% 29% 15% 4%

20 40 60 80

68% 16% 16%

0 20 40

80% 5% 16%
20 40 60 80

Nie jest istotna Nie wiem

Dziaania niezbdne dla realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak) Rozwj technologii przyjaznych uytkownikowi Usprawnienie procesu transferu technologii Prace badawczo-rozwojowe Zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne Edukacja spoeczna Zastosowanie instrumentw ekonomicznych Badania podstawowe Wprowadzenie nowych regulacji prawnych Reformy systemowe 0 2 4 7,2 7,1 6,8 6,8

Skutki realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Bariery w realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Poprawa jakoci ycia obywateli Poprawa warunkw ycia obywateli Wzrost konkurencyjnoci krajowej gospodarki Wzrost zatrudnienia

6,1

Rachunek ekonomiczny

6,6

6,1

Moliwoci techniczne

6,5

5,4

Brak nansowania

6,3

5,2

Akceptacja spoeczna

6,1

6,5 Poprawa stanu zdrowia 6,4 5,9 5,6 5,3 6 8 Korzystny wpyw na rodowisko przyrodnicze Wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie midzynarodowej Zwikszenie spjnoci przestrzennej i spoecznej kraju 0 2 4 5 Akceptacja przez przedsibiorcw Regulacje prawne Akceptacja przez decydentw 8 0 2 4 5,7 5 Edukacja/kwalikacje 6,1

4,9

5,4

4,9 6

5,4 6 8

rdo: Badanie wasne

Teza oceniona jako istotna przez wikszo ekspertw (68%), majca zdecydowany wpyw na przyspieszenie rozwoju wzornictwa (80%). Realizacja tezy moe nastpi ju przed 2020 rokiem (43%).

72

Teza 4 Liczba mieszkacw wsi bdzie rosa, ze wzgldu na migracje osb z miasta. Jednoczenie liczba osb na wsi, utrzymujcych si z pracy w rolnictwie, bdzie si zmniejsza. Spowoduje to powstanie nowego typu konsumenta tzw. wie-miastowy, ktry bdzie mia kompletnie inne potrzeby ni dotychczasowi mieszkacy wsi.
Wykres 11

Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 4

Jak Pan (Pani) myli, kiedy powysza teza bdzie zrealizowana? Przed rokiem 2015 Przed rokiem 2020 Przed rokiem 2030 Po roku 2030 Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza jest istotna? Tak, jest istotna Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa przemysowego Tak, przyspieszy jego rozwj Tak, spowolni jego rozwj Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj 40 60 80 0 20 40

14% 45% 28% 11%

75% 11% 14%

0 20

41% 7% 52%
60 80

Nie jest istotna Nie wiem

Nigdy 2% 0 20 40 60 80

Dziaania niezbdne dla realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak) Rozwj technologii przyjaznych uytkownikowi Zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne Edukacja spoeczna Zastosowanie instrumentw ekonomicznych Usprawnienie procesu transferu technologii Reformy systemowe Prace badawczo-rozwojowe Wprowadzenie nowych regulacji prawnych Badania podstawowe 0 2 4 6,5 6,4 6,3 6,3 6,2 5,8 5,5 5,5 5,4 6 8

Skutki realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Bariery w realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Poprawa jakoci ycia obywateli Poprawa stanu zdrowia Poprawa warunkw ycia obywateli Korzystny wpyw na rodowisko przyrodnicze Zwikszenie spjnoci przestrzennej i spoecznej kraju Wzrost zatrudnienia Wzrost konkurencyjnoci krajowej gospodarki Wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie midzynarodowej 0 2

6,1

Rachunek ekonomiczny

6,5

6,1

Brak nansowania

6,1

Moliwoci techniczne

5,8

5,6

Akceptacja spoeczna

5,8

5,3

Edukacja/kwalikacje Akceptacja przez przedsibiorcw Regulacje prawne Akceptacja przez decydentw 8 0 2 4

5,3

4,9

5,2

4,7

5,1

4,7 4 6

5 6 8

rdo: Badanie wasne

Teza uznana zostaa za istotn (75%). Zdania dotyczce wpywu tezy na rozwj wzornictwa byy podzielone. Ponad poowa (52%) uznaa, e nie bdzie maa wpywu na rozwj wzornictwa, ponad 40% wyrazio jednak odmienne zdanie (przyspieszy rozwj wzornictwa).

73

Teza 5 Konsument przyszoci bdzie korzysta z bardzo zaawansowanych technologii zarwno w sferze rozrywki, jaki i w przestrzeni domowej (automatyzacja i informatyzacja czynnoci domowych). Bdzie to powodowao rozlunienie wizi rodzinnych i spoecznych oraz upoledzenie umiejtnoci (pewne czynnoci, ktre byy wykonywane rcznie, nie bd uczone i utrwalane, bo wykonywa je bd automaty).
Wykres 12

Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 5

Jak Pan (Pani) myli, kiedy powysza teza bdzie zrealizowana? Przed rokiem 2015 Przed rokiem 2020 Przed rokiem 2030 Po roku 2030 Nigdy 0 Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza jest istotna? Tak, jest istotna Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa przemysowego Tak, przyspieszy jego rozwj Tak, spowolni jego rozwj Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj 40 60 80 0

12% 29% 36% 19% 5%

20 40 60 80

81% 6% 13%
0 20

70% 12% 19%

20 40 60 80

Nie jest istotna Nie wiem

Dziaania niezbdne dla realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak) Rozwj technologii przyjaznych uytkownikowi Usprawnienie procesu transferu technologii Zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne Prace badawczo-rozwojowe Zastosowanie instrumentw ekonomicznych Edukacja spoeczna Badania podstawowe Reformy systemowe Wprowadzenie nowych regulacji prawnych 0 2 4 7,6 7,3 7,2 7,1 6,9 6,8 6,4 5,9 5,8 6 8

Skutki realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Bariery w realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Poprawa warunkw ycia obywateli Poprawa jakoci ycia obywateli Wzrost konkurencyjnoci krajowej gospodarki Wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie midzynarodowej Korzystny wpyw na rodowisko przyrodnicze Poprawa stanu zdrowia Zwikszenie spjnoci przestrzennej i spoecznej kraju Wzrost zatrudnienia 0 2

5,9

Moliwoci techniczne

6,9

5,9

Rachunek ekonomiczny

6,8

5,2

Brak nansowania

6,7

Akceptacja spoeczna

6,5

4,9

Edukacja/kwalikacje Akceptacja przez przedsibiorcw Akceptacja przez decydentw Regulacje prawne 8 0 2

6,2

4,9

4,8

5,7

4,6 4 6

5,3 4 6 8

rdo: Badanie wasne

Eksperci w zdecydowanej wikszoci ocenili tez jako istotn (81%). 36% respondentw okrelia czas jej realizacji przed 2030 rokiem. Informatyzacja i automatyzacja czynnoci domowych bdzie miaa, zdaniem ekspertw, istotny wpyw na przyspieszenie rozwoju wzornictwa (70%).

74

Teza 6 Materiay i urzdzenia w przestrzeni domowej bd coraz czciej ekologiczne. Trend ten bdzie dotyczy: materiaw budowlanych, urzdze (np. montowanie paneli sonecznych, mae oczyszczalnie ciekw etc.) oraz stylu ycia (ycie zgodnie z natur, ekologiczne jedzenie).
Wykres 13

Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 6

Jak Pan (Pani) myli, kiedy powysza teza bdzie zrealizowana? Przed rokiem 2015 Przed rokiem 2020 Przed rokiem 2030 Po roku 2030 Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza jest istotna? Tak, jest istotna Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa przemysowego Tak, przyspieszy jego rozwj Tak, spowolni jego rozwj Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj 40 60 80 0

9% 54% 30% 5%

90% 5% 5%
0 20

81% 5% 13%
20 40 60 80

Nie jest istotna Nie wiem

Nigdy 2% 0 20 40 60 80

Dziaania niezbdne dla realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak) Rozwj technologii przyjaznych uytkownikowi Edukacja spoeczna Prace badawczo-rozwojowe Usprawnienie procesu transferu technologii Zastosowanie instrumentw ekonomicznych Zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne Wprowadzenie nowych regulacji prawnych Badania podstawowe Reformy systemowe 0 2 4 7,8 7,8 7,6 7,4 7,3 7,2 7,1 6,8 6,7 6 8

Skutki realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Bariery w realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Korzystny wpyw na rodowisko przyrodnicze Poprawa stanu zdrowia Poprawa warunkw ycia obywateli Poprawa jakoci ycia obywateli Wzrost konkurencyjnoci krajowej gospodarki Wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie midzynarodowej Wzrost zatrudnienia Zwikszenie spjnoci przestrzennej i spoecznej kraju 0 2 4

7,8

Brak nansowania

7,4

7,4

Moliwoci techniczne

7,3

7,3

Rachunek ekonomiczny

7,2

7,3

Regulacje prawne

6,7

6,1

Akceptacja spoeczna

6,7

6,1

Edukacja/kwalikacje Akceptacja przez przedsibiorcw Akceptacja przez decydentw 8 0 2 4

6,6

6,6

6 6

6,2 6 8

rdo: Badanie wasne

Teza oceniona jako niezwykle istotna (90%), ktrej realizacja jest przewidziana wczeniej ni przed 2030 rokiem (ponad poowa ekspertw okrela czas jej realizacji ju przed 2020 rokiem). Niewtpliwie rozwj rozwiza ekologicznych wpynie rwnie na rozwj wzornictwa (81%).

75

Teza 7 Ze wzgldu na migracje ludnoci na wie nastpi proces tzw. wysysania centrw miast. Centrum miasta bdzie miejscem pracy, do ktrego bdzie si przyjedao rano i wyjedao po poudniu. Mona spodziewa si upadku sklepw, punktw gastronomicznych, miejsc rozrywki w centrach miast.
Wykres 14

Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 7

Jak Pan (Pani) myli, kiedy powysza teza bdzie zrealizowana? Przed rokiem 2015 Przed rokiem 2020 Przed rokiem 2030 Po roku 2030 Nigdy 0 Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza jest istotna? Tak, jest istotna Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa przemysowego Tak, przyspieszy jego rozwj Tak, spowolni jego rozwj Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj 40 60 80 0 20 40

10% 26% 34% 15% 16%

20 40 60 80

72% 16% 13%

0 20

25% 13% 63%

60 80

Nie jest istotna Nie wiem

Dziaania niezbdne dla realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak) Rozwj technologii przyjaznych uytkownikowi Zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne Usprawnienie procesu transferu technologii Zastosowanie instrumentw ekonomicznych Edukacja spoeczna Prace badawczo-rozwojowe Wprowadzenie nowych regulacji prawnych Reformy systemowe Badania podstawowe 0 2 4 6,3 6,2 6,1 6 5,7 5,4 5,4 5,3 5 6 8

Skutki realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Bariery w realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Poprawa stanu zdrowia Poprawa jakoci ycia obywateli Poprawa warunkw ycia obywateli Korzystny wpyw na rodowisko przyrodnicze Zwikszenie spjnoci przestrzennej i spoecznej kraju Wzrost zatrudnienia Wzrost konkurencyjnoci krajowej gospodarki Wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie midzynarodowej 0 2 4

5,4

Rachunek ekonomiczny

6,5

5,3

Akceptacja spoeczna

5,3

Moliwoci techniczne

5,1

Brak nansowania Akceptacja przez przedsibiorcw Akceptacja przez decydentw Edukacja/kwalikacje

5,9

4,7

5,7

4,4

5,5

4,4

5,3

4,3 6 8

Regulacje prawne 0 2 4

5,3 6 8

rdo: Badanie wasne

Wikszo ekspertw okrelia tez jako istotn (72%), jednak niemajc wikszego wpywu na przyspieszenie rozwoju wzornictwa (25%). Uznali, e ma szans na realizacj przed 2030 rokiem.

76

Teza 8 Miasto z orodka przemysowo-produkcyjnego bdzie ewaluowao w kierunku zaspokajania potrzeb konsumenta gwnie na paszczynie przyjemnoci i wypoczynku. Miasto stanie si te bardziej ekologiczne (duo zieleni, przestrze, ekologiczne rodki transportu).
Wykres 15

Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 8

Jak Pan (Pani) myli, kiedy powysza teza bdzie zrealizowana? Przed rokiem 2015 Przed rokiem 2020 Przed rokiem 2030 Po roku 2030 Nigdy 0 Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza jest istotna? Tak, jest istotna Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa przemysowego Tak, przyspieszy jego rozwj Tak, spowolni jego rozwj Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj 40 60 80 0 20

6% 21% 38% 24% 10%

20 40 60 80

77% 12% 12%

0 20

62% 9% 29%
40 60 80

Nie jest istotna Nie wiem

rdo: Badanie wasne

Teza uznana zostaa za istotn przez wikszo ekspertw (77%). Na jej realizacj trzeba bdzie jednak poczeka duej (38% ekspertw okrelia czas jej realizacji na nie wczeniej ni przed 2030 rokiem). Ponad poowa respondentw (62%) bya zdania, e powysza teza bdzie miaa wpyw na przyspieszenie rozwoju wzornictwa.

77

Teza 9 Zmniejszy si sia nabywcza konsumenta, a kryterium ceny przy wyborze produktw i usug bdzie bardzo wane. Marka jako taka straci na znaczeniu, rozwija si bd dyskonty i masowa produkcja. W kontekcie spoeczno-demograficznym mona si spodziewa duego rozgoryczenia, pesymizmu i migracji oraz pogbienia rozwarstwienia spoecznego.
Wykres 16

Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 9

Jak Pan (Pani) myli, kiedy powysza teza bdzie zrealizowana? Przed rokiem 2015 Przed rokiem 2020 Przed rokiem 2030 Po roku 2030 1% Nigdy 0 Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza jest istotna? Tak, jest istotna Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa przemysowego Tak, przyspieszy jego rozwj Tak, spowolni jego rozwj Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj 40 60 80 0 20

19% 49% 20%

77% 12% 12%

0 20

15% 59% 27%

40 60 80

Nie jest istotna Nie wiem

12%
20 40 60 80

Dziaania niezbdne dla realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak) Zastosowanie instrumentw ekonomicznych Reformy systemowe Wprowadzenie nowych regulacji prawnych Usprawnienie procesu transferu technologii Prace badawczo-rozwojowe Zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne Edukacja spoeczna Rozwj technologii przyjaznych uytkownikowi Badania podstawowe 0 2 4 5,8 5,3 5 4,9 4,9 4,9 4,9 4,9 4,9 6 8

Skutki realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Bariery w realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Wzrost zatrudnienia Wzrost konkurencyjnoci krajowej gospodarki Korzystny wpyw na rodowisko przyrodnicze Zwikszenie spjnoci przestrzennej i spoecznej kraju Poprawa jakoci ycia obywateli Poprawa warunkw ycia obywateli Poprawa stanu zdrowia Wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie midzynarodowej 0 2

3,5

Rachunek ekonomiczny

5,9

3,4

Akceptacja spoeczna

5,7

3,4

Edukacja/kwalikacje Akceptacja przez przedsibiorcw Akceptacja przez decydentw Regulacje prawne

5,4

3,2

5,3

3,2

5,2

3,2

5,2

3,2

Brak nansowania

5,1

3,1 4 6 8

Moliwoci techniczne 0 2 4

5,1 6 8

rdo: Badanie wasne

Teza uznana za istotn prawie przez wikszo ekspertw zostaa uznana za barier w rozwoju wzornictwa (59% wskaza). Prawie poowa respondentw uznaa, e zostanie zrealizowana przez 2020 rokiem.

78

Teza 10 Rozwj gospodarczy budowa bdzie dobrobyt spoeczny, spoeczestwo bdzie si bogaci, rozwin si usugi nastawione na zaspokajanie potrzeb, wypoczynek i aktywno. W bogatym spoeczestwie mniejsz rol odgrywa bd marki globalne, a zwikszy si zapotrzebowanie na produkty zindywidualizowane, dostosowane do konkretnych potrzeb.
Wykres 17

Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 10

Jak Pan (Pani) myli, kiedy powysza teza bdzie zrealizowana? Przed rokiem 2015 Przed rokiem 2020 Przed rokiem 2030 Po roku 2030 Nigdy 0 Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza jest istotna? Tak, jest istotna Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa przemysowego Tak, przyspieszy jego rozwj Tak, spowolni jego rozwj Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj 40 60 80 0

10% 44% 29% 12% 5%

20 40 60 80

77% 10% 13%

0 20

81% 6% 13%
20 40 60 80

Nie jest istotna Nie wiem

Dziaania niezbdne dla realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak) Rozwj technologii przyjaznych uytkownikowi Zastosowanie instrumentw ekonomicznych Zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne Usprawnienie procesu transferu technologii Prace badawczo-rozwojowe Edukacja spoeczna Badania podstawowe Reformy systemowe Wprowadzenie nowych regulacji prawnych 0 2 4 7 6,6 6,6 6,6 6,6

Skutki realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Bariery w realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Poprawa warunkw ycia obywateli Poprawa jakoci ycia obywateli Poprawa stanu zdrowia Wzrost konkurencyjnoci krajowej gospodarki Wzrost zatrudnienia

6,4

Rachunek ekonomiczny

6,8

6,3

Brak nansowania

6,7

Moliwoci techniczne

6,4

5,9

Akceptacja spoeczna Akceptacja przez przedsibiorcw Edukacja/kwalikacje Akceptacja przez decydentw Regulacje prawne 8 0 2 4

5,7

5,9

6,4 6 5,6 5,5 6 8 Korzystny wpyw na rodowisko przyrodnicze Wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie midzynarodowej Zwikszenie spjnoci przestrzennej i spoecznej kraju 0 2 4 5,5

5,9

5,3

5,8

5,2 6

5,5 6 8

rdo: Badanie wasne

Rozwj gospodarczy bdzie wedug respondentw bardzo istotny dla rozwoju wzornictwa (przyspieszy jego rozwj). Eksperci przewiduj, e teza ta zostanie zrealizowana przed 2020 rokiem.

79

Teza 11 Edukacja bdzie ewoluowaa w kierunku wiedzy specjalistycznej oraz nauczania umiejtnoci vs. wiedzy. Przyszo bdzie naleaa do tych, ktrzy zachc cigle si doksztaca i zdobywa nowe dowiadczenia. Rozwija si bdzie sektor edukacyjny dla osb dorosych, w szczeglnoci du popularnoci cieszy si bdzie e-learning.
Wykres 18

Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 11

Jak Pan (Pani) myli, kiedy powysza teza bdzie zrealizowana? Przed rokiem 2015 Przed rokiem 2020 Przed rokiem 2030 Po roku 2030 Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza jest istotna? Tak, jest istotna Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa przemysowego Tak, przyspieszy jego rozwj Tak, spowolni jego rozwj 3% Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj 40 60 80 0 20

18% 59% 18% 4%

82% 8% 10%
0 20

55%

Nie jest istotna Nie wiem

Nigdy 2% 0 20 40 60 80

41%
40 60 80

Dziaania niezbdne dla realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak) Zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne Rozwj technologii przyjaznych uytkownikowi Usprawnienie procesu transferu technologii Edukacja spoeczna Prace badawczo-rozwojowe Zastosowanie instrumentw ekonomicznych Wprowadzenie nowych regulacji prawnych Reformy systemowe Badania podstawowe 0 2 4 7,6 7,5 7,4 7,3

Skutki realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Bariery w realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Poprawa warunkw ycia obywateli Poprawa jakoci ycia obywateli Wzrost konkurencyjnoci krajowej gospodarki Wzrost zatrudnienia

6,3

Brak nansowania

6,9

6,1

Edukacja/kwalikacje

6,7

Moliwoci techniczne

6,7

5,9

Rachunek ekonomiczny

6,6

7,1 6,9 6,6 6,6 6,4 6 8

Wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie midzynarodowej Korzystny wpyw na rodowisko przyrodnicze Zwikszenie spjnoci przestrzennej i spoecznej kraju Poprawa stanu zdrowia 0 2 4

5,7

Akceptacja spoeczna

6,3

5,6

Regulacje prawne Akceptacja przez decydentw Akceptacja przez przedsibiorcw 8 0 2

6,1

5,6

6,1

5,4 6

6,1 4 6 8

rdo: Badanie wasne

Teza, ktra wedug wikszoci ekspertw zostanie zrealizowana przed 2020 rokiem, jest istotna dla wzornictwa i przyspieszy jego rozwj (55%).

80

Teza 12 Rozwj infrastruktury informatycznej i technologicznej doprowadzi do kurczenia si sfery publicznej. Zdecydowan wikszo spraw bdzie mona zaatwi, nie wychodzc z domu. Konsekwencj tego stan si rwnie zmiany w sposobie komunikacji ludzi rozwija si bdzie komunikacja wirtualna, a spada rola komunikacji interpersonalnej.
Wykres 19

Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 12

Jak Pan (Pani) myli, kiedy powysza teza bdzie zrealizowana? Przed rokiem 2015 Przed rokiem 2020 Przed rokiem 2030 Po roku 2030 Nigdy 2% 0 20 40 60 80 Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza jest istotna? Tak, jest istotna Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa przemysowego Tak, przyspieszy jego rozwj Tak, spowolni jego rozwj Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj 40 60 80 0 20

14% 52% 23% 8%

84% 10% 6%
0 20

51% 8% 41%
40 60 80

Nie jest istotna Nie wiem

Dziaania niezbdne dla realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak) Zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne Usprawnienie procesu transferu technologii Rozwj technologii przyjaznych uytkownikowi Prace badawczo-rozwojowe Edukacja spoeczna Wprowadzenie nowych regulacji prawnych Zastosowanie instrumentw ekonomicznych Reformy systemowe Badania podstawowe 0 2 4 7,7 7,5 7,5 7,1 7 6,9 6,7 6,2 6,1 6 8

Skutki realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Bariery w realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Poprawa warunkw ycia obywateli Poprawa jakoci ycia obywateli Korzystny wpyw na rodowisko przyrodnicze Wzrost konkurencyjnoci krajowej gospodarki Wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie midzynarodowej Zwikszenie spjnoci przestrzennej i spoecznej kraju Poprawa stanu zdrowia

5,8

Moliwoci techniczne

7,1

5,8

Brak nansowania

6,8

5,2

Akceptacja spoeczna

6,7

5,1

Edukacja/kwalikacje

6,6

4,9

Regulacje prawne

6,4

4,8

Rachunek ekonomiczny Akceptacja przez decydentw Akceptacja przez przedsibiorcw 8 0 2 4

6,4

4,7

6,1

Wzrost zatrudnienia 0 2 4

4,5 6

5,9 6 8

rdo: Badanie wasne

Istotny dla wzornictwa bdzie rozwj infrastruktury informatycznej i technologicznej. Ponad poowa (51%) uznaa, e przyspieszy jego rozwj, ale ponad 40% uwaaa, e nie bdzie miaa na nie wpywu. Wedug ekspertw, realizacja tezy nastpi przed 2020 rokiem.

81

Teza 13 W przyszoci czeka nas proces starzenia si spoeczestwa. Rozwin si nowe usugi nastawione na zaspokajanie potrzeb tej grupy ludzi (projektowanie prostych przedmiotw, rozwj usug skierowanych do tej grupy). Doprowadzi to do zwikszenia zatrudnienia i pobudzenia gospodarczego. Jednoczenie dziki rozwojowi medycyny i zdrowszemu trybowi ycia przyszli emeryci bd zdrowsi i bardziej aktywni, co moe skutkowa oszczdnociami w sferze opieki spoecznej.
Wykres 20

Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 13

Jak Pan (Pani) myli, kiedy powysza teza bdzie zrealizowana? Przed rokiem 2015 Przed rokiem 2020 Przed rokiem 2030 Po roku 2030 Nigdy 0 Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza jest istotna? Tak, jest istotna Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa przemysowego Tak, przyspieszy jego rozwj Tak, spowolni jego rozwj Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj 40 60 80 0 20

6% 26% 49% 11% 8%

20 40 60 80

84% 7% 9%
0 20

61% 10% 29%

40 60 80

Nie jest istotna Nie wiem

Dziaania niezbdne dla realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak) Edukacja spoeczna Rozwj technologii przyjaznych uytkownikowi Zastosowanie instrumentw ekonomicznych Reformy systemowe Prace badawczo-rozwojowe Usprawnienie procesu transferu technologii Wprowadzenie nowych regulacji prawnych Zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne Badania podstawowe 0 2 4 7,2 6,9 6,9 6,8

Skutki realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Bariery w realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Poprawa stanu zdrowia Poprawa warunkw ycia obywateli Poprawa jakoci ycia obywateli Wzrost zatrudnienia

6,6

Rachunek ekonomiczny

6,8

6,5

Brak nansowania

6,7

6,3

Moliwoci techniczne

6,4

5,9

Edukacja/kwalikacje

6,3

6,8 6,7 6,6 6,6 6,2 6 8 Wzrost konkurencyjnoci krajowej gospodarki Korzystny wpyw na rodowisko przyrodnicze Zwikszenie spjnoci przestrzennej i spoecznej kraju Wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie midzynarodowej 0 2 4 5,4 Regulacje prawne 6,2

5,3

Akceptacja spoeczna Akceptacja przez decydentw Akceptacja przez przedsibiorcw 8 0 2

6,2

5,2

5,9

5 6

5,9 4 6 8

rdo: Badanie wasne

Teza ta zostanie zrealizowana przed 2030 rokiem (49% wskaza). Bdzie istotna dla wzornictwa, przyspieszajc jego rozwj.

82

Teza 14 Starzenie si polskiego spoeczestwa bdzie miao negatywne konsekwencje, zwizane ze wzrostem kosztw opieki spoecznej. Na pastwo i podatnika spadnie obowizek utrzymania duej rzeszy emerytw przez relatywnie ma liczb osb pracujcych (na jednego emeryta przypada bd dwie osoby pracujce, obecnie trzy). Wzrosn nie tylko wiadczenia z tytuu emerytur, ale rwnie koszty suby zdrowia.
Wykres 21

Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 14

Jak Pan (Pani) myli, kiedy powysza teza bdzie zrealizowana? Przed rokiem 2015 Przed rokiem 2020 Przed rokiem 2030 Po roku 2030 Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza jest istotna? Tak, jest istotna Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa przemysowego Tak, przyspieszy jego rozwj Tak, spowolni jego rozwj Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj 40 60 80 0 20 40

12% 35% 45% 8%

91% 5% 4%
0 20

16% 33% 51%

60 80

Nie jest istotna Nie wiem

Nigdy 1% 0 20 40 60 80

Dziaania niezbdne dla realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak) Reformy systemowe Wprowadzenie nowych regulacji prawnych Zastosowanie instrumentw ekonomicznych Edukacja spoeczna Rozwj technologii przyjaznych uytkownikowi Prace badawczo-rozwojowe Zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne Usprawnienie procesu transferu technologii Badania podstawowe 0 2 4 6,8 6,6 6,4 6,2 5,6 5,6 5,4 5,3 5,2 6 8

Skutki realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Bariery w realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Wzrost zatrudnienia

3,9

Rachunek ekonomiczny

6,3

Poprawa stanu zdrowia Korzystny wpyw na rodowisko przyrodnicze Poprawa warunkw ycia obywateli Poprawa jakoci ycia obywateli Zwikszenie spjnoci przestrzennej i spoecznej kraju Wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie midzynarodowej Wzrost konkurencyjnoci krajowej gospodarki 0 2

3,8

Regulacje prawne

6,2

3,7

Brak nansowania Akceptacja przez decydentw Akceptacja spoeczna

5,9

3,6

5,7

3,6

5,7

3,5

Edukacja/kwalikacje Akceptacja przez przedsibiorcw Moliwoci techniczne 6 8 0 2 4

5,6

3,3

5,4

3,3 4

5,1 6 8

rdo: Badanie wasne

Prawie wszyscy respondenci (91%) uznali, e teza powysza jest istotna. Prawie poowa uznaa, e zostanie zrealizowana przed 2030 rokiem, a ponad 1/3 e ju przed 2020 roku. Ponad poowa respondentw stwierdzia, e teza ta nie bdzie miaa wpywu na rozwj wzornictwa.

