Professional Documents
Culture Documents
NORMA PRO
Podrcznik uytkownika
Copyright KOEL-ELEKTRONIKA, AGIMAG Stanisaw Chmielewski Zastrzeenia praw: Niniejszego podrcznika ani jego adnego fragmentu nie wolno powiela w adnej formie ani przekazywa za pomoc jakichkolwiek nonikw elektronicznych lub mechanicznych z kopiowaniem i zapisem magnetycznym wcznie, bez uzyskania pisemnej zgody firmy ATHENASOFT. Wszelkie prawa zastrzeone. Opisane w podrczniku oprogramowanie dostarczane jest na podstawie umowy licencyjnej lub umowy o wycznoci rozpowszechniania. Oprogramowanie moe by uytkowane lub kopiowane wycznie zgodnie z ustaleniami powyszej umowy. Kopiowanie oprogramowania za wyjtkiem przypadkw zawartych w umowie jest niezgodne z prawem. Zastrzega si prawo wprowadzania zmian technicznych bez uprzedniego powiadomienia. Tre niniejszego podrcznika nie stanowi podstawy do jakichkolwiek roszcze wobec firmy ATHENASOFT. Warunki gwarancyjne: Firma ATHENASOFT udziela trzymiesicznej, liczc od daty zakupu, gwarancji na nonik magnetyczny, na ktrym jest dostarczony program. Firma ATHENASOFT nie udziela adnej gwarancji na przydatno programu do szczeglnego celu. Program sprzedawany jest takim, jaki jest. Firmy nie odpowiadaj za adne bezporednie lub porednie straty i zniszczenia wynike wskutek uytkowania programu. Dystrybucja i pomoc techniczna: ATHENASOFT Sp. z .o.o 03-197 Warszawa, ul. Leszczynowa 7 Tel. +48 22 614 34 22, 601 613-717, fax +48 22 614 34 69 e-mail: info@athenasoft.com.pl http://www.athenasoft.com.pl baza cen INTERCENBUD: http://www.intercenbud.com.pl
SPIS TRECI
WSTP ...................................................................................................14 1. POJCIA PODSTAWOWE .........................................................20 2. INSTALACJA I URUCHOMIENIE PROGRAMU NORMA PRO 23 INSTALACJA PROGRAMU NORMA PRO .............................................23 KLUCZ ZABEZPIECZAJCY ...............................................................23 URUCHOMIENIE PROGRAMU ............................................................24 3. EKRAN GWNY I OPCJE PROGRAMU .............................25 MENU ................................................................................................25 PASEK NARZDZI ..............................................................................26 OPCJE PROGRAMU ............................................................................27
Ustawienia oglne ...............................................................................27 cieki programu .................................................................................29 Waluty kosztorysw..............................................................................31 Szukanie cen.........................................................................................33 Konfigurowanie baz Normy Pro ..........................................................34 Jednostki miary....................................................................................36 Opcje korzystania z katalogw Dynamische BauDaten.......................37
SCHEMAT TWORZENIA KOSZTORYSU...............................................38 4. KATALOGI NORM I BAZY CEN JEDNOSTKOWYCH POZYCJI I OBIEKTW.........................................................................39 OZNACZENIE GRUP, KATALOGW I POZYCJI ...................................40 GWNY PASEK NARZDZI ..............................................................40 PASEK NARZDZI MODYFIKACJI ZAWARTOCI KATALOGW .........42 KATALOGI NORM ..............................................................................43
Tworzenie nowej grupy katalogw ......................................................45 Tworzenie nowych katalogw, katalogi wasne ...................................45 Modyfikacje danych katalogw............................................................46 Edycja opisu katalogw i podkatalogw .............................................47 Kopiowanie katalogu ...........................................................................47 Wywietlanie i modyfikowanie nakadw katalogu..............................47 Zabezpieczanie katalogw hasem .......................................................48 Dodawanie, usuwanie i edycja danych pozycji w katalogu .................49 Modyfikowanie wariantw w danej pozycji .........................................50 Wywietlanie nakadw dla wybranej pozycji .....................................51 Wstawianie katalogw z dysku.............................................................54 Przenoszenie grup, katalogw i pozycji...............................................54
Program do kosztorysowania
5.
PRZESZUKIWANIE KATALOGW WEDUG ZADANEJ PODSTAWY ....58 PRZESZUKIWANIE KATALOGW I CENNIKW WEDUG ZADANEGO FRAGMENTU TEKSTU .....................................................59 WSTAWIANIE POZYCJI DO KOSZTORYSU .........................................60 WYWIETLANIE MENU PODRCZNEGO ............................................61 KATALOGI DBD DYNAMISCHE BAUDATEN.................................61 KARTOTEKI .................................................................................64 KARTOTEKA JEDNOSTEK MIAR ........................................................64 TABELA PRZELICZNIKW JEDNOSTEK MIAR ....................................65 KARTOTEKA RMS ............................................................................65
Aktualizacja kartoteki RMS .................................................................67
6.
CENNIKI ............................................................................................82
Lista cennikw .....................................................................................83 Tworzenie nowego cennika..................................................................84 Usuwanie cennika................................................................................86 Edycja danych cennika ........................................................................86
IMPORT CENNIKW...........................................................................86
Okno importu cennika..........................................................................86 Importowanie dyskietki z cennikami ....................................................89 Importowanie cennikw z pyty CD .....................................................91 Importowanie pliku cennika.................................................................92
NORMA PRO
IMPORTOWANIE CENNIKW Z NORMY 3........................................109 IMPORTOWANIE CEN Z KARTOTEKI RMS ......................................110 WYSZUKIWANIE ELEMENTW RMS I POZYCJI ..............................110
Wyszukiwanie w cennikach ................................................................110 Wyszukiwanie w bazach cenowych ....................................................112
KOPIOWANIE I PRZENOSZENIE CENNIKW ....................................113 WYBR BIECEGO CENNIKA ........................................................115 PRZELICZANIE (UAKTUALNIANIE) CEN W KOSZTORYSIE ..............116 UAKTUALNIENIE CENNIKA DANYMI Z KOSZTORYSU.....................117 PRZELICZANIE CEN W KOSZTORYSIE WEDUG PODANEGO WSPCZYNNIKA ............................................................................117 DOPASOWANIE CENY ELEMENTU RMS DO ZAOONEJ WARTOCI KOSZTORYSU ................................................................118 KORZYSTANIE Z BAZY INTERCENBUD ...........................................118
Strony dostawcw i producentw ......................................................120 Strony kosztorysanta ..........................................................................120
7.
OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU........129 TWORZENIE NOWEGO KOSZTORYSU ..............................................129 TWORZENIE KOSZTORYSU NA BAZIE INNEGO KOSZTORYSU .........133 OTWIERANIE DO EDYCJI JU ISTNIEJCEGO KOSZTORYSU ...........133
Program do kosztorysowania
8.
ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU .....................................................135 WERSJE KOSZTORYSU ....................................................................136 KOPIA AWARYJNA I ZAPASOWA BIECEGO KOSZTORYSU ..........137 OPCJE KOSZTORYSU..............................................................139 RODZAJ KOSZTORYSU I TYPY KALKULACJI ...................................139 OPIS, CHARAKTERYSTYKA OBIEKTU I STRONA TYTUOWA ..........141
Opis kosztorysu..................................................................................141 Strona tytuowa..................................................................................141 Charakterystyka obiektu ....................................................................144
NUMEROWANIE ELEMENTW, POZYCJI I DZIAW .......................148 CENY I WALUTY W KOSZTORYSIE ..................................................150 CENNIKI KOSZTORYSU ...................................................................150
Cenniki RMS ......................................................................................150 Cenniki pozycji...................................................................................151 Cennik obiektw.................................................................................151 Ceny dostawcw ................................................................................152
9.
DOKADNO WYWIETLANIA CEN I KWOT ..................................158 OPCJE WIDOKW ZESTAWIE ........................................................160 OPCJE WIDOKU POZYCJI .................................................................165 OCHRONA KOSZTORYSU PRZED ZAPISEM I ZMIANAMI ..................169 FORMULARZ KALKULACJI ..............................................................170 EKRAN GWNY KOSZTORYSU ........................................172 MENU ..............................................................................................172 MENU PODRCZNE (KONTEKSTOWE).............................................179 GWNY PASEK NARZDZI ............................................................180 OKNO KOSZTORYSU WIDOK KOSZTORYS ..................................183 PASEK NARZDZI WIDOKU KOSZTORYS .......................................183 DRZEWO DZIAW I POZYCJI KOSZTORYSU ..................................185 PASEK STANU (KOMUNIKATW)....................................................186 ZAWARTO OKNA WIDOKU KOSZTORYS ....................................186 EDYCJA I ZMIANA WACIWOCI RNYCH ELEMENTW KOSZTORYSU ..................................................................................187 ZMIANA SZEROKOCI KOLUMN NA EKRANIE .................................188 ZMIANA KOLEJNOCI KOLUMN NA EKRANIE .................................189 USUWANIE KOLUMN Z WIDOKU .....................................................189
NORMA PRO
PORUSZANIE SI PO EKRANIE I ZAZNACZANIE ELEMENTW .........191 10. POZYCJE KOSZTORYSU ........................................................193 WSTAWIANIE NOWEJ POZYCJI ........................................................193 EDYCJA DANYCH POZYCJI ..............................................................194 WPROWADZANIE CEN ELEMENTW RMS .....................................199
Warianty nakadw ............................................................................201 Pomijanie elementw RMS ................................................................203
WSTAWIANIE KOSZTW TRANSPORTU ..........................................204 WSTAWIANIE PRACY RUSZTOWA ................................................208 WSTAWIANIE POZYCJI NIEKATALOGOWEJ ....................................211 POZYCJE UPROSZCZONE .................................................................211
Wstawianie pozycji uproszczonych ....................................................211 Wstawianie pozycji do cennika ..........................................................212 Upraszczanie pozycji .........................................................................212 Uszczegawianie pozycji uproszczonej.............................................215
POZYCJE SCALONE..........................................................................215 WSTAWIANIE POZYCJI Z KATALOGW DYNAMISCHE BAUDATEN219 WSTAWIANIE OBIEKTW JAKO POZYCJI ........................................219 WSTAWIANIE POZYCJI DO KATALOGU ...........................................222 WSTAWIANIE POZYCJI DO CENNIKA ..............................................223 ZAZNACZANIE POZYCJI ..................................................................224 PRZESUWANIE POZYCJI ..................................................................224 KOPIOWANIE POZYCJI ....................................................................225 USUWANIE POZYCJI ........................................................................225 POPRAWIANIE POZYCJI ...................................................................227 CZENIE POZYCJI .........................................................................228 ROZLICZANIE POZYCJI W INNYCH POZYCJACH ..............................228 NARZUTY NA DAN POZYCJ .........................................................230 HARMONOGRAMOWANIE ROBT - KLUCZE WYKONAWCZE .........232 WSTAWIANIE POZYCJI Z INNEGO KOSZTORYSU.............................233 WARIANTY POZYCJI .......................................................................234
Modyfikowanie podstawy i opisu pozycji w zalenoci od wybranego wariantu ..........................................................................234
Program do kosztorysowania
Dostawca ...........................................................................................241 Pozycje, w ktrych wystpuje dany element RMS..............................241 RMS o identycznym indeksie ETO .....................................................242
ZAZNACZANIE ELEMENTU RMS ....................................................243 WSTAWIANIE ELEMENTU RMS PRZEZ KOPIOWANIE .....................243 WSTAWIANIE ELEMENTU RMS Z INNEGO WIDOKU .......................244 PRZESUNICIE ELEMENTU RMS ....................................................245 PRZESUNICIE ELEMENTU RMS DO INNEJ POZYCJI.......................245 USUWANIE ELEMENTU ...................................................................245 ZMIANA DANYCH ELEMENTU RMS ...............................................246 WARIANTY ELEMENTW RMS ......................................................246 PODZIA MATERIAW (LUB INNYCH ELEMENTW) NA GRUPY ..247 MATERIAY INWESTORA ................................................................248 SUMOWANIE ROBOCIZNY W POZYCJI .............................................248 ZASTPOWANIE ROBOCIZNY ..........................................................249 PRZYWRACANIE ROBOCIZNY Z KATALOGU ...................................249 PRZYWRACANIE ELEMENTW RMS Z KATALOGU ........................250 DODAWANIE ELEMENTU RMS DO CENNIKA .................................250 DODAWANIE ELEMENTU DO KARTOTEKI RMS .............................250 DOBIERANIE ELEMENTW RMS Z CENNIKA .................................250 WYSZUKIWANIE ELEMENTU RMS .................................................252
Przeszukiwanie cennika lub kosztorysu .............................................252 Przeszukiwanie bazy Intercenbud ......................................................254 Przeszukiwanie kartoteki RMS...........................................................255
UWZGLDNIANIE KOSZTW TRANSPORTU W CENIE MATERIAW I SPRZTU ................................................................256 12. DZIAY KOSZTORYSU ...........................................................260 DEFINIOWANIE NOWEGO DZIAU...................................................260
Dane oglne dziau ............................................................................260 Wspczynniki norm i robocizna w dziale..........................................262 Parametry ekonomiczno-techniczne ..................................................263 Wydawnictwo i katalog......................................................................263
ZMIANA DANYCH DZIAU ..............................................................263 USUWANIE DZIAU .........................................................................263 PRZESUNICIE DZIAU ...................................................................264 KOPIOWANIE DZIAU .....................................................................264 KOSZTORYS ZOONY ....................................................................264
Wstawianie kosztorysu skadowego jako dziau.................................264 Dane kosztorysu skadowego .............................................................265
NORMA PRO
NARZUTY W DZIAACH ..................................................................266 WARIANTY DZIAW .....................................................................267 WSTAWIANIE DZIAW DO CENNIKA OBIEKTW ..........................267 ZAPIS DZIAU W POSTACI KOSZTORYSU ........................................269 13. EDYCJA OBMIARU...................................................................270 WSTAWIANIE NOWEGO WIERSZA DO POZYCJI OBMIARU ..............270 WSTAWIANIE WYRAENIA .............................................................270 WSTAWIANIE KOMENTARZA ..........................................................272 EDYCJA WIERSZA OBMIARU ...........................................................272 USUWANIE WIERSZA OBMIARU ......................................................273 STAE GLOBALNE ...........................................................................273
Definiowanie staych globalnych.......................................................273 Edycja staej.......................................................................................274 Usuwanie staej..................................................................................274 Wstawianie staej do wyraenia.........................................................274
DEFINIOWANIE STAYCH LOKALNYCH ..........................................274 SUMA CZCIOWA ..........................................................................275 OBLICZENIA POMOCNICZE .............................................................276 ODWOANIA DO POZYCJI, SUM CZCIOWYCH I OBLICZE POMOCNICZYCH...............................................................................277 WSTAWIANIE FUNKCJI I WZORW .................................................280 DEFINIOWANIE WASNYCH FUNKCJI I WZORW ...........................282 WSTAWIANIE DO OBMIARU RYSUNKW I INNYCH OBIEKTW .....284 WARIANTY OBMIARW ..................................................................286 IMPORT OBMIARW ........................................................................287 IMPORT OBMIARW Z PROGRAMU RYSUNEK ................................291
Import obmiarw z plikw tekstowych...............................................291 Obmiary pobierane z obiektw wczonych do kosztorysu................292
AKTUALIZACJA IMPORTOWANYCH OBMIARW ............................292 KLUCZE LOKALIZACJI ....................................................................293 14. NARZUTY ....................................................................................295 WYJANIENIE KONSEKWENCJI WYBORU SPOSOBU OBLICZANIA NARZUTW .....................................................................................296
Obliczanie narzutw dziaami............................................................298 Obliczanie narzutw dla caoci kosztorysu ......................................300 Obliczanie narzutw pozycjami .........................................................301 Obliczanie narzutw pozycjami dla kosztw jednostkowych .............301
WSTAWIANIE NOWEGO NARZUTU ..................................................304 OKNO DEFINIOWANIA NARZUTW .................................................304 DEFINIOWANIE NARZUTW NA CAY KOSZTORYS........................308
Program do kosztorysowania
DEFINIOWANIE NARZUTW WSPLNYCH DZIAW......................311 DEFINIOWANIE INDYWIDUALNYCH NARZUTW W DZIAACH......313 DEFINIOWANIE NARZUTW NA POZYCJ .......................................315 ZAZNACZANIE NARZUTU ................................................................316 POPRAWIANIE DANYCH NARZUTU .................................................316 USUWANIE NARZUTU .....................................................................316 ZACHOWANIE DEFINICJI NARZUTW ...............................................317 WCZYTANIE DEFINICJI NARZUTW Z INNEGO KOSZTORYSU ........318 WCZYTANIE DO KOSZTORYSU DOMYLNYCH DEFINICJI NARZUTW318 15. WARIANTY .................................................................................319 DEFINIOWANIE WARIANTW .........................................................319
Dodawanie nowych wariantw..........................................................320 Modyfikacja i usuwanie wariantw ...................................................321
PRZYPORZDKOWANIE ELEMENTU RMS, POZYCJI, OBMIARU LUB DZIAU DO DANEGO WARIANTU .............................................321 WYBR AKTYWNEGO WARIANTU ..................................................321 WARIANTY ELEMENTW RMS ......................................................322
Warianty robocizny............................................................................326
WARIANTY POZYCJI .......................................................................326 WARIANTY DZIAW .....................................................................327 WARIANTY OBMIARW ..................................................................327 16. HARMONOGRAMOWANIE I ROZLICZANIE WYKONANYCH ROBT.................................................................328 HARMONOGRAMOWANIE ROBT ...................................................328
Klucze lokalizacji...............................................................................329 Klucze wykonawcze............................................................................330 Klucze planw dziaw ......................................................................332
17. WIDOKI........................................................................................346 WIDOK KOSZTORYS ......................................................................346 WIDOK WPROWADZONE POZYCJE ..............................................347 WIDOK DZIAY KOSZTORYSU ......................................................348 WIDOK PRZEDMIAR ......................................................................349 WIDOK NARZUTY KOSZTORYSU ..................................................351 WIDOK PODSUMOWANIE KOSZTORYSU .......................................353
10
NORMA PRO
PRZEGLD I EDYCJA CEN W KOSZTORYSIE ....................................354 WIDOK SKRCONY .........................................................................355 WIDOKI WYKONANIE ROBT .......................................................356
Widok Wykonane roboty ...................................................................356 Widok Rachunek ilociowy ...............................................................358 Widok Zbiorczy rachunek ilociowy .................................................359
STATYSTYKA ..................................................................................378 19. KOSZTORYSOWANIE UPROSZCZONE.................................380 WSTAWIANIE NOWEJ POZYCJI UPROSZCZONEJ ..............................381
Wybr pozycji z katalogw norm.......................................................381 Wybr pozycji z cennika ....................................................................383
20. WYDRUK KOSZTORYSU ........................................................385 USTAWIENIA DRUKARKI.................................................................385 PODGLD WYDRUKU ......................................................................386 OPCJE WYDRUKU ............................................................................386
Styl wydruku.......................................................................................387 Tworzenie nowego stylu.....................................................................388
Program do kosztorysowania
11
WYGLD STRONY TYTUOWEJ ......................................................395 NUMERACJA PARAGRAFW W FORMULARZU CHARAKTERYSTYKI ........................................................................396 OPCJE WYDRUKU DLA STYLU NORMA ...........................................396
Ukad strony.......................................................................................396 Dodatkowe opcje wydrukw ..............................................................405 Opcje drukowania kosztorysu ............................................................406 Opcje drukowania kosztorysu uproszczonego ...................................408 Opcje drukowania kosztorysu inwestorskiego ...................................409 Opcje drukowania kosztorysu ofertowego .........................................409 Opcje drukowania ksiki przedmiarw ............................................410 Opcje drukowania rozliczenia wykonanych robt .............................410 Opcje drukowania harmonogramowania ..........................................411 Opcje drukowania sownikw ............................................................412 Opcje drukowania cennikw..............................................................412 Opcje drukowania zestawienia wprowadzonych pozycji ...................413 Opcje drukowania zestawienia wprowadzonych pozycji dla kosztorysu inwestorskiego..................................................................414 Opcje drukowania zestawienia pozycji ..............................................414 Opcje drukowania zestawienia RMS .................................................415 Opcje drukowania zestawienia cen....................................................416 Opcje drukowania tabeli elementw scalonych.................................417 Opcje drukowania zestawienia wartoci scalonych...........................417 Opcje drukowania statystyki ..............................................................418 Opcje drukowania podsumowania.....................................................418 Opcje drukowania zestawienia narzutw ..........................................418 Opcje drukowania zestawienia dziaw.............................................419
DRUKOWANIE KOSZTORYSU ..........................................................419 WYBR DRUKOWANYCH KOSZTORYSW I ZESTAWIE ................424 21. OPERACJE NA KOSZTORYSIE.............................................428 NARZUTY NA KOSZTORYS ..............................................................428 NARZUTY WSPLNE DZIAW .......................................................428 WSPCZYNNIKI NORM W KOSZTORYSIE ......................................428 ZMIANA NORM W KOSZTORYSIE ....................................................428 PARAMETRY KOSZTORYSU.............................................................429
Parametry ekonomiczno-techniczne w kosztorysie ............................429 Zdefiniowane stae .............................................................................429 Grupy wariantw ...............................................................................429 Okresy rozrachunkowe ......................................................................430 Klucze wykonawcze............................................................................430 Klucze lokalizacji...............................................................................430
12
NORMA PRO
PRZELICZANIE CEN W KOSZTORYSIE .............................................430 SUMOWANIE ROBOCIZNY ...............................................................431 ZASTPOWANIE ROBOCIZNY ..........................................................431 DOPASOWANIE KOSZTW ROBOCIZNY ..........................................431 UPRASZCZANIE POZYCJI .................................................................432 SPRAWDZANIE POPRAWNOCI KOSZTORYSU ................................432 CZENIE KOSZTORYSW ..............................................................433 KOSZTORYSY ZOONE ..................................................................434 WSTAWIANIE KOSZTORYSU DO CENNIKA OBIEKTW ...................435 REJESTRACJA ZMIAN W KOSZTORYSIE...........................................438
Akceptacja lub odrzucenie wszystkich zmian.....................................440 Akceptacja lub odrzucenie wybranych zmian ....................................440
PORWNYWANIE KOSZTORYSW I TWORZENIE KOSZTORYSU RNICOWEGO................................................................................442 PRACA Z KILKOMA KOSZTORYSAMI ..............................................445 PRACA Z JEDNYM KOSZTORYSEM W WIELU OKNACH....................447 EKSPORT KOSZTORYSU LUB WIDOKU KOSZTORYSU .....................448
Eksport w formacie tekstowym...........................................................448 Eksport do programu Planista i Get Manager ..................................451 Eksport do programu fakturujcego Fortuna....................................451 Eksport do programw Obmiar, Odbir, Ocena, Wykonawca ..........451 Eksport w formacie ATH....................................................................451 Zapis kosztorysu w formacie XML.....................................................451
22.
IMPORT Z PROGRAMU ZUZIA, LEONARDO, WINBUD 3.2, SEKO, RODOS, PENTA, FORTE ...................................................................452 WYMIANA DANYCH MIDZY PROGRAMAMI NORMA PRO I STRIX ..452 WYGLD EKRANU ...................................................................453 PARAMETRY KOLUMN ....................................................................453 KOLORY EKRANU ...........................................................................454 NARZDZIA .....................................................................................455 SPIS PRZYCISKW ..................................................................459 KLAWISZE SKRTW............................................................467 SKOROWIDZ ..............................................................................470
Program do kosztorysowania
13
WSTP
Cieszymy si, e zakupilicie Pastwo program kosztorysowy Norma Pro. Ze wzgldu na nowoczesno rozwiza, wysok funkcjonalno, atwo obsugi i konkurencyjno cenow program Norma Pro wyrnia si spord innych tego typu pakietw dostpnych na polskim rynku. Program Norma Pro jest zaawansowanym narzdziem, przeznaczonym do kosztorysowania robt budowlanych, ziemnych, instalacyjnych, drogowych, remontowych i innych w oparciu o katalogi KNNR, KNR, KSNR, PKZ itp., a take do sporzdzania kosztorysw metod uproszczon w oparciu o ceny jednostkowe robt i kosztorysw inwestorskich zgodnie z aktualnie obowizujcymi rozporzdzeniami. Program pozwala na stosowane mieszanej metody kosztorysowania, czyli na wstawianie pozycji szczegowych i uproszczonych w jednym kosztorysie. Norma Pro daje uytkownikowi nowe i silne narzdzie, a mianowicie moliwo kosztorysowania wariantowego. Dziki zastosowaniu wariantw wykonawca moe przedstawi inwestorowi wykonanie prac w rnych technologiach, przy uyciu rnych materiaw i w rnych cenach. Widzc, jaki wpyw na warto robt ma przyjcie danego rozwizania technologicznego, inwestor bdzie mia podstaw do wyboru opcji najlepiej speniajcych jego wymagania. W Normie Pro pozycja scalona jest skalkulowana na podstawie innych pozycji w ten sposb, e jej warto jest rwna sumie wartoci pozycji skadowych. Na pozycj scalon moe skada si wiele pozycji szczegowych, uproszczonych i innych pozycji scalonych. Stosowanie pozycji scalonych jest bardzo wygodne, gdy pozwala na wykonanie szczegowej kalkulacji cen jednostkowych asortymentw robt i obiektw, jednoczenie umoliwiajc ukrycie tej kalkulacji na wydrukach. Szybsze przygotowanie ofert oraz uatwion kontrol nad caoci inwestycji, wtedy gdy skada si z kilku etapw lub budw, daje zastosowanie kosztorysw zoonych (zbiorczych). Kosztorysami skadowymi mog by nie tylko kosztorysy Normy, ale rwnie kosztorysy pochodzce z innych programw. Utworzenie kosztorysu zoonego moe by rwnie wykorzystane w przypadku pracy grupowej, czyli wtedy, gdy kilku pracownikw wykonuje czciowe kosztorysy na swoich komputerach. Poczenie tych kosztorysw w jeden pozwala osobie prowadzcej inwestycj
14
NORMA PRO
obj kontrol proces ich powstawania, ledzi zmiany w nich wprowadzane oraz tworzy zestawienia dla wszystkich robt. Bardzo przydatnym mechanizmem, szczeglnie dla inspektorw nadzoru, jest rejestracja zmian w kosztorysie. Dziki niemu wiadomo jak byy wprowadzane zmiany i korekty, co byo usuwane, co dodawane, a co modyfikowane. Po wykonaniu wydruku na drukarce kolorowej zmiany s widoczne w kolorach tak, jak przy rcznym kreleniu kosztorysu. Dokonane zmiany uytkownik moe przyj, odrzuci w caoci lub wybra, ktre zaakceptowa, a ktre wycofa. Na podstawie dwch porwnywanych kosztorysw uytkownik moe utworzy trzeci kosztorys kosztorys rnicowy zawierajcy elementy wsplne obu kosztorysw oraz wszystkie odpowiednio oznaczone rnice istniejce midzy nimi. W kosztorysie rnicowym wida, jakie dane zostay usunite, zmodyfikowane lub dodane w kosztorysie porwnywanym wzgldem kosztorysu gwnego. Kosztorys rnicowy moe by podstaw nowego kosztorysu, w ktrym jedne zmiany zostan przyjte, a inne odrzucone. Katalogi norm pokazane s teraz w postaci drzewa, po ktrym atwo si porusza i na ktrym atwo wykonywa kopiowanie, przenoszenie i edycj danych. Uytkownik moe rwnie tworzy nowe, wasne katalogi jak i modyfikowa w istniejcych opisy, jednostki miar, normy oraz dodawa i usuwa nakady. Do katalogw wasnych mona wstawia pozycje szczegowe, scalone i obiekty. W oknie katalogw s rwnie wywietlane cenniki robt scalonych i obiektw. Dziki temu do kosztorysu mona szybko wstawia niektre pozycje bezporednio z cennikw zarwno wasnych, jak i importowanych bez porednictwa katalogw norm. Ceny wstawianych pozycji i nakadw pobierane s automatycznie z podczonych cennikw; moliwe jest jednoczesne korzystanie z wielu cennikw cen jednostkowych i cen elementw RMS. Program wsppracuje zarwno z cennikami czynnikw produkcji i cen jednostkowych robt wczytanych z dyskietek Sekocenbudu, Orgbud-Serwisu, Bistypu, MSWiA, jak rwnie z cennikami asortymentw robt, cennikami obiektw oraz wasnymi bazami cenowymi, tworzonymi przez uytkownika. Ceny pozycji lub elementw RMS mog zosta wprowadzone w rnych walutach, a nastpnie na podstawie tabeli kursw przeliczone na walut kosztorysu.. Norma Pro jest cile zintegrowana z internetow baz cen Intercenbud (www.intercenbud.com.pl). Dane pobrane z bazy mona doczy do
Program do kosztorysowania
15
kosztorysu w postaci zwykego cennika lub cennika na bieco aktualizowanego poprzez Internet. W razie potrzeby program wysya do bazy zapytanie ze sformuowanymi przez uytkownika kryteriami szukania i po znalezieniu waciwych elementw wywietla ich list. Materiay mona wyszukiwa midzy innymi wedug nazwy, indeksu, dostawcy czy wojewdztwa. Dziki bezporedniemu dostpowi do bazy Intercenbud uytkownik ma do dyspozycji informacj o aktualnych cenach ponad 70.000 towarw (stan na grudzie 2002), obejmujc terytorium caej Polski. Jeli uytkownik nie ma poczenia z Internetem, moliwe jest wykorzystanie danych z bazy Intercenbud wydawanej kwartalnie na CD. W programie wprowadzono moliwo rozliczania pracy rusztowa i kompletw deskowa oraz kosztw transportu materiaw i sprztu. Dozwolone jest take rozliczanie pozycji w innych pozycjach. Koszty zakupu i transportu materiaw i sprztu mog by wliczane do ceny jednostkowej materiau lub ceny maszynogodziny, jak rwnie wstawiane tradycyjnie, jako narzuty lub pozycje. Kosztorys moe zosta podzielony na dziay i poddziay do 10 poziomw zagbienia. W kadym dziale i poddziale, jak rwnie w caym kosztorysie, mona zadeklarowa dowoln liczb parametrw ekonomiczno-technicznych. W programie Norma Pro mona definiowa i modyfikowa narzuty na poszczeglne pozycje, grupy materiaw i sprztu, indywidualnie na dziay i poddziay, narzuty wsplne na wszystkie dziay jak i narzuty na cay kosztorys. Szczegln zalet programu jest elastyczny sposb definiowania obmiarw, do ktrych mona wstawia stae, komentarze, wyraenia matematyczne, funkcje, wzory oraz deklarowa sumy czciowe i obliczenia pomocnicze. Jeli uytkownik wsppracuje z programami CAD-owskimi, np. ArCon czy AllPlan, Norma Pro udostpnia modu importu obmiarw z plikw przez nie utworzonych; z programu Rysunek oraz innych programw moe importowa obmiary komunikujc si poprzez pliki tekstowe. W kosztorysie mona umieszcza obiekty graficzne ilustrujce kosztorys, dzia lub pozycj. Mog to by szkice, projekty, plany, rysunki czy zeskanowane zdjcia gotowych obiektw. Mona je wstawia jako pliki zewntrzne lub jako obiekty wbudowane w kosztorys, przy czym dostpne s mechanizmy pozwalajce je skalowa do wymaganych roz-
16
NORMA PRO
miarw. Moliwe jest te wstawienie dowolnego innego obiektu, jeli na komputerze zosta zainstalowany program do jego edycji lub przegldania. Norma Pro daje uytkownikowi moliwo wprowadzenia kluczy wykonawczych, kluczy lokalizacji, kluczy planw dziaw oraz okresw rozliczeniowych, ktre mog zosta wykorzystane do rozliczenia wykonanych robt lub przesane do programw do harmonogramowania, takich jak Microsoft Project, Project+, Planista czy Power Project. W trybie rozliczania robt mona aktualizowa ceny, planowa i rozlicza roboty oraz oglda chronologi ich wykonania. Ilo lub warto wykonanych robt mona okrela indywidualnie dla kadej pozycji lub, wykorzystujc mechanizm czciowego wykonania robt, ustawi je automatycznie dla wielu pozycji, dziaw lub nawet dla caego kosztorysu. Poniewa Polska niedugo zostanie przyjta do Unii Europejskiej, powstanie potrzeba tworzenia kosztorysw zgodnych z normami obowizujcymi w krajach czonkowskich. Wychodzc naprzeciw tym potrzebom Norma Pro ju teraz oferuje moliwo kosztorysowania na podstawie stosowanych w Niemczech katalogw DBD-Bauteile i STLB-Bau oraz cennika DBD-Baupreise. Po wykupieniu licencji z firmy DBD i zainstalowaniu katalogw i cennika w Normie Pro pojawi si ikony, umoliwiajce wstawianie pozycji oraz pozwalajce edytowa ich dane. Program Norma Pro pozwala otworzy jednoczenie wiele rnych kosztorysw, midzy ktrymi mona przenosi informacje. Moliwe jest rwnie otwarcie jednego kosztorysu w rnych widokach. Kopiowanie i przenoszenie dziaw, pozycji, elementw RMS i wierszy obmiarw mona przeprowadzi wywoujc polecenia menu lub korzystajc z metody przecignij-i-upu. Program Norma Pro ma moliwo wczytywania kosztorysw utworzonych w poprzednich wersjach Normy oraz programach Strix, Zuzia, Koma, Winbud, Leonardo i Skobud, Seko, Forte, Rodos, a poprzez format ATH z programw Penta i Edbud. Moliwy jest take eksport kosztorysu w formacie tekstowym, rozumianym przez aplikacje Microsoft Office oraz w formatach czytelnych dla programw Zuzia, Planista i Get Manager. Dane z kosztorysu mog rwnie zosta przesane poprzez uniwersalny format ATH do programu Obmiar (sucego do wprowadzania obmiarw na placu budowy przy pomocy komputera typu palmtop), Odbir (sucego do sporzdzania protokow odbioru i rozliczania wykonanych prac) oraz programu faktu-
Program do kosztorysowania
17
rujcego Fortuna, programu Ocena, sucego do graficznej prezentacji danych kosztorysu i programu Wykonawca, uatwiajcego nadzr i kontrol realizacji inwestycji. Norma Pro wsppracuje z systemem zarzdzania firm Capital , umoliwiajc wycen tworzonych kosztorysw w oparciu o kartotek towarw lub magazyny tego systemu. Powszechnie przyjtym i coraz czciej stosowanym standardem przechowywania, publikowania i wymiany elektronicznych dokumentw jest format XML, wspierany przez duych producentw oprogramowania, takich jak Microsoft, IBM, Oracle, SUN, Software AG czy SAP. Moliwo zapisania kosztorysu w tym formacie co oferuje Norma Pro pozwala nie tylko na prezentacj danych w innych programach, np. Excelu, Wordzie czy Internet Explorerze, ale na integracj procesu kosztorysowania z duymi systemami zarzdzania firm, opartymi na przykad na systemach baz danych MS SQL, Oracle, IBM DB2, SAP. Dziki temu baza kosztorysw tworzonych w firmie moe by przeszukiwana wedug rnych kryteriw, np. wedug wartoci robt lub te mona dla niej wykona rnego typu zestawienia, np. zestawienia wartoci materiaw, konfrontujc w ten sposb dane ksigowe z kosztorysowymi. Do programu Norma Pro zostao doczone nowe zestawienie zestawienie pozycji, w ktrym dostpne jest ich porzdkowanie wedug rnych sposobw w caym kosztorysie lub w dziaach. Moliwie jest sortowanie pozycji wedug wartoci, kosztw materiaw, robocizny i sprztu, kosztw montau sprztu, wartoci obmiarw, wariantw, rusztowa, kluczy wykonawczych, cen, podstaw, opisw i znacznikw pozycji. Przegldanie kosztorysu w takich zestawieniach pozwala na sprawdzenie, czy na przykad nie s powielane pewne pozycje czy zawyane obmiary. Jest to szczeglnie przydatne narzdzie dla tych, ktrzy weryfikuj kosztorysy czy inspektorw nadzoru czuwajcych nad caoci inwestycji. Jeli inwestycja skada si z wielu etapw opisanych rnymi kosztorysami, to utworzenie kosztorysu zbiorczego, a nastpnie wywietlenie go w takim zestawieniu pozwala wyapa wszystkie wystpujce nieprawidowoci. Norma Pro oferuje rne inne uyteczne funkcje, takie jak przedstawienie kosztorysu w postaci drzewa dziaw i pozycji, szerokie wykorzystanie mechanizmu przecignij-i-upu, literowo-cyfrowe automatyczne i rczne numerowanie dziaw i pozycji, definiowanie rnych stawek robocizny dla kosztorysu i dziaw, ochron kosztorysu hasem przed zmianami cen, nakadw, obmiarw i robt, mechanizmy wyszukiwania cen we wszyst-
18
NORMA PRO
kich bazach cenowych i cennikach oraz drukowanie formularza kalkulacji zawierajcego informacj, na jakiej podstawie byy prowadzone obliczenia i jak zostay ustawione opcje kosztorysu. Wraz z programem uytkownik otrzymuje ponad 270 katalogw KNR, KNNR, PKZ, KNP, katalogi z serii AT, AL, i inne z opisami, kartotek RMS obejmujc kilkanacie tysicy elementw oraz oficjalne cenniki ministerialne do sporzdzania kosztorysw inwestorskich na roboty podlegajce zamwieniom publicznym. Opisujc dziaanie Normy Pro przyjlimy zaoenie, e uytkownicy znaj podstawowe pojcia systemu WINDOWS i potrafi wykonywa czynnoci typowe dla okienek takie jak: korzystanie z menu i przyciskw, zaznaczanie opcji, wybieranie z listy, zamykanie okien, wprowadzanie do pl tekstw i wartoci numerycznych, stosowanie techniki przecignij-i-upu (ang. drag&drop).
ATHENASOFT Sp. z .o.o 03-197 Warszawa, ul. Leszczynowa 7 Tel. +48 22 614 34 22, 601 613-717, fax +48 22 614 34 69 e-mail: info@athenasoft.com.pl http://www.athenasoft.com.pl baza cen INTERCENBUD: http://www.intercenbud.com.pl
Program do kosztorysowania
19
1. POJCIA PODSTAWOWE
Poniej opisane s podstawowe pojcia uywane w instrukcji. Baza, baza danych to zbir powizanych ze sob informacji zapisany w pliku (lub plikach) na dysku komputera. Bazy danych w Normie Pro s typu MsAccess i maj rozszerzenie .mdb. Baza kartotek baza danych zawierajca: kartotek elementw RMS, kartotek jednostek miar, kartotek dostawcw oraz tablic przelicznikw jednostek miar. Plik zawierajcy t baz, to Kartoteki.mdb. Baza cenowa to zbir danych zawierajcy rnego typu cenniki oraz wydawnictwa i katalogi zwizane z cennikami cen jednostkowych robt i obiektw. Kada baza jest charakteryzowana przez: identyfikator, nazw pliku, w ktrym si znajduje oraz ciek dostpu do tego pliku. Norma moe korzysta z baz cenowych umieszczonych na rnych dyskach komputera, serwerze oraz innych komputerach w sieci, jeli ich dyski zostay udostpnione innym uytkownikom. Wraz z Norm Pro dostarczana jest jedna baza cenowa o identyfikatorze BAZACEN i nazwie pliku BazaCen.mdb, zwierajca cennik RMS i cennik robt. Baza baz cenowych (lub spis baz cenowych) to baza zawierajca list baz cenowych wraz z ich identyfikatorami, nazwami plikw i ciekami dostpu do nich (czyli miejscem ich przechowywania). Baza ta ma nazw ListaBaz.mdb. Cennik RMS, cennik elementw RMS to cennik materiaw, sprztu i robocizny. Cennikiem pozycji oglnie i skrtowo nazywany cennik: cen jednostkowych robt (np. Zerwanie posadzek z tworzyw sztucznych, Owinicie izolacji rurocigw - welonem z wkna szklanego, Jednospadowe konstrukcje daszkw stalowych, itd.) cen asortymentw robt (np. Posadzki z deszczuek dbowych, Tynki zwyke kat. III wykonywane rcznie na sufitach, Monta przewodu odgromowego poziomego, itd.). cen elementw i stanw obiektw (np.: Fundamenty, Okadziny i oblicowania, Stan surowy, Stan wykoczeniowy zewntrzny, itd.).
20
NORMA PRO
cen obiektw (np. Dom jednorodzinny wolno stojcy bez podpiwniczenia energooszczdny z pustakw trocinobetonowych, budynek mieszkalno-usugowy wielorodzinny, itd.) Kartoteka to zwyczajowa nazwa pomocniczych zbiorw danych przedstawionych w formie listy. W Normie Pro znajduj si: Kartoteka dostawcw, zawierajca list dostawcw wraz z ich podstawowymi danymi, Kartoteka RMS, zawierajca list elementw RMS, wraz z ich kodami ETO, nazwami i jednostkami miar. Kartoteka jednostek miar, zawierajca list jednostek miar wraz z ich kodami i nazwami. Tablica przelicznikw jednostek miar, zawierajc wspczynniki przeliczania jednych jednostek na inne. Warianty to alternatywne nakady czy obmiary mogce wystpowa w pozycji oraz cae pozycje lub dziay. Warianty czone s w grupy wariantw. Na przykad dla pozycji o podstawie KNR 2-02 0104-01 istnieje grupa cega, w ktrej znajduj si dwa warianty: cega budowalna pena i cega dziurawka pojedyncza.
lokalna grupa wariantw jest zdefiniowana i obowizuje tylko dla danej pozycji. Globalna grupa wariantw jest zdefiniowana dla caego kosztorysu. Pozycja szczegowa, to pozycja z rozbiciem na poszczeglne nakady RMS, dla ktrych okrelone s normy i ceny. Pozycja uproszczona, to pozycja zawierajca tylko opis robt, obmiar i cen jdnostkow. Pozycja scalona, to pozycja skadajca si z kilku podpozycji, inaczej nazywanych pozycjami skadowymi. Cech pozycji scalonej jest to, e jej warto wyliczana jest z wartoci podpozycji. Podpozycjami mog by pozycje szczegowe, uproszczone i inne pozycje scalone. Pozycj scalon jest take obiekt (np. budynek mieszkalno - usugowy) skadajcy si z innych obiektw lub pozycji.
Program do kosztorysowania
21
Kosztorys rnicowy, to kosztorys utworzony z dwch porwnywanych kosztorysw, w ktrym uwzgldnione s rnice wystpujce midzy nimi. Drzewo kosztorysu, to przedstawiona w formie drzewa struktura kosztorysu. Gwn gazi (czy inaczej korzeniem drzewa) jest kosztorys. Jeli kosztorys zawiera dziay, jego gaziami s dziay, a gaziami nastpnego poziomu poddziay bd pozycje Kosztorys zoony inaczej kosztorys zbiorczy, skada si z innych kosztorysw, ktre nazywane s kosztorysami skadowymi. Obiektem nazywany jest cay kosztorys lub jego dzia zapisany jako kosztorys. Obiektem jest rwnie obiekt budowlany, na przykad Dom jednorodzinny wolno stojcy, ktry mona wstawi jako pozycj do cennika. Obiekt moe skada si z innych obiektw lub pozycji.
22
NORMA PRO
Klucz zabezpieczajcy
Kady program komputerowy wymaga wielu godzin pracy i wysiku zespou ludzi o wysokich kwalifikacjach, ktrzy musz by dobrze wynagradzani. Program, tak jak ksika, obraz czy utwr muzyczny podlega ochronie i nie moe by nielegalnie kopiowany. Niestety, powszechnym zjawiskiem jest nie tylko nie licencjonowane uywanie oprogramowania, lecz nawet sprzeda innym uytkownikom kopii tego oprogramowania. Trzeba sobie szczerze powiedzie: Uywanie nielegalnych kopii programw komputerowych, zwaszcza do celw zarobkowych, jest zwyk KRADZIE. Dlatego producenci staraj si zabezpieczy swoje produkty przed uytkowaniem ich przez osoby nieupowanione. Autorzy programu Norma Pro
Program do kosztorysowania
23
wybrali zabezpieczenie sprztowe, tzw. klucz hardware'owy. Jest to niewielkie urzdzenie elektroniczne, ktre naley podczas pracy z programem instalowa w porcie rwnolegym (midzy drukark a komputerem). Klucz przez nas stosowany jest cakowicie przezroczysty, nie powoduje zakce w pracy drukarki i dlatego moe by doczony do portu na stae. Brak klucza (lub jego nieprawidowe podczenie) program sygnalizuje odmow pracy i komunikatem z prob o poprawienie podczenia. Jeeli s Pastwo legalnymi uytkownikami programu i klucz jest podczony do komputera, a pomimo to pojawia si taki komunikat, to prosimy o jak najszybszy kontakt z producentem lub lokalnym dystrybutorem programu.
Uruchomienie programu
W systemie WINDOWS program uruchamiamy z menu Start kolejno wybierajc polecenia Programy | Athenasoft | Norma Pro lub, jeli skrt do niego zostanie umieszczony na Pulpicie, dwukrotnie klikajc na ikonie skrtu. Moliwe jest te automatyczne uruchomienie programu, gdy dwukrotnie klikniemy na nazwie kosztorysu w oknie Mj komputer lub Expoloratora Windows.
24
NORMA PRO
Rys. 1. Ekran gwny Normy Pro, gdy jeszcze nie otworzylimy kosztorysu.
Menu
Na menu programu Norma Pro skada si: Menu Plik, przy pomocy ktrego moemy utworzy nowy kosztorys, otworzy i edytowa ju istniejcy kosztorys, obejrze i zmodyfikowa ustawienia wydrukw, wybra do edycji jeden z ostatnio otwieranych kosztorysw oraz zakoczy prac programu. Menu Bazy cenowe, przy pomocy ktrego mona utworzy now baz cenow, doda, usun i zmodyfikowa baz cenow, doda, usun i zmieni dane cennikw oraz obejrze ich zawarto, obejrze i edytowa dane wydawnictw i katalogw, importowa lub skopiowa baz cenow, skopiowa lub przenie cenniki z bazy do bazy, utworzy nowy cennik, obejrze i ewentualnie zmieni zawarto wybranego cennika, zaimportowa z pliku lub z Internetu cennik, dopisa do wybranego cennika elementy z kartoteki RMS, skopiowa cennik do in-
Program do kosztorysowania
25
nego cennika, wyszuka w bazach lub cennikach element RM, pozycj lub obiekt, naprawi bazy oraz utworzy archiwum. Menu Kartoteki, przy pomocy ktrego moemy obejrze i edytowa list jednostek miar, wywietli i edytowa kartotek RMS, wywietli i edytowa kartotek dostawcw oraz zaktualizowa kartotek RMS na podstawie wybranego cennika, katalogw norm lub kosztorysu. Menu Opcje, przy pomocy ktrego moemy ustawi opcje programu, zdefiniowa opcje wydrukw oraz okreli obecno dodatkowych narzdzi w programie. Menu Narzdzia, z ktrego moemy uruchomi wczeniej zdefiniowane narzdzia (na przykad Kalkulator i Notatnik systemu WINDOWS). Menu Okno, w ktrym moemy przywoa na ekran lub z niego usun pasek narzdzi i pasek komunikatw (stanu). Menu Pomoc, ktre umoliwia wykorzystanie pomocy zainstalowanej w programie Norma Pro.
Pasek narzdzi
Pasek narzdzi zawiera seri przyciskw, z ktrych tylko cztery s dostpne: Przycisk Nowy kosztorys, bdcy odpowiednikiem polecenia Nowy z menu Plik. Przycisk Otwrz kosztorys, bdcy odpowiednikiem polecenia Otwrz z menu Plik. Przycisk Katalogi norm, pozwalajcy na obejrzenie katalogw norm i cennikw pozycji. Przycisk Pomoc, bdcy odpowiednikiem polecenia O programie z menu Pomoc. Pozostae przyciski stan si dostpne, jeli otworzymy jakikolwiek kosztorys.
26
NORMA PRO
Opcje programu
Przed rozpoczciem pracy z programem powinnimy ustawi jego parametry, ktre bd obowizyway wszystkie kosztorysy. W tym celu z menu Opcje wybieramy polecenie Programu Na ekranie pojawi si okno, w ktrym zobaczymy sze kart: Oglne, cieki programu, Szukanie cen, Kursy walut, Szukanie cen, Podstawowe jednostki miar oraz Konfiguracja baz. Jeli korzystamy z katalogw Dynamische BauDaten, dostpna jest karta Katalogi DBD.
Ustawienia oglne
Ustawienia oglne, takie jak separatory, sposb tworzenia kopii awaryjnych, miejsce przechowywania danych, warto robocizny okrelamy na karcie Oglne (rys. 2).
W polu Separator dziesitny: wybieramy znak oddzielajcy cz dziesitn liczby od jej czci cakowitej. Moe to by kropka lub przecinek. W polu Separator tysicy wybieramy znak oddzielajcy tysice. W duej liczbie tysice mog nie by oddzielane, i wtedy zaznaczamy opcj brak (np. 13456234,00), mog by oddzielone spacj, gdy zaznaczymy opcj odstp (np. 13 456 234,00) lub te mog by oddzielone kropk, gdy zaznaczymy opcj kropka (np. 13.456.234,00). Oczywicie, jeli sepa-
Program do kosztorysowania
27
ratorem dziesitnym bdzie kropka, to wykluczone jest zastosowanie jej jako separatora tysicy. W polu Liczba wersji na dysku: okrelamy liczb wersji na dysku. Jeli liczba wersji jest rwna jednoci, to program przechowuje na dysku tylko ostatni wersj kosztorysu. Jeli liczba wersji jest np. rwna 3, przechowywane s trzy ostatnie wersje. Nowa wersja tworzona jest po kadym wykonaniu polecenia zachowywania kosztorysu (polecenia Zachowaj lub Zachowaj jako). W takim przypadku otwierajc kosztorys bdziemy mogli wybra wersj, z ktr chcemy pracowa (patrz rozdzia OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU). Jeli program ma automatycznie otwiera ostatnio edytowany kosztorys, zaznaczamy opcj Wczytywanie ostatniego kosztorysu. Gdy zdecydujemy, e ostatnia kopia awaryjna ma by zapisywana w pliku o rozszerzeniu .BAK, zaznaczamy opcj Zachowywanie ostatniej kopii awaryjnej w pliku *.BAK. W polu Stawka robocizny: wpisujemy stawk robocizny domyln dla wszystkich nowych kosztorysw tworzonych w Normie Pro (zmiana stawki nie wpynie na stawki w kosztorysach ju istniejcych). Stawka ta w trakcie pracy nad kosztorysem moe zosta zmodyfikowana. Ci z Pastwa, ktrzy pracuj w sieci powinni zaznaczy opcj Zachowaj opcje lokalnie. Oznacza to, e kady uytkownik moe w inny sposb okreli parametry programu i zachowa je na swoim lokalnym komputerze. Jeli opcja ta nie jest zaznaczona, parametry przechowywane s na serwerze i zmiana wprowadzona przez jednego uytkownika bdzie widziana przez wszystkich. Wpisujc ilo minut w pole Kopia awaryjna co: podajemy czsto automatycznego zapisu na dysk biecego stanu programu. Jeeli w trakcie pracy nad kosztorysem padnie system lub program, ostatni stan mona odzyska wczytujc kosztorys o nazwie padnitego kosztorysu i rozszerzeniu .AWA. Domylnie kopia awaryjna jest umieszczana w katalogu, w ktrym znajdowa si oryginalny kosztorys. Jeli chcemy, aby kopia awaryjna zapisywana bya w innym katalogu, wypeniamy pole W katalogu:.
28
NORMA PRO
Opcja Zaokrglanie liczb zgodnie z PN-70-N-02120 dotyczy sposobu zaokrglania liczb, ktre zawieraj cyfr 5 jako pierwsz odrzucon. Opcj t zaznaczamy, jeli chcemy, aby taka liczba bya zaokrglana zgodnie z nastpujcymi zasadami: 1. Jeli pierwsza (liczc od lewej strony) z odrzuconych cyfr jest rwna 5, lecz nastpuje po niej co najmniej jeszcze jedna cyfra inna ni zero, ostatni pozostawion cyfr powiksza si o jednostk. 2. Jeli pierwsza (liczc od lewej strony) z odrzuconych cyfr jest rwna 5 i nie nastpuje po niej adna cyfra inna ni zero, to ostatni pozostawion cyfr powiksza si o jednostk, jeli jest to cyfra nieparzysta (zero uwaa si za cyfr parzyst). Inaczej mwic ostatnia pozostawiona cyfra powinna by parzysta. Przykad: zaokrglamy do pierwszego miejsca po przecinku 0,05 0,0501 0,15 0,25 0,450 ~ ~ ~ ~ ~ 0 (zgodnie z zasad 2) 0, 1 (zgodnie z zasad 1) 0,2 (zgodnie z zasad 2) 0,2 (zgodnie z zasad 2) 0,4 (zgodnie z zasad 2)
Jeli opcja Zaokrglanie liczb zgodnie z PN-70-N-02120 zostanie wyczyszczona, to gdy pierwsza (liczc od lewej strony) z odrzuconych cyfr jest rwna 5, ostatnia pozostawiona cyfra jest zawsze zwikszana o 1. Ten sposb zaokrglania jest przyjty jako domylny. 0,05 0,0501 0,15 0,25 0,450 ~ ~ ~ ~ ~ 0,1 0,1 0,2 0,3 0,5
cieki programu
cieki dostpu do katalogw norm, kosztorysw i obiektw ustawiamy na karcie cieki programu (rys. 3):
Program do kosztorysowania
29
W polu cieka do katalogw norm: wpisujemy ciek dostpu do folderu, w ktrym znajduj si normy. Standardowo katalogi norm znajduj si w podfolderze KAT folderu, w ktrym zainstalowany zosta program Norma Pro. Jeli uywamy jednoczenie katalogw norm zapisanych na pycie CD na dysku twardym, to w polu tym naley umieci obie cieki oddzielone rednikiem. Podczas wstawiania pozycji kosztorysu pokazywane s wszystkie normy znajdujce si na pierwszej w kolejnoci ciece uzupenione o normy znajdujce si na drugiej ciece. Dlatego te cieka do najwieszych danych powinna zosta umieszczona jako pierwsza. Na rys. 4 w ciece do katalogw norm wpisano CD-ROM (dysk D:\, folder KATALOGI) oraz dysk twardy (C:\, folder Norma PRO\KAT). Przycisk Szukaj katalogw suy do wywoania okna drzewa katalogw w poszukiwaniu lokalizacji plikw katalogw.
Jeli katalogi norm znajduj si w rnych miejscach naszego komputera lub na rnych nonikach, naley wpisa wszystkie cieki dostpu oddzielone rednikami.
30
NORMA PRO
W pole cieka kosztorysw: wpisujemy ciek dostpu do folderu, w ktrym maj znale si nasze nowo tworzone kosztorysy. Domylnie jest to podfolder KOSZTORYSY folderu, w ktrym zainstalowany zosta program Norma Pro. Poniewa jednak kosztorysy mog by porozrzucane po rnych dyskach i folderach, w polu tym dopuszczalne jest wpisanie kilku cieek dostpu oddzielonych rednikami (rys. 5). Jeli nie znamy dokadnych cieek dostpu do kosztorysw, przeszukujemy dyski i foldery po klikniciu na przycisku Szukaj kosztorysw.
W pole cieka obiektw: wpisujemy ciek dostpu do folderu, w ktrym znajduj si obiekty. Domylnie jest to podfolder KOSZTORYSY folderu, w ktrym zainstalowany zosta program Norma Pro. Obiekty, to nic innego jak kosztorysy lub ich czci, ktre mona wstawia do kosztorysw. Jeli nie znamy dokadnych cieek dostpu do obiektw, przeszukujemy dyski i foldery po klikniciu na przycisku Szukaj obiektw. W pole cieka do programu Capital: wpisujemy ciek dostpu do folderu, w ktrym znajduje si plik konfiguracyjny programu do zarzdzania firm Capital (Capital.ini). Jeli nie znamy tej cieki, przeszukujemy dyski i foldery po klikniciu na przycisku Szukaj Capital UWAGA! Jeli cieki s podane bdnie, praca z programem nie bdzie moliwa.
Waluty kosztorysw
Na karcie Kursy walut (rys. 6) definiujemy uywane waluty, jeli ceny elementw RMS lub pozycji uproszczonych mog by podawane w rnych walutach, jak rwnie wtedy, gdy kosztorys przedstawiamy w walucie innej ni PLN. Kursy walut uytych w kosztorysie bd razem z nim zapamitane. Po zmianie kursw w tabeli pojawi si pytanie o ich zmian w aktualnie otwartych kosztorysach.
Program do kosztorysowania
31
W polu cieka do tabeli walut: wprowadzamy ciek dostpu do tabeli walut. cieka ta moe zosta wpisana z klawiatury lub wprowadzona przy pomocy przycisku Szukaj tabel. Jeli na naszym komputerze zainstalujemy programy Odbir i Fortuna, to rwnie one bd mogy korzysta z tej samej tabeli. Domylnie wprowadzona jest tylko jedna waluta zotwki, ktra widoczna jest w polu Waluta podstawowa. W miar potrzeby moemy dopisywa kolejne waluty, klikajc na przycisku Dodaj i wypeniajc pola, pojawiajce si w okienku takim, jak na rys. 7.
W polu Waluta: wpisujemy bankow nazw waluty, w polu Kurs: kurs waluty w stosunku do waluty podstawowej, za w polu Tekst opisu: symbol waluty, ktry pojawia si bdzie w widokach i na wydrukach, np. "z", $, itp. (aby uzyska symbol , naley na-
32
NORMA PRO
cisn kombinacj klawiszy <Alt Gr>+<U> lub wczy klawiatur numeryczn i nacisn <Alt>+<0128>). Aby zmieni dane waluty, a w szczeglnoci jej kurs, powinnimy podwietli j na karcie Kursy walut (rys. 6), klikn na przycisku Zmie i wprowadzi waciwe dane w odpowiednie pola (rys. 7). Przy pomocy przycisku Usu usuwamy z listy podwietlon walut.
Szukanie cen
Sposb szukania cen w cennikach jest istotny z punktu widzenia wstawianej pozycji, gdy w przypadku niewaciwego wyboru ceny mog nie zosta znalezione, Na karcie Szukanie cen (rys. 8), zaznaczajc odpowiednie opcje, wybieramy sposb wyszukiwania cen materiaw, sprztu i robocizny.
Opcja Szybkie (zgodno indeksu ETO) oznacza skrcony sposb wyszukiwania szukana jest cena elementu, ktrego indeks w cenniku jest cakowicie zgodny z podanym indeksem (numerem katalogowym). Jeli do kosztorysu podczono kilka cennikw, przeszukiwane s wszystkie. Opcja Rozszerzone (szukaj anonimy) oznacza przeszukanie wszystkich cennikw podczonych do kosztorysu i znalezienie dla danego elementu RMS wszystkich elementw podobnych.
Program do kosztorysowania
33
Opcja Wyczone (baza cen odczona) oznacza, e cenniki w ogle nie bd przeszukiwane. Zaznaczenie opcji Szukaj we wszystkich typach indeksw ETO umoliwia programowi znalezienie cen materiaw o indeksach ETO, w przypadku gdy do kosztorysu podczona jest baza np. z indeksami KMB. Opcja ta powinna by wczona, gdy kosztorys korzysta z cennikw wygenerowanych z internetowej bazy Intercenbud. W grupie Uszczegawianie RMS okrelamy sposb, w jaki maj by dobierane RMS-y i ich ceny w przypadku, gdy w cenniku nie zostanie znaleziony odpowiedni element. Jeli zaznaczymy opcj automatycznie, to przy wstawianiu nowego elementu oraz uaktualnianiu kosztorysu ceny tych elementw, dla ktrych zostay wczeniej dobierane, zostan pobrane automatycznie, bez pytania uytkownika. Jeli zaznaczymy opcj wg kartoteki RMS, podczas wstawiania nowej pozycji, w ktrej wystpuj indeksy o kocwce 99, proponowane RMS-y bd pobierane z kartoteki RMS. W grupie Szukanie cen jednostkowych pozycji i obiektw zaznaczamy opcj Ignorowanie wydawnictwa (szukanie rozszezrzone), gdy podczas szukania cen ma nie by uwzgldniane wydawnictwo.
