Professional Documents
Culture Documents
NYSA 2004
1
Bdca czci natury ludzko, a w niej ycie kadej osoby, poddana jest dziaaniom potnych, ale niszczcych si natury, a take nie mniej gronym siom i wytworom samej ludzkoci, ktre od zarania dziejw siej mier i zniszczenie. Zmusza to kolejne pokolenia do olbrzymich wysikw obronnych, by zabezpieczy si przed zagroeniami. To wanie od skutecznoci zabezpieczenia si przed zagroeniami, jakie nios siy natury i destrukcyjna dziaalno czowieka, zaleay i zale losy narodw, a tym samym ycie i szczcie kolejnych pokole i kadej ludzkiej jednostki. Std te zapewnienie trwaego bezpieczestwa ycia kadej osoby, spoecznoci lokalnej i caego narodu jest najwiksz potrzeb i wartoci ludzk, stanowic zarazem fundamentalny cel pastwa jako najwyszej formy organizacji ycia narodowego. Wchodzc w dorose ycie kady mody czowiek wcza si w proces tworzenia najwikszego wsplnego dobra narodowego, jakim jest bezpieczestwo narodowe, dajce podstawy do szczliwego ycia w wolnoci, pokoju i dobrobycie. Organizacja spoeczestwa, zasobw materialnych i usug oraz terytorium w celu ochrony, zapobiegania i przeciwdziaania istniejcym i potencjalnym zagroeniom niemilitarnym i militarnym godzcym w bezpieczestwo narodowe stanowi wanie obron narodow, w ktrej udzia kadej Polki i Polaka jest realizacj konstytucyjnego obowizku obrony Ojczyzny. To wanie od sprawnej i silnej obrony narodowej zarwno jej cywilnej, jak i wojskowej organizacji zalee bdzie bezpieczestwo Polski, a tym samym ycie i pomylno Polakw dzisiejszego i przyszych pokole, a w duej mierze take bezpieczestwo caej Europy.
cechuje ciga walka o przetrwanie, zasoby, prac, pozycj, wadz, terytoria, rynki zbytu itp.
zbiorowoci, dziki czemu staje si ono autorytetem zdolnym t zbiorowo ochrania oraz gwarantowa ad, bezpieczestwo i przestrzeganie praw. W dzisiejszych warunkach tre polskiej racji stanu jest prosta i zrozumiaa dla wszystkich: umacnianie odzyskanej niedawno suwerennoci i niezawisoci, umacnianie bezpieczestwa pastwa, sprzyjanie gospodarczemu i cywilizacyjnemu rozwojowi narodu i spoeczestwa, budowanie pozycji i prestiu na scenie midzynarodowej, zwaszcza w Europie i wrd ssiadw. Wspczenie wyrazem patriotyzmu jest suba nauka i praca Polsce oraz przygotowanie i gotowo do obrony Ojczyzny. Tylko w powszechnym uczestnictwie Polakw w tworzeniu siy Polski i jej obronie jest szansa na bezpieczestwo i pomylno obecnego i przyszych pokole
powszechnego, naukowo-techniczne obrony narodowej, ekologiczne, normatywne oraz rodki ideologiczne obrony narodowej. Cao rodkw obrony narodowej mona podzieli na rodki powszechne stosowane w codziennej ochronie, a take w zabezpieczaniu wartoci i interesw narodowych, oraz rodki wojskowe traktowane jako ostateczny decydujcy rodek obrony narodowej.
KONSTYTUCYJNE USTAWOWE CELE I ZADANIA ORAZ OBOWIZKI W ZAKRESIE BEZPIECZESTWA NARODOWEGO I OBRONY NARODOWEJ
Prawo, najoglniej rozumiane jako og norm obowizujcych na okrelonym terytorium, jest podstaw adu i porzdku spoecznego, a zarazem podstaw organizacji i funkcjonowania pastwa, rwnie w zakresie bezpieczestwa i obrony narodowej. To wanie stan prawa oraz mechanizmy jego przestrzegania i egzekucji stanowi podstawowy i konieczny warunek sprawnoci pastwa we wszystkich dziedzinach ycia. Ze prawo, a nawet dobre, ale nieegzekwowane, to anarchia nieuchronny zwiastun upadku pastwa i katastrofy narodowej.
Funkcje pastwa i podmiotw prawa pastwowego w dziedzinie bezpieczestwa narodowego i obrony narodowej
Bezpieczestwo jest wartoci pierwotn wobec innych, a potrzeba bezpieczestwa staa si decydujcym czynnikiem pastwowotwrczym. Zatem pierwszym i niezbdnym warunkiem pomylnego rozwoju pastwa byo jest i bdzie zapewnienie bezpieczestwa. Najpowszechniejszy podzia funkcji pastwa pozwala wyrni: funkcj wewntrzn, gospodarsko organizatorsk, socjaln, kulturalno wychowawcz oraz zewntrzn.