83

Teza 15 Rozwija si bdzie profilaktyka zdrowotna oraz trend zwizany z dbaniem o zdrowie. Zaowocuje to wydueniem ycia oraz popraw jego jakoci. Rozwija si bd produkty i usugi zwizane z t sfer: kluby, usugi prywatnych trenerw, sprzt do wicze, rynek suplementw diety. Rozwj w tym zakresie wpynie pozytywnie na sytuacj gospodarcz.
Wykres 22

Wyniki badania ilociowego ekspertw, dotyczcego tezy 15

Jak Pan (Pani) myli, kiedy powysza teza bdzie zrealizowana? Przed rokiem 2015 Przed rokiem 2020 Przed rokiem 2030 Po roku 2030 Nigdy 2% 0 20 40 60 80 Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza jest istotna? Tak, jest istotna Czy Pana (Pani) zdaniem powysza teza bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa przemysowego Tak, przyspieszy jego rozwj Tak, spowolni jego rozwj Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj 40 60 80 0 20

16% 47% 31% 4%

76% 13% 12%

0 20

64% 7% 29%
40 60 80

Nie jest istotna Nie wiem

Dziaania niezbdne dla realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak) Edukacja spoeczna Rozwj technologii przyjaznych uytkownikowi Prace badawczo-rozwojowe Zastosowanie instrumentw ekonomicznych Usprawnienie procesu transferu technologii Badania podstawowe Reformy systemowe Zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne Wprowadzenie nowych regulacji prawnych 0 2 4 7,1 6,8 6,5 6,3 6,3

Skutki realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Bariery w realizacji tezy. rednia na skali: 010 0 (nie) 10 (tak)

Poprawa stanu zdrowia Poprawa jakoci ycia obywateli Poprawa warunkw ycia obywateli Korzystny wpyw na rodowisko przyrodnicze Wzrost zatrudnienia

7,2

Brak nansowania

6,9

6,7

Rachunek ekonomiczny

6,5

6,7

Moliwoci techniczne

6,3

5,9

Akceptacja spoeczna

6,3

5,8

Edukacja/kwalikacje

6,1 6,1 6 5,7 6 8 Wzrost konkurencyjnoci krajowej gospodarki Zwikszenie spjnoci przestrzennej i spoecznej kraju Wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie midzynarodowej 0 2 4 5,5 Regulacje prawne Akceptacja przez przedsibiorcw Akceptacja przez decydentw 8 0 2 4 5,7

5,2

5,7

5,1 6

5,5 6 8

rdo: Badanie wasne

Teza ta uznana zostaa za istotn przez ponad 3/4 respondentw, a wedug prawie poowy ekspertw zostanie zrealizowana ju przed 2020 rokiem. Bdzie miaa wpyw na rozwj wzornictwa.

84

Podsumowanie
Najwaniejsze analizy dotycz zmian na rynku oraz rozwoju wzornictwa. Analiz oceny wanoci tez, z punktu widzenia rynku, przeprowadzono na podstawie rozkadu odpowiedzi ekspertw w stosunku do sformuowania istotna. Za najbardziej istotne z punktu widzenia rynku uznano tezy dotyczce starzenia si polskiego spoeczestwa i negatywnych konsekwencji zwizanych ze wzrostem kosztw opieki spoecznej (91%) w sferze publicznej, oraz tez dotyczc stosowania ekologicznych materiaw i urzdze w przestrzeni domowej (90%). Prawie co czwarty badany (37%) uzna, e realizacja tezy dotyczca stosowania coraz czciej ekologicznych urzdze domowych zostanie zrealizowana do 2020 roku. Jako bariery uznano natomiast brak moliwoci technicznych oraz finansowych. W wikszoci twierdzono te, e trend eko przyczyni si do rozwoju wzornictwa. Dla ponad 80% respondentw istotne byy tezy dotyczce kurczenia si sfery publicznej w zwizku z rozwojem infrastruktury informatycznej i technologicznej, rozwoju usug dla starzejcego si spoeczestwa, rozwoju ksztacenia si przez cae ycie oraz wykorzystywania coraz nowszych technologii w kadej przestrzeni funkcjonowania konsumentw. Teza dotyczca ograniczania roli sfery publicznej wedug 37% respondentw zostanie zrealizowana przed 2020 rokiem, wedug 23% przed 2015, a wedug 21% przed 2030 rokiem. Najmniej istotna dla respondentw (68%, ale take najwikszy odsetek wskaza odpowiedzi nie wiem) uzyskaa teza dotyczca zmiany funkcji domu (dom multifunkcyjny) i zacierania si granic pomidzy yciem rodzinnym, towarzyskim a prac. Jednoczenie respondenci uwaali, e zostanie ona zrealizowana przed 2020 rokiem (38%) i przed 2030 rokiem (28%). adnej z tez nie uznao za nieistotn wicej ni 16% respondentw. Wydaje si wic, e dostrzegane s pewne trendy, zmiany i kierunki zachowa, a wiele z prognoz, przy spenieniu okrelonych warunkw, moe si potwierdzi w przyszoci. Mona take obserwowa, e respondenci nie zawsze dostrzegaj potencja dla rozwoju wzornictwa, wynikajcy ze zmieniajcej si sytuacji spoeczno-gospodarczej (np. ze starzenia si spoeczestwa).

85

Tabela 7

Lista analizowanych tez w badaniu eksperckim

Nr tezy 1 Teza Przesyt tym co seryjne, powszechne doprowadzi do zmian w punktach odniesienia i preferencjach konsumenckich. Konsumenci bd starali si bardziej odrnia od siebie, produkty bd suyy podkrelaniu ich wyjtkowej osobowoci, niepowtarzalnoci. Im bardziej wiat wok nas staje si ujednolicony i zawaszczony przez nowoczesne technologie, tym bardziej bdzie narastao w konsumentach pragnienie powrotu do tradycji, swojskoci i natury. Przestrze domowa bdzie ewoluowaa w kierunku domu multifunkcyjnego, w ktrym pewnemu zatarciu ulegn granice pomidzy yciem rodzinnym, towarzyskim i prac. Rozwija si bdzie segment mebli, przedmiotw, urzdze wielofunkcyjnych. Liczba mieszkacw wsi bdzie rosa, ze wzgldu na migracje osb z miasta, jednoczenie liczba osb na wsi utrzymujcych si z pracy w rolnictwie, bdzie si zmniejsza. Spowoduje to powstanie nowego typu konsumenta tzw. wie-miastowy, ktry bdzie mia kompletnie inne potrzeby ni dotychczasowi mieszkacy wsi. Konsument przyszoci bdzie korzysta z bardzo zaawansowanych technologii zarwno w sferze rozrywki, jaki i w przestrzeni domowej (automatyzacja i informatyzacja czynnoci domowych). Bdzie to powodowao rozlunienie wizi rodzinnych i spoecznych oraz upoledzenie umiejtnoci (pewne czynnoci, ktre byy wykonywane rcznie, nie bd uczone i utrwalane, bo je wykonywa automaty). Materiay i urzdzenia w przestrzeni domowej bd coraz czciej ekologiczne. Trend ten bdzie dotyczy: materiaw budowlanych, urzdze (np. montowanie paneli sonecznych, mae oczyszczalnie ciekw etc.) oraz stylu ycia (ycie zgodnie z natur, ekologiczne jedzenie). Ze wzgldu na migracje ludnoci na wie nastpi proces tzw. wysysania centrw miast. Centrum miasta stanie si miejscem pracy, do ktrego bdzie si przyjedao rano i wyjedao po poudniu. Mona spodziewa si upadku sklepw, punktw gastronomicznych, miejsc rozrywki w centrach miast. Miasto z orodka przemysowo-produkcyjnego bdzie ewaluowao w kierunku zaspokajania potrzeb konsumenta gwnie na paszczynie przyjemnoci i wypoczynku. Miasto stanie si te bardziej ekologiczne (duo zieleni, przestrze, ekologiczne rodki transportu). Zmniejszy si sia nabywcza konsumenta, a kryterium ceny przy wyborze produktw i usug bdzie bardzo wane. Marka jako taka straci na znaczeniu, rozwija si bd dyskonty, masowa produkcja. W kontekcie spoeczno-demograficznym mona si spodziewa duego rozgoryczenia, pesymizmu i migracji oraz pogbienia rozwarstwienia spoecznego. Rozwj gospodarczy bdzie budowa dobrobyt spoeczny, spoeczestwo zacznie si bogaci, rozwin si usugi nastawione na zaspokajanie potrzeb, wypoczynek, aktywno. W bogatym spoeczestwie mniejsz rol odgrywa bd marki globalne, a zwikszy si zapotrzebowanie na produkty zindywidualizowane, dostosowane do konkretnych potrzeb. Edukacja bdzie ewoluowaa w kierunku wiedzy specjalistycznej oraz nauczania umiejtnoci vs. wiedzy. Przyszo bdzie naleaa do tych, ktrzy zechc cigle si doksztaca i zdobywa nowe dowiadczenia. Rozwija si bdzie sektor edukacyjny dla osb dorosych, a szczeglnie du popularnoci cieszy si bdzie e-learning. Rozwj infrastruktury informatycznej i technologicznej doprowadzi do kurczenia si sfery publicznej. Zdecydowan wikszo spraw bdzie mona zaatwi, nie wychodzc z domu. Konsekwencj tego stan si rwnie zmiany w sposobie komunikacji pomidzy ludmi, rozwija si bdzie komunikacja wirtualna, a spada rola komunikacji interpersonalnej.

2 3

10

11

12

86

Nr tezy 13

Teza W przyszoci czeka nas proces starzenia si spoeczestwa. Rozwin si nowe usugi nastawione na zaspokajanie potrzeb tej grupy ludzi (projektowanie prostych przedmiotw, rozwj usug skierowanych do tej grupy). Doprowadzi to do zwikszenia zatrudnienia i pobudzenia gospodarczego. Jednoczenie dziki rozwojowi medycyny i zdrowszemu trybowi ycia przyszli emeryci bd zdrowsi i bardziej aktywni, co moe skutkowa oszczdnociami w sferze opieki spoecznej. Starzenie si polskiego spoeczestwa bdzie miao negatywne konsekwencje zwizane ze wzrostem kosztw opieki spoecznej. Na pastwo i podatnika spadnie obowizek utrzymania duej rzeszy emerytw przez relatywnie ma liczb osb pracujcych (na jednego emeryta przypada bd dwie osoby pracujce; obecnie trzy osoby). Wzrosn nie tylko wiadczenia z tytuu emerytur, ale rwnie koszty suby zdrowia. Rozwija si bdzie profilaktyka zdrowotna oraz trend zwizany z dbaniem o zdrowie. Zaowocuje to wydueniem ycia oraz popraw jego jakoci. Rozwija si bd produkty i usugi zwizane z t sfer: kluby, usugi prywatnych trenerw, sprzt do wicze, rynek suplementw diety. Rozwj w tym zakresie wpynie rwnie pozytywnie na sytuacj gospodarcz.

14

15

rdo: Badanie wasne

Wykres 23

Ranking tez, pod ktem istotnoci

Teza 14 Teza 6 Teza 12 Teza 13 Teza 11 Teza 5 Teza 2 Teza 8 Teza 9 Teza 10 Teza 15 Teza 4 Teza 1 Teza 7 Teza 3 0 Tak, jest istotna 20 91% 90% 84% 84% 82% 81% 78% 77% 77% 77% 76% 75% 72% 72% 68% 40 Nie jest istotna 60 10% 7% 8% 6% 13% 12% 12% 10% 13% 11% 16% 16% 16% 80 Nie wiem 5% 4% 5% 5% 6% 9% 10% 13% 9% 12% 12% 13% 12% 14% 13% 13% 16% 100

rdo: Badanie wasne

Analiz wpywu realizacji tez na rozwj wzornictwa przeprowadzono na podstawie rozkadu odpowiedzi ekspertw w stosunku do sformuowania, e realizacja tezy przyspieszy rozwj wzornictwa przemysowego.

87

Wykres 24

Ranking tez, pod ktem wpywu na wzornictwo przemysowe

Teza 6 Teza 10 Teza 3 Teza 1 Teza 5 Teza 15 Teza 8 Teza 13 Teza 2 Teza 11 Teza 12 Teza 4 Teza 7 Teza 14 Teza 9 0 16% 15% 20 Przyspieszy jego rozwj 40 Spowolni jego rozwj 25% 41% 13% 33% 59% 60 80 81% 81% 80% 73% 70% 64% 62% 61% 57% 55% 51% 7% 63% 51% 27% 100 3% 8% 52% 7% 9% 10% 13% 41% 41% 6% 12% 29% 29% 29% 30% 5% 6% 5% 13% 13% 16% 20% 19%

Nie bdzie miaa wpywu na jego rozwj

rdo: Badanie wasne

Na rozwj wzornictwa przemysowego wpynie wedug badanych ekotrend przejawiajcy si zarwno w stylu ycia, jak rwnie w budownictwie, zwikszanie si wrd konsumentw potrzeby zaspokajania cile okrelonych potrzeb (indywidualizacja produktw) oraz zmiana domu w miejsce multifunkcyjne (mimo e respondenci uznali t ostatni za najmniej istotn). Wedug badanych, rozwj wzornictwa moe spowolni zmniejszajca si potrzeba nabywcza konsumenta, a na znaczeniu przy wyborze produktw i usug zyska kryterium ceny. Marka jako taka straci na znaczeniu rozwija si bd dyskonty i masowa produkcja (59%). Wikszo badanych uwaaa, e proces tzw. wysysania centrw miast nie bdzie mia wpywu na rozwj wzornictwa (63%), a ponad poowa uznaa take, e nie bd na nie oddziaywa takie czynniki, jak: wzrost liczby mieszkacw wsi i pojawienie si konsumenta wiejsko-miejskiego (52%) oraz starzenie si spoeczestwa i wzrost obcie pastwa z tytuu emerytur i wydatkw na sub zdrowia (52%). Pojawiajcy si wrd konsumentw trend zwizany z powrotem do tradycji i natury moe spowolni rozwj wzornictwa wedug 13% respondentw. Podobny niski wskanik zwizany z ograniczaniem roli wzornictwa (12%) uzyskaa

88

teza dotyczca powszechnoci wykorzystania przez konsumentw najnowszych technologii w kadym obszarze ich funkcjonowania (dom, strefa rozrywki). Na zakoczenie trzeba doda, e cho nie wszystkie z opisanych wyej trendw doprowadz do istotnego rozwoju wzornictwa przemysowego, to zapewne wikszo z nich wpynie na zmiany potrzeb konsumentw, co bd musieli uwzgldni projektanci oraz przedsibiorcy. Z tego powodu specjalici zwizani z opracowywaniem nowych produktw i usug powinni obserwowa wszystkie trendy i zmiany, ktre pojawi si na polskim rynku.

Gwne wnioski z bada

4.

90

4. Gwne wnioski z bada

Zrealizowane badania, analizy trendw oraz dyskusje eksperckie wykazay, e zachowanie konsumentw przyszoci bdzie zwizane z jednej strony z sytuacj gospodarcz, z drugiej z rozwojem technologii oraz powszechnoci i dostpnoci ich stosowania. Te ostatnie zale cile od tempa rozwoju gospodarczego i zdolnoci do kreowania i adaptacji nowych rozwiza, co z kolei zaley od udziau przemysw wiedzy w tworzeniu PKB. acuch powiza midzy kapitaem intelektualnym (kreatywnymi pracownikami), badaniami naukowymi, biznesem a spoeczestwem stanowi warunek szybszego rozwoju. Przy zaoeniu trendu rozwojowego w gospodarce i coraz powszechniejszego stosowania najnowoczeniejszych rozwiza technologicznych mona przyj, e podzia na sfery (sfera domu, sfera publiczna, sfera usug) bdzie zanika, a dziaania konsumentw przypisane nie tak dawno do poszczeglnych obszarw nie bd ju tak oczywiste. Rnice pomidzy sferami bd si zacieray. Ludzie staj si coraz bardziej mobilni i trend ten si nasili. Bd si przemieszczali midzy domem i prac, miejscami rozrywki w cigu dnia, ale take midzy rnymi miejscami pobytu. Mona uzna, e czas zostanie podzielony na jednostki spdzane w okrelonych miejscach lub podczas wykonywania okrelonych czynnoci. Indywidualny konsument ze swoimi konkretnymi potrzebami bdzie punktem wyjcia przy projektowaniu produktw, domw, przestrzeni publicznych i usug, oraz wszelkich rodzajw produktw. Konsument coraz czciej bdzie kreatorem produktu, bdzie chcia go wsptworzy, dostosowujc do swoich oczekiwa i wyobrae. Stanie si prosumentem. Szczeglnie bdzie to dotyczyo ludzi modych, czsto zmieniajcych style i upodobania, od pocztku ycia funkcjonujcych w wiecie rozwinitej technologii. Modzi ludzie s od tych technologii niemal uzalenieni i oczekuj coraz nowszych rozwiza uatwiajcych ycie. Zmiany zachodzce w poszczeglnych dziedzinach ycia i obszarach tematycznych przynios okrelone konsekwencje dla wzornictwa. Uytkownik bdzie stawa si bowiem lub bdzie chcia si stawa wspkreatorem produktu. Bdziemy mie coraz czciej do czynienia z prosumentem, czyli kim wicej ni tylko konsumentem. Prosument (producerconsumer), pojcie wprowadzone przez Tofflera, to osoba, ktra nie tylko posiada wiedz o ulubionych produktach i usugach, ale kto, kto chce mie udzia w aktywnym ich tworzeniu30).

30) www.internetstandard.pl/news/136802/Prosument.czyli.aktywny.konsument.html [27.06.2011]

91

Produkty bd coraz bardziej modyfikowane i wsptworzone przez odbiorc, z uwzgldnieniem jego indywidualnych potrzeb i preferencji. Zwikszy si znaczenie opinii konsumentw, ktrzy swoj wiedz mog upowszechnia dziki coraz wikszej liczbie portali i forw internetowych. Bdzie mona obserwowa zjawisko konwergencji usug i produktw. Produkt stanie si nonikiem usugi (np. usuga przesyania zdj) projektujc usug, trzeba bdzie przygotowa produkt, ktry t usug udostpni. Kto, kto zaprojektuje usug, bdzie wiedzia, e trzeba przygotowa produkt, ktry t usug sprzeda lub udostpni. Wzronie znaczenie wartoci dodanej do produktw i usug. Dua konkurencyjno produktw/usug wymusi zdobywanie klienta poprzez dostarczanie usug dodatkowych, np. instalacja urzdzenia w samochodzie, informujcego o awarii samochodu i miejscu jego pobytu jako dodatek do pakietu ubezpieczeniowego). Dziki nowym technologiom i zmianie organizacji ycia, sfera prywatna i sfera pracy bd si przenikay. Praca w duej mierze bdzie miaa charakter zdalny, wic zmniejsz si powierzchnie biurowe. Nie bd projektowane oddzielne meble do biur, oddzielne do domu, tylko takie, ktre cz w sobie obie funkcje dziki temu obni si koszty produkcji. Wzronie rola miasta w zagospodarowaniu miejsc, gdzie bdzie mona pracowa, np. w parku lub kawiarni. Nastpi dostosowanie wzornictwa do rnych potrzeb i kultur (rwnie do kultur napywajcych do Polski imigrantw).
To s trendy konsumenckie. One potem przekadaj si na trendy wzornicze, a trendy wzornicze na okrelone brane i korzyci biznesowe w okrelonych branach. Zrozumienie, jak trendy konsumenckie przenosz si na trendy wzornicze, to jest wysza szkoa jazdy. To konkretna umiejtno, ktrej cz osb po prostu nie ma. Wikszo jej nie ma. (Beata Bochiska, prezes IWP).

Konsument przyszoci bdzie bardziej wyedukowany, bdzie mia coraz wikszy dostp do informacji. Jego wyborami nie bdzie kierowaa tylko cena, ale take dodatkowe wartoci produktu lub usugi, w tym zaspokajajce jego potrzeby wzornictwo. W przypadku realizacji pozytywnego scenariusza klient bdzie w stanie ponie wysze koszty, aby otrzyma dobrze zaprojektowany produkt. Trzydzieci lat temu prognozy Tofflera byy rewolucyjne. Obecnie take powstaje wiele prognoz na temat tego, jak technologie bd coraz bardziej ingeroway w codzienne funkcjonowanie (np. zarzdzanie miastami). Wedug agencji reklamowej JWT, najbardziej wyranym trendem konsumenckim jest teraz:

92

eat, pray, tech (jedz, mdl si i korzystaj z technologii)31). Nowe rozwizania technologiczne staj si czci kolejnych dziedzin ycia (zdrowia urzdzenia przenone z dostpem do Internetu; elektroniczna rozrywka; e-booki). Futurolodzy, ale take inynierowie, projektanci i specjalici od marketingu, pracuj nad coraz nowszymi rozwizaniami, np. moliwoci ledzenia osb i proponowania im promocji w przypadku przebywania w pobliu sklepu (geolokalizacja), urzdzeniami rejestrujcymi ycie bez naszego udziau (np. aparatami fotograficznymi dla osb z chorob Alzheimera), nonikami reklamowymi reagujcymi na ruch gaek ocznych czy nad poszerzaniem wiata realnego o elementy wirtualne (technologia Augment Reality AR). Coraz czciej pojawia si idea osobistych fabrykatorw urzdze, ktre pomagaj wytworzy dowolne podzespoy na podstawie wzorw opracowanych w komputerze osobistym. Pozwala to na przygotowywanie produktw, ktrymi nie zainteresuje si dua firma, lub takich, ktre nie s opacalne dla biznesu. Moe by to szczeglnie istotne dla najbiedniejszych terenw wiata, pozbawionych innych moliwoci zaspokajania potrzeb (np. urzdzenia do kontroli jakoci wody). Takie Fab Laby mog by wykorzystywane take w szkoach obecne pokolenie wchodzce w dorose ycie nie jest ju w stanie funkcjonowa bez technologii bez dostpu do sieci i wielu elektronicznych urzdze. Bdzie nastpowa nieuchronny postp technologiczny wykorzystywany w wielu dziedzinach ycia w medycynie (np. rne rodzaje implantw), w sferze publicznej (zarzdzanie miastem w czasie rzeczywistym, usugi tworzone samodzielnie przez mieszkacw, elektryczne samochody), w domu (zdalne sterowanie urzdzeniami, inteligentne domy, architektura emocjonalna domy z wieloma czujnikami, architektura odpowiadajca na zachowania i emocje uytkownikw. Niezalenie od tego, czy bdziemy obserwowa cigy postp technologiczny, czy te przesyt technologiami spowoduje powrt do natury, rola wzornictwa i projektantw bdzie wzrastaa ze wzgldu na wzrost wiadomoci producentw (budowanie przewagi konkurencyjnej przez wzornictwo), na ograniczone zasoby, na moliwoci wykorzystywania rnorodnych materiaw. A przede wszystkim ze wzgldu na coraz bardziej sprecyzowane potrzeby konsumentw. Przewidywania futurologw dotyczce zakresu stosowania najnowoczeniejszych rozwiza potwierdzaj take to, e wszystkie sfery ycia bd si coraz bardziej przenikay, a optymalne zaprojektowanie otoczenia w tych sferach bdzie wyzwaniem dla projektantw.
31) Za: N. Hatalska, Raport z teraniejszoci, Cywilizacja 2.0, , op.cit., s. 53.

93

wiat docenia znaczenie wzornictwa i rol projektantw, w Polsce natomiast, mimo wzrostu znaczenia wzornictwa, nie odkryto jeszcze jego penego potencjau. Niektrym cigle kojarzy si tylko z wskim kontekstem stylu, a przecie obszary dziaa projektantw s praktycznie nieograniczone. Warto zatrzyma si chwil na obszarze, z ktrym wzornictwo si nie kojarzy na wsi. Konsument wiejski, ale take ten nowy wiejsko-miejski, rwnie przedsibiorca z gospodarstwem rolnym, ma coraz wiksze oczekiwania chce lepszego ycia, odpowiedniej infrastruktury i dostpu do usug. To ogromne wyzwanie i moliwoci dla projektowania. Z drugiej strony, badanie Delphi pokazao, e zmiany zachodzce na wsi nie bd miay wpywu na wzornictwo. Moe to wiadczy wanie o braku wiadomoci dotyczcej roli wzornictwa i moliwoci wykorzystania pracy projektantw. Wydaje si wic, e niezbdna jest edukacja wielu grup spoecznych politykw, decydentw, samorzdowcw, przedsibiorcw, ale take modziey, pokazujca nie tylko rol wzornictwa, ale przede wszystkim przykady pracy projektantw w odniesieniu do rnych bran i obszarw. Warto take zaktywizowa polskich projektantw, czsto tych, ktrzy wiksze sukcesy odnosz za granic, w sferach o najwikszym potencjale, ktry czasem nie jest jeszcze dostrzegany przez ekspertw. Wane bdzie bowiem ksztatowanie otoczenia, wasnego rodowiska, ale take tworzenie kultury materialnej. Projektanci mog tworzy przyszo najwaniejsz cech dobrego wzornictwa jest innowacyjno32).

32) Wzornictwo, jakie mamy, wzornictwo, jakiego potrzebujemy, Design PL 2007.