34
NORMA PRO
cenniki. Kada nowoutworzona baza cenowa zostaje wpisana na list baz znajdujc si w bazie ListaBaz.mdb. W przypadku gdy bazy zostan przeniesione czy zaoone w innym miejscu lub chcemy korzysta z baz znajdujcych si na serwerze, trzeba Normie Pro poda ich pooenie.
W polu cieka do bazy kartoteki RMS, j.m., dostawcw: znajduje si cieka dostpu do kartoteki RMS, jednostek miar i dostawcw, czyli do pliku Kartoteki.mdb. Jeli chcemy skorzysta z innych kartotek, klikamy na przycisku Szukaj kartotek i szukamy pliku o nazwie Kartoteki.mdb (rys. 10).
Rys. 10. Wybr katalogu, w ktrym znajduj si podstawowe bazy.
W polu cieka do spisu baz cenowych: znajduje si cieka dostpu do listy baz cenowych, czyli pliku ListaBaz.mdb. Jeli chcemy skorzysta z innego zestawu cennikw, klikamy na przycisku Szukaj cennikw i szukamy pliku ListaBaz.mdb.
Program do kosztorysowania
35
W dolnej czci okna z rys. 9 znajduj si opcje sterujce korzystaniem z Intercenbudu internetowej bazy cen materiaw budowlanych. Zaznaczajc opcj Intercenbud poprzez Internet uytkownik bdzie mg korzysta z bazy na bieco, on line, w miar potrzeby wysyajc zapytanie do Intercenbudu. W polu cieka/adres: pojawi si adres strony dajcej dostp do bazy. Zaznaczajc opcj Intercenbud lokalnie uytkownik bdzie mg korzysta z bazy off line, wysyajc zapytanie do Intercenbudu zapisanego w postaci pliku icb.dat dostarczanego na pycie CD. W tym wypadku w polu cieka/adres: naley wpisa ciek dostpu do pliku icb.dat lub wybra j po klikniciu na przycisku Szukaj Intercenbudu (rys. 11).
Dokadne informacje o bazach Normy oraz opis korzystania z Intercenbudu znajdziecie Pastwo w rozdziaach KARTOTEKI oraz CENY, BAZY CENOWE I CENNIKI.
Jednostki miary
Na karcie Podstawowe jednostki miar (rys. 12) moemy wybra jednostki miar, ktre najczciej wystpuj w naszych kosztorysach. Lista tych jednostek pokazywana jest w oknie edycji danych pozycji i elementu RMS, uatwiajc nam wybr. Now jednostk wprowadzamy na list po wpisaniu jej symbolu w polu i klikniciu na przycisku Dodaj. Zaznaczon jednostk usuwamy klikniciem na przycisku Usu. Kolejno jednostek na licie regulujemy przyciskami W gr i W d.
36
NORMA PRO
Program do kosztorysowania
37
38
NORMA PRO
Rys. 14. Okno katalogw norm i baz cen jednostkowych pozycji i obiektw.
Po ukazaniu si okna (rys. 14) mamy moliwo przegldania poszczeglnych poziomw katalogw dostarczanych przez rne firmy, katalogw wasnych, cennikw obiektw oraz cennikw jednostkowych pozycji. Okno katalogw norm pojawia si rwnie podczas wprowadzania pozycji kosztorysu i suy do wybrania katalogu, rozdziau, tabeli i pozycji. Okno katalogw i baz cen skada si z dwch czci. W lewej wywietlane jest drzewo, za w prawej zawarto w danym momencie podwietlonej gazi. Struktura drzewa jest wielopoziomowa, do 10 poziomw zagbienia. Drzewo ma jeden podstawowy poziom, na ktrym znajduj si: pozycja niekatalogowa", grupa Katalogi norm obejmujca katalogi norm oraz grupa Bazy cen jednostkowych pozycji i obiektw zawierajca cenniki obiektw i cenniki pozycji jednostkowych. Katalogi norm i cenniki traktowane s podobnie, lecz zawieraj nieco inn informacj.
Program do kosztorysowania
39
Podwietlenie grupy, katalogu lub podkatalogu w drzewie powoduje wywietlenie w prawym oknie ich opisu lub zawartoci. Na przykad dla katalogw pojawia si informacja o wydawnictwie i czasie wydania, a dla pozycji jej opis, jednostka miary, i w przypadku cennikw cena. Jeli obok elementu znajduje si znak +, mona rozwin ga drzewa. Program Norma Pro daje uytkownikowi moliwo tworzenia swoich wasnych katalogw od podstaw, pozwalajc na dodawanie nowych katalogw, rozdziaw i pozycji oraz dodawanie do tych pozycji dowolnych nakadw.
40
NORMA PRO
Przyciskiem Szukaj w... uruchamiamy wyszukiwanie wedug numeru katalogu lub fragmentu tekstu wpisanego w polu Szukany tekst: i opcji wybranej aktualnie z listy rozwinitej po klikniciu na strzace. Szukaj w biecych pozwala przejrze biecy poziom, Szukaj wewntrz umoliwia przeszukanie w gb aktualnie podwietlonej pozycji (katalogu, rozdziau lub tabeli, bazy cenowej, cennika), a Szukaj w caoci daje moliwo przeszukania wszystkich katalogw lub cennikw. Po zmianie sposobu szukania ikona przycisku zmieni si na odpowiadajc danemu sposobowi ( , lub ) Przycisk Zapamitaj pozycj szukania pozwala na zaznaczenie miejsca, od ktrego zacznie si ponowne przeszukiwanie. Przycisk Konfiguruj wyszukiwanie umoliwia zdefiniowanie opcji wyszukiwania katalogw. Opcja Szukaj w katalogach ustawia szukanie na katalogi norm Opcja Szukaj w cennikach ustawia szukanie na cenniki. Przycisk Zapamitaj poziom umoliwia zapamitanie poziomu, na ktrym ma si ustawi wskanik po ponownym wywoaniu okna katalogw. Po klikniciu na strzace wywietlany jest numer poziomu drzewa, na ktrym aktualnie si znajdujemy. Przycisk Wstaw zaznaczon pozycj pozwala wstawi do kosztorysu wybran pozycj. Przycisk Zamknicie okna powoduje zamknicie okna katalogw. Przycisk Poziom wyej umoliwia przejcie do poziomu nadrzdnego w stosunku do biecego. Przycisk Wybrane/Wszystkie katalogi umoliwia wywietlenie katalogw zaznaczonych jako ulubione lub wszystkich katalogw. Przycisk Dodaj do ulubionych pozwala doda katalog do listy wybranych katalogw. Przyciskiem Usu z ulubionych mona usun katalog z listy wybranych katalogw.
Program do kosztorysowania
41
Jeli wywietlilimy opis katalogu, to moemy zapisa go do schowka klikajc na przycisku Kopiuj opis do schowka. Przycisk Czcionka okna katalogw umoliwia wybr rodzaju, stylu i rozmiaru czcionki w oknie katalogw norm. Przycisk Wcz/Wycz edycj katalogw suy do wywietlenia paska narzdzi z ikonami umoliwiajcymi dodawanie nowych, usuwanie i modyfikowanie danych katalogw norm oraz modyfikowanie danych zawartych w cennikach jednostkowych pozycji (opis paska znajduje si w nastpnym podrozdziale). Przycisk Skrcone/Pene nazwy uatwia wywietlanie pozycji skracajc jej nazw. Wcinicie przycisku powoduje, e jeli w danej tablicy katalogw we wszystkich pozycjach na pocztku nazwy wystpuje ten sam fragment tekstu, to fragment ten pokazywany jest w kolumnie opisu dla tej tablicy, a w pozycjch wywietlany jest tekst nie powtarzajcy si.
42
NORMA PRO
Przyciskiem Dodaj nowy katalog do grupy mona doda nowy katalog. Przycisk Dodaj nowy podkatalog umoliwia dodanie do katalogu nowego podkatalogu. Przycisk Dodaj now pozycj pozwala na dodanie nowej pozycji do podkatalogu. Przycisk Modyfikuj opis pozwala zmieni opis katalogu lub podkatalogu. Przycisk Dodaj nakad do wybranej pozycji suy do wywoania okna, pozwalajcego na zdefiniowanie danych nakadu i dopisanie go do listy. Przycisk Usu zaznaczony nakad umoliwia usunicie zaznaczonego nakadu. Przycisk Ustaw wariant umoliwia przyporzdkowanie zaznaczonego nakadu do wybranego wariantu. Przycisk Edytuj warianty pozwala na dodawanie, usuwanie i modyfikacje grup wariantw i wariantw dla zaznaczonej pozycji. Przycisk Poka zabezpieczenia katalogu wywouje okno, w ktrym mona ustawi haso dostpu do edycji danych katalogw.
Katalogi norm
Katalogi norm znajduj si w grupie Katalogi norm. Klikanie na kolejnych gaziach drzewa katalogw powoduje rozwinicie rozdziau i tabeli, ktre w przyjtej konwencji s po prostu podkatalogami katalogu. Jednoczenie z prawej strony okna pokazywane s elementy kolejnego poziomu wraz z podstaw, opisem i, jeeli jest to pozycja jednostk miary.
Program do kosztorysowania
43
Program wie, czy dana ga drzewa jest katalogiem czy podkatalogiem i odpowiednio do tego uaktywnia przyciski symbolizujce czynnoci, ktre s w danym momencie moliwe do wykonania. Na przykad: now grup mona utworzy na najwyszym poziomie lub doda jako podgrup do istniejcej grupy; nowy katalog mona doda tylko do istniejcej grupy; nowy podkatalog mona utworzy w istniejcym katalogu lub podkatalogu; now pozycj mona dopisa tylko wtedy, gdy znajdujemy si w podkatalogu. Pozycje katalogowe nie maj cen ceny wyszukiwane s w cennikach podczonych do kosztorysu. Program Norma Pro daje uytkownikowi moliwo tworzenia swoich wasnych katalogw od podstaw, pozwalajc na dodawanie nowych katalogw, rozdziaw i pozycji oraz dodawania do tych pozycji dowolnych nakadw. Katalogi dostarczane wraz z Norm Pro s zabezpieczone hasem i niedostpne do edycji. Jeli uytkownik chce to ograniczenie obej, moe utworzy grup katalogw wasnych, a nastpnie wybrane standardowe katalogi skopiowa do tej grupy (zmieniajc np. wydawnictwo). Wtedy bdzie je mg modyfikowa stosownie do swoich potrzeb.
44
NORMA PRO
Program do kosztorysowania
45
Podobnie wstawiane s podkatalogi. Po klikniciu na przycisku wywietlane jest okno z danymi podkatalogu (rys. 17), i po wypenieniu tworzony jest nowy podkatalog.
Rys. 17. Wstawianie nowego podkatalogu.
Jeeli chcemy wybra dla katalogu jednostk miary lub okreli normy inne ni 1, zaznaczamy pola wyboru Jednostka obmiaru: lub Wspczynniki norm:. Do podkatalogu mona dodawa pozycje i/lub nastpne podkatalogi.
46
NORMA PRO
Kopiowanie katalogu
Zaznaczony katalog mona skopiowa, wywoujc z menu podrcznego polecenie Utwrz kopi katalogu. Aby kopiowanie doszo do skutku, w oknie tworzenia kopii (takim jak na rys. 16) musi by zmieniona co najmniej jedna z trzech podstawowych danych: typ katalogu, jego numer lub nazwa wydawcy.
Program do kosztorysowania
47
Klikajc na przyciskach
W oknie nakadw mona doda nakad do katalogu (Dodaj), usun (Usu) lub zmodyfikowa (Edytuj). W oknie edycji nakadu (rys. 20) wybieramy typ nakadu, jednostk miary i klasyfikacj oraz wpisujemy nazw i indeks ETO. Po klikniciu na przycisku OK nakad znajdzie si na licie.
Rys. 20. Okno edycji nakadu w katalogach.
48
NORMA PRO
Rys. 21. Okno zabezpieczenia katalogu z oknami blokowania edycji i wprowadzania hasa.
Jeli katalog zostanie zabezpieczony, to po prbie usunicia czy modyfikacji zostanie wyprowadzony nastpujcy komunikat:
Jeelii zdecydujemy si odblokowa edycj, ponownie klikamy na przyci, w oknie z rys. 21 wykorzystujemy przycisk Zmie w wierszu sku Edycja:. Odblokowanie edycji nastpi po wprowadzeniu poprawnego hasa w okienku takim, jak pokazano na rys. 22.
Program do kosztorysowania
49
Rys. 24. Okno edycji wariantw nakadw wystpujcych w danej pozycji z oknami edycji danych grupy i wariantu.
Jeli dodajemy lub zmieniamy grup wariantw, w polu Nazwa: wprowadzamy nazw grupy, za opcj Alternatywa pojedyncza jest/nie ma zaznaczamy wtedy, gdy grupa ma tylko jeden wariant nakadu, ktry moe istnie w pozycji lub nie. Jeli usuwamy lub zmieniamy grup wariantw, do ktrej ju zostay przyporzdkowane nakady, program wyprowadzi nowe okno, w ktrym deklarujemy sposb, w jaki bd potraktowane nakady przypisane do tych grup. Tak wic informacja o wariantach moe zosta z nakadw usunita i wtedy wszystkie te nakady zostan wstawione do pozycji (opcja Pozbaw nakady wariantw (nakady stan si obowizkowe)), razem z usuwan grup wariantw zostan usunite wszystkie nakady do niej nalece (opcja Usu z pozycji nakady nalece do tej grupy wariantw). Jeli
50
NORMA PRO
grupa bya modyfikowana przy zaznaczonej opcji Alternatywa pojedyncza jest/nie ma staje si aktywna opcja Pozostaw nakady w grupie, co oznacza, e nakady nalece do starej grupy, bd teraz naleay do nowej.
Rys. 25. Okno, w ktrym okrelamy sposb traktowania nakadw, gdy grupa wariantw jest usuwana bd zmieniana.
Program do kosztorysowania
51
Dodawanie, usuwanie i edycja nakadu w pozycji Do podwietlonej pozycji mona doda dowolny nakad, ktry znajduje si w licie danego katalogu. Tak wic jeli tworzymy now pozycj z nakadami, ktrych nie ma w katalogu najpierw trzeba je wprowadzi do tego katalogu. Aby doda nakad do pozycji, naley j podwietli, a nastpnie klikn na przycisku . W oknie, ktre si ukae (podobnym do tego z rys. 27) zaznaczamy typ nakadu (Typ gwny nakadu), nastpnie w polu RMS wybieramy z listy ten RMS, ktry wstawiamy, wypeniamy pola Norma oraz decydujemy, jak bd liczone nakady pomocnicze (pola Wlicz do nakadw pomocniczych: i Nakad pomocniczy liczony od:). Jeeli nakad ma by niezaleny od wartoci obmiaru pozycji, w polu Norma: wpisujemy cakowit ilo danego nakadu i zaznaczamy opcj Norma staa. Edycj nakadu przeprowadzamy w oknie Szczegy nakadu pozycji (rys. 27) po zaznaczeniu nakadu i wybraniu z menu podrcznego polecenia Edytuj.
52
NORMA PRO
Przyporzdkowanie nakadu do danego wariantu Jeli na licie nakadw wywietlonej dla danej pozycji (patrz rys. 26) zaznaczymy jaki nakad, a w pozycji tej wystpuj warianty, to nakad ten mona przyporzdkowa do wybranego wariantu. W takiej sytuacji (Ustaw wariant), ktrym wywoujemy okno uaktywni si przycisk wyboru wariantw (rys. 28). Po zaznaczeniu odpowiedniej grupy i wariantu klikamy na OK, po czym zaznaczony nakad zostanie umieszczony w wybranej grupie i wariancie.
Program do kosztorysowania
53
Do ustawienia wariantu mona uy rwnie polecenia Ustaw wariant z menu podrcznego, ktre uzyskujemy po klikniciu prawym przyciskiem myszy na danej pozycji w drzewie katalogw.
54
NORMA PRO
Rys. 31. W niektrych przypadkach cena pozycji jest podawana dla kilku jednostek miar.
Program do kosztorysowania
55
W prawej czci okna, na licie pozycji mog pojawi si takie pozycje, ktre wystpuj w kilku wariantach. Maj one tak sam podstaw, rni si tylko numerem wariantu dopisanym na kocu podstawy (rys. 32).
Rys. 32. Pozycje z wariantami. Pozycja KNNR 3 0201-01 wystpuje w trzech wariantach.
56
NORMA PRO
Po wypenieniu tych danych i klikniciu na OK, nowy katalog zostanie umieszczony w strukturze drzewa. Do nowego katalogu mona nastpnie wstawia podkatalogi lub pozycje i obiekty. Dokadny opis obsugi danych wydawnictwa i danych katalogu znajduje si w rozdziale CENY, BAZY CENOWE I CENNIKI, Wydawnictwa i katalogi. wyPodobnie wstawiane s podkatalogi. Po klikniciu na przycisku wietlane jest okno podkatalogu (rys. 34) i po wypenieniu jego danych tworzony jest nowy podkatalog.
Rys. 34. Okno wprowadzania danych podkatalogu dla baz cen jednostkowych pozycji i obiektw.
W polu Katalog: wybieramy z listy nazw i numer katalogu. Jeeli w polu Wydawnictwo zostanie wybrane znane ju wczeniej wydawnictwo, na licie rozwijalnej w polu Katalog: Nazwa pojawi si tylko te katalogi, ktre zwizane s z tym wydawnictwem. Tak samo jest z numerem katalogu: jeli wybrany jest znany katalog, na licie wyboru w polu
Program do kosztorysowania
57
Katalog: Numer znajd si tylko numery tego katalogu. Jeli konieczne jest wprowadzenie nowego katalogu, naley klikn na przycisku wywietlonym oknie wprowadzi jego dane (patrz okno z rys. 79). iw
58
NORMA PRO
Jeeli zaznaczymy opcj Lista, znalezione pozycje zostan przedstawione w postaci listy, przy czym: Jeli chcemy zobaczy wszystkie znalezione pozycje, zaznaczamy opcj Poka wszystkie znalezione. Przy duej iloci katalogw i wolnym komputerze proces wyszukiwania moe trwa dugo. Jeli wyszukane pozycje chcemy oglda porcjami, czycimy opcj Poka wszystkie znalezione i w polu Maksymalna ilo wynikw: wpisujemy liczb jednorazowo ogldanych elementw listy.
Program do kosztorysowania
59
Jeli zostan znalezione jakie pozycje, ich lista jest wywietlana w oknie (rys. 38). Podwietlenie pozycji i kliknicie nas przycisku OK ustawi nas na tej pozycji w oknie katalogw.
60
NORMA PRO
W przypadku cennikw menu podrczne umoliwia wstawianie, usuwanie i modyfikowanie ich zawartoci.
Program do kosztorysowania
61
Ikona symbolizuje katalog DBD-Bauteile, ktry zostaje wywietlony w oknie takim jak na rys. 41. Po wybraniu odpowiedniej pozycji i klikniciu na przycisku znajdzie si ona w kosztorysie.
62
NORMA PRO
Ikona
oznacza wywoanie katalogu STLB-Bau, ktrego okno wyglda wstawiamy zaznaczon pozycj do
Po wstawieniu pozycji w widoku kosztorysu i w niektrych innych widokach pojawi si przyciski suce do wstawiania pozycji z tych katalogw , oraz przycisk Bauteile. umoliwiajcy edycj obmiaru pozycji DBD-
Program do kosztorysowania
63
5. KARTOTEKI
Kartoteki jednostek miar, elementw RMS i dostawcw znajduj si bazie Kartoteki.mdb i s wsplne dla wszystkich baz cenowych, a co za tym idzie cennikw, doczonych do programu.
Zawarto kartoteki mona sortowa wedug kodu i nazwy, wybierajc sposb sortowania w polu Sortuj wedug: lub klikajc na nagwku odpowiedniej kolumny, przy czym powtrne kliknicie na posortowanej kolumnie zmienia kierunek sortowania. Przyciskami , , dodajemy, usuwamy lub modyfikujemy jed, potwierdzamy lub anulujemy zmiany suy do odwieenia za-
nostki, za przyciskami
64
NORMA PRO
W tabeli znajduje si lista przelicznikw jednostek miar obejmujca nie tylko standardowe jednostki (jak na przykad przeliczenie hektarw na ary, czy dm3 na cm3), ale rwnie jednostki zwizane z konkretnym indeksem. Jeli na przykad wiemy, e arkusz styropianu o konkretnym indeksie i klasyfikacji way okrelon ilo kilogramw, to dane te moemy umieci w tabeli. Aby doda nowy przelicznik do tabeli, klikamy na przycii w oknie pokazanym sku z prawej wprowadzamy wszystkie potrzebne dane.
Kartoteka RMS
Do programu Norma Pro zostaa doczona dua baza danych zawierajca informacje o zawodach, materiaach i sprzcie. Baza ta jest dostpna po wybraniu polecenia Kartoteka RMS z menu Kartoteki (w momencie, gdy jeszcze nie otworzylimy adnego kosztorysu) lub z menu Ceny (gdy jest otwarty jaki kosztorys). Okno kartoteki (rys. 45) zawiera grup Kryteria wyboru wywietlanych elementw suc do zdefiniowania
Program do kosztorysowania
65
kryteriw wyszukiwania. Poniej znajduje si lista elementw RMS speniajcych wybrane kryteria. Domylnie wywietlane s wszystkie elementy.
Rys. 45. Wyszukiwanie w kartotece RMS (znaleziono wszystkie materiay zawierajce w nazwie sowo klej).
Definiowanie kryteriw szukania polega na zaznaczeniu odpowiednich pl wyboru, bd wpisaniu tekstw w pole edycyjne. W grupie Typy zaznaczamy typ elementu, ktrego szukamy. Jeli nie zaznaczymy adnego typu, zostan wywietlone wszystkie elementy speniajce pozostae kryteria. W grupie Klasyfikacje zaznaczamy rodzaj klasyfikacji elementu. W polu Indeks: wpisujemy numer indeksu poszukiwanego elementu, jeli jest nam znany. W polu Nazwa: wpisujemy nazw lub fragment nazwy, wedug ktrej szukamy elementu.
66
NORMA PRO
Zaznaczenie opcji Fragment nazwy: informuje program, e tekst wpisany w polu Nazwa: jest fragmentem a nie pen nazw. Proces szukania uruchamiamy klikniciem na przycisku Szukaj. Jeli za klikniemy na przycisku Wszystkie, zostanie wywietlona caa kartoteka, niezalenie od ustawionych innych kryteriw. Znalezione elementy zostan wywietlone w postaci listy i posortowane wedug kolumny wybranej w polu Sortuj wedug:. List mona rwnie sortowa klikaniem na nagwkach kolumn, z tym e powtrne kliknicie na sortowanej kolumnie powoduje zmian kierunku sortowania. Po zaznaczeniu opcji Umoliw edycj program uaktywnia przyciski edycyjne znajdujce si na dole okna, umoliwiajce poprawianie danych elementu RMS, dodawania nowych i usuwania istniejcych elementw. Jeli w oknie aktywny jest przycisk Wybierz, podwietlony w danej chwili element moe zosta wstawiony do pola, z ktrego zostaa wywoana kartoteka.
Program do kosztorysowania
67
Kartoteka dostawcw
Kartoteka dostawcw zawiera dane dostawcw materiaw i sprztu, ktre mog by interesujce dla uytkownika. Aby wywoa kartotek dostawcw, naley wybra polecenie Kartoteka dostawcw z menu Kartoteki.
Kartoteka dostawcw moe pojawi si na ekranie w jednym z dwch trybw pierwszy z nich, to tryb edycji, drugi tryb wyboru. W trybie wyboru moemy wybra zaznaczonego dostawc przekazujc jego dane do okna, z ktrego zostaa wywoana kartoteka. Tak si na
68
NORMA PRO
przykad dzieje w oknie definiowania parametrw szukania dostawcw w Intercenbudzie. Wyboru dokonujemy przy uyciu przycisku Wybierz lub dwukrotnie klikajc na dostawcy. Dane dostawcy mona obejrze korzystajc z przycisku Dane dostawcy. W trybie edycji przycisk Wybierz nie jest aktywny, a dwukrotne kliknicie na dostawcy ma takie same dziaanie jak kliknicie na przycisku Dane dostawcy. Lista dostawcw moe by sortowana wedug kolumny, ktr wybieramy w polu Sortuj wedug: lub po klikniciu na odpowiednim nagwku. Jeli drugi raz klikniemy na sortowanej kolumnie, zmieni si kierunek sortowania.
Wyszukiwanie dostawcw
Kartotek dostawcw mona atwo i szybko przeszukiwa, wypeniajc kryteria wyszukiwania znajdujce si w grupie Kryteria wyboru wywietlanych dostawcw. Jeli podamy kod dostawcy, jego nazw, NIP, miejscowo czy wojewdztwo i klikniemy na przycisku Szukaj, program znajdzie i wywietli list dostawcw speniajcych te kryteria. Jeli klikniemy na przycisku Wszyscy, dostaniemy list wszystkich dostawcw.
Przed usuniciem dostawcy trzeba sprawdzi, czy w cennikach znajduj jego materiay (na przykad przeszukujc wszystkie bazy poleceniem Szukaj w bazach cenowych). Jeli tak, lepiej takiego dostawcy nie usuwa .
. Pokae si Dane dostawcy mona poprawia korzystajc z przycisku wtedy okno z takimi danymi jak kod, Nip, nazwa, adres, telefon, faks, email i adres strony WWW (rys. 48). Naley bardzo ostronie podchodzi do zmiany kodu dostawcy, gdy kod ten moe wystpowa w cennikach i danych wydawnictw.
Program do kosztorysowania
69
kursor w polu E-mail: lub WWW:, to w trybie edycji danych dwukrotnym klikniciem, a w trybie przegldania pojedynczym wywoamy program pocztowy albo przejdziemy do strony WWW dostawcy.
70
NORMA PRO
Wraz z programem Norma Pro zostaje zainstalowana jedna, podstawowa baza cenowa, zawierajca oglnie dostpny cennik RMS i cennik pozycji. Bazy cenowe, a co za tym idzie cenniki, z ktrych korzystamy, mog znajdowa si na rnych dyskach i rnych miejscach naszego komputera,
Program do kosztorysowania
71
jak rwnie na serwerze lub na innym komputerze, nawet na tymczasowo podczonym do sieci notebooku (rys. 51).
Cenniki innego uytkownika Cenniki na serwerze
Intercenbud Cenniki komputera przenonego Intercenbud na CD Rys. 51. Lokalizacje cennikw, z ktrych moe korzysta system Norma Pro.
Cenniki uywane w programie mog zosta zaoone na bazie gotowych cennikw dostarczanych z zewntrz lub na bazie opracowanych ju kosztorysw wasnych, jak rwnie pobrane z internetowej bazy Intercenbud lub systemu Capital. Po zainstalowaniu cennika uytkownik ma do niego peny dostp, to znaczy moe go poprawia, usuwa z niego elementy, korygowa ceny, jak rwnie przeszukiwa w celu znalezienia cen danych pozycji. Aby program automatycznie wczytywa ceny, cenniki musz by zadeklarowane w procesie tworzenia nowego kosztorysu (patrz rozdzia TWORZENIE NOWEGO KOSZTORYSU) lub pniej w opcjach kosztorysu na kartach Cenniki pozycji i Cenniki RMS (patrz rozdzia OPCJE KOSZTORYSU). Do kadego kosztorysu, niezalenie od tego czy tworzony jest metod szczegow czy uproszczon, uytkownik moe doczy kilka rnych cennikw pochodzcych z rnych baz cenowych. Poniewa czsto cenniki zawieraj trzy poziomy cen, a program moe wsppracowa tylko z jednym poziomem, w opcjach kosztorysu
72
NORMA PRO
powinnimy zaznaczy, ktry poziom cen bierzemy pod uwag (patrz rozdzia OPCJE KOSZTORYSU). Poziom ten bdzie obowizywa zarwno dla cennikw elementw RMS jak i dla cennikw pozycji. Poniewa w kosztorysowaniu uproszczonym oprcz cen jednostkowych robt mona uy cen asortymentw robt oraz cen elementw obiektw i obiektw, program umoliwia rwnie wczytywanie cennikw z Biuletynu Cen Asortymentw i Biuletynu Cen Obiektw. Program Norma Pro moe wsppracowa z trzema typami cennikw: cennikiem elementw RMS, cennikiem pozycji scalonych dla potrzeb kosztorysu zwykego i cennikiem pozycji scalonych dla kosztorysu inwestorskiego. Cenniki robt, asortymentw robt, elementw obiektw i obiektw widziane s rwnie w oknie katalogw norm, w gazi Bazy cen jednostkowych pozycji i obiektw. Pozycje z tych cennikw mog by wstawiane do kosztorysu zarwno z poziomu katalogw norm (patrz rozdzia KATALOGI NORM I BAZY CEN JEDNOSTKOWYCH POZYCJI I OBIEKTW) jak i z poziomu konkretnego cennika (patrz podrozdzia Cenniki pozycji). Polecenia zwizane z bazami cenowymi znajduj si w menu Bazy cenowe, ktre jest dostpne, gdy nie mamy otwartego adnego kosztorysu oraz w menu Ceny, gdy otwarty jest chocia jeden kosztorys.
Program do kosztorysowania
73
Poka wydawnictwa i katalogi z bazy wywietla okno z list wydawnictw i katalogw, w ktrym mona dodawa, usuwa i modyfikowa ich dane (patrz podrozdzia Wydawnictwa i katalogi). Importuj baz cenow umoliwia import bazy cenowej. Import polega na utworzeniu nowej bazy z zawartoci bazy importowanej (patrz podrozdzia Bazy cenowe Importowanie bazy cenowej). Kopiuj baz cenow pozwala utworzy kopi istniejcej bazy cenowej (patrz podrozdzia Bazy cenowe Kopiowanie bazy cenowej). Kopiowanie i przenoszenie cennikw umoliwia kopiowanie cennikw w ramach jednej bazy cenowej lub midzy bazami, a przenoszenie midzy bazami (patrz podrozdzia Kopiowanie i przenoszenie cennikw). Utwrz nowy cennik suy do utworzenia nowego cennika (patrz podrozdzia Cenniki Tworzenie nowego cennika). Poka cenniki bazy umoliwia wywietlenie na ekranie kilku cennikw jednoczenie. Po wybraniu pierwszego cennika, aby wywietli nastpny, naley ponownie wybra polecenie Poka cenniki bazy i z listy cennikw wybra cennik. Importuj cennik umoliwia zaimportowanie zewntrznych cennikw z dyskietek lub plikw (patrz podrozdzia Import cennikw). Importuj z kartoteki RMS (patrz podrozdzia Importowanie cen z kartoteki RMS). Kopiuj cennik pozwala skopiowa cennik z jednej bazy do drugiej (patrz podrozdzia Kopiowanie i przenoszenie cennikw). Szukaj w bazach cenowych umoliwia przeszukanie baz cenowych wedug zdefiniowanych kryteriw szukania (Wyszukiwanie elementw RMS i pozycji Wyszukiwanie w bazach cenowych). Szukaj w cennikach umoliwia przeszukanie cennikw wybranej bazy cenowej wedug zdefiniowanych kryteriw szukania (patrz podrozdzia Wyszukiwanie elementw RMS i pozycji Wyszukiwanie w cennikach).
74
NORMA PRO
Serwisowanie baz cenowych suy do wykonywania kopii zapasowych oraz okresowego porzdkowania baz (patrz podrozdzia Bazy cenowe Kopie zapasowe i naprawa baz).
Menu Ceny
Menu Ceny zawiera niektre polecenia istniejce w menu Bazy cenowe i Kartoteki oraz inne, zwizane z cenami i pozwalajce na wymian danych z biecym kosztorysem. Nie wszystkie polecenia opisane poniej znajduj si w kadym widoku i zestawieniu. Polecenie: Uaktualnij ceny umoliwia przeliczenie cen w kosztorysie wedug cen pobranych z aktualnego cennika lub innego kosztorysu (patrz podrozdzia Przeliczanie (uaktualnianie) cen w kosztorysie). Zmie ceny pozwala przeliczy ceny (lub wspczynniki) wedug podanego wyraenia (patrz podrozdzia Przeliczanie cen w kosztorysie wedug podanego wspczynnika). Dopasuj cen uruchamia proces dopasowywania ceny wybranych elementw RMS do zaoonej wartoci kosztorysu. Wybr cennika suy do wyboru biecego cennika, ktry bdzie wykorzystany w poleceniach Uaktualnij ceny i Cennik pozycji strukturalnie (patrz podrozdzia Wybr biecego cennika) oraz do dodawania cennikw do kosztorysu i usuwania. Poka cennik wywietla na ekranie zawarto biecego cennika (jeli jest tylko jeden) lub tego, ktry zostanie wybrany w oknie wyboru (patrz podrozdziay Cenniki elementw RMS i Cenniki pozycji). Cennik pozycji strukturalnie umoliwia wywietlenie cennika pozycji w postaci drzewa (patrz rozdzia KATALOGI NORM I BAZY CEN JEDNOSTKOWYCH POZYCJI I OBIEKTW, podrozdzia Przenoszenie grup, katalogw i pozycji). Uaktualnij cennik suy do uaktualnienia cen w cenniku cenami pobranymi z kosztorysu (patrz podrozdzia Uaktualnienie cennika danymi z kosztorysu). Utwrz nowy cennik i Importuj cennik dziaaj tak jak te same polecenia z menu Bazy cenowe.
Program do kosztorysowania
75
Poka bazy cenowe wywietla list baz cenowych (tak jak w menu Bazy cenowe). Jednostki miary, Kartoteka RMS i Kartoteka dostawcw odpowiadaj poleceniom z menu Kartoteki (patrz rozdzia KARTOTEKI). Ustaw rabaty pozwala na okrelenie rabatw dla wybranych lub wszystkich dostawcw (patrz podrozdzia Cenniki dostawcw Ustawianie rabatw dostawcy). Usu dane o dostawcach umoliwia usunicie informacji o dostawcach z danych elementu RMS patrz podrozdzia Cenniki dostawc Usuwanie z kosztorysu informacji o dostawcy ). Zapisywanie cen obiektw suy do definiowania cennika obiektw, do ktrego bd automatycznie wstawiane obiekty dziay, poddziay i cae kosztorysy (patrz podrozdzia Cenniki obiektw).
Bazy cenowe
Jak wczeniej zaznaczono, w Normie Pro mona pracowa z wieloma bazami cenowymi. Jedna baza, podstawowa, instalowana jest razem z programem i umoliwia korzystanie z dwch cennikw. Jeli uytkownik uywa wikszej iloci cennikw, wygodnie jest je w przejrzysty sposb pogrupowa w bazy cenowe. Oprcz cennikw, w bazach cenowych s zapisane informacje o wydawnictwach i katalogach wystpujcych w cennikach pozycji. Bazy cenowe mog mie rne fizyczne lokalizacje, to znaczy moemy korzysta nie tylko z baz istniejcych na wasnym komputerze, ale rwnie z baz zainstalowanych na serwerze, jak i z baz kolegi, ktry udostpni swoje zasoby innym uytkownikom (rys. 52). Jeli chcemy korzysta z obcej bazy, mamy dwie moliwoci: moemy baz doczy lub zaimportowa. Doczanie bazy, to po prostu utworzenie poczenia do niej. W tym wypadku wszystkie zmiany dokonywane w niej przez nas lub przez waciciela bd widoczne dla obu stron. Jeli baz importujemy, tworzymy now, wasn baz, ktra jest kopi bazy oryginalnej i wtedy kada z nich jest obsugiwana oddzielnie.
76
NORMA PRO
Rys. 52. Lista baz. Baza Cenniki Pawa znajduje si na innym komputerze, ktry zosta zamapowany jako P, za baza Serwer_cenniki na serwerze.
Jeli w systemie istnieje kilka baz cenowych, wszdzie tam, gdzie wybieramy cennik, musimy wpierw wybra baz cenow. Jeli mamy tylko jedn baz, od razu wybieramy cennik. Lista baz cenowych zostanie wywietlona po wybraniu polecenia Poka bazy cenowe z menu Bazy cenowe. Z okna listy baz mona nastpnie przej do listy cennikw danej bazy i dalej do konkretnego cennika. Tylko w tym trybie dopuszczalne jest tworzenie, usuwanie, modyfikowanie, doczanie i odczanie baz. W innych przypadkach, gdy pokazana zostanie lista baz, moemy tylko wybra baz, tak aby dosta si do jej zasobw cennikw, wydawnictw i katalogw.
Pasek przyciskw
Pasek przyciskw znajduje si na dole okna listy baz. W zalenoci od tego, w jakim trybie jest wywietlane okno, niektre przyciski mog si nie pokaza lub zmieni znaczenie. Przyciski te su do poruszania si po licie. Przycisk Utwrz now baz pozwala utworzy now baz cenow. Przycisk Usu baz umoliwia usunicie bazy cenowej. Przycisk Edytuj dane bazy suy do zmiany danych bazy. Przycisk Docz obc baz cenow pozwala doczy do listy baz istniejc baz innego uytkownika
Program do kosztorysowania
77
Przycisk Odcz obc baz cenow umoliwia odczenie bazy, czyli usunicie jej z listy baz. Przyciskiem Poka cenniki wywoujemy okno z list cennikw znajdujcych si w danej bazie. Gdy wybierzemy polecenie Poka wydawnictwa i katalogi z baz przycisk ten zmienia si na Poka wydawnictwa, przy pomocy ktrego wejdziemy w tryb przegldania i edycji wydawnictw i katalogw wystpujcych w cennikach pozycji i obiektw. Jeli na przycisku znajdzie si tekst Wybierz, kliknicie na nim oznacza przekazanie podwietlonych danych do nastpnego okna. W polu wyboru Sortuj wedug: okrelamy porzdek sortowania.
78
NORMA PRO
Po klikniciu na przycisku OK program sprawdzi, czy wszystkie dane s prawidowe. Jeli tak, nowa baza zostanie utworzona, jeli nie, zostanie wyprowadzony komunikat, gdzie popenilimy bd. Nowa baza jest baz pust, nie zawierajc adnych cennikw.
Program do kosztorysowania
79
si po klikniciu na ikonie , nie mona za wpisa nazwy z rki. Nie mona rwnie wyedytowa rcznie cieki dostpu do bazy. Identyfikator bazy moe by dowolny i nie musi by identyfikatorem, z ktrym baza bya tworzona. Baza obca istnieje na innych prawach ni baza przez nas utworzona. Prawo do jej usunicia ma tylko waciciel. Wszystkie operacje na cennikach tej bazy s zarwno dostpne dla jej waciciela, jak i zewntrznego uytkownika. Bazy obce wyrnione s na licie czerwonym kolorem. Aby odczy obc baz, wystarczy j podwietli na licie i klikn na przycisku .
80
NORMA PRO
powinna by wykonywana naprawa baz, poniewa wtedy bazy s kompresowane, czyli zmniejszany jest ich rozmiar. Obie te operacje obsuguje polecenie Serwisowanie baz z menu Bazy cenowe.
Jeli chcemy uporzdkowa bazy i wykona ich kompresj, w oknie z rys. 54 zaznaczamy opcj Naprawa baz i klikamy na przycisku Dalej>. W nastpnym oknie wybieramy opcj Kompresja i zaznaczamy te bazy, ktre chcemy uporzdkowa. Proces kompresji, ktry moe potrwa, uruchamiamy klikniciem na przycisku Kompresuj.
Jeli w oknie rys. 54 wybierzemy opcj Naprawa baz i klikniemy na Dalej> dostaniemy okno takie jak na rysunku poniej. Zaznaczamy opcj Utwrz kopi, wybieramy folder, w ktrym bdziemy przechowywa kopie, zaznaczamy bazy, ktrych kopie zapasowe chcemy utworzy i klikamy na przycisku Utwrz.
Program do kosztorysowania
81
Odtwarzanie danych z kopii zapasowych (opcja Odtwrz z kopii) jest procesem odwrotnym do ich tworzenia. Podajemy lokalizacj pliku kopii, zaznaczamy kartoteki i cenniki, ktre chcemy odzyska i klikamy na przycisku Odtwrz.
Cenniki
Bazy cenowe mog zawiera cenniki elementw RMS, cenniki jednostkowe pozycji, cenniki asortymentw robt oraz cenniki obiektw. Pod pojciem obiekty rozumiane s zarwno obiekty importowane, na przykad z BCO, jak i obiekty tworzone przez nas, to znaczy cae kosztorysy, dziay i poddziay. Cenniki mog powstawa w rny sposb: poprzez import cen z internetowej bazy Intercenbud i systemu Capital, import z cennikw rozprowadzanych przez instytucje do tego uprawnione oraz wstawianie RMS-w, pozycji i obiektw z wasnych kosztorysw. UWAGA! W jednej bazie cenowej mona zaoy dowoln ilo cennikw RMS i do 32 cennikw pozycji. Do jednego kosztorysu mona podczy kilka rnych cennikw, pochodzcych z rnych baz cenowych (patrz rozdzia OPCJE KOSZTORYSU, Cenniki kosztorysu). Import cennikw umoliwia polecenie Importuj cennik, za zaoenie wasnego cennika polecenie Utwrz nowy cennik z menu Bazy cenowe (lub, gdy otwarty jest kosztorys, z menu Ceny).
82
NORMA PRO
Lista cennikw
Kada baza cenowa moe zawiera wiele rnych cennikw. Lista tych cennikw pokazywana jest w oknie, ktre wywoujemy z okna listy baz (rys. 52) klikajc na przycisku Poka cenniki lub Wybierz. Kady cennik opisany jest kilkoma parametrami, ktre go jednoznacznie okrelaj. W kolumnie Identyfikator znajduje si identyfikator, ktry wraz z identyfikatorem bazy cenowej jest pamitany w kosztorysie, w kolumnie Opis wywietlany jest krtki opis cennika, czyli najczciej informacja o jego zawartoci, w kolumnie Poziom cen z: tekst okrelajcy czas utworzenia cennika, w kolumnie Data aktualiz., data ostatniej aktualizacji cennika, w kolumnie Typ typ cennika, gdzie P oznacza ceny pozycji, za E ceny elementw RMS.
W polu Poka: moemy zdecydowa o tym, jakie cenniki widzimy w oknie. Na przykad wybr opcji ceny elementw RMS spowoduje wywietlenie tych cennikw, ktre zawieraj ceny RMS. W polu Sortuj wedug: ustawiamy sposb sortowania danych. Moemy sortowa wedug identyfikatora, opisu, poziomu cen i daty aktualizacji. Ten sam efekt uzyskamy
Program do kosztorysowania
83
klikajc na nagwkach odpowiednich kolumn. Jeli powtrnie klikniemy na kolumnie, lista zostanie posortowana w odwrotnym porzdku. Na dole okna znajduj si przyciski suce do poruszania si po licie cennikw oraz umoliwiajce utworzenie nowego cennika, usunicie ju istniejcego i zmian danych cennika (o funkcji przycisku informuj etykietki pojawiajce si po ustawieniu nad nimi wskanika myszy). Jeli podwietlony jest cennik pobierany z Intercenbudu (zaoony jako typ Zapytanie do Intercenbudu), uaktywniaj si przyciski Aktualizuj i Zmie kryteria wyszukiwania, przy pomocy ktrych moemy zmodyfikowa kryteria wyszukiwania i zaktualizowa jego zawarto. W zalenoci od kontekstu, w jakim lista zostaa wywoana, pojawia si przycisk Poka, przy pomocy ktrego wywietlamy cennik na ekranie lub przycisk Wybierz, ktrym wybieramy cennik do dalszych operacji.
Po ukazaniu si okna dialogowego, w pole Nazwa cennika: wpisujemy now nazw np. CJP_wasny, w pole Poziom cen z: wprowadzamy dat, od ktrej obowizuje cennik lub okres, w jakim obowizuje. Opis bazy cenowej: krtki opis zawartoci bazy, a w polu Typ cennika: wybieramy cennik elementw RMS lub jeden z cennikw pozycji. Domyln form aktualizacji nowego cennika jest import, dlatego zaznaczona jest opcja Import. Jeli tworzymy nowy cennik, ktry ma by zapytaniem do Intercenbudu, wtedy zaznaczamy opcj Zapytanie do: Intercenbud, zazna-
84
NORMA PRO
czamy opcj aktualizacji (Statyczne lub Dynamiczne) i edytujemy kryteria tego zapytania (patrz podrozdzia Cenniki z Intercenbudu). UWAGA! Nazwa cennika: nie moe zawiera znakw: kropki (.), wykrzyknika (!), znaku akcentu (`) i nawiasu kwadratowego ([ ]), podwjnego znaku cudzysowu. nie moe zaczyna si spacj. nie moe zawiera znakw sterujcych (wartoci kodu ASCII od 0 do 31). Po potwierdzeniu klikniciem na przycisku OK zostanie utworzony nowy pusty cennik. W przypadku gdy cennik tworzymy poleceniem Utwrz nowy cennik, po wyjciu z okna musimy jeszcze wybra baz, w ktrej zostanie utworzony. Do tak utworzonego cennika moemy wstawi ceny pobrane z istniejcego, aktualnie otwartego kosztorysu wykorzystujc polecenie Uaktualnij baz cenow z menu Ceny, zaimportowa ceny z zewntrznych rde lub wpisa rcznie dane poszczeglnych elementw. Przycisk Szczegy cennika suy do okrelenia nagwkw kolumn cen (rys. 59). Domylne nagwki s rne dla rnych typw cennikw. Jeli jest on cennikiem RMS, s trzy ceny: cena minimalna, rednia i maksymalna. Jeli jest to cennik pozycji dla kosztorysu zwykego, mamy cztery ceny: cen pozycji oraz ceny materiaw, sprztu i robocizny. W przypadku cennika pozycji dla kosztorysu inwestorskiego mamy cen redni, minimaln i maksymaln. Jeli wczytujemy cennik RMS dostawcy (np. Intercenbud), mamy cen dostawcy, cen hurtow i detaliczn. Nagwki moemy dowolnie zmienia i potem zapamita je jako domylne.
Rys. 59. Okrelanie nagwkw kolumn cen.
Program do kosztorysowania
85
W przypadku cennika pozycji moemy zdecydowa, czy bdzie on pokazywany w oknie katalogw norm w postaci drzewa, czy te nie. Do tego celu suy opcja Pokazuj cennik strukturalnie w oknie katalogw norm.
Usuwanie cennika
Cennik podwietlony na licie moemy usun klikajc na przycisku Po potwierdzeniu operacji usuwania cennik znika z listy cennikw. .
Import cennikw
Okno importu cennika
Okno importu cennika pojawi si, gdy z menu Bazy cenowe wybierzemy polecenie Importuj cennik (rys. 60). Okno importu zawiera trzy karty: Cennik importowany, Cennik wynikowy, z danymi cennika docelowego oraz Opcje importu, z informacj o sposobie importowania. Karta Cennik importowany zawiera dane cennika lub cennikw rdowych.
86
NORMA PRO
Najczciej importujemy cenniki z dyskietek lub innych napdw zewntrznych, dlatego w polu Dysk (cieka) plikw rdowych: jako domylna cieka plikw rdowych wpisywana jest litera A:, a domylny sposb importu, to cay dysk. W grupie Importuj okrelamy, czy importujemy Cay dysk, Pojedynczy plik, czy rdem danych jest System (Intercenbud lub Capital). Przycisk Przegldaj suy do wywoania standardowego okna Windows umoliwiajcego wyszukanie odpowiedniego pliku lub folderu, za przycisk Rozpoznaj format do uruchomienia procedury automatycznego rozpoznawania formatu importowanego cennika. W przypadku gdy importujemy cay dysk, na licie umieszczonej w dolnej czci okna pojawia si lista cennikw na nim si znajdujcych. Domylnie do importu zaznaczone s wszystkie pliki cennikw. Jeeli jednak nie chcemy ktrego z nich importowa, odznaczamy go na licie. Karta Cennik wynikowy (rys. 61) suy do ustalenia parametrw cennika wynikowego. Jeli format cennika zosta rozpoznany przez program, w polu Nazwa cennika wynikowego: pojawi si nazwa cennika, w polu Typ cennika: typ cennika (ceny elementw RMS, ceny pozycji dla koszt. zwykego lub ceny pozycji dla kosztorysu inwestorskiego), w polu Pozom cen z: okres, ktrego dotyczy cennik, a w polu Opis: opis cennika. Jeli chcemy zaktualizowa ju istniejcy cennik, wybieramy go klikajc na przycisku Zainstalowane cenniki. Przycisk Szczegy cennika umoliwia zmian domylnych nagwkw cen dla wczytywanego cennika (patrz str.85). W grupie Forma aktualizacji umieszczone s opcje sterujce sposobem aktualizacji cennika. Moe to by zwyky import (wybrana opcja Import) lub, dla cennikw systemu Intercenbud i Capital, Zapytanie do:. W tym wypadku dane do cennikw mog by pobierane i aktualizowane Statycznie, czyli okresowo lub Dynamicznie, czyli na bieco, wtedy gdy s potrzebne. Jeli importujemy dysk z kilkoma cennikami, mona dla nich utworzy wsplny cennik (zaznaczona opcja Wsplny cennik wynikowy) lub te dla kadego z nich zaoy nowy cennik (opcja Wsplny cennik wynikowy wyczyszczona). W tym drugim przypadku w polu Cennik wejciowy: wybieramy cennik rdowy, a w pozostaych polach okrelamy jego cechy.
Program do kosztorysowania
87
Na karcie Opcje importu ustawiamy opcje aktualizacji cen i kartoteki RMS. Jeli aktualizujemy istniejcy cennik i yczymy sobie, aby stare dane zostay usunite, zaznaczamy opcj Wyczy stare; jeli za dane maj zosta uzupenione zaznaczamy opcj Dopisz nowe. W przypadku gdy mamy cennik zawierajcy tylko jeden poziom cen, na przykad ceny minimalne, a chcemy uzupeni go o ceny rednie i maksymalne, naley zaznaczy opcj Dopisz nowe. W grupie Zapisz ceny zaznaczamy, jaki poziom cen ma zosta zaktualizowany, a w grupie Klasyfikacja indeksw jakiego typu mamy indeksy. Jeeli przy okazji importu cennika chcemy zaktualizowa kartotek RMS, zaznaczamy opcj Aktualizuj kartotek RMS. Opcje importu mog zosta okrelone dla kadego importowanego cennika, ktrego nazw wybierzemy w polu Cennik wejciowy:.
88
NORMA PRO
Po akceptacji klikniciem na OK na ekranie zostanie wywietlone okienko DOS-owe z uruchomionym programem rozpakowujcym (rys. 64).
Podejmujc decyzj o kontynuacji procesu, naciskamy dowolny klawisz, za klawiszem <ESC> przerywamy rozpakowywanie. Po zakoczeniu rozpakowywania zamykamy okno powracajc do programu Norma Pro.
Program do kosztorysowania
89
3. W tym procesie cenniki zostan rozpakowane do katalogu tymczasowego i automatycznie rozpoznane. Karta Cennik importowany wyglda jak na rysunku poniej.
4. Na karcie Cennik wynikowy (rys. 66) poka si informacje o aktualnie rozpoznanym cenniku: jego nazwa, typ, poziom cen, opis oraz nagwki kolumn.
90
NORMA PRO
Jeli chcemy, aby cennik jako nowy zosta zapisany w pliku o nazwie umieszczonej w polu Nazwa cennika, nie robimy adnych zmian. Jeli jednak chcemy, aby zosta zaktualizowany jeden z ju istniejcych cennikw, klikamy na przycisku Zainstalowane cenniki i wybieramy ten do aktualizacji (baz cenow, a potem cennik). Jego dane zostan umieszczone w odpowiednich polach karty Cennik wynikowy. 5. Na karcie Opcje importu (rys. 62) ustawiamy opcje aktualizacji cen i kartoteki RMS. Jeli yczymy sobie, aby stare dane zostay usunite, zaznaczamy opcj Wyczy stare; jeli za dane maj zosta uzupenione, bo wybralimy do aktualizacji istniejcy cennik zaznaczamy opcj Dopisz nowe. W programie Norma Pro mona importowa rne cenniki. Wikszo z nich jest rozpoznawana przez program automatycznie, jednak inne nietypowe, np. cenniki wasne, mog nie zosta rozpoznane. W takim przypadku musimy rcznie wpisa dane na karcie Cennik wynikowy. Szczeglnie istotne jest wprowadzenie waciwego typu cennika, poniewa od niego zaley, czy cennik bdzie widziany na przykad w procesie tworzenia kosztorysu uproszczonego. Typ cennika wybieramy z listy rozwinitej w polu Typ cennika (patrz rysunek z prawej). Jeli wszystkie dane akceptujemy, klikamy na przycisku OK, czym uruchamiamy proces wczytywania cennika. Na pasku stanu (komunikatw) wida bdzie przebieg tego procesu: informowani jestemy na bieco o nazwie cennika oraz o numerze wczytywanego elementu. Przy duych cennikach proces przetwarzania ich dla potrzeb programu moe trwa dosy dugo.
Program do kosztorysowania
91
Proces wczytywania pliku uruchamiamy po ustawieniu pozostaych opcji na kartach Cennik wynikowy i Opcje importu i klikniciu na przycisku OK.
92
NORMA PRO
Cenniki z Intercenbudu
Intercenbud, to ogromna, na bieco aktualizowana baza cen materiaw budowlanych i sprztu obejmujca terytorium caej Polski. Ci z Pastwa, ktrzy maj bezporedni dostp do Internetu mog z niej korzysta na trzy sposoby: importujc plik wygenerowany z bazy, okresowo aktualizowa cennik poprzez Internet (korzystanie z bazy off line) lub na bieco wysya zapytanie do bazy (praca z baz on line) Operacje te obsugiwane s bezporednio z Normy Pro. Ci z Pastwa, ktrzy nie maj dostpu do Internetu mog naby Intercenbud na pycie CD i korzysta z niego w sposb opisany powyej lub na przykad pobra plik z Internetu u osoby posiadajcej taki dostp, a nastpnie zaimportowa go tak, jak plik kadego innego cennika (patrz Korzystanie z bazy Intercenbud).
Program do kosztorysowania
93
zostanie zaznaczone Statyczne (off line)), wprowadzamy pozostae dane cennika oraz definiujemy kryteria szukania (przycisk Edytuj kryteria). Po wykonaniu tych czynnoci zostanie utworzony cennik, dla ktrego zapamitane bd kryteria szukania i ktry bdzie mg by okresowo aktualizowany poprzez Internet. Na licie cennikw cennik tego typu jest wyrniony kolorem niebieskim. Aktualizacja cennika Intercenbudu Jeli na licie cennikw (rys. 57) zaznaczymy cennik, ktry jest aktualizowany poprzez zapytanie wysyane do bazy Intercenbud (sposb aktualizacji cennika wybieramy podczas tworzenia nowego cennika lub podczas importu), dostpne staj si przyciski Aktualizuj i Zmie kryteria szukania umoliwiajce t aktualizacj. Jeli klikniemy na przycisku Aktualizuj, stare dane zostan z cennika usunite, a na ich miejsce zostan wprowadzone aktualne dane z bazy Intercenbud pobrane wedug zapamitanych kryteriw szukania. Jeli klikniemy na przycisku Zmie kryteria szukania, wywietlone zostanie okienko kryteriw szukania z kryteriami, ktre byy uyte podczas ostatniej aktualizacji lub tworzenia nowego cennika (rys. 69). W przypadku gdy zmienimy te kryteria i zaktualizujemy cennik, stracimy wszystkie poprzednie dane na ich miejsce zostan wczytane nowe, zgodne z nowymi kryteriami. Zmiana i zaakceptowanie kryteriw szukania bez wykonania aktualizacji spowoduje niespjno informacji, poniewa zawarto cennika bdzie odpowiadaa starym kryteriom, za faktycznie kryteria bd nowe.
94
NORMA PRO
Najczciej bdziemy wyszukiwa wedug nazwy elementu. I wtedy w okrelaniu nazwy, wpisywanej w polu Nazwa, moemy skorzysta z takich znakw sterujcych wyszukiwaniem jak +, -, ), "" , *. Na przykad: Jeli w polu wpiszemy tekst cega+ruba, zostan wyszukane wszystkie elementy, w ktrych nazwie wystpi sowo cega oraz te, w ktrych nazwie wystpi sowo ruba. Jeli w polu wpiszemy tekst (cega+dziurawka), zostan wyszukane wszystkie elementy, w ktrych nazwie wystpi sowo cega i sowo dziurawka.
Program do kosztorysowania
95
Jeli w polu wpiszemy "cega dziurawka" lub cega dziurawka, zostan wyszukane te elementy, ktre w nazwie maj cig znakw cega dziurawka. Jeli w polu wpiszemy cega*czerwona, zostan znalezione wszystkie elementy, ktre w nazwie maj sowo cega, potem dowolny cig znakw, a nastpnie sowo czerwona (czyli cega pena czerwona, cega klinkierowa czerwona, cega wapienno-piaskowa czerwona, itd.). Jeli w polu wpiszemy tekst (cega-szara), dostaniemy wszystkie cegy, ktre nie zawieraj w nazwie sowa szara. Inne parametry, ktre pomog nam wybra waciwe elementy, to indeks ETO wg KMB, typ RMS, indeks PKWiU, jednostka miary, nazwa skrcona towaru, symbol u dostawcy, oryginalny producent. Jeli chcemy wyszuka towary o cenach zawartych w pewnym, okrelonym przedziale, w polach Cena jedn. od: do: wpisujemy doln i grn cen. W grupie Dostawca moemy sformuowa bardzo przydatne kryteria zwizane z dostawcami towarw. Mona wic znale towary tylko jednego dostawcy podajc jego nazw lub kod, towary dostawcw z wybranego wojewdztwa czy miasta. Kod dostawcy wpisujemy z klawiatury, wybieramy z listy rozwijalnej pola Kod: lub wybieramy z kartoteki dostawcw po klikniciu na przycisku . UWAGA! Jeli nie zostan okrelone adne kryteria, system przyjmie, e bdziemy pracowa z ca baz danych Intercenbud.
96
NORMA PRO
okresowo aktualizowany oraz cennik pracujcy on line. Dla cennikw Capital nie definiujemy kryteriw szukania pobierane s wszystkie ceny z zadeklarowanego rda danych. Jeli importujemy cennik Capital, na karcie Cennik importowany, zaznaczamy opcj System, a nastpnie wybieramy Capital, na karcie cennik wynikowy zaznaczamy odpowiednie opcje aktualizacji i wprowadzamy pozostae dane. Jeli tworzymy cennik on line (poleceniem Utwrz nowy cennik z menu Bazy cenowe), na karcie Cennik wynikowy w grupie Forma aktualizacji zaznaczamy opcj Zapytanie do: Capital oraz sposb aktualizacji w grupie Dane (opcj Dynamiczne (on line)). Po wybraniu zapytania do Capital w oknach importu i tworzenia nowego cennika pojawi si karta Capital (rys. 70), gdzie wybieramy firm, z ktrej zasobw pochodz ceny (pole wybory Firma:) oraz w grupie Dane cennika w polu Magazyn: okrelamy rdo danych dla cennika (moe to by kartoteka towarw lub jeden z magazynw) i w polu Poziom cen:, poziom cen (np. ceny detaliczne, hurtowe, magazynowe).
Rys. 70. Tworzenie cennika Capital
Przyciski Logowanie i Parametry logowania su do wprowadzenia danych uytkownika i jego hasa logowania do Capital.
Program do kosztorysowania
97
RMS i klikamy dwukrotnie na cenniku, ktry chcemy zobaczy. Pokae nam si wtedy w nowym oknie zawarto wybranego cennika (rys. 71). Cenniki mona obejrze rwnie wtedy, gdy z menu Bazy cenowe wybierzemy polecenie Poka cenniki bazy. W tym wypadku, jeli mamy w systemie tylko jedn baz cenow, od razy dostaniemy list cennikw, z ktrej wybieramy potrzebny cennik. Jeli mamy wicej ni jedn baz cenow, najpierw musimy wybra baz, a dopiero potem cennik. Jeli otworzylimy ju kosztorys, a chcemy obejrze jak baz cenow, z menu Ceny wybieramy polecenie Wybr bazy cenowej, a nastpnie Poka baz cenow. W tym wypadku rwnie otrzymamy okno takie, jak na rys. 71.