Funkcja wewntrzna wie si z zapewnieniem bezpieczestwa i porzdku publicznego, ochron mienia, zdrowia spoeczestwa i rodowiska oraz z zabezpieczeniem trwaoci w wewntrznej strukturze stosunkw spoecznych. Funkcja gospodarczo organizatorska polega na organizowaniu ycia gospodarczego i stwarzaniu warunkw do rozwijania dziaalnoci gospodarczej, a w konsekwencji do tworzenia materialnych podstaw bezpieczestwa narodowego. Funkcja socjalna to dziaania na rzecz ubezpiecze spoecznych, ochrona zdrowia, pomocy spoecznej oraz rozwizywania problemw na rynku pracy i wykorzystania zasobw ludzkich. Funkcja kulturalno-wychowawcza obejmuje przedsiwzicia na rzecz wpajania wiedzy i zdobyczy cywilizacyjnych, rozpowszechniania dbr kulturowych, upowszechniania idei i wartoci oraz ksztatowania postaw i zachowa obywatelskich. Funkcja zewntrzna to zapewnienie bezpieczestwa pastwa na zewntrz, rozwijanie stosunkw politycznych, gospodarczych i kulturalnych z innymi pastwami, a take rozwijanie przepywu informacji i kontaktw midzyludzkich.
Przepisy Konstytucji formuj obowizki obywateli, ktre maj cisy zwizek z bezpieczestwem i obron narodow. Najwaniejsze z nich to: wierno RP i troska o dobro wsplne (art.82), przestrzeganie prawa (art.84), obrona ojczyzny (art.85.1), dbao o stan rodowiska i odpowiedzialno za spowodowanie jego pogorszenia (art.86). Naley podkreli, e ograniczenia wolnoci i praw obywatelskich oraz dziaalnoci gospodarczej mog by wprowadzone wycznie ze wzgldw bezpieczestwa jako nadrzdnego interesu pastwa: Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolnoci i praw mog by ustanowione tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s konieczne w demokratycznym pastwie dla jego bezpieczestwa lub porzdku publicznego bd dla ochrony rodowiska, zdrowia i moralnoci publicznej albo wolnoci i praw innych osb (art.31.3). Szczegowe uregulowania spraw bezpieczestwa narodowego i obrony narodowej ujmuj ustawy i wydane na ich podstawie rozporzdzenia jako rda powszechnie obowizujcego prawa. Interesy szeroko rozumianego bezpieczestwa wyraaj rwnie: przepisy prawa karnego; kodeks wykrocze; przepisy prawa administracyjnego. Skonkretyzowane w ustawach wartoci, wchodzce w zakres szeroko rozumianego bezpieczestwa narodowego dotycz m.in.: bezpieczestwa zewntrznego pastwa; bezpieczestwa wewntrznego pastwa; ochrony ycia i zdrowia obywateli; gwarancji wolnoci mylenia i dziaania obywateli; ochrony i korzystania z zasobw rodowiska; tworzenia spoecznych, gospodarczych, naukowych i kulturowych warunkw rozwoju.
Parlament W procesie tworzenia podstaw bezpieczestwa narodowego Sejm i Senat odgrywaj szczegln rol, polegajc na stanowieniu przepisw prawa powszechnie obowizujcego w postaci ustaw. Parlament ponadto moe podejmowa uchway, wrd ktrych wystpuj akty normatywne, a take realizujc funkcj ustrojodawcz dysponuje prawem dokonywania zmian w obowizujcej Konstytucji (art.235). Obie izby parlamentu odgrywaj rwnie rol kreacyjn, polegajc na powoywaniu i odwoywaniu konstytucyjnie wskazanych centralnych organw pastwa: maj prawo kontroli wykonywania ustaw, a Sejm dysponuje prawem kontroli rzdu i ministrw. Rola kontrolna parlamentu przejawia si rwnie w dziaalnoci organw wewntrznych Sejmu i Senatu, speniajcych funkcje pomocnicz. Chodzi tu przede wszystkim o komisje parlamentarne np. Komisj Obrony Narodowej, Komisj Spraw Zagranicznych i Komisj ds. Sub Specjalnych. Zakres kompetencji Komisji Obrony Narodowej obejmuje kwestie obrony pastwa, dotyczce zwaszcza dziaalnoci si zbrojnych, systemu oraz funkcjonowania obrony terytorialnej kraju i obrony cywilnej, wykonywania obowizkw w dziedzinie wzmacniania obronnoci przez organy pastwowe i przedsibiorstwa, organizacje spoeczne i spdzielcze oraz przez obywateli, a take sprawy przemysu obronnego. Szczegln rol spenia Komisja ds. Sub Specjalnych. Komisja ta opiniuje nie tylko projekty ustaw, lecz rwnie projekty rozporzdze wykonawczych dotyczcych sub specjalnych oraz ocenia akty normatywne w zakresie ich dziaalnoci. Form dziaa kontrolnych parlamentu jest take wyraanie zgody na ratyfikacj umowy midzynarodowej oraz na wprowadzenie stanu wyjtkowego i wojennego lub przeduenie okresu stanu klski ywioowej i stanu wyjtkowego. Prezydent RP W konstytucyjnym systemie ustrojowym prezydent RP jest wanym samodzielnym podmiotem, realizujcym koncepcj rwnowaenia wadz, a nie tylko czci dualistycznej wadzy wykonawczej. Ogln charakterystyk urzdu Prezydenta zawieraj przepisy art.126 Konstytucji: 1. Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej jest najwyszym przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej i gwarantem cigoci wadzy pastwowej. 2. Prezydent Rzeczpospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stray suwerennoci i bezpieczestwa oraz nienaruszalnoci i niepodzielnoci jego terytorium.