94

Rekomendacje przygotowane w Instytucie Wzornictwa Przemysowego

1. Rekomendacje dla instytucji publicznych, podejmujcych dziaania dla rozwoju innowacyjnoci gospodarki oraz organizacji otoczenia biznesu a) Opracowywanie systematycznych prognoz trendw i potrzeb konsumenckich w kontekcie ich wpywu na wzornictwo produktw i usug. Wyniki tych bada winny by udostpniane projektantom, przedsibiorcom oraz instytucjom doradczym i naukowym, co uatwi opracowywanie celnych, dugoletnich strategii biznesowych i wpynie pozytywnie na sukcesy rynkowe krajowych firm. b) Udostpnienie zrnicowanych narzdzi wsparcia finansowego i doradczego dla projektw zwizanych z opracowywaniem branowych i oglnorynkowych prognoz trendw i potrzeb konsumenckich. Dofinansowywanie takich dziaa (szczeglnie jeeli firma dokonuje takich bada po raz pierwszy) uwiadomi przedsibiorcom i projektantom, jakie s z tym zwizane korzyci. c) Uruchamianie i wspieranie zrnicowanych dziaa edukacyjnych (studia podyplomowe, szkolenia, warsztaty, e-learning, konferencje, wystawy itp.), ktre pozwol zainteresowanym zrozumie, w jaki sposb zmiany otoczenia, trendw i potrzeb konsumenckich wpywaj na wzornictwo produktw i usug. Wedug bada, w przyszoci szybko bdzie wzrastao zapotrzebowanie na tzw. just in time learning, czyli szybki dostp do praktycznej wiedzy i umiejtnoci. d) Systematyczne przystosowywanie sposobu wiadczenia usug publicznych do zmieniajcych si trendw i potrzeb konsumenckich. Zgodnie z powysz prognoz, w najbliszych latach wane bdzie przede wszystkim uwzgldnienie wartoci ekologicznych, postpujcej wirtualizacji ycia i nowych moliwoci technologicznych. e) Wspieranie midzynarodowej wsppracy specjalistycznych orodkw (w tym naukowych) w celu doskonalenia narzdzi prognozowania trendw i potrzeb konsumenckich.

2. Rekomendacje dla przedsibiorcw i dostawcw usug projektowych a) Podejmowanie systematycznych dziaa majcych na celu poznanie przyszych trendw i potrzeb konsumenckich (np. poprzez zamawianie eksperckich analiz bd korzystanie z profesjonalnych narzdzi oraz doradztwa).

95

Pozwoli to na opracowywanie produktw, usug i strategii biznesowych lepiej dostosowanych do sytuacji rynkowej. b) Korzystanie z rosncej oferty edukacyjnej w zakresie wpywu zmian trendw i potrzeb konsumenckich na wzornictwo produktw i usug. Dziki temu przedsibiorcy i projektanci stan si bardziej elastyczni i bd atwiej dostosowywa swoje dziaania do zmieniajcego si rynku. c) Wczanie przyszych uytkownikw produktw i usug oraz specjalistw z rnych dziedzin (socjologia, badania etnograficzne, prognozowanie trendw, ergonomia, usability itp.) w proces projektowy. d) Wane bdzie uwzgldnianie dodatkowych usug ju w procesie projektowania produktw, zwikszy to warto dodan i bdzie miao wpyw na wzrost sprzeday. e) Uwzgldnianie w procesach projektowych produktw i usug oraz podczas tworzenia wieloletnich strategii biznesowych najwaniejszych nurtw, ktre bd miay wpyw na potrzeby konsumentw i w konsekwencji na wzornictwo. Zgodnie z powysz prognoz, w najbliszych latach wane bdzie przede wszystkim uwzgldnienie takich wartoci, jak: ekologia, wirtualizacja ycia, nowe moliwoci technologiczne czy indywidualizacja oferty. f) Przystosowywanie biur i sfery pracy do potrzeb klasy kreatywnej (wirtualne biuro, sfery odpoczynku, przestrzenie kreatywne itp.).

96

Eksperci uczestniczcy w projekcie

Wywiady indywidualne zostay przeprowadzone z nastpujcymi osobami:

Beat Bochisk, prezes IWP

prof. Magorzat Duczkowsk-Piaseck (rolnictwo, fundusze strukturalne) prof. Ireneuszem Krzemiskim (socjologia) prof. Ireneuszem Biaeckim (edukacja) prof. Krzysztofem Meissnerem (nauka) prof. Witoldem Orowskim (ekonomia) prof. Jerzym Ginalskim (wzornictwo) dr Iren Kleniewsk (stosunki naukowo-spoeczne) dr Ann Ostrowsk (antropologia kultury) prezydentem Wrocawia Rafaem Dutkiewiczem (samorzd)

W panelach eksperckich wzili udzia: 1. Sfera praca/strefa publiczna

Tomasz Perkowski (Fundacja na rzecz Nauki Polskiej) Kuba Karliski (INNOVATIKA) Mariusz Turski (Akademickie Inkubatory Przedsibiorczoci) Micha Olszewski (Dyrektor Biura Funduszy Europejskich) Maciej Zderkiewicz (e-learning.pl)
prof. Sawomir Gzell (Wydzia Architektury Politechniki Warszawskiej)

Jerzy Nagrski (telekomunikacja) Luiza Marklowska (produkcja filmw i programw telewizyjnych TVP) Wiesaw Wyszogrodzki (bankowo, informatyka, NBP)

97

2. Sfera dom/czas wolny

Piotr Jaboski (gry komputerowe)

Sylwester Nowicki (architekt) Szeliga (kierownik ds. rozwoju i niezawodnoci produktw, Zelmer)

Mirosaw

Piotr Majewski (kulturoznawca, SWPS) Daniel Zieliski (projektant wzornictwa przemysowego, ASP) Marek Gruchaa (kierownik ds. rozwoju urzdze sanitarnych, KOO) Adam Sobolewski (materiay wykoczeniowe wntrz)
W panelu koczcym, podsumowujcym badanie, uczestniczyli:

prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka (rolnictwo, fundusze strukturalne) prof. Krzysztof Meissner (nauka) prof. Ireneusz Biaecki (edukacja) dr Tomasz Perkowski (Fundacja na rzecz Nauki Polskiej)

Maciej Zderkiewicz (e-learning.pl) Piotr Jaboski (gry komputerowe)

Sylwester Nowicki (architekt)

Wiesaw Wyszogrodzki (bankowo, informatyka, NBP)

98

Wybrane pozycje bibliograficzne

Aktywno Polakw w organizacjach obywatelskich w latach 19982010, komunikat z bada, CBOS, BS/16/2010. Aktywno spoeczna Polakw, komunikat z bada, CBOS, BS/10/2010. Magorzata Bogunia-Borowska, Marta leboda, Globalizacja i konsumpcja. Dwa dylematy wspczesnoci, Krakw, Universitas 2003. Magorzata Bombol, Bogdan Mrz, Nowe trendy w konsumpcji a zachowania polskich konsumentw [w:] Genowefa Sobczyk (red. nauk.), Wspczesny marketing. Trendy, dziaania, Warszawa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 2008, s. 151158. Budety gospodarstw domowych w 2008 r., Gwny Urzd Statystyczny, Departament Pracy i Warunkw ycia, Warszawa 2009. Cele i denia yciowe Polakw, komunikat z bada, CBOS, BS/69/2009. Cyberchondria, czyli sie rdem chorb, http://antyweb.pl/cyberchondria-czyli-sieczrodlem-chorob/ [27.11.2008]. Dobroczynno w Polsce, komunikat z bada, CBOS, BS/15/2010. Dwie dekady przemian religijnoci w Polsce, komunikat z bada, CBOS, BS/120/2009. Jan Herbst, Marta Gumkowska, 3W: Warto Wiedzie Wicej. Badania organizacji pozarzdowych: Wolontariat, filantropia i 1% raport z bada 2006, Stowarzyszenie Klon/Jawor 2007. Magorzata Kosicka-Dbska, Jerzy Dbski, ywno zmodyfikowana genetycznie bariery i moliwoci rozwoju w opinii respondentw [w:] Roczniki Naukowe, t. X, z. 1, 2008, Warszawa, Stowarzyszenie Ekonomistw Rolnictwa i Agrobiznesu 2010. Sylwester Makarski, Pochodzenie produktu a decyzje nabywcze konsumentw [w:] Genowefa Sobczyk (red. nauk.), Wspczesny marketing. Trendy, dziaania, Warszawa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 2008, s. 338345. Moderatorzy o kryzysie rok pniej. W poszukiwaniu trendw. Materiay konferencyjne, Konferencja PTBRiO Konsument 2010, opr. Arek Wdkowski, Artur Nierychlewski. Moralno Polakw po dwudziestu latach przemian, komunikat z bada, CBOS, BS/40/2009. John Neisbitt, Megatrendy, Warszawa, Zysk i S-ka 1997. Wanda Patrzaek, Wzory konsumpcji w strukturze lokalnej a proces globalizacji [w:] Genowefa Sobczyk (red. nauk.), Wspczesny marketing. Trendy, dziaania, Warszawa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 2008, s. 166170. Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski w latach 20002009, Gwny Urzd Statystyczny, materia na konferencj prasow w dn. 28. 01. 2010.

99

Faith Popcorn, Lys Marigold, Clicking, Harper Business 1992. Faith Popcorn, The Popcorn Report, Harper Business 1992. Praca a obowizki rodzinne 2005, Gwny Urzd Statystyczny, Departament Statystyki Spoecznej, Warszawa 2006. Predictions from Faith Popcorns Brain Reserve, 2010 The Year of Lo-Co (Local Cocooning), December 2009. Izabela Sowa, Nowe zjawiska i tendencje w zachowaniu modziey po integracji z Uni Europejsk [w:] Genowefa Sobczyk (red. nauk.), Wspczesny marketing. Trendy, dziaania, Warszawa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 2008, s. 201207. Stan zdrowia ludnoci Polski w 2004 r., Gwny Urzd Statystyczny, Departament Statystyki Spoecznej, Warszawa 2006. Leszek Talko, Przyjdzie do mnie facet w czerni, Magazyn Gazety Wyborczej nr 37, s. 611, 2000. Wiara i religijno Polakw dwadziecia lat po rozpoczciu przemian ustrojowych, komunikat z bada, CBOS, BS/34/2009. Lucyna Witek, Produkty ekologiczne w wiadomoci konsumenta [w:] Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Nr 249, Zarzdzanie i Marketing, z. 13, Rzeszw 2008, s. 509518. Beata Zatwarnicka-Madura, Nowe trendy w zachowaniach konsumentw, ze szczeglnym uwzgldnieniem segmentu kobiet [w:] Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Nr 249, Zarzdzanie i Marketing, z. 13, Rzeszw 2008, s. 519524. Zdrowie i zdrowy styl ycia w Polsce, komunikat z bada, CBOS, K/138/2007. Jolanta Zraek, Ekologizacja jako przejaw nowych trendw w konsumpcji [w:] Genowefa Sobczyk (red. nauk.), Wspczesny marketing. Trendy, dziaania, Warszawa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 2008, s. 159165.

R E P O RT

Th e C o n s u m er o f t h e Fu t ur e dir e c t io n s in t h e d evelop ment o f in d u s t r ial d e s ign in Pol an d u nt il 2 0 3 0

The Consumer of the Future directions in the development of industrial design in Poland until 2030 Study Report prepared in collaboration with SMG/KRC Poland Media SA Technical and linguistic editor: Agnieszka Jdrzejczak-Sprycha Copyright by Instytut Wzornictwa Przemysowego, Warszawa 2011 Institute of Industrial Design co. Ltd witojerska Street 5/7 00-236 Warsaw, Poland Tel. +48 22 860 00 66 fax +48 22 831 64 78 e-mail: iwp@iwp.com.pl http://www.iwp.com.pl ISBN 978-83-930077-4-5 Graphic design, typesetting and layout: Zdanowicz & Pawrowski Print and binding: Dasker The report published within the Design Your Profit project co-funded by the European Regional Development Fund within the Innovative Economy Operational Programme Free copy

R EP O RT

The Consumer of the Future directions in the development of industrial design in Poland until 2030

Warsaw 2011

Table of contents

Introduction Methodology and general description of the study Abstract 1. Design in Poland 1.1. From a safety pin to the railway engine the role of design and the designer 1.2. The importance of industrial design for Polish companies 1.3. Phenomena affecting contemporary design trends 2. Contemporary Polish consumers and their surroundings 2.1. PEST analysis factors affecting the behaviour of Polish consumers 2.2. The SWOT analysis in areas affecting consumer behaviour 3. The Polish consumer and design of the future 3.1. Phenomena which are going to influence the consumer of the future 3.2. Priorities for the consumer of the future 3.3. Expert evaluation of consumer trends and opportunities for design development Main conclusions from the study Recommendations prepared at the Institute of Industrial Design 1. Recommendations for public institutions undertaking activity for the development of innovative economy and business-surrounding organisations 2. Recommendations for entrepreneurs and providers of design services Experts participating in the project Selected bibliographic items

10 12 16 18 18 20 22 28 28 39 52 52 61 67 90 94 94 94 96 98

Index of diagrams

Diagram 1 Diagram 2

| Number of design management students in Poland in the years 2008-2011 | Dynamics of the percentage share of the population of Poles according to earnings in the years 2005-2010 | Basic equipment in households | Luxury equipment in households | Assessment of the value of education by young people | Changes in the percentage share among office workers in Poland in the years 1998-2010 | Changes in the percentage share among various occupational groups (owners of private companies, services workers, farmers and labourers) in Poland in the years 1998-2010 | Results of expert qualitative study pertaining to thesis 1 | Results of expert qualitative study pertaining to thesis 2 | Results of expert qualitative study pertaining to thesis 3 | Results of expert qualitative study pertaining to thesis 4 | Results of expert qualitative study pertaining to thesis 5 | Results of expert qualitative study pertaining to thesis 6 | Results of expert qualitative study pertaining to thesis 7 | Results of expert qualitative study pertaining to thesis 8 | Results of expert qualitative study pertaining to thesis 9 | Results of expert qualitative study pertaining to thesis 10 | Results of expert qualitative study pertaining to thesis 11 | Results of expert qualitative study pertaining to thesis 12 | Results of expert qualitative study pertaining to thesis 13 | Results of expert qualitative study pertaining to thesis 14 | Results of expert qualitative study pertaining to thesis 15 | Ranking of theses in order of importance | Ranking of theses in order of influence on industrial design

20 31 31 32 34 35

Diagram 3 Diagram 4 Diagram 5 Diagram 6

Diagram 7

35 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 86 87

Diagram 8 Diagram 9

Diagram 10 Diagram 11 Diagram 12 Diagram 13 Diagram 14 Diagram 15 Diagram 16 Diagram 17 Diagram 18 Diagram 19 Diagram 20 Diagram 21 Diagram 22 Diagram 23 Diagram 24

Index of tables

Table 1 Table 2 Table 3 Table 4 Table 5 Table 6 Table 7 Table 8

| | | | | | | |

Change of purposes of Internet use by Poles in the years 2005 and 2010 SWOT analysis of economic conditions in Poland SWOT analysis of social and demographic conditions in Poland SWOT analysis of agricultural conditions in Poland SWOT analysis of the operation of structural funds in Poland SWOT analysis of educational conditions in Poland SWOT analysis of conditions for the development of science in Poland List of theses under analysis in the expert study

36 40 41 43 45 46 48 85

Consumer of the Future Foreword

Iwona Palczewska, Ph.D., Instytut Wzornictwa Przemysowego

Nobody in the world thinks as much about the future as entrepreneurs and designers. For entrepreneurs, strategic planning and development of their companys offer is a prerequisite for business success while for designers, being ahead of times and the ability to predict design trends inspire their creativity. It is the objective of both of these professional groups to be a step ahead of the competition. However, the answer to the question where this step should be directed is not straightforward. To put it simply, knowledge about two elements is necessary: how the material world (technologies, design trends) and people consumers will look. Did manufacturers of chocolate bars use to think about the strategy for competing with mobile phones? And they do now. Not because they did not use to be any phones in the past, but because the values consumer use have changed. Research shows that teenagers spend less on sweets as they use their pocket money to add credit to their mobile phones and to send text messages. Until recently, the economic criterion was the most commonly used criterion of customer segmentation. But today, rushed eaters of cheap fast food on weekdays turn into demanding buyers of the most sophisticated products at the weekends and they will spend long hours preparing fancy exotic dishes for their friends and, in addition, their kitchens boast high-end appliances. This report is an attempt to look at the conditions under which Polish business will be operating in 20 years time from the consumers perspective. 20 years is both a long time and a short time. This is a period shorter than one whole generation. However, considering the rate of development of todays civilization this is an epoch. It is enough to look back and see how Poland look 20 years ago. We did not have the Internet. The inflation rate was 600%. The Optimus company owned by Roman Kluska was beginning to assemble made-at-home computers but already in 1994 it was listed on the Stock Exchange. Following the grunge trend we wore checked flannel shirts. And abroad, the Hitachi company presented a prototype of the LCD screen with 10 diagonal at the Funkausstellung exhibition in Berlin. Its price was to range from USD 1400-2000. The world is gathering speed. Before Bells phone became common, 50 years had passed, the mobile phone needed 7 years and at present social network media like Facebook become popular over a period of 2-3 years.

Only detailed analysis of trends and conditions of market phenomena allows for creating a concept of an innovative product being ahead of its time which is a perfect answer to consumer needs. It is even more difficult to predict phenomena conditioned by the human factor which result from the consumers motivation, such as the cross-industry competition mentioned above or disappearance of boundaries between consumer segments which used to be clearly divided. Analyses of the market, competition or technological foresights will not answer the question what consumers of the future will look like, what their lifestyle will be like, what values they will use and what choices they will make as regards products and services, and it is consumers who are the driving force before new market phenomena. To get to know them, it is necessary to conduct a comprehensive analysis of conditions in which future consumers will live economic, demographic, social, psychological conditions, etc. It is not enough to follow present-day occurrences, it is necessary to go further and predict the future. Even the shortest response time or the shortest implementation time will not make it possible to keep up with the competition, which is why we knowledge about conditions which will shape the consumer of the future the recipient and user of the market offer of future enterprises. I hope that this report will become a source of this knowledge as it constitutes a synthesis of the opinions of distinguished experts from key areas in which the economic future is shaped.

10

Introduction
According to Alvin Toffler, an American futurologist, there are three stages of civilisation development, which he compares to waves: the first one the agrarian wave was connected with the appearance of inventions and a settled lifestyle approximately 10 thousand years ago, the next one the industrial wave was connected with the invention of the print and the steam engine and a dynamic industrial development and exploitation of natural resources. The present day, described by the futurologist many years before, is the third wave postindustrial civilisation for which information and imagination are of utmost importance and individual creativity replaces mechanical production1). Tofflers forecasts may not be impressive for the contemporary recipient as we live in a global economy, in fast-changing surroundings dominated by the latest technology and fast transfer of information. However, when we realise the time when these predictions came into being, we become aware how avant-garde they were at that time. In the contemporary world of dynamic changes affecting all areas of human life work, health, rest, place of residence, the needs and behaviours of technology change as quickly as the technologies themselves, and the users frequently become their creators. According to Richard Florida, an American scientist, technology, talent and tolerance are the basis for understanding the current economic situation and at the same time, these elements are necessary for its development. The appearance of new technological solutions is connected with creative and talented individuals. It turns out that regions, in which societies are open to novelty, to otherness and to other cultures, develop the fastest. According to the author of this notion, the creative class includes people whose work consists in creative problem solving and looking for innovative solutions. In the era of the Internet, everybody can create the reality and influence other people or can participate in the creation of new products. Therefore, the world belongs to ever more demanding consumers who are fully aware of their needs.

1) According to Warcho M., Architektura trzeciej fali, Cywilizacja 2.0. wiat po rewolucji informatycznej [Third wave architecture, Civilization 2.0, The world after information revolution], Polityka, Special Edition, 8/2011, p. 43.

11

The most important thing is to be able to predict what direction consumers are headed and go there before them says Philip Kotler 2), a marketing guru. It may seem that it is easier now to predict buyers behaviour on the market now (the Internet, access to information), but, on the other hand, changes occur so fast that trends are often difficult to analyse. Until recently, it was thought that consumer trends and typologies (segmentations) remained valid for approx. 5 years. At present, such studies guarantee validity for no longer than 2 years. This means that in the years to come, manufacturers and service providers will be more and more interested in researching future consumer preferences (both in the short and long term), which will make it possible to define strategies in a more accurate way.

2) Kotler Ph., Marketing, Prentice Hall, Rebis, Pozna 2005, p. 182.

12

Methodology and general description of the study

This report has been ordered by the Institute of Industrial Design within the Design Your Profit project. Design Your Profit is a three-year programme (01/09/2008 30/12/2011). It is implemented in accordance with Priority Axis 5 Diffusion of innovation, Activity 5.2., aimed at supporting the business environment institution (IWP) in providing pro-innovative services and their network with supraregional importance. The Operational Programme Innovative Economy 2007-2013 (OP IE) is one of the six national programmes of the National Strategic Reference Framework financed by EU funds. It is a programme targeted primarily at entrepreneurs, who intend to implement innovative projects connected with research and development, modern technologies, investments of high economic importance or implementation and application of IT and communications technologies. In this publication, possible scenarios describing the consumer of the future in Poland the consumer of 2030 are presented on the basis of data and research as well as expert opinions. Performing analyses against the background of the issues and importance of design was an important component of the study. The foresight project, The Polish Consumer of 2030 was aimed at researching the competences, needs and effectiveness in the use of design for the consumer of the future. Detailed objectives focused on the following issues:

description of factors affecting consumer behaviour; determination of future consumer behaviour and profiles in particular areas : home and leisure; work and public sphere; examining the role and importance of design in shaping consumer behaviour and attitudes in the future; sketching prospects as regards consumer needs and behaviour in the context of selected areas, product and service categories.

Various research tools were used for the implementation of the project:

desk research concerning design in Poland; trend analysis based on consumer declarations in the Target Group Index study supplemented with data from other sources: GUS (Central Statistical Office), Polski Generalny Sonda Spoeczny (Polish General Social Survey), European Brand Trust, KPMG, blogosphere analysis and analysis of press and Internet discourse;

13

individual depth interviews (IDI) with ten experts representing various fields of knowledge; expert panels in two thematic areas: home and leisure as well as public sphere and work; political, social, economic and technological factors in the context of future consumer needs;

PEST analysis aimed at defining the situation in the environment based on

SWOT analysis aimed at identification of strengths and weaknesses as well as opportunities and threats in individual thematic areas (agriculture, education, science, structural funds) in the context of consumers and design significance; particular consumer trends;

Delphi study concerning expert opinions on the likelihood of occurrence of

building scenarios showing possible directions of events in the areas under analysis.

The conviction that the present-day world is becoming more and more complex and that it is largely determined by social and structural change was the starting point for the construction of a research scheme. As a result, old forecasting methods based on drawing conclusions about the future from past experience are becoming less and less useful. Due to the fact that future consumer behaviour cannot be predicted and strategies of action need to be prepared well in advance, it is necessary to use a research method based on confronting the predicted scenarios with alternative directions of the course of events based on confrontation with simultaneous planning of appropriate actions. The foresight method makes it easier to find such a consensus. Foresight is an action supporting strategic decision making by providing alternative scenarios, the implementation of which depends on some defined factors (e.g. introduction of specific reforms, level of social approval, etc.). The results of the foresight projects present the outcome of the work of experts and the feelings of a broad group of stakeholders. The approach described above was used also for the Polish Consumer 2030. The project was divided into the following stages:

14

Stage 1. Preparation of a report by a team of experts (the so-called desk research) on design and social and cultural conditions affecting the consumer. Stage 2. Preparation of a report concerning the description of factors, which may affect consumer behaviour in the future in the context of design in the areas under analysis. Organisational work consisting in the selection of experts for subsequent stages of the study took place simultaneously with stages 1 and 2. Stage 3. Qualitative research: expert panels and individual depth interviews (IDI). This stage was aimed at collecting opinions from stakeholders concerning the subject of the study, analysing the material collected during the two previous stages of the project, generating hypotheses to be verified during the subsequent stage of the study (the DELPHI study). This stage was also intended to generate a list of key issues, which will constitute a challenge in the area of consumer needs over the next 20 years. This task was implemented, among other things, by means of the PEST method (analysis of political, economical, social and technological factors) and SWOT methods. Stages 4 and 5 Delphi Study: The combination of the results of the previous stages and the trends, which had been analysed earlier, allowed for formulating theses, which constituted the basis for preparing the preliminary versions of scenarios. The verification of scenarios was performed indirectly by means of thesis evaluation and by answering additional questions using the Delphi method. This method consisted in conducting a survey among a selected group of anonymous experts (respondents) who could not communicate with or consult each other about it. The survey consisted of 15 theses with questions about the assessment of their validity, delivery time, barriers, effects and actions necessary for their performance. The study was divided into two stages. During the first stage, the survey was sent to 580 experts in electronic format and 166 responses were received. After a week, the survey was sent to respondents again together with statistical analysis of the results. This made it possible for the experts to confront their answers with the evaluation of other people and to arrive at a consensus between the experts, at the same time avoiding pressure or the influence of authorities. This led to narrowing down the priorities and creating a coherent picture of the development of the area under analysis. Stage 6. The summing-up panel This stage was aimed at formulating the final versions of the scenarios defining consumer behaviour in 20 years time. The scenarios are descriptions of the future or certain aspects of it, maintaining coherence and the clarity of the form, focusing on the most important issues.

15

The method of searching scenarios was adopted in this project such scenarios start from the present situation and are looking for answers to what if...? questions. Scenarios presenting logical and chronological sequences of events, assuming a definite starting point. The characteristic feature of foresight is the versatility of the approach, which is apparently manifested in the scenario description. Therefore, considerations about future consumers were conducted on the basis of a vision of the future world. The scenarios presented include the following issues: obstacles to the achievement of the proposed scenarios, conditions for the implementation of each scenario and description of the effect of the implementation of each scenario. The project involved the participation of experts representing various fields of knowledge and sectors economists, sociologists, architects, designers, financial adviser, IT specialists, cultural experts, representatives of local governments. The materials prepared were ordered and described in chapters presenting various stages of the analysis, which is rounded off with a summary and conclusions.

16

Abstract
The foresight project Consumer 2030 was aimed at examining the needs of the consumer of the future in the area of design, characterising factors affecting consumer behaviour, determining trends, future behaviour and consumer profiles. The latest technologies play a more and more important role in the modern world. The life cycle of products becoming shorter and shorter and good products are being replaced with better ones that are equipped with new features. New technologies are closely connected with economic development they predominate in knowledge-based economies (research). Therefore, innovativeness is an inseparable element of such an economy and the achievement of the greatest competitive advantage possible is necessary in a company activities. Industrial design is an answer to it and to the growing consumer needs and its role is going to gain even more importance. According to this study, two paths may occur in Poland in the future one of development and the other one of stagnation. In the case of development, consumers will be better-educated and they will be capable of determining their needs in a precise way. As a result, they will want to possess individualised products and they will want to take part in their creation. The development of new technologies and products and services connected with them will make it possible for the spheres of our life to interpenetrate the spheres of home, work and entertainment. Products using the latest solutions will strive to meet wishes, dreams and ideas of consumers. In the case of limited economic development, the role of design will also be important. In the unfavourable situation, designers will have to design functional objects at prices acceptable for the majority of consumers, which will satisfy their needs in the optimal way. This can be an even greater challenge for entrepreneurs and designers who cooperate with them than the work under economically favourable conditions. Regardless of the scenario development or stagnation the role of designers will consist in optimal use of natural resources and creation of environmentally friendly products. The project was implemented using the foresight method. Also, individual interview techniques, expert panels, SWOT S and PEST analyses as well as trend analyses were used.

Design in Poland

1.