W oknie zawartoci cennika znajduje si informacja o numerze indeksu nakadu (Indeks), kodzie jednostki miary (Kod j.m.), nazwie jednostki miary (J.m.), nazwie nakadu (Nazwa) oraz typie nakadu (M materiay, S sprzt, R robocizna). W zalenoci od rodzaju klasyfikacji w kolumnie kl. pojawia si jedna z trzech cyfr: 1 jeli jest to klasyfikacja ETO, 2 jeli KMB lub 3 jeli wasna. Nagwki kolumn cen s takie, jak zadeklarowano w szczegach cennika podczas jego tworzenia lub importu (patrz str. 85). Jeli istniej takie dane elementu jak waluta,
98
NORMA PRO
stawka VAT, indeks PKWIU, kod dostawcy, rabat dostawcy czy symbol towaru u dostawcy, mona je zobaczy wczajc wywietlanie dodatkowych kolumn, wystarczy tylko klikn na licie prawym przyciskiem myszy i zaznaczy na menu podrcznym. Na dole okna znajduj si przyciski uatwiajce poruszanie si po cenniku oraz przyciski umoliwiajce dodawanie, usuwanie i edycj danych elementu RMS. Jeli w danych elementu znajduje si dostawca lub producent, uaktywni si przycisk Dostawca, dziki czemu bdziemy mogli zobaczy jego dane. Lista elementw moe zosta posortowana wedug kolumny, ktr wybieramy z pola rozwijalnego Sortuj wedug:. Jeli klikniemy na nagwku kolumny, posortujemy list wedug tej kolumny. Powtrne kliknicie na kolumnie spowoduje zmian porzdku sortowania. Opcja Sortowanie wg pojedynczej kolumny steruje sposobem sortowania. Jeli jest zaznaczona, sortowana jest tylko jedna kolumna, a inne mog by w pokazane przypadkowej kolejnoci, jeli nie sortowane s wszystkie pozostae kolumny. Sposb sortowania jest istotny, gdy cennik jest bardzo duy. Sortowanie wedug wszystkich kolumn moe trwa dugo, dlatego domylnie opcja ta jest zaznaczona. W grnej czci okna znajduje si grupa, w ktrej moemy zdefiniowa kryteria szukania elementw i uruchomi proces wyszukiwania. W przypadku gdy cennik wywoywany jest z menu Ceny poleceniem Poka cennik, pojawia si przycisk Wstaw, ktry umoliwia wstawienie do kosztorysu biecego elementu.
Program do kosztorysowania
99
Obok pola Indeks ETO: znajduje si przycisk , ktry umoliwia wstawienie nakadu z okna listy materiaw wedug indeksw KMB (rys. 73) oraz drugi przycisk (okno z rys. 45). , pozwalajcy wstawi nakad z kartoteki RMS
W oknie wyboru materiau z listy klasyfikacji wg KMB w dolnej czci znajduje si lista grup materiaowych z kolumnami Indeks, Rodzaj materiau, Jm i Kod jm. Dwukrotne kliknicie na wierszu w kolumnie Indeks powoduje wejcie do nastpnego poziomu zagbienia: podgrupy, rodzaju materiau, a w kocu do listy konkretnych materiaw. Symbol wywietlany z lewej strony indeksu oznacza, e istnieje na, e jest to materia, ktry mona wstawi do stpny poziom, za ikona okna. Wraz ze zmian poziomu, w polach powyej listy wywietlane s dane zaznaczonego elementu. Strzaki umieszczone z prawej strony listy ( , ) pozwalaj na przemieszczanie si midzy poziomami po przeby-
100
NORMA PRO
Do wstawienia materiau uywa si przycisku Wybierz lub dwukrotnie klika si na jego indeksie.
W grnej czci, pod polem Indeks znajduje si opcja Uzupenij niepeny kod cyframi 9. Jej zaznaczenie spowoduje dopisanie na kocu indeksu wybranego materiau takiej iloci cyfr 9, aby mia dugo siedmioznakow. Jest to istotne w przypadku wyboru materiau, ktrego indeks jest na przykad picioznakowy (jak ruby rozprne na rys. 74).
Program do kosztorysowania
101
Edycja elementu
Jeli chcemy przej do edycji danych elementu, podwietlamy go, a na. Dostaniemy okno takie jak na rys. 72, z stpnie klikamy na przycisku tym, e pola stan si dostpne do edycji.
Usuwanie elementw
Jeli chcemy usun element, klikamy na nim (zostaje podwietlony), a nastpnie na przycisku . Program zapyta, czy na pewno usuwa. Potwierdzamy usuwanie klikniciem na Tak, wycofujemy si z usuwania klikniciem na Nie.
Wyszukiwanie elementw
W grnej czci cennika znajduje si grupa opcji sterujca wyszukiwaniem elementw. Po sformuowaniu kryteriw wyszukiwania i klikniciu na przycisku Szukaj znalezione elementy zostan wywietlone w postaci listy. Klikniciem na przycisku Wszystkie uzyskamy zawarto caego cennika.
Cenniki pozycji
Zawarto cennikw pozycji, tak jak cennikw elementw, moemy modyfikowa dodajc i usuwajc rekordy oraz zmienia ich dane. Zawarto konkretnego cennika zostanie wywietlona na ekranie, gdy z menu Bazy cenowe wybierzemy polecenie Poka cenniki bazy(lub Poka baz cenow), z listy baz wybierzemy baz, a nastpnie konkretny cennik. W oknie zawartoci cennika (rys. 75) znajduje si informacja o wydawnictwie (Wydawnictwo), nazwie i numerze katalogu (Nazwa katalogu, Numer katalogu), numerze pozycji (Pozycja), numerze wariantu (Wariant), jednostce miary (J.m.), nazwie pozycji (Nazwa), cenach,
102
NORMA PRO
ktrych nagwki deklarowane s w czasie tworzenia lub importu cennika oraz walucie pozycji (Waluta). Tak jak w cennikach RMS moemy sortowa list wedug wybranych kolumn, klikajc na ich nagwkach lub wybierajc w polu Sortuj wedug:. Rwnie opcja Sortowanie wg pojedynczej kolumny: ma takie samo znaczenie (patrz str. 99). Na dole okna znajduj si przyciski uatwiajce poruszanie si po licie oraz przyciski umoliwiajce dodawanie, usuwanie i edycj pozycji oraz wywietlenie bardziej szczegowych danych o wydawnictwie, katalogu czy dodatkowym opisie obiektu. Jeli cennik wywietlimy poleceniem Poka cennik z menu Ceny, pojawi si przycisk Wstaw, ktry pozwoli na wstawienie do kosztorysu zaznaczonej pozycji.
Dane pozycji
Okno danych pozycji zobaczymy, gdy dwukrotnie klikniemy na podwietlonym wierszu (rys. 76). W oknie pozycji znajduj si dane, ktre ju wida na licie oraz dodatkowo Opis:, zawierajcy szczegowy opis pozycji.
Program do kosztorysowania
103
Warianty pozycji
Wariant danej pozycji ma wydawnictwo, numer katalogu, nazw katalogu i numer pozycji takie same, jak pozycja macierzysta. Reszt danych, czyli nazw, jednostk miary, opis oraz ceny moe mie inne.
104
NORMA PRO
Cenniki obiektw
Cennik obiektw, to wyrniony cennik pozycji, do ktrego automatycznie zapisywane s obiekty przez nas tworzone, czyli dziay, poddziay i cae kosztorysy, gdy wywoamy polecenie Wstaw do cennika obiektw z menu Kosztorys lub Dzia. To, ktry cennik ma by takim cennikiem okrelamy w opcjach kosztorysu, na karcie Cennik obiektw lub wywoujc polecenie Zapisywanie cen obiektw | Wybr cennika Cennik obiektw moe by rwnie podczany do kosztorysw jako cennik, z ktrego pobierane s ceny. Opis okna wyboru cennika obiektw znajduje si w rozdziale OPCJE KOSZTORYSU, Cennik obiektw. Cennik obiektw mona obejrze i modyfikowa w widoku struktury drzewiastej w oknie katalogw norm (polecenie Zapisywanie cen obiektw | Poka cennik strukturalnie z menu Ceny) lub w oknie cennika (polecenie Zapisywanie cen obiektw | Poka cennik z menu Ceny).
Cenniki dostawcw
Jeli w opcjach kosztorysu, na karcie Oglne zaznaczymy Cenniki dostawcw, bdziemy mogli ustawia rabaty dla kadego dostawcy. Poza tym w danych RMS automatycznie zostan umieszczone informacje o dostawcy.
Program do kosztorysowania
105
Wydawnictwa i katalogi
Kada pozycja w cennikach pozycji zawiera informacj o wydawnictwie i katalogu w postaci takiej jak w katalogach norm. Podczas importu cennikw pozycji dane te s automatycznie dopisywane do kartoteki wydawnictw oraz wstawiane do cennika. Uytkownik moe rwnie utworzy swoje wasne wydawnictwa i katalogi, ktre potem wykorzysta na przykad przy wstawianiu obiektw kosztorysw czy dziaw do wasnego cennika. Wydawnictwa i katalogi zwizane s z konkretn baz cenow. List wydawnictw i zwizanych z nimi katalogw obejrzymy, gdy z menu Bazy cenowe wybierzemy polecenie Poka wydawnictwa i katalogi z bazy (rys. 77).
106
NORMA PRO
W grnej czci okna mamy list wydawnictw danej bazy cenowej, za w dolnej list katalogw danego wydawnictwa. Wydawnictwa usuwamy, dodajemy i edytujemy przy pomocy przyciskw , , umieszczonych pod list wydawnictw. Dwukrotne kliknicie na wierszu wydawnictwa spowoduje pojawienie si okna z danymi (rys. 78). Katalogi wywietlane s dla aktualnie podwietlonego wydawnictwa. Przyciskami , , umieszczonymi pod list katalogw usuwamy, dodajemy i edytujemy dane katalogw. Dwukrotne kliknicie na katalogu wywietli okno z jego danymi (rys. 79). Zmiany dokonane w nazwach wydawnictw oraz w nazwach i numerach katalogw uwzgldniane s we wszystkich pozycjach, w ktrych wystpoway ich pierwotne wersje.
Program do kosztorysowania
107
Opis: krtki opis wydawnictwa. W polu Kod wydawcy: znajduje si kod wydawcy. Jeli wprowadzamy lub edytujemy wydawnictwo, kod ten mona wybra z listy, ktra rozwija si po klikniciu na strzace. Dane wybranego wydawcy moemy obejrze, gdy klikniemy na przycisku Wydawca (dane wydawcw znajduj si w kartotece dostawcw).
108
NORMA PRO
W polu Wydawnictwo: znajduje si nazwa wydawnictwa, w polu Nazwa katalogu: i Numer katalogu: nazwa i numer katalogu, za w polu Opis: krtki opis katalogu. W grupie Separatory umieszczone s pola wypenione znakami separatorw oddzielajcych od siebie poszczeglne elementy podstawy. Separatory wykorzystywane s do wywietlania pozycji w drzewie katalogw i w kosztorysie. Podczas importu cennikw jako separatory podstawiane s znaki spacji. W celu poprawienia czytelnoci drzewa katalogw moemy je zmieni na inne. Jeli na przykad separatory zostan ustawione tak jak na rys. 79, w drzewie katalogw pozycja bdzie wygldaa nastpujco:
a wstawiona do kosztorysu:
Jeli wybierzemy nazw i numer katalogu ju istniejcego, to w polach separatorw pojawi si separatory okrelone dla tego katalogu.
Program do kosztorysowania
109
3. Po rozpoznaniu cennika jako cennika ATHENASOFT, na karcie Cennik wynikowy pojawi si jego dane. Moemy te dane pozostawi w nie zmienionej postaci lub je zmodyfikowa. 4. Klikamy na OK, a nastpnie z listy baz cenowych wybieramy baz, w ktrej ma si znale cennik.
Wyszukiwanie w cennikach
Po wywoaniu polecenia Szukaj w cennikach pojawia si okno wyboru bazy cenowej, ktr chcemy przeszuka, jeli jest ich kilka lub od razu wywietlane jest okno wyszukiwania (rys. 80). W grnej czci okna, znajduje si lista cennikw, ktre doczamy do przeszukiwania. Domylnie zaznaczone s wszystkie cenniki. Lista cennikw zmienia si wraz ze zmian kryteriw szukania: jeli szukamy elementw RMS, wywietlane s tylko cenniki RMS, jeli szukamy pozycji, wywietlane s tylko cenniki pozycji. W dolnej czci okna definiujemy kryteria szukania na jednej z dwch kart Kryteria szukania w cennikach RMS lub Kryteria szukania w cennikach pozycji. Przyciskiem Wyczy kryteria czycimy wprowadzone kryteria. Program wykona szukanie, jeli bdzie podane co najmniej jedno kryterium.
110
NORMA PRO
Po sformuowaniu kryteriw uruchamiamy proces szukania klikniciem na przycisku Szukaj. Jeli jakie elementy zostan znalezione, ich lista pojawi si na karcie Lista znalezionych elementw (rys. 81). Wybierajc identyfikator cennika w polu Poka RMS z cennika: (lub Poka pozycje z cennika:), na licie zobaczymy tylko te elementy, ktre wystpuj w danym cenniku. Lista moe zosta posortowana wedug kolumny wybranej w polu Sortuj wedug:. Rwnie kliknicie na nagwku kolumny spowoduje posortowanie listy.
Program do kosztorysowania
111
Po klikniciu na przycisku Szukaj i znalezieniu elementw wywietlane jest okno z list tak jak na rys. 83.
112
NORMA PRO
Jeeli w polu Poka RMS z bazy: (lub Pokaz pozycje z bazy:) wybierzemy konkretn baz, w polu Pokaz RMS z cennika: (lub Poka pozycje z cennika:) bdziemy mogli wybra cennik. Uzyskamy wtedy list tylko tych elementw, ktre znajduj si w tej bazie. Gdy wybierzemy Wszystkie, zostan pokazane wszystkie znalezione elementy z wybranej bazy. Lista elementw zostanie posortowana wedug kolumny wybranej w polu Sortuj wedug: lub po klikniciu na nagwku.
Program do kosztorysowania
113
w oknie tworzenia nowego cennika wypeniamy pola z danymi cennika docelowego (program nam podpowiada wszystkie dane) i klikamy na przycisku OK. wybieramy baz docelow, w ktrej ma by umieszczona kopia. Jeli proces kopiowania przebieg prawidowo, nowy cennik pojawi si na licie cennikw bazy docelowej. Gdybymy chcieli skopiowa lub przenie wiksz ilo cennikw, moemy skorzysta z polecenia Kopiowanie i przenoszenie cennikw z menu Bazy cenowe. W oknie, ktre zostanie wywietlone (rys. 84) w grnej czci decydujemy, z jakiej i do jakiej bazy kopiujemy lub przenosimy cenniki, za w dolnej wybieramy konkretne cenniki.
Aby skopiowa cennik z bazy do innej bazy naley: W grupie Baza rdowa wybra baz, z ktrej bdziemy kopiowa lub przenosi cenniki. W licie pod wybran baz pojawi si spis cennikw danej bazy.
114
NORMA PRO
W grupie Baza docelowa wybra baz, do ktrej bdziemy kopiowa lub przenosi cenniki. Jeli baza rdowa bdzie taka sama jak baza docelowa, oczywicie cennika nie bdzie mona przenie mona go tylko skopiowa. To oznacza, e mona utworzy kopi cennika w tej samej bazie. W grupie Wybr cennikw do kopiowania/przenoszenia przy pomocy , , , (lub przecigajc elementy z lewego do przyciskw prawego panelu) wybieramy te cenniki, ktre maj zosta przeniesione lub skopiowane. Po klikniciu na przycisku Kopiuj lub Przenie cenniki znajdujce si w prawym panelu zostan skopiowane lub przeniesione do bazy docelowej. Jeli w bazie docelowej istnieje ju cennik o nazwie cennika rdowego, nadawana jest mu nowa nazwa, zoona z przedrostka Kopia i nazwy cennika rdowego. UWAGA! Jeli chcemy przenie cennik z bazy do bazy, bezpieczniej jest go skopiowa, sprawdzi, czy znajduj si w nim dane, a potem usun z bazy rdowej.
Program do kosztorysowania
115
W oknie tym moemy doda nowe cenniki do kosztorysu lub usun niepotrzebne. Obsuga kart Cenniki RMS i Cenniki pozycji jest opisana na stronach 131 i 132 w rozdziale OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU.
116
NORMA PRO
i, jeli zostan znalezione kolejne ceny, wywietli si okno z ich list. Jeli opcja nie jest zaznaczona, znaleziona cena zostanie wstawiona do danych elementu (gdy indeks elementu jest anonimowy, zostanie wywietlona lista elementw podobnych). Po zaznaczeniu opcji Automatyczny wybr najniszej ceny cena elementu zostanie uaktualniona najnisz ze znalezionych cen. W przypadku uaktualniania cen cenami z innego kosztorysu zostanie wywietlone okienko, w ktrym wybieramy dysk, katalog i nazw kosztorysu (patrz rozdzia OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU).
Program do kosztorysowania
117
klikamy na przycisku Pomn lub Podziel; jeli chcemy przeliczy wszystkie ceny, zaznaczamy wszystkie kategorie. Moemy rwnie przelicza tylko dwie kategorie naley przy tym pamita, e zostan one przeliczone wedug tego samego wspczynnika. Jeli chcemy kad z kategorii skorygowa wedug innego wspczynnika, powinnimy je przeliczy oddzielnie. UWAGA! Po zmianie cen wyraenie, wedug ktrego zostay przeliczane nie jest zapamitywane. Oprcz cen moemy zmieni wspczynniki cen jednostkowych lub cen RMS-w, ktre zostay okrelone dla pozycji uproszczonych (karta Ceny jednostkowe w oknie edycji pozycji uproszczonej). W grupie Zmieniane zaznaczamy wtedy opcj wspczynniki, a w polu Wyraenie: wpisujemy wyraenie, wedug ktrego wspczynniki zostan przeliczone, jeli klikniemy na przycisku Pomn lub Podziel, lub na nowo ustawione, gdy klikniemy na przycisku Ustaw. UWAGA! Po zmianie wspczynnikw wyraenie, wedug ktrego zostay przeliczane jest pamitane.
118
NORMA PRO
nia danych do programw kosztorysowych. Baza powstaa z myl o firmach wykonujcych usugi remontowo-budowlane, kosztorysantach, hurtowniach i producentach materiaw budowlanych i pokrewnych. Dziki systemowi Intercenbud mae i due firmy wykonujce usugi remontowe i budowlane bd miay moliwo zbierania informacji o ofertach handlowych, promocjach, rabatach, a co za tym idzie bd mogy atwiej i szybciej wybra partnerw do wsppracy oraz wynegocjowa najkorzystniejsze warunki zakupu potrzebnych towarw.
Obecnie uytkownik bdzie mia zawsze aktualn informacj o cenach interesujcych go produktw, obejmujc przy tym terytorium caej Polski. Ceny te bdzie rwnie mg wykorzysta bezporednio w swoich programach kosztorysowych. Oprcz cen Intercenbud zawiera takie dane o towarze jak: indeks ETO, indeks PKWiU, nazw dostawcy i producenta, jednostka miary, ciar waciwy, sposb pakowania, daty obowizywania ceny, rodzaj grupy towarowej oraz adres strony www. Z drugiej strony uytkownik otrzymuje pen informacj o producentach i dostawcach towarw: ich nazwy, adresy, wojewdztwo, na terenie ktrego
Program do kosztorysowania
119
dziaaj, bran, kontakty telefoniczne, adresy e-mail oraz link do ich stron www. Zarwno kosztorysanci jak i dostawcy towarw mog wpisa swoje propozycje i uwagi do pracy systemu na specjalnej, przygotowanej do tego stronie, a nastpnie wysa je do Administratora. Baza Intercenbud, o adresie www.Intercenbud.com.pl, dostpna jest bezpatnie i mona z niej korzysta 24 h na dob.
Strony kosztorysanta
Kosztorysanci zostaj zarejestrowani w systemie po zaakceptowaniu regulaminu i wprowadzeniu swoich danych. Zaraz potem mog si zalogowa i korzysta z bazy, to znaczy z danych wszystkich producentw i wszystkich towarw.
120
NORMA PRO
Poniewa baza zawiera wiele tysicy pozycji, z punktu widzenia uytkownika najwaniejsze jest, aby znale ceny tylko tych towarw, ktre go interesuj. Do tego celu suy strona szukania, na ktrej mona szczegowo okreli kryteria wyboru poszukiwanych towarw (rys. 87).
Baz przeszukiwa mona zarwno pod ktem wystpienia okrelonych cech towaru, jak i okrelonych danych dostawcy. Na przykad mona wybra towary o nazwach zawierajcych tekst klej, od dostawcw dziaajcych w brany oglnobudowlanej z obszaru wojewdztwa Mazowieckiego. Wynikiem wyszukiwania jest lista produktw wywietlona po zakoczeniu procesu szukania (rys. 88) oraz lista dostawcw tych produktw, ktra jest dostpna na stronie Lista dostawcw (rys. 91). Uzyskana lista moe zosta dodatkowo przefiltrowana pod ktem znalezienia towarw o najniszych lub najwyszych cenach (wybr materiaw wg dodatkowych kryteriw).
Program do kosztorysowania
121
Po klikniciu na nazwie produktu otwiera si strona informacyjna, na ktrej wywietlane s dane towaru (rys. 89) i analogicznie, po klikniciu na nazwie dostawcy na ekranie pojawi si strona danych dostawcy (rys. 90).
122
NORMA PRO
Uytkownik moe rwnie obejrze list dostawcw wyszukanych materiaw, jeli kliknie na odsyaczu lista dostawcw wyszukanych materiaw (rys. 91)
Jednym z gwnych zada systemu Intercenbud jest uatwianie nawizywania kontaktw midzy firmami budowlanymi a dostawcami towarw. Zadanie to realizowane jest midzy innymi poprzez moliwo bezpo-
Program do kosztorysowania
123
redniego wysania zapytania ofertowego do wybranych producentw z prob o podanie cen i warunkw zakupu wyselekcjonowanych towarw. Zapytanie jest generowane automatycznie w formie wiadomoci e-mail dla wszystkich wyszukanych towarw danego dostawcy. Do wiadomoci doczane s dane uytkownika i jego adres e-mail, dziki czemu dostawca wie, komu i na jaki adres wysa ofert. Utworzona wiadomo moe by edytowania; na przykad uzupenienie jej o iloci potrzebnych towarw moe by dla dostawcy podstaw do zaproponowania uytkownikowi specjalnych rabatw lub innych udogodnie zwizanych z zakupem towaru. Aby wej na stron generowania ofert, na stronie wyszukanych materiaw (rys. 88) lub na stronie listy dostawcw naley klikn na odsyaczu zapytania ofertowe na wszystkie materiay. Zostanie wtedy pokazana strona z list dostawcw i umieszczonym w pierwszej kolumnie tekstem skieruj zapytanie (rys. 92). Kliknicie na tym tekcie w wierszu dostawcy spowoduje automatyczne wygenerowanie wiadomoci e-mail z list towarw.
124
NORMA PRO
Ogromn zalet systemu Intercenbud jest moliwo pobrania listy wybranych towarw oraz listy dostawcw tych towarw i zapisania ich w pliku na wasnym komputerze. Do plikw pobranych w formacie Normy i Strixa wyprowadzane s wszystkie informacje o towarze znajdujce si w bazie oraz wszystkie dane dostawcw. Aby wygenerowa plik Intercenbudu, naley wyszuka potrzebne materiay (strona Szukaj, rys. 87), a nastpnie je zapisa na wasnym dysku w formacie Normy i Strixa klikajc na odsyaczu Pobierz materiay dla Normy i Strixa oraz nowszych (rys. 88), a potem na Zapisz materiay na dysk (rys. 94).
Program do kosztorysowania
125
okienku pokazanym na rys. 96 zaznaczy opcj Zapisz ten plik na dysku i klikn na OK. W nastpnym etapie, w oknie Zapisz jako trzeba wybra folder, w ktrym plik zostanie zapisany oraz ewentualnie zmieni jego nazw, jeli nazwa zaproponowana przez program nie jest odpowiednia i klikn na Zapisz (rys. 96).
126
NORMA PRO
Jeli konieczne jest pobranie z bazy wszystkich materiaw, na stronie szukania (rys. 87) naley klikn na przycisku Pobierz ca baz i na nastpnej stronie (rys. 95) klikn na linku Pobierz ca baz materiaw i Pobierz ca baz sprztu dla Normy i Strixa. Po zapisaniu na dysku plik Intercenbudu moe zosta zaimportowany do Normy jak kady inny cennik. Jeli uytkownik skopiuje go na dyskietk i da innemu uytkownikowi, ten rwnie bdzie mg go zaimportowa do Normy. Aby to zrobi, naley uruchomi polecenie Importuj cennik z menu Bazy cenowe. W okienku importu, na karcie Cennik importowany (rys. 60) trzeba klikn na przycisku Przegldaj, znale zapisany plik Intercenbudu, zaznaczy opcj Pojedynczy plik i klikn na Rozpoznaj format. Jeli format zosta poprawnie rozpoznany, mona zmieni dane bazy wynikowej, w szczeglnoci jej nazwy (karta Cennik wynikowy (rys. 61), nastpnie klikn na OK uruchamiajc w ten sposb proces importowania danych. Wygenerowany cennik zostanie umieszczony na licie zainstalowanych cennikw w wybranej bazie cenowej. W Intercenbudzie materiay zostay sklasyfikowane wedug indeksu KMB, zgodnego z zacznikami ministerialnymi. Klasyfikacja ta zostaa oznaczona numerem 2, co wida na rys. 97 w kolumnie kl..
Rys. 97. Lista elementw RMS do wyboru za indeksem i jednostk miary pokazany jest numer klasyfikacji. W tym wypadku wszystkie elementy maj klasyfikacj KMB (/2), a ceny pochodz z cennika Intercenbudu.
Jeli do kosztorysu podczymy baz cenow Intercenbudu, a wstawimy pozycj z katalogu, w ktrej znajduj si materiay o indeksach ETO, to ich ceny nie zostan znalezione. Aby program mg je odszuka, na karcie Szukanie cen okna opcji programu naley zaznaczy Szukaj we wszyst-
Program do kosztorysowania
127
kich typach indeksw ETO (patrz rozdzia EKRAN GWNY I OPCJE PROGRAMU, podrozdzia Opcje programu). Poniewa indeksy ETO i KMB niecakowicie si pokrywaj i ten sam indeks moe by przypisany do rnych materiaw lub ten sam materia moe mie rne indeksy (rys. 98), trzeba uwanie kontrolowa nazwy i jednostki miary wprowadzanych elementw.
Baza Intercenbud jest rwnie dostpna na pycie CD, a pliki z niej wygenerowane importuje si do Normy Pro w ten sam sposb, jak z Intercenbudu internetowego.
128
NORMA PRO
W okienku, ktre si pojawi (rys. 99), na karcie Opcje nowego kosztorysu wprowadzamy podstawowe dane o kosztorysie: W pole Nazwa koszt.: wpisujemy nazw kosztorysu. Nazwa ta moe by dusza ni osiem znakw, moe zawiera polskie litery, nie moe natomiast zawiera znakw * i ?. W pole Krtki opis kosztorysu: wpisujemy krtk charakterystyk kosztorysu informujc np. o zakresie prac, czy przewidywanych terminach ich rozpoczcia i zakoczenia. Opis ten ma znaczenie informacyjne; bdzie widoczny podczas szukania kosztorysu na dysku i moe zosta umieszczony na wydrukach. W grupie Rodzaj kosztorysu deklarujemy w jakiej postaci kosztorys bdzie wywietlany na ekranie w czasie tworzenia. Moe to by
Program do kosztorysowania
129
kosztorys w normalnej postaci (opcja Kosztorys), w postaci ksiki obmiarw (opcja Ksika przedmiarw) oraz kosztorys inwestorski, w ktrym kada pozycja bdzie podsumowywana z uwzgldnieniem narzutw (opcja Kosztorys inwestorski). Deklaracja postaci wywietlania nie jest ostateczna w kadym momencie tworzenia kosztorysu posta t mona zmieni. Jeli tworzymy kosztorys uproszczony, bazujcy na cennikach zawierajcych ceny jednostkowe pozycji, zaznaczamy opcj Kalkulacja uproszczona. Klikajc na przycisku Na podstawie moemy utworzy kosztorysy na bazie ju istniejcego kosztorysu (Tworzenie kosztorysu na bazie innego kosztorysu). W polu Szablon liczenia narzutw: wybieramy sposb, wedug ktrego bd obliczane narzuty. Wybr ten jest wany z punktu widzenia uzyskania takiego wydruku kosztorysu ofertowego, ktry nie zostanie zakwestionowany przez inwestora. 1. Jeli wybierzemy Zamwienia publiczne(oferta), to narzuty bd liczone pozycjami od kosztw jednostkowych i w tym przypadku na wydruku kosztorysu ofertowego iloczyn ceny i iloci bdzie rwny wartoci pozycji, a warto kosztorysu jest obliczana w sposb nastpujcy:
gdzie: L obmiar robt w pozycji, n*c koszty bezporednie pozycji na jednostk obmiaru, N narzuty pozycji wyliczone na jednostk obmiaru (np. Kp+Z), Nk - narzuty dla caego kosztorysu (np. VAT).
2. Jeli wybierzemy Narzuty liczone dla caego kosztorysu, to narzuty bd liczone od wartoci zsumowanych kosztw w caym
130
NORMA PRO
Ck = Suma(L * n*c) + N + Nk
w pozycji
gdzie:
L obmiary robt, n*c koszty bezporednie na jednostk obmiaru, N warto narzutw (np. Kp + Z) Nk narzuty dla caego kosztorysu (np. VAT)
3. Jeli w polu Szablon liczenia narzutw: wybierzemy Ustawienia wasne, bdziemy mogli sami ustawi opcje obliczania narzutw. To, co wybierzemy w tym momencie, bdzie widoczne w opcjach kosztorysu na karcie Liczenie narzutw (patrz rozdzia OPCJE KOSZTORYSU, Opcje obliczania narzutw). Na karcie Cenniki RMS decydujemy, z jakich cennikw elementw RMS bdziemy korzysta podczas pracy z kosztorysem (rys. 100). Lista tych cennikw wywietlona jest w polu Lista uywanych cennikw. Pierwszy cennik, (jeli nie mamy zainstalowanego adnego) dodajemy klikajc na przycisku Wybr cennika, Jeli mamy utworzon wicej ni jedn baz cenow, dostaniemy list baz, z ktrej wybieramy baz, a nastpnie waciwy cennik. Jeli mamy tylko jedn baz, od razu dostaniemy list cennikw do wyboru. Po wybraniu cennika w polu Baza: pojawi si identyfikator bazy, z ktrej cennik pochodzi, w polu Cennik: identyfikator cennika, za cennik zostanie dopisany do listy. Aby dopisa nastpny cennik, korzystamy z przyciskw (Dodaj)
lub (Dodaj z bazy). Po klikniciu na pierwszym z nich zostanie wygenerowany pusty wiersz, do ktrego bdziemy mogli wpisa na przykad identyfikator bazy i cennika, ktry jeszcze nie istnieje lub wprowadzi dane przyciskiem Wybr cennika Klikniciem na przycisku Dodaj z bazy od razu zostanie wstawiony cennik wybrany z listy cennikw danej bazy.
Program do kosztorysowania
131
Przycisk anulujemy
umoli, a
i zmieniamy kolejno cennikw na licie. Jest to Przyciskami istotne, poniewa cenniki przeszukiwane s w kolejnoci takiej, jak na licie. Jeli wczymy opcj Pokazuj informacje cennikw w licie, oprcz identyfikatora bazy i cennika zostanie dodatkowo wywietlona informacja o poziomie cen oraz opisie cennika. Na karcie Cenniki pozycji decydujemy, z jakich cennikw jednostkowych pozycji bdziemy korzysta podczas pracy z kosztorysem (rys. 101). Obsuga listy jest taka sama jak w przypadku cennikw RMS.
132
NORMA PRO
Akceptujemy ustawienia klikniciem na przycisku OK. Na ekranie pojawi si pusty formularz kosztorysu. UWAGA! Nie jest konieczne okrelanie wyej opisanych opcji, gdy mona je zdefiniowa pniej, wywoujc okno opcji kosztorysu (menu Opcje, polecenie Kosztorysu (patrz rozdzia OPCJE KOSZTORYSU).
Program do kosztorysowania
133
dostpnych dyskw oraz otwartych folderw. Kliknicie na literze lub nazwie okrelonego dysku lub folderu spowoduje jego wybranie i wywietlenie jego zawartoci w polu poniej. Z kolei dwukrotne kliknicie na folderze otwiera go, za kliknicie na pliku powoduje umieszczenie jego nazwy w polu Nazwa pliku:.
Zaraz po pojawieniu si okna z rys. 102 w polu Szukaj w: otwierany jest pierwszy folder wpisany w ciece dostpu do kosztorysw (patrz rozdzia EKRAN GWNY I OPCJE PROGRAMU). W polu Pliki typu: zaznaczamy typ pliku, ktry chcemy wprowadzi. Jeli otwieramy kosztorys, bdzie nim typ Kosztorysy(*.kst). Z listy kosztorysw wywietlonej w okienku pod polem Szukaj w: wybieramy (klikajc na jego nazwie) potrzebny kosztorys, za z listy wersji rozwinitej po klikniciu na strzace obok pola Wersja: wersj kosztorysu. Lista pokazanych wersji bdzie zaleaa od liczby zapamitywanych wersji ustawionej w opcjach
134
NORMA PRO
programu i od iloci wykonanych operacji zapisu na dysk danego kosztorysu. Wersja kst oznacza ostatni wersj kosztorysu, poprzednie wersje oznaczane s kolejno 001, 002, itd. od najmodszej do najstarszej. W dolnej czci okna, w czci Opis wybranego kosztorysu pojawiaj si podstawowe informacje o kosztorysie: opis, warto i dane uytkownika. Po potwierdzeniu klikniciem na przycisku Otwrz na ekranie zostanie wywietlony wybrany kosztorys oraz pojawi si nowe menu i pasek narzdzi. Jeli nie znamy nazwy kosztorysu, moemy sprbowa go znale wedug fragmentu tekstu pochodzcego z opisu lub strony tytuowej. W tym celu klikamy na przycisku Szukaj, nastpnie w oknie, ktre si ukae, w polu Szukany tekst: wpisujemy fragment tekstu i klikamy na przycisku OK.
Rys. 103. Wyszukiwanie kosztorysw wg fragmentu tekstu z opisu lub strony tytuowej.
Zachowywanie kosztorysu
Kady kosztorys po poprawnej edycji powinien by zapisany (zapamitany do pniejszej edycji) na dysku. Jeli kosztorys zachowujemy pod t sam lub z menu Plik nazw, z ktr zosta otwarty, klikamy na przycisku wybieramy polecenie Zachowaj. Jeli za chcemy zachowa kosztorys pod inn nazw, z menu Plik wybieramy polecenie Zachowaj jako
Program do kosztorysowania
135
W tym wypadku pojawia si okno bardzo podobne do okna otwierania kosztorysu (rys. 104). W oknie tym zostaje wywietlona zawarto pierwszego folderu, ktry wpisany jest w ciece dostpu do kosztorysw. Jeli chcemy zapisa kosztorys w innym folderze, wybieramy go z listy wywietlonej w polu Katalogi kosztorysw: lub otwieramy w polu Zapisz w:, a jeli chcemy nada mu now nazw, wpisujemy j w polu Nazwa pliku:. Kosztorys zostaje zapamitany po klikniciu na przycisku Zapisz. Jeli kosztorys chcemy wyeksportowa do innego formatu, wybieramy go w polu Zapisz jako typ:. Wybranie typu Widok tekstowo uaktywni opcje grupy Eksportowany zakres kosztorysu i wtedy moemy zdecydowa, jak cz kosztorysu zapisujemy.
Wersje kosztorysu
Kady kosztorys moemy zapamita w kilku ostatnich wersjach. Ilo pamitanych wersji wprowadzamy w polu Liczba wersji na dysku: po wywoaniu polecenia Programu z menu Opcje. Za kadym razem, gdy zapisujemy kosztorys poleceniami Zachowaj lub Zachowaj jako, tworzona jest kolejna wersja. Wersja kst (plik o rozszerzeniu .KST) oznacza
136
NORMA PRO
ostatni wersj kosztorysu, poprzednie wersje oznaczane s kolejno 001, 002, itd, od najmodszej do najstarszej (tzn. wersja o numerze 003 jest starsza ni wersja 001). Pliki zwizane z tymi wersjami maj rozszerzenia .001, 002, itd.
W tym momencie musimy podj decyzj, co z t kopi zrobi: moemy j wczyta do programu i dalej pracowa nad kosztorysem (przycisk Wczytaj), moemy pozostawi na dysku i dopiero potem j wczyta (Pozostaw) lub te moemy j usun z dysku (Usu), w przypadku gdy jestemy cakowicie pewni, e dokonane zmiany nie musz by zachowane. Jeli kopi awaryjn zostawilimy na dysku, to aby j wczyta, wywoujemy polecenie Otwrz z menu Plik, w polu Wywietl pliku typu: wybieramy
Program do kosztorysowania
137
typ Wszystkie pliki(*.*) i w licie plikw szukamy pliku o nazwie kosztorysu i rozszerzeniu .AWA (patrz rys. 106). Plik ten nastpnie otwieramy do edycji.
138
NORMA PRO
8. OPCJE KOSZTORYSU
Prawidowe ustawienie opcji kosztorysu jest bardzo wane, poniewa rzutuje na sposb oblicze narzutw, rozlicze materiaw i robocizny, wygldy ekranw, dostp do cennikw, przeliczanie walut, itd. Opcje kosztorysu mona okreli zanim zaczniemy wprowadza pozycje lub zmienia je pniej, w trakcie pracy z kosztorysem. Kady kosztorys ma swoje indywidualne ustawienia, zapamitywane razem ze wszystkimi pozostaymi danymi. Do okrelania parametrw kosztorysu suy polecenie Opcje kosztorysu z menu Kosztorys. W oknie opcji (rys. 107) znajduje si zestaw kilkunastu kart, ktre su do zdefiniowania najwaniejszych waciwoci kosztorysu. Do parametrw kosztorysu naley wczy rwnie formularz kalkulacji zawierajcy opis wszystkich zasad i zaoe, wedug ktrych obliczany jest kosztorys. Formularz kalkulacji mona obejrze i zmodyfikowa wywoujc polecenie Formularz kalkulacji z menu Opcje.
Program do kosztorysowania
139
Opcj Harmonogramowanie robt zaznaczamy wtedy, gdy do rozliczania robt chcemy wprowadzi klucze lokalizacyjne i wykonawcze oraz wtedy, gdy dane z kosztorysu maj by przesane do programw do harmonogramowania (patrz rozdzia HARMONOGRAMOWANIE I ROZLICZANIE WYKONANYCH ROBT). Jeli chcemy korzysta z cennikw dostawcw, okrela rabaty i inne dane zwizane z dostawcami powinnimy zaznaczy opcj Cenniki dostawcw. Opcje okrelone na tej karcie mona zapamita jako domylne klikniciem na przycisku Zachowaj jako domylne. Opcje, ktre zostay zapamitane jako domylne mona z powrotem przywrci klikajc na przycisku Wczytaj opcje domylne. Opcje mona rwnie czyta z innego kosztorysu wykorzystujc przycisk Wczytaj z kosztorysu.
140
NORMA PRO
Opis kosztorysu
W polu Opis kosztorysu: wpisujemy krtki tekst, streszczajcy charakter robt.
Strona tytuowa
Po klikniciu na przycisku Strona tytuowa, znajdujcym si na karcie Opisy, pojawia si okno suce do definiowania parametrw tytuowej strony wydruku kosztorysu. Na karcie Dane strony tytuowej wypeniamy poszczeglne pola wprowadzajc tekst z klawiatury. Nazw kosztorysu mona wpisa z klawiatury lub wprowadzi jako jeden z typw: kosztorys ofertowy, zamienny i powykonawczy. Wystarczy klikn na strzace znajdujcej si w polu Nazwa kosztorysu:, aby rozwina si lista wyej wymienionych typw kosztorysw.
Rys. 108. Okno definiowania danych strony tytuowej karta Dane strony tytuowej.
Program do kosztorysowania
141
Wyjanienie, jak wypenia pola umieszczone jest na grze karty. Na dole znajduje si przycisk Wczytaj domylne, umoliwiajcy wczytanie wczeniej zapisanych danych strony tytuowej, Zachowaj jako domylne, pozwalajcy na zapamitanie biecych danych strony, Wczytaj z kosztorysu, przy pomocy ktrego moemy wczyta dane z innego kosztorysu. Przyciskiem Akceptuj i skopiuj do schowka potwierdzamy poprawno danych i adujemy je do schowka. Dane ze schowka moemy potem wstawi do innych dokumentw. Karta Opcje druku strony tytuowej zawiera ustawienia dotyczce zawartoci i wygldu strony tytuowej (rys. 110).
142
NORMA PRO
Karta Klauzula o uzgodnieniu kosztorysu suy do wpisania tekstu klauzuli. Tekst moemy wprowadzi z klawiatury lub wczyta z ju istniejcego kosztorysu (przycisk Wczytaj z kosztorysu). W grupie Hasa dla danych strony: definiujemy szereg hase (czyli tekstw opisujcych pola), ktre mog znale si na stronie. Teksty wprowadzone w pola Nazwa inwestycji, Adres inwestycji, Inwestor, Adres inwestora, itd. pojawi si na wydruku jako komentarze. Rwnie teksty wpisane w pola znajdujce si w obszarze Hasa dla podpisw: umieszczone zostan na wydruku. W polu Poziom cen kosztorysu wpisujemy z klawiatury informacje o poziomie cen. Pole to staje si niedostpne, gdy zaznaczymy opcj z bazy cenowej, gdy informacj t bdziemy czerpa z cennika doczonego do kosztorysu.
Rys. 111. Na grze wypenianie hase umieszczanych na stronie tytuowej, na dole fragment wydruku strony tytuowej z tymi hasami.
W grupie Umie na wydruku zaznaczamy te skadniki kosztorysu, ktre maj znale si na stronie tytuowej. W grupie Kolejno druku narzutw okrelamy, w jakiej kolejnoci maj by drukowane tabele narzutw (o ile w ogle maj by drukowane). Mamy dwie moliwoci: najpierw druk narzutw indywidualnych w dziaach, nastpnie narzutw wsplnych dziaw i na kocu narzutw na cao kosztorysu lub odwrotnie, najpierw narzuty na kosztorys, potem narzuty wsplne i narzuty indywidualne. Na rysunkach poniej pokazany jest
Program do kosztorysowania
143
wydruk obu tych wariantw (na cay kosztorys naliczany jest tylko podatek VAT).
Charakterystyka obiektu
Przycisk Charakterystyka (rys. 107) umoliwia wywoanie okna, w ktrym wprowadzamy tekst opisujcy szczegowo kosztorys.
144
NORMA PRO
Tekst ten mona dzieli na paragrafy i podparagrafy. Jeli tak zrobimy, struktur paragrafw adnie wida po wczeniu opcji Konspekt:. Wtedy z lewej strony pojawi si drzewo paragrafw, a z prawej zawarto paragrafu. Na rys. 112 wida charakterystyk obiektu opisan przy pomocy paragrafw. Jeli charakterystyka jest tekstem prostym, moe oczywicie zosta przedstawiona w postaci jednego paragrafu. Jeli przystpujemy do pisania nowej charakterystyki, widzimy tylko jeden paragraf (rysunek obok). W tym momencie moemy zacz pisa tekst. Na dole okna edycji charakterystyki znajduj si przyciski uatwiajce tworzenie dokumentu. Przycisk Wczytaj suy do wczytania charakterystyki z innego kosztorysu, przycisk Szukaj do znalezienia sowa czy frazy w dokumencie, za przycisk Zastp do zastpienia znalezionego tekstu innym tekstem. W grupie Podzia strony umieszczone s przyciski Wstaw i Usu umoliwiajce wstawienie lub usunicie podziau strony. W grupie Paragraf mamy przyciski obsugujce wstawianie i usuwanie paragrafw (Nowy i Usu), przesuwanie ich na niszy bd wyszy , ) oraz ustawianie numeracji (opcje Wcz numerowanie, poziom ( Kontynuacja numeracji). Jeli wczymy numerowanie paragrafw, bdziemy mogli okreli format tej numeracji wybierajc w polu Szablon numeracji: odpowiedni szablon. Szablony numeracji dodajemy, modyfikujemy i usuwamy po klikniciu na przycisku Edytuj W oknie takim jak na rys. 113 definiujemy poszczeglne parametry numeracji. eby uytkownikowi uatwi obsug tego okna, domylnie zdefiniowano osiem schematw numeracji, ktre reprezentowane s przez przyciski umieszczone w grupie Przyjmij schemat numeracji. Kliknicie na jednym z tych przyciskw spowoduje zmian ustawie w polach.
Program do kosztorysowania
145
Jak ustawienia wpywaj na wygld numeracji pokaemy na przykadzie. Zamy, e chcemy uzyska trjpoziomow struktur paragrafw z tak numeracj, jak na rysunku poniej. Kady poziom jest tu formatowany w inny sposb.
W polu Poziom: wybieramy ten poziom, ktry aktualnie formatujemy. W grupie Opcje paragrafu wybranego poziomu okrelamy: Wygld numeracji w polu Styl numeracji:. Dla poziomu 1 wybieramy styl I, II, III, dla poziomu 2 , A,B.C , za dla poziomu 3 1,2,3
146
NORMA PRO
Separator oddzielajcy dany poziom od poprzedniego (wyszego) w polu Separator od poziomu wyszego:. Gdybymy na przykad dla drugiego poziomu wprowadzili znak rwnoci (=), to uzyskamy taki wygld numeru jak na rysunku obok. Najczciej separatorem tym jest kropka. Wprowadzenie separatora tego typu ma sens wtedy, gdy zaznaczymy opcj Numerator zawiera numeratory wyszych poziomw, poniewa wtedy numer poziomu wyszego nie zlewa si z numerem biecym. Separator oddzielajcy dany poziom od nastpnego (niszego) w polu Separator od poziomu niszego:. Gdybymy na przykad dodatkowo dla drugiego poziomu wprowadzili znak rwnoci (=), to uzyskamy taki wygld numeru jak na rysunku obok. Separator ten oddziela rwnie numer paragrafu od tekstu, ktry wystpuje za nim. Najczciej separator od niszego poziomu jest kropk. Jeli chcemy, aby numer zawiera numer paragrafu wyszego, naley zaznaczy opcj Numerator zawiera numeratory wyszych poziomw.
Program do kosztorysowania
147
Na rysunku obok pokazane jest numerowanie, gdy poziom drugi i trzeci maj t opcj wczon, za separatorami poziomw s kropki. Gdybymy chcieli uzyska numeracj tak, jak na rysunku poniej, wystarczy klikn na przycisku .
Pomimo e w drzewie paragrafy s wcite, na wydruku wcicia nie bdzie, jeli nie zaznaczymy opcji Wcicie. Wyrnienie pierwszego wiersza danego poziomu moemy uzyska, jeli zaznaczymy opcj Wyrnienie pierwszego wiersza paragrafu. Wtedy moemy zmieni typ, rozmiar i kolor czcionki oraz to, na ktrym jest drukowana.
148
NORMA PRO
Zaznaczenie opcji Pozycje numerowane dziaami oznacza, e pozycje bd numerowane w kadym dziale osobno, za numer ich bdzie skada si z numeru dziau i numeru pozycji w dziale. W przeciwnym wypadku pozycje zostan ponumerowane w sposb cigy w caym kosztorysie (rys. 116).
W Normie Pro pozycje s numerowane automatycznie. Opcj t moemy wyczy zaznaczajc Pozycje numerowane rcznie i wtedy sami musimy pilnowa waciwej numeracji. Standardowo nieaktywne warianty elementw RMS, pozycji czy dziaw nie s numerowane. Jeli jednak chcemy, aby byy, musimy zaznaczy opcj Numerowanie nieaktywnych. Jeli chcemy dziay numerowa rcznie, zaznaczamy opcje Dziay numerowane rcznie. Format numeracji dziaw wprowadzamy w polu Numeracja dziaw:. Standardowo dziay numerowane s cyframi. Mona jednak wyobrazi sobie numeracj rzymsk (wtedy w polu wpisujemy znak I) lub literow (maymi lub duymi literami) i wtedy w polu wpisujemy liter A lub a. W grupie Numeracja RMS w zestawieniu zerowych i niezerowych wybieramy sposb numerowania RMS w zestawieniach RMS o cenach zerowych i cenach niezerowych. Jeli zaznaczymy opcj Ciga 1,2 ,...(tylko pokazanych), numeracja bdzie ciga w danym zestawieniu. Jeli zaznaczymy Tak jak w zestawieniu wszystkich, numery elementw w zestawieniu bd takie jakie wystpoway w zestawieniu wszystkich elementw (rys. 117).
Program do kosztorysowania
149
Rys. 117. Zestawienie materiaw z cenami zerowymi. Z lewej numeracja ciga, z prawej numeracja jak w zestawieniu wszystkich materiaw.
Cenniki kosztorysu
Cenniki RMS
Karta Cenniki RMS pozwala wybra cenniki elementw RMS podczane do kosztorysu. Opis wyboru cennikw znajduje si na str. 131 w rozdziale OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU.
150
NORMA PRO
Cenniki pozycji
Karta Baza cen pozycji umoliwia wybranie cennikw pozycji podczanych do kosztorysu. Opis karty znajduje si na str. 132 w rozdziale OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU.
Cennik obiektw
Na karcie Cennik obiektw okrelamy cechy cennika obiektw. Poniewa w kosztorysie znajduj si obliczone ceny wykonania rnych robt, warto takiego kosztorysu, jego dziaw i poddziaw mona zachowa w cenniku obiektw i wykorzysta w innych kosztorysach. Podczas wywoywania polecenia Wstaw do cennika obiektw z menu Kosztorys lub menu Dzia zaznaczony dzia lub cay kosztorys jest automatycznie wstawiany do tego wanie cennika. Cennik obiektw moe by jednoczenie podczony do kosztorysu jako cennik pozycji, to znaczy jako cennik, z ktrego pobierane s ceny. Zawarto cennika obiektw mona obejrze i modyfikowa w widoku struktury drzewiastej w oknie katalogw norm (polecenie Zapisywanie cen obiektw | Poka cennik strukturalnie z menu Ceny) lub w oknie cennika (polecenie Zapisywanie cen obiektw | Poka cennik z menu Ceny). Jeli do katalogu pozycji wstawiamy wasny obiekt, naley okreli do jakiego wydawnictwa i katalogu ma nalee. Dane te potrzebne s do zbudowania drzewa waciwego dla danego cennika. Domylne wydawnictwo, nazw, numer, podstaw, a nawet numer wariantu rwnie okrelamy na karcie Cennik obiektw (rys. 119). Cennik obiektw wybieramy po klikniciu na przycisku Wybr cennika Jeli w systemie jest wicej ni jedna baza, najpierw wybieramy baz, a potem cennik, jeli za jest jedna baza, od razu wybieramy cennik. Do wprowadzenia wydawnictwa z listy wydawnictw suy przycisk umieszczony z prawej strony pola Wydawnictwo. Po klikniciu na nim otwiera si okno z danymi wydawnictwa. Nazw i numer katalogu wprowadzamy bezporednio z klawiatury lub klikajc na przycisku z prawej strony pola Katalog: (okna edycji wydawnictw i katalogw opisane s w rozdziale CENY, BAZY CENOWE I CENNIKI, podrozdzia Wydawnictwa i katalogi).
Program do kosztorysowania
151
W polu Podstawa wprowadzany podstaw, jak bd miay obiekty, a w polu Wariant numer wariantu.
Ceny dostawcw
Karta Ceny dostawcw jest dostpna wtedy, gdy w opcjach kosztorysu, na karcie Opisy zostaa zaznaczona opcja Cenniki dostawcw. Jeli zaznaczymy opcj Sygnalizowanie rabatw wikszych ni maksymalny, to w oknie zmiany danych RMS, na karcie Dostawca po wypenieniu rabatw pojawi si ostrzeenie, gdy rabat zastosowany jest wyszy od rabatu maksymalnego. Jeli zaznaczymy opcj Pytanie o rabat przy wstawianiu cen z bazy, to po kadym wstawieniu towaru z cennika dostawcw zostanie wyprowadzone pytanie o wprowadzenie rabatu. Jeli zaznaczymy opcj Edycja cen efektywnych, gdy by zastosowany rabat, to w oknie Zmie dane RMS w pozycji, mimo ustawionych rabatw producenta, mamy moliwo edycji ceny jednostkowej elementu. W przeciwnym wypadku ceny jednostkowej nie bdzie mona zmieni.
152
NORMA PRO
Jeli zaznaczymy opcj Ustawianie rabatu, gdy nie bya podana cena dostawcy, w oknie zmiany danych RMS na karcie Dostawca moemy ustawi rabat nawet wtedy, gdy cena dostawcy bya rwna zeru.
Rozliczanie RMS
Na karcie Rozliczanie RMS (rys. 124) okrelamy sposb rozliczania robocizny, materiaw inwestora oraz definiujemy wspczynniki norm dla caego kosztorysu.. W grupie Rozliczanie robocizny zaznaczamy opcj Osobno, jeli kady zawd ma by traktowany oddzielnie. Gdy zaznaczymy opcj Razem, zawody s sumowane. W przypadku zaznaczenia Warianty osobno i razem, robocizna wystpuje w dwch wariantach: osobno i razem.
Program do kosztorysowania
153
Rys. 123. Pozycja z robocizn rozliczana wedug opcji Warianty osobno i razem, aktywnym wariantem jest wariant osobnego rozliczania.
Stawk robocizny wpisujemy w pole Stawka robocizny:. Pole to jest niedostpne, gdy jest zaznaczona opcja osobnego rozliczania robocizny. W grupie Materiay inwestora wybieramy sposb rozliczenia materiaw inwestora. Materiay te mog by Nie odliczane, Odliczane w podsumowaniu lub Odliczane od kosztw bezp.
W grupie Wspczynniki norm, uzasadnienie moemy ustali wspczynniki norm dla caego kosztorysu wraz z uzasadnieniem ich stosowania.
154
NORMA PRO
Program do kosztorysowania
155
moliwo wyboru szablonu oblicze dla kosztorysw tego typu oraz moe uaktywni opcj generowania ostrzee dotyczcych wydrukw dla rnych sposobw obliczania narzutw. Szablon obliczania narzutw wybieramy w polu kosztorysu Szablon liczenia narzutw:. Jeli wybierzemy Zamwienia publiczne(oferta), to automatycznie zostan zaznaczone waciwe opcje, ktrych nie bdzie mona zmieni. Jeli wybierzemy Narzuty liczone dla caego kosztorysu, to narzuty bd liczone od wartoci zsumowanych kosztw w caym kosztorysie. Jeli w polu Szablon liczenia narzutw: wybierzemy Ustawienia wasne, to opcje stan si dostpne i bdzie mona okreli wasny sposb obliczania narzutw. UWAGA! Dokadne wyjanienie konsekwencji wyboru okrelonych ustawie narzutw znajduje si w rozdziale NARZUTY.
156
NORMA PRO
Program do kosztorysowania
157
Jeeli w grupie Dokadno oblicze kosztw jednostkowych zaznaczymy opcj Ogranicz do wartoci jednostk., to precyzja obliczania kosztw jednostkowych zostanie ograniczona do dokadnoci wywietlania na ekranie, jeli za opcj Pena (maksymalna) wartoci te obliczane bd w penej precyzji. W grupie Miejsce zaokrglania wartoci obmiarw moemy zdecydowa, na jakim etapie oblicze obmiary bd zaokrglane do precyzji podanej w polu Obmiarw: w grupie Dokadno oblicze i prezentacji. Jeli zaznaczymy opcj Wiersze obmiaru:, to do podanej dokadnoci jako pierwsze zostan zaokrglone wiersze obmiaru, i dalej wszystkie nastpne. Jeeli zaznaczymy Sumy czciowe:, to wiersze obmiaru bd obliczane z maksymaln dokadnoci (ale bd wywietlone z dokadnoci prezentacji), a jako pierwsze zostan zaokrglone sumy czciowe. Przy zaznaczonej opcji Suma kocowa, wszystkie obliczenia bd wykonywane z pen precyzj, a dopiero suma kocowa zostanie zaokrglona z podan
158
NORMA PRO
dokadnoci. Jeli wybierzemy opcj Sumy czciowe lub Suma kocowa, suma wierszy nie musi si rwna sumie czciowej (rys. 128).
Rys. 128. Na rysunku wida, e suma wierszy w kolumnie Poszcz (7.60+49.51= 57.11) nie jest rwna wartoci sumy czciowej (=57.10).
Jeli zaznaczymy opcj Wiersze obmiaru: poszczeglne sumy powinny si zgadza (rys. 129).
Rys. 129. Na rysunku wida, e suma wierszy w kolumnie Poszcz (7.60+49.51= 57.11) jest rwna sumie czciowej (=57.11).
Gdy zaznaczymy opcj Sygnalizowanie zaokrgle wartoci wikszych ni.., to gdy w procesie przeliczania kosztorysu warto zaokrglona bdzie rni si od pierwotnej o wicej ni okrelony procent, zostanie wywietlony odpowiedni komunikat (patrz rys. 130). Gdy komunikat z list ostrzee pojawi si pierwszy raz, mona w nim ustawi opcje prezentacji wartoci znajdujce si w opcjach kosztorysu na karcie Dokadno prezentacji. Jeli zaznaczymy opcj Zwiksz precyzj liczenia i prezentacji kosztw jednostkowych o 1, to na karcie tej liczba wpisana w polu Warto jednostk: zwikszy si o 1. Jeli zaznaczymy opcj Licz koszty jednostkowe z pen precyzj, na karcie tej w grupie Dokadno oblicze kosztw jednostkowych zostanie ustawiona opcja Pena (maksymalna). Zaznaczenie opcji Zwiksz precyzj liczenia norm o 1 spowoduje zwikszenie dokadnoci oblicze i prezentacji norm o 1.
Program do kosztorysowania
159
Rys. 130. Komunikat wywietlony po zmianie rodzaju kosztorysu ze zwykego na kosztorys inwestorski.
Jeli nie chcemy, aby okno z ostrzeeniami byo pokazywane, zaznaczamy opcj Nie ostrzegaj wicej o takich sytuacjach. Opcja Sygnalizuj zaokrglenia wiksze ni.. odpowiada tej samej opcji ustawianej na karcie Dokadno prezentacji w oknie opcji kosztorysu. Ze wzgldu na rne sposoby sumowania elementw RMS w kosztorysie normalnym i inwestorskim, podsumowania i sumy kocowe mog si od siebie rni.
160
NORMA PRO
Grupa Podsumowanie kosztorysu dotyczy widoku Podsumowanie. Zaznaczenie opcji Poka tabel dziaw spowoduje pojawienie si w podsumowaniu kosztorysu informacji o kosztach dziaw.
Rys. 132. Podsumowanie kosztorysu, gdy opcja Poka tabel dziaw nie jest zaznaczona.
Jeli w widoku Podsumowanie w polu Wybr dziau kosztorysu wybierzemy Cay kosztorys, to w podsumowaniu zobaczymy tylko dziay najwyszego poziomu (rys. 133), jeli za bdziemy oglda podsumowanie dziau, wywietlone zostan koszty poddziaw tego dziau.
Program do kosztorysowania
161
Rys. 133. Podsumowanie kosztorysu, gdy opcja Poka tabel dziaw jest zaznaczona.