9
3. Prezydent Rzeczpospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okrelonych w Konstytucji i ustawach. Wrd konstytucyjnych uprawnie prezydenta szczeglne miejsce zajmuj kompetencje w zakresie zwierzchnictwa si zbrojnych, obronnoci i bezpieczestwa pastwa w czasie pokoju i wojny. Konstytucja ustanawia prezydenta najwyszym zwierzchnikiem Si Zbrojnych RP. Jest to model zwierzchnictwa biernego, w ktrym nie mieci si funkcja faktycznego naczelnego dowdztwa i kierowania Siami Zbrojnymi RP. W czasie pokoju prezydent sprawuje zwierzchnictwo nad siami zbrojnymi za porednictwem ministra obrony narodowej, ktremu przekazano uprawnienia rzeczywistego kierowania siami zbrojnymi we wsppracy z wojskowymi strukturami dowodzenia, a w szczeglnoci szefem Sztabu Generalnego i dowdcami rodzajw si zbrojnych. W myl art.136 prezydent, na wniosek prezesa Rady Ministrw, zarzdza powszechn lub czciow mobilizacj i decyduje o uyciu si zbrojnych do obrony pastwa. Ponadto Prezydent RP okrela, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, gwne kierunki rozwoju si zbrojnych oraz ich przygotowa do obrony pastwa, a take uczestniczy w odprawach kierowniczej kadry Ministerstwa Obronny Narodowej i Si Zbrojnych i moe je zwoywa. Rada Ministrw Rada Ministrw stanowi gwne ogniwo wadzy wykonawczej. Prowadzi polityk wewntrzn i zagraniczn, kieruje administracj rzdow i sprawuje oglne kierownictwo w dziedzinie stosunkw z innymi pastwami i organizacjami midzynarodowymi. Zgodnie z art.146 Konstytucji Rada Ministrw odpowiada m.in. za: zapewnienie bezpieczestwa wewntrznego pastwa oraz porzdek publiczny, zapewnienie bezpieczestwa zewntrznego, sprawowanie oglnego kierownictwa w dziedzinie obronnoci oraz coroczne okrelenie liczby obywateli powoywanych do czynnej suby wojskowej. Minister Obrony Narodowej Minister Obrony Narodowej jest naczelnym organem administracji pastwowej w dziedzinie obronnoci pastwa. Wykonuje on swoje zadania za pomoc Ministerstwa Obrony Narodowej. Obecnie w skad ministerstwa wchodzi Gabinet Polityczny Ministra jako organ doradczy oraz nastpujce komrki organizacyjne: Sekretariat Ministra Obrony Narodowej. Departament Administracyjny; Departament Budetowy; Departament Infrastruktury;
10
Departament Kadr i Szkolnictwa Wojskowego; Departament Kontroli; Departament Polityki Obronnej; Departament Polityki Zbrojeniowej; Departament Prawny; Departament Spraw Socjalnych i Rekonwersji; Departament Wsppracy Midzynarodowej; Departament Wychowania i Promocji Obronnoci; Departament Zaopatrzenia Si Zbrojnych; Biuro Prasy i Informacji; Biuro Ochrony Informacji Niejawnych; Sztab Generalny WP skada si z siedmiu generalnych zarzdw oraz jednego samodzielnego zarzdu.