18

1. Design in Poland
1.1. From a safety pin to the railway engine the role of design and the designer Since the year 1989, when free market principles were re-introduced in Poland, competition has been a widespread phenomenon. It does not only make entrepreneurs more active and enable them modernise their equipment, but it also leads them to look for new technological and aesthetic solutions for their products. After an era of lack of products, a limited number of brands when advertising was not needed, the number of available products increased abruptly in the 1990s, everything from the West became fashionable and the effectiveness of commercials astounded representatives of international corporations, recording a fast increase in sales. Designing has always been an inseparable part of product creation, but the consumer especially during times when basic products are scarce does not always pay attention and appreciate the meaning of design. At present, the consumer begins to appreciate not only what can be seen (the style), but also the invisible (the technology and ergonomics). Consumers pay more and more attention to product quality, so manufacturers begin to appreciate the role of a designer. This role results directly from the area connected with this kind of activity. Design, according to the International Council of Societies of Industrial Design (ICSID), is a creative activity, aimed at defining multi-aspectual features of objects, processes, services and their entire groups in the full cycle of existences. Therefore, design constitutes the main factor both in the innovative humanisation of technology and in the cultural and economic exchange3). The role of industrial designers is becoming more and more important. In an analysis, it is necessary to distinguish between objects with a less complicated structure and technology, but with an unnecessarily simple form (ceramics, pots, toys, cutlery, dishes, linen, beds, cupboards, simple pieces of furniture, windows and doors) and those requiring teamwork on the part of specialised designers, engineers and technologists. Trains, cars, aircraft, yachts, ships, TV sets, computers, mobile phones, household appliances, or machines for manufacturing other objects are not created by one, or even the most capable and educated,
3) http://www.icsid.org/about/about/articles31.htm [available on 30.10.2008], according to Bochiska B., Palczewska I., Diagnoza stanu wzornictwa [Diagnosis of design condition], A report ordered by the Ministry of Culture and National Heritage, as one of repots on the condition of the culture, Ministry of Culture and National Heritage, Warsaw, November 2008, p. 5.

19

designer. Fast development of technology, modern production capabilities, motivate designers and in order to create a modern product with high usability value, specialists from various fields must cooperate closely. They are frequently employed by international design studios operating worldwide. They remain anonymous as the final effect (the finished product) has numerous outstanding authors. As a result, few names of designers of complex objects are known to the broader public. On the other hand, it is quite a frequent phenomenon that designing simple objects, which do not require the use of the latest technologies, gives more fame and popularity to their authors. Fashion designers are an extreme example here from Coco Chanel to our countryman, Maciej Zie. The names of authors designing for Allesi or Rosenthal are also popular. Stars of the previous and the present century, such as Philippe Starck, Alvar Aalto, Ettore Sottas, Walter Gropius, Frank Gary, Mies van der Rohe, cannot be omitted. This group includes the greatest designers, who gained worldwide fame owing to the reputation of the company they designed for. It is very difficult for other designers working on their own to become successful in this profession. Therefore, the formation of small design teams is an alternative solution in this case and such teams are more and more numerous in Poland, for example Ergo Design, Triada Design, NC Art., Towarzystwo Projektowe, Inno Projekt, NPD, Wierszyowski i projektanci, Marad, Moho, Malafor, Puff-buff, Autorskie Studio Projektowe Chrcielewski, Wodarczyk or the team established at the Wrocaaw Academy of Fine Arts (Wodzimierz Dolatowski, Agata Danielak- Kujda, Jan Kukua). The best-known designers, who work on their own, include Daniel Zieliski, Andrzej Soba (furniture design), Tomasz Augustyniak (received the title of the designer of the year 2010)4), Piotr Kuchciski, Renata Kalarus (sofa Loft, Noti 2007), Marek Cecua and Bogdan Kosek, Maciek Jurkowski (Amore Mio lamp). There are 5 to 7 thousand designers in Poland (industrial design, interior design and graphic design), 90% of whom work independently or for external design companies , and approx. 10% have full-time employment at companies (according to Wzornictwo w Polsce dzisiaj5)). The number of professionally active industrial designers in Poland is estimated at approx. 300 persons and there exist approx. 10 companies design studios employing less than twenty persons6).

4) The Designer of the Year title is an award of the President of the Institute of Industrial Design. The Designer of the Year title is awarded every year to the designer, who consistently creates the image of Polish design, both by their own design activities in Poland and for global brands, as well as by means of social actions for the designer profession. 5) http://www.spfp.diz.pl/wzornictwodzisiaj.pdf [09.03.2011] 6) C. Frejlich, Subiektywny raport o stanie polskiego wzornictwa [A subjective report on the condition of Polish design], 2+3D, July 2010

20

Education in the area of broadly understood design is developing. The masters degree in design is awarded to approx. 440 persons, and the bachelors degree to approx. 3207). The number of persons interested in majoring in design management is increasing rapidly and the educational offer in this area is being extended. At present, over 100 persons are in the course of postgraduate design management studies at 3 locations in Poland: in Warsaw, where the studies are organised by the Institute of Industrial Design and the Warsaw School of Economics; in Pozna, at the School of Humanities and Journalism and in d, at the School of Art and Design.
Diagram 1

Number of design management students in Poland in the years 2008-2011

2008/2009 IWP&SGH (Warszawa) 2009/2010 IWP&SGH (Warszawa), WSNHiD (Pozna) 2010/2011 IWP&SGH (Warszawa), WSNHiD (Pozna), WSSiP (d) 0 20 40 60 80 100 120

Source: Own Survey

It is also worth emphasising that elements of design management also appear at various conferences, courses and workshops organised in Poland. Workshops for entrepreneurs and designers organised by the Institute of Industrial Design within the Design Your Profit project. During these workshops, entrepreneurs and designers learn, among other things, how to manage a design team and the process of a new design product development. The interest in the workshops is enormous they were completed with a positive result by 1418 persons from the end of 2009 to August 2011 (participation in at least 80% classes).8)

1.2. The importance of industrial design for Polish companies On the basis of research performed by the Institute of Industrial Design in the years 2009 and 2010, a study entitled The state of implementation of industrial design in Polish manufacturing sectors. The study encompassed over 280 companies representing 7 sectors. Over 1/3 of the respondents appreciated the fact that design has at least a considerable influence on the increase of the turnover;

7) Data according to the report of the Association of Industrial Forms Designers ordered by BEDA (The Bureau of European Design Associations) of 2009 8) Data of the Institute of Industrial Design

21

for 76% of enterprises, design was essential or important in the development of new products; for 51%, the use of design to a large extent affected the improvement in consumer satisfaction, and 44% noticed that competitiveness increased owing to design. On the other hand, it turned out that only 19% of companies performs market research to minimise the risk during the development of a new product and as few as 21% of the respondents thought the influence of design on increased exports was significant9). Considerable differentiation was revealed in individual sectors. The largest number of new products over 50 in a period of 3 years is developed in the sector connected with furniture and interior decoration 22% of companies. It is followed by lighting (21%), glass and ceramics (16%), and clothing, textiles and footwear (15%)10). Large companies representing well-known brands in Poland, which cooperate with designers, include, among other things, Amica, Zelmer, MPM, Niewiadw (household appliances), Noti, Mikomax, Nowy Styl, ProfiM, Noti, Balma, VOX (furniture). Despite undoubted progress in the establishment of design companies and freelancer activity, their number is definitely insufficient. Good professional preparation and involvement of designers will not bring satisfactory effects without support on the part of governmental institutions responsible for the countrys economic development. Creating opportunities for internship for design graduates, subsidising design companies and universities, and providing them with better, and at the same time, more expensive equipment (according to the Association of Industrial Forms Designers). In popular terms, design is associated with art. But, as mentioned above design is also technology and ergonomics. Decision-makers begin to notice the great importance of design for economic development. Innovativeness and competitiveness increase not only domestically, but also in the markets which we want to conquer. Constant development and use of knowledge from the broadly understood area of design by manufacturers is important. The use of design pays off. Its role is beginning to be appreciated by ministries involved in Polands economic development from culture, economy (the Innovative Economy programme), UKIE (Office of the Committee for European Integration) and the Patent Office. The activity of the Institute of Industrial Design, as a strategic industrial advisor, has gained speed.

9) Stan wdroenia wzornictwa przemysowego w polskich branach produkcyjnych [The degree of industrial design implementatio in Polish manufacturing sectors], Institute of Industrial Design, Warsaw 2011 10) Stan wdroenia wzornictwa przemysowego w polskich branach produkcyjnych [The degree of industrial design implementatio in Polish manufacturing sectors], Institute of Industrial Design, Warsaw 2011

22

Research conducted in Great Britain and Finland, Ireland and Denmark from the 1980s shows that design has a positive influence on innovativeness and competitiveness of the economy. Out of ten countries which have a leading role, as regards the competitiveness of their economies, eight are also design leaders (data of 2001: a report of the Centre of Innovation in Design Designum, Finland 2003 ). Finland ranks first and is followed by the USA, the Netherlands, Germany, Switzerland, Sweden, Great Britain, Denmark, Australia and Singapore. As can be seen, the majority of design leaders are European countries. It also should be noticed that governments of many countries support design, e.g. Great Britain with the amount of 10 million euros (APCI data Agence Pour la Creation Industrielle, Paris 2005, Paris 2005 ), the scale of support is comparable in Germany; in Denmark, it amounts to approximately 3.5 million euros , and in Sweden, to 8.2 million euros. In Finland, the support amounted to 27 million euros for four years (for the development of technology) and 5 million euros (for design), and the annual budget in Norway amounts to over 3 million euros (the IWDS conference International Workshop on Design Support Cardiff, May 2006).

1.3. Phenomena affecting contemporary design trends It appears that at such a rate of manufacturing products as it is taking place now, no uniform style is possible. There is no return to the times when the style characteristic of a given period did not apply only to art (painting, sculpture), but was transferred to other spheres of life from architecture and applied arts, to everyday objects. Modernist artists mostly focused on the formed, post-modernist artists were ironic and later, they referred to formalism. Minimalism and sparsity in the form were also popular. At present, we observe a variety of styles everything can be combined in a surprising way. The definition of eclectism has been surpassed a long time ago. The vintage style, which has recently become fashionable, is an exception here. At first, it was characteristic of the world of fashion and, with time, it was adopted by interior design. Combining the opposites, e.g. old, stylish furniture in a modern interior as well as combining old things with modern elements and equipment, is a new style. It makes it possible to reveal individualism and it frequently refers to the local tradition and at the same time, it is in harmony with the current trends. There is no room for repetitiveness in this style. Designer invention fuelled by competition on the market offers the buyer such a wealth of goods and such a variety that problems with making a choice arise.

23

However, some characteristic stylisations occur. Shapes, for example: geometric, oval (apparently, more human-friendly), colours are fashionable in a given period. All silver equipment, e.g. computers, radios, office furniture, blenders, kettles, or all are black, e.g. laptop computers, TV sets, furniture. In Peoples Poland, red objects were red mugs, red plates, cooking pots, and also red furniture. Such things go out of fashion very quickly. So what do we do with one-season hits if they are elements of permanent furnishings or things used for many years, which will not break down and do not follow the latest fashion? Is there a contradiction between the interests of consumers and manufacturers? Do we want constant changes of appearance and new, more perfect functions of commonly used objects? Are we expecting better and better individualised products, whole public spaces and services? Experts attempted to answer these questions during interviews and panel discussions. Although the level of individual income11) is on the rise, we are not a rich society yet. The needs of people to be modern and to surround with nice and fashionable objects, drive a new car or bicycle model or have a modern pram for their baby will never disappear. Moreover, they are more often identified by consumers. Innovation and all progress result from these needs. So what is the solution, if we cannot afford the latest luxuries? This is where the market and designer offer appear the effect of their cooperation. What to design? How? Who for? What needs should be satisfied? What will win individualism or mass production? Regardless of the results of analyses, of the fact whether the products are to be cheap or expensive, the role of the designer aimed at creating a product satisfying consumer needs will be of primary importance. Scientific progress results in the creation being newer, miniaturised, multifunctional objects. To find buyers, the appearance must also be tempting, apart from the information about their usability value. The multitude of functions of modern gadgets is also important. Is this value fully used? Doesnt the multifunctionality disturb the user, against the manufacturers intentions? Is it worth bearing the costs of developing and manufacturing such products? What percentage of buyers appreciates this? These are further questions concerning the consumers present and future behaviour.

11) In 2010, the total average monthy disposable income per person was at the level of appro. PLN 1193 and it was higher than the 2009 income by 4.3% in real terms. The rate of growth of the disposable income was slightly higher than last year (4.3% compared to 3.0%). GUS (Central Statistical Office), Sytuacja gospodarstw domowych w 2010 r. wwietlewynikwbadabudetwgospodarstwdomowych[Situationofhouseholdsin2010inthelightofhoushold budget survey], Warsaw, 25.05.2011

24

For example, ecologists have been appealing for years to limit the uncontrollable consumption. Opinion-forming media try to get to the common awareness of fighting to protect natural resources, to save energy, suggesting recycling as an alternative. The use of recycled materials in design and in practice is an action, which cannot go unnoticed on a global scale. Do not throw away until unbroken is also an appeal to designers to create more universal objects (as far as their appearance is concerned). Technological progress and new technologies follow their own routes. It seems that the most developed devices (computers and their accessories, new generation mobile phones) will soon reach an unimaginable level. Their wireless use already finds application, but, as experts in this area claim, touchscreens replacing keyboards and displaying images (in a bit more distant future) will be commonly placed on any surfaces (such as the tops of tables, desks and walls). Social phenomena characteristic of a given period also have a significant influence on design. For example, we have been observing a large number of single persons (both men and women) living on their own, who do not have children. Populations are shrinking. This tendency may affect design more and more, which will require a different approach to design. Some groups of goods may disappear and become replaced with other products. If somebody does not cook or eat at home very often, they do not need a big kitchen or a large number of dishes, cooking pots, cutlery or household appliances. In such smaller households, all high-tech facilities, recreational and sports equipment will play an important role as well as other things, which make it possible to fill excessive leisure time. Also, the direction of changes of womens and mens roles is worth considering. Are special versions of products for women worth developing, especially those that used to be targeted at men? A women-oriented trend appears in design. As far as functional objects which used to be intended only for men, versions adjusted for women appear. For example, women are exasperated with driving versions of cars or motorcycles intended for men. They want to have vehicles adapted to their posture and physical capabilities. And this does not apply only to vehicles. The ladies multi-functional penknife called Miss Akit is an interesting example here. Fitness equipment is certainly a new and promising sector. The development of SPA poses new challenges to manufacturers and designers. The demand, for example, for home saunas, stationary bicycles, rejuvenation capsules and many other novelties is difficult to foresee.

25

The ageing of society, a problem which is frequently quoted as a global phenomenon, may also strongly affect the structure of production. Elderly people generally do not like changes in the space around them; therefore, they will not radically change the equipment of their houses. They will rather buy things that will make their life easier. This will concern the equipment of the kitchen, bathroom, mobile beds and armchairs, hoe lifts, etc. In this group, the demand for modern electronics is much lower. The mobile phone is an example here its miniaturisation makes it more difficult for elderly people to read letters. Some groups of products need to be divided into those with global nature (cars, audio/video devices, household appliances, telephones and computers) and local nature, only connected with a specific region. International companies, which have their branches in many countries, manufacture products designed at large design studios. All manufacturers of a given brand are obliged to introduce new products. Only manufacturers of traditional objects can resist the introduction of innovation. The age of potential recipients, to whom the market offer is directed, is also very important. Young people more often succumb to fashion trends and this situation probably will not change in the future. The elderly is less susceptible to advertising and succumbs to fashion less willingly. They prefer more durable, sturdy objects and even if they are expensive, they think they are worth investing in. They choose reliable, well-known products to last a lifetime. An important question appears whether customers will prefer individualised designs or rather mass production of things and objects, which are cheaper and have a modern form, will be important. Will it be more economical for manufacturers to provide expensive and reliable products to the market or ones, which will be frequently replaced? From the states point of view, this last option is an undoubtedly beneficial situation employment in the economy increases, the trade develops, people have jobs, including industrial designers. Further questions also appear. Should only things necessary for contemporary people be manufactured due to the shrinking natural resources? Should less electric power be used, which, on the other hand, has a negative influence on societies (employment is reduced, people become poorer)? Should recycling be commonly used? Should people return to miniaturisation and modular systems (it applies to furniture and interior decoration) as a method of limiting the number of pieces of furniture manufactured? Migration of people in connection with changing jobs makes them move house often. The possibility of arranging modules of furniture in a changeable

26

configuration in accordance with the flat, which is currently occupied, can be an advantage facilitating the arrangement of a new place. The areas connected with the improvements in everyday life will probably develop dynamically, i.e. household appliances, bathroom and kitchen equipment, but new improved versions of photographic equipment will certainly be developed (further automation, lightness and small dimensions), mobile phones (even smaller, more universal). Lighting will also flourish (new generations of energy-saving light bulbs requiring new sockets) both for flats and offices. The future also looks bright for audio/video devices. Technology, especially in this case, is the driving force before a companys development. It is difficult to say what designers are going to propose to us in this sector. Currently, it seems that there is no end to new solutions. Mobile phones are an example here, they have more and more features. In case of computers, we observe the tendency to miniaturisation if they are to be portable, the recipients expect them to be smaller and smaller. The sphere of rest is undoubtedly an area which is becoming more and more important. The work is longer and more efficient, leisure time must be used in a rational way. The production of equipment for doing various sports and recreation perhaps on an unprecedented scale (mass production, not only for athletes). Designers face great responsibility to a large extent, the direction in which our civilisation is headed, depends on them. Together with IT specialists, mechanical engineers, economists, sociologists and marketing specialists they can have an influence on problems bothering the contemporary world: poverty, lack of potable water, shrinkage of natural resources. According to John Thackara (In the bubble about designing in a complex world12)), in Poland, just as in many other countries, changes concerning the understanding and application of innovation. In his opinion, we have come to a place called the point of inflection and that after forty years the moment of deep and holistic transformation has come. He thinks that it is necessary to design in a balanced way, taking into account energy deficiency and crises connected with it. He is in favour of reducing products and goods for the sake of services, of focusing on people, and not on objects, in favour of thinking about consequences before beginning to design and taking into account materials and energy in this context. He thinks that we need new ethic principles in accordance with which, it will be possible to ask the following question: will nature still be able to support life owing to my design?.

12) after: Gajl M., Wzornictwo cz. II. Trendy [Design Part II. Trends], unpublished text, Warsaw, 15.03.2011 r. p. 9.

Contemporary Polish consumers and their surroundings

2.

28

2. Contemporary Polish consumers and their surroundings

2.1. PEST analysis factors affecting the behaviour of Polish consumers Consumers, companies, their suppliers, politicians, designers the entire society functions in a specific environment. The surroundings are a set of political and legal, economic, social and cultural and technological factors (PEST) which, by mutually influencing each other, affect the behaviour of individual economic entities, institutions and individuals. Considering the behaviour of consumers of the future, their role in the market and analysing possibilities of industrial design development in this context, factors concerning various elements of surroundings present in Poland need to be shown. The condition of companies are to ensure the fulfilment of consumer needs, dreams and aspirations. Political factors Situated in Central Europe, Poland is inhabited by over 38 million people, it is a democratic country and it has been a member of the European Union since 2004. In the context of consumer behaviour and the development of design, the implementation of the Act of 30 June 2000 especially from the point of view of the manufacturer and the designer Intellectual Property Law13), which defines, among other things, the notion of industrial design and it specifies the rules of its protection. Its future shape may be affected by changes in EU legal regulations. From the point of view of activities of enterprises, principles regulate the performance of business activities, support and promote entrepreneurship. In Poland, there is freedom of conducting business activities; however, entrepreneurs complain of the bureaucratic system, inconsistent regulations which are difficult to interpret and which often may restrict them or discourage them from taking various initiatives, which are closely connected also with designing new products. However, in recent years, since 2007 (the beginning of the new EU budget perspective), significant emphasis was placed on the development of the R&D sphere, innovativeness and design. Design is supported, among other things, owing to the Operational Programme Innovative Economy, within which it is possible to fund numerous actions connected both with protection, and consulting in the area of industrial design (Stimulating R&D activity and supporting design).
13) (Dziennik Ustaw of 21 May 2001)

29

Design has also received support from the Ministry of Science and Higher Education, which, on the list of the so-called ordered majors (co-funded from the Human Capital Operational Programme) has also placed this major. Also, the first postgraduate studies Design Management were co-funded by the Minister of Science. They were organised by the Institute of Industrial Design and the Warsaw School of Economics. In recent years, the role of design seems to have been rediscovered, which is reflected by specific political and legal decisions. The role of design, showing how important its function is in the area of raising competitiveness, will affect the consumer awareness. Consumer needs can be satisfied to a larger extent, thanks to well-thought-out decisions of entrepreneurs cooperating with designers at every stage of product development. The climate for such activities seems to be getting better and better. Economic factors Polands Gross Domestic Product at the end of 2010 amounted to 725.2 billion USD14), owing to which Poland ranked 21 among the worlds largest economies, but the Gross Domestic Product calculated per 1 inhabitant amounted to 18,800 USD at the end of 201015), which gave Poland only the 65th place. However, Poland, in recent years, including also the period of crisis in the years 2007-2009, has had a faster rate of economic growth (and it is, first of all, positive) than highly developed Western European countries. The average growth of rate of the GDP in Poland in the years 2004-10 was 4.96%, while the EU-15 countries developed at a rate of 1.69% per year on average. The majority of analyses show that the Polish economy in the year 2011 will slow down (the market consensus shows that the GDP should be expected to rise by 3.7%), but still this dynamics will be higher than in Western Europe, where the forecasts mention the economic growth of 1.5%. The public debt amounting to over 50% of the GDP may raise concerns, despite the fact that it is still lower than in many EU countries. The unemployment rate at the end of February 2011 was 9.7%, which may be attributed to some economic slowdown. The lowest unemployment rate is in Wielkopolska Province (9.8%), while the higher unemployment rate occurs in the

14) CIA Factbook https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2001.html, 05.05.2011 15) CIA Factbook https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2004.html 05.05.2011

30

Warmia-Masuria Province 21.4%. The job market still has the characteristics of the so-called emerging economy. The average remuneration in the first quarter of 2011 was PLN 3.466.33 gross. In recent years, a relatively quick increase in remuneration has been observed the average pay in 2010 was higher than the average pay in 2007 by 4%16). On the one hand, the quick increase in remuneration means a higher level of affluence of society and greater purchasing power of Polish people, which one can be glad about, but, on the other hand, growing labour costs limit the competitiveness of Polish companies, which, in the long run, may have a negative effect on the economic growth rate. The structure of public expenses is not the best from the point of view of Polands developmental needs. Social transfers have the greatest share in public expenses (approximately 17% of the GDP), while the following amounts are spent on education, health protection, culture and science 4.5%; 2.3%, 0.5% i 0.6% of the GDP , respectively 17). A general increase in the average monthly disposable income in households can be observed. It was higher in real terms by 4.3% in 2010, compared to 2009. The level of average monthly expenses per person in a household in 2010 was higher in real terms by 1.0% than in 2009, and as regards consumption goods and services, it was higher in real terms by 0.9%. The real increase of expenses in 2010 was lower than in the previous year (1.0% compared to 2.2%).18). An increase in the income of households translates into the Poles buying behaviour and the higher income is accompanied by the higher satisfaction from ones material situation.

16) GUS http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1630_PLK_HTML.htm [25.05.2011] 17) GUS May Rocznik Statystyczny Polski 2010 [Central Statistical Office Polands Small Statistical Yearbook] Table 28 (274) WYDATKI BUDETU PASTWA WEDUG DZIAW [THE STATES BUDGETARY EXPENSES ACCORDING TO DEPARTMENTS] [25.05.2011] 18) http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1160_PLK_HTML.htm [25.05.2011]

31

Diagram 2

Dynamics of the percentage share of the population of Poles according to earnings in the years 2005-2010
80 70 60 50 40 30 20 10 Oct 2005Sept 2006 Oct 2006Sept 2007 Oct 2007Sept 2008 Oct 2008Sept 2009 Oct 2009Sept 2010 above PLN 2,000

up to PLN 1,600

PLN 1,6002,000

Source: TGI, waves: October 2005September 2010, Polands inhabitants aged 15+ N=178,812

Consumption expenses of households still constitute as much as 95% of all expenses. Money spent on food (25.1% of all expenses) and the costs of using flats 19.65% have the greatest share of consumer expenses. Poles spent only 7.98% of all expenses19). However, the structure of household expenses reveals two tendencies that is typical of economies with relatively fast-growing income. Firstly, the share of consumption expenses gradually decreases in relation to expenses incurred for permanent goods. Secondly, relative expenses on food are decreasing, which points to a gradual increase in societys affluence. In recent years, the greatest increase was observed in the context of goods, such as personal computers, microwave ovens, toasters and dish washers. There are no considerable differences between the city and the country as far as basic equipment is concerned.
Diagram 3

Basic equipment in households

Refrigerators Washing-machines Cookers/cooktops/ovens Audio equipment 0 20 City above 100 thousand 40 Village 60 74% 72,8% 80 100 93,8% 95% 93,9% 95,2% 90,5% 90,3%

Source: TGI

19) GUS Budetygospodarstwdomowych2009 [Central Statistical Office Householdbudgets2009] Table 16

32

However, more luxurious equipment is more rarely encountered in the country.

Diagram 4

Luxury equipment in households

Iron with steamer Electric kettle Personal computer at home Toaster Coffee maker Dish washer 0 10 26,7% 19,2% 16,2% 10,5% 20 30 Village 40 50 60 70 80 City (above 100 thousand) 59,2% 55,7% 61,6% 50,6% 46,5% 35,7% 70,7% 66,4%

Source: TGI

The countrys economic situation and the situation of single consumers will have a direct influence on the operation of the market. The change of the income structure, maintenance costs, debt and the level of savings of potential clients will affect their needs and behaviour. It is the entrepreneurs role to observe these phenomena. Social and cultural factors Poland with 38.1 million inhabitants is the 8th largest country in Europe (following Russia, Germany, Great Britain, France, Italy, Ukraine and Spain and ranks 29th in the world. Despite the fact that numerous positive features of social development can be observed, such as lifetime extension, lower mortality rates among infants, the mortality levels in Poland are still much higher than in Europe, and on average, people have a shorter lifespan than in EU countries. This situation results from health problems of society (late diagnosis of cancer, circulatory disorders), poverty, unhealthy lifestyle, educational shortcoming in the area of health and phenomena resulting from environmental pollution. Poland has found itself in an unfavourable stage of demographic development, demographic old age is becoming a more common phenomenon, the next generations are less numerous with consolidating social behaviours, such as entering into marriage late and postponing the decision about having children or

33

deciding not to have children at all. The percentage of persons having children in the age groups of 2024 and 2535 is decreasing. Central Statistical Office studies of 2009 showed that more and more Polish people treat the decision about having and brining up children as a challenge and they consider it a great responsibility. The study also showed that as many as 50% of potential parents postpone their parental plans to be able to ensure appropriate standards of living to their child and to meet the childs needs. The population forecast for the year 2035 prepared by the Central Statistical Office assumes that in subsequent years, there will be a negative birth rate, which will be largely determined by the continuation of unfavourable changes concerning the number of births and number of death ratio in urban areas. A negative birth rate has been recorded in these areas since 1999 and it is expected to grow gradually until 2035 when it reaches -123 thousand (in 2007, it amounted to -0.9 thousand.). In rural areas throughout the postwar period the birth rate has had positive values. This tendency will be kept until 2019. The subsequent years, however, will bring a larger number of deaths than births. It will increase until the end of 2035. However, it will be over two times lower than in cities (less than -50 thousand.)20). It is predicted that in 2030, Polands population will be over 36.7 million, and in 2035 less than 36 million. The age structure will also change. In 2012, persons aged 19-24 will constitute 8.3% of the population, in 2030 6.4%, the percentage of persons aged 18-44 in 2012 is 40.1%, in 2030 31.6%. The number of people aged over 65 will increase from 14.2% in 2012 to 22.3% in 2030. Approximately 61% of Polish people live in cities. In 2009, it was recorded that more people moved from the city to the country than the other way round. Generally, the internal migration index in Poland is rather low. In 2009, only just over 400 thousand people changed their place of residence, which constitutes only approx. 1.06% of society. These forecasts will affect the creation of new consumer trends and behaviour, which will make it necessary to design various products and services adapted to customers needs which will need to be provided at the right place and time. Consumer needs will also result from the level of their education.