W grupie Sortowanie zestawienia RMS decydujemy w jaki sposb ma zosta uporzdkowana lista elementw RMS wystpujcych w zestawieniach. Jeli zaznaczymy opcj Indeks ETO, to elementy RMS zostan wywietlone w kolejnoci numerw ETO od numeru najmniejszego do najwikszego. Po wczeniu opcji Nazwa RMS lista elementw zostanie wywietlona wedug nazw. Opcja Warto w kosztorysie umoliwia uporzdkowanie elementw RMS wedug ich wartoci, w kolejnoci od najwikszej do najmniejszej. Po zaznaczeniu opcji Grupa nakadw uzyskamy list RMS posortowan wedug grup nakadw. Mona te wczy opcj Dostawca lub Indeks u dostawcy i wtedy otrzymamy list wedug kodw dostawcw lub symboli towarw wystpujcych u danego dostawcy. Jeli zaznaczymy opcj Kolejno rosnco, zestawienie zostanie posortowane w kolejnoci od wartoci najmniejszej do najwikszej. W grupie Tabela elementw scalonych deklarujemy jak ma by pokazywana tabela elementw scalonych. Opcja Pena dotyczy pokazywania parametrw ekonomiczno-technicznych. Jeli jest zaznaczona, to wywietlana jest informacja o nazwach, ilociach i wartociach jednostek elementarnych (rys. 134). Jeli zaznaczymy Bez parametrw ek.techn., informacja o nich si nie pojawi (rys. 135). Po zaznaczeniu opcji Wszystkie dziay w tabeli zostan pokazane dziay wszystkich poziomw. Zaznaczenie opcji Najwysze poziomy pozwoli na wybranie numeru poziomu zagbienia, do ktrego maj zosta wywietlone dziay
162
NORMA PRO
(jeli wybierzemy 1 wywietl si tylko dziay poziomu 1, jeli 2 wywietlone zostan dziay poziomu 1 i 2, a ewentualne dziay poziomu 3 nie bd pokazane itd.). Zaznaczenie opcji Tylko dziay z pozycjami spowoduje wywietlenie tylko tych dziaw, w ktrych znajduj si pozycje.
Rys. 134. Tabela elementw scalonych. Wczona opcja Pena, pokazane tylko dziay pierwszego poziomu.
Rys. 135. Tabela elementw scalonych. Wczona opcja Bez parametrw ek.-techn., pokazane tylko dziay pierwszego poziomu.
Jeli zaznaczymy opcj Narzuty wierszami, to za wartoci netto w kolejnych wierszach zostan wywietlone wszystkie narzuty na kosztorys (rys. 136).
Program do kosztorysowania
163
Jeli opcj Narzuty wierszami wyczycimy, to wartoci narzutw kosztorysu zostan zsumowane w odpowiadajcych im kolumnach i wywietlone w jednym wierszu (rys. 137). W kolumnie RAZEM zostanie pokazana suma narzutw.
Jeli zaznaczymy opcj Zawsze poka dzia, to w przypadku wystpienia w kosztorysie tylko jednego dziau, bdzie on pokazany w tabeli. W grupie Dziay w zestawieniu materiaw, dotyczcym widoku Zest.materia. w dziaach ustalamy, ktre dziay maj by pokazywane. Wczenie opcji Wszystkie oznacza, e w zestawieniach bd pokazywane materiay z wszystkich dziaw. Zaznaczenie opcji Najwysze poziomy pozwoli na wybranie poziomu zagbienia, do ktrego chcemy oglda zestawienie materiaw. I tak, jeli wybierzemy 1 zostan wywietlone tylko materiay w dziaach poziomu 1, jeli 2 zostan wywietlone materiay dziaw poziomu 1 i 2 itd. Zaznaczenie opcji Tylko dziay z pozycjami spowoduje wywietlenie materiaw tylko tych dziaw, w ktrych znajduj si pozycje. Jeli zestawienie RMS sortujemy wedug grup i zaznaczymy opcj Podsumuj wartoci grup RMS , to w ostatnim wierszu danej grupy, w kolumnie Warto znajdzie si podsumowanie wartoci elementw danej grupy (rys. 138). Zaznaczenie opcji Wylicz iloci RMS z wartoci oznacza, e iloci RMS wywietlane w zestawieniach bd wynikay z podzielenia wartoci przez cen jednostkow.
164
NORMA PRO
Grupa Wartoci nakadw pozycji dotyczy sposobu wywietlania nakadw RMS w pozycji. Wczenie opcji Podsumowanie kosztw bezp. pozwoli w podsumowaniu pozycji wywietli wiersz kosztw bezporednich (rys. 140).
Program do kosztorysowania
165
Przy pomocy opcji Podsumowanie z narzutami sterujemy wywietlaniem wartoci pozycji z narzutami. Jeli opcja ta jest wyczyszczona, w podsumowaniu pozycji nie s pokazywane narzuty. Jeeli opcja ta jest zaznaczona, to w podsumowaniu pozycji wywietlane s informacje o narzutach, przy czym przy wczonej opcji Pokazane wartoci narzutw w kolejnych wierszach pokazane s wszystkie narzuty i za nimi cakowita warto pozycji (z narzutami), a przy wczonej opcji Pokazana tylko suma tylko wiersz Razem z narzutami.
Podsumowanie z narzutami, Pokazane wartoci narzutw Podsumowanie kosztw bezporednich Pokazane materiay inwestora
Rys. 142. Podsumowanie pozycji po wczeniu opcji: Podsumowanie z narzutami (Pokazane wartoci narzutw), Podsumowanie kosztw bezporednich, Pokazane materiay inwestora, Pokazane ceny jednostkowe, Wydzielenie nakadw staych.
166
NORMA PRO
Zaznaczenie opcji Pokazane materiay inwestora, Pokazane ceny jednostkowe spowoduje pojawienie si w podsumowaniu odpowiednich informacji tak, jak to wida na rys. 142. Jeli zostanie zaznaczona opcja Wydzielenie nakadw staych, to do ceny jednostkowej nie bd wliczone wartoci nakadw o normie staej. W podsumowaniu pozycji nakady te wywietlone zostan w osobnym wierszu (rys. 142). Z prawej strony karty (rys. 139) znajduj si dodatkowe opcje dotyczce pokazywania danych pozycji. Jeli zaznaczymy Pokazane indeksy ETO RMS, to w wierszu RMS, w kolumnie Podstawa zostanie wywietlony numer indeksu ETO tego RMS. Wczenie opcji Pokazane wyraenia obmiaru spowoduje wywietlenie wyraenia obmiaru, a nie tylko jego wartoci. W polu Wyraenia norm w RMS decydujemy o sposobie wywietlania norm w elementach RMS. Zamy, e w danej pozycji wspczynnik norm dla robocizny opisany jest wyraeniem pokazanym na rysunku z prawej, za norma na robocizn opisana jest wyraeniem takim, jak rysunku z lewej. Jak wic bd wyglday RMS-y w zalenoci od wybranej opcji? Jeli wybierzemy Norma*warto wsp. norm, to norma zostanie przedstawiona w penej postaci (to znaczy jako wyraenie), a wspczynnik norm jako warto wyraenia.
Jeli wybierzemy Norma*pene wsp. norm., to norma zostanie przedstawiona w postaci wyraenia, a wspczynnik norm rwnie jako wyraenie.
Program do kosztorysowania
167
Jeli wybierzemy Warto normy*warto wsp. norm, to norma zostanie przedstawiona jako warto wyraenia i wspczynnik norm rwnie jako warto wyraenia.
Jeli wybierzemy Warto normy*pene wsp. norm, to norma zostanie przedstawiona jako warto wyraenia a wspczynnik norm w penej postaci (czyli jako wyraenie).
Jeli wybierzemy Wyliczona warto normy, to norma zostanie przedstawiona jako warto. Wczenie opcji Pokazani dostawcy RMS powoduje wywietlenie danych dostawcw w nazwie elementu (rys. 143).
Jeli w grupie Grupy RMS oddzielone zaznaczymy pustym wierszem, to przed kad grup robocizny, materiaw czy sprztu zostanie wywietlony jeden pusty wiersz (rys. 144), jeli za tytuem -R-, -M-,-S-, to przed ka grup RMS bdzie odpowiednio wywietlony tekst -R-, -Mlub -S-.
168
NORMA PRO
Puste wiersze
Rys. 144. Widok pozycji. Zaznaczona opcja Grupy RMS oddzielone wierszem.
W polach Komentarz w obmiarach wprowadzamy znaki, ktre bd prezentoway znaki ograniczajce komentarze wystpujce w obmiarach. W polu Tekst odwoania do innej pozycji (#p) wpisujemy tekst wywietlany zamiast symbolu #p w tych wierszach, w ktrych wystpuj odwoania do obmiaru innej pozycji.
Program do kosztorysowania
169
W grupie Dopuszczalne modyfikacje w kosztorysie decydujemy, czy pozwalamy innym uytkownikom na wykonywanie wszystkich zmian w kosztorysie (zaznaczona opcja Wszystkie zmiany) czy tylko na niektre (opcja Tylko wybrane). Jeli wprowadzamy uprawnienia do wykonywania zmian, powinnimy wpisa haso do tych zmian przyciskiem Haso zmian. Po zaznaczeniu opcji Tylko wybrane okrelamy, na jakie zmiany pozwalamy: Jeli zaznaczymy zmiany cen, bdzie mona edytowa tylko ceny (ceny RMS bezporednio w widoku Ceny, a ceny pozycji uproszczonych w widoku Wprowadzone pozycje). Jeli zaznaczymy zmiany nakadw, bdzie mona edytowa tylko dane nakadw. Jeli zaznaczymy zmiany obmiarw, bdzie mona edytowa tylko obmiary (bezporednio w widoku Przedmiar). Jeli zaznaczymy wykonanie robt, bdzie mona edytowa tylko wykonane roboty (bezporednio w widoku Wykonanie robt). Hasa wpisuje si w oknie Zmiana hasa. W polu Aktualne haso: wprowadzi naley haso, jeli ju byo okrelone, a w polach Nowe haso: i Powtrz haso:, nowe haso. Jeli nie ma aktualnego hasa, pole Aktualne haso: pozostawiamy puste. Rwnie wtedy, gdy chcemy zrezygnowa z ochrony hasem, pola Nowe haso: i Powtrz haso: powinny by puste.
Formularz kalkulacji
Formularz kalkulacji zawiera informacj o przyjtych zaoeniach, wedug ktrych by liczony kosztorys. Na trzech kartach hasowo opisane s opcje kosztorysowania dotyczce metod kalkulacji, cen i normatyww (karta Kosztorys), narzutw (karta Narzuty) oraz uwzgldniania kosztw materiaw i sprztu (karta Materiay, sprzt). Okno formularza kalkulacji wywoywane jest z menu Opcje poleceniem Formularz kalkulacji.
170
NORMA PRO
Cz opcji jest skorelowana z kosztorysem i na ich podstawie przyciskiem Ustaw opcje mona ustawi opcje kosztorysu. S to opcje dotyczce kosztorysowania uproszczonego, sposobu liczenia narzutw (dla kosztw jednostkowych pozycji lub dla caoci kosztorysu), wliczania kosztw zakupu materiaw (w cenie jednostkowej lub jako narzuty i pozycje), odliczania materiaw inwestora oraz dokadnoci wyliczania ograniczonej do penych groszy (czyli 2 miejsca po przecinku). Do formularza mona te pobra opcje z kosztorysu wykorzystujc przycisk Wg kosztorysu. Przyciskiem Wczytaj mona wczyta ustawienia formularza zapisane w pliku (np. ustawienia formularza innego kosztorysu), a przyciskiem Zapisz zapisa je do pliku. Formularz kalkulacji moe zosta wydrukowany razem z kosztorysem.
Program do kosztorysowania
171
Menu
Po utworzeniu nowego kosztorysu na ekranie pojawia si menu z poleceniami, z ktrych cz nie bdzie aktywna dopki nie wprowadzimy pierwszej pozycji. Poniej znajduje si krtki opis poszczeglnych polece dla
172
NORMA PRO
widoku Kosztorys, w przypadku gdy prowadzimy kalkulacj pen. Dla innych widokw, dla innych typw kosztorysu lub w zalenoci od ustawionych opcji kosztorysu niektre polecenia znikaj lub pojawiaj si nowe. Zostan one opisane w rozdziaach WIDOKI I ZESTAWIENIA, EDYCJA OBMIARU, KOSZTORYSOWANIE UPROSZCZONE, HARMONOGRAMOWANIE I ROZLICZANIE ROBT. Menu Plik umoliwia otwarcie nastpnego nowego kosztorysu poleceniem Nowy, otwarcie nastpnego kosztorysu poleceniem Otwrz, zamknicie biecego kosztorysu poleceniem Zamknij, zapisanie na dysk biecego kosztorysu poleceniem Zachowaj, zapisanie biecego kosztorysu pod inn nazw lub zapisanie go lub jego widoku w formacie pliku tekstowego, formacie programu PLANISTA lub formacie GET Managera poleceniem Zachowaj jako, wysanie kosztorysu poczt elektroniczn poleceniem Wylij poczt, wydrukowanie kosztorysu poleceniem Drukuj, wydrukowanie zestawie poleceniem Drukuj zestawienia, wydrukowanie biecego widoku poleceniem Drukuj widok, obejrzenie wydruku widoku na ekranie poleceniem Podgld wydruku widoku, zmian ustawie drukarki poleceniem Ustawienia drukarki, otwarcie jednego z ostatnio edytowanych kosztorysw klikniciem na jego nazwie, opuszczenie programu Norma Pro poleceniem Koniec. Menu Edycja daje moliwo cofnicia ostatnio wykonanej operacji poleceniem Cofnij, przywrcenia stanu sprzed cofnicia poleceniem Przywr, usunicia zaznaczonego fragmentu kosztorysu z jednoczesnym zaadowaniem go do Schowka poleceniem Wytnij, skopiowania do Schowka zaznaczonego fragmentu poleceniem Kopiuj, wstawienia w inne miejsce wczeniej skopiowanego fragmentu poleceniem Wklej, wstawienie do Schowka wiersza zawierajcego zsumowane odwoania do skopiowanych pozycji lub sum czciowych poleceniem Wklej specjalnie, definitywnego usunicia zaznaczonego fragmentu poleceniem Usu, wyszukania tekstu w kosztorysie poleceniem Znajdoraz, w zalenoci od widoku, zaznaczenia wszystkich pozycji lub dziaw kosztorysu poleceniem Zaznacz wszystkie pozycje lub Zaznacz wszystkie dziay. Menu Widok umoliwia wywietlenie kosztorysu na ekranie w kilku rnych ukadach: jako Kosztorys (wida pozycje oraz nalece do nich elementy robocizny, sprztu i materiaw), Dziay kosztorysu (wida tylko podzia na dziay), Wprowadzone pozycje (wida tylko pozycje),
Program do kosztorysowania
173
Przedmiar (tylko obmiary), jako Podsumowanie (wida tylko sumy kosztw materiaw, sprztu i robocizny wraz z narzutami) oraz Narzuty kosztorysu, gdzie pokazane s tylko poszczeglne rodzaje narzutw. Polecenia menu Ceny su do wywietlenia na ekranie cen wszystkich elementw lub tylko wybranych kategorii (robocizny, sprztu i materiaw). Poza tym, korzystajc z polecenia Zestawienia, moemy przejrze kosztorys szczegowo wg robocizny, materiaw, sprztu, materiaw inwestora itd., w caym kosztorysie, w dziaach lub okresach rozliczeniowych. Jeli w opcjach kosztorysu zaznaczylimy, e bdziemy stosowa rozliczanie robt, to dostpne bdzie polecenie Wykonanie robt, przy pomocy ktrego obejrzymy wykonane roboty oraz rachunek ilociowy. Jeli w kosztorysie stosowalimy warianty RMS, pozycji bd dziaw, staje si dostpne polecenie Warianty danych, ktre docza do kosztorysu widok wariantw pozwalajc na ocen i ewentualny wybr optymalnych wariantw. Menu Kosztorys obejmuje polecenia dotyczce caego kosztorysu. Polecenie Zmie normy pozwala zmieni normy dla caego kosztorysu lub dla wybranych dziaw czy pozycji. Przy pomocy polecenia Sumuj robocizn moemy zsumowa robocizn w caym kosztorysie lub w wybranych dziaach czy pozycjach. Polecenie Zastp robocizn suy do zastpienia robocizny w wybranych pozycjach, dziaach lub caym kosztorysie inn stawk, jeli w kosztorysie wystpuje wicej ni jedna stawka robocizny. Poleceniem Dopasuj robocizn mona dopasowa stawk robocizny do zadanej wartoci kosztorysu. Polecenie Upro pozycje daje moliwo usunicia elementw RMS z pozycji i przedstawienie jej w postaci uproszczonej. Polecenie Wstaw do cennika obiektw pozwala jako pozycj uproszczon wstawi do cennika cay kosztorys lub jego dzia. Poleceniem Sprawd kosztorys moemy pod rnym ktem sprawdzi prawidowo utworzonego kosztorysu (weryfikowane s obmiary, normy, ceny, itd.). Polecenie Docz kosztorys pozwala na doczenie innego kosztorysu na koniec kosztorysu, nad ktrym pracujemy. Polecenie Wstaw kosztorys umoliwia wstawienie innego kosztorysu przed lub po aktualnie zaznaczonej pozycji. Przy pomocy polecenia Porwnaj
174
NORMA PRO
kosztorys moemy porwna biecy kosztorys z innym kosztorysem uzyskujc informacj o rnicych si pozycjach, cenach RMS i narzutach (na przykad dla stwierdzenia rnic midzy kolejnymi wersjami tego samego kosztorysu lub midzy wersjami utworzonymi przez rnych kosztorysantw). Polecenie Opcje kosztorysu pozwala okreli parametry oglne kosztorysu takie jak wygld strony tytuowej, cennik i poziom cen, sposb rozliczania robocizny, dokadno oblicze, waluta itd. Polecenie Parametry kosztorysu umoliwia wprowadzenie przeliczeniowej jednostki elementarnej oraz iloci jednostek w celu obliczenia kosztw przypadajcych na jedn jednostk. Poleceniem Narzuty kosztorysu moemy przeczy si na widok narzutw, a co za tym idzie uzyska dostp do dodawania, modyfikowania i usuwania rnych narzutw obejmujcych cay kosztorys, jak rwnie narzuty wsplne dziaw. Polecenia menu Rejestracja zmian pozwalaj na rejestrowanie zmian wprowadzanych w kosztorysie, przyjcie ich lub odrzucenie. Menu Dzia umoliwia edycj dziaw kosztorysu. Poleceniem Wstaw moemy wstawi nowy dzia lub poddzia kosztorysu obejmujcy wybrane pozycje, poleceniem Wstaw kosztorys skadowy wstawi do kosztorysu inny kosztorys jako dzia, poleceniem Zmie zmieni opis, normy oraz parametry ekonomiczno-techniczne obowizujce w danym dziale, poleceniem Usu usun wybrane dziay (pozostawiajc pozycje do nich przypisane), a poleceniem Przesu zmieni pooenie dziau. Polecenie Narzuty suy do dokadnego okrelenia narzutw indywidualnych wystpujcych w danym dziale, jak rwnie pozwala edytowa narzuty wsplne dziaw i narzuty kosztorysu, polecenie Parametry ek-tech pozwala przypisa parametry ekonomiczno-techniczne dziau: ilo i rodzaj jednostek elementarnych. Jeli w opcjach kosztorysu zostanie zaznaczona opcja harmonogramowania robt, dostpne stanie si polecenie Klucz planu, ktre umoliwia edycj kluczy planw dziaw. Polecenie Ustaw wariant umoliwia przyporzdkowanie dziaowi okrelonego wariantu. Dzia moe zosta zapisany do pliku jako kosztorys poleceniem Zapisz jako kosztorys Jeli ktry z dziaw zosta wstawiony jako kosztorys skadowy, stanie si dla niego dostpne polecenie Kosztorys skadowy pozwalajce na okrelenie sposobu wczenia tego kosztorysu do kosztorysu biecego.
Program do kosztorysowania
175
Zaznaczony dzia mon wstawi do cennika obiektw poleceniem Wstaw do cennika obiektw Polecenie Id do suy do szybkiego przeniesienia si do wybranego dziau. Menu Pozycja suy do manipulacji caymi pozycjami kosztorysu. Mona wic wstawi now pozycj poleceniem Wstaw pozycj, wstawi now pozycje uproszczon poleceniem Wstaw pozycj uproszczon, wstawi prac rusztowa poleceniem Wstaw prac rusztowa, wstawi koszty transportu poleceniem Wstaw koszty transportu, wstawi pozycj scalon poleceniem Wstaw pozycj scalon, a poleceniem Wstaw obiekt jako pozycj wstawi do kosztorysu inny kosztorys, jego dzia lub poddzia. Polecenie Wstawiaj w rodek jest przecznikiem, przy pomocy ktrego moemy ustawi tryb wstawiania pozycji za aktualnie podwietlon pozycj (polecenie zaznaczone) lub na dopisywanie ich na kocu kosztorysu (polecenie nie zaznaczone). Polecenie Typ pozycji umoliwia zmian typu pozycji na szczegow, uproszczon, scalon lub obiekt. Poleceniem Zmie pozycj mona zmieni zawarto zaznaczonej pozycji, poleceniem Opis robt wczy lub wyczy pokazywanie tekstu Kalkulacja kosztw dla pozycji skadowych, poleceniem Usu grup pozycji usun jedn lub kilka pozycji, a poleceniem Usu pozycje Kalkulacja kosztw usun pozycje, dla ktrych bya wyczona opcja Opis robt (to znaczy pozycje Kalkulacja kosztw) i przeksztaci pozycje scalone w pozycje uproszczone. Polecenie Narzuty umoliwia okrelenie narzutw na biec pozycj, polecenie Klucz wykonawczy zdefiniowanie kluczy wykonawczych, w przypadku gdy chcemy na podstawie kosztorysu tworzy harmonogram robt. Polecenie Ustaw wariant umoliwia przyporzdkowanie pozycji okrelonemu wariantowi. Poleceniem Przesu pozycjmona przesun zaznaczon pozycj w inne miejsce. Jeli chcemy poczy dwie pozycje w jedn, uyjemy polecenia Pocz pozycje Poleceniem Utwrz pozycj scalon mona z kilku pozycji utworzy jedn pozycj. Polecenie Wstaw do katalogu umoliwia wstawienie zaznaczonej pozycji do katalogu norm i baz cenowych. Zaznaczon pozycj uproszczon mona wstawi do wybranego cennika poleceniem
176
NORMA PRO
Wstaw do cennika. pozycji. Szybki skok do innej pozycji kosztorysu wykonamy przy pomocy polecenia Id do. Menu RMS umoliwia manipulowanie elementami RMS w ramach jednej pozycji lub midzy pozycjami. Dodatkowe elementy RMS wstawiamy do wybranej pozycji poleceniami Wstaw robocizn, Wstaw materiay, Wstaw sprzt Korzystajc z polecenia Zmie element RMS moemy zmieni zawarto zaznaczonego elementu RMS. Polecenie Usu element RMS suy do usunicia z wybranych pozycji zaznaczonego elementu RMS, za polecenie Przesu element RMS do zmiany jego pooenia. Poleceniem Poka zestawienie RMS wywietlimy zestawienie aktualnie zaznaczonej grupy. Polecenia Dodaj do cennika i Dodaj do kartoteki RMS pozwalaj na dopisanie zaznaczonego elementu RMS do cennika lub kartoteki RMS. Poleceniem Sumuj robocizn sumujemy wszystkie elementy robocizny wystpujce w zaznaczonej pozycji. Polecenie Przywr robocizn z katalogu pozwala przywrci katalogow robocizn zwizan z dan pozycj, jeli wczeniej w pozycji tej robocizna bya podsumowana. Polecenie Zastp robocizn umoliwia zastpienie robocizny inn robocizn wystpujc w kosztorysie. Polecenie Przywr RMS-y z katalogu umoliwia wczytanie na nowo katalogowych elementw przypisanych do pozycji. Polecenie Ustaw wariant suy do przywizywania wariantu do danego elementu. Przy pomocy polecenia Dobr RMS moemy obejrze, jakie elementy RMS i przez jakie pozycje z cennika byy zastpowane. Menu Ceny umoliwia obsug kosztorysu pod ktem cen i cennikw. Polecenie Uaktualnij ceny pozwala na przeliczenie (uaktualnienie) cen w kosztorysie wedug wybranego cennika lub innego kosztorysu. Poleceniem Zmie ceny moemy przeliczy ceny wybranej grupy elementw RMS wedug wprowadzonego wspczynnika. Polecenie Wybr cennika suy do wybrania cennikw, z ktrych bd pobierane ceny do naszego kosztorysu. Polecenie Poka cennik umoliwia obejrzenie i ewentualnie poprawienie cen wybranego cennika. Jeli do kosztorysu podczony jest cennik pozycji, poleceniem Cennik pozycji strukturalnie mona obejrze go w postaci drzewa w oknie katalogw norm. Polecenie Uaktualnij cennik umoliwia uaktualnienie wybranego cennika cenami pobranymi z biecego kosztorysu. Poleceniem Utwrz
Program do kosztorysowania
177
nowy cennik moemy utworzy nowy cennik w wybranej bazie cenowej, a poleceniem Importuj cennik zaimportowa dysk lub plik cennika zewntrznego. Polecenie Jednostki miary pozwala na dodawanie nowych i edycj istniejcych jednostek miar, polecenie Przeliczanie jednostek miar umoliwia wprowadzenie przelicznikw midzy rnymi jednostkami miar w rnych typach indeksw ETO. Polecenie Kartoteka RMS umoliwia obejrzenie i edycj kartoteki RMS, a polecenie Kartoteka dostawcw listy dostawcw materiaw i sprztu. Polecenie Ustaw rabaty umoliwia okrelenie rabatw dla poszczeglnych dostawcw towarw (jeli operujemy cennikami dostawcw/producentw). Wypadku gdy chcemy, aby dane o dostawcach zostay usunite z danych materiaw i sprztu, uruchamiamy polecenie Usu dane o dostawcach. Polecenie Zapisywanie cen obiektw pozwala na wybr i przegldanie cennika, do ktrego bd zapisywane tworzone przez nas obiekty, takie jak dziay i kosztorysy. Menu Opcje suy do okrelenia parametrw pracy programu i kosztorysw. Polecenie Programu umoliwia ustawienie opcji oglnych programu Norma Pro (midzy innymi cieek dostpu do baz cenowych i katalogw norm). Polecenie Wydrukw pozwala zdefiniowa i wybra styl wydruku (Style), zdefiniowa i wybra zestaw wydrukw (Zestawy), przygotowa wydruk pod ktem formatu strony, czcionki, nagwkw i stopek dla wybranego typu, itd. (Ukad strony), okreli opcje wydrukw dla wybranego stylu (Opcje). Polecenie Kosztorysu umoliwia ustawienie takich parametrw jak: rodzaj kosztorysu, nazw pliku bazy cenowej do niego podczonej, sposb rozliczania robocizny i materiaw inwestora, sposoby obliczania narzutw, dokadno oblicze i prezentacji danych czy naoenie ochrony na kosztorys. Wygld ekranu moemy zmienia przy pomocy polecenia Wywietlania, a obejrze i zmodyfikowa formularz kalkulacji poleceniem Formularz kalkulacji. Jeli z programu Norma Pro chcemy uruchamia pomocnicze narzdzia (na przykad edytory, bazy danych czy arkusze kalkulacyjne), korzystamy z polecenia Narzdzia Standardowo do Normy Pro doczany jest kalkulator systemu WINDOWS, na ktrym mona wykonywa obliczenia, a wynik przenosi do Normy przez schowek.
178
NORMA PRO
Menu Okno daje moliwo utworzenia nowego okna kosztorysu oraz rnego wywietlania okien kosztorysw, jeli jednoczenie pracujemy nad kilkoma kosztorysami lub jeden i ten sam kosztorys mamy w kilku oknach. Polecenie Nowe okno suy do otworzenia nowego okna biecego kosztorysu. Moemy wtedy ten sam kosztorys przedstawi w rnych widokach; na przykad w jednym oknie z menu Widok wybieramy polecenie Kosztorys, a w drugim Dziay. Polecenie Zamknij umoliwia zamknicie aktualnie otwartego okna. Poleceniem Ssiadujco poziomo ustawiamy otwarte okna obok siebie, poleceniem Ssiadujco pionowo jedno pod drugim, za poleceniem Kaskada tak, aby byo wida pasek tytuu kadego okna. Jeli okna kosztorysw zostay zwinite do przyciskw (lub ikon), ktre porozrzucane s po ekranie, to poleceniem Uporzdkuj ikony umiecimy je na dole ekranu programu Norma Pro. Poleceniami Gwny pasek narzdzi, Pasek narzdzi widoku, Pasek komunikatw oraz Drzewo elementw moemy wywietla lub usuwa z ekranu odpowiadajce im paski narzdzi, pasek stanu i drzewo kosztorysu. Na kocu menu znajduje si lista aktualnie otwartych okien, ktra umoliwia przeczanie si midzy oknami w przypadku, gdy przysaniaj si wzajemnie. Jeli widoczne s chocia mae fragmenty okien, to kliknicie na takim fragmencie spowoduje natychmiastowe przywoanie na ekran caego okna. Menu Pomoc posiada tylko dwa polecenia: Tematy pomocy dajce dostp do treci pomocy oraz polecenie O programie, po wywoaniu ktrego dostaniemy informacj o wersji programu, jego producencie, wacicielu i numerze licencji.
Program do kosztorysowania
179
180
NORMA PRO
Schowka i jest odpowiednikiem polecenia Wytnij z menu Edycja (do schowka Windows adowane jest tylko to, co wida na widoku, ale pamitana jest pena informacja o wycinanym fragmencie). Przycisk Kopiuj do schowka suy do skopiowania zaznaczonego fragmentu kosztorysu do Schowka i jest odpowiednikiem polecenia Kopiuj z menu Edycja (kopiowane jest tylko to, co wida na widoku). Przycisk Wklej ze schowka umoliwia wstawienie zawartoci Schowka w wybrane miejsce kosztorysu i odpowiada poleceniu Wklej z menu Edycja. Przycisk Cofnij operacj umoliwia cofnicie efektw ostatnio wykonanej operacji i jest odpowiednikiem polecenia Cofnij z menu Edycja. Po klikniciu na strzace otrzymamy list ostatnio wykonanych operacji, ktre mona cofn. Wybierajc pozycj z listy cofamy wybran operacj wraz ze wszystkimi operacjami wykonanymi po niej. Przycisk Przywr operacj pozwala na przywrcenie stanu sprzed ostatniego cofnicia (wycofanie si z cofnicia) i jest odpowiednikiem polecenia Przywr z menu Edycja. Przycisk Widok skrcony umoliwia wywietlenie kosztorysu w formie skrconej, na ktrym opis elementu pokazany jest w jednym wierszu. Widok skrcony mona stosowa, gdy kosztorys znajduje si w kadym widoku. Przegldanie kosztorysu oraz wykonywanie operacji przesuwania, kopiowania i usuwania elementw jest tu bardzo uatwione. Przycisk Peny kosztorys pozwala na wywietlenie penego kosztorysu, to znaczy wszystkich pozycji wraz z elementami RMS i ich cenami, wartociami, itd. Przycisk ten odpowiada poleceniu Kosztorys z menu Widok. Przycisk Lista dziaw suy do wywietlenia dziaw kosztorysu i odpowiada poleceniu Dziay kosztorysu z menu Widok. Przycisk Lista pozycji umoliwia wywietlenie tylko pozycji kosztorysu bez uwzgldniania elementw RMS i odpowiada poleceniu Wprowadzone pozycje z menu Widok. Przycisk Ksika obmiarw pozwala na ogldanie i szczegow edycj ksiki obmiarw. Przycisk ten odpowiada poleceniu Przedmiar z menu Widok.
Program do kosztorysowania
181
Przycisk Wykonane roboty umoliwia wywietlenie widoku wykonanych robt lub rachunku ilociowego i jest aktywny dla kosztorysu, dla ktrego w opcjach zadeklarowalimy rozliczanie wykonanych robt. Aby uzyska te same widoki, moemy skorzysta z polecenia Wykonanie robt z menu Widok. Przycisk Podsumowanie kosztorysu suy do wywietlenia podsumowania kosztorysu, to znaczy kosztw robocizny, materiaw i sprztu wraz ze wszystkimi narzutami. Przycisk ten odpowiada poleceniu Podsumowanie z menu Widok. Przycisk Tabela elementw scalonych daje moliwo wywietlenia kosztorysu w postaci tabeli elementw scalonych. Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Tabela elementw scalonych z menu Widok. Po klikniciu na strzace obok wywietli si lista widokw, ktre wystpuj w menu Zestawienia. Korzystajc z niej mona na przykad wywoa dodatkowe widoki zestawienia pozycji, jeli zostay zdefiniowane. Przycisk Zestawienie cen umoliwia wywietlenie elementw RMS wraz z ich cenami. Po klikniciu na strzace dostaniemy menu, z ktrego moemy wybra szczegowe zestawienia cen robocizny, materiaw i sprztu. Polecenie to odpowiada poleceniu Ceny z menu Widok. Przycisk Zestawienie robocizny suy do wywietlenia wszystkich elementw robocizny wraz z iloci, cenami i wartoci. Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Robocizna z menu Widok. Przycisk Zestawienia materiaw umoliwia wywietlenia wszystkich materiaw wraz z iloci, cenami i wartoci. Po klikniciu na strzace zostanie wywietlone menu, z ktrego wybieramy rodzaj zestawienia. Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Materiay z menu Widok. Przycisk Zestawienie sprztu pozwala wywietli elementy sprztu wraz z iloci, cenami i wartoci. Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Sprzt z menu Widok. Przycisk Katalogi norm i cenniki pozycji suy do przegldania zawartoci katalogw norm i cennikw pozycji i wprowadzania nowych pozycji do kosztorysu.
182
NORMA PRO
Przycisk O programie jest odpowiednikiem polecenia O programie z menu Pomoc. Przycisk Pomoc umoliwia wywoanie pomocy po wskazaniu konkretnego elementu ekranu.
W grnej czci okna wywietlany jest pasek narzdzi charakterystyczny dla danego widoku. W tej czci instrukcji zostanie opisane okno widoku Kosztorys, w ktrym najczciej pracujemy.
Program do kosztorysowania
183
Przycisk Dodaj pozycj umoliwia wstawienie nowej pozycji kosztorysu i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw pozycj z menu Pozycja. Przycisk Wstaw prac rusztowa pozwala na utworzenie pozycji sucej do rozliczania pracy rusztowa i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw prac rusztowa z menu Pozycja. Przycisk Wstaw koszty transportu suy do wstawienia kosztw transportu jako kolejnej pozycji kosztorysu i odpowiada poleceniu Wstaw koszty transportu z menu Pozycja. Przycisk Wstaw pozycj scalon umoliwia wstawienie nowej pozycji scalonej i odpowiada poleceniu Wstaw pozycj scalon z menu Pozycja. Przycisk Pocz pozycje pozwala poczy kilka zaznaczonych pozycji i odpowiada poleceniu Pocz pozycje z menu Pozycja. Przycisk Utwrz pozycj scalon suy do utworzenia pozycji scalonej z kilku zaznaczonych pozycji i jest odpowiednikiem polecenia Utwrz pozycj scalon z menu Pozycja. Przycisk Wstaw robocizn umoliwia wstawienie nowej robocizny do biecej pozycji i odpowiada poleceniu Wstaw robocizn z menu RMS. Przycisk Wstaw materiay pozwala na wstawienie nowego materiau do biecej pozycji i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw materiay z menu RMS. Przycisk Wstaw sprzt suy do wstawienia nowego sprztu w biecej pozycji i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw sprzt z menu RMS. Przycisk Zamie RMS umoliwia znalezienie elementu RMS w wybranym cenniku, w Intercenbudzie, w innym kosztorysie lub kartotece RMS i podstawienie go zamiast elementu biecego. Przycisk Widok zestawienia RMS pozwala przeczy si na widok takiego zestawienia, ktre zwizane jest z aktualnie zaznaczonym elementem. Na przykad, jeli zaznaczylimy jaki materia, dostaniemy zestawienie materiaw, jeli robocizn zestawienie robocizny, itd.
184
NORMA PRO
Przycisk Ustawienie wariantu aktywnego elementu umoliwia wybr wariantu dla danego elementu, pozycji lub dziau. Przycisk Aktywacja wariantu wybranego elementu pozwala na wybr aktywnego wariantu dla tego elementu, ktry ma przyporzdkowany wariant.
Program do kosztorysowania
185
Cenniki
186
NORMA PRO
obmiaru i ceny jednostkowej (kolumny R, M i S). W przedostatnim wierszu pozycji znajduje si suma wartoci poszczeglnych elementw RMS oraz warto caej pozycji. Ostatni wiersz zawiera podsumowanie cen jednostkowych elementw RMS i sumaryczn cen jednostkow dla pozycji. Jeli w opcjach kosztorysu wybrane zostao wywietlanie podsumowania pozycji wraz z narzutami, to na kocu kadej pozycji zostaje wywietlone zestawienie narzutw. Jeli kosztorys zosta podzielony na dziay i poddziay, to w widoku pokazane s rwnie ich nazwy, a na kocu dziau podsumowanie.
To, jakie kolumny i podsumowania widzimy, zaley od ustawie wybranych w opcjach kosztorysu (polecenie Opcje | Kosztorysu) i opcjach wywietlania (polecenie Opcje | Wywietlania). Dla kadego widoku lub zestawienia dostpny jest nieco inny komplet kolumn do wywietlania. Informacje o tym, jak dostosowa widoki kosztorysu do swoich potrzeb mona znale w rozdziale WYGLD EKRANU.
Program do kosztorysowania
187
Jeli chcemy wej w tryb edycji danych dziau, pozycji, nakadw RMS czy narzutw, naley dwukrotnie klikn: w przypadku dziau na kolumnie Lp ; w przypadku pozycji na wierszu pozycji, ale poza kolumn Opis; w przypadku elementu RMS na wierszu go zwierajcym. Otworzy si wtedy odpowiednie okno, a w zalenoci od tego, na ktrej kolumnie i wierszu klikniemy, zostanie podwietlona i przygotowana do edycji wskazana dana. Opis dziau i pozycji moemy edytowa bezporednio w kosztorysie dwukrotnie klikajc na kolumnie Opis wybranego wiersza. Generalnie w tych widokach i zestawieniach, w ktrych wystpuj nazwy lub opisy dziaw, pozycji czy elementw RMS mona je edytowa bezporednio w danym widoku. Jeli chcemy zmieni sposb pokazywania danego widoku czy zestawienia, naley wywietli go na ekranie, a nastpnie dwukrotnie klikn na nagwku i kolumnie, ktr chcemy podda zmianom. Zostanie wtedy otwarte okno opcji wywietlania biecego widoku z podwietlon wskazan kolumn
188
NORMA PRO
W zalenoci od tego, czy w opcjach wywietlania zaznaczona jest opcja Dopasuj kolumny automatycznie program automatycznie dopasuje szerokoci pozostaych kolumn do wielkoci okna widoku lub pozostawi je nie zmienione. UWAGA! Szerokoci kolumn moemy zmienia w opisany wyej sposb w kadym widoku i kadym zestawieniu.
Program do kosztorysowania
189
Wyszukiwanie tekstu
W oknie wyszukiwania (rys. 152) zaznaczamy opcj Szukany tekst, a w polu poniej wpisujemy cay wyraz lub fragment tekstu. Nastpnie zaznaczamy opcj Tylko cay wyraz, gdy szukany tekst ma by wyrazem, a nie fragmentem tekstu. Jeli w wyszukiwaniu maj by brane pod uwag mae lub due litery, zaznaczamy opcj Rozrniaj litery mae/due. Po zaznaczeniu opcji Znacznik pozycji bd przeszukiwane tylko nazwy znacznikw pozycji. Wyszukiwanie uruchamiamy klikniciem na przycisku Nastpny. Po znalezieniu szukanego elementu mona szuka nastpnego lub mona wrci do poprzedniego (przycisk Poprzedni). Jeli chcemy zaznaczy wszystkie jego wystpienia klikamy na przycisku Zaznacz. Wyszukiwanie koczymy klikniciem na przycisku Zakocz.
190
NORMA PRO
Program do kosztorysowania
191
<Ctrl> + <> przesuwa w gr ramk przygotowan do zaznaczenia elementu, ktry nastpnie moemy zaznaczy klawiszem <Spacja>. <Spacja> suy do zaznaczenia pojedynczego elementu. <Ctrl> + <Spacja> umoliwia skasowanie zaznaczenia. <Shift> + <Spacja> suy do zaznaczania kilku elementw znajdujcych si jeden pod drugim (bloku). <Shift> + <> umoliwia poruszanie si do gry z jednoczesnym zaznaczeniem bloku. <Shift> + <> umoliwia poruszanie si w d z jednoczesnym zaznaczeniem bloku. <Shift> + <Ctrl> + <Home> zaznaczenie bloku od pierwszego zaznaczonego elementu do pierwszego elementu w kosztorysie (jeeli s to RMS-y, wiersze obmiarw czy wiersze rozlicze wykonanych robt, to do pierwszego wiersza w pozycji). <Shift> + <Ctrl> + <End> zaznaczenie bloku od pierwszego zaznaczonego elementu do ostatniego elementu w kosztorysie (jeeli s to RMSy, wiersze obmiarw lub wiersze rozlicze wykonanych robt, to do ostatniego wiersza w pozycji). <Tab> umoliwia przenoszenie podwietlenia do kolejnych pl edycyjnych znajdujcych si na paskach narzdzi. W oknach dialogowych przenosi zaznaczenie ramk na kolejne elementy okna: pola edycyjne, pola wyboru, opcje i przyciski.
192
NORMA PRO
Program do kosztorysowania
193
Sposb korzystania z katalogw norm opisany jest w rozdziale KATALOGI NORM I BAZY CEN JEDNOSTKOWYCH I OBIEKTW. Po powrocie do kosztorysu naley przej do edycji kadej pozycji i okreli dla niej obmiar i inne wasnoci.
194
NORMA PRO
W polu Obmiar: wpisujemy z klawiatury warto obmiaru w jednostkach wywietlonych w polu Jednostka:. Obmiar moe by wprowadzony jako liczba lub jako wyraenie matematyczne (szczegy formuowania obmiarw patrz rozdziay EDYCJA OBMIARU i WIDOKI, podrozdzia Widok Przedmiar). Jeeli podpowiadana jednostka obmiaru nie jest odpowiednia, moemy wybra now z listy rozwinitej po klikniciu na strzace umieszczonej obok pola Jednostka: lub wpisa j rcznie z klawiatury. W polu Precyzja: wywietlana jest domylna dokadno obmiaru obowizujca dla obmiarw wszystkich pozycji, ustawiana w opcjach kosztorysu (patrz rozdzia OPCJE KOSZTORYSU). Dokadno t mona zmniejszy lub zwikszy, wpisujc odpowiedni liczb w pole lub wykorzystujc ssiednie strzaki. Moemy zatem okrela rne precyzje dla rnych pozycji kosztorysu. Jeli zaznaczona jest opcja Precyzja z opcji kosztorysu, pole Precyzja jest nieaktywne i zawiera precyzj ustawion w opcjach kosztorysu. Jeli opcj t wyczycimy, bdziemy mieli moliwo zmiany precyzji. W polu Lp. wida liczb porzdkow wstawianej pozycji. Standardowo nowa pozycja wprowadzana jest jako ostatnia. Jeli chcemy wstawi j w okrelonym miejscu w rodku kosztorysu, na przykad na miejscu o numerze 6, w pole Lp. wpisujemy liczb 6. Po potwierdzeniu klikni-
Program do kosztorysowania
195
ciem na OK wybrana pozycja zostanie wstawiona, za wszystkie pozostae pozycje zostan kolejno przenumerowane. Moemy zaznaczy opcj Uzupenienie:, ktra pozwala na oznaczenie wprowadzanej pozycji jako uzupenienia do pozycji poprzedniej. Numer pozycji bdcej uzupenieniem jest taki sam jak pozycji poprzedniej z dodanym znakiem apostrofu (np. pozycja 7 jest uzupenieniem pozycji 7). Liczba wpisana w polu Krotno: traktowana jest jak dodatkowy wspczynnik norm dla wszystkich RMS, gdy wprowadzana jest pozycja szczegowa lub jak wspczynnik, przez ktry przemnaane s ceny jednostkowe pozycji w przypadku pozycji scalonych i uproszczonych. Po klikniciu na przycisku Katalog norm moemy wrci do listy katalogw i wyboru pozycji. Jeli edytujemy pozycj i weszlimy do okna katalogw norm klikniciem na przycisku Katalog norm, nastpnie wybralimy t sam pozycj, to po zamkniciu okna katalogw i powrocie do okna edycji pozycji stanie si dostpny przycisk Poka RMS Kliknicie na nim spowoduje wywietlenie okna zawierajcego list elementw RMS przypisanych do tej pozycji (rys. 155). Wywietlany jest numer indeksu elementu, jego nazwa oraz norma zuycia wraz z jednostk miary.
Rys. 155. Lista elementw RMS dla pozycji pokazanej na rys. 154.
Na karcie Podstawa: W polu Wydawnictwo: umieszczona jest nazwa wydawnictwa, w ktrym zosta wydany katalog norm. W polach Katalog: znajduje si nazwa i numer katalogu. W polu Podstawa: wywietlony jest numer podstawy.
196
NORMA PRO
Na karcie Wspcz. norm: Moemy zmieni normy dla Robocizny, Materiaw i Sprztu, wpisujc w odpowiednie pola wartoci wspczynnikw, jeli chcemy, aby byy rne od jednoci. Wspczynniki norm mog by przedstawione w postaci wyraenia (patrz rysunek z prawej). Zaznaczajc opcj Warto pozycji uwzgldnij w innych pozycjach moemy spowodowa, aby pozycja bya rozliczana w innych pozycjach. Pozycja, ktra jest rozliczana w innych pozycjach oznaczana jest numerem z apostrofem. Jeli opcja ta zostaa zaznaczona, a potem pozycja zostaa rozliczona w innych pozycjach, to po wywoaniu okna edycji tej pozycji, w polu Pozycja jest rozliczona w pozycjach znajduje si lista tych pozycji (patrz podrozdzia Rozliczanie pozycji w innych pozycjach). Jeli ju wczeniej udostpnilimy jakie pozycje do rozliczania, to ich lista pojawi si w polu Do wartoci pozycji doliczy pozycje. Podwietlajc poszczeglne pozycje moemy zdecydowa, ktre pozycje rozliczane s w biecej pozycji (patrz podrozdzia Rozliczanie pozycji w innych pozycjach).
Program do kosztorysowania
197
Na karcie Rusztowania: W polu Numer grupy rusztowa: moemy wybra grup rusztowa, do ktrej zaliczymy dan pozycj. Jeli klikniemy na strzace obok pola, dostaniemy list wczeniej zdefiniowanych grup. Jeli na licie tej nie ma adnych grup, wpisujemy z klawiatury numer pierwszej grupy, pamitajc potem o jej zdefiniowaniu (patrz podrozdzia Wstawianie pracy rusztowa). Na karcie Warianty moemy okreli rozszerzenia podstawy i opisu pozycji w zalenoci od wybranego wariantu.
W polach Grupy wariantw lokalnych, dla ktrych s modyfikowane grup wariantw, dla ktdane pozycji: wybieramy przyciskiem rych automatycznie bdzie modyfikowana podstawa bd opis pozycji. W polu Kombinacje wariantw: pojawi si warianty nalece do danej grupy. Wypeniajc pola Uzupenienie podstawy i/lub Uzupenienie opisu okrelamy, jaki tekst bdzie dopisany do podstawy i/lub opisu, gdy zostanie wybrany dany wariant. Dokadny opis skutkw wprowadzenia takich rozszerze znajduje si w podrozdziale Warianty pozycji, Modyfikowanie podstawy i opisu pozycji w zalenoci od wybranego wariantu. Na karcie Opis do katalogu wywietlony jest opis katalogu, z ktrego zostaa wstawiona dana pozycja.
198
NORMA PRO
Na wszystkich kartach znajduj si przyciski Dodaj now, OK i Anuluj. Jeli rezygnujemy z wprowadzania pozycji, klikamy na przycisku Anuluj. Jeli wprowadzamy tylko jedn pozycj i akceptujemy wszystkie ustawienia, klikamy na przycisku OK. Jeli wprowadzamy kilka pozycji, klikamy na przycisku Dodaj now.
Na licie tej zaznaczamy element, o ktry nam chodzi i klikamy na przycisku Wybierz cen. Jeli chcemy podejrze, w ktrych pozycjach wystpuje ten element, klikamy na przycisku Pozycje. Przycisk Zamie RMS suy do zamiany szukanego elementu na podwietlony, za przycisk Bez zmian pozostawia go w stanie nie zmienionym. Przyciskiem Przerwij zatrzymujemy proces przydzielania ceny. Jeli w innych wstawianych pozycjach dany element ma by rwnie zastpowany przez element
Program do kosztorysowania
199
podwietlony, klikamy na przycisku Zamieniaj zawsze, i wtedy dla tego elementu nie bdzie wywietlane opisywane tu okno. Jeli nie podczylimy do kosztorysu adnego cennika lub komputer nie znalaz ceny danego elementu, a w opcjach programu na karcie Szukanie cen w grupie Uszczegawianie RMS wczona jest opcja wg kartoteki RMS, na ekranie pojawi si okno z podobnymi elementami pobranymi z kartoteki RMS (rys. 159).
Rys. 159. Propozycje wstawienia elementw RMS, ktrych nie znaleziono w cennikach.
Jeli wybralimy element, ktry ma inn jednostk miary ni pierwotna, dostaniemy ekran z propozycj zamiany, a po potwierdzeniu z oknem, w ktrym wprowadzamy przelicznik (rys. 160).
Jeli zaznaczymy opcj Dodaj do bazy przelicznikw jednostek miar, otrzymamy nastpne okno (rys. 161), w ktrym dodajemy nowy przelicznik dla naszego, konkretnego materiau o podanym indeksie ETO.
200
NORMA PRO
Warianty nakadw
Jeeli w katalogu norm dla danej pozycji kosztorysowej wystpuj elementy alternatywne, program nie jest w stanie podj decyzji, jaki element zastosowa. W takim przypadku na ekranie pojawi si okno Wybr wariantw nakadw z list elementw alternatywnych (rys. 162), z ktrej albo wybieramy element waciwy albo przesyamy do kosztorysu ca grup wariantw.
W licie grup wariantw w kolumnie Grupa wywietlona jest nazwa grupy wariantw, w kolumnie Wybrane warianty nazwy wariantw zaznaczonych w licie Warianty w grupie oddzielone przecinkami, w kolumnie Niepusta informacja o tym, czy grupa zawiera jakie warianty, a w kolumnie Z grp. informacja o tym, czy wybrane warianty s przesyane z grup (warto TAK), czy bez niej (NIE).
Program do kosztorysowania
201
Jeli w pozycji wystpuje kilka grup wariantw, dla kadej z nich moemy okreli inny sposb wstawiania nakadw do kosztorysu. Na przykad jedn grup moemy wstawi w caoci z wariantami, a z innej grupy wybra tylko jeden nakad do wstawienia. Jeli w danej grupie zosta zaznaczony wicej ni jeden wariant (klikanie na nazwach wariantw przy wcinitym klawiszu <Ctrl>), uaktywnia si opcja Przelij z grup wariantw, ktra steruje wstawianiem nakadw do pozycji. Jeli jest zaznaczona, nakady s wstawiane razem z grup wariantw, w przeciwnym wypadku jako zwyke, nie wariantowe nakady. Przycisk Zaznacz wszystkie suy do zaznaczenia wszystkich wariantw we wszystkich grupach. Na przykad na rys. 162 zostaa wybrana pozycja Jednokrotne malowanie farbami olejnymi starych tynkw. Dla pozycji tej mamy dwa rodzaje farb, ktrych moemy uy do malowania. Jeli w grupie Warianty w grupie farba podwietlimy wariant ftalowa nawierzchniowa i klikniemy na OK, to tylko ta farba zostanie wstawiona do kosztorysu. Jeli za zaznaczymy opcj Przelij z grup wariantw i klikniemy na OK, obie farby zostan wstawione do kosztorysu jako warianty Po wstawieniu grupy wariantw pozycja w kosztorysie wyglda tak jak na rys. 163.
Rys. 163. Do kosztorysu zostaa wstawiona grupa wariantw: farba olejna/farba ftalowa. Aktywny jest pierwszy wariant, czyli farba olejna.
202
NORMA PRO
Jeli dla pozycji jest kilka grup wariantw, dla kadej z nich indywidualnie okrelamy sposb wstawiania nakadw, chyba e chcemy wstawi wszystkie grupy z wszystkimi wariantami. Wtedy klikamy na przycisku Zaznacz wszystkie, a nastpnie na OK.
Jeli w dziale byy ju jakie pozycje wstawiane ze wspczynnikami wikszymi od zera, lecz dalsze pozycje maj by pozbawione jednego typu (lub wicej) elementu, naley wywoa okno poprawiania dziau (patrz rozdzia DZIAY KOSZTORYSU, Zmiana danych dziau) i wyzerowa odpowiednie wartoci. Po tej operacji wszystkie nowo wprowadzane pozycje nie bd posiaday tego elementu, dla ktrego norma=0.
Rys. 165. W dziale ROBOTY DODATKOWE normy na sprzt zostay wyzerowane, za norma na robocizn zostaa zwikszona.
Program do kosztorysowania
203
W nazwie dziau z zerow norm zaznaczono, ktra kategoria zostaa wyzerowana (rys. 165). UWAGA! Aby w nazwie dziau umieszczono informacj o zmienionych normach, w opcjach kosztorysu, na karcie Widok pozycji, w polu wyboru Wyraenia norm RMS: nie moe by wybrana opcja Wyliczona warto normy. Jeli chcemy pomin robocizn, materia i (lub) sprzt w konkretnej pozycji, wystarczy wyzerowa dla niej odpowiednie wspczynniki norm.
Okno kosztw transportu wyglda podobnie jak okno wstawiania pozycji (rys. 166). W oknie tym wypeniamy pola Podstawa:, Wydawn, Znacznik:, w polu Opis pozycji: wpisujemy dokadn tre opisu, w polu Odlego: wpisujemy odlego, na jak bdziemy transportowa materiay lub sprzt
204
NORMA PRO
oraz zaznaczamy, co przewozimy: Materiay czy Sprzt. Jeli przewozimy sprzt, pojawi si pole Liczba przewozw. Na karcie Wspcz.norm wprowadzamy tylko ewentualnie dane dotyczce rozliczania kosztw transportu w innych pozycjach (patrz str.197); wspczynniki norm na robocizn, materiay i sprzt nie s dostpne. Na karcie Podstawa moemy wprowadzi wydawnictwo, katalog, podstaw i wariant dla tej pozycji. Po wypenieniu wszystkich danych i klikniciu na OK dostajemy okno wprowadzania szczegw, czyli elementw M lub S. Wygld okna i pola, ktre w nim wypeniamy, zale od typu elementu i s inne dla materiaw, inne dla sprztu. Okno to ma puste pola, z ktrych cz wypeniamy rcznie, a cz korzystajc z listy materiaw (lub sprztu) znajdujcych si w kosztorysie.
Program do kosztorysowania
205
Rys. 168. Okno wstawiania elementu RMS, gdy dodawane s koszty transportu.
Aby cign z kosztorysu element, ktry transportujemy, klikamy na przycisku Kosztorysie w grupie Szukaj RMS w:. Pojawia si okienko szukania elementu RMS (takie jak na rys. 169, lecz z pustymi polami) z zaznaczonymi domylnie opcjami szukania (patrz rozdzia ELEMENTY RMS), w ktrym klikamy na przycisku Szukaj.
Po uzyskaniu listy materiaw znajdujcych si w kosztorysie (rys. 169), szukamy potrzebnego materiau i klikamy na przycisku Wybierz, w wy-
206
NORMA PRO
niku na karcie Dane RMS zostan umieszczone dane wybranego materiau. Wybieramy kart Koszty transportu .
Na karcie zadajemy koszty adowania i rozadowania materiau (pola Koszt zaadunku i Koszt rozadunku), koszty transportu pierwszych kilku kilometrw (Transport pierwsze i km) oraz koszty transportu kadego nastpnego kilometra ponad pierwsze kilometry (Transport kady dalszy 1 km). Koszty transportu moemy wyrazi w innej walucie ni waluta kosztorysu wybierajc j z listy walut. W polu Ilo materiau wpisujemy transportowan ilo materiau lub zaznaczamy opcj Cao uytego materiau, za w pole Ilo na 1 kurs wprowadzamy ilo materiau, ktr mona przewie jednym kursem. Dodatkowo moemy zaznaczy opcj Liczb kursw zaokrgli w gr. Wielkoci kosztw transportu, zaadunku i rozadunku wprowadzane w wyej wymienionych polach dotycz kosztw jednego kursu. Jeli do przewiezienia mamy duo materiaw, ktrych nie da si przewie jednym kursem, to informacja o tym, ile kursw potrzeba, zostanie umieszczona w opisie pozycji. Przycisk Nastpny pozwala na przejcie do wprowadzania nastpnego transportowanego elementu. Przycisk Poka opis pozycji umoliwia obejrzenie danych pozycji, jak jest transport. Po klikniciu na przycisku OK zostaj przeprowadzone potrzebne wyliczenia, a element wprowadzony do pozycji.
Program do kosztorysowania
207
Dla kosztw transportu sprztu okno z rys. 170 bdzie wygldao nieco inaczej (rys. 171).
Przy transporcie sprztu mona wstawia nakady nie wyszczeglnione w kosztorysie (wpisujc z rki nazw i indeks). Umoliwia to wyliczenie kosztw transportu kilku rodzajw sprztu razem (np. jednym transportem wysyamy betoniark, rusztowania itd.). Koszty transportu s tak sam pozycj jak kada inna, mona wic do niej zastosowa wikszo polece dotyczcych pozycji (usuwanie, poprawianie, przenoszenie, kopiowanie, upraszczanie, rozliczanie w innych pozycjach, scalanie itd.).
208
NORMA PRO
Pola okienka z rys. 172 wypeniamy tak, jak dla zwykej pozycji: w pole Podstawa: wpisujemy podstaw wyceny (pole to moe by puste), a w pole Opis pozycji: opis pozycji. Na karcie Rusztowania w polu Numer grupy rusztowa: wpisujemy numer nowej grupy rusztowa (kliknicie na strzace obok pola spowoduje wywietlenie numerw grup wczeniej zdefiniowanych). Dodatkowo wypeniamy pola Wspczynnik wykorzystania rusztowa: i Teoretyczny skad zespou roboczego: odczytane z zaoe do rozdziau XIX KNR 2-02. Czas pracy rusztowania zostanie wyliczony poprzez zsumowanie roboczogodzin wzitych z pozycji zaliczonych do danej grupy i podzielenie jej przez iloczyn wspczynnika wykorzystania i teoretycznego skadu zespou roboczego. Na ekranie (i na wydruku) pojawi si pozycja, w ktrej zamiast obmiaru wywietlona bdzie lista pozycji, ktrych robocizna ma wpyw na czas pracy tej grupy rusztowa. W pozycji tej wystpi tylko jeden element, a mianowicie sprzt o nazwie czas pracy rusztowania. Element ten jest traktowany jak kady inny element, a wic po dwukrotnym klikniciu na jego nazwie otworzy si okienko edycji RMS (patrz rozdzia ELEMENTY RMS, rys. 202), w kt-
Program do kosztorysowania
209
rym okrelamy norm na wykorzystanie rusztowania (pole Norma:) oraz cen za godzin pracy jednostki normy (polu Cena jednostkowa:). Na przykad, jeli znamy cen godziny pracy jednego kompletu rusztowania, np. 0,40 z, a potrzebujemy 10 kompletw, to w polu Norma: wprowadzamy liczb 10, a w polu Cena jednostkowa: t cen. Jeli indeks ETO (czyli rusztowanie) podpowiedziany przez program nie jest waciwy, w polu Indeks ETO: musimy wprowadzi numer tego rusztowania, o ktre nam chodzi (moemy przy tym skorzysta z mechanizmw szukania elementu RMS). Poniej podany jest przykad obliczania czasu pracy I-szej grupy rusztowa. Zdefiniowane zostay nastpujce parametry pracy rusztowania: norma=10, cena jednostkowa=0,40, wspczynnik wykorzystania rusztowa=0,84, teoretyczny skad zespou roboczego=2. Do grupy tej zaliczono pozycje 5 i 19 o nastpujcych nakadach na robocizn: 370.3028 r-g i 200.6368 r-g, czyli o cznych nakadach=570,9396 r-g. Czas pracy rusztowania jest wyliczony jako iloraz nakadw na robocizn pomnoonych przez norm i iloczynu wspczynnika wykorzystania i teoretycznego skadu zespou roboczego: (570.9396*10/(0,84*2)=3398,4500). Koszt pracy rusztowania obliczany jest jako iloczyn czasu jego pracy i ceny jednostkowej i wywietlany w kolumnie S.