11
innym nadzwyczajnym zagroeniom, a take w zakresie zwalczania i usuwania ich skutkw. W sytuacjach nadzwyczajnych wojewoda moe wydawa polecenia obowizujce wszystkie organy administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego. Administracja samorzdu terytorialnego Samorzdy terytorialne wspuczestnicz w tworzeniu bezpieczestwa narodowego i obrony narodowej, realizujc w tej dziedzinie zadania okrelone ustawami. Do samorzdu wojewdzkiego nale np. sprawy dotyczce szeroko rozumianego bezpieczestwa: promocja i ochrona zdrowia, kultura i ochrona jej dbr, zagospodarowanie przestrzeni, ochrona rodowiska, drogi publiczne i transport, obronno, bezpieczestwo publiczne. W gestii samorzdu powiatowego znajduj si m.in. sprawy ochrony zdrowia, ochrony dbr kultury, zagospodarowania przestrzennego i nadzoru budowlanego, ochrona rodowiska i przyrody, porzdku publicznego i bezpieczestwa obywateli, ochrony przeciwpowodziowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagroeniom ycia, zdrowia oraz rodowiska, obronnoci i wsppracy z organizacjami pozarzdowymi. Szczebel powiatowy jest podstawowym i zasadniczym poziomem reagowania kryzysowego. Samorzd gminy realizuje zadania publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeone dla innych organw. Zadania te, suce zaspakajaniu potrzeb wsplnoty samorzdowej, s wykonywane jako zadania wasne. Nale do nich: ochrona rodowiska, drogi gminne oraz organizacja ruchu drogowego, ochrona zdrowia, utrzymanie gminnych obiektw uytecznoci publicznej. Organy gminy uprawnione s rwnie do nakadania wiadcze osobistych i rzeczowych na rzecz obronnoci na podstawie wnioskw organw wojskowych. Podkreli naley, e starostowie, wjtowie, prezydenci i burmistrzowie s szefami obrony cywilnej. Przedsibiorcy Ustawa z dnia 23.08.2001 r. o organizowaniu zada na rzecz obronnoci pastwa przez przedsibiorcw okrela, e s to przedsibiorcy, ktrzy podejmuj zadania w zakresie mobilizacji gospodarki, militaryzacji, planowania operacyjnego, szkolenia obronnego, majcego na celu przygotowanie zaogi do wykonania zada obronnych, a ponadto w zakresie wynikajcym z obowizkw pastwa gospodarza. Chodzi tu o przedsibiorcw, ktrych przedmiotem dziaalnoci jest: eksploatacja lotnisk i portw morskich; kolporta; nadawanie programw radiowych i telewizyjnych; produkcja, transport i magazynowanie produktw naftowych;
12
produkcja, remont lub modernizacja uzbrojenia i sprztu wojskowego; realizacja obrotu specjalnego; transport; usugi pocztowe; usugi telekomunikacyjne; wytwarzanie, dystrybucja i przesyanie gazu ziemnego, paliw pynnych oraz energii elektrycznej. Zadania realizowane na rzecz obronnoci przez przedsibiorcw wykonujcych dziaalno gospodarcz na terytorium RP organizuj organy administracji rzdowej. Obywatele Szczeglny obowizek udziau obywateli w obronie pastwa wynika z konstytucyjnej zasady powszechnoci obrony. Zakres obowizkw okrela ustawa o powszechnym obowizku obrony RP. S to: penienie suby wojskowej; suba w obronie cywilnej; odbywanie przysposobienia obronnego; uczestniczenie w samoobronie ludnoci; penienie suby w jednostkach zmilitaryzowanych; penienie suby zastpczej; wykonywanie wiadcze na rzecz obrony.
13
wiadomoci narodowej, propagowanie problematyki obronnej itd. pozostan domen kobiet, tak jak byo to w przeszoci i dzieje si obecnie. To wanie matki, babcie, nauczycielki, instruktorki harcerstwa, dziennikarki z racji wykonywania swych obowizkw naturalnych i zawodowych decydoway, z jakim bagaem wartoci, idei i zasad mode pokolenie wkraczao w dorosy wiat. Te szczeglne obowizki wynikaj z cech kobiecego charakteru. Gwne zalety predysponujce kobiety do tych dziedzin obrony narodowej to: odporno psychiczna, odpowiedzialno za bezpieczestwo najbliszych, wytrwao i rzetelno, najwikszy wpyw na wychowanie dzieci i modziey. Zachodzi zatem potrzeba: popularyzowania dziaalnoci kobiet, szczeglnie w wymienionych obszarach obrony narodowej; umoliwienia podnoszenia kwalifikacji zawodowych z zakresu obronnoci; promowania na stanowiska kierownicze szczeglnie tych kobiet, ktrym sprawy obronne nie s obojtne i ktre posiadaj odpowiedni wiedz i kwalifikacje w tym zakresie. Naley podkreli, i takie dziedziny, jak macierzystwo, edukacja i ksztatowanie wiadomoci narodowej bd w dalszym cigu priorytetowym zadaniem dla wspczesnych i przyszych pokole kobiet tak jak to byo od wiekw.
14