20) Prognoza ludnoci na lata 2008-2035 [Demographic forecast for the years 2008-2035], Central Statistical Office, Department of Demographic Studies, Warsaw 2009, p. 148.

34

The level of education in Poland is rising. Although the total number of students has decreased over the past two years, the number of graduates keeps growing. Demographic changes are the cause of this situation; as a result of which, the number of university candidates decreases. People born during the demographic boom are now graduating from universities. Over 1.9 thousand persons studied in Poland in 2009. Young people generally treat education as an important value by itself, and in the next order, they think education is a way of achieving their objectives, thinking that owing to education, it is possible to be financially successful or that education will allow them to achieve a high social status. However, the fact that young people believe less and less in the power of education is somewhat disturbing: more and more people think that learning is a waste of time and that education brings few benefits. Fewer and fewer young people think that education is necessary to achieve financial success or to gain a high social status. This trend can be connected with the economic crisis, which has contributed to a more difficult situation on the job market.
Diagram 5

Assessment of the value of education by young people

100 80 60 40 20 0 It is worth applying yourself to studying to develop intellectually Better education ensures a better-paid job and achievement of material success Education is needed to achieve a high social status Education costs a lot and it brings few benets Learning is a waste of time you should start earning as soon as possible I go to school/study at university only because my parents want it X'2003IX2004 X'2004IX2005 X'2005IX2006 X'2006IX2007 X'2007IX2008 X'2008IX2009 X'1999IX2000 X'2000IX2001 X'2001IX2002 X'2002IX2003 X'2009IX2010

Source: Study Modzie [Youth] SMG/KR Millward Brown young people aged 15-24 ; Period October 1999 September 2010 N=49,283

In Poland, an increasing number of persons working as technicians and specialised administrative workers and, at the same time, a decreasing number of lower-rank office workers are noticeable. The percentage of directors and high government officials and since the year 2006, the percentage of persons working as skilled and unskilled workers have been decreasing.

35

Diagram 6

Changes in the percentage share among office workers in Poland in the years 1998-2010
15 12 9 6 3
0 Oct 1998 Oct 1999 Oct 2000 Oct 2001 Oct 2002 Oct 2003 Oct 2004 Oct 2005 Oct 2006 Oct 2007 Oct 2008 Oct 2009 Sept 1999 Sept 2000 Sept 2001 Sept 2002 Sept 2003 Sept 2004 Sept 2005 Sept 2006 Sept 2007 Sept 2008 Sept 2009 Sept 2010

directors, high-rank ofcials specialists/freelancers

technicians and specialised administrative workers low-ranking ofce workers

Diagram 7

Changes in the percentage share among various occupational groups (owners of private companies, services workers, farmers and labourers) in Poland in the years 1998-2010
30 25 20 15 10 5 0 Oct 1998 Oct 1999 Oct 2000 Oct 2001 Oct 2002 Oct 2003 Oct 2004 Oct 2005 Oct 2006 Oct 2007 Oct 2008 Oct 2009 Sept 1999 Sept 2000 Sept 2001 Sept 2002 Sept 2003 Sept 2004 Sept 2005 Sept 2006 Sept 2007 Sept 2008 Sept 2009 Sept 2010

owners of private companies individual farmers

unskilled workers trade and services employees

skilled workers

Source: TGI, waves: waves: October 1998-September 2010, Polands inhabitants aged 15+ N=433,766

Polish society is becoming similar to European societies the age structure determines the needs and is a clear signal what products and services can become popular over the next few years. Demographic trends present in the Polish market are the following:

DEWKS (Dual Earners with Kids) both spouses work MOBYS

(Mother Older, Baby Younger) single middle-aged women with small children;

DINKS (Double Income, No Kids) childless families, in which both spouses

work; Demographic trends, which appear in the Polish market, are the following:

36

SKIPPIES (School Kids with Income and Purchasing Power); (Poor Urban Professionals) urban blue collar workers with low income;

PUPPIES

WOOFS (Well-Off Older Folks) well-off elderly people.

Often women take decisions as regards household shopping as many as 63% (and only 13% of men) women declare that they make independent decisions about everyday shopping. The place, where shopping is done (small shops in housing estates or supermarkets), depends on the kind of goods elderly people and people living in small towns very rarely shop at supermarkets. Over half of Poles (52%) use the Internet as compared to the year 2005, when the percentage was 28%. Its popularity is growing fast not only as a way of doing shopping, but also as a way of using other services.
Table 1

Change of purposes of Internet use by Poles in the years 2005 and 2010
What purposes do you use the Internet for? E-mail Community websites Use of instant messaging systems Use of a bank account/banking transactions On-line shopping I buy or sell things at Internet auctions I participate in discussions at Internet forums 2005 17.6% 12.2% 4.6% 4.4% 3.5% 4.40% 2010 36.6% 26.6% 26.0% 18.5% 16.7% 13.2% 6.60%

Source: TGI

Poles are becoming more and more aware and demanding consumers. Several groups of consumers can be distinguished from the point of view of the most important factors affecting their decisions:

Consumers guided by the price (13.6%) usually look for bargains while shopping and also the cheapest cut-price goods. The price is the main factor determining the selection of a brand or a product. They claim that it is not worth paying more for brand, good-quality products. They plan every penny they spend on household expenses and they are not pleased with their financial situation. Their views are rather traditional.

37

Consumers guided by the brand (14.6%) They think that products of reputable brands are better. They prefer to have one expensive thing than a lot of cheap ones. Sales or promotions do not encourage them directly to buy something. The price of a product is of significantly less importance than the quality and the brand. They frequently buy new brands to find out what they are like. They like new products. consumers (15.3%) They can manage their money well, they spend it reasonably and their financial decisions are always well-thought-out. They do not like to be in debt. They want to have control over their own money and be insured for every occasion, even if their budget is not very big. The price is not the decisive factor for them either. Quality is also important. Consumers who like buying (14.6%) They love shopping and spend their money spontaneously on things which they sometimes do not need. They derive pleasure from both buying clothes, cosmetics, magazines, small things, gadgets and groceries. They are quite willing to buy high-quality brand products. They like wearing fashionable clothes and attach a lot of importance to looking young. Consumers open to novelty (10.4%) They like new products, they are willing to buy and test new products beverages, groceries. They frequently buy new brands to find out what they are like. They always look for new experiences. They derive pleasure from shopping, in particular, from buying clothes. They want to be up-to-date with the latest fashion.

Economical

Polish consumers have been changing over the years, especially over the past decade. They are becoming more and more demanding and have more and more opportunities. Recent results of the social diagnosis have shown that Poles are becoming happier they are interested in themselves and their own problems. They did not feel the effects of the economic crisis very strongly. They are pleased that they can make their own decisions about their life how to live, how to spend their free time, where to live. They perceive their status from the angle of their own experience. Polish society is still aspiring. Also, two social groups are emerging the richer one whose income is rising and the poorer one older people with poorer education and lower income. These observations will undoubtedly affect the development of markets for various products21).

21) Chcenamsiy,rozmowazJanuszemCzapiskimnatematwynikwDiagnozyspoecznej [Wefeel likeliving, aconversationwithJanuszCzapiskiontheresultsoftheSocialDiagnosis], Polityka nr 9/2011, pp. 18-20.

38

Technological factors Technologies have a fundamental influence on the development of society and economic growth depends on the number of new technologies introduced. Unfortunately, Poland is not one of leading innovative countries. This results from low expenditure on research and development activity (0.61 GDP), among other things. Low governmental expenditure on R&D projects does not encourage entrepreneurs to invest in scientific research. According to EUROSTAT, internal expenditure on research and development work (R&D) in Poland constituted 0.92% of the expenditure recorded in the EU-27 countries in 2008, while in 2009 it amounted to 0.89%. In 2008, Poland ranked 22nd among EU countries as regards the index of the intensity of R&D work, which was three times lower in Poland than for the entire European Union22). As regards expenditure per 1 inhabitant in 2008, Poland ranked 17th with the amount of 20.3 euros/inhabitant among the EU-27 countries, where the mean value of expenditure amounted to 61.2 euros/inhabitant 23). Entities operating in the GDP divisions included high technology, which constituted 2.4% of the active businesses in industrial processing in 2009, with the number of employees of over 9 persons. In this population, 14.2% of businesses were included in divisions of medium-high technology. Entities from the division, Production of computers, electronic and optical products, constituted a vast majority of entities belonging to the high technology sector 24). In 2009, hi-tech companies were innovative in 43.0%, 21.3% of them conducted their own research and development work and the average expenditures on R&D work in entities, which incurred such expenditures, amounted to PLN 2,747. The share of employees working in high-tech services and other knowledgebased market services in the total number of persons working in services with high- and low-knowledge intensity amounted to 14.7% in 2009. In 2009, compared to 2008, there was an increase in the share of export of high -tech products in the total export (from 4.3% to 5.7%) and the import of high-tech products in the total import (from 9.9% to 11.8%).25) Low R&D expenditures result in a low number of patent applications filed in Poland. In 2009, Poland filed only 4.5 patent applications per 1 million inhabitants
22) NaukaitechnikawPolscew2009roku [ScienceandtechnologyinPolandin2009], Central Statistical Office, Statistical Office in Szczecin, Warsaw 2011, p. 82. 23) NaukaitechnikawPolscew2009roku [ScienceandtechnologyinPolandin2009], op. cit. 82 24) NaukaitechnikawPolscew2009roku[ScienceandtechnologyinPolandin2009], op. cit., p. 339 25) NaukaitechnikawPolscew2009roku [ScienceandtechnologyinPolandin2009], op. cit, p. 344

39

to the European Patent Office. Despite progress in this area in recent years (in 2000, there were just 1.11 patents per one million of inhabitants), the distance from highly developed countries is huge there are 196 patent applications filed per one million of inhabitants in the EU15 countries. 26). Low technological level of the Polish economy should gradually improve, first of all, as a result of international contacts, and also owing to the possibility of cofunding R&D activity from EU funds. The gap between Poland and the most developed countries still needs to be bridged. Implementation of the results of R&D work and, in consequence, new technologies can reduce this gap. Industrial design can also be an important element of increasing competitiveness, which has been becoming more and more important in Poland in recent years.

2.2. The SWOT analysis in areas affecting consumer behaviour The SWOT analysis was performed within the project (strengths and weaknesses as well as opportunities and threats) in areas affecting the market and consumer behaviour. The situation in agriculture, education, access to and use of structural funds, economy, science (research and development sphere) and in society were analysed. In each area, specific phenomena and trends can be observed. In each thematic scope, factors having a positive or negative influence on consumer behaviour were identified, which can translate into the demand for specific types of products The following strengths and weaknesses and opportunities and threats were distinguished in the individual thematic areas:

26) Eurostat http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-08-107/EN/KS-SF-08-107-EN.PDF

40

Table 2

SWOT analysis of economic conditions in Poland

Strengths Polands membership in the EU; Growing income, Polands investment attractiveness Developing sector of small and medium-sized companies increasing entrepreneurship Favourable economic situation at the time of the crisis (the level of public sector debt was not high, the exports and the GDP ratio was considerably lower than in the neighbouring countries, which is why the Polish market went through this crisis more smoothly than other countries), Well-developing Polish stock exchange which attracts capital; Chances Weaknesses Low saving rates and, as a result, low domestic capital; Emigration of young people; Polands low attractiveness for immigrants; Low social capital, inability to cooperate; Separation of the world of science, which is not predisposed to cooperation;

Threats

The necessity for creating attractive conditions for A split in the EU market; immigrants (strengthening the job market); A global economic crisis connected with govern A decade of economic growth, faster economic mental debt and not debt in the private sector; growth than in Western Europe (due to still sig- Coming close to the remuneration level in Westnificant differences at the remuneration level beern Europe Poland is losing the economic adtween Poland and Western Union); vantage attracting investors; Prevention of incurring excessive debt by households, encouragement to save; Development of innovativeness, entrepreneurship, as based on the use of knowledge; Cooperation between business and the academic world; A radical improvement in the educational system assuming not only getting a degree, but, first of all, relevant cultural formation;

Source: Own Survey

Two scenarios are possible for the economy: A positive scenario includes a gradual development of Polish economy, leading to social prosperity, and, as a result, satisfied and more affluent consumers. They want to have fun, have more leisure time, so they are entertainment-oriented and want to rest, also in an active way. Global brands may play a lesser role the buyers demand for individualised products adapted to specific needs will grow. The consumer will look for new, innovative and varied products. If negative economic changes occur, consumers, especially ageing ones, may become frustrated. Buyer will be moderately well-off (remuneration at the level of 50% of Western market remuneration), they will be able to afford a lot of goods, but without enthusiasm, without pleasure the trade sector will be based on rational values, focusing mostly on prices no new products, new solutions or innovations will

41

be searched. In this case, brands will lose their importance and discount stores and mass production will develop. These phenomena may be accompanied by greater social stratification and common emigration of young people.
Table 3

SWOT analysis of social and demographic conditions in Poland

Strengths Life extension, higher quality of life, extension of pensioners age, longer activity, longer purchasing power; Identification of Poles with their nation, with the land and, on the other hand, being interested in the world and mobility (especially foreign travel); Strong family and friendship ties; Industriousness of Poles. Weaknesses Ageing society (a growing number of pensioners, inefficient pension system, higher social welfare costs); A bureaucratic system of state administration; Dependence of social trends on numerous factors, which cannot be fully predicted, e.g. the states policy; Dependence on new technologies (computer, the Internet) lack of independence, risk of crippling various activities, e.g. as a result of a breakdown; Globalisation of lifestyle popularisation of models from other countries, interpenetration of cultures. Threats

Chances

Governmental incentive programme aimed at in- Inability to cooperate, to take combined social creasing the birth rate; efforts; Monitoring of reforms which have been intro- Conflicting competition; duced (their adjustment, control); Fight between administration and enterprises, Return to tradition, familiarity, nature, resulting from constituting a barrier for development. satiety with modernity, globalisation development of regional products, agritourism farms, etc.; The need for individualism, separation from globalisation development of products, individualised design; Flow of cultural models resulting from easy communication, making it possible to change wrong cultural habits; Raising the quality, competitiveness of products and services provided by Polish companies, investing in development, innovativeness; Reform of science building relations between scientific institutions and the industry; Development of business ethics learning to respect competitors, employees.

Source: Own Survey

The ageing of society can be observed, the pensioner age is longer, people have fewer children and the number of one- or two-person households is growing. As far as cultural trends are concerned, various forms of regionalism are reborn the use of internal habits as a market force opposing global trends (e.g. the slow food trend).

42

On the other hand, society is becoming more and more mobile changes of the place of stay, foreign trips, migration connected with changing a job, etc., are more frequent. A lot of persons focus on specific topics (thematic groups), using new technologies (the Internet) and electronic sources of information. As far as work is concerned, people are employed for a longer period of time, but the place of work changes more often. The attitude of Polish people to work has also changed self-organisation of work has occurred (working at many places, professional multi-functionalism, regulating ones working time, e.g. half a year spent working, half a year spent travelling). Poles have gained emotional distance to professional work.
Because you can even be a sought-after employee, but then a crisis occurs and suddenly it turns out that Im just not needed anymore and I have to take it into account somehow in my life. So I also need to have some distance. Because if I dont have this distance, also emotional distance, as regards my work, then I suffer a lot, (), in a double way. This is also one of the reasons for problems with unemployed people they just break down, they have experienced such a trauma and it just blocks them and their possibilities (), also creative ones, makes it impossible to change their attitude, their role. If I assume that it cannot be taken for granted, () I have a healthy attitude towards my role, I think this is a very healthy attitude. I have to do it as well as I can, but it does not mean that it is the end of the world, right? I have to have a slightly cynical attitude to it so that the costs connected with the loss, failure, are not too big, also in emotional terms, right? Because this is very painful and very costly for a person (Prof. Ireneusz Krzemiski)

We will still observe the transfer of Polish workers to EU countries. On the other hand, it will become necessary to bring workers to Poland to the simplest jobs. The structure of Polish society will remind more of Western societies, it will be more diverse (social contrasts, income contrasts, stratification). The number of the so-called blue collar workers will decrease, and the middle class will develop. The organisation of leisure time will be more and more important. As the market becomes more saturated with various kinds of goods, society becomes richer, work will not be getting more important, but the leisure time (travel, foreign trips, spending time outside the city, on the allotment, in a summer house, etc.) The role of the city will increase in making available attractive and active forms of spending leisure time (more sports centre, covered skiing routes, etc.). The traditional readership may be on the decrease on the other hand.

43

Table 4

SWOT analysis of agricultural conditions in Poland

Strengths Weaknesses

Migration of a larger number of persons to rural The scattered spatial development does not areas, growth of suburbs, change of the nature support the development of villages in the conof rural areas, which take over some urban chartext of assuming urban characteristics (lack of acteristics; concentration of houses around the main street Improvement in infrastructure (roads, transport) does not promote the creation of shops, service making it easier to get to rural areas (the emerfacilities, restaurants, etc.); gence of the possibility to commute to work from Lack of activity on the part of the young generavery distant places in a shorter period of time); tion in the countryside, which would make it necessary to modify the structure of rural areas; Chances A decreasing number of persons living off the land; Rural areas will have similar consumer needs to the city the change of character and mentality of rural population, development of extra-agricultural sectors in rural areas (trade, services); Change of the characteristics of rural consumers Consumers will be more aware and their needs will become more similar to urban consumers; Disappearance of civilisation differences between urban and rural areas, an increase in the number of educated people in rural areas; Treating farms as enterprises an analysis of broadly understood surroundings (consumers and their needs, competition surroundings, market niches, etc.), adjusting the production on a given farm to the context of the surroundings; Threats Strong dependence of the agricultural sector on politics; The end of budget perspective 2007-2013 the method of calculating farming subsidies, which is, at present, very favourable for Poland (according to the surface area, and not production); Farms are not prepared for the implementation of cross-compliance principles (norms of good practice of keeping farms clean, good manufacturing and hygienic practices); European Union subsidies consolidate the obsolete model of agriculture, which does not force farmers to engage in developmental activities

Source: Own Survey

An analysis of the factors listed above makes it possible to forecast that differences between rural and urban consumers will disappear. Life in the country will remind more and more of the life in the city, various types of goods and services will be more available, and inhabitants of rural areas will more and more often run non-agricultural companies. The number of persons dealing with agricultural production, which will result from the influx of urban inhabitants to rural areas, as well as from the necessary restructurisation of agricultural production. As a result, consumer needs will necessitate the development of infrastructure intended to deliver goods and services of everyday use.
There will be such a situation in the country that, first of all, people who will have to start to treat farms as enterprises will stay in the country. This means they will realise that everybody lives off selling something, so they need to do everything to start earning profits on that farm. If I cant make money selling agricultural products, like selling food, I will want to change it, to start gain profit from something else, not from a farm. This will

44

certainly be made easier by the common economic policy, not only the agricultural policy, that is the economic policy and the policy of entrepreneurship development, public aid or those funds, and so on. (Prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka)

Experts forecast that rural areas will become open to foreign investors, who will also expect that appropriate infrastructure and a set of services available in the nearest area. New jobs will be created in services, and inhabitants of rural areas will expect access to services and products previously unavailable.
The percentage of people involved in agricultural production will decrease. They may stay in the countryside because the EU policy is aimed at preventing rural areas from becoming deserted, so we can avoid developments taking place in third-world countries, where 46% of the population live in cities with over ten million of inhabitants and the rest of the country is deserted and it is difficult to say whether this is a steppe, a desert, or whether this should be called the countryside. So this development is supposed to be equal in this sense, so these centres of urbanisation are created at numerous places, so that the offices of urban communes concentrate the development in a way, which will make it possible to call this place a small time in 20 years. (Prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka)

The remaining farms will become specialised farms will become businesses, where the production will be adjusted to the market needs. It is predicted that the number of educated people will rise in the countryside, as education will be necessary to conduct business activities. The development of specialised consulting services for farmers concerning the methods of running a farm/enterprise, changes what is needed to be introduced to conduct effective activities in the market to respond to its needs.
This means the problem lies in the communication, information and these business-related services need to be developed. And this is the next area to be developed until 2030. All kinds of agency, all kinds of means of information for consumers, for businessmen, etc. We are talking about early warning systems in enterprises. Big companies will survive, because they have these systems, but the small ones... Business-consulting organisations should be established and they should prepare such systems. The problem is how to make an entrepreneur want to buy such advice. To make a farmer want to buy such consulting services and not think that they should get them for free. This is a problem, the head is the problem. An hour of consulting services for farmers in Denmark costs as much as half of a pig. How many farmers in Poland will be willing to pay so much? And this is why Danish agriculture looks the way it looks. It happens thanks to consulting services. Thats how its going to look. (Prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka)

Also, civilisation differences existing between the city and the country will disappear.
He will go to the city when he wants to go to an exhibition, to the theatre, to the museum (). With the child to a science park. He will go there. But he will want the so-called

45

basic services, which he still needs to get from the city, e.g. the hairdresser, to be available where he lives. The post office, hairdresser, a bus stop, a shop, to buy a newspaper, to get some information, right? So that such things are available where he lives. (Prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka)
Table 5

SWOT analysis of the operation of structural funds in Poland

Strengths Weaknesses

High level of EU funds granted to Poland; The use of funds is too provisional, without long Generating demand, economic development term thinking (some local governments); Structhanks to EU funds; tural funds from the budget for the years 2007 Good management of EU funds bu some local 2013 have been exhausted. governments; Chances Good management of EU funds starting further developmental mechanisms; EU funds creating an opportunity for the development of Polish science and making Poland more modern; New EU creating an opportunity for the development of education, environmental protection, Development of consumer organisations consumers will be more aware and better informed; Threats Differentiated use of EU funds may lead to greater differences between richer and poorer regions; Lower EU subsidies in the next years; It will be possible to use subsequent EU subsidies only for education, development of science, environmental protection and not the development of infrastructure (e.g. roads); The end of the 2007-2013 funds will weaken the demand for various goods, which may weaken the economy;

Source: Own Survey

The use of structural funds has influenced and will continue to influence numerous areas, among other things the development of science and environmental protection EU subsidies within the new budget perspective intended for individual spheres will make it possible to provide additional funds to the research and development sector. As a result, the innovativeness level should become higher, and the science sector should become open to the economy sector to a larger extent. Close relations between science and business should be created.
Because it is certain that we will not get such big money anymore. Thats the first thing. But the next thing is different. It is almost certain that this money will be intended for different purposes. That will have to spend the majority of this money on the development of knowledge, innovation, and environmental protection. And not on sewage systems, gasification, construction of wells, etc. I am not popular in my field again. Because if politicians criticise that if the pocket is open to research and development, the richer countries will get to it, I dont agree with it. I am of the opposite opinion. If our farmers have started getting money, so perhaps, finally, we, as scientists, will start getting money for science. Perhaps, science will move forward in

46

this way. Perhaps we will be attractive and we will be able to reach for EU money. Big EU money. Perhaps we will be attractive and we will look for partners who will want to do some scientific enterprises with us. I look at it in an optimistic way, because these objectives have been set, these are modern goals, these are modern places of work, all kinds of information, all kinds of consulting, all kinds of agency. These are not jobs using the spade. Its time to move away from the spade. Its time to make money using your head and not just the spade. These objectives are constructed in such a way to start everything that is called knowledge-based development. (Prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka)

Owing to environmental protection funds, environmentally-friendly solutions will become more popular and they will be more accessible (e.g. solar collectors, household sewage treatment plants, eco-friendly means of transport). Emphasis will be placed on the protection of natural areas and the eco-friendly attitude will make it possible to develop agritourism farms and ecological production. There will be more green spaces in cities.
Table 6

SWOT analysis of educational conditions in Poland

Strengths Weaknesses

Co-funding of particular majors, training, includ- Low level of higher education (especially some ing teacher training from EU funds; private schools); Polish students obtain better and better test re- Big difference between the level of teaching between some schools of higher education; sults when they leave primary school, middle school and secondary school. Fall of vocational schools vocational schools were very expensive for the country, but they were Polish students obtain better and better results, as compared with students from other countries (the not adjusted to market needs. PISA test Programme for International Student Assessment ), A large number of college students (every other person aged 18-24 is at college/university) Opportunities Analysis of tasks, which contemporary people are going to face and translate them into curricula; Education in the area of skills and not only theory (school preparing for making consumer choices, teaching communicative skills, work in groups); Re-birth of vocational schools in an altered form Training for jobs which are needed; Reforming the teaching profession increasing its value, prestige, remuneration (the teacher as a link in the market, preparing new generations of human capital); Creation of supplementary education system for adults; Decentralisation of education handbooks, methods of teaching will be selected locally; Standardisation of teaching all students must be prepared to take the same tests; Threats Changes in the Teachers Charter are blocked by trade unions, inhibiting the development of education; Inequality in access to education there is still a connection between social background and education; In Poland, more often than in other EU countries, supplementary education is received mostly by young people, better educated and better-off; Older people receive supplementary education less frequently, which may lead to their exclusion from the job market;

Source: Own Survey

47

People will keep on learning and supplement their knowledge all life constant education will become a necessity. As a result, educational offer for adults will be developed.
But people will learn more and more and this supplementary education should be a welldesigned offer. So people at various life stages can receive the kind of knowledge they need at this stage. (Prof. Ireneusz Biaecki)

The method of education and scope of knowledge should be adjusted to contemporary requirements practical knowledge is necessary, e.g. the ability to make decisions, including consumer decisions.
School and education should be even more flexible and be more in touch with the environment. So that young people really thought what they will need in life. This means that they should be able to handle various tasks in their lives, which they are going to face now and in 20 years time. Because education should prepare people for future life and professional work. Better analysis of tasks which people are going to face in their lives and translate it into their curricula and teaching. However, people need to be prepared. As I said before, so they wont be manipulated by the market and advertising, which is becoming more and more aggressive. So that when they want to buy shoes, they will buy shoes and not Power Control. So they know how they are manipulated. We give up control over ourselves. Education should defend us, prepare us so we can avoid doing it. (Prof. Ireneusz Biaecki)

E-learning will play a more and more important role, especially in higher education (however, stationary universities will remain available due to attractive student life around them). New teaching technologies will be used more widely. The role of modern teaching will grow, including pre-school education. School should develop creativity. Due to unlimited amounts of information, specialist knowledge will become more important. Specialist consulting services will develop. Experts will provide advice in numerous spheres, also in the planning of the educational path.
The amount of knowledge is growing and this knowledge will be more and more specialised. This is business and you can make money out of it, there are more and more experts on various things. And this will develop. There are more and more consulting specialists (Prof. Ireneusz Biaecki) The more mass-oriented higher education becomes, there should also be some intellectual centres at the highest level, also in science. These should be some centres, centres of advanced studies. (Prof. Ireneusz Biaecki)

It is necessary to focus on the development of education, also supplementary education (including also the development of specialist knowledge), and access to information, knowledge and education in numerous fields and at various stages of life (also consumer education, access to expert knowledge, consulting).