Czas pracy rusztowa jest tak sam pozycj jak kada inna; mona wic do niego zastosowa wikszo polece dotyczcych pozycji (usuwanie, poprawianie, przenoszenie). Jeli w kosztorysie nie ma pozycji, ktre przywizane byyby do wstawianej grupy pracy rusztowa, po wstawieniu pracy rusztowa nakady, koszty jednostkowe i sprzt bd rwne zero (rys. 174)
210
NORMA PRO
Wartoci te dopiero wtedy zostan wypenione, gdy do danej grupy rusztowa przypiszemy pozycje, czyli gdy dla okrelonych pozycji na karcie Rusztowania w polu Numer grupy rusztowa wprowadzimy waciw grup rusztowa (patrz te opis karty Rusztowania na str.198)
Pozycje uproszczone
Wstawianie pozycji uproszczonych
Pozycj uproszczon wstawiamy po wybraniu polecenia Wstaw pozycj uproszczon z menu Pozycja lub po wybraniu tego samego polecenia z menu podrcznego, ktre uzyskamy, jeli klikniemy na jakiej pozycji prawym przyciskiem myszy. Podczas wstawiania pozycji uproszczonych
Program do kosztorysowania
211
korzystamy z katalogw typu KSNR lub innych, do ktrych istniej cenniki robt. W oknie katalogw norm znajduje si cz zawierajca cenniki pozycji, z ktrych rwnie mona wstawia pozycje uproszczone. Po wybraniu pozycji dostaniemy okienko, w ktrym na kartach Opis, Wspcz.norm i Rusztowania wypeniamy pola tak jak dla zwykej pozycji, za na karcie Ceny jednostkowe (rys. 178) edytujemy pola, jak dla pozycji uproszczonej (patrz podrozdzia Upraszczanie pozycji, str. 214). Jeli pola cen jednostkowych s wyzerowane, to albo nie podczylimy do kosztorysu cennika pozycji uproszczonych, albo nie znalezione zostay ceny dla wstawianej pozycji. Moemy wtedy odpowiednie ceny wprowadzi z rki. W Zaczniku nr 2 zawierajcym ceny jednostkowe robt budowlanych znajduj si pozycje niekatalogowe bdce rozszerzeniami katalogw KNR 2-02 i KNR 2-31 oznaczone symbolem KNRZ. Po imporcie zacznika pozycje te znajd si w cenniku i mona je wstawia, tak jak pozycje z katalogw.
Upraszczanie pozycji
Upraszczanie pozycji moemy stosowa wtedy, gdy chcemy ukry nakady na robocizn, sprzt i materiay lub wtedy, gdy chcemy wpisywa koszty jednostkowe dla RMS lub caej pozycji. Aby pozycj uproci, zaznaczamy j, a nastpnie z menu Pozycja wybieramy polecenia Typ | Uproszczona.
212
NORMA PRO
Jeeli pozycj uprocimy z usuniciem RMS-w, to znikn one z ekranu i kosztorysu, a pniej nie bdziemy w stanie przywrci pierwotnych danych i podziau na RMS-y (chyba e natychmiast uyjemy polecenia Cofnij). Jeli bdzie to konieczne, RMS-y mona przywrci z katalogu, ale wtedy dane ich mog by ju zmienione. Jeeli pozycj uprocimy bez usuwania elementw RMS, pozostan one na ekranie i w kosztorysie, suc nie tylko do obliczania wartoci pozycji, ale na przykad do obliczania iloci pewnych materiaw. Na rys. 176 i rys. 177 wida pozycj przed uproszczeniem i t sam pozycj po uproszczeniu, w przypadku usuwania elementw RMS. Upraszczanie pozycji nie jest tym samym, co wstawianie pozycji uproszczonych. W pierwszym przypadku ceny jednostkowe wyliczane s z cen jednostkowych nakadw na RMS-y znajdujcych si w kosztorysie, za w drugim wstawia si pozycj, do ktrej ceny pobierane s z cennika pozycji uproszczonych.
Program do kosztorysowania
213
Po uproszczeniu pozycji moemy zdecydowa, w jaki sposb bd obliczane ceny jednostkowe. W tym celu dwukrotnie na niej klikamy i w oknie, ktre zostanie wywietlone wybieramy kart Ceny jednostkowe (rys. 178). Na karcie tej w polu Cena jednostkowa pozycji (z narzutami) wywietlona jest cena obliczona jako suma cen jednostkowych R,M i S, a w polu Wspczynnik ceny jednostkowej wspczynnik, przez ktry zostanie przemnoona cena jednostkowa. Pozycji uproszczonej mona te przypisa walut (pole Waluta). W grupie Koszty jednostkowe bezporednie*wspczynnik w odpowiednich polach pokazane s ceny poszczeglnych RMS, ktre skadaj si na cen jednostkow. Ceny te mona zmieni i wtedy, przy zaznaczonej opcji Wylicz z cen jednostkowych R+M+S, zmienia si cena jednostkowa pozycji (zmiana jest widoczna na ekranie kosztorysu dopiero po zaakceptowaniu ustawie klikniciem na OK). Domylnie opcja Wylicz z cen jednostkowych R+M+S jest wyczyszczona i mona edytowa cen jednostkow pozycji. Jeli przy ktrym z elementw R, M lub S zaznaczymy opcj szczegowo, to cena dla danego R, M lub S bdzie wyliczana z elementw RMS w pozycji (nie bdzie mona rcznie ustawi kosztw jednostkowych bezporednich). Dopuszczalne jest zarwno jednoczesne uproszczenie jak i uszczegowienie kilku zaznaczonych pozycji.
214
NORMA PRO
Pozycje scalone
Pozycja scalona jest to pozycja skalkulowana na podstawie innych pozycji w ten sposb, e jej warto jest rwna sumie wartoci pozycji skadowych. Przy liczeniu wartoci pozycji skadowych ich obmiary mog by mnoone przez obmiar pozycji scalonej lub nie. Aby utworzy pust pozycj scalon, z menu Pozycja wybieramy polecenie Wstaw pozycj scalon Zostaje otwarte okno danych pozycji, takie jak na rys. 154, do ktrego wprowadzamy odpowiednie dane. Aby doda pozycj skadow do pustej pozycji scalonej (lub jako pierwsz skadow), naley w momencie wyboru polecenia z menu (lub wciskania przycisku na pasku narzdzi) przytrzyma klawisz <Shift>. Zaznaczenie pozycji i wybranie polece Typ pozycji|Scalona z menu Pozycja zmienia zwyk pozycj na pust scalon. Jeli w kosztorysie mamy pozycje, z ktrych chcemy utworzy pozycj scalon, zaznaczamy je, a nastpnie wybieramy polecenie Utwrz pozycj scalon z menu Pozycja lub klikamy na przycisku . Na rys. 179 pokazane s cztery zaznaczone pozycje, z ktrych zostanie utworzona pozycja scalona.
Program do kosztorysowania
215
Rys. 179. Zaznaczono cztery pozycje, z ktrych zostanie utworzona pozycja scalona.
W oknie danych pozycji (rys. 154) wypeniamy odpowiednie pola, a po klikniciu na OK pojawi si nowa pozycja, ktrej warto jest sum wartoci poszczeglnych pozycji (rys. 180). Pozycje skadowe zostan przenumerowane, a ich numer bdzie zoony z numeru pozycji scalonej oraz kolejnego numeru podpozycji.
Pozycja scalona
Pozycje skadowe
216
NORMA PRO
W drzewie kosztorysu pozycje skadowe stanowi nastpny poziom zagbienia i s podporzdkowane swojej pozycji scalonej. W oknie edycji pozycji skadowej, oprcz wszystkich danych charakteryzujcych pozycj, znajduje si opcja Nakady mnoone przez obmiar pozycji scalonej. Jeli zostanie zaznaczona, wtedy nakady w pozycji skadowej zostan pomnoone przez obmiar pozycji scalonej, a informacja o tym zostanie wywietlona w wierszu Razem w widoku kosztorysu, a w kolumnie Obmiar w widoku wprowadzonych pozycji (rys. 181). Zanim operacja przemnaania zostanie wykonana, pojawi si okno, w ktrym decydujemy, czy dopasowa obmiar pozycji skadowej tak, aby warto pozycji si nie zmienia. Jeli odpowiemy nie, obmiar pozycji skadowej bdzie przemnoony przez obmiar pozycji scalonej (rys. 181) i wtedy warto pozycji skadowej, a co za tym idzie warto pozycji scalonej, zmieni si.
Rys. 181.Obmiar pozycji skadowej 69.1 zosta pomnoony przez obmiar pozycji scalonej bez dopasowywania do wartoci pozycji.
Jeli odpowiemy tak, obmiar pozycji skadowej zostanie tak dopasowany, aby warto pozycji skadowej nie zmienia si, a wic nie zmienia si warto pozycji scalonej (rys. 182).
Rys. 182. Obmiar pozycji skadowej 69.1 zosta pomnoony przez obmiar pozycji scalonej z dopasowywaniem do wartoci pozycji.
Pozycje skadowe s oznaczane w kolumnie Podstawa' jako Kalkulacja kosztw i nie s domylnie pokazywane na wydruku kosztorysu. Jeli chcemy, aby pozycje skadowe byy drukowane, zmieniamy ich kwalifi-
Program do kosztorysowania
217
kacj wybierajc polecenie Opis robt z menu Pozycja (tak aby obok tekstu Opis robt pokaza si znak ) lub w opcjach wydruku, na karcie Kosztorys, w grupie Rozwijanie pozycji scalonych zaznaczamy opcj Wszystkie lub Zaznaczone. Dziki tym moliwociom moemy dokadnie skalkulowa pozycje, lecz przedstawia je inwestorowi bez zbdnych szczegw. Jeeli w kosztorysie prowadzimy rozliczenie wykonanych robt, to musimy zdecydowa, czy wykonane roboty bd wpisywane w pozycji scalonej, czy w pozycjach skadowych. Do tego celu suy polecenie Wpisywanie wykonanych robt z menu Roboty. Jeli chcemy, aby do danej pozycji mona byo wpisywa wykonane roboty, z lewej strony polecenia Wpisywanie wykonanych robt powinien znale si znak . Jeli wpisujemy roboty w pozycji scalonej, nie bdzie mona ich wpisywa do poszczeglnych pozycji skadowych i odwrotnie. Pozycj scalon mona wstawia do katalogu, tak jak kad inn pozycj. W drzewie katalogw pozycja scalona jest przedstawiona ikon , informujc, e skada si z pozycji skadowych. Kliknicie na tej ikonie spowoduje wywietlenie pozycji skadowych (rys. 183). Do kosztorysu moemy wstawi z katalogu zarwno pozycj scalon jak i jej czci skadowe.
Pozycj scalon mona rwnie wstawi do cennika pozycji. W tym przypadku w cenniku zostanie zapisana jako pozycja uproszczona, bez informacji o pozycjach skadowych. Pozycj scalon mona przeksztaci w pozycj uproszczon wykorzystujc polecenie Usu pozycje Kalkulacja kosztw z menu Pozycja. W takim przypadku pozycje, ktre byy oznaczone jako Kalkulacja kosztw (wyczona opcja Opis robt) zostan usunite. Moliwo ta jest
218
NORMA PRO
przydatna, gdy chcemy przekaza gotowy kosztorys komu, przed kim chcemy ukry szczegy kalkulacji.
Aby wstawi pozycj z katalogu STLB-Bau, naley klikn na przycisku . Wstawiona pozycja jest pozycj uproszczon, ktr edytujemy jak zwyk pozycj uproszczon.
Program do kosztorysowania
219
1. Jeli chcemy wstawi obiekt zapisany jako kosztorys, z menu Pozycja wybieramy polecenie Wstaw obiekt, nastpnie w oknie otwierania kosztorysw znajdujemy kosztorys, ktry chcemy wstawi. Po wybraniu kosztorysu i klikniciu na OK, dostaniemy okno, w ktrym decydujemy, jaki element (cay kosztorys, czy jeden z jego dziaw), w jakim wariancie (jeli s warianty) i w jakiej jednostce miary wstawi do kosztorysu (rys. 185).
Na przykad na rys. 185 wczytany zosta cay kosztorys. Jeli chcemy wprowadzi go w caoci do nowego kosztorysu, zaznaczamy najwyszy poziom i klikamy na OK, jeli chcemy wprowadzi tylko jeden z dziaw, rwnie go zaznaczamy i klikamy na OK. Jeli wczytujemy obiekt z tymi wariantami, ktre byy wybrane w kosztorysie pierwotnym, nic nie zmieniamy w oknie wariantw. Jeli za chcemy wprowadzi go w innym wariancie, musimy rozwin drzewo wariantw i klikn na tym wariancie, ktry wybieramy.
220
NORMA PRO
W dolnym lewym rogu okna wstawiania obiektu, wywietlana jest lista jednostek miar, z ktrymi mona wstawi kosztorys. Jeli nie zdefiniowalimy w kosztorysie adnych parametrw ekonomiczno-technicznych, pojawi si tu tylko jedna jednostka, a mianowicie szt. Jeli s jakie zdefiniowane parametry, zostan wywietlone wraz ze swoimi cenami jednostkowymi. Do cennika moemy wic wstawi obiekt z wybran jednostk miary. Jeli przed wczytaniem zaznaczymy opcj Wczyta koszty bezporednie RMS, w danych pozycji zostan uwidocznione koszty bezporednie elementw RMS, w przeciwnym wypadku koszty te nie zostan wczytane i na karcie Ceny jednostkowe okna edycji pozycji koszty jednostkowe bezporednie RMS bd rwne zeru.
Opcja Wczyta koszty bezporednie zaznaczona
Jeli przed wczytaniem zaznaczymy opcj Wczyta warto cakowit, jako cena jednostkowa obiektu zostanie wczytana jego warto cakowita, w przeciwnym wypadku cena jednostkowa bdzie wyliczana z cen jednostkowych RMS.
Program do kosztorysowania
221
Wczenie opcji Aktualizowa wczytan warto spowoduje, e w razie zmiany danych w obiekcie z oryginalnego kosztorysu, zostanie ona uwzgldniona w kosztorysie, do ktrego obiekt zosta wstawiony. 2. Jeli chcemy do kosztorysu wstawi obiekt z cennika obiektw, wywoujemy polecenie Wstaw pozycj z menu Pozycja, w oknie katalogw norm przechodzimy do grupy Bazy cen jednostkowych pozycji i obiektw i tam wybieramy baz cenow, waciwy cennik, a nastpnie pozycj, ktr moe by cay obiekt lub jedna z jego czci skadowych.
222
NORMA PRO
Z menu Pozycja wybra polecenie Wstaw do katalogu Ukae si okno katalogw z maym oknem informujcym, co uytkownik ma zrobi, aby wstawi pozycj (rys. 188).
Rys. 188. Okno katalogw norm po wywoaniu polecenia Wstaw do katalogu z menu Pozycja.
W oknie katalogw otworzy katalog i rozdzia lub tabel, do ktrej mamy wstawi pozycj i klikn na przycisku Wstaw. Pozycja moe by najwczeniej wstawiona na tym poziomie drzewa katalogw, na ktrym przycisk Wstaw jest aktywny.
Program do kosztorysowania
223
Zaznaczanie pozycji
Aby zaznaczy jedn pozycj, wystarczy klikn na niej lewym przyciskiem myszy. Zaznaczona pozycja jest wyrniona kolorem, ktry ustawiamy w opcjach wywietlania (polecenie Opcje | Wywietlania, karta Kolory ekranu). Domylnie jest to kolor zielony. Aby zaznaczy kilka pozycji, naley zaznaczy jedn z nich, a na nastpnych klika lewym przyciskiem myszy przy nacinitym klawiszu <Ctrl>. Jeli chcemy zaznaczy kilka pozycji lecych jedna pod drug, zaznaczamy pierwsz z nich, a na ostatniej klikamy przy nacinitym klawiszu <Shift>.
Przesuwanie pozycji
Aby przesun pozycj (lub kilka pozycji) w inne miejsce kosztorysu, naley: Zaznaczy t pozycj (lub pozycje). Z menu Pozycja wybra polecenie Przesu pozycj Po pojawieniu si okienka z rys. 189 wpisa w pole za pozycj o numerze: numer pozycji, za ktr przesuwamy wybran pozycj. Jeli chcemy, aby pozycja po przesuniciu bya pierwsz pozycj, w pole za pozycj o numerze: wprowadzamy 0 (zero).
Rys. 189. Okienko przesuwania pozycji.
Potwierdzi operacj klikniciem na przycisku OK. Podobnie przesuwamy pozycj korzystajc z menu podrcznego: klikamy prawym przyciskiem myszy w jej obszarze i wybieramy polecenie Przesu pozycj Do przesunicia pozycji w inne miejsce moemy rwnie wykorzysta metod nastpujc: Klikamy na pozycji, ktr chcemy przenie. Z menu Edycja wybieramy polecenie Wytnij lub klikamy na przycisku znajdujcym si na pasku narzdzi.
224
NORMA PRO
Klikamy na pozycji, za ktr umiecimy przenoszon pozycj. Z menu Edycja wybieramy polecenie Wklej lub klikamy na przycisku znajdujcym si na pasku narzdzi. Po zastosowaniu tej metody mog zgin powizania z innymi pozycjami (np. odwoania do obmiarw, rozliczanie pozycji w innych pozycjach, itp.). Istnieje jeszcze trzeci sposb przesuwania pozycji, wykorzystujcy mechanizm przecignij-i-upu. apiemy za pozycj lewym przyciskiem myszy i przecigamy j na pozycj, za ktr ma zosta umieszczona. Przeciganie mona rwnie wykona na drzewie dziaw i pozycji.
Kopiowanie pozycji
Jeli mamy wstawi pozycj podobn do ju istniejcej wygodnie jest j skopiowa i potem zmodyfikowa. Po zaznaczeniu kopiowanej pozycji klikamy na przycisku (lub z menu Edycja wybieramy polecenie Kopiuj), nastpnie przenosimy wskanik na pozycj, za ktr umiecimy kopi (przy wybranej opcji Wstawiaj w rodek) i klikamy na przycisku Wklej). (lub z menu Edycja wybieramy polecenie
Jeli operacj wklejania przeprowadzimy przy nacinitym klawiszu <Shift>, pozycja zostanie wstawiona przed pozycj, ktra zostaa podwietlona. Tak jak w przypadku przenoszenia pozycji po zastosowaniu tej metody mog zgin powizania z innymi pozycjami. Zaznaczon pozycj (lub kilka pozycji) mona skopiowa stosujc metod przecignij-i-upu: klikamy na kopiowanej pozycji, przecigamy j na pozycj, za ktr ma zosta umieszczona i przed puszczeniem przycisku myszy naciskamy klawisz <Ctrl>.
Usuwanie pozycji
Aby usun pozycj lub grup pozycji: Klikamy w obszarze pozycji (lub klikamy prawym przyciskiem wywoujc menu podrczne). Z menu Pozycja wybieramy polecenie Usu grup pozycji
Program do kosztorysowania
225
Po pojawieniu si okienka z rys. 190: Zaznaczamy opcj Pozycje, jeli chcemy usun okrelone pozycje (z dowolnych dziaw) i w pola od: i do: wpisujemy numery usuwanych pozycji. lub Zaznaczamy opcj Z wybranych dziaw, jeli chcemy usun wszystkie pozycje z wybranych dziaw. W celu wybrania dziaw klikamy na przycisku Wybierz i po chwili otrzymujemy nowe okienko (rys. 191). W okienku tym z lewej strony znajduje si lista zdefiniowanych dziaw, w prawej za miejsce na list dziaw wybranych.
Wybranie dziau polega na klikniciu na jego nazwie znajdujcej si na licie w grupie Dziay kosztorysu np. na ROBOTY WYKOCZENIOWE, a nastpnie klikniciu na przycisku Dodaj>>, w wyniku czego wybrana nazwa pojawi si w prawej czci okienka w grupie Wybrane dziay. Jeli chcemy usun dzia z listy wybranych dziaw, podwietlamy go przez kliknicie i klikamy na przycisku <<Usu. Wybr potwierdzamy klikniciem na przycisku OK.
226
NORMA PRO
W przypadku posugiwania si wielopoziomow struktur dziaw, w polu Liczba pokazanych poziomw dziaw: moemy wpisa (lub wybra), do ktrego poziomu dziay zostan pokazane. Jeli wszystkie ustawienia akceptujemy, klikamy na przycisku OK. Wybrane pozycje lub wszystkie pozycje z wybranych dziaw zostan usunite. Pojedyncz pozycj moemy rwnie usun na dwa inne sposoby: Klikamy w obszarze usuwanej pozycji, a nastpnie z menu Edycja wyznajdujcym bieramy polecenie Wytnij (lub klikamy na przycisku si na pasku narzdzi). W tej metodzie usuwana pozycja adowana jest do Schowka i moe by wielokrotnie kopiowana w rne miejsca tego samego lub innego kosztorysu. Klikamy w obszarze usuwanej pozycji, a nastpnie naciskamy klawisz <Ctrl>+<Del> lub z menu Edycja wybieramy polecenie Usu. W tym przypadku pozycja usuwana jest definitywnie. Odzyska niechccy skasowane dane moemy tylko wtedy, gdy natychmiast skorzystamy z z gwnego paska polecenia Cofnij z menu Edycja lub przycisku narzdzi. Jeli chcemy usun kilka pozycji, zaznaczamy je, a nastpnie z menu Edycja wybieramy polecenie Usu lub naciskamy klawisze <Ctrl>+<Del>.
Poprawianie pozycji
Jeli chcemy poprawi ju wprowadzon pozycj, naley: Naprowadzi kursor nad jej obszar (nie na element RMS) i dwukrotnie klikn. lub Klikn w jej obszarze, a nastpnie z menu Pozycja wybra polecenie Zmie pozycj lub Klikn na niej prawym przyciskiem myszy i z menu podrcznego wybra polecenie Zmie pozycj
Program do kosztorysowania
227
Po wykonaniu jednej z powyszych czynnoci otrzymamy okienko z danymi pozycji, takie same jak na rys. 154. Moemy zatem zmieni opis pozycji, obmiar, jednostk miary obmiaru, wspczynniki norm, a nawet zamieni pozycj na inn wczytujc j z katalogw norm (przycisk Katalog norm). Na dole okna znajduj si dwa przyciski pozwalajce na przejcie do pozycji poprzedniej lub nastpnej (Poprzednia i Nastpna).
czenie pozycji
Czasami zachodzi konieczno poczenia dwch pozycji w jedn. W tym celu naley klikn na pozycji, ktr chcemy doczy do innej i z menu Pozycja wybra polecenie Pocz pozycje W okienku, takim jak na rysunku z prawej, w pole do pozycji o numerze: wpisujemy numer pozycji, do ktrej doczamy wybran i potwierdzamy klikniciem na OK. Wybrane pozycje zostan poczone w jedn. Nowa pozycja przyjmie opis pozycji, do ktrej jest doczana wybrana pozycja, za wszystkie takie same elementy RMS zostan zsumowane. Jeli pozycje maj inne obmiary i normy, komputer je skoryguje (wczeniej wywietli ostrzegajcy komunikat). Moemy rwnie poczy kilka pozycji w jedn. W tym celu zaznaczamy je i z menu Pozycja wybieramy Pocz pozycje Pozycje zostan doczone do ostatniej zaznaczonej pozycji.
228
NORMA PRO
Na rys. 193 pokazana jest karta Wspcz.norm. dla pozycji nr 112, na ktrej wida, e zdefiniowano dwie pozycje rozliczane w innych pozycjach: s to pozycje 117 i 123 (pole Lista pozycji rozliczanych w innych pozycjach:). Jeli teraz zaznaczymy na przykad pozycj nr 117, a nastpnie klikniemy na przycisku , to pozycja ta zostanie umieszczona w polu Do wartoci pozycji doliczy pozycje: i rozliczona w biecej pozycji, czyli w pozycji nr 112 (rys. 194). Jeli w danej pozycji rozliczamy kilka pozycji, naley je po kolei zaznacza i klika na przycisku .
Program do kosztorysowania
229
Aby usun pozycj z pola Do wartoci pozycji doliczy pozycje:, naley j zaznaczy i klikn na przycisku Usu.
Klikniciem na przycisku OK akceptujemy wybrane ustawienia i wracamy do widoku kosztorysu. Domylnie pozycje rozliczane w innych pozycjach nie maj unikalnych numerw, lecz numer pozycji poprzedniej ze znakiem apostrofu. Jeli obejrzymy teraz pozycj nr 117, to zobaczymy, e w polu Pozycja jest rozliczona w pozycjach: na karcie Wspcz.norm. zostaa wywietlone pozycje nr 112 i 115, to znaczy pozycje, w ktrych pozycja nr 117 jest rozliczona.
Jeeli pozycja jest rozliczona w pozycjach o zerowej wartoci, to jej warto bdzie rwno rozoona na wszystkie pozycje. Jeli jednak chocia jedna pozycja ma warto niezerow, to nic nie zostanie dodane do pozycji o wartociach zerowych.
230
NORMA PRO
Po zaznaczeniu pozycji, dla ktrej definiujemy nowe narzuty, z menu Pozycja wybieramy polecenie Narzuty W efekcie na ekranie zostanie wywietlony kosztorys w widoku narzuty. W widoku tym pokazane s wszystkie narzuty, ktre wpywaj na koszt jednostkowy pozycji (rys. 196), a na pocztku okna umieszczono wiersz narzutw na t pozycj. Aby wprowadzi nowy narzut, z menu Narzuty wybieramy polecenie Dodaj narzut (lub klikamy na znajdujcym si na paprzycisku sku narzdzi widoku Narzuty). W okienku, ktre si ukae wprowadzamy dane dla nowego narzutu (rys. 197). W przypadku, gdy dla wybranej pozycji zmieniamy jaki inny narzut (np. koszty porednie), klikamy na nim i z menu Narzuty wybieramy polecenie Zmie narzut(lub korzystamy z menu podrcznego dla tego narzutu).
Rys. 197. Dodawanie narzutw na pozycj.
Narzut, ktry zosta zmieniony podwietlany jest kolorem tym. Sposb definiowania narzutw opisany jest w rozdziale NARZUTY.
Program do kosztorysowania
231
W przypadku gdy klucz wykonawczy ju istnieje, wybieramy go z listy i klikamy na przycisku OK, jeeli nie zakadamy nowy wykorzystujc przycisk Dodaj klucz (rys. 199). Domylnie kolejne klucze dodawane s z tak sam jednostk obmiaru jak obmiar biecej pozycji, dlatego te opcja Wszystkie jest zgaszona. Jeli chcemy zmodyfikowa klucz, zaznaczamy go i klikamy na przycisku Zmie klucz. Jeli chcemy usun klucz, zaznaczamy go i klikamy na przycisku Usu klucz. Jeli z danej pozycji chcemy zdj klucz, na licie kluczy zaznaczamy bez klucza i klikamy na OK. Opcja Wszystkie suy do pokazywania wszystkich zdefiniowanych kluczy; jeeli jest wyczona, pokazywane s tylko klucze o takiej samej jednostce miary jak obmiar pozycji.
232
NORMA PRO
Po utworzeniu pierwszego klucza i przyczeniu go do pozycji, na ekranie pojawi si kolumna Klucz wykonawczy, w ktrej wywietlane bd nazwy kluczy.
Ten sam klucz wykonawczy moemy przywiza do wielu pozycji, tworzc tym samym nowy system grupowania. Jeli kosztorys zawierajcy klucze wykonawcze wyeksportujemy do programu PLANISTA lub GET Manager, to bd one pomocne w tworzeniu planu robt. Klucze mona take wykorzysta do rozliczania wykonanych robt.
Program do kosztorysowania
233
Przeczy si do aktualnego kosztorysu i klikn na pozycji, za ktr ma by wstawiona pozycja z innego kosztorysu. Z menu Edycja wybra polecenie Wklej lub klikn na przycisku znajdujcym si na gwnym pasku narzdzi. Innym, bardzo wygodnym sposobem skopiowania pozycji z innego kosztorysu, jest wykorzystanie metody przecignij-i-upu. Tak jak w pierwszej metodzie otwieramy drugi kosztorys. Okna kosztorysw umieszczamy tak, aby byy oba widoczne (najlepiej uy polece Ssiadujco pionowo lub Ssiadujco poziomo z menu Okno), nastpnie apiemy lewym przyciskiem myszy wybran pozycj i przecigamy j do drugiego okna.
Warianty pozycji
W kosztorysie mog wystpowa warianty pozycji. W zalenoci od obranego wariantu pozycji warto kosztorysu moe przyjmowa rne wielkoci. Jeli ju przyporzdkujemy poszczeglne nazwy wariantw okrelonym pozycjom, moemy ustawia aktywny wariant i ocenia warto kosztorysu. Sposb definiowania wariantw i przyporzdkowywania ich pozycjom opisany jest w rozdziale WARIANTY.
234
NORMA PRO
1. Jeli zostanie wybrana metoda zwyka, opis uzupeniamy o tekst: Nie wybrano tej pozycji, gdy jest to zbyt drogie rozwizanie, mimo e adniejsze. W tym przypadku w polu Kombinacje wariantw: wybieramy Okadziny: zwyka, a w polu uzupenienie opisu wpisujemy tekst rozszerzenia. 2. Jeli zostanie wybrana metoda kombinowana, opis uzupeniamy o tekst: Wybrano t pozycj, bo daje wietny efekt estetyczny. W tym przypadku w polu Kombinacje wariantw: wybieramy Okadziny: kombinowana, a w polu uzupenienie opisu wpisujemy powyszy tekst. Ustawmy rwnie rozszerzenia w danych pozycji zwykej (KNR 0-12 1120-03). Na karcie Warianty tej pozycji zadeklarujmy nastpujce rozszerzenia opisw: 1. Jeli zostanie wybrana metoda zwyka, opis uzupeniamy o tekst: Wybrano t pozycj, poniewa jest stosunkowo tania. W tym przypadku w polu Kombinacje wariantw: wybieramy Okadziny: zwyka, a w polu uzupenienie opisu wpisujemy tekst rozszerzenia. 2. Jeli zostanie wybrana metoda kombinowana, opis uzupeniamy o tekst: Nie wybrano tej pozycji mimo niskiej ceny, poniewa proste uoenie pytek jest mao efektowne. W tym przypadku w polu Kombinacje wariantw: wybieramy Okadziny: kombinowana, a w polu uzupenienie opisu wpisujemy powyszy tekst.
Program do kosztorysowania
235
Rys. 200. Pozycje KNR 0-12 1120-04 i KNR 0-12 1120-03.Wybrano metod kombinowan.
Rys. 201. Pozycje KNR 0-12 1120-04 i KNR 0-12 1120-03.Wybrano metod zwyk.
236
NORMA PRO
Dane oglne
W pole Nazwa: wpisujemy nazw elementu, w grupie Typ zaznaczamy typ elementu, w grupie Indeks ETO wybieramy rodzaj indeksu: ETOB, KMB lub Wasny i w pole wpisujemy numer indeksu.
Jeli znamy wszystkie dane, w polu Norma: wprowadzamy norm (norma, tak jak w przypadku pozycji, moe by wyraeniem), z listy jednostek miar rozwinitej po klikniciu na strzace obok pola Jedn. miary: wybieramy jednostk miary, za w pole Cena jednostkowa wpisujemy cen jednostkow (pole to jest nieaktywne, gdy stosujemy ceny dostawcw i w opcjach kosztorysu wyczyszczona jest opcja Edycja cen efektywnych, gdy by zastosowany rabat). Jeli jako jednostk miary wybierzemy procent (%), to warto tego nakadu zostanie obliczona
Program do kosztorysowania
237
jako procent od innych nakadw tego samego typu, dla ktrego jest wczona opcja Uwzgldniany przy wyliczaniu nakadw pomocniczych. Wpisanie za znakiem procentu litery okrelajcej typ elementu (R, M lub S) spowoduje wyliczenie wartoci dodawanego nakadu od wszystkich nakadw wskazanego typu. W polu Waluta: oprcz zotwek moemy wybra walut obc dla danego elementu, jeeli wczeniej zdefiniowalimy j w opcjach programu. W przypadku gdy nakad ma by niezaleny od wartoci obmiaru pozycji, w polu Norma: wpisujemy cakowit ilo danego nakadu i zaznaczamy opcj Staa. Wtedy nakady dla tego elementu nie s obliczane jako iloczyn normy i obmiaru, lecz przyjmuj warto normy, a koszt jednostki obmiaru jest korygowany. Jeli nie znamy jednostki miary i ceny jednostkowej, moemy przeszuka dowolny kosztorys w poszukiwaniu podobnego elementu (przycisk Kosztorysie w grupie Szukaj RMS w:), baz cenow (przycisk Bazie cenowej), baz Intercenbud (przycisk Intercenbudzie) lub kartotek RMS (przycisk Kartoteka RMS). W przypadku szukania w bazie cenowej lub kosztorysie dostaniemy okienko wyszukiwania opisane w podrozdziale Wyszukiwanie elementu RMS, Przeszukiwanie bazy cenowej i kosztorysu). Jeli za chcemy przeszuka Intercenbud, najpierw pokae si okno z polami, w ktrych definiujemy kryteria szukania (Wyszukiwanie elementu RMS, Przeszukiwanie bazy Intercenbud). Klikajc na przycisku Szukaj w okienku z rys. 218 uruchamiamy proces przeszukiwania, w wyniku ktrego zostanie przedstawiona lista elementw speniajcych narzucone kryteria (rys. 218). Po podwietleniu wybranego elementu i klikniciu na przycisku Wybierz odpowiednie dane wypeni pola Jedn. miary i Cena jedn. w oknie z rys. 202. Jeli chcemy przeszuka kartotek RMS, klikamy na przycisku Kartoteka RMS, w wyniku czego otrzymamy okno przeszukiwania kartoteki, takie jak na rys. 45. Po ustawieniu kryteriw wyszukiwania klikamy na przycisku Szukaj i z listy znalezionych elementw wybieramy potrzebny element klikajc na przycisku Wybierz (patrz podrozdzia Wyszukiwanie elementu RMS, Przeszukiwanie kartoteki RMS).
238
NORMA PRO
Jeli chcemy, aby dany nakad zosta uwzgldniany w procesie obliczania nakadw pomocniczych dla aktualnej pozycji, zaznaczamy opcj Uwzgldniany przy wyliczaniu nakadw pomocniczych. Podczas wstawiania nakadu mona zadeklarowa, aby zosta on zakwalifikowany do grupy, od ktrej potem mona bdzie policzy specjalne narzuty. Zaznaczenie opcji Indywidualnie umoliwia zdefiniowanie lub wybranie grupy dla nakadu w tej pozycji i oznacza, e zostanie on wyczony z oglnej puli nakadw tego samego rodzaju i potraktowany indywidualnie. Oczywicie do takiej grupy moemy zakwalifikowa rwnie nakady z innych pozycji, zaznaczajc dla nich opcj Indywidualnie i wybierajc j z listy grup. Na przykad jeli cement wystpuje w pozycjach 1,4,7,15,18 i 20, to np. cement z pozycji 4 i 18 mona wydzieli z grupy wszystkich cementw i zaznaczajc opcj Indywidualnie zaliczy np. do grupy Cement I. Dla reszty cementw mona zdefiniowa grupy w widoku Zestawienia materiaw. W przypadku wstawiania materiaw dostpna staje si opcja Cao inwestora. Jeli j zaznaczymy, cay nakad w biecej pozycji potraktowany zostanie jako materia inwestora (patrz rwnie podrozdzia Materiay inwestora). W przypadku wstawiania sprztu dostpna staje si opcja Deskowanie (patrz podrozdzia Deskowania).
Deskowania
Opcj Deskowania wykorzystujemy wtedy, gdy w pozycji wystpuje element reprezentujcy deskowanie (np. KNR-W 2-02 0245-01). Jeeli j zaznaczymy, stanie si dostpna karta Deskowanie, gdzie bdziemy mogli okreli wielko kompletu deskowania, uzgodnion midzy inwestorem i wykonawc (pole komplet wielkoci:) przypadajcego na okrelon wielko obmiaru (pole na obmiar:), czas pozostawienia deskowania w dniach (pola Czas pozostawienia deskowania: i dni:), oraz ilo motogodzin pracy przypadajcych na kady dzie (pole kady po:). Dane wprowadzone do tych pl posu do obliczenia nakadw, kosztw jednostkowych i wartoci pracy deskowa. Naley pamita, e Cena jednostkowa: i Norma: s podawane dla deskowa o pewnej powierzchni (zwykle 100 m2), dlatego te warto wpisana w polu komplet wielkoci: musi odpowiada tej samej powierzchni.
Program do kosztorysowania
239
Koszt pracy deskowania jest obliczany jako iloczyn iloci maszynogodzin i ceny najmu kompletu deskowa o powierzchni uzgodnionej przez strony.
Na przykad dla deskowania zdefiniowanego jak na rys. 203, dla wielkoci obmiaru 281 m2 nakady, koszty jednostkowe i warto pracy deskowania wygldaj jak na rys. 204.
W grupie Numer RMS w pozycji pokazany jest numer dodawanego elementu RMS oraz przycisk Nastpny, ktry suy do wprowadzenia nastpnego elementu.
240
NORMA PRO
Potwierdzamy operacj klikniciem na przycisku OK. UWAGA! Nie mona doda elementu RMS do pustego kosztorysu.
Dostawca
Jeli w opcjach kosztorysu, na karcie Opisy zostaa zaznaczona opcja Cenniki dostawcy, w oknie danych RMS pojawi si karta Dostawca, na ktrej mona wprowadzi dane towaru zwizane z jego dostawc lub producentem.
W polu Dostawca: znajduje si kod dostawcy lub producenta towaru, w polu Indeks u dostawcy: symbol towaru u dostawcy, w polu Cena dostawcy: cena towaru u dostawcy. W polu Rabat maksymalny: znajduje si maksymalna procentowa warto rabatu u danego dostawcy, za w polu Rabat zastosowany: faktyczny rabat na dany towar. Cena towaru podawana w polu Cena jednostkowa: na karcie oglnych danych elementu RMS (rys. 202) ma warto uwzgldniajc rabat dostawcy.
Program do kosztorysowania
241
242
NORMA PRO
Rys. 207. Okno wyboru RMS, jeli w kosztorysie wystpiy elementy o identycznym indeksie ETO.
Program do kosztorysowania
243
Rys. 209. Element nr2 po skopiowaniu do tej samej pozycji poleceniem Wklej.
Jeli chcemy skopiowa element bez podwajania wartoci, wykonujemy czynnoci opisane powyej, z tym e stosujemy polecenie Wklej specjalnie z menu Edycja. W wyniku takiej operacji zostanie utworzony nowy element o takich samych wartociach jak element kopiowany (rys. 210). Ten sam efekt uzyskamy, gdy uyjemy polecenia Wklej (lub przycisku ) z jednoczesnym naciniciem klawisza <Shift>. Opisany powyej mechanizm przydaje si w przypadku wstawiania elementu tylko troch rnicego si od ju istniejcego (rys. 211).
Rys. 210. Element nr2 po skopiowaniu do tej samej pozycji poleceniem Wklej z jednoczesnym naciniciem klawisza <Shift>.
Innym sposobem skopiowania zaznaczonego elementu (elementw) jest uycie techniki przecignij-i-upu. Zaznaczamy kopiowany nakad, przecigamy go na element, za ktrym ma by umieszczony i przed puszczeniem przycisku myszy naciskamy klawisz <Ctrl>.
244
NORMA PRO
Usuwanie elementu
Aby usun dowolny element (lub grup elementw) z pozycji, naley klikn na tej pozycji i z menu Pozycja wybra polecenie Usu element RMS. Po pokazaniu si okienka usuwania zaznaczamy opcj Nr RMS oraz wprowadzamy zakres usuwanych pozycji (w pola od: i do:), jeli chcemy usun okrelone pozycje, opcj Wszystkie Robocizny, gdy usuwamy wszystkie robocizny z danej pozycji, Wszystkie Materiay gdy materiay, itd.
Program do kosztorysowania
245
Pojedynczy element atwo usuniemy, gdy klikniemy na nim i z menu Edycja wybierzemy polecenie Wytnij do schowka (lub Usu) lub te klikniemy na przycisku , znajdujcym si na gwnym pasku narzdzi.
246
NORMA PRO
Niezalenie od tego uytkownik moe sam doda do pozycji element RMS i przyporzdkowa go jakiemu wariantowi. Warianty RMS opisane s w rozdziale WARIANTY, Warianty elementw RMS.
Program do kosztorysowania
247
Rys. 214. Okno zmiany danych elementu z moliwoci wprowadzenia grupy materiaowej oraz materiaw inwestora.
Materiay inwestora
Aby wprowadzi materiay inwestora, postpujemy tak, jak opisano w poprzednim podrozdziale (przechodzimy do zestawienia materiaw i dwukrotnie klikamy na nazwie wybranego materiau). Po pokazaniu si okna z rys. 214 zaznaczamy opcj Cao, jeli cay materia bdzie materiaem inwestora lub w pole Inwestora: wpisujemy tylko t cz, ktra bdzie inwestora. Po zatwierdzeniu ustawie wszystkie obliczenia uwzgldniajce materiay inwestora zostan przeprowadzone automatycznie, w podsumowaniu pojawi si pozycja Materiay inwestora, a ich warto zostanie odjta od sumy, od ktrej obliczane s narzuty.
248
NORMA PRO
Na rys. 215 wida jak wyglda robocizna w podziale na zawody i po wykonaniu sumowania. Sumowania robocizny w wybranych pozycjach, dziaach lub w caym kosztorysie moemy rwnie dokona po wywoaniu polecenia Sumuj robocizn z menu Kosztorys (patrz rozdzia OPERACJE NA KOSZTORYSIE) lub w opcjach kosztorysu zaznaczajc opcj Razem na karcie Rozliczanie RMS, w grupie Rozliczanie robocizny (patrz rozdzia OPCJE KOSZTORYSU).
Zastpowanie robocizny
Robocizn wystpujc w pozycji mona zastpi inn, ktr wybiera si z listy wywietlonej po wybraniu polecenia Zastp robocizn z menu RMS.
Program do kosztorysowania
249
250
NORMA PRO
wia si okno W zestawieniu wystpuj RMS o identycznym indeksie ETO (rys. 207).
Rys. 217. Okno, w ktrym wida, jak byy dobierane elementy RMS podczas przeliczania kosztorysu i wstawiania nowych pozycji.
Na licie znajduj si elementy o indeksie ETO i nazwie, ktre byy zamieniane na inne lub dobierana bya dla nich cena. W kolumnie Dobr wywietlany by sposb, w jaki byy dobierane ceny z cennika. W dalszych kolumnach wywietlany jest indeks, nazwa i dostawca elementu, ktry zastpi element oryginalny. Metod doboru elementu, czyli zawarto kolumny Dobr mona zmieni dwukrotnie klikajc na wierszu tego elementu. Moliwe s trzy metody dobierania: 1. propozycja uytkownikowi zostanie przedstawiona lista do wyboru. 2. wycenianie element przyjmie cen odpowiadajcego elementu, (pozostae dane nie zostan zmienione). 3. wstawianie zamiast elementu oryginalnego do kosztorysu zostanie w caoci wstawiony element mu odpowiadajcy. Na przykad na rysunku poniej zadeklarowano, e w przyszoci zamiast tamy spoinowej zostanie wstawiona Tama spoinowa papierowa dl 23m od dostawcy RIGIPS, zamiast pytki ceramiczne lub terakotowe pytki terakotowe 150x150, a ksztaowniki stalowe profilowane U... bd wyceniane jak Profil Int. UW 75(4m). Dla reszty pojawi si okno z propozycj wyboru elementu RMS.
Program do kosztorysowania
251
Lista doboru jest pamitana razem z kosztorysem. Mona j zapisa na dysku (Zapisz w pliku), wczyta z dysku (Wczytaj z pliku), usun zaznaczony wiersz (Usu) lub usun wszystkie wiersze (Usu wszystkie). Raz opracowana lista doboru RMS, okrelona dla jednego kosztorysu i zapisana na dysku moe by przydatna dla innych kosztorysw. Wystarczy j wczyta z pliku i wtedy przy wstawianiu nowych pozycji i przeliczaniu kosztorysu RMS-y bd dobierane wedug niej.
252
NORMA PRO
Rys. 218 Okno wyszukiwania elementu RMS w bazie cenowej lub kosztorysie.
W pozostaych przypadkach, to znaczy wtedy gdy program nie znajdzie adnych elementw zgodnych z wprowadzon nazw lub indeksem lub w ogle nic w te pola nie wpiszemy, wywietli si okno (rys. 218), w ktrym moemy zadeklarowa szczegowe warunki wyszukiwania. W oknie tym: W grupie Kryteria szukania zaznaczamy opcje okrelajce jaki typ danych bdzie przeszukiwany. Jeli zaznaczymy opcj Tekst nazwy, bdzie przeprowadzone szukanie nazwy elementu RMS wedug opcji zaznaczonych w grupie Nazwa RMS. Jeli zaznaczymy opcj Zgodno indeksu, bd Podobne indeksy, przegldane bd indeksy elementw. Gdy zaznaczymy Wybrany typ RMS, bd tylko przeszukiwane elementy danego typu, jeli za zaznaczymy Dostawca i podamy kod dostawcy, bd przeszukiwane towary tylko tego dostawcy. W grupie Klasyfikacja indeksu decydujemy, wedug jakiej klasyfikacji bdzie przeprowadzone szukanie. Jeli zaznaczymy Dowolna, klasyfikacja nie bdzie brana pod uwag, jeli zaznaczymy ETO(1), KMB(2) lub Wasna(3) zostan przeszukane tylko elementy nalece do podanej klasyfikacji, jeli za zaznaczymy U producenta, bd przeszukiwane symbole towarw definiowane przez dostawc. W grupie Typ RMS zaznaczamy, jakiego typu element jest poszukiwany
Program do kosztorysowania
253
Opcje grupy Nazwa RMS, suce do okrelenia sposobu wyszukiwania wg nazwy s dostpne w przypadku, gdy wczeniej zaznaczylimy opcj Tekst nazwy. Jeli zaznaczymy opcj Fragment, to bd wyszukiwane elementy zawierajce w swojej nazwie tekst wpisany w polu Nazwa:, jeli za opcj Pocztek, to program bdzie wybiera elementy, ktrych pocztek nazwy zgodny jest z tekstem wpisanym w pole Nazwa:. Zaznaczenie opcji Cae wyrazy (dostpna, gdy przeszukujemy kosztorys) pozwala na wyszukanie caych wyrazw. W grupie Szukaj w: zaznaczamy opcj Cennikach, gdy chcemy przeszuka cenniki. Jeli jest to cennik inny ni doczony do kosztorysu, klikamy na przycisku Cennik i w licie zaznaczamy cenniki do przeszukania. W przypadku gdy na licie nie ma cennika, ktry chcemy przeszuka, dodajemy go do listy (patrz str. 131). Jeli chcemy przeszukiwa kosztorys, zaznaczamy opcj Kosztorys, a gdy chcemy przeszuka kosztorysy inne ni aktualny, wykorzystujemy przycisk Kosztorys Zaznaczajc opcj Intercenbud moemy przeszuka baz Intercenbud, definiujc kryteria szukania na karcie Intercenbud. W razie potrzeby danego elementu mona poszuka w Kartotece RMS. Klikajc na przycisku Szukaj uruchamiamy proces przeszukiwania, w wyniku ktrego zostanie przedstawiona lista elementw speniajcych narzucone kryteria (rys. 218). Po podwietleniu wybranego elementu i klikniciu na przycisku Wybierz odpowiednie dane zostan przekazane do okna, z ktrego szukanie zostao wywoane.
254
NORMA PRO
Po sformuowaniu kryteriw szukania przechodzimy z powrotem na kart Parametry szukania. Na karcie tej ustawiamy dodatkowe warunki wyszukiwania i klikamy na przycisku Szukaj. Proces przeszukiwania bazy Intercenbud przebiega dwuetapowo. Najpierw s wyszukiwane materiay wedug kryteriw sformuowanych na karcie Intercenbud, a potem na znalezion list nakadane s warunki ustawione na karcie Parametry szukania. Przy niefortunnym zdefiniowaniu tych warunkw moe si zdarzy, e nie zostan znalezione adne materiay, mimo e s w Intercenbudzie. W takim przypadku naley rozszerzy kryteria wyszukiwania, na przykad zaznaczajc opcj szukania wedug fragmentu nazwy.
Program do kosztorysowania
255
Dostpne s nastpujce metody obliczania kosztw transportu: nie wliczane koszty transportu nie s doliczane do ceny jednostkowej materiau (lub sprztu);
256
NORMA PRO
szczegowa kalkulacja do ceny jednostkowej (lub ceny maszynogodziny) doliczony zostanie koszt zaadunku i rozadunku (lub koszt montau i demontau) oraz koszty przewozu materiaw lub sprztu (rys. 222);
warto do ceny zostanie dodana warto cakowita kosztw transportu danego materiau lub sprztu (rys. 223);
Program do kosztorysowania
257
na jednostk miary materiau do ceny zostanie dodana warto wynikajca z kosztw transportu przypadajcych na jednostk miary materiau (rys. 224);
procent wartoci nakadu do ceny pozostanie dodana warto stanowica podany procent wartoci nakadu (rys. 225). Jeli zostanie zaznaczona opcja Z opcji kosztorysu, procent ten zostanie pobrany z opcji kosztorysu (z pola Dla nowych materiaw, grupa Koszty zakupu i transportu materiaw i sprztu, karta Liczenie narzutw). W tym przypadku kada zmiana tego procentu w opcjach spowoduje zmian w materiaach, a co za tym idzie zmian ich kosztw zakupu lub transportu.
258
NORMA PRO
W oknach zestawie materiaw i sprztu mona uwidoczni kolumn Transport pokazujc sposb obliczania kosztw transportu (menu Opcje, polecenie Wywietlania..., karta Opcje kolumn). Na rys. 226 wida, e w pozycji nr 7 transport liczony jest szczegowo, w pozycjach 10 i 11 kwotowo, w pozycjach 3 i 4 na jednostk miary, a w pozycjach 1, 8 i 9 procentowo. Oczywicie warto kosztw transportu zawarta jest ju w cenie jednostkowej (lub cenie maszynogodziny).
Stawki kosztw transportu mog zosta jednoczenie zmienione dla wielu zaznaczonych materiaw przy pomocy polecenia Stawka kosztw transportu z menu RMS.
Program do kosztorysowania
259
Na karcie Opis dziau (rys. 227) okrelamy poziom dziau w strukturze i wypeniamy pole Nazwa:. W polu Pozycje od: wprowadzamy lub modyfikujemy numery pozycji, ktre maj znale si w dziale. Domylnie w polu do: znajduje si numer ostatniej pozycji biecego poziomu. Jeli chcemy
260
NORMA PRO
zdefiniowa pusty dzia i dopiero potem wstawia do niego pozycje, zaznaczamy opcj Pusty (znikn wtedy pola od: i do:). Numer dziau, umieszczony w polu Numer:, jest nadawany automatycznie i nie mona go zmieni, chyba e dziay s rcznie numerowane. Nowy dzia lub poddzia wstawiany jest zawsze za aktualnie zaznaczonym dziaem, a wszystkie nastpne dziay i poddziay zostaj odpowiednio przenumerowane. W polu wyboru poziomu wywietlony jest domylnie Nastpny poziom, jeli nie zdefiniowalimy adnego dziau lub poziom aktualnie zaznaczonego dziau. Jeli chcemy utworzy nowy dzia na najwyszym poziomie (niezalenie od tego, na jakim poziomie aktualnie si znajdujemy), w polu wyboru poziomu wybieramy z listy Poziom 1. Jeli wstawiamy nowy dzia na tym samym poziomie, co zaznaczony dzia, wprowadzamy tylko jego nazw, a akceptujemy numer i poziom podpowiedziany przez program. Jeeli dla danego dziau chcemy wprowadzi poddzia, czyli kolejny poziom zagbienia, w polu wyboru dziau wybieramy poziom o jeden wikszy. Na przykad wprowadmy poddzia B1 do dziau B. Po wywoaniu polecenia wstawiania nowego dziau na karcie Opis dziau w polu Numer: , w tym wypadku Poziom 1 (rysunek z lewej). Poniewa tworzymy poddzia dziau B, w polu wyboru dziau wybieramy Poziom 2, a jako nazw dziau wprowadzamy B1 (rysunek z prawej). Po klikniciu na OK zostanie utworzony poddzia B1 dziau B (rysunek z lewej). Postpujc w ten sposb moemy tworzy kolejne poddziay, a do 10 poziomw zagbienia. Ca istniejc struktur dziaw mona przenie na niszy poziom i podporzdkowa j nowemu dziaowi, jeli w polu wyboru poziomu wybierzemy Nastpny poziom. Najlepiej bdzie wida to na przykadzie. Zamy, e dotychczasowa
Program do kosztorysowania
261
struktura dziaw wyglda jak na rysunku z prawej: na najwyszym poziomie znajduj si trzy dziay A, B i C, a dzia B ma dodatkowo poddziay. Wstawmy teraz dzia XXX, dla ktrego wybierzemy Nastpny poziom. W wyniku otrzymamy now struktur, w ktrej na najwyszym poziomie (poziom 1) znajdzie si nowy dzia, a wszystkie pozostae dziay stan si jego poddziaami (rysunek z prawej).
UWAGA! Jeli jako warto ktrego wspczynnika wstawimy liczb zero, to przy dodawaniu nowych pozycji elementy RMS z nim zwizane nie bd wprowadzone do dziau (np. jeli wspczynnik norm dla materiaw=0, to wszystkie materiay w dziale zostan pominite).
262
NORMA PRO
Parametry ekonomiczno-techniczne
Na karcie Parametry ekonomiczno-techniczne okrelamy parametry ekonomiczno-techniczne dziau (patrz podrozdzia Parametry ekonomiczno-techniczne w dziaach). Nowy rodzaj parametru definiujemy po klikniciu na przycisku Dodaj, nadajc parametrowi nazw i wprowadzajc ilo jednostek w danym dziale.
Wydawnictwo i katalog
Jeli mamy zamiar wstawi dzia do cennika obiektw, na karcie Podstawa mona okreli dla niego wydawnictwo, nazw i numer katalogu, podstaw oraz wariant.
Usuwanie dziau
Aby wej w tryb usuwania dziau, klikamy na jego nazwie i z menu Dzia wybieramy polecenie Usu (lub wykorzystujemy menu podrczne dla tego dziau lub te naciskamy klawisze <Ctrl>+<Del>). Okienko usuwania zawiera kilka opcji: jeli zaznaczymy opcj Dziay, moemy wpisa w pola
Program do kosztorysowania
263
od: i do: zakres usuwanych dziaw, jeli zaznaczymy Wybrane dziay, stanie si dostpny przycisk Wybierz, sucy do wybrania dziaw (tak jak w opisano to rozdziale POZYCJE KOSZTORYSU, Usuwanie pozycji). Zaznaczenie opcji Razem z pozycjami i poddziaami spowoduje usunicie dziaw wraz z ca ich zawartoci, w przeciwnym wypadku usunite zostan tylko definicje dziaw.
Przesunicie dziau
Aby przesun dzia, wystarczy go zaznaczy, z menu Dzia wybra polecenie Przesu i w okienku wpisa liczb przesuwanych dziaw i numer dziau, za ktrym chcemy je umieci. Dzia mona atwo przesun korzystajc z metody przecignij-i-upu.
Kopiowanie dziau
Aby skopiowa dzia wraz z ca jego zawartoci, przechodzimy do widoku dziaw (menu Widok, polecenie Dziay kosztorysu), tam zaznaczamy dzia do skopiowania, z menu Edycja wybieramy polecenie Kopiuj (lub klikamy na odpowiadajcym mu przycisku), nastpnie klikamy na nazwie tego dziau, za ktrym ma by wstawiona kopia i z menu Edycja wywoujemy polecenie Wklej.
Kosztorys zoony
Kosztorys zoony powstaje przez wstawienie kosztorysu jako dziau.
264
NORMA PRO
Jeeli w kosztorysie skadowym znajduj si nakady o identycznym kodzie ETO i nazwie jak w kosztorysie, do ktrego jest wstawiany, to jeli ich cena jest taka sama (lub zerowa), to bd poczone w zestawieniu RMS, jeli za cena jest rna, to do zestawienia RMS zostanie dodany nowy RMS o nazwie zmodyfikowanej przez dopisanie znaku '.
Program do kosztorysowania
265
warto bdzie interesujcym wskanikiem dla inwestora. Tak jednostk moe by na przykad 1m2 wzniesionego budynku lub 1mb kadzionej kanalizacji, a jej koszt odzwierciedli wszystkie koszty poniesione w dziale. Jak ksztatuj si wartoci jednostek elementarnych mona zobaczy w tabeli elementw scalonych, ktra pojawi si po wybraniu z menu Widok polecenia Zestawienia | Tabela elem. scalonych (patrz rozdzia ZESTAWIENIA, podrozdzia Tabela elementw scalonych). Aby wprowadzi jednostki elementarne, z menu Dzia wybieramy polecenie Parametry ek-techprzechodzc tym samym do karty Parametry ekonomiczno-techniczne okna edycji dziau (rys. 227). Po klikniciu na przycisku Dodaj w okienku, ktre si ukae (rys. 231), w polu Nazwa jednostki elementarnej: wpisujemy skrt jednostki, za w polu Liczba jednostek elementarnych: ich ilo przeliczeniow. Potwierdzamy wartoci klikniciem na OK.
Klucz planu
Jeli wczeniej w opcjach kosztorysu zaznaczylimy opcj Harmonogramowanie robt, to w menu Dzia pojawi si polecenie Klucz planu, przy pomocy ktrego bdzie mona danemu dziaowi przyporzdkowa okrelony klucz. Sposb definiowania kluczy opisany jest w rozdziale HARMONOGRAMOWANIE I ROZLICZANIE WYKONANYCH ROBT.
Narzuty w dziaach
Kady dzia moe mie swoje prywatne narzuty. Narzuty te okrelamy po klikniciu na danym dziale i wybraniu z menu Dzia polecenia Narzuty Definiowanie narzutw indywidualnych zostao dokadnie opisane w podrozdziale Definiowanie narzutw indywidualnych w dziaach rozdziau NARZUTY. Jeli w oknie parametrw kosztorysu, na karcie Liczenie narzutw, nie zostaa zaznaczona opcja Z narzutami dziaw i pozycji, a my mimo to
266
NORMA PRO
wywoamy polecenie Narzuty z menu Dzia, zostanie wygenerowany komunikat o powstaej sprzecznoci z pytaniem, czy zaznaczy t opcj. Odpowied pozytywna spowoduje jej zaznaczenie i przejcie do widoku Narzuty, z wybranym dziaem przygotowanym do definiowania narzutw. Odpowied negatywna spowoduje przejcie do widoku narzutw, w ktrym bdziemy mogli zdefiniowa tylko narzuty wsplne dziaw i narzuty na cay kosztorys.
Warianty dziaw
W zalenoci od potrzeb moemy definiowa dziay alternatywne, postpujc tak jak w przypadku elementw i pozycji.
Program do kosztorysowania
267
Rys. 233. Cennik obiektw z dziaem IZOLACJE, ktry zosta wstawiony razem z pozycjami.
Rys. 234. Ten sam cennik obiektw w oknie katalogw norm i baz cenowych jednostkowych pozycji i obiektw.
Jeli do cennika wstawiamy dzia o bardziej rozbudowanej strukturze, zawierajcej poddziay, to w oknie z rys. 232, zamiast opcji Wstaw pozycje pojawi si opcja Wstaw poddziay. Zaznaczenie tej opcji spowoduje pojawianie si okna z rys. 232 tyle razy, ile jest poddziaw. Za kadym razem moemy zdecydowa, czy poddzia pomin (przycisk Pomi), czy wstawi jako pojedyncz pozycj czy wraz z pozycjami.