48

When Micha Boni says in this report that human capital needs to be increased, my answer is: a radical improvement in the educational system is the only effective tool. Because one needs to shape these people somewhere. It is always like that in the world that, for example, classical music is liked by some percentage of people. And in the world, ninety percent, I mean, in a civilised country, at least half the people will recognise Beethovens 9th Symphony, right? And in Poland, in ring tones, it is entitled the European Union Anthem. (Prof. Witold Orowski)

Providing consumers with knowledge that the price should not be the only criterion of selection is an important component of consumer education An educated consumer will also use other factors, e.g. the methods of production (whether they are environmentally friendly), or a broadly understood design (style, material, ergonomics, intuitive operation, etc.). Conscious consumers will prefer more expensive, but higher quality products.
And information for consumers to make them change is absolutely fundamental. Absolutely fundamental. Our consumers today do not have this information. That is why they have become attached to the price criterion and thats it. Because they dont realise that not in all cases, the price may be decisive or should be decisive. That is why, we already have sayings, which are used even by poorer consumers: I cant afford to buy cheap, right?(Prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka)
Table 7

SWOT analysis of conditions for the development of science in Poland

Strengths Weaknesses

-Co-funding research and research infrastructure -Under-estimation, underfunding of science; low using EU funds; expenditure on research and development from the budget sector; Low expenditure on R&D on the part of enterprises; low innovativeness; Low earnings of scientists and scholars, especially in the area of humanities; Ineffective use of human capital in science; Loosening of scientific life fewer high-quality scientific magazines, discussion groups, scientific environments capable of exerting pressure, formulating patterns, expectations; Ineffective model of actions supporting commercialisation of test results. Chances Threats

Opening of science to cooperation with other sec- Ineffective reforms of the system of organising and finding scientific research in Poland Polish tors (industry, business); Higher education reform; science has no chances for development and con Creation of elite universities/majors; tribution to an increase in innovativeness; Better selection for scientific positions; Potential is wasted by allowing capable scientists to leave the scientific path; Instant transfer of information international database of scientific articles from which all publica- Too little use of science for practical purposes. tions can be downloaded.

Source: Own Survey

49

Owing to the development of the research and development sphere, new technologies are used for the creation of, e.g. portable offices, multi-functional telephones. Most devices will be wireless (e.g. upon entering a room, the phone or computer will be turned on automatically). The virtual world will develop consumers will be provided with sophisticated entertainment: four-dimensional games replacing reality, films during which you dont just watch 3D images, but can also smell odours, feel tastes, etc. Services will become more important even more people are going to work in this sector due to automation of production (robots). Science should develop for the economy and should serve the market scientific achievements should be used for practical purposes, e.g. lead to the development of medicine, biology and biogenetics. However, the development of technology depends on the level of research, which is funded not only from the states budget, but, first of all, by companies. In countries with the highest level of development, the most innovative ones, money spent on science mostly comes from private funds. Unfortunately, the level of R&D expenses is low in Poland and as opposed to innovative countries budgetary expenses predominate. Research conducted by research institutions does not always correspond to the needs of entrepreneurs. Despite the theoretically developed system of technology transfer centres between the sector of science and economy, it is not effective. Research expenses just like money spent on designing new products are still treated as costs and not as investments. At present, in the fast-changing world, it is knowledge and creativity that are the most important goods.

The Polish consumer and design of the future

3.

52

3. The Polish consumer and design of the future

3.1. Phenomena which are going to influence the consumer of the future Forecast changes and trends, which are already being observed, will bring about particular consequences in consumer behaviour (different needs) and, as a result, they will affect the re-organisation of the broadly understood surroundings. This will concern products and services attributed to specific spheres public sphere, home and leisure time. In the result of the panel discussion, experts defined changes occurring in the individual spheres of life the identified characteristic phenomena of each sphere. Changes in the public sphere The public sphere includes the following areas27): health, education, sport, communication and transport. This is permanent and movable equipment of public spaces, new technologies, education/rehabilitation toys, specialist equipment, accessories, special clothing, means of public and specialist transport. The state, local government organisations, mass users (particular communities, groups of people) are the buyers of these products and services. According to experts and specialists taking part in the panel discussions, the following phenomena influence and will influence the public sphere and products which are connected with it: a) virtualisation; b) disappearance of differences between the city and the country; c) society ageing process; d) increase in healthcare costs; e) development of preventive medicine; f) just in time learning. a) Virtualisation Owing to new technologies, the public sphere is beginning to operate in the virtual space to a larger extent. It is no longer necessary to visit banks, offices or museums in person. Medical examinations can be performed virtually, and even some surgeries take place in this way the patient is at a different place than the team of doctors managing the surgery.

27) http://www.iwp.com.pl/projekty_dobry_wzor_sfer_publiczna, [28.02.2011]

53

Owing to such solutions, services are more widely available and more common, and the costs of gaining knowledge, information or services are lower than in the case of traditional methods. It is no longer necessary to go places. Thus, the public sphere is shrinking and it is being limited, while the virtual sphere is expanding. However, this phenomenon can be accompanied by disappearance of social ties and some persons can be excluded from the digital world. Besides, it is easier to manipulate people on the Internet and information, which can be found there, is not always reliable. Addiction to technology and the risk of system failure and insufficient security of data can also be dangerous. On the other hand, owing to the transfer of numerous services to the web, they become more available to persons living outside the largest centres virtual communication develops. b) Disappearance of differences between the city and the country Cities grow bigger and bigger, their surface areas are expanding. A lot people commute to work from small towns or villages. Rural areas lose their original character and they become suburbs. As a result, improved road and transport infrastructure and greater access to services can be observed. Thus, the quality of life of a larger and larger number of persons occurs civilisation opportunities become equal. On the other hand, differences in the surrounding area disappear, and big city centres often become depopulated and they become just a place of work. Moving to the country can be accompanied by the phenomenon of inhibited development resulting from the eco-trend and forcing the rural areas to remain a kind of ethnographic museum. These changes can also result in the closing down of shops and service facilities, entertainment centres in city centres. They will move to the outskirts, where it is easier to get for the inhabitants of suburban and rural areas. c) Ageing society Polish society will be getting older and a lower number of births will be an accompanying phenomenon. As a result, a change in the mentality of older persons will occur they will live longer and at the same time, they will want to use available possibilities of spending free time (increased activity). At the same time, in connection with this phenomenon, we will observe a growing dependence of these people on the public sphere, e.g. in relation to health protection, rehabilitation and care.

54

A sudden increase in healthcare costs, inefficiency of the pension system and deficiencies in the job market may constitute a threat connected with ageing society. So we can observe the phenomenon of economic migration and intellectual migration bringing labour force from outside Poland (services, which are provided by Poles today, can be provided by foreigners in the future). The necessity of preparing infrastructure and a new market of services for the elderly may arise. d) Increase in healthcare costs The increase in costs may be connected with a sudden development of the research sector and the development of medical services. Their quality will be higher but the costs may rise. This can be accompanied by the phenomenon of the stratification of society not everybody will be able to use the highest standard of services. More demanding attitudes on the part of service providers and patients are another threat which has been identified in this area. e) Preventive medicine We should observe an increasing awareness that it is necessary to take care of ones health moving from treatment to prevention. The production of healthy food may develop, services connected with taking care of health (sports, recreation, appropriate diet). Development of preventive medicine will make it more common and available. This will improve the availability of traditional healthcare (in connection with greater importance of preventive medicine, fewer people will need to use medical services). In this case, it will also be possible to observe social stratification different levels of awareness as regards taking care of ones health, prevention and different funds to be spent on preventive treatment. On the other hand, negative phenomena connected with excessive care of ones health include overusing dietary supplements and overtraining. f) Just in time learning It will be possible to observe the phenomenon of learning only what is necessary and only when it is necessary (e.g. going to a meeting we are looking information concerning the subject matter of this meeting on the Internet). The learning time will become shorter, the education costs will be reduced as access to information is common. More emphasis will be placed on specialist knowledge. The importance of skill acquisition will become more important

55

(cooperation in a group, how to use information, etc.), rather than theoretical knowledge (knowledge understood as information). On the other hand, such an approach will lead to a situation, in which knowledge is gained in a selective manner, well-read people with a versatile education will become more rare, which may lower the level of culture. In summary, the functions of the public sphere will change by being moved to the virtual world. This will apply to every sphere of life work, health, education and other types of learning. Services connected with entertainment, transport services (in the city and outside the city) will become more important and the role of the city space will change (new sports and recreational facilities, places for remote work). Changes in the work sphere The work sphere is the permanent and movable equipment of the work environment: offices, conference rooms, reception desks, rest and refreshment rooms for employees, as well as systemic solutions, new technologies, office accessories, means of transport, special clothing28). In the work zone, according to the participants of the project, the following increasing phenomena will be observed: a) Development of virtual offices; b) Establishment of creative offices; c) Digitalisation of information; d) Emergence of new jobs. a) Virtual office It is connected with moving away from work in traditional offices work is performed on-line, remotely, at any place (e.g. at home). In this way, it is possible to save time and money (e.g. commuting to the office). It is also an opportunity for disabled people and for people living outside urban areas. On the other hand, it is necessary to introduce information protection systems and the degree of control over the performed work can be reduced. Social ties become looser limited contacts with colleagues, working on ones own.

28) http://www.iwp.com.pl/projekty_dobry_wzor_sfera_pracy [28.02.2011]

56

b) Creative office Traditional, often monotonous office spaces will be replaced with creative offices, combining work with rest (e.g. Google office). Such an approach can increase the effectiveness of work, although there may be a risk of distracting employees. Employees may also become dependent on their place of work they will not want to leave it because of comfortable conditions, the ability to work and relax at the same place and due to remote access and unlimited communicative possibilities. On the other hand, the establishment of creative offices is a challenge for designers, who need to combine the work sphere with the rest sphere in an effective way. c) Digitalisation Owing to the widespread adoption of documents in electronic format, full informatisation of work may occur. Office spaces can become smaller (owing to electronic archives), and equipment can become smaller and smaller. Digitalisation shortens the road from design to implementation. It is an opportunity to develop newer services and technologies. On the other hand, digitalisation may be connected with a loss of jobs and total dependence on information systems and machines (no human factor). This can also be connected with data loss. d) New jobs Development of technology, new trends, changing consumer needs will generate the need for new jobs and specialisations. Not only developers of new technologies, the so-called implementors, will be needed, but also suppliers of new services capable of providing the necessary knowledge to the consumer. Strong competition for employees will appear (finding appropriate people in new specialisations). At the same time, those who will not be able to keep up with market changes will be left behind (resistance, fear of change, trade unions restricting the development, etc.) Creative sectors will also develop. The creative sector in the nearest decade is going to be one of the fastest developing markets of the global economy. According to the UN, Poland has a leading position in the export of creative goods, especially in the area of industrial design. Thus, the role of designers should be more and more important.29).

29) http://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/531331,polscy_designerzy_napedzaja_biznes.html [15.07.2011]

57

Changes of ways of using leisure time. In the case of the leisure time sphere, the following can be observed: a) Increased activity; b) Development of tourism; c) Globalisation. a) Increased activity In connection with extended lifetime, and improvement in its quality, we spend time outside home more and more often, doing sport, engaging in recreational activities and taking care of ones health in the broad sense. It is connected with lifestyle changes, which can be perceived as an opportunity for development of sectors of economy connected with sports and activity (sports equipment, sports clothes, sports facilities, agritourism farms). An increase in activity levels may contribute the social integration (which is becoming looses due to different working conditions). Also, small, compact sports equipment intended for home use may be developed. b) Tourism Tourism affects both the development of infrastructure and the development of the economy. It may ensure improvement of the standard of living of people living in tourist regions. The development of tourism for elderly people (integration) is also an opportunity. On the other hand, tourists have higher and higher requirements they want to travel faster and in better and better conditions. An increase in the number of tourists, passengers may have a negative effect on the environment. Travelling is also connected with the necessity of ensuring safety. In this case, new technologies are both an ally and an enemy (terrorists use more and more modern technologies). The phenomenon of colonising some areas may also be connected with tourism properties bought in areas attractive for tourists. c) Globalisation It can be treated as part of tourism it makes it possible to travel further distances more quickly and easily (e.g. seeing the Niagara Falls will no longer be an expedition, but just a trip). Means of transport are quicker and more comfortable. The world has decreased, quick exchange of not only information, but also intercultural exchange occurs.

58

The phenomenon of globalisation means also quick exchange of knowledge and offers the possibility of spreading new trends and ideas. Changes both positive and negative occur very quickly in many countries at the same time. The consumer has access to many products owing to the global network. Changes in the home sphere Particular phenomena will occur in the home sphere, just like in the other spheres. They will be connected with: a) The increasing role of technology in the home space; b) Eco fashion; c) Changing the home functions. a) Development of technology Increased importance of technology in the home space is connected with informatisation, household automation disappearance of traditional household chores (e.g. everything is connected to the wi-fi, full communication between devices). Less time is devoted to household duties, more time can be spent on leisure activities (modern devices do our work for us). Budget optimisation occurs usually modern devices are more economical than manual work. New technologies increase the standard of living. Owing to new technologies, disabled people are also no longer excluded (e.g. modern household appliances for disabled people, working on-line). The number of modern appliances may lead to the development of devices integrating several functions. Technologies can have a negative effect on social integration (the loosening of family ties). Besides, total dependence on technology and energy will result in limiting independence and creativity (we will be able to do fewer and fewer things on our own). b) Eco style Everyday life in the ECO style will no longer be a fashion, it will become a standard. It will be more and more affordable (hybrid cars, solar collectors, household sewage treatment plants, etc.). This may contribute to the limitation of environmental degradation. Increased popularity of the Eco style may contribute to the development of the province (striving to go beyond big agglomerations), development of environmentally oriented sectors of economy (e.g. hybrid cars) and lead to equal opportunities in rural areas (buying residences in rural areas, settling there, working on-line).

59

c) Changing home functions Home is becoming a multi-functional place combining family life, leisure and work (remote work on-line). Less time is devoted to commuting and work at home can be more comfortable. It is possible to adjust the workplace to ones own preferences (the possibility of working in optimal conditions). Such an arrangement makes it possible to work for several companies on a number of projects. Interior decoration will also change new technologies and materials will be used. Home space will need to fulfil many functions. Besides, technological solutions, which are now treated as innovative, will be more and more popular, e.g. intelligent glass panes which darken, heat collectors and other solutions favouring rational use of resources. The change of home functions may contribute to the change in the arrangement of the home space (separating a place for work, but, on the other hand, introduction of the home style to office equipment, adapting furniture, development of the market for multi-functional devices). In the social area, the balance between work and home can be disturbed (devoting too much time to work and the other way round) and contacts with other people may be limited (employees, family members, friends). Regardless of the spheres and the most characteristic changes occurring in each of them, common phenomena can be observed, which result from the use of new technologies, e.g. mobility, activity on the Internet. Mobility applies to both the place of work (it is possible to work at any place), moving (also virtual) between various places of work (it is possible to work at several places), and between various places of residence. Mobility connected with professional work limits, to some extent the size and number of necessary devices, thus, allowing for reduction of office spaces. Mobility also extends the job market (a global village is created), although, on the other hand, competition increases in this market. High mobility may result in lack of stabilisation and loose social ties. Changing the place of residence is connected with greater activity, being open to the world and less dependence on the place of work (working on-line, working on projects). This phenomenon may prevent people from becoming attached to the surroundings and limit their identification with a place where they stay.

60

Together with the development of Internet technologies, the activity on the Internet also rises, e.g. by expressing opinions by users of products and services. Portals for exchanging opinions are created. Owing to them, good products and services will increase their share in the market and poor ones will lose it. This will allow greater market transparency and will decrease the role of brands.

Meta trends In their analysis of individual trends, experts decided that some meta-trends could be observed. These trends include interpenetration of spheres, the growing role of specialisation in selected fields and cooperation between specialists from various fields, as well as popularisation of specialist knowledge. a) Interpenetration of spheres Owing to the use of more and more modern technologies, spheres which used to be distant and separate begin to interpenetrate one another. They are beginning to co-exist and fulfil various functions. They divide into work and home and leisure time, learning and commercial market, into business and scientific research, into the city and the country. The development of technology, virtual communication interpenetrate all spheres, combining them and allowing them to influence one another.
Figure 1

Co-existence and interpermeation of all spheres of life

WORK PUBLIC SPHERE

HOME

LEISURE

Source: Own Survey

61

b) Specialisation and cooperation Owing to the growing role of specialisation in selected areas new branches of knowledge are created they are highly specialist. The creation of new, specialist majors is the next step, and, in consequence, groups of specialists will be created (knowledge integration centres), which will deal with specific projects together (e.g. science-business cooperation). This will make it possible to exchange knowledge and skills in an effective manner. A change in the structure of offices will occur in the public sphere it will not be necessary to go to several offices it will be possible to settle all matters at one counter (also virtually). Co-creation workshops can be an example here the process of product development, in which all participants of the technological process take part. Specialist knowledge is spread owing to broad access to information and the development of technology, e.g.:

in medicine (by development of home medical devices, providing basic diagnostic information), in construction and architecture (by the development of technology, of software, which makes it possible to design a house on ones own, plan individual stages of project implementation, etc.).

3.2. Priorities for the consumer of the future Four scenarios were developed during panel discussions two for the home and leisure spheres and the public sphere and work. In each case, a negative and a positive scenario was proposed. The conditions for implementation of the positive scenario in each zone include:

permanent economic development; improved competitiveness; improved infrastructure; knowledge-based development.

The following factors were adopted for the negative variant: permanently negative birth rate; poor economic growth; ineffectual authorities wasting public funds.

62

Home and leisure scenario I - positive Individualists visions I get what I want Meeting the conditions for economic development, greater affluence of consumers and the extension of the scope of their needs, wishes, dreams and aspirations will result in greater importance of a single consumer. A departure from mass products will occur in many areas the place of living, spending leisure time, the way of eating, lifestyle. The consumer will be ready to pay more for individualised products, by which they will be distinguished. Trends connected with individualism and additional trends, e.g. eco, may develop more effectively. To fully satisfy consumer needs, global brands will offer individualized products. The base of products will remain the same, but, e.g. the way of finishing them, will depend on the individual recipient the colour, type of material etc. The consumer will have a sense of buying something new that has been prepared specially for them. They will feel they are co-authors of this product. At present, some individualised products are already available (e.g. Toyota Aygo and various colour versions flowers, patterns, Nike shoes which can be designed on the Internet), but personalisation and individualisation will enter also the FMCG sphere, e.g. by individual packagings. Due to the higher importance of being distinguished, niche products and services may become more popular (e.g. organisation of a trip to a particular place, at a specified time and under specified conditions). The importance of specialist knowledge will increase. In the home space, and also at work, improvement in aesthetics is expected various materials, individual arrangements, colour adaptation to consumer preferences and needs, e.g. the floor with a specific colour and texture. Global brands can also pretend to be local brands in accordance with another defined trend localism and the eco-trend (e.g. majonez Babuni [Grandmas mayonnaise). Eco-trends, which may accompany increased consumer individualisation, such consumers will pay more attention to their individualised needs, they will contribute to the development of bicycle transport and products and services connected with it. The construction of appropriate infrastructure will also be necessary. The extension of leisure time, development of interests, return to nature will make gardening fashionable, and, as a result, sets of products necessary to do such a hobby (e.g. light tools, specially for women, made of modern materials).

63

Apart from that, modern landscaping solutions are becoming more popular. They are based on modern technologies garden watering control, water streams. Humidity sensors and automatic fertilisation systems will become more common. Such solutions can be used by both professionals and amateurs. Gardens will also reflect their users personality. As far as houses are concerned, the boundaries between the house and the garden may become blurred new types of lighting, multi-functional furniture will appear in the garden. The garden will be a place for rest, entertainment and also work. In cities, where space may be limited, mini-gardens will be created and they will fulfil the function of a place for rest. Customers expectations will result in the development of intelligent marketing aimed at creating needs and tastes. The role of elites in the creation of new products may decrease the consumer shall make the decision. We will observe development of communities around brands and products and the formation of task-oriented communities, focused on the implementation of specific tasks and projects, attracting experts from various fields (the role of design is significant in the creation of virtual identification for individual communities). Flats in the year 2030 will be more interactive. New technologies do not only mean energy-saving household appliances, but also the possibility of controlling them from any place, e.g. by using a mobile phone. Technological advancement will be reflected in numerous other products or services available at home, e.g. smart glass panes which darken if there is too much sunlight, household laboratory (e.g. a toilet with a built-in urinalysis system, informing about any irregularities), refrigerators with bar code readers checking best-before dates with Internet access, giving the possibility of doing shopping. Household devices will be integrated and they will be controlled using miniaturised equipment. If this scenario is implemented, an individual person will be a constant point of reference. This will be a single consumer who will divide their time into units time during the day will be devoted to work, house, entertainment. This will happen due to the interpenetration of the house and work spheres, mobility and the possibility of remote management and remote work. The Internet will be available at any time and any place by means of various devices. People will more between these spheres freely.

64

Individual methods of teaching will develop in the case of education. Teaching aids helping to perform experiments will be created; the latest technologies will be used. The domestication of technology, interior design and arrangements, suggested use of specific materials will be the designers role. It is the designer who, attempting to meet the consumers need for individualism will suggest solutions ensuring, at the same time, appropriate profitability of production to the manufacturer.
In summary, this positive scenario includes an increase in prosperity and economic growth, which will cause various technical novelties to become more commonly used in our everyday life, both at home and in leisure time, to such an extent that they will be cheap and more commonly used and, secondly, our way of using home will change. This will also affect the design () these objects will be nicer,() their form and function will be in harmony. (Maciej wirski)

Home and leisure scenario II negative Mass production in the global village (Anthill) Society will be poorer due to the necessity of increased costs of keeping pensioners. There will be no room or possibilities for creation of individualised products. Mass products and services will return. This will apply to every sphere living in identical blocks of flats, similar equipment, similar arrangement, mass entertainment, uniform services, uniform packagings. The ethno-trend can be one distinguishing element, which, however, will not result from fashion or style, but from defending traditions. It will be manifested in some products and in the lifestyle the creation of closed social and ethnic groups. Due to financial possibilities of both consumers and the state, the standard of public services will be significantly lowered (e.g. road transport will develop instead of fast trains, due to the lack of possibility of ensuring appropriate infrastructure). The construction will be standardised, a lot of people will live in similar buildings, equipped with ecological devices and only if they are cheap. The return to tradition will be observed, but it will not result from the willingness to become separated from modernity, but from the necessity resulting from inhibited development. Blurred boundaries between family life, social life and work and the development of multi-functional objects will also result not from comfort, but from the necessity to reduce costs (employers wanting to lower costs will want their employees to work from home) Devices will not be automated.

65

Such a scenario will also be a challenge for designers, who will create identical, mass-produced things and they will pay attention to maximum usability, functionality and the price. The creation of common spaces functional and inexpensive can also be a challenge for design. They will constitute places of mass entertainment. Work/public sphere scenario I - positive Kaleidoscope a friendly space for living and working Permanent economic development, improvement in competitiveness, development of infrastructure and development of knowledge society, work effectiveness, its increased efficiency and, in consequence, people will have more leisure time. The development of technology will take place in the work sphere and public sphere (e.g. Internet access ensured at any place). The work sphere and the public sphere will also interpenetrate it will be possible to perform remote work from any place in a park, in a cafe, and those places will be arranged in a manner ensuring consumers maximum comfort (infrastructure, equipment, materials, Internet access). Various kinds of services will be developed:

The development of financial consulting for the elderly (so they are less dependent on the state and the family);

The development of home sales buying on-line (with a simultaneous development of consulting services at the shop);

The development of home preventive medicine (the public sphere will provide
devices monitoring health at home) which will be particularly important with the growing number of elderly persons living on their own. An emphasis will be placed on educating specialists, who will guarantee the satisfaction of individual expectations. Public transport is going to develop modern transport will cause a reduction in the number of cars used. People will turn to bicycles, scooters to a greater extent. A well-developed strategy of pro-family policy will facilitate access to initial education (daycare centres, kindergartens). Small children will be taken care of in small groups and educational toys will help teachers to develop the creativity of the youngest children. The participation of private companies in the public sphere will be bigger (healthcare, private prisons, family-type childrens homes), raising the quality of these services.

66

To ensure safety for oneself and ones family, a monitoring system will be developed, which will be adjusted to the needs of defined recipients. Investing in research and development and involving companies in cooperation with scientists will make it possible to develop new materials, technologies allowing for designing better and better products. Work/Public Sphere scenario II negative Greyness of life Lack of development, depopulation and ineffectual authorities wasting public funds cause negative market changes. The consumers purchasing power will decrease, the price criterion will be decisive while selecting products. The competition in the market is also going to decrease only those who offer products at the lowest prices will remain. People will not be mobile lack of mobility between the city and the countryside, lack of mobility between the home sphere and the work sphere. Houses will be too small to work in them and the country will not ensure infrastructure enabling remote work The economy will not be based on knowledge sectors, so potential consumers will have lower-paid jobs. The urban-rural consumer will not emerge, either, as people will not be able to afford to move outside the city and commute to work. Flats will look the same in ageing infrastructure. City centres will become depopulated and they will not be used, e.g. for entertainment (cinemas, theatres shops). There will be no services or goods connected with pleasure, entertainment, leisure time activities. The situation of the ageing society will be getting worse and worse medical services or healthcare will not develop. The public sphere will become extended the administration will grow as the only certain place of employment. The greyness of life will be accompanied by frustration, social stratification and fear of the future. Such a scenario is also a challenge for design and designers, who will need to design cheap objects, fulfilling their usability functions to the maximum degree (perfected, maximum functionality).
The market will shrink under these conditions, cheaper versions, limited products, no transport development, no additional services (e.g. additional information at bus stops). (the summing-up panel, Prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka),

67

People will not move anywhere because they wont be able to afford it, they will not be mobile, they will be living in ageing infrastructure, city centres will not become depopulated, they may become slum-like, social stratification will become greater. (Prof. Krzysztof Meissner), We must remember that ageing society means also ageing rural areas, these are people with primary and lower education in 70% and when they enter the ageing age and they will have some living needs, will they be prone to buy it all or will they just want a normal table, a normal bed, because they need to sleep comfortably, they need to sit down, eat, etc.? As far as design is concerned, new traditional goods will be needed. (Prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka)

3.3. Expert evaluation of consumer trends and opportunities for design development Verification of the theses by means of the Delphi method was the next stage of the foresight study, Consumer of the Future 2030. It is used in group communication processes, in areas of knowledge, in which the existing information is incomplete, unclear or uncertain. Presentation of feedback about statistical opinion of the group after each cycle is a characteristic feature of Delphi. As a result of thematic panels (public sphere and work and home and leisure), a survey containing 15 theses was prepared. The survey also included questions about the evaluation of their validity, lead time, the influence on design, actions necessary to implement the theses, effects of their implementation and barriers to their implementation. The questions contained in the survey also concerned the respondents level of expert knowledge about a given topic. The data obtained were analysed statistically. The study was performed using the CAWI technique and it concerned the vision of consumer development until the year 2030, with special attention paid to the role of industrial design in this development. The study was divided into two stages. The survey was sent in electronic format to 580 experts. 166 responses were obtained in the first round of the Delphi study, and 128 responses were received in the second round. Experts taking part in the panels prepared a set of theses. A questionnaire was enclosed with the theses. The questionnaire contained questions concerning:

The respondents level of knowledge on a given topic (from each thesis); The expected time of the performance of the thesis; The significance of the thesis;

68

The influence on the industrial design development.

Experts respondents also defined: 1. Actions necessary for the implementation of the thesis:

Integrated information and communication systems; Research and development work; Use of economic instruments; Introduction of new legal regulations; Development of user-friendly technologies; System reform; Social education; Basic studies; Improvement of the technology transfer process.
2. Results which may occur if the thesis is performed: 3. Increased importance of Polands economy in the international arena;

Increased spatial and social coherence in the country; Increased employment; Increased competitiveness of domestic economy; Improvement of health condition; Improvement of the quality of citizen life; Improvement of the conditions of citizen life; Beneficial influence on the natural environment.
4. Barriers which may prevent the thesis from being preformed:

Education/qualifications; Technical possibilities; Social acceptance; Legal regulations; Economic calculation; Lack of funding; Acceptance by entrepreneurs; Acceptance by decision makers.

69

Thesis 1 Satiety with serial products will lead to changes in points of reference and consumer preferences. Consumers will try harder to distinguish products which will be used to emphasise their exceptional personality and uniqueness.
Diagram 8

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 1

When will this thesis be implemented in your opinion? Before 2015 Before 2020 Before 2030 After 2030 0 9% 20 40 60 80 18% 42% 28% Do you think this thesis is signicant? Do you think this thesis will affect development of industrial design? Yes, it will accelerate its development Yes, it will slow down its development It won't affect its development 40 60 80 0 6% 20% 20 40 60 80 73%

Yes, it is signicant No, it is not signicant I don't know 0 16% 13% 20

72%

Never 3%

Actions necessary to implement the thesis. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Development of user-friendy technologies Improvement of the technology transfer process Research and development work Integrated information and communication systems Social education Use of economic instruments Basic studies System reform Introduction of new legal regulations 6,5 6,3 6,1 6 5,9 5,8 5,6 4,9 4,8

Effects of thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Improvement of the conditions of citizen life Improvement of the quality of citizen life Increased employment Increased competitiveness of domestic economy Improvement of health condition Benecial inuence on the natural environment Increased importance of Poland's economy in the international arena Increased spatial and social coherence in the country

Barriers to thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

5,6

Economic calculation

6,3

5,5

Technical possibilities

6,2

5,3

Lack of funding

5,1

Social acceptance Acceptance by entrepreneurs Education/qualications Acceptance by decision makers Legal regulations

5,4

4,9

5,4

4,8

4,6

4,9

01234567

01234567

01234567

Source: Own Survey

The majority of experts (42%) predicts that this thesis will be performed before 2020 and it is significant for designing products. A trend consisting in the popularisation of individualised and personalised products will influence the acceleration of the development of design.

70

Thesis 2 The more uniform and appropriated by modern technologies our world becomes, the consumers are going to feel the desire to return to tradition, familiarly and to nature.
Diagram 9

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 2

When will this thesis be implemented in your opinion? Before 2015 Before 2020 Before 2030 After 2030 Never 0 8% 5% 20 40 60 80 10% 41% 37% Is this thesis signicant in your opinion? Yes, it is signicant No, it is not signicant I don't know 0 13% 9% 20 40 60 80 78% Do you think this thesis will affect development of industrial design? Yes, it will accelerate its development Yes, it will slow down its development It won't affect its development 0 20 3% 30% 40 60 80 57%

Actions necessary to implement the thesis. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Social education Development of user-friendy technologies Use of economic instruments Research and development work Improvement of the technology transfer process Basic studies Integrated information and communication systems Introduction of new legal regulations System reform 6,6 6,3 6 5,9 5,8 5,7 5,7 5,6 5,4

Effects of thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Improvement of the quality of citizen life Benecial inuence on the natural environment Improvement of health condition Improvement of the conditions of citizen life Increased spatial and social coherence in the country Increased employment Increased competitiveness of domestic economy Increased importance of Poland's economy in the international arena

Barriers to thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

6,6

Economic calculation

6,5

6,6

Lack of funding

6,3

6,5

Social acceptance

6,2

6,4

Technical possibilities

5,4

Education/qualications Acceptance by entrepreneurs Legal regulations Acceptance by decision makers

5,9

5,3

5,6

5,3

5,5

4,9

5,4

01234567

01234567

01234567

Source: Own Survey

Respondents (78%) decided this thesis was important and that it had a positive effect on the development of design. They decided that it might be implemented before 2020.

71

Thesis 3 The home space is going to evolve towards a multi-functional home, where the boundaries between family life, social life and work will be blurred to a certain extent. The sectors of furniture, objects and multi-functional devices are going to develop.
Diagram 10

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 3

When will this thesis be implemented in your opinion? Before 2015 Before 2020 Before 2030 After 2030 Never 0 9% 43% 29% 15% 4% 20 40 60 80 Is this thesis signicant in your opinion? Yes, it is signicant No, it is not signicant I don't know 0 16% 16% 20 40 60 80 68% Do you think this thesis will affect development of industrial design? Yes, it will accelerate its development Yes, it will slow down its development It won't affect its development 0 5% 16% 20 40 60 80 80%

Actions necessary to implement the thesis. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Development of user-friendy technologies Improvement of the technology transfer process Research and development work Integrated information and communication systems Social education Use of economic instruments Basic studies Introduction of new legal regulations System reform 0 2 4 7,2 7,1 6,8 6,8 6,5 6,4 5,9 5,6 5,3 6 8

Effects of thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Barriers to thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Improvement of the quality of citizen life Improvement of the conditions of citizen life Increased competitiveness of domestic economy Increased employment Improvement of health condition Benecial inuence on the natural environment Increased importance of Poland's economy in the international arena Increased spatial and social coherence in the country 0 2 4

6,1

Economic calculation

6,6

6,1

Technical possibilities

6,5

5,4

Lack of funding

6,3

5,2

Social acceptance

6,1

Education/qualications

6,1

Acceptance by entrepreneurs Legal regulations

5,7

4,9

5,4

4,9 6 8

Acceptance by decision makers 0 2 4

5,4 6 8

Source: Own Survey

This thesis was assessed as significant by the majority of experts (68%). They thought it had a considerable influence on the acceleration of design development (80%). The thesis may already be implemented before the year 2020 (43%).

72

Thesis 4 The number of the inhabitants of rural areas will grow due to the migration of city inhabitants. At the same time, the number of inhabitants of rural areas making their living off the land will decrease. This will result in the creation of a new consumer type, the so-called country-city who will have totally different needs from country inhabitants to date.
Diagram 11

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 4

When will this thesis be implemented in your opinion? Before 2015 Before 2020 Before 2030 After 2030 0 14% 45% 28% 11% 20 40 60 80 Is this thesis signicant in your opinion? Yes, it is signicant No, it is not signicant I don't know 0 11% 14% 20 40 60 80 75% Do you think this thesis will affect development of industrial design? Yes, it will accelerate its development Yes, it will slow down its development It won't affect its development 0 20 40 7% 52% 60 80 41%

Never 2%

Actions necessary to implement the thesis. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Development of user-friendy technologies Integrated information and communication systems Socia education Use of economic instruments Improvement of the technology transfer process System reform Research and development work Introduction of new legal regulations Basic studies 0 2 4 6,5 6,4 6,3 6,3 6,2 5,8 5,5 5,5 5,4 6 8

Effects of thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Barriers to thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Improvement of the quality of citizen life Improvement of health condition Improvement of the conditions of citizen life Benecial inuence on the natural environment Increased spatial and social coherence in the country Increased employment Increased competitiveness of domestic economy Increased importance of Poland's economy in the international arena 0 2

6,1

Economic calculation

6,5

6,1

Lack of funding

6,1

Technical possibilities

5,8

5,6

Social acceptance

5,8

5,3

Education/qualications Acceptance by entrepreneurs Legal regulations Acceptance by decision makers 8 0 2 4

5,3

4,9

5,2

4,7

5,1

4,7 4 6

5 6 8

Source: Own Survey

This thesis was regarded as significant (75%). The opinions about the influence of the thesis on design development were divided. Over a half (52%) decided that it will not influence the development of design; however, over 40% were of a different opinion (that it will accelerate the development of design).

73

Thesis 5 The consumer of the future will use very advanced technologies both in the sphere of entertainment and in the home space (automation and informatisation of household activities). This will result in the loosening of family and social ties and the impairment of some skills (some activities, which used to be performed manually, will not be learned or consolidated, as they will be performed by machines).
Diagram 12

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 5

When will this thesis be implemented in your opinion? Before 2015 Before 2020 Before 2030 After 2030 Never 0 5% 20 40 60 80 19% 12% 29% 36% Is this thesis signicant in your opinion? Yes, it is signicant No, it is not signicant I don't know 0 6% 13% 20 40 60 80 81% Do you think this thesis will affect development of industrial design? Yes, it will accelerate its development Yes, it will slow down its development It won't affect its development 0 12% 19% 20 40 60 80 70%

Actions necessary to implement the thesis. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Development of user-friendy technologies Improvement of the technology transfer process Integrated information and communication systems Research and development work Use of economic instruments Social education Basic studies System reform Introduction of new legal regulations 0 2 4 7,6 7,3 7,2 7,1 6,9 6,8 6,4 5,9 5,8 6 8

Effects of thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Improvement of the conditions of citizen life Improvement of the quality of citizen life Increased competitiveness of domestic economy Increased importance of Poland's economy in the international arena Benecial inuence on the natural environment Improvement of health condition Increased spatial and social coherence in the country Increased employment 0 2 4

Barriers to thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

5,9

Technical possibilities

6,9

5,9

Economic calculation

6,8

5,2

Lack of funding

6,7

Social acceptance

6,5

4,9

Education/qualications

6,2

4,9

Acceptance by entrepreneurs Acceptance by decision makers Legal regulations 8 0 2 4

4,8

5,7

4,6 6

5,3 6 8

Source: Own Survey

The majority of the experts thought this thesis was significant (81%). 36% of the respondents thought the thesis would be implemented before the year 2030. Informatisation and automation of household activities will, according to the experts, have a significant influence on the acceleration of design development (70%)

74

Thesis 6 Materials and devices in the home space will be more and more eco-friendly. This trend will apply to: construction materials, devices (e.g. installation of solar panels, small sewage treatment plants, etc.) and the lifestyle (life in accordance with nature, eco-friendly food).
Diagram 13

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 6

When will this thesis be implemented in your opinion? Before 2015 Before 2020 Before 2030 After 2030 0 5% 20 40 60 80 30% 9% 54% Is this thesis signicant in your opinion? Yes, it is signicant No, it is not signicant I don't know 0 5% 5% 20 40 60 80 90% Do you think this thesis will affect development of industrial design? Yes, it will accelerate its development Yes, it will slow down its development It won't affect its development 0 5% 13% 20 40 60 80 81%

Never 2%

Actions necessary to implement the thesis. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Development of user-friendy technologies Social education Research and development work Improvement of the technology transfer process Use of economic instruments Integrated information and communication systems Introduction of new legal regulations Basic studies System reform 0 2 4 7,8 7,8 7,6 7,4 7,3 7,2 7,1 6,8 6,7 6 8

Effects of thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Barriers to thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Benecial inuence on the natural environment Improvement of health condition Improvement of the conditions of citizen life Improvement of the quality of citizen life Increased competitiveness of domestic economy Increased importance of Poland's economy in the international arena Increased employment Increased spatial and social coherence in the country 0 2 4

7,8

Lack of funding

7,4

7,4

Technical possibilities

7,3

7,3

Economic calculation

7,2

7,3

Legal regulations

6,7

6,1

Social acceptance

6,7

6,1

Education/qualications Acceptance by entrepreneurs Acceptance by decision makers 8 0 2 4

6,6

6,6

6 6

6,2 6 8

Source: Own Survey

This thesis was considered to be extremely significant (90%) and its implementation is expected to take place before the year 2030 (over half of the respondents thinks that it will be implemented already before the year 2020). Undoubtedly, the development of eco-friendly solutions will also affect the design development (81%)

75

Thesis 7 Due to the migration of people to the countryside, the process of the so-called sucking out of city centres will occur. The city centre will be a place for work, where people will come in the morning and leave in the afternoon. It can be expected that shops, catering facilities, places of entertainment will be closed down in city centres.
Diagram 14

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 7

When will this thesis be implemented in your opinion? Before 2015 Before 2020 Before 2030 After 2030 Never 0 15% 16% 20 40 60 80 10% 26% 34% Is this thesis signicant in your opinion? Yes, it is signicant No, it is not signicant I don't know 0 16% 13% 20 40 60 80 72% Do you think this thesis will affect development of industrial design? Yes, it will accelerate its development Yes, it will slow down its development It won't affect its development 0 20 25% 13% 63% 40 60 80

Actions necessary to implement the thesis. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Development of user-friendy technologies Integrated information and communication systems Improvement of the technology transfer process Use of economic instruments Social education Research and development work Introduction of new legal regulations System reform Basic studies 0 2 4 6,3 6,2 6,1 6 5,7 5,4 5,4 5,3 5 6 8

Effects of thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Barriers to thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Improvement of health condition Improvement of the quality of citizen life Improvement of the conditions of citizen life Benecial inuence on the natural environment Increased spatial and social coherence in the country Increased employment Increased competitiveness of domestic economy Increased importance of Poland's economy in the international arena 0 2 4

5,4

Economic calculation

6,5

5,3

Social acceptance

5,3

Technical possibilities

5,1

Lack of funding

5,9

4,7

Acceptance by entrepreneurs Acceptance by decision makers Education/qualications

5,7

4,4

5,5

4,4

5,3

4,3 6 8

Legal regulations 0 2 4

5,3 6 8

Source: Own Survey

The majority of the experts decided that this thesis was significant (72%); however, in their opinion, it would not have a greater influence on the acceleration of design development (25%). The experts thought it was possible that the thesis would be implemented before the year 2030.

76

Thesis 8 The city will evolve towards the satisfaction of consumer needs mostly at the rest and leisure level, which is going to replace its role as an industrial and manufacturing centre. The city will also become more eco-friendly (a lot of green areas, environmentally-friendly means of transport).
Diagram 15

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 8

When will this thesis be implemented in your opinion? Before 2015 Before 2020 Before 2030 After 2030 Never 0 20 6% 21% 38% 24% 10% 40 60 80 Is this thesis signicant in your opinion? Yes, it is signicant No, it is not signicant I don't know 0 12% 12% 20 40 60 80 77% Do you think this thesis will affect development of industrial design? Yes, it will accelerate its development Yes, it will slow down its development It won't affect its development 0 20 9% 29% 40 60 80 62%

Source: Own Survey

This thesis was regarded as significant by the majority of experts (77%). However, it will be necessary to wait for a longer time for its implementation (38% of experts thought that it would be implemented no earlier than before the year 2030). Over half of the respondents (62%) thought that the thesis presented above would affect the acceleration of design development.

77

Thesis 9 The purchasing power of the consumer will decrease and the price criterion will be very important while selecting products. The brand as such will lose its importance and discount stores and mass production will be flourishing. In the social and demographic context, considerable bitterness, pessimism and migration as well as greater social stratification can be expected.
Diagram 16

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 9

When will this thesis be implemented in your opinion? Before 2015 Before 2020 Before 2030 After 2030 1% Never 0 12% 20 40 60 80 20% 19% 49% Is this thesis signicant in your opinion? Yes, it is signicant No, it is not signicant I don't know 0 12% 12% 20 40 60 80 77% Do you think this thesis will affect development of industrial design? Yes, it will accelerate its development Yes, it will slow down its development It won't affect its development 0 20 27% 40 60 80 15% 59%

Actions necessary to implement the thesis. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Use of economic instruments System reform Introduction of new legal regulations Improvement of the technology transfer process Research and development work Integrated information and communication systems Socia education Development of user-friendy technologies Basic studies 0 2 4 5,8 5,3 5 4,9 4,9 4,9 4,9 4,9 4,9 6 8

Effects of thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Barriers to thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Increased employment Increased competitiveness of domestic economy Benecial inuence on the natural environment Increased spatial and social coherence in the country Improvement of the quality of citizen life Improvement of the conditions of citizen life Improvement of health condition Increased importance of Poland's economy in the international arena 0 2

3,5

Economic calculation

5,9

3,4

Social acceptance

5,7

3,4

Education/qualications

5,4

3,2

Acceptance by entrepreneurs Acceptance by decision makers Legal regulations

5,3

3,2

5,2

3,2

5,2

3,2

Lack of funding

5,1

3,1 4 6 8

Technical possibilities 0 2 4

5,1 6 8

Source: Own Survey

This thesis, regarded as significant by almost the majority of the experts, was considered to constitute a barrier for design development (59% of responses). Almost half of the respondents thought that the thesis will be implemented before the year 2020.

78

Thesis 10 Economic development will result in social prosperity, society will become more affluent, services focusing on satisfaction of needs, leisure and activity will develop. In rich society, global brands will play a less significant role and the demand for individualised products adapted to specific needs will grow.
Diagram 17

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 10

When will this thesis be implemented in your opinion? Before 2015 Before 2020 Before 2030 After 2030 Never 0 10% 44% 29% 12% 5% 20 40 60 80 Is this thesis signicant in your opinion? Yes, it is signicant No, it is not signicant I don't know 0 10% 13% 20 40 60 80 77% Do you think this thesis will affect development of industrial design? Yes, it will accelerate its development Yes, it will slow down its development It won't affect its development 0 6% 13% 20 40 60 80 81%

Actions necessary to implement the thesis. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Development of user-friendy technologies Use of economic instruments Integrated information and communication systems Improvement of the technology transfer process Research and development work Socia education Basic studies System reform Introduction of new legal regulations 0 2 4 7 6,6 6,6 6,6 6,6 6,4 6 5,6 5,5 6 8

Effects of thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Improvement of the conditions of citizen life Improvement of the quality of citizen life Improvement of health condition Increased competitiveness of domestic economy Increased employment Benecial inuence on the natural environment Increased importance of Poland's economy in the international arena Increased spatial and social coherence in the country 0 2 4 5,9

Barriers to thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

6,4

Economic calculation

6,8

6,3

Lack of funding

6,7

Technical possibilities

6,4

Social acceptance Acceptance by entrepreneurs Education/qualications Acceptance by decision makers Legal regulations 8 0 2 4

5,7

5,9

5,5

5,9

5,3

5,8

5,2 6

5,5 6 8

Source: Own Survey

The economic development will be, according to the experts, very significant for the development of design (It will accelerate its development). The experts predict that this thesis will be implemented before the year 2020.

79

Thesis 11 Education will evolve towards specialist knowledge and the development of skills vs knowledge. The future will belong to those who will constantly learn and gain new experience. The educational sector for adults is going to develop and e-learning will become particularly popular.
Diagram 18

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 11

When will this thesis be implemented in your opinion? Before 2015 Before 2020 Before 2030 After 2030 4% Never 2% 0 20 40 60 80 18% 18% 59% Is this thesis signicant in your opinion? Yes, it is signicant No, it is not signicant I don't know 0 8% 10% 20 40 60 80 82% Do you think this thesis will affect development of industrial design? Yes, it will accelerate its development Yes, it will slow down 3% its development It won't affect its development 0 20 41% 40 60 80 55%

Actions necessary to implement the thesis. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Integrated information and communication systems Development of user-friendy technologies Improvement of the technology transfer process Social education Research and development work Use of economic instruments Introduction of new legal regulations System reform Basic studies 0 2 4 7,6 7,5 7,4 7,3

Effects of thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Improvement of the conditions of citizen life Improvement of the quality of citizen life Increased competitiveness of domestic economy Increased employment

Barriers to thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

6,3

Lack of funding

6,9

6,1

Education/qualications

6,7

Technical possibilities

6,7

5,9

Economic calculation

6,6

7,1 6,9 6,6 6,6 6,4 6 8

Increased importance of Poland's economy in the international arena Benecial inuence on the natural environment Increased spatial and social coherence in the country Improvement of health condition 0 2 4

5,7

Social acceptance

6,3

5,6

Legal regulations Acceptance by decision makers Acceptance by entrepreneurs 8 0 2

6,1

5,6

6,1

5,4 6

6,1 4 6 8

Source: Own Survey

This thesis, which according to the majority of the experts, will be implemented before the year 2020, it is significant for design and it will accelerate its development (55%).

80

Thesis 12 The development of information and technological infrastructure will result in a shrinking public sphere. It will be possible to settle a vast majority of matters without leaving home. As a result, changes in the ways of communication between people will occur virtual communication will occur and the role of interpersonal communication will be diminished.
Diagram 19

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 12

When will this thesis be implemented in your opinion? Before 2015 Before 2020 Before 2030 After 2030 0 8% 20 40 60 80 23% 14% 52% Is this thesis signicant in your opinion? Yes, it is signicant No, it is not signicant I don't know 0 10% 6% 20 40 60 80 84% Do you think this thesis will affect development of industrial design? Yes, it will accelerate its development Yes, it will slow down its development It won't affect its development 0 20 8% 41% 40 60 80 51%

Never 2%

Actions necessary to implement the thesis. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Integrated information and communication systems Improvement of the technology transfer process Development of user-friendy technologies Research and development work Social education Introduction of new legal regulations Use of economic instruments System reform Basic studies 0 2 4 7,7 7,5 7,5 7,1 7 6,9 6,7 6,2 6,1 6 8

Effects of thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Improvement of the conditions of citizen life Improvement of the quality of citizen life Benecial inuence on the natural environment Increased competitiveness of domestic economy Increased importance of Poland's economy in the international arena Increased spatial and social coherence in the country Improvement of health condition Increased employment 0 2 4

Barriers to thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

5,8

Technical possibilities

7,1

5,8

Lack of funding

6,8

5,2

Social acceptance

6,7

5,1

Education/qualications

6,6

4,9

Legal regulations

6,4

4,8

Economic calculation

6,4

4,7

Acceptance by decision makers Acceptance by entrepreneurs 8 0 2 4

6,1

4,5 6

5,9 6 8

Source: Own Survey

The development of information and technological infrastructure will be significant for design. Over half of the respondents (51%) decided that it will accelerate its development, but over 40% think that it will not affect design. Experts thought that the thesis will be implemented before the year 2020.

81

Thesis 13 In the future, we should expect an aging population society. New services will be developed, which will focus on satisfying the needs of this group of people (designing simple objects, development of services targeted at this group). This will lead to higher employment and it will stimulate the economy. At the same time, owing to medical advancements and healthier lifestyle, future pensioners will be healthier and more active, which may result in savings in the social welfare sphere.
Diagram 20

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 13

When will this thesis be implemented in your opinion? Before 2015 Before 2020 Before 2030 After 2030 Never 0 11% 8% 20 40 60 80 6% 26% 49% Is this thesis signicant in your opinion? Yes, it is signicant No, it is not signicant I don't know 0 7% 9% 20 40 60 80 84% Do you think this thesis will affect development of industrial design? Yes, it will accelerate its development Yes, it will slow down its development It won't affect its development 0 20 10% 29% 40 60 80 61%

Actions necessary to implement the thesis. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Social education Development of user-friendy technologies Use of economic instruments System reform Research and development work Improvement of the technology transfer process Introduction of new legal regulations Integrated information and communication systems Basic studies 0 2 4 7,2 6,9 6,9 6,8

Effects of thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Barriers to thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Improvement of health condition Improvement of the conditions of citizen life Improvement of the quality of citizen life Increased employment

6,6

Economic calculation

6,8

6,5

Lack of funding

6,7

6,3

Technical possibilities

6,4

5,9

Education/qualications

6,3

6,8 6,7 6,6 6,6 6,2 6 8

Increased competitiveness of domestic economy Benecial inuence on the natural environment Increased spatial and social coherence in the country Increased importance of Poland's economy in the international arena 0 2 4

5,4

Legal regulations

6,2

5,3

Social acceptance Acceptance by decision makers Acceptance by entrepreneurs 8 0 2

6,2

5,2

5,9

5 6

5,9 4 6 8

Source: Own Survey

This thesis will be implemented before the year 2030 (49% of responses). It will be significant for design and it will accelerate its development.

82

Thesis 14 Polish societys ageing process will have negative consequences connected with the increase of costs in the area of social welfare. The state and the taxpayer will bear the burden of keeping a large number of pensioners by a relatively low number of persons (there will be two working persons per one pensioner, currently it is 3 persons). Not only pension benefits will rise, but also healthcare costs will be higher.
Diagram 21

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 14

When will this thesis be implemented in your opinion? Before 2015 Before 2020 Before 2030 After 2030 0 8% 20 40 60 80 12% 35% 45% Is this thesis signicant in your opinion? Yes, it is signicant No, it is not signicant 5% 91% Do you think this thesis will affect development of industrial design? Yes, it will accelerate its development Yes, it will slow down its development It won't affect its development 40 60 80 0 20 40 16% 33% 51% 60 80

Never 1%

I don't know 4% 0 20

Actions necessary to implement the thesis. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) System reform Introduction of new legal regulations Use of economic instruments Social education Development of user-friendy technologies Research and development work Integrated information and communication systems Improvement of the technology transfer process Basic studies 0 2 4 6,8 6,6 6,4 6,2 5,6 5,6 5,4 5,3 5,2 6 8

Effects of thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Barriers to thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Increased employment Improvement of health condition Benecial inuence on the natural environment Improvement of the conditions of citizen life Improvement of the quality of citizen life Increased spatial and social coherence in the country Increased importance of Poland's economy in the international arena Increased competitiveness of domestic economy 0 2

3,9

Economic calculation

6,3

3,8

Legal regulations

6,2

3,7

Lack of funding Acceptance by decision makers Social acceptance

5,9

3,6

5,7

3,6

5,7

3,5

Education/qualications Acceptance by entrepreneurs Technical possibilities 6 8 0 2 4

5,6

3,3

5,4

3,3 4

5,1 6 8

Source: Own Survey

Almost all respondents (91%) decided that this thesis was significant. Almost half of them thought that it will be implemented before the year 2030 and over 1/3 of them that it will take place already before 2020. Over half of the respondents stated that this thesis will not affect design development.