268
NORMA PRO
Program do kosztorysowania
269
(lub wybraniu polecenia Wstaw wiersz z menu niciu na przycisku Obmiar). Pusty wiersz jest przygotowany do wprowadzania danych. Moemy tu wprowadzi wyraenie albo komentarz.
Wstawianie wyraenia
Podstawowym rodzajem wiersza dla pozycji obmiaru jest wyraenie. Wyraeniem moe by pojedyncza liczba, jak rwnie wyraenie matematyczne zawierajce liczby, podstawowe operatory matematyczne (+ dodawania, odejmowania, * mnoenia, / dzielenia, ^ potgowania), procenty (np. 12%), nawiasy (dowolna ilo poziomw), funkcje, stae i komentarze. Po wstawieniu pustego wiersza wyraenie wpisujemy z klawiatury bezporednio w wierszu za koczymy wpisywanie naciniciem klawisza <Enter>. Jeli wyraenie jest poprawne, program je zaakceptuje, jeli nie zaproponuje jego zamian na komentarz. W pole Opis wiersza obmiaru moemy wpisa krtki opis wprowadzanego wiersza.
Znaki identyfikujce komentarz w wyraeniu okrelane s w opcjach kosztorysu, na karcie Widok pozycji. Domylnie s to znaki < i >.
270
NORMA PRO
Komentarz umieszczamy wic midzy znakami < i > i wtedy tre tam wpisana nie jest brana pod uwag podczas obliczania wartoci wyraenia.
Komentarz umieszczony w wyraeniu, ujty w znaki < , >
Liczba
Jeli chcemy wprowadzi do wyraenia jednostki miary, musimy je potraktowa jako komentarz, to znaczy umieci midzy znakami < i >.
Obmiar moe skada si z kilku niezalenych wierszy, ktrych wartoci s sumowane. Na przykad na rys. 238 warto obmiaru pozycji Rozebranie pokrycia dachowego skada si z czterech czci: obmiaru od strony szkoy, obmiaru od strony ul.Krlewskiej, obmiaru od strony ul.Kwiatowej oraz obmiaru od strony hotelu. Znaczenie kadego wyraenia jest opisane w wierszu komentarza.
Jak wida na (rys. 238) wyliczone wartoci kolejnych wierszy s zsumowane i umieszczone w kolumnie Razem.
Program do kosztorysowania
271
Jeli cae wyraenie chcemy potraktowa jak komentarz, klikamy na przy. cisku
Wstawianie komentarza
Jeli chcemy w wierszu umieci opis np. sposobu obliczania obmiaru lub wykonywanej czynnoci, wpisujemy go w polu edycyjnym obmiaru bezporednio z klawiatury.
Wiersz komentarza
Wiersz wyraenia
Opis wiersza mona rwnie wpisa bezporednio w kolumnie Podst, wystarczy tylko dwukrotnie klikn na wysokoci wybranego wiersza i wprowadzi tekst z klawiatury (rys. 240). Opis ten bdzie te widoczny w kolumnie Podstawa w widoku Kosztorys.
272
NORMA PRO
Stae globalne
Definiowanie staych globalnych
Jeli w wyraeniu, obliczeniach pomocniczych lub sumach czciowych obmiarw rnych pozycji wiele razy bdzie wystpowaa ta sama wielko, to zamiast za kadym razem wpisywa jej warto, mona nada jej nazw i w tej formie wstawia do obmiaru. Na przykad na rys. 245 wida, e prawie w kadym wierszu znajduje si liczba 0.40, dlatego te nadamy jej nazw np. SzerOtw i wstawimy wszdzie tam, gdzie wystpuje. Aby zdefiniowa sta, z menu Obmiar wybieramy polecenie Definicje staych, a nastpnie w wywietlonym oknie klikamy na przycisku Dodaj, w wyniku czego dostaniemy okienko definiowania staej (rys. 241).
Rys. 241. Okienko definiowania staej.
W polu Nazwa staej: wpisujemy jej nazw, w ktrej moemy uywa maych i duych liter (w tym polskich) oraz cyfr 0-9, przy czym nazwa musi zaczyna si od litery. W polu Warto: wprowadzamy jej warto liczbow. Po klikniciu na OK. staa zostanie umieszczona na licie zdefiniowanych staych (rys. 242).
Program do kosztorysowania
273
Edycja staej
Jeli chcemy zmieni warto staej, podwietlamy j na licie i klikamy na przycisku Zmie.
Usuwanie staej
Jeli chcemy usun sta, podwietlamy j na licie i klikamy na przycisku Usu.
Stae moemy traktowa rwnie jako parametry i zmieniajc ich warto przelicza na nowo obmiary. Stae globalne s dostpne w caym kosztorysie.
274
NORMA PRO
ej=warto (nazwa moe zawiera znaki takie, jak nazwa staej globalnej). Nastpnie w innych czciach obmiaru uywamy w wyraeniach tej wanie nazwy. Dla pozycji pokazanej na rys. 244 w pierwszym wierszu obmiaru zdefiniowano sta lokaln Grubo, a w nastpnych wierszach wyraenia z odwoaniami do niej.
Definicja staej lokalnej Grubo, ktrej warto wynosi 0.16
Odwoania do staej lokalnej Grubo Rys. 244. Definicja staej lokalnej i odwoania do niej.
Suma czciowa
Jeeli chcemy podzieli obliczenia obmiaru na pewne grupy logiczne, moemy zastosowa tzw. sumy czciowe, deklarowane klikniciem na przycisku . Wprowadzenie sumy czciowej spowoduje pojawienie si w kolumnie Poszcz przerywanej kreski i umieszczonej pod ni sumy dotychczas przeprowadzonych oblicze. Kada suma czciowa jest w ramach pozycji oznaczona kolejn liter alfabetu. Do tak oznaczonych sum czciowych mona odwoa si podczas definiowania innych obmiarw (patrz podrozdzia Odwoania do sum czciowych i oblicze pomocniczych). Wartoci sum czciowych s sumowane razem z innymi skadnikami obmiaru, a kocowa suma umieszczana jest w kolumnie Razem. Poniej, na rys. 245 pokazany jest fragment obmiaru z sumami czciowymi.
Program do kosztorysowania
275
Rys. 245. Obmiar skadajcy si z dwch sum czciowych A i B oraz kilku wierszy oblicze.
Obliczenia pomocnicze
Obliczenia pomocnicze s to pewne fragmenty obmiaru obejmujce jeden lub kilka wierszy, ktrych wartoci zostan zsumowane, lecz nie zostan bezporednio uwzgldnione w obmiarze. Aby cig wierszy oznaczy jako obliczenia pomocnicze, naley zakoczy je wierszem koca oblicze pomocniczych wprowadzanym klikniciem na przycisku . Wartoci poprzednich wierszy zostan zsumowane i oznaczone kolejn liter (jak w przypadku definiowania sum czciowych), a warto w kolumnie Razem wyzerowana (rys. 246).
A Obliczenia pomocnicze B
276
NORMA PRO
Obliczenia pomocnicze oznaczone literami mog zosta wykorzystane w procesie definiowania innych obmiarw (patrz podrozdzia Odwoania do sum czciowych i oblicze pomocniczych).
Jeli do pozycji obmiaru wprowadzilimy sumy czciowe lub obliczenia pomocnicze oznaczone literami, to podczas definiowania innych obmiarw rwnie do nich moemy si odwoa. Odwoanie musi zawiera odsyacz do numeru pozycji (czyli Tak wpisujemy odsyacz #, liter p i numer pozycji) oraz liter do sumy czciowej A symbolizujca sum czciow lub obliczenie znajdujcej si w definicji pomocnicze. Na przykad definiujc obmiar w obmiaru smej pozycji pozycji 125 chcemy wykorzysta dwukrotn sum czciow oznaczon liter A z pozycji numer 92 (patrz rys. 245). Piszemy wic w okienku edycyjnym wyraenie: 2*#p92A (ktre zostanie zamienione na 2*poz.92A). Jeli odwoujemy si do sumy czciowej w tej samej pozycji, moemy pomin numer pozycji i napisa np. #pA.
Program do kosztorysowania
277
Podczas wpisywania numeru pozycji naley pamita, eby by on zgodny z systemem numerowania ustawionym w opcjach kosztorysu. Oznacza to, e gdy pozycje numerowane s dziaami, w odwoaniach musi by uwzgldniony numer dziau, np. #p3.1.2 (druga pozycja w poddziale nr 1 dziau nr 3). Odwoanie mona atwo wstawi przez zastosowanie nastpujcej metody: zaznaczamy wiersz sumy czciowej, do ktrej si odwoujemy i kopiujemy go do Schowka (Kopiuj z menu Edycja), nastpnie przenosimy wskanik myszy w to miejsce, do ktrego chcemy wstawi odwoanie i z menu Edycja wybieramy polecenie Wklej odwoania. Zaznaczenie kilku wierszy sum czciowych, skopiowanie ich do Schowka, a nastpnie uycie polecenia Wklej odwoania spowoduje wstawienie w wierszu sumy odwoa (rysunek z prawej). Podobny efekt mona uzyska korzystajc z metody przecignij-i-upu: po zaznaczeniu wiersza (lub wierszy) sumy czciowej przecigamy go przy nacinitym klawiszu <Shift>. W ten sam sposb odwoujemy si do oblicze pomocniczych.
Rys. 248. Na rysunku wida, e obmiary pozycji 58 i 59 s powizane z obmiarem pozycji 57 o wartoci 135.37, zatem w pozycjach tych mona si odwoa do pozycji 57.
278
NORMA PRO
Jeli usuwamy pozycj, do ktrej jest odwoanie, na ekranie pojawi si stosowne okno z prob o podjcie decyzji, co wpisa do definicji obmiaru zamiast odwoania (rys. 250). Jeli jest zaznaczona opcja wartoci, odwoanie zostanie zastpione wartoci obmiaru. Jeli zaznaczymy wyraeniem, to odwoanie zostanie zastpione wyraeniem wpisanym w polu obok. Domylnie jest to symbol odwoania do nieistniejcej pozycji (#p0). Symbol ten moemy pozostawi lub wpisa w pole inne wyraenie. Jeli usuwamy kilka pozycji, do ktrych istniej odwoania i zaznaczymy opcj Zastpuj odwoania do wszystkich pozycji, to wszystkie odwoania zostan zastpione w ten sam sposb. W przeciwnym wypadku, gdy opcj t wyczycimy, dla kadej usuwanej pozycji pojawi si okienko z rys. 250 i dla kadej z nich bdziemy mogli okreli inny sposb zastpowania odwoania.
Rys. 250. Okno pokazywane podczas prby usuwania pozycji, do ktrej jest odwoanie.
Program do kosztorysowania
279
Podczas kopiowania do schowka pozycji, w ktrej znajduje si odwoanie, odwoanie zamieniane jest na odpowiedni warto obmiaru. Jeeli jednak jednoczenie kopiujemy pozycj, do ktrej jest odwoanie, posta odwoania zostanie zachowana. Przenoszenie w tym samym kosztorysie pozycji zawierajcej odwoanie nie wpywa na jego posta, jeli nie jest wykonane poprzez schowek. Przenoszenie pozycji do innego kosztorysu traktowane jest jak kopiowanie przez schowek. Dlatego te, aby w przenoszonych pozycjach zachowa odwoania do innych pozycji, naley je przekopiowa wraz z tymi, do ktrych s odwoania.
Jeli chcemy, aby wybrany wzr podstawi si jako funkcja, powinna zosta zaznaczona opcja Funkcja. Wtedy po klikniciu na przycisku OK w wyraeniu pojawi si nazwa funkcji z otwartymi nawiasami, midzy ktre wpisujemy wartoci parametrw oddzielone rednikami (patrz rysunek z prawej). Po wpisaniu
280
NORMA PRO
parametrw i przejciu do nastpnego wiersza warto funkcji zostanie uwzgldniona w wartoci wyraenia. Jeli za wzr ma zosta wstawiony w postaci rozwinitej (jako cig wyrae), opcja Funkcja powinna by wyczyszczona. Wtedy po klikniciu na przycisku OK w okienku edycyjnym pojawi si nazwa pierwszego parametru przygotowanego do wpisania wartoci, a w kolumnie Opis i wyliczenia zostan wygenerowane wiersze parametrw i wiersze kolejnych wyrae wzoru. Po nadaniu wartoci wszystkim parametrom zostanie obliczona warto wyraenia i umieszczona w kolumnie Poszcz.
Rys. 252. Wzr wstawiany w postaci rozwinitej. Z lewej zaraz po wstawieniu, z prawej po nadaniu wartoci parametrom.
H X Y
H X
Rys. 253. Figura, ktrej powierzchni mamy obliczy (na grze) i wyraenie obmiaru z wstawionymi funkcjami (na dole).
Na rys. 253 pokazano wyraenie na obliczenie dosy skomplikowanej figury. Przed wpisaniem wyraenia zdefiniowane zostay stae X, Y i H, ktre figuruj w wyraeniu. Wykorzystano tu wzory na obliczanie powierzchni koa: PoleKoaR(promie) i trjkta: PoleTrjkta(podstawa;wysoko).
Program do kosztorysowania
281
Rys. 254. W pozycjach 63 i 64 Dach nad garaem ma obmiar, ktry mona by potraktowa jak funkcj.
Na przykad obmiary wystpujce w pozycjach 63 i 64 w wierszu Dach nad garaem mona potraktowa jak funkcj, ktra rwnie si przyda w
282
NORMA PRO
nastpnych pozycjach (rys. 254). W pozycji 63 najpierw utworzono stae lokalne i wstawiono je do wyraenia, nastpnie zaznaczono wiersze staych GrPl i WysPl (ktre bd argumentami funkcji) oraz nastpny wiersz i cao zapamitano jako funkcj o nazwie MojaFunkcja (rys. 256).
Rys. 255. Zaznaczone wiersze, w ktrych zdefiniowano stae lokalne oraz wyraenie stanowice funkcj zalen od tych staych.
Wstawienie wasnej funkcji do obmiaru odbywa si tak jak wstawianie funkcji dostarczanych z programem (patrz podrozdzia Wstawianie funkcji) i polega na wybraniu polecenia Wstaw wzr z menu Obmiar, zaznaczeniu opcji Funkcja, podwietleniu nazwy funkcji MojaFunkcja i klikniciu na OK. Nazwa funkcji wraz z otwartymi nawiasami przygotowanymi do wprowadzania argumentw pojawi si we wstawianym wierszu (rys. 257).
Program do kosztorysowania
283
Rys. 257. Nazwa zdefiniowanej przez nas funkcji w trakcie wstawiania do wiersza obmiaru.
Wewntrz nawiasw wpisujemy argumenty funkcji w postaci wyrae oddzielonych rednikami (rys. 258). Aktualna warto funkcji zalee bdzie oczywicie od wartoci jej argumentw.
Rys. 258. Funkcja MojaFunkcja z nazwami staych (u gry) i argumentami liczbowymi wpisanymi bezporednio (u dou). Wartoci funkcji s rne, poniewa wartoci argumentw s rne.
Funkcj wasn mona rwnie wstawi w postaci rozwinitej. Wtedy w oknie wstawiania czycimy opcj Funkcja i dalej postpujemy w sposb opisany w podrozdziale Wstawianie funkcji i wzorw. Podczas definiowania funkcji i wzorw mona korzysta z sum czciowych i oblicze pomocniczych oraz wstawia odwoania do nich w postaci #pA (patrz podrozdzia Odwoania do pozycji, sum czciowych i oblicze pomocniczych).
284
NORMA PRO
Gdy klikniemy na wstawionym obiekcie i z menu Obmiar wybierzemy polecenie Skalowanie dostaniemy okno, w ktrym moemy okreli wielko obiektu i sposb, w jaki bd zmieniay si jego rozmiary (rys. 260).
Obiekt moe by edytowany przy pomocy programu, w ktrym zosta utworzony lub programu, ktry powizany jest z danym typem wystarczy dwa razy klikn na obiekcie lub z menu Obmiar wybra polecenie Obiekt | Edytuj. Z trybu edycji obiektu wracamy do Normy przy uyciu klawisza <Esc>. Do obsugi edycji obiektw su polecenia Edytuj, Otwrz i Konwertuj wywoywane z menu Obmiar | Obiekt + nazwa. Polecenie Edytuj otwiera obiekt w oknie, ktre zastpuje okno Normy i ma taki sam efekt, jak dwukrotne kliknicie na obiekcie. W oknie tym nie s
Program do kosztorysowania
285
dostpne polecenia menu Plik otwieranej aplikacji. Po powrocie do Normy poprawiany obiekt zostanie automatycznie zaktualizowany. Polecenie Otwrz otwiera osobne okno aplikacji, w ktrym mona edytowa obiekt tak jakby si osobno wywoao t aplikacj. W oknie tym dostpne s polecenia menu Plik z dodatkowym poleceniem Aktualizuj + nazwa kosztorysu. Aby obiekt w Normie zosta zaktualizowany stosownie do wprowadzonych zmian, powinno by wywoane polecenie Aktualizuj. W Normie Pro mona atwo umieszcza rysunki z programu Rysunek. Wystarczy tylko w oknie wstawiania obiektu wybra Dokument programu Rysunek, a nastpnie przystpi do tworzenia nowego lub edycji istniejcego rysunku.
Rys. 261. Kosztorys w widoku Przedmiar z wstawionym planem miasta i rysunkiem placu, wykonanym w programie Rysunek.
Warianty obmiarw
Obmiary, tak jak elementy RMS, pozycje i dziay mog by przedstawiane alternatywnie. Na przykad moemy przedstawi inwestorowi propozycj wyoenia glazur wszystkich cian w kuchni do wysokoci dwch metrw
286
NORMA PRO
lub tylko tych cian, ktre s widoczne, a tych fragmentw za szafkami nie. W takim przypadku zarwno obmiary jak i wartoci pozycji bd si znacznie od siebie rniy.
Po wprowadzeniu nowego wiersza (lub wierszy) obmiarw definiujemy grupy i warianty, a nastpnie przypisujemy je alternatywnym wierszom tak jak opisano w rozdziale WARIANTY.
Import obmiarw
Do programu Norma Pro mona wczyta obmiary z plikw utworzonych przez programy AllPlan, ArCon oraz innych programw CAD, jak rwnie obmiary zapisane w plikach tekstowych o strukturze zrozumiaej dla programu Norma Pro. Informacja o tym, jakie kolumny wczytywa do obmiaru i w jakiej kolejnoci, zapisana jest w specjalnych plikach konfiguracyjnych: imptxtob.cfg dla plikw tekstowych i impallpl.cfg dla plikw AllPlan. Dla plikw wygenerowanych z programu ArCon nie jest potrzebny plik konfiguracyjny, poniewa ich struktura jest z gry znana. Obmiary wyeksportowane z programu Rysunek wczytuje si jako pliki tekstowe. Pliki konfiguracyjne impallpl.cfg i imptxtob.cfg, znajduj si w folderze, w ktrym zainstalowano Norm Pro. Zawarto kadego pliku moe by przez nas zmodyfikowana po wczytaniu go do dowolnego edytora tekstowego, np. do Notatnika.
Program do kosztorysowania
287
Rys. 263. Zawarto pliku konfiguracyjnego imptxtob.cfg umoliwiajcego import obmiarw z plikw AllPlan (na dole) i pliku impallpl.cfg umoliwiajcego import obmiarw z plikw tekstowych (na grze).
Moemy tu okreli rodzaj separatora uytego do oddzielenia kolumn, ktrego kod dziesitny wpisujemy w polu Separator za znakiem rwnoci (np. kod 9 oznacza tabulator, kod 59 rednik). Mona rwnie zmieni kolejno kolumn, przestawiajc je w wierszu pola Kolumny. Jeeli jakiej kolumny nie chcemy wczytywa, wymazujemy jej nazw z wiersza pozostawiajc puste miejsce. Jeli natomiast chcemy do obmiaru wczyta z pliku dodatkowe kolumny, nie wystpujce w pliku konfiguracyjnym, w wierszu Kolumny umieszczamy ich nazwy oddzielone przecinkami. Poniej objanione jest znaczenie poszczeglnych kolumn: Nazwa jest to nazwa obmierzanego elementu. Identyfikator jest to jednoznaczny identyfikator w ramach caego projektu. Warto jest to warto obmiaru w postaci liczby. Jednostka jest to jednostka miary obmiaru. Wyraenie jest to wyraenie suce do obliczenia obmiaru. Lokalizacja okrela pooenie lub kategori obmierzanego elementu. Materia, Obiekt, Funkcja, to dodatkowe dane mogce uatwi uytkownikowi obsug obmiarw. Aby zaimportowa obmiar, z menu Obmiar wybieramy polecenie Import obmiarw. W okienku, ktre si ukae, w polu Nowe poczenie z: (rys. 264) wybieramy jeden z plikw CAD-owskich lub plik tekstowy. Po klikniciu na OK w kolejnym okienku przegldajc drzewo folderw znajdujemy potrzebny plik i klikamy na przycisku Otwrz. Zostanie utworzone poczenie do pliku, w ktrym wczeniej zapisalimy obmiary i umieszczone na licie w polu Uyte poczenia: (rys. 264).
288
NORMA PRO
Po potwierdzeniu na OK. plik obmiarw zostaje wczytany, a jego okienko wywietlone obok okna kosztorysu (rys. 265). Po przeczeniu si do okna importu obmiarw, w menu pojawia si menu Obmiar, umoliwiajce sortowanie listy obmiarw oraz wstawianie wybranego obmiaru. Aby wstawi obmiar do wybranej pozycji, przecigamy go z okna obmiarw na t pozycj. Zostaje utworzony nowy wiersz, w ktrym znajd si dane z przecignitego obmiaru. Obmiar mona rwnie wstawi przy pomocy polece menu. Zaznaczamy pozycj, do ktrej wstawiamy obmiar, przeczamy si do okna importu obmiaru, zaznaczamy obmiar do wstawienia i z menu Obmiar wybieramy polecenie Wstaw. Trzecim sposobem wstawienia obmiaru jest zaznaczenie pozycji, do ktrej wstawiamy obmiar, przeczenie si do okna importu obmiaru i dwukrotne kliknicie na obmiarze przeznaczonym do wstawienia. Po wykonaniu operacji wstawiania, do kosztorysu przenoszone s nastpujce dane importowanego obmiaru: nazwa do kolumny Podstawa, warto do kolumny Opis i wyliczenia oraz identyfikator, ktry pozostanie w kosztorysie niewidoczny. Jednostka miary importowanego obmiaru jest porwnywana z jednostk miary obmiaru pozycji i w razie niezgodnoci zostaje wygenerowany komunikat o bdzie z pytaniem, czy przelicza obmiary. Jeli decydujemy si na przeliczanie, pojawi si okienko, w ktrym wprowadzamy przelicznik wg ktrego program przeliczy obmiary. Przelicznik ten moe by liczb lub wyraeniem.
Program do kosztorysowania
289
W oknie importu obmiaru (rys. 265) znajduje si pasek narzdzi, przy pomocy ktrego mona zmienia sposb wywietlania obmiarw. Pole wyboru Lokalizacja obmiarw umoliwia wywietlanie obmiarw konkretnej lokalizacji lub kategorii (jeli zostaa zaimportowana odpowiednia kolumna). Standardowo pokazywane s wszystkie obmiary. Pole Jednostka miary umoliwia wybranie jednostki miary, wedug ktrej bd wywietlane obmiary. Na licie umieszczone s tylko te jednostki, ktre wystpuj w importowanym pliku. Przycisk i lista Sortowanie obmiarw umoliwia przeczanie si na rne sposoby uporzdkowania obmiarw. Kolejne klikanie na przycisku daje w wyniku sortowanie wg nazwy, wg identyfikatorw, wg lokalizacji, wg jednostki miary, wg wartoci lub widok nie posortowany. Kady z tych sposobw mona rwnie wybra z listy rozwijajcej si po klikniciu na strzace. Przycisk i lista Selekcja obmiarw pozwala na wybranie tylko tych obmiarw, ktre s uyte w kosztorysie, obmiarw nie uytych lub wszystkich obmiarw. Odpowiedni opcj moemy zaznaczy rwnie na licie rozwijajcej si po klikniciu na strzace.
290
NORMA PRO
W oknie importowanych obmiarw standardowo wywietlane s tylko kolumny Lp., Nazwa, j.m i Warto. Jeli dwukrotnie klikniemy na nagwku jakiejkolwiek kolumny lub z menu Opcje wybierzemy polecenie Wywietlania, wejdziemy na kart modyfikowania widoku, na ktrej bdziemy mogli doda kolumny, zmieni ich kolejno, usun itd. (patrz rozdzia WYGLD EKRANU).
Program do kosztorysowania
291
292
NORMA PRO
zmienimy wartoci obmiarw w programie CAD, moemy powtrnie wyeksportowa je na te same pliki (do ktrych ju istniej poczenia), a nastpnie zaktualizowa obmiary w kosztorysie. W tym celu z menu Obmiar wybieramy polecenie Aktualizuj, w nastpnym okienku na licie pocze podwietlamy to waciwe i klikamy na przycisku OK. Zostan zaktualizowane wartoci wszystkich obmiarw importowanych przy pomocy tego poczenia. Operacja ta bdzie moliwa do wykonania tylko wtedy, gdy w importowanych plikach podane bd identyfikatory poszczeglnych elementw.
Klucze lokalizacji
Przyporzdkowanie obmiaru, sumy czciowej lub wiersza obmiaru do okrelonej lokalizacji bdzie moliwe wtedy, gdy zaznaczymy opcj Harmonogramowanie robt na karcie Opisy w oknie opcji kosztorysu. Aby przyporzdkowa obmiar lub jego cz do danej lokalizacji, naley zaznaczy odpowiadajcy mu wiersz i z menu Obmiar wybra polecenie Klucz lokalizacji W oknie, ktre si ukae zostanie wywietlona lista do tej pory zdefiniowanych kluczy. Z listy tej wybieramy waciw lokalizacj i klikamy na przycisku OK. Na rysunku poniej wida pozycj 81, dziau ROBOTY WKOCZENIOWE, ktrej kolejne wiersze obmiaru zostay przyporzdkowane kluczom lokalizacji.
Program do kosztorysowania
293
294
NORMA PRO
14. NARZUTY
Najczciej definiujemy narzuty na cay kosztorys i narzuty wsplne dziaw (wtedy gdy s jednakowe dla wszystkich dziaw), czasami jednak musimy zmieni narzuty dla dziau lub pozycji. We wszystkich tych przypadkach program Norma Pro umoliwi nam definiowanie nowych i edycj ju zdefiniowanych narzutw. Narzuty mog by obliczane na trzy sposoby: 1. Pozycjami zostan obliczone narzuty dla poszczeglnych pozycji (przy uwzgldnieniu narzutw wsplnych dziaw, narzutw indywidualnych dziaw oraz indywidualnych narzutw pozycji), nastpnie s sumowanie dla kadego dziau i dopiero potem podsumowywane dla caego kosztorysu. Narzuty pozycji mog by obliczane od kosztw jednostkowych nakadw lub od wartoci nakadw. 2. Dziaami zostan obliczone narzuty dla kadego dziau (przy uwzgldnieniu narzutw wsplnych dziaw i narzutw indywidualnych dziaw), nastpnie wartoci w dziaach zostan podsumowane dajc podsumowanie kosztorysu. 3. Dla caoci kosztorysu zostan obliczone narzuty od sumarycznej wartoci nakadw w caym kosztorysie (przy uwzgldnieniu tylko narzutw wsplnych dziaw). Naley pamita, e sumaryczne wartoci narzutw, a co za tym idzie warto caego kosztorysu, mog si rni w zalenoci od przyjtego sposobu obliczania. Rnice te wynikaj z zaokrgle. Dla zilustrowania tego problemu pokazano poniej prosty przykad oblicze. Zamy, e dla danego dziau obliczamy zysk w wysokoci 15% dwiema metodami: od wartoci caego dziau lub pozycjami.
Warto narzutw dziau obliczona od wartoci dziau
Pozycja 1 2 3 RAZEM Warto 23467,77 15329,44 18265,62 57062,83 8559,4245 8559,42 Narzut (15%) Narzut po zaokrgleniu
Program do kosztorysowania
295
Obliczanie wartoci narzutw dziau poprzez zsumowanie wartoci narzutw dla kadej pozycji
Pozycja 1 2 3 RAZEM Warto 23467,77 15329,44 18265,62 Narzut (15%) 3520,1655 2299,416 2739,843 Narzut po zaokrgleniu 3520,17 2299,42 2739,84 8559,43
Jak wida, w powyszych tabelach wartoci RAZEM rni si o jeden grosz. Dla rozbudowanego kosztorysu rnica ta moe by wiksza. Narzuty modyfikujemy po przejciu do widoku Narzuty kosztorysu.
296
NORMA PRO
St.Vat (5) 7%
2. obliczamy cen brutto produktu jako sum ceny netto i VAT-u obliczonego od tej ceny (cena brutto = cena netto + cena netto*StVat) i zaokrglamy do 2 miejsc po przecinku, nastpnie obliczamy warto brutto, ktr rwnie zaokrglamy do 2 miejsc po przecinku.
Nazwa towaru (1) PRODUKT1 Ilo (2) 465.00 Cena netto (3) 1.71 St.Vat (4) 7% Cena brutto (5) (1.8297) 1.83 Wart. brutto (6) 850,95
Jak wida warto brutto wyliczona w ten sposb rni si od wartoci brutto wyliczonej pierwszym sposobem. Rnica ta wynika z zaokrglenia w gr ceny brutto do dwch miejsc po przecinku. Na poniszym przykadzie rwnie wida wpyw zaokrgle na kocowy wynik oblicze. Przykad 2 Kupilimy 583 szt. towaru za 23567,80 z z uwzgldnieniem wszystkich kosztw. Obliczylimy, e cena jednej sztuki to 23567,80/583 = 40,42509288... Warto t zaokrglilimy do dwch miejsc po przecinku otrzymujc 40,43 z. Jeli pomnoymy t warto przez zakupion ilo, to otrzymamy liczb rn od pierwotnej (40.43*583 = 23570.69 z). Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku Normy Pro. Nie do, e uytkownik ma moliwo okrelenia rnych sposobw obliczania narzutw, to rwnie moe wydrukowa je w rnej postaci Naley te zaznaczy, e sposb obliczania narzutw powinnimy wybiera w zalenoci od tego, w jakiej postaci kosztorys ma by przedstawiony klientowi. Wemy przykadowy kosztorys, skadajcy si tylko z dwch dziaw, z dwiema pozycjami w pierwszym dziale i jedn pozycj w drugim dziale. Dla uproszczenia dla kosztorysu zdefiniowany jest tylko jeden narzut, a mianowicie zysk, w wysokoci 20%. Zysk jest liczony od robocizny, materiaw i sprztu. Opcje obliczania narzutw wybieramy na karcie Liczenie narzutw po wybraniu polecenia Opcje | Kosztorysu.
Program do kosztorysowania
297
Obliczanie ceny jednostkowej i wartoci pozycji Cena jednostkowa pozycji powstaje w sposb nastpujcy: obliczana jest warto kosztw bezporednich R, M i S w pozycji, nastpnie od tego obliczany jest zysk. Zysk jest dodawany do kosztw bezporednich, w wyniku czego zostanie obliczona warto z narzutami w kadej grupie RMS. Zsumowane wartoci R, M i S dadz w wyniku warto pozycji. Cena jednostkowa pozycji jest rwna ilorazowi wartoci pozycji i obmiaru.
298
NORMA PRO
Robocizna Materiay kosztw bezp 20% zysk RAZEM 1992,06 14647,96 398,41 2929,59
Sprzt 0 0
Warto pozycji
Cena jednostkowa
Poz.1
2390,47 17577,55
0 19968,02
Tworzenie wartoci kosztorysu Warto caego kosztorysu powstaje w sposb nastpujcy: dla kadego dziau obliczane s wartoci kosztw bezporednich w grupach R,M i S. Nastpnie dla kadego dziau w kadej grupie R,M i S obliczany jest zysk. Zysk dodawany jest do kosztw bezporednich, z czego powstaje sumaryczna warto R,M, S dla kadego dziau.
DZIA 1 kosztw bezp 20% zysk RAZEM DZIA 1 kosztw bezp 20% zysk RAZEM DZIA 2 Robocizna Materiay Sprzt OGEM 2490,08 20063,02 1054,09 498,02 4012,60 210,82 2988,10 24075,62 1264,91 28328,63 3735,11 11433,24 0 747,02 2286,65 0 4482,13 13719,89 0 18202,02 46530,65
Rys. 270. Kosztorys ofertowy. Wida, e ( ilo * cena) nie jest rwna wartoci pozycji, a suma wartoci wszystkich pozycji nie jest rwna wartoci kosztorysu.
Jeli teraz wydrukujemy kosztorys ofertowy, program postpi w sposb nastpujcy: dla kadej pozycji do rubryki ilo wstawi obmiar, do rubryki cena wstawi cen jednostkow, za do rubryki wyliczon warto pozycji. Na przykad dla pozycji 1 bd to odpowiednio: obmiar 465, cena 42,94, warto pozycji 19968,02. Z powodw, ktre zostay wczeniej opisane, przemnoenie iloci przez cen nie daje liczby
Program do kosztorysowania
299
znajdujcej si w kolumnie warto (poniewa 465*42.94 = 19967,1) (rys. 270). Zauwamy rwnie, e warto kosztorysu nie jest rwna sumie wartoci wszystkich pozycji (poniewa warto kosztorysu jest sum wartoci dziaw, a nie pozycji), a suma wartoci pozycji w dziale nie bdzie rwna wartoci dziau.
Rys. 271. Kosztorys ofertowy, gdy zaznaczono opcj liczenia narzutw dla caoci kosztorysu. Przypadkowo warto kosztorysu i warto dziaw jest taka sama jak na rys. 270.
W kosztorysie ofertowym, tak jak poprzednio (ilo*cena) moe nie by rwna wydrukowanej wartoci pozycji.
300
NORMA PRO
Suma podsumowa dziaw i pozycji zwykle nie jest rwna wartoci kosztorysu.
Rys. 272. Kosztorys ofertowy, gdy zaznaczono opcj liczenia narzutw pozycjami i wyczyszczono opcj dla kosztw jednostkowych.
Program do kosztorysowania
301
Rys. 273. Widok pozycji, gdy narzuty s liczone pozycjami od kosztw jednostkowych.
Obliczanie ceny jednostkowej i wartoci pozycji: Warto pozycji powstaje w nastpujcy sposb: dla kadej grupy RMS-w wystpujcych w pozycji zostanie policzony koszt jednostkowy, do niego zostanie dodany narzut w wysokoci 20%, za warto zaokrglona. Cena jednostkowa pozycji powstanie ze sumowania kosztw jednostkowych RMS (5,14 + 37,80 + 0 = 42,94), a warto pozycji obliczona jako iloczyn obmiaru i ceny jednostkowej pozycji (465*42,94 = 19967,10).
Rob. Koszty bezporednie Koszt jednostkowy Pozycja 1 Zysk 20 % od kosztw jednostkowych Cena jedn. (koszt jednostkowy z narzutami) 1992,06 4,28 0,86 Mat. 14647,96 31,50 6,30 Sprzt 0 0 0 Cena jednostk. pozycji Wart. pozycji
5,14
37,80
(5,14+37,80)= 42,94
Tworzenie wartoci kosztorysu: Warto caego kosztorysu powstaje ze zsumowania wartoci wszystkich pozycji w kosztorysie, natomiast wartoci dziaw ze sumowania wartoci wszystkich pozycji nalecych do danego dziau.
302
NORMA PRO
Rys. 274. Kosztorys ofertowy, gdy zaznaczono opcj liczenia narzutw pozycjami dla kosztw jednostkowych. Wida, e ilo * cena rwne s wartoci pozycji, suma wartoci pozycji w dziale rwna jest wartoci dziau, a suma wartoci wszystkich pozycji rwna jest wartoci kosztorysu.
Jeli teraz wydrukujemy kosztorys ofertowy, program postpi w sposb nastpujcy: do rubryki ilo wstawi obmiar, czyli 465, do rubryki cena wstawi cen jednostkow, czyli 42,94, za do rubryki warto wstawi 19967,10. Tak wic iloczyn obmiaru i ceny bdzie rwny wartoci pozycji (42,94*465=199967,10). Tylko w tym przypadku iloczyn obmiaru i ceny jest rwny wartoci pozycji i warto kosztorysu rwna jest sumie wartoci pozycji! UWAGA! Jeli chcemy, aby w kosztorysie ofertowym iloczyn iloci i ceny pozycji by rwny wartoci pozycji, a warto kosztorysu bya rwna sumie wartoci pozycji, w opcjach kosztorysu na karcie Narzuty musimy wczy liczenie narzutw pozycjami i zaznaczy opcj Dla kosztw jednostkowych. Aeby uatwi uytkownikom prac w programie Norma Pro i unikn nieporozumie w przypadku tworzenia kosztorysw ofertowych zgodnych z ustaw o zamwieniach publicznych zostaa wprowadzona moliwo wyboru szablonu oblicze dla kosztorysw tego typu oraz ostrzeenia dotyczce wydrukw dla rnych sposobw obliczania narzutw. Szablon obliczania narzutw moemy wybra w okienku tworzenia nowego kosztorysu lub w oknie opcji kosztorysu, na karcie Liczenie narzutw.
Program do kosztorysowania
303
304
NORMA PRO
materiaw i robocizny, mona zdefiniowa dwa narzuty i nada im ten sam skrt. Narzuty te zostan obliczone i zsumowane, a w tabeli elementw scalonych wystpi cznie pod jednym skrtem. Dugo skrtu nie moe by wiksza ni trzy znaki. Skrty narzutw bd pojawiay si w tabeli elementw scalonych jako nagwki kolumn.
Rys. 275.Okno definiowania narzutw.
W polu Warto wprowadzamy warto narzutu. Jeli zostanie lub zostaa zaznaczona opcja Procentowo, warto ta bdzie procentowa; jeli nie, warto wpisana w polu Warto bdzie traktowana kwotowo. Opcj Procentowo zaznaczamy, gdy warto narzutu ma by obliczana jako procent od wybranego typu kosztw. Zaznaczenie opcji W rachunku 100 ma sens wtedy, gdy wczeniej zostaa zaznaczona opcja Procentowo. W tym wypadku narzut okrelony w polu Warto bdzie liczony w rachunku stu, co znaczy, e kwota narzutu bdzie obliczona jako procent od sumy po dodaniu narzutu. Np. niech warto KOSZTY = 6371,13 bdzie wartoci kosztw, od ktrych bdziemy oblicza narzut ZYSK w wysokoci 15%; zatem SUMA bdzie rwna (KOSZTY + ZYSK). Na dwch poniszych rysunkach pokazany jest sposb obliczania tego narzutu jako zwykego procentu i jako procentu w rachunku stu.
Sposb oblicze [KOSZTY] = 6371.13 [ZYSK] 15% = 955.67 [SUMA] = 7326.80 [ZYSK]=0.15*[KOSZTY] czyli 955.6695=0.15*6371.13
Program do kosztorysowania
305
Sposb oblicze [ZYSK] =0.15*[SUMA] czyli [ZYSK] = 0.15*([ZYSK]+[KOSZTY]) czyli 0.15*[KOSZTY] [ZYSK] = (1-0.15) czyli 1124.32 = (0.15*6371.13)/0.85
Jeli zaznaczymy opcj Liczony dla sumy wartoci RMS, to wygld okna nieco si zmieni zamiast moliwoci definiowania narzutw od poszczeglnych nakadw, pojawia si pole Dla sumy RMS liczony od:. W polu tym, po klikniciu na strzace, wybieramy od jakiego rodzaju kosztw bdzie naliczany definiowany narzut. W polach Dla robocizny liczony od, Dla materiaw liczony od i Dla sprztu liczony od wprowadzamy informacj, czy dla danego typu nakadu bdzie liczony narzut i od jakich kosztw. Na przykad koszty porednie mog by obliczane od robocizny i sprztu, za koszty zakupu tylko od materiaw. Jeli pole odpowiadajce danemu typowi nakadu pozostawimy puste, nie bdzie on uwzgldniany w obliczeniach. Jeli za po klikniciu na strzace znajdujcej si obok pola okrelimy, jakiej kwoty dotyczy definiowany narzut, to narzuty zostan policzone dla wszystkich nakadw tego typu, a podstaw oblicze bd wybrane koszty. I tak, gdy wybierzemy opcj wszystkie definiowany narzut bdzie liczony z uwzgldnieniem wszystkich poprzednio obliczonych narzutw; jeli bezporednie tylko od kosztw bezporednich. Listy kosztw, od jakich mona liczy narzuty bd rne dla rnych typw nakadw. Poniej opisane s rodzaje kosztw, ktre mog si pojawi na licie, a od ktrych mog by naliczane narzuty. wszystkie s to koszty bezporednie, do ktrych zostay dodane wartoci narzutw wyliczonych wczeniej.
306
NORMA PRO
bezporednie s to koszty bezporednio wynikajce z zsumowania nakadw, ktre to sumowanie przeprowadzone jest w zalenoci od wybranego sposobu liczenia narzutw, czyli w pozycji, w dziale lub dla caego kosztorysu. netto kosztorys jest to warto kosztorysu po doliczeniu wszystkich narzutw dziaw. brutto skrt narzutu narzut jest obliczany od nastpujcej sumy: koszty bezporednie + wartoci wszystkich narzutw zdefiniowanych przed narzutem o podanym skrcie + warto narzutu o podanym skrcie. netto skrt narzutu od wartoci narzutu podanego w skrcie. Dla materiaw mog wystpi dodatkowe elementy: wasne narzut obliczany jest od materiaw wasnych wykonawcy. inwestora narzut obliczany jest dla materiaw zaznaczonych jako materiay inwestora. koszty transportu wartoci tego narzutu jest suma wartoci wszystkich pozycji Koszty transportu materiaw. Jeli dla materiaw jako podstaw obliczania narzutu wybierzemy koszty bezporednie, to zostanie udostpniona opcja oglne Kz Wczenie tej opcji oznacza, e nie bd uwzgldniane te materiay, dla ktrych w osobnych pozycjach zostay rozliczone koszty transportu. W przypadku wprowadzania narzutw kwotowych wystpuje tylko element dodaj. Jeli w opcjach kosztorysu zostao zadeklarowane rozliczanie wykonanych robt, to moemy okreli, do jakiego okresu rozliczeniowego ma by doliczony dany narzut kwotowy. W polu Grupa mat. wybieramy grup materiaow, ktrej ma dotyczy narzut. Po klikniciu na strzace znajdujcej si z prawej strony pola zostanie rozwinita lista zdefiniowanych wczeniej grup. Z listy tej wybieramy t grup, dla ktrej definiujemy narzut. Jeli wybierzemy wszystkie, narzut zostanie obliczony dla wszystkich nakadw; jeli np. Zaprawy cementowe tylko dla materiaw zaliczonych do tej grupy; jeli wybierzemy pozostae narzut obliczany bdzie dla materiaw nie nalecych do adnej zdefiniowanej grupy.
Program do kosztorysowania
307
W przypadku gdy dodajemy lub modyfikujemy narzuty wsplne dziaw, na dole okienka pojawia si opcja Narzut wliczony do ceny jednostkowej. Opcja ta dotyczy pozycji uproszczonych i jeli jest zaznaczona, narzut uwzgldniony jest w cenie jednostkowej; jeli za jest wyczyszczona, cena jednostkowa zostanie zwikszona o warto tego narzutu. Przyciskiem Nastpny przejdziemy do okna definiowania nastpnego narzutu. Przyciskiem Poprzedni przejdziemy do okna definiowania poprzedniego narzutu. Przyciskiem OK akceptujemy dane i wracamy do okna narzutw. Przyciskiem Anuluj rezygnujemy z wprowadzonych zmian.
308
NORMA PRO
Okno pokazane na rys. 279 przedstawia narzuty na cay kosztorys. Oprcz podatku VAT zdefiniowano dodatkowy narzut kwotowy (tak jak pokazano na rys. 278). Kwota 111 z zostaa dodana do kadego nakadu: w wierszu odpowiadajcym temu narzutowi, w kolumnach Od robocizny, Od materiaw, Od sprztu widnieje tekst dodaj.
Rys. 279. Kosztorys w widoku narzutw z narzutem zdefiniowanym tak jak na rys. 278
Na rys. 279 wida, e narzut Koszty dodatkowe kwotowo zosta dodany na kocu kosztorysu. Zwykle tak jest, e VAT jest ostatnim narzutem w kosztorysie. Ten przykad pokazuje jednak, e program dopuszcza wstawienie narzutu w dowolnym miejscu. Oczywicie osoba wykonujca kosztorys musi mie pen wiadomo konsekwencji takiego zdefiniowania narzutu. Jeli teraz obejrzymy podsumowanie kosztorysu, to zobaczymy, e kwota 360 z zostaa doliczona do wartoci kosztorysu obliczonej z podatkiem VAT, a kwoty 120 z dodane do wartoci kadego nakadu (rys. 280).
Program do kosztorysowania
309
W taki sam sposb traktowane s dodatkowe koszty okrelone procentowo w stosunku do kosztw pozostaych. Na rys. 282 pokazany jest fragment widoku narzutw kosztorysu z kosztami dodatkowymi zdefiniowanymi tak jak na rys. 281. Z kolei na rys. 283 w podsumowaniu kosztorysu wida, e koszty dodatkowe zostay obliczone od wartoci robocizny (0,4%*326158 = 1305) i dodane do wartoci kosztorysu.
310
NORMA PRO
Rys. 283. Fragment widoku podsumowania z uwzgldnieniem kosztw dodatkowych obliczanych dla robocizny.
Narzut zdefiniowany kwotowo zawsze jest dodawany do wartoci kosztorysu uwzgldniajcej wszystkie wczeniejsze narzuty (patrz rys. 286 i rys. 286) i nie jest rozdzielany na dziay.
Program do kosztorysowania
311
Na rys. 285 wida narzut Dodatek kwotowy obciajcy tylko robocizn. Narzut ten dodany jest do wartoci kosztorysu obliczonej z uwzgldnieniem wszystkich poprzednich narzutw (rys. 286).
Sposb sumowania narzutw kwotowych na dziay dobrze wida w widoku tabeli elementw scalonych (w opcjach wywietlania musimy wczy wywietlanie kolumn reprezentujcych narzuty). Na rys. 287 pokazany jest fragment tego widoku z wyrnionym obszarem dotyczcym narzutu kwotowego, ktry dodawany jest dopiero po obliczeniu i zsumowaniu narzutw w dziaach.
312
NORMA PRO
W tryb definiowania nowego narzutu wejdziemy, gdy zaznaczymy wiersz nagwka narzuty dziau... lub narzutu, za ktrym ma si pojawi nowy
Program do kosztorysowania
313
narzut i zastosujemy jedn z metod opisanych w podrozdziale Wstawianie nowego narzutu. W oknie definiowania narzutw okrelamy wszystkie potrzebne dane i klikamy na przycisku OK. Nowy narzut pojawi si za wierszem narzuty dziau i zostanie wyrniony kolorem tym (rys. 289).
Rys. 289. W dziale ELEWACJA zdefiniowano dodatkowy narzut na grup materiaw masowych.
W procesie obliczania narzutw dziau uwzgldniane s zarwno narzuty indywidualne, jak i narzuty wsplne dziaw, dlatego te jeeli chcemy, aby jaki narzut nie by liczony dla danego dziau, powinnimy go wyzerowa. Na przykad dla dziau ELEWACJA zosta wyzerowany narzut Du.
Rys. 290. Przykadowe narzuty Z i Ds zdefiniowane indywidualnie dla dziau ELEWACJA, wyzerowany narzut Du
Moe si zdarzy przypadek, e jeden (lub kilka) z narzutw wsplnych dziaw ma inn warto dla pewnego dziau, np. dla dziau ELEWACJA (rys. 290). Niech na przykad zysk w tym dziale bdzie rwny 15%. Poniewa zysk w narzutach wsplnych ma warto 10%, musimy podnie jego warto dla tego wanie dziau. Aby to zrobi, wystarczy dwukrotnie klikn na wierszu danego narzutu (czyli na wierszu Zysk) i w oknie edycji narzutu w polu Warto zmieni
314
NORMA PRO
warto z 10 na 15%. Po potwierdzeniu na OK zmieniony narzut pojawia si w oknie narzutw, a jego wiersz zostaje wyrniony kolorem tym. Narzuty kwotowe zdefiniowane dla dziau doliczane s w podsumowaniu tego dziau.
Nowy narzut definiujemy tak jak narzuty na dziay klikajc na wierszu, za ktrym ma si znale i wybierajc z menu Narzuty polecenie Dodaj narzut lub klikajc na przycisku (mona te wykorzysta menu podrczne). Dla wybranej pozycji moemy rwnie zmieni pozostae narzuty, to znaczy narzuty indywidualne na dzia oraz narzuty wsplne dziaw. W przypadku gdy niektre z nich okrelone byy kwotowo, ich warto dla pozycji
Program do kosztorysowania
315
bdzie wynosia zero. Mimo to uytkownik moe je zmieni i wprowadzi jak warto. Kady nowy lub zmieniony narzut zostaje wyrniony kolorem tym.
Rys. 292. Narzuty po zdefiniowaniu nowego narzutu Np i zmianie wartoci narzutw wsplnychDkw i Z.
Zaznaczanie narzutu
Narzut zaznaczamy poprzez kliknicie na jego nazwie. Wiersz zaznaczonego narzutu otoczony jest czerwon przerywan ramk.
Usuwanie narzutu
Aby usun dany narzut, naley przej do widoku narzutw (polecenie Narzuty kosztorysu z menu Widok), w polu Wybr dziaw kosztorysu wybra odpowiedni typ narzutw (cay kosztorys, nazw dziau lub pozycj), klikn na wybranym narzucie i z menu Narzuty wybra polecenie Usu, lub klikn na przycisku .
316
NORMA PRO
Mona te klikn na narzucie prawym przyciskiem i z menu podrcznego wybra polecenie Usu. Oczywicie, jeli jestemy na przykad w widoku narzutw na pozycj, to nie jest dozwolone usuwanie narzutw na dziay, narzutw wsplnych dziaw i narzutw kosztorysu. Moliwe jest tylko usunicie narzutw przedefiniowujcych narzuty wyszego poziomu (to znaczy tych narzutw, ktre s podwietlone na to).
Narzuty wsplne dziaw, Narzuty wsplne dziaw koszt inwest Narzuty kosztorysu, Narzuty koszt inwest. Narzuty wsplne dziaw kalk uproszcz Narzuty wsplne dziaw kalk uproszcz koszt inwest.
Program do kosztorysowania
317
318
NORMA PRO
15. WARIANTY
Moe si zdarzy, e inwestor poprosi o przedstawienie kosztorysu w rnych wariantach. Obecnie, przy mnogoci technologii wykonania poszczeglnych elementw budowli i ogromnej rnorodnoci materiaw, mona zaproponowa klientowi kilka rozwiza, z ktrych zostanie wybrany najlepiej speniajcy jego warunki. Najczstszym kryterium wyboru bdzie zapewne koszt danego rozwizania, ale moe si zdarzy, e klient postawi na przykad na jako i trwao uytych materiaw, a nie na ich cen. Innym powodem uycia wariantw moe by przypadek, w ktrym musimy zmieci si w okrelonym zakresie wartoci kosztorysu. Uycie wariantw moe by te wygodne, wtedy gdy dany obiekt lub jego fragment mona wykona w rnych technologiach. Warianty mog by aktywne lub nieaktywne. Warianty nieaktywne s w kosztorysie wyrnione innym kolorem oraz przekrelone jedn lub dwiema ukonymi przerywanymi liniami. W drzewie dziaw i pozycji warianty nieaktywne odrniaj si innym kolorem ikony i przekreleniem ( pozycje, dziay). Nieaktywne elementy RMS s przekrelone liniami przerywanymi, a ich numery zastpione dolnym podkreleniem Operacje dodawania, modyfikacji, usuwania i ustawiania wariantw wykonujemy w oknie ustawiania wariantw lub na drzewie w widoku Warianty danych (patrz rozdzia WIDOKI, Widok Warianty danych). Wybr aktywnego wariantu odbywa si przy pomocy przycisku klikniciu na danym wariancie w drzewie widoku Warianty danych. lub
Definiowanie wariantw
Warianty dla elementw RMS, pozycji, obmiarw i dziaw definiujemy w oknie, ktre wywoywane jest poleceniem Ustaw wariant z menu RMS, Pozycja, Obmiar lub Dzia (lub klikniciem na przycisku ). Rwnie w tym oknie przyporzdkowujemy wariant do danego elementu RMS, pozycji lub dziau. Na licie grup wariantw widzimy grupy zadeklarowane jako globalne (zaznaczona opcja Globalne) i/lub lokalne (zaznaczona opcja Lokalne). Grupy globalne, to takie, ktre s widoczne w caym kosztorysie, a grupy lokalne s widoczne tylko w pozycji lub dziale, w ktrym zostay zadeklarowane.
Program do kosztorysowania
319
Rys. 294. W oknie wyboru wariantw znajduj si wszystkie warianty wystpujce w kosztorysie
Teraz przystpujemy do definiowania nowego wariantu. W tym celu podwietlamy grup wariantw, a nastpnie przechodzimy do czci Warianty i tam
320
NORMA PRO
klikamy na przycisku Dodaj. W oknie nowego wariantu wpisujemy jego nazw, klikamy na OK, po czym nowy wariant pojawi si na licie. Jeli chcemy, moemy od razu doda do grupy wszystkie moliwe warianty.
Program do kosztorysowania
321
Rys. 297. Na drzewie wariantw w grupie Parkiet zosta wybrany wariant dbowy.
322
NORMA PRO
Jeli chcemy wstawi tylko wybrane warianty, zaznaczamy je na licie wariantw (klikanie przy nacinietym klawiszu <Ctrl>), zaznaczamy opcj Przelij z grup wariantw i klikamy na OK.
Tak wstawione warianty mog by atwo aktywowane przy uyciu przycisku . Jeli chcemy wstawi wszystkie lub zaznaczone elementy wystpujce w wariantach, ale bez przyporzdkowania ich do wariantw, zaznaczamy je, czycimy opcj Przelij z grup wariantw i klikamy na OK.
Program do kosztorysowania
323
Rys. 300. Do kosztorysu zostay wstawione wszystkie warianty materiaw pokazane na rys. 298.
Czasami moe si zdarzy, e we wstawianej pozycji katalogowej nie ma wariantw, ale wiadomie chcemy wprowadzi do pozycji alternatywny materia (sprzt lub robocizn). W takiej sytuacji dopisujemy go do pozycji poleceniem Wstaw materia (robocizn, sprzt), nastpnie definiujemy warianty i przyporzdkowujemy im poszczeglne RMS-y (polecenie Ustaw wariant z menu RMS).
Na przykad na rysunku powyej do pozycji zosta dooony drugi typ parkietu, nastpnie zostaa utworzona grupa wariantw Parkiet oraz warianty: bukowy, dbowy i jesionowy.
324
NORMA PRO
Nastpnie parkiety zostay przyporzdkowane odpowiednim wariantom, a w kosztorysie wybrano wariant Parkiet: dbowy.
Rys. 303. Zostay utworzone trzy warianty: Parkiet bukowy, Parkiet dbowy i Parkiet jesionowy; w kosztorysie wybrano wariant: Parkiet dbowy.
Aktywny wariant wybieramy podwietlajc dany element, klikajc na i po pojawieniu si okna z list wariantw zaznaczamy waprzycisku riant, o ktry nam chodzi.
Program do kosztorysowania
325
Warianty robocizny
Jeli w opcjach kosztorysu, na karcie Rozliczanie RMS w grupie Rozliczanie robocizny zaznaczymy opcj Warianty osobno i razem, robocizna zostanie przedstawiona w dwch postaciach: jako zsumowana oraz alternatywnie w rozbiciu na poszczeglne zawody.
Warianty pozycji
Jeli chcemy przedstawi kilka wariantw pozycji, wstawiamy je wszystkie do kosztorysu. W kolejnym kroku zaznaczamy poszczeglne pozycje, definiujemy grup wariantw i warianty i przyporzdkowujemy je pozycjom (polecenie Ustaw wariant z menu Pozycja). Aby ustawi aktywny wariant pozycji, klikamy na jednej z nich, tak aby uaktywni si przycisk waciwy. , a nastpnie z listy wariantw wybieramy ten
Po takiej operacji pozycja nieaktywna w kosztorysie i w drzewie katalogw zostaje przekrelona cienkimi przerywanymi liniami (rys. 306), a jej numer poprzedzony dolnym podkreleniem.
326
NORMA PRO
Rys. 306. Pozycje wariantowe. Nieaktywny wariant pozycji w drzewie kosztorysu i w widoku kosztorysu.
Warianty dziaw
Warianty dziaw definiujemy podobnie jak warianty pozycji. Tworzymy alternatywny dzia lub dziay, definiujemy dla nich grup wariantw i poszczeglne warianty i przyporzdkowujemy je dziaom. Aktywny wariant wybieramy tak jak opisano w podrozdziale Wybr aktywnego wariantu. Jeli dezaktywujemy dzia, to wszystkie warianty w nim wystpujce s rwnie dezaktywowane.
Warianty obmiarw
Warianty obmiarw definiujemy podobnie jak warianty pozycji. Tworzymy alternatywny obmiar lub obmiary, definiujemy dla nich grup wariantw i poszczeglne warianty i przyporzdkowujemy je obmiarom. Aktywny wariant wybieramy tak jak opisano w podrozdziale Wybr aktywnego wariantu.
Program do kosztorysowania
327
Harmonogramowanie robt
Opcj Harmonogramowanie robt wczamy wtedy, gdy chcemy dane z kosztorysu przesa do programw sucych do planowania robt lub wtedy, gdy chcemy skorzysta z kluczy wykonawczych i lokalizacyjnych do rozliczania wykonanych robt. Po wczeniu opcji harmonogramowania w niektrych widokach i zestawieniach pojawi si kolumny odpowiadajce kluczom w widoku Przedmiar kolumna Klucz wykonawczy i Lokalizacja, a w widoku Kosztorys i Wprowadzone pozycje kolumna Klucz wykonawczy.
328
NORMA PRO
Klucze lokalizacji
Klucze lokalizacji moemy zdefiniowa, gdy zaznaczymy opcj Harmonogramowanie robt na karcie Opisy w oknie opcji kosztorysu. Jeli potem z menu Kosztorys wybierzemy polecenie Parametry kosztorysu, to na karcie Sownik lokalizacji bdziemy mogli zdefiniowa nowe klucze oraz zmodyfikowa lub usun ju istniejce definicje kluczy lokalizacji (rys. 307).
Nowy klucz definiujemy po klikniciu na przycisku Dodaj klucz. W okienku, ktre si ukae (rysunek obok) do pola Klucz: wpisujemy skrt nazwy klucza, a w polu Nazwa: jego nazw. Przyciskiem Zmie klucz wprowadzamy zmiany do nazwy podwietlonego klucza, za przyciskiem Usu klucz usuwamy zaznaczony klucz. Poszczeglne obmiary lub wiersze obmiarw przyporzdkowujemy okrelonej lokalizacji w widoku Przedmiar w nastpujcy sposb: zaznaczamy wiersz obmiaru, z menu Obmiar wybieramy polecenie Klucz lokalizacji, klikamy na nazwie klucza i potwierdzamy OK. Jeli ju przyporzdkowalimy klucz, a chcemy si z tego wycofa, z listy wybieramy kluczy wybieramy pozycj bez klucza.
Program do kosztorysowania
329
Na rys. 308 pokazano kosztorys BLINIAK w widoku Przedmiar z obmiarami przydzielonymi poszczeglnym lokalizacjom. Jeli nie zdefiniowalimy potrzebnej lokalizacji, robimy to na bieco wykorzystujc przycisk Dodaj klucz.
Klucze wykonawcze
Klucze wykonawcze rwnie definiujemy wykorzystujc polecenie Parametry kosztorysu z menu Kosztorys. W oknie parametrw wybieramy kart Klucze wykonawcze i tam dodajemy nowe, poprawiamy i usuwamy stare klucze.
330
NORMA PRO
Nowy klucz definiujemy po klikniciu na przycisku Dodaj klucz. W wywietlonym okienku (rys. 310) w polu Klucz: wpisujemy nazw skrcon klucza, a w pole Nazwa: jego nazw pen. Po klikniciu na OK nowy klucz pojawi si na licie.