83

Thesis 15 Preventive medicine and the trend connected with taking care of ones health will develop. It will extend lifetime and improve the quality of life. Products and services connected with this sphere will develop: clubs, private coach services, equipment for exercises, dietary supplements market. The development in this area will also have a positive effect on the economic situation.
Diagram 22

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 15

When will this thesis be implemented in your opinion? Before 2015 Before 2020 Before 2030 After 2030 4% Never 2% 0 20 40 60 80 16% 47% 31% Is this thesis signicant in your opinion? Yes, it is signicant No, it is not signicant I don't know 0 13% 12% 20 40 60 80 76% Do you think this thesis will affect development of industrial design? Yes, it will accelerate its development Yes, it will slow down its development It won't affect its development 0 20 7% 29% 40 60 80 64%

Actions necessary to implement the thesis. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes) Social education Development of user-friendy technologies Research and development work Use of economic instruments Improvement of the technology transfer process Basic studies System reform Integrated information and communication systems Introduction of new legal regulations 0 2 4 7,1 6,8 6,5 6,3 6,3

Effects of thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Barriers to thesis implementation. Average on the scale: 010 0 (no) 10 (yes)

Improvement of health condition Improvement of the quality of citizen life Improvement of the conditions of citizen life Benecial inuence on the natural environment Increased employment

7,2

Lack of funding

6,9

6,7

Economic calculation

6,5

6,7

Technical possibilities

6,3

5,9

Social acceptance

6,3

5,8

Education/qualications

6,1 6,1 6 5,7 6 8 Increased competitiveness of domestic economy Increased spatial and social coherence in the country Increased importance of Poland's economy in the international arena 0 2 4 5,5 Legal regulations Acceptance by entrepreneurs Acceptance by decision makers 8 0 2 4 5,7

5,2

5,7

5,1 6

5,5 6 8

Source: Own Survey

This thesis was regarded as significant by over 3/4 of the respondents, and according to almost half of the experts it will already be implemented before the year 2020. This will affect design development.

84

Summary The most important analyses concern changes in the market and design development. The analysis of thesis validity assessment from the point of view of the market was performed on the basis of the distribution of expert responses in relation to the significant notion. Theses concerning Polish society ageing and negative consequences are connected with higher social welfare costs (91%) in the public sphere and the thesis concerning the use of eco-friendly materials and devices in the home space (90%). Almost every fourth respondent (37%) decided that the implementation of the thesis concerning more and more eco-friendly household appliances will have been implemented by 2020. The lack of technical and financial possibilities were regarded as barriers. In the majority of cases, it was decided that the ecotrend will contribute to the development of design. Over 80% of the respondents thought that significant theses included: the theses concerning the shrinking of the public sphere in connection with the development of information and technological infrastructure, development of services for the ageing society, development of lifelong education and the use of newer and newer technologies in every sphere of consumer life. The thesis concerning the limitation of the role of the public sphere according to 37% of the respondents will be implemented before the year 2020, according to 23% before 2015 and according to 21% before the year 2030. The thesis concerning the changing of home functions (multi-functional home) and the blurred boundaries between family life, social life and work was the least significant for the respondents (68%); however, at the same time, it also received the highest percentage of I dont know responses). The respondents also thought that it will be implemented before the year 2020 (38%) and 2030 (28%). None of the theses were regarded as insignificant by more than 16% of the respondents. It seems that some behavioural trends, changes and directions are perceived and numerous forecasts may come true if some specific conditions are met. It can also be observed that the respondents do not always notice the potential for design development resulting from the changing social and economic situation (e.g. from the society ageing process).

85

Table 8

List of theses under analysis in the expert study

Thesis No. 1 Thesis Satiety with serial products will lead to changes in points of reference and consumer preferences. Consumers will try harder to distinguish products, which will be used to emphasise their exceptional personality and uniqueness. The more uniform and appropriated by modern technologies our world becomes, the more the consumers are going to feel the desire to return to tradition, familiarly and to nature. The home space is going to evolve towards a multi-functional home, where the boundaries between family life, social life and work will be blurred to a certain extent. The sectors of furniture, objects and multi-functional devices are going to develop. The number of inhabitants of rural areas is going to grow due to the migration of city dwellers, at the same time, the number of people living off the land will decrease. This will result in the creation of a new consumer type, the so-called country-city who will have totally different needs from country inhabitants to date. The consumer of the future will use very advanced technologies both in the sphere of entertainment and in the home space (automation and informatisation of household activities). This will result in the loosening of family and social ties and the impairment of some skills (some activities which used to be performed manually will not be learned or consolidated, as they will be performed by machines). Materials and devices in the home space will be more and more eco-friendly. This trend will apply to: construction materials, devices (e.g. installation of solar panels, small sewage treatment plants etc.) and the lifestyle (life in accordance with nature, eco-friendly food). Due to the migration of people to the countryside, the process of the so-called. sucking out of city centres will occur. The city centre will be a place for work, where people will come in the morning and leave in the afternoon. It can be expected that shops, catering facilities, places of entertainment will be closed down in city centres. The city will evolve towards the satisfaction of consumer needs mostly at the rest and leisure level, which is going to replace its role as an industrial and manufacturing centre. The city will also become more eco-friendly (a lot of green areas, environmentally-friendly means of transport). The purchasing power of the consumer will decrease and the price criterion will be very important while selecting products. The brand, as such, will lose its importance and discount stores and mass production will be flourishing. In the social and demographic context, considerable bitterness, pessimism and migration as well as greater social stratification can be expected. Economic development will result in social prosperity, society will become more affluent, services focusing on the satisfaction of needs, leisure and activity will develop. In a rich society, global brands will play a less significant role and In rich society, global brands will play a less significant role and the demand for individualised products, adapted to specific needs will grow. Education will evolve towards specialist knowledge and the development of skills vs knowledge. The future will belong to those who will constantly learn and gain new experience. The educational sector for adults is going to develop and e-learning will become particularly popular. The development of information and technological infrastructure will result in a shrinking public sphere. It will be possible to settle a vast majority of matters without leaving home. As a result, changes in the ways of communication between people will occur virtual communication will occur and the role of interpersonal communication will be diminished.

2 3

10

11

12

86

Thesis No. 13

Thesis In the future, we should expect aging population society. New services will be developed which will focus on satisfying the needs of this group of people (designing simple objects, development of services targeted at this group). This will lead to higher employment and it will stimulate the economy. At the same time, owing to medical advancements and healthier lifestyle, future pensioners will be healthier and more active, which may result in savings in the social welfare sphere. Polish societys ageing process will have negative consequences connected with the increase of costs in the area of social welfare. The state and the taxpayer will bear the burden of keeping a large number of pensioners by a relatively low number of persons (there will be two working persons per one pensioner, currently it is 3 persons). Not only pension benefits will rise, but also healthcare costs will be higher. Preventive medicine and the trend connected with taking care of ones health will develop. It will extend lifetime and improve the quality of life. Products and services connected with this sphere will develop: clubs, private coach services, equipment for exercises, dietary supplements market. The development in this area will also have a positive effect on the economic situation.

14

15

Source: Own Survey

Diagram 23

Ranking of theses in order of importance

Thesis 14 Thesis 6 Thesis 12 Thesis 13 Thesis 11 Thesis 5 Thesis 2 Thesis 8 Thesis 9 Thesis 10 Thesis 15 Thesis 4 Thesis 1 Thesis 7 Thesis 3 0 Yes, it is signicant 20 91% 90% 84% 84% 82% 81% 78% 77% 77% 77% 76% 75% 72% 72% 68% 40 60 No, it isn't signicant 10% 7% 8% 6% 13% 12% 12% 10% 13% 11% 16% 16% 16% 80 5% 4% 5% 5% 6% 9% 10% 13% 9% 12% 12% 13% 12% 14% 13% 13% 16% 100 I don't know

Source: Own Survey

The analysis of the influence of the thesis implementation was conducted on the basis of the distribution of the responses of experts as regards the statement that the implementation of a given thesis will accelerate the development of industrial design.

87

Diagram 24

Ranking of theses in order of influence on industrial design

Thesis 6 Thesis 10 Thesis 3 Thesis 1 Thesis 5 Thesis 15 Thesis 8 Thesis 13 Thesis 2 Thesis 11 Thesis 12 Thesis 4 Thesis 7 Thesis 14 Thesis 9 0 16% 15% 20 It will accelerate its development 40 25% 41% 13% 33% 59% 60 80 81% 81% 80% 73% 70% 64% 62% 61% 57% 55% 51% 7% 63% 51% 27% 100 3% 8% 52% 7% 9% 10% 13% 41% 41% 6% 12% 29% 29% 29% 30% 5% 6% 5% 13% 13% 16% 20% 19%

It will slow down its development

It will not affect its development

Source: Own Survey

According to the respondents, the following factors will affect the development of industrial design: eco-trend manifested in both the lifestyle and in the construction industry, the need of satisfying closely defined consumer needs (product individualisation) and changing home into a multi-functional place (despite the fact that the respondents found the latter to be the least significant). The respondents decided that the development of design might be slowed down by decreasing purchasing power of consumers, and the price criterion will become more important while selecting products. The brand, as such, will become less important and discount stores and mass production will will be flourishing (59%). The majority of the respondents thought that the process of the so-called sucking out of city centres will not affect the design development (63%) and over half of them were also of the opinion that it will not be influenced by factors, such as the increasing numbers of inhabitants of rural areas and the appearance of the country-city consumer (52%) or society ageing and the states greater burden resulting from pensions and healthcare costs (52%). The trend connected with return to tradition and nature may slow down the development of design according to only 13% of the respondents. The thesis concerning the common use of the latest technologies by consumers in every area of

88

their life (home, entertainment sphere) obtained a similar low index connected with the limitation of the role of the design (12%). In summary, it should be added that although not all of the trends described above will lead to a significant development of industrial design, the majority of them are certain to change consumer needs, which will have to be taken into consideration by both designers and entrepreneurs. For this reason, persons specialising in the development of new products and services should observe all trends and changes which are going to appear in the Polish market.

Main conclusions from the study

4.

90

Main conclusions from the study

The studies and trend analyses, which were performed as well as expert discussions, showed that consumer behaviour in the future will be connected, on the one hand, with the economic situation and with the development of technology, common access to it and its availability. The last two factors are closely connected with the rate of economic development and the ability to create and adapt new solutions, which, in turn, is connected with the participation of knowledge industries in the creation of the creation of GDP. The chain of connections between the intellectual capital (creative employees), scientific research, business and society constitutes a condition for more rapid development. Assuming the developmental trend in the economy and more and more common use of the latest technological solutions, it can be expected that the division into spheres (home sphere, public sphere, sphere of services) will begin to disappear and consumer actions, which not so long ago were attributed to the individual areas, will no longer be so obvious. Differences between the individual spheres will become blurred. People are becoming more and more mobile and this trend will be on the increase. People will travel between home and work, places of entertainment during the day and also between various places of stay. It can be concluded that time will be divided into units spent at specific places or doing specific activities. The individual consumer with their specific needs will be the starting point for designing products, houses, public spaces and services and all kinds of products. Consumers will more and more often be creators of products, they will want to co-create them, adapting them to their expectations and notions. They will become prosumers. It will, in particular, apply to young people, who frequently change their styles and likings, who have lived in the world of highly developed technology. It is those new people who become more and more dependent on these technologies and they expect newer and newer life-facilitating solutions. Changes occurring in the individual spheres of life and thematic area will have specific consequences for design. The user will become or will want to become co-creator the product. We will more and more often deal with prosumers, i.e. more than just consumers. The prosumer (producer consumer), a notion coined by Toffler, is a person who does not only have knowledge about favourite products and services, but it is a person who want to actively participate in their creation30).

30) http://www.internetstandard.pl/news/136802/Prosument.czyli.aktywny.konsument.html [27.06.2011]

91

Products will be more and more modified and co-created by the recipient, taking into account their individual needs and preferences. Consumer opinions will become much more important and it will be possible to spread their knowledge owing to a larger and larger number of Internet forums and portals. It will be possible to observe the phenomenon of the convergence of products and services. The product will be the carrier of services (e.g. the service of sending photos) it will be necessary to develop a product that will make this service available. The person designing a service will know that it is necessary to develop a product, which will make this service available. The added value of products and services will become more important. High competitiveness of products/services will make it necessary to win customers by providing additional services, e.g. installation of a device in the car, which will inform about a breakdown and the car location as an addition to the insurance package). Owing to new technologies and the change in the organisation of life, the private sphere and work sphere will interpenetrate. Remote working will become popular, so office spaces will decrease. No separate home and office furniture will be designed, there is only furniture combining both functions, which will make it possible to reduce manufacturing costs. The role of the city in developing places, where it is possible to work, e.g. parks and cafes, will gain significance. Design will be adapted to various needs and cultures (also to the cultures of immigrants arriving in Poland)
However, these are consumer trends. They later translate into design trends and design trends translate into particular sectors and business benefits in particular sectors. And the understanding of how consumer trends translate into design trends is much more complex. This is a specific skill which some people just do not have. The majority do not have (President of the Institute of Industrial Design, Beata Bochiska).

In the future, consumers will be more educated and will have more and more access to information. Their choices will be guided not only by the prices, but also by additional values of products or services, including those satisfying their design needs. If the positive scenario is implemented, customers will be able to incur higher costs to obtain a well-designed product. Thirty years ago, Tofflers forecasts were revolutionary. At present, numerous forecasts predicting how technologies will more and more interfere with everyday operation (e.g. city management). According to the JWT advertising agency,

92

the eat,pray,tech trend is currently the most distinct31). New technological solutions are becoming part of the still new areas of life (health portable devices with Internet access, electronic entertainment, e-books). Futurologists, as well as engineers, designers and marketing specialists work on newer and newer solutions e.g. on the possibility of tracking persons and offering promotions to them if they are close to the shop (geolocation), devices registering life without our participation (e.g. cameras for people suffering from Alzheimers disease), advertising carriers responding to eyeball movement or extension of the real world using virtual elements (the Augment Reality technology -AR). There are ideas of personal fabricators devices wtich help to produce any subassemblies on the basis of designs developed using a personal computers. It allows for developing products, which a big company will not be interested in or ones which are not profitable for business. This may be particularly important for the poorest areas of the world, deprived of other possibilities of satisfying needs (e.g. water quality control devices). SuchFab Labs can also be used at schools the present-day generation entering adulthood is no longer capable of living without technology without access to the Internet and without numerous electronic devices. Technological progress used in numerous areas of life will be inevitable in medicine (e.g. various types of implants), in the public sphere (real-time city management, services created independently by inhabitants, electric cars), at home (remotely controlled devices, intelligent houses, emotional architecture houses with numerous sensors, responding to the users behaviour and emotions) architecture). Regardless of the fact of whether we will observe constant technological progress or whether satiety with technologies will make people return to nature, the role of design and designers will be constantly on the rise due to the rise in the manufacturers awareness (building the competitive advantage through design), to the limited resources, due to possibilities of using various materials. And first of all, due to more and more precise consumer needs . Futurologists predictions concerning the scope of use of the latest solutions also confirm greater and greater interpenetration of all spheres of life. Additionally, optimally designed surroundings in these zones will also be a challenge for designers.

31) za. Hatalska N., Raport z teraniejszoci, Cywilizacja 2.0, wiat po rewolucji informatycznej [Report on the present day, Civilization 2.0, The world after information revolution], Polityka, Special Edition , 8/2011, p. 53.

93

The world appreciates the importance of design and the role of designers. In Poland, on the other hand, despite growing importance of design, its full potential has not been discovered yet. Some people still associate it with the narrow context of style, while the areas of designers activities are practically unlimited. It is worth focusing for a moment on an area, with which design is not associated right away on rural areas. The rural consumer, as well as the new urban-rural consumer, also an entrepreneur with a farm, has greater and greater expectations they want a better life, appropriate infrastructure and access to services. This is an enormous challenge and opportunities for designers. On the other hand, the Delphi study showed that changes occurring in rural areas will not affect design. This may be a evidence of lack of awareness as regards the role of design and the possibility of taking advantage of the work of designers. Therefore, it seems that education of a large number of social groups is necessary politicians, decision makers, local government officials entrepreneurs, and also young people, as it would show not only the role of design, but, first of all, examples of the work of designers as regards various sectors and areas. It is also worth activating Polish designers, frequently those who are the most successful abroad, in the spheres with the highest potential, which sometimes are not noticed by experts. The shaping of ones own surroundings, but also creation of material culture will be important. Designers may create the future the most important characteristic of good design is innovativeness32).

32) Wzornictwo jakie mamy, wzornictwo jakiego potrzebujemy [Design we have and design we need], Design PL 2007.

94

Recommendations prepared at the Institute of Industrial Design

1. Recommendations for public institutions undertaking activity for the development of innovative economy and business-surrounding organisations a) Preparation of systematic forecasts of trends and consumer needs in the context of their influence on the design of products and services. The results of this research should be made available to designers, entrepreneurs as well as to consulting and scientific institutions, which will make it easier to prepare accurate, long-term business strategies and will have a positive effect on the market success of domestic companies; b) Making various tools of financial and consulting support available for projects connected with the preparation of general market forecasts of trends and consumer needs. The co-funding of such activities (in particular, if it is the first time a company has performed such research) will make entrepreneurs and designers aware what benefits are connected with it; c) Launching and supporting various educational activities (postgraduate studies, training, workshops, e-learning, conferences, exhibitions, etc.), which will allow the interested parties to understand how changes of the environment, trends and consumer needs affect the design of products and services. According to research, the demand for the so-called just in time learning, i.e. quick access to practical knowledge and skills will increase in the future; d) Systematic adjustment of the method of providing public services to changing trends and consumer needs. In accordance with the forecasts, taking into consideration ecological values, progressing virtualisation of life and new technical possibilities will be of primary importance in the years to come; e) Supporting international cooperation between specialist centres (including research centres) to improve tools for forecasting trends and consumer needs.

2. Recommendations for entrepreneurs and providers of design services a) Taking systematic actions aimed at becoming familiar with future trends and consumer needs (e.g. by ordering expert analyses or using professional tools or consulting services). This will make it possible to develop products, services and business strategies which are better adjusted to the market situation;

95

b) The use of the growing educational offer in the area of the influence of changes of trends and consumer needs on design of products and services. In this way, entrepreneurs and designers will become more flexible and will adjust their actions to the changing market; c) Involving future users of products and services and specialists from various fields (sociology, ethnographic research, trend forecasting, ergonomics, usability, etc.) in the design process; d) It will be important to take into account additional services already in the product development process, this will increase the added value and will influence an increase in sales; e) Taking into account the most important trends, which will affect consumer needs and, as a result, design in the design processes and during the development of long-term business strategies consumers. In accordance with the aforementioned forecast, taking into consideration values, such as ecology, virtualisation of life, new technological possibilities or individualisation of the offer, will be of primary importance in the years to come; f) Adapting offices and the work sphere to the needs of the creative class (virtual offices, rest zones, creative spaces, etc.).

96

Experts participating in the project

Individual interviews were conducted with the following persons:

Beata Bochiska, President of the Institute of Industrial Design Prof. Magorzata Duczkowska Piasecka (agriculture, structural funds), Prof. Ireneusz Krzemiski (sociology), Prof. Ireneusz Biaecki (education), Prof. Krzysztof Meissner (science), Prof. Witold Orowski (economics), Prof. Jerzy Ginalski (design), Irena Kleniewska, Ph.D. (scientific and social relations), Anna Ostrowska, Ph.D. (cultural anthropology), President of the City of Wrocaw Rafa Dutkiewicz (local government).
The following persons took part in expert panels: 1. Work sphere/public sphere

Tomasz Perkowski (Foundation for Polish Science), Kuba Karliski (INNOVATIKA), Mariusz Turski (Akademickie Inkubatory Przedsibiorczoci Academic Entrepreneurship Incubators),

Micha Olszewski (Director of the European Funds Office), Maciej Zderkiewicz (e-learning.pl), Prof.
Sawomir Gzell (Faculty of Architecture, Warsaw University of Technology),

Jerzy Nagrski (Telecommunications), Luiza Marklowska (production of films and TV programmes of TVP), Wiesaw Wyszogrodzki (banking, IT of the National Bank of Poland).

97

2. Home and leisure sphere

Piotr Jaboski (computer games),

Sylwester Nowicki (architect),

Mirosaw Szeliga (Zelmer products development and reliability manager, Piotr Majewski (cultural expert, Warsaw School of Social Sciences), Daniel Zieliski (industrial designer, Academy of Fine Arts), Marek Gruchaa (sanitary devices development manager, KOO), Adam Sobolewski (finishing materials for interiors).
The following persons took part in the finishing panel, summing up the study:

Prof. Magorzata Duczkowska-Piasecka (agriculture, structural funds), Prof. Krzysztof Meissner (science), Prof. Ireneusz Biaecki (education), Tomasz Perkowski, Ph.D. (Foundation for Polish Science), Maciej Zderkiewicz (e-learning.pl), Piotr Jaboski (computer games),
Sylwester Nowicki (architect),

Wiesaw Wyszogrodzki (banking, IT of the National Bank of Poland).

98

Selected bibliographic items

Magorzata Bogunia-Borowska, Marta leboda, Globalizacja i konsumpcja. Dwa dylematy wspczesnoci. [Globalisation and consumption. Two contemporary dilemmas.], Universitas, Cracow 2003 Magorzata Bombol, Bogdan Mrz, Nowe trendy w konsumpcji a zachowania polskich konsumentw [New trends in consumption and the behaviour of Polish consumers], in: Genowefa Sobczyk (Ed.), Wspczesnymarketing.Trendy,dziaania. [Contemporary marketing.Trends,actions.] Polskie wydawnictwo Ekonomiczne, Warsaw 2008, p. 151 158 Sylwester Makarski, Pochodzenieproduktuadecyzjenabywczekonsumentw [Origin of the product and purchasing decisions of consumers], in: Genowefa Sobczyk (Ed.), Wspczesny marketing. Trendy, dziaania. [Contemporarymarketing.Trends,actions.] Polskie wydawnictwo Ekonomiczne, Warsaw 2008, p. 338 345 John Neisbitt, Megatrendy [Megatrends], Zysk i S-ka, 1997 Wanda Patrzaek, Wzory konsumpcji w strukturze lokalnej a proces globalizacji [Consumption patterns in the local structure and the process of globalisation], in: Genowefa Sobczyk (Ed.), Wspczesnymarketing.Trendy,dziaania. [Contemporarymarketing.Trends,actions.] Polskie wydawnictwo Ekonomiczne, Warsaw 2008, p. 166 170 Faith Popcorn, The Popcorn Report, Harper Business, 1992 Faith Popcorn, Lys Marigold, Clicking, Harper Business, 1992 Izabela Sowa, Nowe zjawiska i tendencje w zachowaniu modziey po integracji z Uni Europejsk [New phenomena and tendencies in the behaviour of youth after integration with the European Union], in: Genowefa Sobczyk (Ed.), Wspczesny marketing. Trendy, dziaania. [Contemporarymarketing.Trends,actions.] Polskie wydawnictwo Ekonomiczne, Warsaw 2008, pp. 201 207 Lucyna Witek, Produktyekologicznewwiadomocikonsumenta [Ecological products in the consumers awareness], in: Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, No 249, Zarzdzanie i Marketing, Book 13, Rzeszw 2008, pp. 509 518 Beata Zatwarnicka-Madura, Nowetrendywzachowaniachkonsumentw,zeszczeglnym uwzgldnieniemsegmentukobiet [Newtrendsinconsumerbehaviour,withspecialattention paid to the women segment], in: Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, No 249, Zarzdzanie i Marketing, Book 13, Rzeszw 2008, pp. 519 524 Jolanta Zraek, Ekologizacjajakoprzejawnowychtrendwwkonsumpcji [Ecologisation as a manifestation of new trends in consumption], in: Genowefa Sobczyk (Ed.), Wspczesny marketing. Trendy, dziaania. [Contemporary marketing. Trends, actions.] Polskie wydawnictwo Ekonomiczne, Warsaw 2008, pp. 159 165

99

StanzdrowialudnociPolskiw2004r. [ThehealthconditionofpeopleinPolandin2004], Central Statistical Office, Department of Social Statistics, Warsaw 2006 Pracaaobowizkirodzinne2005 [Work and family duties], Central Statistical Office, Department of Social Statistics, Warsaw 2006 PodstawoweinformacjeorozwojudemograficznymPolskiwlatach20002009 [Basic informationaboutdemographicdevelopmentinPolandintheyears20002009], Central Statistical Office, material for the press conference on 28. 01. 2010 Budety gospodarstw domowych w 2008 r. [Household budgets in 2008], Gwny Urzd Statystyczny (Central Statistical Office), Department of Labour and Living Conditions, Warsaw 2009 Magorzata Kosicka-Dbska, Jerzy Dbski, ywnozmodyfikowanagenetyczniebarieryimoliwocirozwojuwopiniirespondentw [Geneticallymodifiedfoodbarriersandopportunities for development in the respondents opinion], in: Stowarzyszenie ekonomistw rolnictwa i agrobiznesu, Roczniki Naukowe, Volume X, Book 1, 2008 Leszek Talko, Przyjdzie do mnie facet w czerni [A man in black is going to approach me], Gazeta Wyborcza Magazine 37, pp. 6-11, 2000 Predictions from Faith Popcorns Brain Reserve, 2010 The Year of Lo-Co (Local Cocooning), December 2009 Moderatorzyokryzysierokpniej,Wposzukiwaniutrendw materiay konferencyjne [Moderatorsaboutthecrisisayearlater,Lookingfortrends conference materials] PTBRiO conference Consumer 2010, prepared by: Arek Wdkowski, Artur Nierychlewski CBOS, ZdrowieizdrowystylyciawPolsce [Health and healthy lifestyle in Poland], a study report, K/138/2007 CBOS, DwiedekadyprzemianreligijnociwPolsce [Two decades of religious changes in Poland], a study report, BS/120/2009 CBOS, WiaraireligijnoPolakwdwadziecialatporozpoczciuprzemianustrojowych [Faith and religiousness of Poles twenty years after the beginning of changes in the political system], a study report, BS/34/2009 CBOS, MoralnoPolakwpodwudziestulatachprzemian [Morality of Poles after twenty years of transformation], a study report, BS/40/2009 CBOS, Cele i denia yciowe Polakw [Objectives and aspirations of Polish people], a study report, BS/69/2009 CBOS, Aktywno spoeczne Polakw [Social activity of Polish people], a study report, BS/10/2010 CBOS, DobroczynnowPolsce [Charity in Poland], a study report, BS/15/2010

100

CBOS, AktywnoPolakwworganizacjachobywatelskichwlatach1998-2010 [Activity of Polesincitizensorganisationsintheyears1998-2010], a study report, BS/16/2010 Jan Herbst, Marta Gumkowska, 3W:wartowiedziewicej:wolontariat,filantropiai1% [It isworthknowingmore:volunteering,philanthropyand1%] study reports 2006 and 2007 Cyberchondria,czylisierdemchorb [Cyberchondira,i.e.theInternetasthesourceof diseases], 27.11.2008