Rys. 310. Definiowanie nowego klucza wykonawczego.
Przyciskiem Zmie klucz wprowadzamy zmiany do nazwy podwietlonego klucza, za przyciskiem Usu klucz usuwamy zaznaczony klucz. Poszczeglne pozycje obmiarw przyporzdkowujemy okrelonemu kluczowi wykonawczemu w widoku Kosztorys lub Wprowadzone pozycje w nastpujcy sposb: zaznaczamy pozycj, z menu Pozycja wybieramy polecenie Klucz wykonawczy, klikamy na nazwie klucza i potwierdzamy OK. Jeli chcemy wycofa si z przydzielonego klucza, ze sownika wybieramy pozycj bez klucza. Na rys. 311 pokazano kosztorys BLINIAK w widoku Wprowadzone pozycje z pozycjami przydzielonymi poszczeglnym kluczom wykonawczym.
Program do kosztorysowania
331
332
NORMA PRO
Okresy rozliczeniowe
Podzia na okresy rozliczeniowe wprowadzamy na karcie Okresy rozrachunkowe po wybraniu polecenia Parametry kosztorysu z menu Kosztorys. W wywietlonym oknie (rys. 313) pokazana jest lista wczeniej zdefiniowanych okresw wraz z terminami ich zakoczenia oraz znajduj si przyciski, ktre wykorzystujemy do dodawania nowych, poprawiania i usuwania starych okresw rozliczeniowych.
Aby zdefiniowa nowy okres, zaznaczamy okres, za ktrym ma by umieszczony, klikamy na przycisku Dodaj i w oknie, ktre si ukae, w polu Nazwa okresu: wpisujemy jego nazw, a w polu Termin zakoczenia: dat zakoczenia (data zakoczenia nie jest niezbdna). Jeli okres ma by podokresem zaznaczonego okresu, wczamy opcj Podokres.
Program do kosztorysowania
333
Podokres, wraz z terminem zakoczenia, moe zosta wstawiony nawet wtedy, gdy okres rozliczeniowy nie ma zadeklarowanej daty zakoczenia. Jeli chcemy rozlicza si kwartalnie, klikamy na przycisku Dodaj kwartay, i w oknie, ktre si ukae (rys. 315) w polu Od terminu: wybieramy numer kwartau. Gdy podokresami rozliczeniowymi w kwartale maja by miesice, zaznaczamy opcj Z podokresami miesicami (rys. 316). W polu Liczba: wpisujemy liczb wstawianych kwartaw. Kwartay zostan wstawione jako okresy przy zaznaczonej opcji Dodawane okresy, a jako podokresy przy tej opcji wyczyszczonej. Jeli mamy zamiar rozlicza si miesicznie, klikamy na przycisku Dodaj miesice i wywietlonym oknie wpisujemy liczb miesicy, ktre maj by dodane. Gdy miesice maj zosta dodane jako okresy, opcja Dodawane okresy powinna by zaznaczona, a gdy jako podokresy opcja ta musi by wyczyszczona.
Rys. 316. Pierwszy kwarta 2002 roku zosta wprowadzony bez miesicy, a drugi z miesicami.
334
NORMA PRO
robt mona wykorzysta wszystkie trzy sposoby rozliczania jednoczenie. Widok wykonanych robt opisany jest w rozdziale WIDOKI. Rczne wprowadzanie rozliczania robt Rczne wprowadzanie rozliczenia robt w zaznaczonej pozycji wyglda podobnie jak wprowadzanie wierszy obmiaru. Najpierw w polu wyboru Okres rozrachunkowy: wybieramy ten okres, ktry zamierzamy rozlicza, nastpnie klikamy na przycisku wstawiania nowego wiersza (lub z menu Roboty wybieramy polecenie Wstaw wiersz). Do pozycji zostanie dodany nowy wiersz, w ktrym w kolumnie Za okres pojawi si nazwa okresu rozrachunkowego, a w kolumnie W nastpnym kroku, ju we wstawionym wierszu, w kolumnie Wyliczenie wykonanych robt znajdzie si kursor tekstowy przygotowany do wprowadzania iloci wykonanych robt.
Jeli dwukrotnie klikniemy na nazwie okresu w kolumnie Za okres otworzy si do edycji pole, w ktrym wybieramy z listy okres (lub podokres) rozliczeniowy lub wpisujemy rcznie dat zakoczenia robt (naley pamita, aby daty mieciy si w terminach zakoczenia okresw rozliczeniowych, jeli zostay zadeklarowane). W kolumnie Wyliczenie wykonanych robt wpisujemy procent lub ilo wykonanego obmiaru. Jeli obmiar ma by traktowany procentowo, to za wprowadzan liczb naley wpisa znak procentu (np. 15%). Po naciniciu klawisza <Enter> lub po klikniciu poza edytowanym wierszem dane zostan zaakceptowane. Jeli chcielibymy zmodyfikowa wiersz rozliczenia, wystarczy dwukrotnie klikn na komrce, ktrej dane zmieniamy.
Program do kosztorysowania
335
Gdy dana robota rozliczana jest w kilku okresach rozliczeniowych, w polu Okres rozrachunkowy: wybieramy nowy okres, a nastpnie dodajemy nowy wiersz, w ktrym okres lamy terminy i iloci wykonanych robt. Na rys. 318 pokazane jest rozliczenie robt pozycji nr 81 w II kwartale 2002 r, z podziaem na podokresy.
Czciowe wykonanie robt Czciowe rozliczenie robt mona wykorzysta wtedy, gdy jednoczenie rozliczamy wiksz ilo pozycji kosztorysu. Polecenie Czciowo z menu Roboty | Wykonanie robt umoliwia wprowadzenie procentowego lub wartociowego wykonania robt w okresach rozliczeniowych, jeli takie byy zadeklarowane lub w rnych terminach w czasie trwania robt. Po wywoaniu tego polecenia otrzymamy okienko dialogowe, w ktrym deklarujemy, w jakich pozycjach wykonano roboty, w jakim okresie czasu i o jakiej wartoci (rys. 319).
Rys. 319. Czciowe wykonanie robt. W I kwartale wykonano 25% robt w zaznaczonych pozycjach, czyli w pozycjach 78,79 i 80.
336
NORMA PRO
W grupie W pozycjach: Zaznaczamy opcj Cay kosztorys, gdy wprowadzone rozliczenie ma dotyczy wszystkich pozycji kosztorysu. Zaznaczamy opcj Pozycje i wypeniamy pola od: i do:, gdy rozlicza bdziemy pewien zakres pozycji. Zaznaczamy opcj Wybrane dziay i klikamy na przycisku Wybr dziaw, gdy rozliczany bdzie konkretny dzia lub grupa dziaw. Wczamy opcj Aktywny dzia, jeli rozliczenie ma dotyczy aktualnie zaznaczonego dziau. Zaznaczamy opcj Aktywna pozycja, jeeli rozliczamy aktualnie podwietlon pozycj. Wczamy opcj Zaznaczone pozycje, gdy rozliczana ma by grupa wczeniej zaznaczonych pozycji. W polu Warto: wpisujemy albo procentowo albo kwotowo warto wykonanych robt. Jeli warto jest wprowadzona procentowo, to w polu tym za liczb musi znale si znak procentu %. Jeeli w polu wpisujemy kwot, oprcz liczby nie wpisujemy adnych innych znakw. Podana kwota bdzie rozoona na pozycje proporcjonalnie do ich wartoci. W polu Okres wykonania: wybieramy z listy okres rozrachunkowy lub wpisujemy z klawiatury dat wykonania rozliczenia. Naley przy tym pamita, eby daty mieciy si w terminach wybieranych okresw rozliczeniowych. Wida wic e dopuszczalne jest podzielenie okresu rozliczeniowego na terminy. Na przykad okres II Kwarta 2002, ktry trwa do 30.06.2002 moe by rozliczany w trzech terminach: do 6.06, do 16.06 i do koca, czyli do 30.06, moe te by rozliczany codziennie. Po klikniciu na przycisku OK widok wykonanych robt, znajdujcy si na ekranie, zostanie uzupeniony o informacje o iloci i wartoci. wykonanych robt w danym okresie. Na rys. 320 pokazany jest widok wykonanych robt zadeklarowanych tak jak na rys. 319.
Program do kosztorysowania
337
Rys. 320. Czciowe wykonanie robt; widoczny I kwarta 2002, w ktrym w pozycjach 78-80 zrealizowano 25% robt.
Na rys. 322 pokazany jest inny sposb rozliczania wykonanych robt. W polu Warto: wprowadzona jest kwota, za ktr wykonano roboty, a w polu Okres wykonania: wpisany termin zakoczenia tej czci robt.
338
NORMA PRO
Po klikniciu na OK podana kwota zostanie przeliczona na procent w stosunku do caych robt, a na widoku wykonanych robt zamiast nazwy okresu pojawi si termin wykonania prac (rys. 323).
Rys. 323. Widok wykonanych robt. Do 15.05.2002 w pozycjach 82 i 83 wykonano roboty za kwot 9500 z, co po przeliczeniu stanowio 49.34% sumy wartoci pozycji 82 i 83..
Wykonanie robt wg klucza lokalizacji Wykorzystujc polecenie Wykonanie robt | Wg klucza lokalizacji z menu Roboty moemy rozlicza roboty wedug kluczy lokalizacji. Okienko, ktre dostaniemy w wyniku wybrania tego polecenia jest bardzo podobne do tego z rys. 319. W obszarze W pozycjach znajduj si takie same opcje wyboru, pole Okres wykonania: ma takie same znaczenie, jak pole Okres:, a pole Wykonano:, jak pole Warto: (opis na str.337 - 337). W polu Klucze: dodatkowo wywietlana jest lista kluczy lokalizacji.
Program do kosztorysowania
339
Stosownie do wybranego klucza, okresu wykonania oraz wartoci wykonanych w tej lokalizacji robt i klikniciu na OK zmieni si widok wykonanych robt (rys. 325). W kolumnie Wyliczenie wykonanych robt pod opisem pozycji znajduje si informacja o iloci wykonanych robt, nazwie lokalizacji oraz procencie wykonania robt w danej lokalizacji.
Wykonanie robt wg klucza wykonawczego Wykorzystujc polecenie Wykonanie robt | Wg klucza wykonawczego z menu Roboty moemy rozlicza roboty wedug kluczy wykonawczych. Okienko, ktre dostaniemy w wyniku wybrania tego polecenia jest bardzo podobne do tego z rys. 319. i rys. 324. W obszarze W pozycjach znajduj si takie same opcje wyboru, pole Okres wykonania: ma takie same znaczenie, jak pole Okres:, a pole Wykonano:, jak pole Warto: (opis na str.337 - 337). W polu Klucze: wywietlana jest lista kluczy wykonawczych.
340
NORMA PRO
Stosownie do wybranego klucza, okresu wykonania oraz wartoci wykonanych dla tego klucza robt i klikniciu na OK zmieni si widok wykonanych robt (rys. 327). W kolumnie Wyliczenie wykonanych robt pod opisem pozycji znajduje si informacja o iloci wykonanych robt, nazwie klucza oraz procencie wykonania dla danego klucza wykonawczego.
Rys. 327.Widok wykonania robt w pozycjach 84,85 i 86 powizanych z kluczem wykonawczym IZOLACJE.
Program do kosztorysowania
341
342
NORMA PRO
Rys. 330. Obmiar wykonanych robt w pozycji 81 (146.12) jest wikszy ni obmiar zaplanowany(144.77).
Program do kosztorysowania
343
Jeli w oknie opcji wybierzemy I kwarta 2002, to obmiar pozycji przyjmie warto obmiaru wykonanego w tym kwartale. Jeli za zaznaczymy oba kwartay, to obmiar pozycji bdzie mia warto wykonan w obu kwartaach. W grupie Okresy wykonania zaznaczona opcja Pozostaw zaznaczone.
Rys. 332. Jako obmiar pozycji zosta przyjty obmiar wykonany w I kwartale. W oknie z rys. 329 zaznaczono I kwarta 2002.
Rys. 333. Jako obmiar pozycji zosta przyjty obmiar wykonany w I i II kwartale. W oknie z rys. 329 zaznaczono I kwarta 2002 i II kwarta 2002. Zaznaczona opcja Wstawiane tylko sumy. Na grze widok wykonanych robt, na dole widok przedmiar.
344
NORMA PRO
Jeli w grupie Okresy wykonania zaznaczymy opcj Usun wszystkie, okresy rozliczeniowe znikn z widoku wykonanych robt, a z widoku Przedmiar zniknie szczegowe rozpisanie obmiarw.
Rys. 334. Widok wykonanych robt. Pozycja 81, gdy zaznaczono opcj Usun wszystkie na grze w widoku wykonanych robt, na dole w widoku Przedmiar, gdzie znikny szczegy wylicze obmiaru.
Rys. 335. Widok wykonanych robt. wyczyszczona opcja Wstawiane tylko sumy
Program do kosztorysowania
345
17. WIDOKI
Kosztorys moemy oglda w rnych widokach. Kady z widokw suy do obejrzenia kosztorysu pod innym ktem oraz posiada specyficzne narzdzia pozwalajce na wykonywanie rnych operacji. Widok, ktry aktualnie znajduje si na ekranie mona wydrukowa na drukarce uywajc polecenia Drukuj z menu Plik (patrz rozdzia WYDRUK KOSZTORYSU). Opisy poniej wymienionych widokw dotycz ich ustawie domylnych. Ilo, rodzaj i kolejno wywietlanych kolumn mona zmieni na karcie Opcje kolumn w oknie opcji wywietlania kosztorysu (patrz rozdzia WYGLD EKRANU).
Widok Kosztorys
Widok Kosztorys dla kosztorysu zwykego jest podstawowym widokiem, w ktrym najczciej pracujemy i zosta opisany w rozdziale EKRAN GWNY I OPCJE KOSZTORYSU. Jeli jednak pracujemy w innym typie kosztorysu, w kosztorysie inwestorskim, widok Kosztorys bdzie rny od wczeniej opisanego (rys. 337).
Kosztorys jest przedstawiony w innym ukadzie, a tabela zawiera kolumny Lp, Podstawa, Opis, j.m., Nakady, Cena jedn., Koszt jedn., Ilo i Warto. Kada pozycja jest podsumowana i obliczone s dla niej narzuty. Taka posta kosztorysu moe by bardziej zrozumiaa dla in-
346
NORMA PRO
westora, ktry nie zawsze jest dobrze zaznajomiony z tajnikami kosztorysowania. Jeli jestemy w innym widoku lub zestawieniu, aby przej do widoku Kosztorys, z menu Widok wybieramy polecenie Kosztorys lub klikamy na przycisku znajdujcym si na gwnym pasku narzdzi.
W oknie widoku wprowadzonych pozycji mamy podane nastpujce informacje o pozycji: numer, podstaw wyceny, opis, jednostk miary obmiaru i wielko obmiaru. Pasek narzdzi tego widoku jest prawie taki sam, jak widoku Kosztorys. Zawiera przyciski Wstaw dzia, Wstaw pozycj, Wstaw prac ruszto-
Program do kosztorysowania
347
wa, Wstaw koszty transportu oraz pole wprowadzania obmiaru i numeru grupy rusztowa (patrz rozdzia EKRAN GWNY KOSZTORYSU, podrozdzia Pasek narzdzi widoku Kosztorys). Przyciski dotyczce elementw RMS, jak rwnie polecenia menu zwizane z nimi, zawarte w menu RMS, nie s dostpne. Jeeli chcemy wprowadzi jakie zmiany do pozycji, dwukrotnie klikamy w jej obszarze lub z menu Pozycja wybieramy polecenie Zmie pozycj. Wszystkie inne polecenia dotyczce pozycji s takie same jak dla widoku Kosztorys. Jeli wybierzemy widok Wprowadzone pozycje dla kosztorysu inwestorskiego lub kalkulacji uproszczonej, zmieni si pokazywane kolumny: za kolumn Jedn. obm. pojawi si Cena jedn, Ilo i Warto (rys. 339).
Rys. 339. Widok Wprowadzone pozycje dla kosztorysu tworzonego w kalkulacji uproszczonej lub kosztorysu inwestorskiego.
348
NORMA PRO
gowane i ponumerowane dziay wraz z nazw i zakresem nalecych do moemy zdefinich pozycji. Klikniciem na przycisku Wstaw dzia niowa nowy dzia. W menu Pozycja i RMS polecenia dotyczce operacji na pozycjach i elementach RMS nie s dostpne.
Widok Przedmiar
Widok Przedmiar suy do ogldania i szczegowej edycji obmiarw deklarowanych w kosztorysie, umoliwiajc rozpisanie wszystkich skadnikw wpywajcych na ich warto oraz wprowadzenie komentarzy okrelajcych, z czego dane wyliczenie wynika. Aby go wywoa, naley z menu Widok wybra polecenie Przedmiar lub klikn na przycisku znajdujcym si na gwnym pasku narzdzi. Na ekranie widoku Przedmiar (rys. 341) widzimy wyszczeglnione pozycje z numerem, podstaw wyceny, opisem, jednostk miary obmiaru i wyraeniem, przy pomocy ktrego jest wyliczany obmiar. Dodatkowo mamy kolumn Poszcz, w ktrej umieszczane s wartoci wyrae i sum czciowych. Na kocu, w kolumnie Razem, wywietlany jest obmiar sumaryczny. Na pasku narzdzi znajduj si przyciski umoliwiajce wstawienie nowej pozycji oraz przyciski obsugujce edycj obmiarw.
Program do kosztorysowania
349
Opis obmiaru edytujemy bezporednio w kosztorysie, dwukrotnie na nim klikajc. W ten sam sposb wchodzimy w edycj wiersza obmiaru. Trzy pierwsze przyciski umoliwiaj wstawienie dziau, wybranie miejsca wstawiania pozycji i wstawienie pozycji. Nastpne przyciski su do edycji obmiarw. Przycisk Wstawienie wyraenia za aktualnym wierszem umoliwia wstawienie pustego wiersza za wiersz biecy i wpisanie tam wyraenia lub komentarza. Przycisk Wstawienie wyraenia przed aktualnym wierszem umoliwia wstawienie pustego wiersza przed wiersz biecy. Przycisk Wstawienie sumy czciowej umoliwia wstawienie wiersza podsumowujcego cz obmiaru. Przycisk Wstawienie koca oblicze pomocniczych umoliwia wstawienie wiersza koczcego obliczenia pomocnicze. Przycisk Wstawienie funkcji umoliwia wstawienie do wyraenia funkcji obliczajcych powierzchnie i objtoci niektrych figur geometrycznych, funkcji matematycznych, funkcji wasnych lub specjalnej funkcji do projektowania instalacji alarmowych.
350
NORMA PRO
Przycisk Usu zaznaczony wiersz umoliwia usunicie podwietlonego wiersza. Przycisk Wyraenie wskazuje, czy w wierszu znajduje si wyraenie (jeli tak jest wcinity). Pozwala rwnie zamieni komentarz na wyraenie. Przycisk Komentarz wskazuje, czy w wierszu znajduje si komentarz (jeli tak jest wcinity). Pozwala rwnie zamieni wyraenie na komentarz. Przycisk Suma czciowa wskazuje, czy w wierszu znajduje si suma czciowa obmiaru (jeli tak jest wcinity) oraz umoliwia zamian wiersza na koniec oblicze pomocniczych. Przycisk Koniec oblicze pomocniczych wskazuje, czy wiersz koczy obliczenia pomocnicze (jeli tak jest wcinity) oraz umoliwia zamian wiersza na sum czciow. Przycisk Wybr wariantu pozwala przyporzdkowa obmiar do wariantu. Przycisk Aktywuj wariant aktywnego elementu pozwala wybra aktywny wariant. W menu gwnym widoku Przedmiar pojawia si nowe menu: Obmiar. Wikszo jego polece odpowiada przyciskom z paska narzdzi i umoliwia wstawienie nowego wiersza (Wstaw wiersz, Wstaw wiersz przed), wstawienie symbolu sumy czciowej (Wstaw sum czciow), znacznika koca oblicze pomocniczych (Wstaw koniec obl. pomocniczych), wskazanie typu biecego wiersza obmiaru (Typ) oraz pozwala na zdefiniowanie i wstawienie staych (Definicje staych i Wstaw sta), okrelenie klucza lokalizacji, jeli wczymy opcj harmonogramowania (Klucz lokalizacji), przyporzdkowanie wariantu (Ustaw wariant), zapamitanie nowego wzoru (Zachowaj wzr), wstawienie wzoru do obmiaru (Wstaw wzr), zaimportowanie obmiarw z innych programw i ustawienie odpowiednich pocze (Import obmiarw) oraz aktualizowanie obmiarw w kosztorysie wg tych pocze (Aktualizuj).
Program do kosztorysowania
351
oraz zmian ich danych. W okienku widoku, na pasku narzdzi z lewej strony znajduje si pole Wybr dziau kosztorysu, a za nim przyciski suce do dodania nowego i usunicia ju istniejcego narzutu .
Pole Wybr dziau
W polu Wybr dziau kosztorysu moemy wybra cay kosztorys, dzia (jeli w opcjach kosztorysu zadeklarowalimy istnienie narzutw indywidualnych w dziaach i zostay one zdefiniowane) lub pozycj (jeeli narzuty liczone s pozycjami i okrelilimy indywidualny narzut na niektre pozycje). W oknie widoku narzutw kady element kosztorysu (dla ktrego okrelono narzuty) ma swj obszar z wywietlonymi wierszami reprezentujcymi zdefiniowane narzuty. Dostpne do edycji s tylko obszary tych narzutw, ktre wpywaj na narzuty wybranego elementu kosztorysu. I tak, jeli ogldamy narzuty pozycji, to moemy dla niej zmieni indywidualny narzut w dziale, narzuty wsplne dziaw, nie moemy natomiast zmieni ani doda narzutu na cay kosztorys. Ta sama sytuacja bdzie miaa miejsce, gdy wybierzemy dzia narzuty kosztorysu nie bd dostpne, poniewa nie maj adnego wpywu na wartoci narzutw dziau. Do edycji narzutu przechodzimy po dwukrotnym klikniciu na jego wierszu lub po zaznaczeniu go i wybraniu polecenia Zmie narzut z menu Narzuty. Nowy narzut dodajemy po klikniciu prawym przyciskiem myszy na wierszu, za ktrym ma si znale i wybraniu polecenia Dodaj narzut Polecenie to dostpne jest rwnie w menu Narzuty. Podobnie postpujemy, gdy usuwamy narzut, wywoujc tylko polecenie Usu narzut
352
NORMA PRO
Okno podsumowania posiada przyciski pozwalajce na: odliczenie materiaw inwestora od kosztw bezporednich , odliczenie materiaw , dopasowanie kosztw robocizny do zainwestora w podsumowaniu , przejcie do widoku narzutw .W oonej wartoci kosztorysu polu ze strzak nazwanym Wybr dziau kosztorysu moemy wybiera podsumowanie caego kosztorysu lub interesujcych nas dziaw. Wiersze, ktre daj si zaznaczy przerywan lini mona skopiowa do Schowka poleceniem Kopiuj z menu Edycja.
Program do kosztorysowania
353
Ceny elementw RMS mona edytowa bezporednio w oknie widoku cen, a przy pomocy przyciskw mona wykona sortowanie, wyszukiwanie i przeczenie si na inne widoki. Przyciski Edycja cen robocizny, Edycja cen materiaw, Edycja cen sprztu, przeczaj na widok cen odpowiednio robocizny, materiaw i sprztu. Przycisk Zestawienie cen przecza na widok cen wszystkich elementw. Przycisk Szukaj RMS umoliwia wyszukanie elementu RMS w biecej bazie cenowej. Przycisk Pozycje zawierajce RMS wywouje okno z list pozycji, w ktrych wystpuje zaznaczony element. Przycisk Zmiana sortowania przecza sposb wywietlania elementw: wedug indeksw, alfabetycznie wedug nazw, wedug wartoci lub wedug grup.
354
NORMA PRO
Przycisk Ceny wszystkie/niezerowe/zerowe suy do zmiany wywietlania cen: wszystkich nakadw, tylko cen niezerowych lub tylko cen zerowych. Jeli chcemy poprawi jak cen, dwukrotnie klikamy na pozycji j zawierajcej i w oknie danych RMS, w polu cena wpisujemy waciw warto.
Widok skrcony
Widok skrcony jest bardzo wygodn, poprawiajc czytelno i uatwiajc manipulowanie jego elementami, form przedstawienia kosztorysu.
Dane elementu (pozycji, nakadu, dziau) w tym widoku wywietlane s tylko w jednym wierszu, niezalenie od tego, ile faktyczne wierszy zajmuj. Widok skrcony mona stosowa, gdy kosztorys znajduje si w kadym widoku. Aby przej do widoku skrconego, naley klikn na przycisku dujcym si na pasku narzdzi gwnych. znaj-
Program do kosztorysowania
355
356
NORMA PRO
Przycisk Dodanie wiersza za aktualnym umoliwia dodanie w biecej pozycji nowego wiersza rozliczenia. Przycisk Usunicie wiersza suy do usunicia zaznaczonego wiersza rozliczenia. Przycisk Wykonanie robt umoliwia wywoanie okna do zdefiniowania czciowego wykonania robt.
Oprcz przyciskw na pasku umieszczone jest pole umoliwiajce wybr widocznych na ekranie okresw. Pole Okres rozliczeniowy suy do wyboru pokazywanego na ekranie okresu rozliczeniowego. Po klikniciu na strzace ukae si lista zadeklarowanych okresw, z ktrej wybra mona Wszystkie okresy obrachunkowe i wtedy zobaczymy pozycje rozliczane we wszystkich okresach lub inny okres i wtedy zobaczymy pozycje rozliczane w tym wanie okresie. W oknie rozlicze pokazywane s kolumny i dane opisane poniej. W wierszu pozycji, pod jej numerem katalogowym umieszczonym w kolumnie Za okres widniej terminy kolejnych okresw, dla ktrych wprowadzono wykonanie robt. W kolumnie Wyliczenie wykonanych robt pod opisem pozycji wywietlona jest wyraenie opisujce wykonan ilo, w kolumnie Ilo ilo wykonanych robt, w kolumnie Razem cakowita ilo
Program do kosztorysowania
357
do wykonania, a pod ni, w wierszu Razem wykonano, ilo wykonanych robt narastajco. Edycj terminw i iloci wykonanych robt przeprowadzamy bezporednio w wierszu rozliczenia. Dwukrotne kliknicie na nazwie okresu rozliczeniowego w kolumnie Za okres umoliwia wybr podokresu lub edycj terminu wykonanych robt. Jeli w okresach rozliczeniowych zostay okrelone ich terminy, to do pola tego mona wpisa dat. Wpisanie daty nie mieszczcej si w zadeklarowanych okresach spowoduje wywietlenie komunikatu o bdzie. Po dwukrotnym klikniciu w kolumnie Wyliczenie wykonanych robt moemy wprowadza i edytowa obmiar wykonanego dla wybranej pozycji w wybranym okresie rozliczeniowym. Jeli obmiar wprowadzamy jako procent caoci, za liczb musimy wpisa znak %. Zaznaczony wiersz (wiersze) rozliczenia mona usun klikniciem na przycisku lub wywoujc polecenie Usu wiersz z menu Roboty.
Na widoku mog zosta pokazane nastpujce kolumny: Lp. numer pozycji, Nazwa elementu nazwa (opis) pozycji; j.m jednostka obmiaru; Il.cakowita cakowita ilo robt do wykonania;
358
NORMA PRO
Wart.cakowita cakowita warto pozycji w aktualnych cenach; Il.wyk.poprzednio ilo wykonana w poprzednich okresach rozrachunkowych (bez biecego); Wart.wyk.poprzednio warto robt wykonana w poprzednich okresach rozrachunkowych; Cena w okresie obrach. cena w biecym okresie rozrachunkowym; Il. w okresie obrach. ilo wykonanych robt w wybranym okresie rozrachunkowym; Wart. w okresie obrach. warto wykonanych robt w wybranym okresie rozrachunkowym; Il. wykonana ilo wszystkich wykonanych robt ; Wart. wykonana warto wszystkich wykonanych robt; Il.do wykonania ilo pozostaa do wykonania; Wart. do wykonania warto pozostaa do wykonania; Zaawansowanie% procent zaawansowania robt. W widoku tym, w wybranym okresie rozliczeniowym, mona rwnie modyfikowa obmiary, poniewa pole Obmiar wykonanych robt jest aktywne. Na ekranie nie s pokazane wszystkie opisane wyej kolumny. Te, ktre reprezentuj interesujce nas wielkoci, mona doczy do widoku w oknie opcji wywietlania kosztorysu (karta Opcje kolumn).
Program do kosztorysowania
359
Domylnie na widoku wywietlone s kolumny L.p., Nazwa oraz Wart. w okresie obrachunkowym. Korzystajc z karty Opcje kolumn opcji wywietlania kosztorysu mona do widoku doczy kolumny Wart. kosztorysowa, Wart.wyk.poprz, Wart. wykonana, Wart. do wykonania i Zaawansowanie%
360
NORMA PRO
Domylnie w drzewie wywietlane s warianty zdefiniowane globalnie. Jeli chcemy mie widoczne wszystkie warianty, z menu Warianty wybieramy polecenie Prezentacja wariantw i w wywietlonym oknie zaznaczamy opcj Pokazywane lokalne grupy wariantw.
Aktywacja wariantw
Dany wariant aktywujemy klikniciem na jego nazwie. Jeli na przykad wybierzemy parkiet jesionowy, to z lewej strony nazwy jesionowy pojawi si znak , a z prawej w nawiasach warto kosztorysu dla tego wariantu. Jak wida na rys. 349, wtedy dla innych wariantw pojawi si znaki lub w rnych kolorach (wariant bukowy jest taszy o 0,7 %).
Oznaczenie wariantw
Symbole umieszczone z lewej strony nazw wariantw informuj, czy i w jakim zakresie warto kosztorysu dla aktualnie wybranego wariantu rni pokazuje, e warto si od zaoonej wartoci kosztorysu. Znak minus , e jest wiksza a znak kosztorysu jest mniejsza od zaoonej, znak plus e jest rwna tej wartoci, za kolor symbolu w jakim zakresie procentowym si mieci. Domylnie, jako warto, do ktrej wykonuje si porwnanie jest warto kosztorysu, co oznacza, e z lewej strony wszystkich aktywnych wariantw pojawi si symbol . Kolor znakw plus i minus zaley od tego, w jakim zakresie plasuje si obliczona rnica.
Program do kosztorysowania
361
Opis symboli wraz i z informacj o zakresach zostanie wywietlony po wywoaniu polecenia Prezentacja wariantw z menu Warianty.
Domylnie w drzewie wariantw wywietlane s warianty zdefiniowane globalnie. Jeli chcemy mie widoczne wszystkie warianty, zaznaczamy opcj Pokazywane lokalne grupy wariantw. W polach od i do wpisujemy procent zmniejszenia lub zwikszenia wartoci, jaki zwizany jest z danym symbolem. Dla symbolu moemy wybra, czy ma obrazowa warto kosztorysu czy te dokadnie okrelon warto.
362
NORMA PRO
Po klikniciu na OK w kosztorysie zostan przeszukane grupy znajdujce si na prawej licie i uaktywnione te warianty, dla ktrych jest speniony warunek okrelony w grupie Warto kosztorysu.
Rys. 352. Lista pozycji, w ktrych bya uyta grupa wariantw Okadziny.
czenie wariantw
Jeli w kosztorysie wystpi grupy wariantw, ktre si wzajemnie uzupeniaj, mona je poczy w jedn grup. Jeli na przykad mamy warianty parkietw: jesionowy, dbowy i bukowy w grupie Parkiet i klepk Klon i Buk w grupie Klepka, to do grupy Parkiet mona doczy wariant Klon z grupy Klepka.
Program do kosztorysowania
363
Aby poczy warianty, naley wybra polecenie Pocz grupy wariantw z menu Warianty ((lub w oknie Ustawienie wariantu klikn na przycisku Docz inne).
Rys. 353. czenie wariantw. Do grupy Parkiet zostanie doczona grupa Klepka. Na rysunku z prawej do grupy Parkiet doczono wariant klon, a wariant Buk powizano z wariantem bukowy. Po takim poczeniu zniknie grupa Klepka, a w grupie Parkiet znajdzie si dodatkowo wariant Klon.
Jeli warianty w grupach si rni, zostanie pokazane okno, w ktrym decydujemy, ktre warianty doda, usun lub jak przyporzdkowa je sobie nawzajem. Wzajemn odpowiednio wariantw uzyskujemy klikajc na nazwie wariantu w lewym polu i na rwnowanej mu nazwie wariantu w prawym polu.
364
NORMA PRO
18. ZESTAWIENIA
W programie Norma Pro mona wykona zestawienia materiaw, sprztu, robocizny, materiaw inwestora, wywietli tabel elementw scalonych, statystyk oraz list pozycji. Kade zestawienie daje si obejrze tak, jak bdzie wydrukowane (polecenie Podgld wydruku) oraz wydrukowa na drukarce. To, ktre kolumny maj by widoczne w zestawieniu ustawia si w opcjach wywietlania. Okno opcji otwiera si, gdy dwukrotnie klikniemy na nagwku zestawienia lub gdy z menu Opcje wybierzemy polecenie Wywietlania Te wiersze zestawie, ktre daj si zaznaczy mona skopiowa do Schowka poleceniem Kopiuj z menu Edycja.
Zestawienie materiaw
Okno zestawienia materiaw otrzymamy po wybraniu polece Zestawienia RMS | Materiay z menu Widok lub klikniciu na przycisku znajdujcym si na gwnym pasku narzdzi.
W oknie zestawienia znajduje si informacja o kolejnych materiaach umieszczona w nastpujcych kolumnach: Lp liczba porzdkowa, Nazwa nazwa materiau, J.m. jednostka miary, Ilo potrzebna ilo materiau, Il inw. ilo materiau inwestora, Il wyk. ilo materiau wykonawcy, Cena jedn. cena jednostki materiau, Warto warto materiau, Grupa grupa materiaowa, do ktrej zaliczylimy materia. Jeli w opcjach kosztorysu ustawione byy ceny dostawcy, do-
Program do kosztorysowania
365
datkowo zobaczymy kolumny Dostawca, Cena dostawcy, Rabat maksymalny i Rabat dostawcy. Na grze okna umieszczony jest pasek narzdzi, na ktrym znajduj si pola i przyciski suce do manipulowania materiaami oraz do przeczania na inne zestawienia. Pole Wybr dziau kosztorysu, w ktrym mona wybra dzia kosztorysu, a co za tym idzie zestawienie materiaw (robocizny, sprztu, materiaw inwestora) w nim wystpujcych. Przycisk Materiay inwestora, ktry umoliwia przejcie do zestawienia materiaw inwestora. Przycisk Szczegowe zestawienie materiaw, ktry umoliwia przejcie do szczegowego zestawienia materiaw z wyszczeglnieniem pozycji, do ktrych nale. Przycisk Zestawienie materiaw dziaami, ktry pozwala przej do zestawienia materiaw z wyszczeglnieniem dziaw. Przycisk Zestawienie robocizny dziaami, ktry pozwala przej do zestawienia robocizny z wyszczeglnieniem dziaw. Przycisk Zestawienie sprztu dziaami, ktry pozwala przej do zestawienia sprztu z wyszczeglnieniem dziaw. Przycisk Usu element, przy pomocy ktrego mona usun podwietlony materia (lub inny element) ze wszystkich pozycji, w ktrych wystpuje. Przycisk Pocz RMS-y, ktry umoliwia poczenie podwietlonego elementu z innym, wystpujcym w kosztorysie elementem wybranym przez nas z listy. Przycisk Szukaj RMS umoliwiajcy wyszukanie elementu w aktualnie uywanej bazie cenowej. Przycisk Pozycje zawierajce RMS, przy pomocy ktrego mona zobaczy list pozycji, w ktrych wystpuje dany element.
366
NORMA PRO
Przycisk Zmiana sortowania przeczajcy sposb wywietlania elementw: wedug indeksw, alfabetycznie wedug nazw, wedug wartoci, wedug grup, dostawcw i indeksw u dostawcw.. Przycisk Ceny wszystkie/niezerowe/zerowe sucy do zmiany wywietlania cen: wszystkich nakadw, tylko cen niezerowych lub tylko cen zerowych. Przycisk Cao inwestora, przy pomocy ktrego mona wprowadzi do danych materiau ilo inwestora rwn caej ilo materiau. Pole Okres rozrachunkowy, w ktrym mona wybra okres rozliczeniowy, dla ktrego zostanie wywietlone zestawienie materiaw (robocizny, sprztu, materiaw inwestora). W menu gwnym zmienia si zawarto menu RMS, ktre teraz zawiera nastpujce polecenia: Zmie RMS umoliwiajce zmian danych wyrnionego elementu lub nawet zamian na inny element. Jeli zaznaczymy kilka materiaw, dostpne stanie si polecenie Zmie grup materiaow, przy pomocy ktrego mona je przyporzdkowa wybranej grupie materiaowej. Ilo inwestora pozwalajce na edytowanie iloci materiaw inwestora; Stawka kosztw transportu pozwalajce na okrelenie kosztw transportu dla materiaw zaznaczonych lub nalecych do konkretnej grupy w przypadku, gdy koszty transportu s doliczane do ceny jednostkowej. Usu RMS umoliwiajce usunicie wyrnionego elementu) Pocz RMS przy pomocy ktrego mona poczy wyrniony element z innym pokazanym na licie;
Program do kosztorysowania
367
Lista pozycji umoliwiajce wywietlenie listy pozycji, do ktrych naley dany element; Szukaj i zastp RMS pozwalajce na przeszukanie cennikw, kartoteki RMS lub innego kosztorysu i ewentualne zastpienie wybranym elementem elementu wyrnionego; Dodaj do cennika umoliwiajce dodanie elementu do wybranego lub aktualnego cennika Dodaj do kartoteki RMS suce do dodania elementu do kartoteki RMS; Sortowanie pozwalajce wywietla elementy wedug indeksw, nazw, wartoci i grup; Selekcja umoliwiajce wybranie elementw z cenami zerowymi, niezerowymi lub wszystkich. Dwukrotne kliknicie na wierszu elementu zawierajcego dan cen spowoduje przejcie do okna edycji odpowiadajcego mu nakadu. Zestawienie materiaw mona uzyska dla caego kosztorysu lub dla konkretnego dziau, wystarczy tylko w polu Wybr dziau kosztorysu wybra z listy Cay kosztorys lub nazw dziau (poddziau). Jeli w kosztorysie zdefiniowane zostay okresy rozliczeniowe, zostaje uaktywnione pole wyboru Okresy rozrachunkowe i wtedy mona wykona zestawienie dla konkretnego okresu lub dla wszystkich okresw rozliczeniowych.
368
NORMA PRO
Pasek narzdzi i polecenia menu dotyczce podwietlonego elementu s takie same, jak dla zwykego zestawienia materiaw.
Materiay inwestora
Jeli w oknie zestawienia materiaw klikniemy na przycisku lub z menu Widok wybierzemy polecenia Zestawienia RMS| Materiay inwestora, pokae nam si okienko, w ktrym wyszczeglnione bd materiay inwestora wraz z informacj o ich iloci, cenach i wartoci. Przyciski paska narzdzi i polecenia menu RMS s takie same, jak dla zwykego zestawienia.
Program do kosztorysowania
369
W kolumnie Nazwa oprcz nazwy materiau znajduje si informacja, w ktrych okresach rozliczeniowych materia by rozliczany i w jakiej iloci zosta zuyty. Za nazwami okresw wywietlane s dwa wiersze Razem uyto i Pozostao z podsumowaniem zuycia i pozosta iloci materiau.
370
NORMA PRO
Jeli w polu Wybr dziau kosztorysu wybierzemy nazw dziau, uzyskamy zestawienie materiaw dla tego dziau.
Zestawienie robocizny
Zestawienie robocizny moemy uzyska po wybraniu polecenia Zestawienia RMS | Robocizna z menu Widok lub klikniciu na przycisku dujcym si na gwnym pasku narzdzi (rys. 358). znaj-
Okno zestawienia robocizny jest bardzo podobne do okna zestawienia materiaw i zawiera te same pola i przyciski, natomiast pokazywane s tylko kolumny Lp, Nazwa, Jm, Ilo, Cena jedn. i Warto. Jeli w zestawieniu dwukrotnie klikniemy na wybranym wierszu, przejdziemy do okna edycji danych elementu mu odpowiadajcego. Zestawienie robocizny mona uzyska dla caego kosztorysu lub dla konkretnego dziau, wystarczy tylko w polu Wybr dziau kosztorysu wybra z listy Cay kosztorys lub nazw dziau (poddziau).
Program do kosztorysowania
371
Zestawienie sprztu
Zestawienie sprztu moemy uzyska po wybraniu polecenia Zestawienia znajdujcym RMS | Sprzt z menu Widok lub klikniciu na przycisku si na pasku narzdzi. Okno zestawienia wyglda tak samo jak okno zestawienia robocizny.
372
NORMA PRO
Zestawienie sprztu mona uzyska dla caego kosztorysu lub dla konkretnego dziau, wystarczy tylko w polu Wybr dziau kosztorysu wybra z listy Cay kosztorys lub nazw dziau (poddziau). Jeli w zestawieniu dwukrotnie klikniemy na wybranym wierszu, przejdziemy do okna edycji danych odpowiadajcego mu sprztu.
Program do kosztorysowania
373
374
NORMA PRO
dziaw wszystkie kolumny s podsumowane w wierszu RAZEM netto. Za wierszem tym w kolejnych wierszach kolumny RAZEM wywietlone s wartoci narzutw na cay kosztorys. W wierszu RAZEM brutto i kolumnie RAZEM znajduje si warto caego kosztorysu.
Jeli w kosztorysie znajduj si pozycje uproszczone, pojawia si kolumna Uproszczone, w ktrej wywietlona jest rnica midzy wartoci pozycji uproszczonej, a wartoci tej samej pozycji wyliczonej na podstawie RMS-w wchodzcych w jej skad. Jeli pozycja nie posiada wyszczeglnionych RMS-w, bo na przykad jest wstawiana z cennika pozycji, w kolumnie tej wywietlana jest warto pozycji uproszczonej. Jeli pozycja zostaa uproszczona, a jej cena jednostkowa wyliczana jest z cen RMS-w (zaznaczona opcja wylicz z cen jednostkowych RMS na karcie Ceny jednostkowe danych pozycji), to kolumna ta jest pusta. W przypadku gdy cena jednostkowa pozycji nie jest wyliczona z cen RMS-w ale warto pozycji jest inna ni wynikajca z wyliczenia, w kolumnie Uproszczone zostanie wywietlona rnica midzy tymi wartociami. Rnica ta moe by ujemna, gdy warto pozycji jest mniejsza ni warto wyliczona z RMS-w. Tabel elementw scalonych mona pokaza w postaci penej lub bez danych o jednostkach elementarnych, z uwzgldnieniem poddziaw lub bez nich, co deklarujemy w opcjach kosztorysu, karta Widok zestawie, grupa Tabela elementw scalonych. Jeli w tabeli dwukrotnie klikniemy na wierszu dziau, przejdziemy do okna edycji narzutw na ten dzia. Jeeli klikniemy dwukrotnie na wierszu narzutu, przeniesiemy si do okna edycji narzutw na cay kosztorys.
Program do kosztorysowania
375
Zestawienie pozycji
Oprcz widoku Wprowadzone pozycje mamy dostpne zestawienie pozycji, ktre wywoujemy poleceniem Pozycje z menu Widok | Zestawienia.
W oknie takim, jak na rys. 365 moemy wybra dzia, dla ktrego zestawienie jest wykonane, sortowa pozycje wedug rnych kolumn (przycisk ), pokaza wszystkie pozycje lub tylko te z cenami zerowymi lub niezerowymi (przycisk ), przyporzdkowa pozycj do wariantu (przycisk ) oraz wybra aktywny wariant (przycisk ). W miar potrzeby mona wywietli dodatkowe kolumny: Klucz wykonawczy, Cena jedn., C.j.R, C.j.M, C.j.S i C.j.RS (ceny jednostkowe robocizny, materiaw, sprztu i sumy robocizny i sprztu), wartoci RMS z uwzgldnieniem narzutw (R+narzuty, M+narzuty, S+narzuty) lub bez, Narzuty (wartoci narzutw), Uproszczone (rnica midzy wartoci pozycji uproszczonej a wartoci tej pozycji wyliczonej z RMS-w), Rusztowania i Wariant danych. Dwukrotne kliknicie na wierszu pozycji poza kolumn Opis przeniesie nas do okna edycji pozycji. Dwukrotnie kliknicie na kolumnie Opis wprowadzi nas w tryb edycji opisu. Dziki moliwoci sortowania wedug kadej kolumny, na przykad wedug wartoci pozycji, atwo w zestawieniu wyapa nieprawidowoci wystpujce w kosztorysie.
376
NORMA PRO
Rys. 366. Okno opcji wywietlania kolumn w trybie definiowania nowego widoku zestawienia pozycji.
Zdefiniowany widok pozycji mona zapamita klikajc na przycisku Zapisz domylne. Wtedy jest on dostpny dla innych kosztorysw i moe by wczytany przyciskiem Wczytaj domylne. Powtrnie wywoujc polecenie Nowy widok pozycji mona zdefiniowa nastpne widoki (na przykad w nastpnym widoku o nazwie WidokKluczy wprowadzono kolumn Klucz wykonawczy). Jeli znowu uyjemy
Program do kosztorysowania
377
przycisku Zapisz domylne, to nowy widok dopisze si do listy ju zapamitanych widokw Jeli znajdziemy si w innym w innym kosztorysie i chcemy, aby domylnym widokiem zestawienia pozycji by jeden z widokw, ktre byy zapamitane, w oknie z rys. 366 klikamy na przycisku Wczytaj domylne. W wywietlonym oknie dostaniemy list tych widokw (rys. 367). Wybieramy ten, przy pomocy ktrego chcemy wywietli zestawienie i klikamy na OK. Jeli wybierzemy opcj Domylna, widokiem pozycji zostanie widok zaproponowany przez program.
Nowe widoki pozycji definiowane dla danego kosztorysu s razem z nim pamitane. Aby wywietli kosztorys w jednym z tych widokw, klikamy na strzace umieszczonej obok znajdujcym si na gwnym przycisku pasku narzdzi, a nastpnie wybieramy go z listy. Niepotrzebny widok mona usun w nastpujcy sposb: przeczamy si na ten widok i z menu Widok wybieramy polecenia Zestawienia | Usu widok pozycji.
Statystyka
Do tabeli statystyki przechodzimy po wybraniu polecenia Zestawienia | Statystyka z menu Widok (rys. 368). W tabeli zostaje wywietlona informacja o procentowym udziale poszczeglnych elementw w stosunku do wartoci w dziale i cakowitej wartoci kosztorysu. W informacji o wybranym dziale, w pierwszym wierszu w kolumnach Rob, Mat, Sprz znajduje si procent danego nakadu w stosunku do wartoci caego kosztorysu, za w wierszu drugim procent tego samego
378
NORMA PRO
nakadu w stosunku do wartoci caego dziau. W kolumnie RAZEM, wywietlony jest procent wartoci dziau w stosunku do wartoci caego kosztorysu. W tabeli nie s pokazane wszystkie kolumny. Jeli przejdziemy do okna opcji wywietlania kosztorysu, to do widoku bdzie mona doczy kolumny wartoci z narzutami nakadw R, M i S (R z narzutami, M z narzutami i S z narzutami) oraz kolumny reprezentujce wartoci wszystkich narzutw (Narzuty).
Jeli w oknie statystyki dwukrotnie klikniemy na wierszu dziau, przejdziemy do okna edycji danych tego dziau. Jeeli klikniemy dwukrotnie na wierszu narzutu, przeniesiemy si do okna edycji narzutw na cay kosztorys.
Program do kosztorysowania
379
380
NORMA PRO
W zalenoci od tego, jak si ma wybrana pozycja do zawartoci cennika, moemy mie do czynienia z nastpujcymi przypadkami:
Program do kosztorysowania
381
1. Pozycji KNNR odpowiada dokadnie jedna pozycja cennika. Jest to przypadek najprostszy i bezporednio po wybraniu pozycji pojawi si okienko okrelania jej danych (takie jak dla pozycji uproszczonej patrz podrozdzia Upraszczanie pozycji, rozdzia POZYCJE KOSZTORYSU). 2. Pozycji KNNR odpowiada kilka wariantw przewidzianych przez cennik. Na ekranie pojawi si wykaz wszystkich wariantw i musimy wybra waciwy kierujc si opisem robt. Podstawa wyceny zostaa w takich przypadkach rozbudowana przez autorw zacznika o dwie kolejne cyfry w sposb arbitralny. Cyfry te nie wynikaj w aden sposb bezporednio z zawartoci KNNR. Na (rys. 370) wida, e pozycja przez nas wybrana (KNNR 3 0605-04) posiada trzy warianty. Po podwietleniu jednej z pozycji na dole okna pokazuje nam si dokadniejszy jej opis. Na jego podstawie decydujemy, ktr z nich wybra. Po klikniciu na OK dostaniemy okienko edycji danych pozycji, takie jak na dla pozycji uproszczonej (patrz podrozdzia Upraszczanie pozycji, rozdzia POZYCJE KOSZTORYSU).
3. Pozycja KNNR nie zostaa uwzgldniona przez autorw cennika, ale jest ona kolumn z tabeli, ktrej inne kolumny zostay uwzgldnione. W tej sytuacji program wywietli opis tej kolumny z cen zerow i opisy tych kolumn tabeli, dla ktrych podano cen w cenniku. Kosztorysant ma moliwo wyboru pozycji podobnej do szukanej z cen podan w zaczniku lub pozycji tej, o ktr mu chodzi z cen zerow, aby nastpnie wprowadzi j na podstawie wasnej kalkulacji. Na rys. 371 wida list pozycji zblionych do KNNR 1 0104-01
382
NORMA PRO
4. Pozycja KNNR nie istnieje w cenniku, jak rwnie nie istnieje tabela, ktrej mogaby by czci (np. KNNR 4 2003-01). Wtedy pozycja taka zostanie wprowadzona z cen zerow, ktr potem musimy wprowadzi z rki w okienku edycji danych pozycji.
Jeli pozycja ma warianty, maj one wspln podstaw, a rni si tylko numerem wariantu. Na licie kady wariant wystpuje jako osobna pozycja, a wic klikajc na niej dwukrotnie mona j wstawi do kosztorysu.
Program do kosztorysowania
383
Ten sposb wstawiania pozycji uproszczonych jest duo szybszy, gdy nie ma wyszukiwania pozycji w cenniku, wywietlania dodatkowych okien i wybierania pozycji. W przypadku gdy nie znajdziemy pozycji w cenniku, jak na przykad pozycji KNNR 1 0104-01, wybieramy pozycj podobn, a potem modyfikujemy jej zawarto.
Rys. 373. W cenniku pozycji nie ma KNNR 1 0104-01, lecz w zamian moemy wybra pozycj zblion do niej, na przykad, KNNR 1 0104-02.
384
NORMA PRO
Ustawienia drukarki
Rodzaj drukarki, orientacj wydruku, rozmiar papieru i inne szczegowe dane druku ustawiamy w oknie pojawiajcym si po wybraniu polecenia Ustawienia drukarki z menu Plik (rys. 374). W grupie Drukarka wybieramy drukark, na ktr zostanie skierowany wydruk. Jeli chcemy obejrze lub zmieni jej ustawienia, klikamy na przycisku Waciwoci.
W grupie Orientacja zaznaczamy opcj Pionowa, gdy drukujemy klasycznie lub Pozioma, gdy wydruk ma by obrcony o 900. Z tej drugiej opcji korzystamy, jeli szeroko wydruku jest wiksza od szerokoci papieru. Pamitajmy przy tym, e papier jest wkadamy do drukarki normalnie, natomiast uzyskany wydruk jest obrcony.
Program do kosztorysowania
385
W grupie Papier okrelamy rozmiar (pole Rozmiar:) i sposb podawania papieru (pole rdo:). Jeli posiadamy drukark wsk, w ktrej mieci si tylko zwyka kartka papieru, wybieramy papier A4, jeli jest to drukarka szeroka definiujemy sami rozmiar papieru (po klikniciu na przycisku Waciwoci na karcie Papier szukamy pozycji niestandardowej lub definiowanej przez uytkownika i ustawiamy zadane rozmiary). W zalenoci od tego, czy dysponujemy podajnikiem papieru, czy drukarka ma traktor do papieru cigego, czy te musimy podawa papier rcznie, z listy rozwijajcej si obok pola rdo: wybieramy odpowiedni sposb podawania papieru. Po ustawieniu wszystkich opcji klikamy na przycisku OK. UWAGA! Jeli na wydrukach brak niektrych znakw (na przykad linii tabel), naley zmieni w drukarce ustawienia grafiki (na przykad dla drukarek HP LaserJet 4 czy 4P na karcie Grafika zaznaczy opcj Uyj grafiki rastrowej). Jeli na wydrukach z drukarek laserowych brak polskich znakw, na karcie Czcionki naley zaznaczy opcj Drukuj czcionki True Type jako grafik.
Podgld wydruku
Kady widok kosztorysu i kade zestawienie moemy wydrukowa. Przed wydrukiem dobrze jest jednak sprawdzi na ekranie, jak bdzie on wyglda na kartce papieru. Do tego celu suy polecenie Podgld wydruku z menu Plik. W oknie podgldu znajduj si przyciski suce do poruszania si po ekranie (Nastpna strona, Poprzednia strona), zamiany widoku z jednej na dwie strony (Jedna str. i Dwie str.) i odwrotnie, powikszania i zmniejszania obrazu (Powiksz i Zmniejsz) oraz drukowania tego, co znajduje si na ekranie (Drukuj). Podgld wydruku opuszczamy klikniciem na przycisku Zamknij.
Opcje wydruku
Przed wydrukiem dobrze jest obejrze i ewentualnie zmieni opcje wydrukw, do ktrych uzyskamy dojcie po wybraniu polecenia Wydrukw z menu Opcje. Z nastpnego menu, ktre si ukae, wybieramy polecenie
386
NORMA PRO
Style umoliwiajce wybranie stylu wydruku, Zestawy umoliwiajce okrelenie, ktry zestaw drukujemy, Szablony, umoliwiajce wybr szablonw tabel, strony tytuowej i numeracji formularzy, Ukad strony, pozwalajce okreli parametry strony dla wybranego stylu oraz Opcje suce do ustawienia parametrw rnych wydrukw (kosztorysu i zestawie).
Styl wydruku
Styl wydruku jest zbiorem informacji o tym, jak powinien wyglda wydruk, to znaczy, ktre informacje maj by drukowane i jak ma wyglda strona (rozmiary, nagwki, stopki itd.). Po klikniciu na poleceniu Style ukae si okienko, w ktrym wybieramy styl wydruku (rys. 375). Jeli chcemy, aby wydruki byy wykonywane w stylu programu Norma Pro, na licie umieszczonej w polu Zdefiniowane style: klikamy na Norma, jeli za chcemy drukowa kosztorys w formie zadeklarowanej dla widokw, klikamy na WYDRUKI WIDOKW. Jeli wybrany styl chcemy uczyni stylem domylnym, wykorzystujemy przycisk Ustaw domylny.
Po wybraniu stylu okrelamy dalsze parametry wydrukw dla tego stylu (polecenia Zestawy, Szablony,Ukad strony i Opcje).
Program do kosztorysowania
387
Przyciski Opcje i Ukad strony pozwalaj wej w tryby definiowania parametrw wydruku opisane w dalszych rozdziaach. Przycisk Wczytaj wywouje okno, ktre umoliwia wczytanie zaznaczonych opcji z istniejcych stylw do nowego stylu (rys. 377). W lewej czci okna wybieramy jeden z istniejcych stylw, a w prawej zaznaczamy te opcje, ktre chcemy wczyta do nowego stylu.
Jeli bdziemy drukowa kosztorys korzystajc z dwch stylw, powinnimy wrci do polecenia Styl, wybra drugi styl i rwnie dla niego ustawi opcje. UWAGA! Wszystkie opcje wydrukw dotycz wybranego stylu. Pozostae opcje zostan opisane dla stylu Norma.
388
NORMA PRO
Zestawy wydrukw
Zestaw wydrukw obejmuje list rnych typw wydrukw, ktre zostan wydrukowane, gdy uruchomimy wydruk kosztorysu. Na przykad drukujc zestaw Peny kosztorys otrzymamy wydruk: strony tytuowej, charakterystyki obiektu, ksiki przedmiarw, kosztorysu i tabeli elementw scalonych. Jeli zdecydujemy si na zestaw Oferta, to wydrukowana zostanie tylko strona tytuowa i oferta. Wraz z programem Norma Pro dostarczane s zdefiniowane zestawy: Peny kosztorys, Kosztorys, Oferta i Ksika przedmiarw. Uytkownik jednak moe samodzielnie zmienia zawarto tych zestaww oraz tworzy swoje wasne zestawy. Do tego celu suy polecenie Zestawy wywoywane z menu Opcje | Wydrukw.
W oknie z rys. 378, w polu Zdefiniowane zestawy znajduje si lista dotychczas zdefiniowanych zestaww wydrukw. Zawarto aktualnie podwietlonego zestawu wida w polu Zawarto wybranego zestawu. Jeli chcemy zmieni zawarto zestawu, klikamy na przycisku Edytuj Po wywietleniu si okienka takiego jak na rys. 379, modyfikujemy zawarto pl Nazwa: i Opis: oraz ewentualnie zmieniamy styl przypisany do zestawu (pole Uyj stylu:). Na kartach Kosztorys, Zestawienia, Cenniki, Harmonogramowanie i Rozliczenia wywietlone s listy tych elementw, ktre s dostpne, a jeszcze nie znalazy si w danym zestawie, za w polu Wydruki w zestawie, te elementy, ktre bd drukowane. Zaznaczajc poszczeglne pozycje i uywajc przyciskw , oraz
Program do kosztorysowania
389
i moemy przenosi je midzy kartami a polem oraz w polu zmienia kolejno wydruku. Tworzenie nowego zestawu polega na klikniciu na przycisku Dodaj, wypenieniu wszystkich pl i zdecydowaniu, ktre wydruki do niego wejd. Okno tworzenia nowego zestawu wyglda tak samo jak okno edycji zestawu. Jeli jaki zestaw usuwamy, zaznaczamy go i klikamy na przycisku Usu. Klikajc na przycisku Ustaw domylny decydujemy, e podwietlony zestaw bdzie zestawem domylnym, czyli tym, ktry pojawi si w polu wyboru zestawu w oknie drukowania kosztorysu.
Formatowanie tabel
Formatowanie tabel, to po prostu okrelenie rodzaju, koloru i gruboci ramek zewntrznych i wewntrznych oraz kolorw wyrnianych wierszy i kolumn. W Normie Pro mona zdefiniowa wiele rnych formatowa, ktre jako szablony przypisuje si rnym stylom. (patrz str. 398). Aby wprowadzi, usun, bd zmodyfikowa szablony formatw tabel, z menu Opcje wybieramy sekwencj polece Wydrukw | Szablony | Tabel. W okienku, ktre si pojawi (rys. 380) w polu wyboru Nazwa szablonu wybieramy szablon, ktry zastosujemy w danym stylu. Wraz z szablonem,
390
NORMA PRO
w polach Ramki tabeli, Wiersze i Kolumny pojawiaj si nazwy opisujce ramki, wiersze i kolumny przypisane do tego szablonu. Wykorzystujc przycisk Edytuj mona zmodyfikowa ich zawarto. Jeli na licie szablonw nie ma takiego, ktry by nam odpowiada, klikniciem na przycisku Dodaj wchodzimy w tryb tworzenia nowego szablonu. Nadajemy mu nazw i klikamy na OK.
Dla nowego szablonu domylnie ustawiany jest tylko szablon ramki, reszta parametrw jest pusta (rys. 382).
Jeli chcemy mie inny szablon ramki, wybieramy go z listy, a jeli chcemy zmieni lub utworzy nowy, klikamy na przycisku Edytuj i w oknie
Program do kosztorysowania
391
opisanym w podrozdziale Ramki zewntrzne i wewntrzne tabeli definiujemy ich wygld.. To, ktre wiersze wyrniamy i w jaki sposb, wybieramy w polu Wiersze. Jeli aden szablon nam nie odpowiada, klikamy na przycisku Edytuj i zmieniamy ju istniejcy lub dodajemy nowy (patrz podrozdzia Wyrnianie wierszy). Podobnie jest z wyrnianiem kolumn. Szablon wyrniania wybieramy w polu Kolumny:. Gdy aden z istniejcych szablonw nie jest waciwy, klikamy na przycisku Edytuj i w nastpnym oknie modyfikujemy stary lub w wprowadzamy nowy (patrz podrozdzia Wyrnianie kolumn).
392
NORMA PRO
Wyrnianie wierszy
Jeli modyfikujemy ju istniejcy szablon wyrniania wierszy, wybieramy go z listy i klikamy na przycisku Zmie. Jeli za tworzymy nowy, klikamy na przycisku Dodaj i nadajemy mu nazw. Nazwa moe by duga i w opisowy sposb informowa o cechach szablonu. W oknie edycji szablonu (rys. 384) z listy wywietlonej w polu Typ wyrnionego wiersza zaznaczamy ten wiersz, dla ktrego bdziemy ustawia ramki i kolory. W Grupie Ramki wybieramy grubo lewej i prawej strony ramki oraz grnej i dolnej, w grupie Kolory ustawiamy kolor tekstu i ta, za w grupie Czcionka okrelamy typ, rodzaj i wielko czcionki. Istniejcy, niepotrzebny ju szablon usuwamy klikniciem na przycisku Usu.
Wyrnianie kolumn
Jeli jakie kolumny tabeli maj by wyrnione, trzeba dla nich zdefiniowa szablon, a w nim specjalne ramki oraz kolory tekstw i ta. Modyfikacj ju istniejcych szablonw wykonujemy po klikniciu na przycisku Zmie, a nowy szablon definiujemy po klikniciu na przycisku Dodaj.
Program do kosztorysowania
393
Szablony wyrnie mona zdefiniowa dla kadego typu wydruku oddzielnie, co znaczy, e na wydruku przedmiaru moe by wyrniona kolumna Razem, a na wydruku kosztorysu kolumny Warto i Klucz wykonawczy. Typ wydruku, dla ktrego formuujemy szablon, wybieramy z listy wywietlonej w polu Typ wydruku:. Wyrnian kolumn zaznaczamy w polu Dostpne kolumny i przenosimy do listy Modyfikowane kolumny klikniciem na przycisku .
Dla kolumny podwietlonej na licie Modyfikowane kolumny okrelamy: Tekst nagwka w polu Nazwa:. Jeli na przykad dla kolumny Lokalizacja w polu Nazwa: wpiszemy tekst Miejsce, to na wydruku kolumna bdzie si nazywaa Miejsce. Grubo prawej i lewej ramki w grupie Ramki. Kolor tekstu i ta w grupie Kolory. Typ, rodzaj i rozmiar czcionki w grupie Czcionka.
394
NORMA PRO
Przyciski Zmie, Usu i Dodaj znajdujce si w grupie Nazwa szablonu pozwalaj na zmodyfikowanie, dodanie nowego i usunicie szablonu. W licie Elementy strony tytuowej wywietlone s te skadniki strony, ktrych parametry mona podda zmianie. Dane znajdujce si w grupie Atrybuty tekstu zaznaczonego elementu, czyli kolor tekstu i ta oraz czcionk okrela si indywidualnie dla kadego skadnika. Natomiast takie dane jak kolejno grup na wydruku, pooenie nazwy i loga firmy oraz podpisw, linie oddzielajce poszczeglne czci strony od siebie deklaruje
Program do kosztorysowania
395
si na kartach Opisy, Kolejno i Separatory w grupie Ukad strony. Na stronie tytuowej w prawym lub lewym grnym rogu strony mona umieci logo firmy. Jeli klikniemy na przycisku , pojawi si okno, w ktrym otwieramy folder z plikiem logo i zaznaczymy ten plik, z prawej strony zostanie wywietlony jego podgld. Logo mona wczy do szablonu na stae (i wtedy przed wstawieniem go trzeba zaznaczy opcj Zapamitaj w dokumencie) lub utworzy do niego poczenie (opcja Zapamitaj w dokumencie wyczyszczona).
Rozmiar drukowanego loga mona okreli w oknie, ktre pokae si po klikniciu na przycisku Format
396
NORMA PRO
tuw wydrukw oraz parametry drukowania tabel. Na kadej karcie znajduje si przycisk Przywr, ktry suy do wczytania danych domylnych programu oraz przycisk Domylne, ktry umoliwia zapamitanie aktualnych ustawie jako domylnych. W dolnej czci, w polu Styl wydrukw jest wywietlona nazwa aktualnego stylu. Format strony marginesy Na karcie Format strony (rys. 389) okrelamy marginesy (grupa Marginesy) oraz wysoko nagwka i stopki (grupa Wysoko), to znaczy odlego od marginesu (grnego lub dolnego) do pocztku wydruku waciwego, w ktrej ma si zmieci nagwek lub stopka (jeli na przykad zawarto stopki nie zmieci si w zadeklarowanej wysokoci, tekst wejdzie na margines dolny). W grupie Czcionka standardowa, po klikniciu na przycisku Czcionka wybieramy rodzaj czcionki, ktra ma by uyta do drukowania. W grupie Domylne opcje druku moemy zaznaczy opcj Druk obustronny i wtedy moemy drukowa po obu stronach papieru. Jeli chcemy, aby na kadej stronie drukowane byy dane licencji uytkownika programu, zaznaczamy opcj Drukuj dane licencji uytkownika programu. Zaznaczanie opcji Druk czarno biay oznacza, e mimo zdefiniowania kolorw wydrukw, bd one drukowane jako czarno-biae.
Margines grny Nagwek Margines lewy Stopka Margines dolny Margines prawy Lini kropkowan oznaczone s marginesy drukarki.
Program do kosztorysowania
397
Kademu stylowi moemy przyporzdkowa szablon tabel oraz szablon strony tytuowej. Ustawienia dla rnych typw wydrukw Karta Opcje (rys. 390) umoliwia sprecyzowanie wymaga dotyczcych wydruku konkretnego widoku czy zestawienia. Z listy Typ wydruku: wybieramy rodzaj wydruku, dla ktrego okrelamy pozostae ustawienia. W grupie Opcje rozmieszczenia moemy zaznaczy opcj drukuj zawsze od nowej strony, co oznacza, e jeli w jednym procesie drukujemy kilka zestawie, to wybrane zestawienie zawsze rozpoczynane jest od nowej strony, w przeciwnym wypadku zestawienie moe by wydrukowane na tej samej stronie. Jeli chcemy, aby dany typ wydruku znajdowa si w caoci na stronie, zaznaczamy opcj utrzymuj w caoci na stronie. W przypadku ustawiania opcji dla typu, w ktrym uwzgldniane s dziay, moemy wczy jedn z opcji dziay od nowej strony wtedy czci wydruku dotyczce poszczeglnych dziaw
398
NORMA PRO
zaczynay si bd od nowej strony (opcja nie rozdziela oznacza, e wszystkie dziay bd drukowane ciurkiem, jeden za drugim; opcja od poziomu1, e na nowej stronie bdzie rozpoczyna si wydruk poziomu pierwszego wraz z poddziaami; opcja od poziomu2, e na nowej stronie bdzie rozpoczyna si wydruk poziomu drugiego wraz z poddziaami). Dla wydrukw zawierajcych pozycje staje si dostpna opcja utrzymuj pozycje w caoci. Jeli jest zaznaczona, to pozycja nie jest dzielona midzy strony, tylko w caoci przenoszona na nastpn stron.
W polu Marg. wierszy wpisujemy odlego wiersza od grnej i dolnej linii oddzielajcej wiersze. Jeli odlego ta jest rwna zeru, wiersz zaczyna si bezporednio za grn ramk, a dolna ramka rysowana jest zaraz za wierszem, bez adnego odstpu. W polu Odstp: wpisujemy odstp midzy kolejnymi typami wydrukw, jeli dany typ wydruku nie zaczyna si od nowej strony, tylko wyprowadzany jest zaraz za kocem poprzedniego. Pole Dziel wiersze wysze ni ...% obszaru druku okrela, e dugi tekst opisu pozycji, przekraczajcy podany procent obszaru druku, zostanie podzielony midzy strony (obszar druku = wysoko strony marg. dolny marg. grny nagwek stopka). Im ten procent niszy, tym pusty obszar na dole strony bdzie mniejszy.
Program do kosztorysowania
399
Zaznaczenie opcji bez nagwka spowoduje, e nie bdzie drukowany nagwek strony (efekt jest taki sam, jakby wysoko nagwka bya rwna zeru). W grupie Czcionka zaznaczamy opcj uyj standardow, jeli bdziemy drukowa czcionk standardow (okrelon na karcie Format strony) lub klikamy na przycisku Czcionki i z listy wybieramy tak, ktra nam bardziej odpowiada. Dodatkowo, zaznaczajc opcj pogrubiona czcionka nagwka tabeli bdziemy mieli wytuszczone tytuy tabel. Dla kadego typu wydruku mona okreli rne ustawienia, na przykad kady typ moe by drukowany innym rodzajem czy wielkoci czcionki. Efekt konkretnych ustawie najlepiej jest obejrze przed wydrukiem korzystajc z przycisku Podgld wydruku w oknach drukowania (polecenia Drukuj i Drukuj widok z menu Plik). Formatowanie nagwka Karta Nagwek (rys. 391) pozwala na ustawienie opcji wydruku nagwka dla kadego typu wydruku.
400
NORMA PRO
Nagwek umieszczany jest na grze strony, a jego obszar zaczyna si od marginesu grnego i koczy w odlegoci, ktra zostaa okrelona w grupie Wysoko pole Nagwka: na karcie Format strony (patrz rys. 389). Zawarto nagwka powtarzana jest na kadej stronie wydruku. Nagwek posiada trzy sekcje: lew (Lewa:), rodkow (Centralna:) i praw (Prawa:). W kadej z tych sekcji mona wstawi dowolny tekst lub/i cig znakw symbolizujcych rne dane charakterystyczne dla kosztorysu (tzw. cig znakw sterujcych). W czasie generowania wydruku cig ten jest zastpowany tekstem okrelonym wczeniej przez uytkownika. Gdy zaznaczymy kilka typw wydrukw, to edycja nagwka dotyczy wszystkich tych wydrukw. Jeli klikniemy na przycisku Nr strony, to w sekcji, w ktrej znajduje si kursor, zostanie wstawiony cig znakw ^S informujcy program, e w tym miejscu ma by umieszczony numer strony. Klikniciem na przycisku Tytu wydruku zostanie wstawiony cig ^T, ktry oznacza pojawienie si w wybranym miejscu tytuu (zdefiniowanego dla danego typu wydruku na karcie Tytuy wydrukw). Jeli klikniemy na przycisku Str. tytuowa otrzymamy okienko z list moliwych do wstawienia elementw, ktre zdefiniowane s dla strony tytuowej (patrz rozdzia OPCJE KOSZTORYSU, opis przycisku Strona tytuowa). Klikamy na potrzebny element i potwierdzamy na OK. Symbol wybranego elementu pojawi si w miejscu kursora tekstowego (na przykad cig ^Wnf oznacza nazw firmy). Jeli klikniemy na przycisku Dat wydruku, zostanie wstawiony symbol ^M informujcy program, e tu ma zosta wstawiona data biecego wydruku. Przycisk Opis kosztorysu suy do wstawienia cigu ^O, ktry oznacza umieszczenie w wybranej sekcji opisu kosztorysu (zdefiniowanego w oknie opcji kosztorysu). Przy pomocy przycisku Nazw pliku mona wstawi cig ^N symbolizujcy nazw pliku zawierajcego kosztorys.
Program do kosztorysowania
401
Przyciskiem Nazw dziau wstawimy cig ^D oznaczajcy nazw dziau. Znaki sterujce moemy wstawia w jednym cigu np. ^O^D^S (opis kosztorysu, nazwa dziau, numer strony) lub jeden pod drugim. Dugo wprowadzonego cigu sterujcego w jednej sekcji jest ograniczona do 128 znakw, za tekst po przetworzeniu nie moe by duszy ni 1023 znaki. Dla tekstu nagwka moemy wybra rodzaj i wielko czcionki po klikniciu na przycisku Czcionka Jeli chcemy, aby nagwki wszystkich typw kosztorysu byy drukowane tak sam czcionk, zaznaczamy opcj dla wszystkich. Wszystkie, opisane wyej ustawienia, definiujemy osobno dla kadego typu kosztorysu. Typ ten podwietlamy na licie umieszczonej w polu Typ kosztorysu. Tak wic moemy mie inne nagwki dla typu kosztorys, inne dla podsumowania, inne dla zestawienia materiaw, itd. Na rys. 391 pokazane s ustawienia nagwka dla typu kosztorys. W sekcji lewej znajduje si cig znakw symbolizujcy nazw firmy (^Wnf), pod nim adres firmy (^Waf), wzite ze strony tytuowej, w sekcji centralnej umieszczony jest cig ^T oznaczajcy tytu kosztorysu oraz pod nim cig ^D symbolizujcy nazw dziau, w sekcji prawej mamy komentarz Inwestor:, a za nim cig ^Win, oznaczajcy nazw inwestora. Pod nim znajduje si cig ^Wia symbolizujcy adres inwestora. Na rys. 392 pokazany jest fragment wydruku nagwka kosztorysu (typ Kosztorys) odpowiadajcy opcjom ustawionym na rys. 391.
Sekcja lewa Nazwa firmy Sekcja centralna Tytu kosztorysu Sekcja prawa Nazwa inwestora
Adres firmy
Nazwa dziau
Adres inwestora
402
NORMA PRO
Formatowanie stopki Karta Stopka wyglda tak samo jak karta Nagwek, tyle e dotyczy stopki, czyli zarezerwowanego obszaru na dole strony. Wszystkie reguy postpowania s takie, jak dla nagwka. Formatowanie wygldu tabel Na karcie Tabela (rys. 393) okrelamy wygld drukowanej tabeli. I znowu, wygld ten moe by indywidualnie dopasowany dla kadego typu wydruku.
Typ wydruku wybieramy z listy umieszczonej w polu Typ wydruku:. Jednoczenie w polu Kolumny: otrzymujemy list kolumn drukowanej tabeli. Zaznaczamy kolejno nazw kolumny i ustalamy dla niej rne parametry. W grupie Wybrana kolumna w pola Szeroko min:, Szeroko max: i Szeroko: wpisujemy odpowiednie szerokoci w znakach (jeli chcemy, aby szerokoci byy stae, zaznaczamy opcj Szeroko staa), dla wartoci liczbowych definiujemy ich dokadno: jeeli ma by taka jak dokadno danych, zaznaczamy opcj jak precyzja danych, jeli inna czycimy t opcj i w polu Cz dziesitna
Program do kosztorysowania
403
wpisujemy ilo cyfr po kropce dziesitnej. W grupie Wyrwnanie: zaznaczamy waciwy dla danej kolumny sposb wyrwnywania (dla kolumn zawierajcych liczby powinnimy zaznaczy opcj do kropki dziesitnej). Opcj dopasuj kolumny automatycznie zaznaczamy wtedy, gdy na program zrzucamy ciar dopasowania szerokoci kolumn i innych parametrw do szerokoci papieru. Po zaznaczeniu opcji pobierz parametry z kosztorysu, dane o kolumnach zostan wczytane z kosztorysu. Jeli w kosztorysie zostay zdefiniowane dodatkowe widoki zestawienia pozycji, po wybraniu formatowania tego zestawienia pojawi si pole Nazwa:, w ktrym mona wybra jeden z tych widokw. Jeli drukujemy tabel opisw i chcemy, aby w tabeli zostaa wydrukowana lista numerw pozycji, dla ktrych podstaw wyceny stanowi dany opis, na karcie Tabela zaznaczamy tabel opisy podstawy wyceny i do listy Kolumny doczamy kolumn Pozycje: (rys. 394).
404
NORMA PRO
UWAGA! Jeli dla danego typu wydruku nie chcemy drukowa jakiej kolumny, musimy j wybra z listy kolumn, w pole Szeroko: wpisa warto 0 i zaznaczy opcj Szeroko staa. Tytuy typw wydrukw Na karcie Tytuy wydrukw definiujemy tytu dla kadego typu wydruku. Typ wybieramy z listy umieszczonej w polu Typ wydruku:, za w polu Tytu wydruku: wpisujemy tekst, ktry bdzie potem drukowany na przykad w nagwku strony.
Program do kosztorysowania
405
Jeli wczymy opcj Opcje dla wydrukw pobieraj z kosztorysu, to opis pozycji na wydruku bdzie odpowiada opisowi pozycji na ekranie widoku Kosztorys. Jeli opcj t wyczycimy, dostpna stanie si grupa Opis pozycji wraz z opcjami sucymi do okrelenia, ktre elementy opisu maj znale si na wydruku i jak pozycje maj by podsumowane. W polu
406
NORMA PRO
Wyraenia norm RMS wybieramy z listy sposb przedstawienia norm. Ich opis znajduje si w rozdziale OPCJE KOSZTORYSU, W grupie Rozwijanie pozycji scalonych mamy do wyboru trzy moliwoci: 1. pozycje mog by Nie rozwijane, i wtedy pozycja scalona bdzie przedstawiona jak pozycja uproszczona. 2. bd wydrukowane Wszystkie pozycje skadajce si na pozycje scalon. Pozycje skadowe wystpi za pozycj scalon i w podstawie bd mie wydrukowany tekst Kalkulacja kosztw. 3. Zostan wydrukowane tylko pozycje Zaznaczone. W grupie Elementy nieaktywne w wariancie znajduj si dwie opcje sterujce drukowaniem wariantw. Jeli zaznaczymy opcj Numerowanie, elementy nieaktywne bd numerowanie (gdy byy numerowane w kosztorysie), jeli zaznaczymy opcj Drukowanie, bd drukowane. W grupie Drukuj podsumowania znajduj si opcje dotyczce sposobu przedstawienia podsumowania dziaw i caego kosztorysu. Moemy drukowa podsumowanie dziaw (Dziaw:) dla dowolnego poziomu lub dla wszystkich poziomw w formie penej lub tylko wiersz Razem oraz podsumowanie caego kosztorysu (Kosztorysu). Podsumowanie kosztorysu moe by drukowane razem z tabel dziaw lub bez niej (opcja Z tabel dziaw) i moe przyj form pen lub skrcon (pole Forma:). Oczywicie, jeli nie zaznaczymy niektrych opcji, odpowiadajce im podsumowania nie bd drukowane. W kosztorysie utworzonym przez Norm Pro kada pozycja moe pochodzi z innego katalogu lub z innego wydania katalogu, dlatego te wprowadzono moliwo wydrukowania tabeli zawierajcej list katalogw uytych jako podstawa wyceny wraz z informacj, ktre pozycje zostay pobierane z danego katalogu. Jednoczenie uytkownik moe sobie zayczy, aby w pozycji zosta wydrukowany odnonik do tabeli zawierajcej list katalogw. Tabel zawierajca list podstaw wyceny mona umieci na wydruku na dwa sposoby: mona doczy j do wybranych rodzajw kosztorysu lub umieci na wydruku w miejscu, ktre sami okrelimy. Jeli w polu Opisy podstawy wyceny: wybierzemy opcj nie drukowa, nie bd drukowane odnoniki w pozycjach i nie bdzie drukowana tabela opisw (chyba e zostanie doczona do zestawu patrz podrozdziay Zestawy
Program do kosztorysowania
407
wydrukw i Drukowanie kosztorysu). Wybranie opcji z odnonikami w kadej pozycji oznacza, e w kadej pozycji kosztorysu, w kolumnie Podstawa znajdzie si odnonik do wiersza tabeli opisw, ktra zostanie wydrukowana za danym typem kosztorysu (rys. 397).
Rys. 397. Kosztorys z odnonikiem do tabeli opisw podstawy wyceny (wczona opcja z odnonikami w kadej pozycji).
Opcja bez odnonikw w pozycjach umoliwia wydrukowanie tabeli opisw podstawy wyceny, ale w pozycjach nie bd drukowane adne informacje o tabeli opisw. Jeli wydruk opisw podstawy wyceny doczymy do wicej ni jednego rodzaju kosztorysu, zostanie wydrukowana jedna tabela za ostatnim kosztorysem, ktry mia j zawiera.
408
NORMA PRO
Program do kosztorysowania
409
Wyraenia obmiaru; jeli opcja ta jest zaznaczona, opis pozycji pobierany jest z kosztorysu.
W grupie Drukuj podsumowania decydujemy, czy drukowa podsumowania dziaw; jeli tak, to czy wydrukowa tylko wiersz RAZEM, czy drukowa pene dane. Zaznaczajc opcj Kosztorysu, moemy umieci na ofercie podsumowanie kosztorysu w formie skrconej lub penej (pole Forma:). Gdyby inwestora interesoway narzuty, wczamy opcj drukowania narzutw kosztorysu (Z narzutami kosztorysu). W polu Opisy podstawy wyceny wybieramy sposb wydruku opisw i podstawy wyceny pozycji.
410
NORMA PRO
W grupie Wykonane roboty moemy zaznaczy opcj Opcje dla wydruku pobieraj z kosztorysu. W takim wypadku na wydruku opisu pozycji znajd si wyraenia wspczynnikw norm. W przeciwnym razie opcja Wyraenia norm RMS w grupie Opis pozycji stanie si dostpna i bdzie mona wybra sposb wydruku norm.
Opcje wydruku pozycji o zerowych wartociach robt mog zosta pobrane z widoku i wtedy zaznaczamy opcj Opcje dla wydrukw pobieraj z widokw lub gdy opcj t wyczycimy, moemy samodzielnie zdecydowa, czy maj by drukowane tylko pozycje o niezerowych wartociach robt (opcja Tylko pozycje o niezerowych wartociach wykonanych robt). W grupie Chronologia wykonanych robt zaznaczamy czy na wydruku mamy pokaza okresy rozliczeniowe (Okresy), okresy wraz z podokresami (Podokresy), czy terminy wykonania robt (Terminy). Pozostae opcje zostay ju opisane w podrozdziale Opcje drukowania kosztorysu,
Program do kosztorysowania
411
Rys. 403. Sownik Kluczy wykonawczych wydrukowany przy zaznaczonej opcji Nazwy uzupeniaj kropkami do szerokoci kolumny.
412
NORMA PRO
W grupie Oddzielanie pozycji zestawienia decydujemy czy i jak maj by oddzielone od siebie poszczeglne wiersze zestawienia. W grupie Cenniki elementw RMS okrelamy sposb sortowania elementw (pole Sortuj wg:) oraz ktre ceny maj zosta wydrukowane (grupa Kolumny cen). W grupie Cenniki scalone (ceny jednostkowe pozycji) w polu Sortuj wg: wybieramy sposb uporzdkowania pozycji, w grupie Kosztorysy zwyke kolumny kosztw bezporednich zaznaczamy, ceny jakich nakadw drukowa, a w grupie Koszt inwest. kolumny cen jedn. pozycji z jakimi narzutami maj by drukowane ceny jednostkowe pozycji.
Program do kosztorysowania
413
W polu Podsumowanie dziaw: dostpne s opcje drukowania bd nie podsumowa dziaw, a w polu Opisy podstawy wyceny decydujemy o wydruku odnonikw i podstawy wyceny.
414
NORMA PRO
Program do kosztorysowania
415
W grupie Oddzielanie pozycji zestawienia ustalamy sposb oddzielania od siebie poszczeglnych elementw. W polu Sortuj wg: wybieramy sposb uporzdkowania elementw. Jeli wybierzemy Jak w kosztorysie, to zostanie on pobrany z aktualnego widoku zestawienia RMS. W grupie Dziay w zestawieniach RMS deklarujemy, w jaki sposb pokaza na wydruku dziay. Po zaznaczaniu opcji Opcje dla wydrukw pobieraj z kosztorysu, dziay zostan pokazane tak, jak na widoku zestawie. Jeli opcj t wyczycimy dostpne stan si opcje Wszystkie dziay, Najwyszy poziom i Tylko dziay z pozycjami. W grupie Opcje zestawienia dziaami okrelamy jak ma wyglda wydruk zestawienia RMS dziaami. Jeli w polu Nowa tabela od poziomu: wybierzemy nie rozdziela, to tabele bd drukowane jedna za drug. Jeli wybierzemy Rozdziela od poziomu...., to kada tabela tego poziomu bdzie drukowana oddzielnie, za tabele dla dziaw niszych poziomw bd drukowane w sposb cigy. Wybr opcji rozdziela na poziomie 10 (wszystkie) spowoduje wygenerowanie oddzielnych tabel dla kadego dziau i poddziau wystpujcego w kosztorysie. W polu Podsumowania dziaw: decydujemy czy i od jakiego poziomu maj by drukowane podsumowania wartoci RMS-w w dziaach. Jeli zostaa zaznaczona opcja Nowa tabela dla kadej grupy w zestawieniu z wybranych grup, to dla kadej grupy elementw RMS na danym poziome zostanie utworzona nowa tabela, jeli za opcja jest wyczyszczona, wybrane grupy zostan umieszczone w jednej tabeli dla danego poziomu. Tak samo dzieje si, gdy jest zaznaczona opcja Nowa tabela dla kadego dostawcy w zestawianiu z wybranych dostawcw. Obie powysze opcje dotycz sytuacji, w ktrej wykonujemy zestawienie RMS dla wybranych grup lub dla wybranych dostawcw (patrz podrozdzia Drukowanie kosztorysu, str. 424).
416
NORMA PRO
Szczeglnie istotne jest, czy bdzie to wydruk penej tablicy (zaznaczona opcja Pena), to znaczy tablicy zawierajcej rubryk jednostki miary elementu scalonego, liczby jednostek elementarnych i wartoci jednostki lub tablicy nie uwzgldniajcej tych rubryk (zaznaczona opcja Bez parametrw) oraz jak drukowane s dziay i narzuty. W grupie Pokazuj szczegy zaznaczamy opcje tych wartoci, ktre maj znale si na wydruku.
Program do kosztorysowania
417
Do wydruku podsumowania najlepiej jest pobra dane z kosztorysu (zaznaczona opcja Opcje dla wydrukw pobieraj z kosztorysu). W grupie Drukuj rubryki moemy zdecydowa o tym, czy bd drukowane kolumny odpowiadajce elementom RMS (opcja RMS). W grupie Drukuj podsumowania zaznaczamy opcj Kosztorysu, jeli chcemy aby zostao wydrukowane podsumowanie caego kosztorysu. Podsumowanie kosztorysu moe zawiera lub nie tabel dziaw (opcja Z tabel dziaw).W polu Dziaw: wybieramy ten poziom, od ktrego ma nastpi wydruk podsumowa dziaw.
418
NORMA PRO
Drukowanie kosztorysu
Po okreleniu ustawie drukarki i opcji kosztorysu moemy przystpi do drukowania. W tym celu z menu Plik wybieramy polecenie Drukuj W oknie, ktre si ukae (rys. 413) zaznaczamy konieczne opcje drukowania. W grupie Zakres okrelamy zakres wydruku. Jeli zaznaczymy Wszystko, bdzie drukowany cay zestaw (wszystkie elementy z listy umieszczonej w polu Lista wybranych wydrukw:), jeli za wpisujc w pola Od: i Do: podamy zakres stron, zostan wydrukowane tylko strony mieszczce si w zakresie. Przycisk Ustawienie dotyczy ustawie drukarki (rys. 374).
Program do kosztorysowania
419
W polu Jako wydruku: wybieramy z listy moliwoci t, ktra nam najbardziej odpowiada. Trzeba pamita, e im gorsza jako, tym szybsze drukowanie i odwrotnie.
W grupie Opcje zaznaczamy opcj Drukuj do pliku, a w polu Format pliku: wybieramy Plik drukarki, jeli chcemy wypuci wydruk na plik dyskowy, ktry mona potem przenie na inny komputer posiadajcy drukark odpowiadajc drukarce zadeklarowanej przez nas, lecz nie posiadajcy programu Norma Pro. Wydruk moemy wypuci rwnie na plik formatu HTML (pole Format pliku, plik HTML). Dla zaoszczdzenia papieru moemy wczy opcj Druk obustronny. Zaznaczenie opcji Odwrotna kolejno stron spowoduje, e zestaw bdzie drukowany od koca, to jest od ostatniej strony do pierwszej. Jeli chcemy wydrukowa wicej ni jedn kopi, w polu Liczba kopii: wpisujemy odpowiedni liczb. Wczenie opcji Sortuj kopie spowoduje wydruk najpierw caego pierwszego egzemplarza zestawu, na-
420
NORMA PRO
stpnie kolejnych jego kopii. W przypadku wyczyszczenia tej opcji drukowane bd kolejne strony zestawu kada w wymaganej liczbie kopii. W polu Nr. pierwszej strony: moemy wpisa numer, ktry ma mie pierwsza strona wydruku (nie zawsze bowiem zaczynamy wydruk od pierwszej strony). W polu Styl wydruku: wybieramy styl: Norma lub inny. Wszystkie wydruki bd wyprowadzane dla tego wanie, wybranego stylu. W polu Zestaw: naley wybra jeden z gotowych zestaww wydrukw lub przygotowa swj wasny po wybraniu opcji Dowolny wybr. Dla wybranego zestawu w grupie Lista wybranych wydrukw pojawi si lista, z ktrej bdzie skada si wydruk. Na przykad dla zestawu Peny kosztorys zostan wydrukowane nastpujce elementy: strona tytuowa, charakterystyka obiektu, przedmiary, kosztorys i tabela elementw scalonych. Kolejno drukowanych elementw moemy ustawi po klikniciu na przycisku Kolejno W okienku Kolejno drukowania wybranych wydrukw zaznaczamy element, ktry chcemy przesun wyej lub niej na licie, a nastpnie w grupie Przesu: klikamy na przycisku w gr lub w d. Przycisk Wybr suy do modyfikacji listy wybranego zestawu wydrukw. W okienku, ktre si ukae, mamy karty Kosztorys, Zestawienia i Cenniki oraz Rozliczenia i Harmonogramowanie, gdy kosztorys mia zawiera rozliczanie robt i harmonogramowanie (patrz podrozdzia Wybr drukowanych kosztorysw i zestawie). Zaznaczamy na nich elementy, ktre chcemy mie na wydruku i potwierdzamy na OK. Po powrocie do okna z rys. 413 wybrane elementy pojawi si na licie. Jeli chcemy jeszcze zmieni opcje ktrego elementu, zaznaczamy go na licie i klikamy na przycisku Opcje, w wyniku czego uzyskamy jedno z ju wczeniej opisanych okien ustawiania opcji. W miar potrzeby moemy jeszcze zmieni ustawienia strony klikajc na przycisku Ukad strony(patrz podrozdzia Ukad strony). W grupie Drukuj: zaznaczymy opcj Wybrane dziay wtedy, gdy wydruk ma dotyczy tylko niektrych dziaw. Dziay te wybieramy po
Program do kosztorysowania
421
klikniciu na przycisku Wybr dziaw, przy czym numeracja wybranych dziaw moe by ciga lub zachowana z kosztorysu. Steruje tym opcja ciga numeracja. Jeli wyczycimy opcj KWOTY, otrzymamy wydruk bez cen i wartoci. Wczenie opcji pozycje niezerowe pozwoli na wydruk tylko tych pozycji, ktre maj wartoci rne od zera; w przeciwnym wypadku drukowane bd wszystkie pozycje. Jeli drukowane bd pozycje niezerowe, to mona okreli sposb ich numeracji: numeracja moe uwzgldnia pozycje niezerowe i wtedy trzeba zaznaczy opcj z zerowymi lub pozycje zerowe mog by ignorowane, i wtedy zaznaczy trzeba opcj bez zerowych. W polu Zestawienia dziaami okrelamy jak ma wyglda wydruk zestawienia RMS dziaami. 1. Jeli wybierzemy nie rozdziela, to informacje o wszystkich dziaach, w ktrych ten element si znajduje bd umieszczone w tym samym wierszu bezporednio pod nazw elementu (rys. 414).
2. Jeli wybierzemy Od poziomu 1, to zestawienie bdzie drukowane dla kadego dziau poziomu 1 w osobnych tabelach, natomiast zawartoci w dziaach nastpnych poziomw bd pokazane w wierszu danego elementu (rys. 415). Jeli za wybierzemy inny poziom, to osobne tabele bd budowane dla tego poziomu, a w wierszach elementw znajd si informacje o wartociach RMS-w w poziomach podrzdnych.
422
NORMA PRO
Rys. 415. Zestawienie materiaw w dziaach dzia FUNDAMENTY. Wybrana opcja Od poziomu 1.
3. Jeli wybierzemy od poziomu 10 (wszystkie), zestawienie bdzie drukowane dla kadego dziau osobno niezalenie od tego, czy jest to dzia czy poddzia. 4. Jeli wybierzemy wszystkie z pozycjami, zostan wydrukowane tylko te dziay, ktre maj pozycje. W programie Norma Pro zestawienia materiaw, sprztu i robocizny mog by drukowane z uwzgldnieniem wszystkich pozycji, pozycji z cenami zerowymi lub tylko z cenami niezerowymi. Aby okreli, ktre pozycje zestawie maj by drukowane, naley z listy Pozycje zestawie: wybra jedn z opcji: wszystkie, zerowe ceny lub niezerowe ceny. Listy wyboru Zestawienia dziaami i Pozycje zestawie bd aktywne wtedy, gdy w na licie wybranych wydrukw znajdzie si chocia jedno z zestawie RMS.
Program do kosztorysowania
423
Jeli zaznaczymy opcj Wybrane grupy RMS, wydruk zostanie wykonany tylko dla tych grup RMS, ktre wybierzemy w oknie otwartym po klikniciu na przycisku Wybr grup Zaznaczenie opcji Wybrani dostawcy spowoduje wykonanie wydruku tylko dla tych dostawcw RMS, ktrych wybierzemy w oknie otwartym po klikniciu na przycisku Wybr dostawcw Przycisk Podgld suy do podejrzenia wydruku. Drukowanie uruchamiamy w oknie z rys. 413 klikniciem na przycisku OK.
424
NORMA PRO
Na karcie Zestawienia naley zaznaczy zestawienia, ktre maj by drukowane oraz ewentualnie okreli opcje poszczeglnych zestawie. Jeli do wydruku zakwalifikujemy zestawienie pozycji i w kosztorysie zdefiniowalimy kilka widokw pozycji, obok opcji pojawi si pole, w ktrym mona wybra jeden z tych widokw.
Na karcie Zestawienia RMS zaznaczy zestawienia tych elementw RMS, ktre chcemy mie na wydruku. Klikajc na zakadki Robocizna, Materiay i Sprzt wchodzimy na poszczeglne karty i tam deklarujemy opcje wydrukw zestawie.
Program do kosztorysowania
425
Na karcie Rozliczenia dla poszczeglnych zestawie mona dodatkowo wybra, dla jakiego okresu rozrachunkowego ma by wykonany wydruk, i ewentualnie, czy do wydruku doczy sownik okresw rozliczeniowych (opcja Okresy rozrachunkowe w grupie Sowniki).
Na karcie Harmonogramowanie moemy zadeklarowa pojawienie si na wydrukach informacji o kluczach wykonawczych, kluczach lokalizacji i kluczach planu (grupa Kosztorys) oraz doczenie do wydrukw sownikw (grupa Sowniki).
426
NORMA PRO
Na karcie Cennik ustalamy, czy i jakie cenniki drukowa w zestawieniu oraz okrelamy opcje wydrukw.
Program do kosztorysowania
427
W okienku pokazanym na rys. 422 w grupie Zmieniane pozycje zaznaczamy zakres zmian (moemy zmieni normy w caym kosztorysie, w niektrych pozycjach, w wybranych dziaach, w aktywnym dziale, aktywnej pozycji lub zaznaczonych pozycjach), za w obszarze Zmieniane elementy zaznaczamy typ elementu RMS, dla ktrego zmieniamy normy. W
428
NORMA PRO
pole Wspczynnik: wpisujemy wspczynnik, przez ktry zostan przemnoone (przycisk Pomn) lub podzielone (przycisk Podziel) aktualne normy.
Parametry kosztorysu
Parametry, ktre wystpuj zawsze, niezalenie od typu kosztorysu, to parametry ekonomiczno-techniczne, stae globalne wystpujce w obmiarach i grupy wariantw danych.. Jeli jednak w opcjach kosztorysu wczymy harmonogramowanie i rozliczanie robt, to pojawi si dodatkowe parametry: klucze wykonawcze, klucze lokalizacji, okresy rozrachunkowe i plan dziaw. Parametry kosztorysu s dostpne po wywoaniu polecenia Parametry kosztorysu z menu Kosztorys.
Zdefiniowane stae
Na karcie Zdefiniowane stae wywietlana jest lista staych globalnych, ktre zostay zdefiniowane dla uatwienia oblicze obmiarw. Dodawanie i edycja staych opisane s rozdziale EDYCJA OBMIARU, Stae globalne.
Grupy wariantw
Karta Grupy wariantw pokazuje list grup wariantw wraz z wariantami im przyporzdkowanymi. Wprowadzanie i modyfikacje grup wariantw opisane s w rozdziale WARIANTY, Definiowanie wariantw.
Program do kosztorysowania
429
Okresy rozrachunkowe
Okresy rozrachunkowe dla kosztorysu wprowadzamy na karcie Okresy rozrachunkowe. Definiowanie okresw rozrachunkowych zostao opisane w rozdziale HARMONOGRAMOWANIE i ROZLICZANIE ROBT, Okresy rozliczeniowe.
Klucze wykonawcze
Klucze wykonawcze, uywane do celw planowania i rozliczania robt wprowadzamy na karcie Klucze wykonawcze. Definiowanie kluczy wykonawczych zostao opisane w rozdziale HARMONOGRAMOWANIE i ROZLICZANIE ROBT, Klucze wykonawcze.
Klucze lokalizacji
Klucze lokalizacji, suce do celw harmonogramowania i rozliczania robt dla kosztorysu wprowadzamy na karcie Sownik lokalizacji. Definiowanie kluczy zostao opisane w rozdziale HARMONOGRAMOWANIE i ROZLICZANIE ROBT, Klucze lokalizacji.
Plan dziaw
Klucze planu dziaw suce do celw harmonogramowania i rozliczania robt wprowadzamy na karcie Plany dziaw. Definiowanie kluczy zostao opisane w rozdziale HARMONOGRAMOWANIE i ROZLICZANIE ROBT, Klucze planw dziaw.
430
NORMA PRO
Sumowanie robocizny
Jeli chcemy rozlicza robocizn w pozycjach cznie, bez podziau na zawody, wybieramy polecenie Sumuj robocizn z menu Kosztorys. Moemy podsumowa robocizn w caym kosztorysie, wybranych dziaach lub pozycjach, aktywnym dziale czy aktywnej pozycji. Zsumowanie robocizny polega na zsumowaniu nakadw wszystkich zawodw wystpujcych w pozycji w jeden element. Sumowanie robocizny jest procesem nieodwracalnym.
Zastpowanie robocizny
Jeli chcemy zastpi robocizn inn w caym kosztorysie, dziale czy zaznaczonych pozycjach, z menu Kosztorys wybieramy polecenie Zastp robocizn. W oknie takim jak na rysunku z lewej zaznaczamy, jak cz kosztorysu poddajemy zmianom i klikamy na OK. W nastpnym oknie, zawierajcym list zawodw wystpujcych w kosztorysie, zaznaczamy ten zawd, ktrym chcemy zastpi robocizn i klikamy na OK (patrz ELEMENTY RMS, Zastpowanie robocizny).
Program do kosztorysowania
431
Rys. 424. Wybieranie zawodw, ktrych stawki maj by dopasowane do zaoonej wartoci kosztorysu.
Po klikniciu na przycisku OK pojawi si okienko, w ktrym wpisujemy zaoon warto kosztorysu. Proces przeliczania rozpocznie si po potwierdzeniu klikniciem na OK.
Upraszczanie pozycji
Jeli chcemy uproci pozycje w caym kosztorysie, wybranych dziaach czy pozycjach, z menu Kosztorys wybieramy polecenie Upro pozycje, a nastpnie w wywietlonym oknie zaznaczamy, jaka cz pozycji zostanie poddana uproszczeniu. Upraszczanie pozycji opisane jest w rozdziale POZYCJE KOSZTORYSU, Upraszczanie pozycji.
432
NORMA PRO
Zaznaczenie opcji Wywietl list spowoduje wygenerowanie okna z informacj o lokalizacji i rodzaju bdu.
czenie kosztorysw
Czasami moe si zdarzy potrzeba poczenia dwch lub wicej kosztorysw w jeden. W tym celu otwieramy dowolny z kosztorysw, nastpnie z menu Kosztorys wybieramy polecenie Docz kosztorys W oknie, ktre si pojawi, wybieramy doczany kosztorys i klikamy na przycisku OK
Program do kosztorysowania
433
(mona doczy kosztorys do pustego kosztorysu). Kosztorys doczany jest na kocu biecego kosztorysu. Jeli chcemy wstawi kosztorys w rodku kosztorysu, korzystamy z polecenia Wstaw kosztorys z menu Kosztorys. Jeeli do kosztorysu wstawiamy kosztorys zawierajcy same pozycje (bez dziaw), to zostanie on umieszczony za aktualnie zaznaczon pozycj kosztorysu oryginalnego, a wszystkie nastpne pozycje zostan przenumerowane. Do kosztorysu zawierajcego tylko pozycje, bez podziau na dziay, nie mona wstawi kosztorysu zawierajcego dziay. Zanim wstawimy taki kosztorys, w oryginalnym kosztorysie musimy utworzy dziay. Jeli do kosztorysu zawierajcego dziay wstawiamy kosztorys rwnie zawierajcy dziay, to zostanie on umieszczony za zaznaczonym dziaem (lub poddziaem), a wszystkie nastpne dziay (i poddziay) zostan przenumerowane.
Kosztorysy zoone
Kosztorys moe zawiera inne kosztorysy, ktre nazywamy kosztorysami skadowymi. Kosztorys skadowy mona wstawia na dwa sposoby: 1. Jako wczony i wtedy caa zawarto kosztorysu skadowego jest wczytana do kosztorysu zoonego. Poniewa pamitana jest cieka dostpu do kosztorysu skadowego, mona go zaktualizowa w razie potrzeby. 2. Jako zewntrzny i wtedy zawarto kosztorysu skadowego jest wczytywana przy wczytywaniu kosztorysu zoonego. W przypadku zmian dokonanych w kosztorysie skadowym mona je zapisa do pliku na dysku poleceniem Dzia | Zapisz jako kosztorys. Kosztorysy skadowe s umieszczane w kosztorysie zoonym jako dziay. Sposb poczenia kosztorysu skadowego mona zmieni w oknie wywoanym poleceniem Kosztorys skadowy... z menu Dzia. Opis wstawiania kosztorysw skadowych jest umieszczony w rozdziale DZIAY KOSZTORYSU, Kosztorys zoony.
434
NORMA PRO
W wywietlonym oknie w polach Wydawnictwo i Katalog okrelamy wydawnictwo, nazw i numer katalogu, jakie zostan przypisane wstawianym elementom. Domylnie w polach Podstawa: i Opis: wprowadzana jest nazwa i opis kosztorysu. Wielkoci te mona zmodyfikowa. Dodatkowo, w polu Wariant: mona wpisa numer wariantu pozycji. W dolnej czci wywietlane s jednostki miary, w ktrych dopuszcza si wstawienie kosztorysu do cennika. Jak wida, dla caego kosztorysu gwna jednostka miary jest sztuka. Jeli w kosztorysie zostay zdefiniowane jednostki elementarne, zostan doczone do listy. Jeli kosztorys ma by wstawiony jako jedna pozycja, czycimy opcje Wstaw poddziay. Jeli za ma zosta wstawiony wraz z dziaami i poddziaami jako osobnymi pozycjami, opcja ta powinna by zaznaczona. Na rys. 428 pokazany jest cennik pozycji, do ktrego wstawiono kosztorys BLINIAK, jako wariant 1 o jednostce miary sztuka wraz z poddziaami.
Program do kosztorysowania
435
Rys. 429. Cennik pozycji z wstawionym kosztorysem BLINIAK z inn jednostk miary.
Jeli zaznaczylimy opcj wstawiania z poddziaami, dla kadego dziau pojawi si okno takie, jak na rys. 427, z tym e dane do niego podstawione bd dotyczyy danego dziau. Jeli dzia ma by wstawiony z pozycjami zaznaczamy opcj Wstaw pozycje. Gdy danego dziau nie chcemy wstawia, klikamy na przycisku Pomi. Operacj wstawiania mona przerwa klikniciem na przycisku Przerwij.
436
NORMA PRO
Rys. 430. Okno wstawiania ceny dziau do cennika. Wstawiany jest dzia IZOLACJE o numerrze1.1 bez pozycji.
Po zakoczeniu procesu wstawienia kosztorysu do cennika tworzone jest odpowiadajce mu drzewo w oknie katalogw norm. Na rys. 431 wida, e w katalogu M_K{01} znajduj si dwie pozycje. Pierwsza z nich, to kosztorys BLINIAK wstawiony jako wariant o numerze 2. Ikona symbolizujca ten kosztorys ma nki, a wic informuje o tym, e istniej dla niego podpozycje. Druga to kosztorys BLINIAK wstawiony jako jedna pozycja.
Jeli teraz rozwiniemy pozycj pierwsz, to uzyskamy list pozycji, ktre s dziaami kosztorysu. Na rys. 432 wida, e pozycja o podstawie BLI-
Program do kosztorysowania
437
Rys. 432. W prawym oknie znajduje si lista pozycji wraz z cenami, ktre s dziaami kosztorysu.
Jeli decydujemy si na rejestracj zmian, zaznaczamy opcj Rejestracja zmian. Gdy zmiany maj by pokazywane na ekranie, zaznaczamy opcj Pokazywanie zmian na ekranie. Zaznaczenie opcji Drukowanie zmian umoliwi ich uwzgldnienie na wydruku kosztorysu. Od momentu potwierdzenia zamiaru rejestracji zmian klikniciem na OK., kada operacja wykonana w kosztorysie bdzie zapamitana. Domylnie usuwane elementy s wyrnione kolorem ciemnoniebieskim i przekrelone cig lini, za elementy dodane zaznaczone s na czerwono i
438
NORMA PRO
podkrelone. Kolory te mona zmieni w oknie Opcje wywietlania kosztorysu, na karcie Kolory ekranu (patrz rozdzia WYGLD EKRANU, Kolory ekranu). Zmiany wykonywane w danym miejscu s nie tylko tam pokazywane, ale wida je rwnie wszdzie tam, gdzie wpyny na inne wielkoci. Na przykad jeli zmienimy cen materiau w pozycji, to zmieni si warto materiaw pomocniczych (gdy zdecydowalimy, e bdzie liczona od tego materiau), warto kosztw bezporednich, cen jednostkowych pozycji, warto pozycji, dziau i caego kosztorysu (rys. 434).
Rys. 434. Zmiany pokazane w kosztorysie, gdy zmodyfikowana zostaa cena luksferw.
Zmiany bd pokazane rwnie w innych widokach, jeli tylko wprowadzona zmiana wpyna na zawarto wywietlanych kolumn..
Rys. 435. Zmiana ceny luksferw jest rwnie pokazana w widoku Wprowadzone pozycje.
Program do kosztorysowania
439
Zmiany bd rejestrowane do momentu, w ktrym zdecydujemy si je zaakceptowa lub odrzuci. UWAGA! Numer usunitej pozycji nie jest zwizany z numerem, ktry pozycja miaa przed usuniciem. Jest to wewtrzny numer, nadawany przez program tylko po to, aby umoliwi wprowadzanie do niej odwoa.
440
NORMA PRO
Jeli wszystkie zmiany chcemy zaakceptowa, klikamy na przycisku Pozostaw. Te, ktre chcemy odrzuci, zaznaczamy na licie (klikamy na nazwie zmiany, tak aby pojawi si symbol ) i klikamy na przycisku Zaznaczone. Jeli chcemy odrzuci wszystkie zmiany, wykorzystujemy przycisk Wszystkie. Zaznaczenie opcji Sprawd powoduje, e program po kolei sprawdza, czy w elementach nalecych do kosztorysu, zaznaczonego dziau czy pozycji zostay wprowadzone jakie zmiany, i jeli tak, kolejno wywietla okno przywracania pocztkowych danych dla tych elementw. W ten sposb jednym cigiem mona przejrze zmiany w caej pozycji, dziale i w caym kosztorysie. Oznacza to, e jeli na przykad w dziale wykonalimy zmiany w trzech pozycjach, to po zaznaczeniu tego dziau i wywoaniu polecenia Przywr pocztkowe dane trzy razy, dla kadej pozycji, zostanie wywietlone okno z rys. 437 ze zmianami w niej wprowadzonymi. Analogicznie, jeli w pozycji wykonalimy pi zmian: dwie zmiany w danych pozycji (np. obmiar i nazw) oraz zmiany w trzech RMS-ach, okno z rys. 437 pojawi si cztery razy: pierwsze pokae dwie zmiany pozycji, a nastpne trzy zostan wywietlone dla kadego zmienionego RMS-a. Jeli opcja Sprawd nie zostanie zaznaczona i wywoamy polecenie Przywr pocztkowe dane, okno z rys. 437 pojawi si tylko raz, pokazujc zmiany wprowadzone w danych biecego dziau, pozycji czy nakadu.
Program do kosztorysowania
441
W wywietlonym okienku (rys. 438) w grupie Sygnalizowane rnice zaznaczamy opcje odpowiadajce tym czciom skadowym kosztorysu, ktre chcemy porwnywa. W grupie Komunikaty decydujemy, w jaki sposb maj by wywietlane komunikaty o wystpujcych rnicach. Jeli zaznaczymy opcj Stop na bdzie, to program wyprowadzi komunikat za kadym razem, gdy trafi na rnic. Zaznaczenie opcji Wywietl list spowoduje wygenerowanie listy rnic, ktr bdziemy mogli przeglda z moliwoci zapisania jej na plik tekstowy (przycisk Zachowaj w pliku). Opcja Zapisz do pliku i przycisk Plik su do wyprowadzenia listy rnic od razu na plik tekstowy.
442
NORMA PRO
Jeli z dwch kosztorysw chcemy utworzy kosztorys rnicowy, zaznaczamy opcj Utwrz kosztorys rnicowy. W tym przypadku, po klikniciu na OK zostanie wywietlone okno, w ktrym wybieramy porwnywany kosztorys. Tworzenie kosztorysu rnicowego polega na porwnywaniu pozycji i ich zawartoci i rejestracji zmian w ten sposb, e jako stan pocztkowy traktowany jest kosztorys wczytywany, a kosztorys aktualnie edytowany jako kosztorys po zmianach. Dane zmienione bd pokazane na czerwono stan w aktualnym kosztorysie i na niebiesko stan w kosztorysie porwnywanym. Wartoci, ktre wystpuj w kosztorysie wczytywanym, a nie wystpuj w kosztorysie edytowanym zostaj oznaczone jako usunite, za te, ktre s w kosztorysie wczytywanym, a nie ma ich w kosztorysie edytowanym oznaczone s jako dodane. Oznaczenia te s pokazywane na ekranie w sposb okrelony dla rejestracji zmian. Na przykad wemy kosztorys BLINIAK w wersji podstawowej i porwnajmy go z kosztorysem BLINIAK_2. W kosztorysie BLINIAK_2 w stosunku do BLINIAK zostay wykonane nastpujce zmiany: W pozycji 91 zmieniono materia. 1. Pozycja 92 o podstawie KNR 2-02 1111-06 zostaa zamieniona na pozycj o podstawie TZKNBK XI 0505-46. 2. W pozycji 106 zostaa zmieniona cena materiau z 9,65 na 8,57. 3. W pozycji 107 zosta dodany nowy materia papier cierny.
Program do kosztorysowania
443
Do Normy Pro jako pierwszy wczytujemy kosztorys BLINIAK, wywoujemy polecenie Porwnaj kosztorysy i otwieramy kosztorys BLINIAK_2. W wyniku porwnania powstanie kosztorys rnicowy, w ktrym wszystkie niezgodnoci zostan wyrnione. Warto 47031.36 pozycji 91 oznaczona zostaa jako usunita, poniewa nie wystpuje w kosztorysie BLINIAK, za warto 4770 jako dodana, gdy nie wystpuje w kosztorysie BLINAK_2. (rys. 440).
Pozycja 92 z kosztorysu BLINIAK zostaa uznana za dodan, gdy nie byo jej w kosztorysie BLINIAK_2, a pozycja _237, czyli pozycja 92 z kosztorysu BLNIAK_2 zostaa zaznaczona jako usunita, gdy nie byo jej w kosztorysie BLINIAK (rys. 440).
444
NORMA PRO
W pozycji 106 cena luksferw = 9.65 zostaa uznana za usunit, gdy nie wystpuje w kosztorysie BLINIAK, za cena 8.57 za dodan, poniewa nie wystpuje w kosztorysie BLINIAK_2 (rys. 441). W pozycji 107 materia papier cierny oraz wszystkie wartoci z nim zwizane zostay oznaczone jako usunite, gdy nie wystpuj w kosztorysie BLINIAK, za te wartoci, ktre s w kosztorysie BLINIAK, a nie ma ich w kosztorysie BLINIAK_2 oznaczone s jako dodane (rys. 442).
Zmiany zarejestrowane w kosztorysie rnicowym moemy przyj lub odrzuci, w sposb opisany dla rejestracji zmian.
Program do kosztorysowania
445
tytuu kadego z nich) z menu Okno. Jeli ktre okno nie jest nam w danej chwili potrzebne, moe zosta zwinite do przycisku (ikony) po klikniciu na przycisku . Przeczanie si z kosztorysu do kosztorysu jest bardzo atwe: wystarczy tylko klikn w odsonitym fragmencie wybranego kosztorysu i ju jego okno stanie si oknem aktywnym. Do konkretnych kosztorysw moemy si rwnie przecza wykorzystujc list otwartych kosztorysw znajdujc si na dole listy polece menu Okno (patrz rysunek z prawej). Klikniciem na wybranej nazwie kosztorysu spowodujemy przejcie do jego okna. Przy nazwie aktualnego kosztorysu umieszczony jest znacznik .
Rys. 443. W programie zostay otwarte trzy kosztorysy; okna s wywietlane kaskadowo.
Kady kosztorys moe zosta wywietlony w innym widoku i w kadym kosztorysie moemy wykonywa inne operacje. Jestemy rwnie w stanie przenosi i kopiowa informacj midzy kosztorysami (wykorzystujc polecenia Wytnij, Kopiuj i Wklej z menu Edycja) oraz technik przecigniji-upu w stosunku do pozycji (patrz rozdzia POZYCJE KOSZ-
446
NORMA PRO
TORYSU, podrozdzia Wstawianie pozycji z innego kosztorysu), dziaw i elementw RMS. Po zakoczeniu pracy zachowujemy zmienione kosztorysy i kady z nich zamykamy poleceniem Zamknij z menu Plik.
Rys. 444. Kosztorys BLINIAK w dwch widokach: Przedmiar i Dziay umieszczonych ssiadujco poziomo.
Program do kosztorysowania
447
Na rys. 444 pokazany jest kosztorys BLINIAK w dwch widokach: widoku Dziay i widoku Przedmiar. Okna widokw uporzdkowane s przy pomocy polecenia Ssiadujco poziomo z menu Okno.
448
NORMA PRO
W obszarze Eksportowany zakres kosztorysu zaznaczamy opcj Cao, jeli eksportujemy cay kosztorys lub Zaznaczone elementy, jeli interesuje nas tylko aktualnie podwietlony element (dzia(y), pozycja(e), elementy RMS). Wybrane ustawienia potwierdzamy klikniciem na OK, po czym tworzony jest plik tekstowy, w ktrym znajduj si wszystkie dane odczytane z widoku, zestawienia lub kosztorysu. Na rys. 446 pokazana jest zawarto pliku tekstowego, ktry zosta utworzony po wyeksportowaniu widoku Dziay kosztorysu.
W wyeksportowanych widokach pierwszym wierszem pliku jest wiersz zawierajcy nazwy nagwkw kolumn tabeli, za separatorami oddzielajcymi kolumny w wierszu s znaki tabulatorw. Naley o tym pamita przy imporcie danych na przykad do aplikacji, ktre same nie potrafi rozpozna separatora. Jeli w polu Zapisz jako typ: wybierzemy typ Zestawienie RMS lub Kosztorys tekstowo, to po klikniciu na OK bdziemy mieli moliwo zdecydowania, ktre kolumny maj zosta wyeksportowane (rys. 447) i w jakiej kolejnoci, jakich uy separatorw do oddzielenia pl, w jaki sposb maj by przedstawiane liczby oraz jaka cz kosztorysu ma by uwzgldniona. W oknie Eksport zawartoci kosztorysu, w polu Pola zawartoci: znajduje si lista wszystkich kolumn, za w polu Eksportowane pola: wybrane przez nas kolumny, ktre bd wyeksportowane. Aby przenie kolumn z lewej listy na praw, zaznaczamy j w polu Pola zawartoci: i . Jeli chcemy zmieni kolejno kolumn na liklikamy na przycisku cie z prawej, uywamy przyciskw w gr i w d. Przycisk Usu suy do usunicia z listy zaznaczonej kolumny.
Program do kosztorysowania
449
W grupie Separator pl zaznaczamy rodzaj znaku, ktrym zostan oddzielone od siebie kolumny w wierszu, a w grupie Separator dziesitny znak oddzielajcy cz dziesitn liczby. W grupie Eksportowane typy elementw zaznaczamy, jaka cz kosztorysu ma zosta wyeksportowana: Dziay, Pozycje czy RMSy. Import wygenerowanego pliku tekstowego na przykad do arkusza EXCEL wyglda nastpujco: otwieramy EXCEL, z menu Plik wybieramy polecenie Otwrz W oknie, ktre si ukae, jako typ otwieranego pliku wybieramy Pliki tekstowe i z listy wybieramy plik naszego kosztorysu. Po rozpoznaniu separatorw i zadaniu dodatkowych pyta dotyczcych formatw danych, kosztorys zostanie wcignity do arkusza. Jeli chodzi o import na przykad do bazy ACCESS, postpujemy podobnie. Otwieramy ACCESS, z menu Plik wybieramy polecenie Nowa baza danych i okrelamy jej nazw. Nastpnie z menu Plik wybieramy polecenia Pobierz dane zewntrzne | Importuj(lub w starszych wersjach tylko Importuj) i w oknie, ktre si ukae, w polu Pliki typu: wybieramy Pliki tekstowe. Wskazujemy plik naszego kosztorysu i klikamy na przycisku Importuj. Podczas procesu importowania danych bdziemy musieli podj decyzje dotyczce separatorw oraz okreli nazwy i formaty pl tworzonej bazy danych.
450
NORMA PRO
Program do kosztorysowania
451
Aby zapisa kosztorys w formacie XML, z listy typw plikw wybieramy ATH 2 (XML) (*.xml).
Import z programu Zuzia, Leonardo, Winbud 3.2, Seko, Rodos, Penta, Forte
Aby wczyta do Normy Pro plik z programu Zuzia, Leonardo, Winbud 3.2, Seko naley z menu Plik wybra polecenie Otwrz i w oknie, ktre si ukae w polu Pliki typu: zaznaczy odpowiednio Zuzia (*.zuz), Leonardo (ex*.*), WinBud 3.2(d*.db), Sekocenbud (*.ksp) lub Sekocenbud Inwestorskie (*.inw). Poniewa programy Rodos i Penta potrafi zapisa kosztorysy w formacie.ATH, aby je wczyta do Normy Pro, wystarczy wybra pliki typu ATHENASOFT (*.ath), zaznaczy odpowiedni plik i klikn na Otwrz.
452
NORMA PRO
Parametry kolumn
Jeli chcemy zmieni sposb wywietlania kolumn na ekranie, z menu Opcje wybieramy polecenie Wywietlania W oknie, ktre si ukae znajduj si dwie karty.
Na karcie Opcje kolumn (rys. 448) dla kadej kolumny okrelamy jej szeroko oraz sposb wyrwnywania. Z lewej strony okna, w grupie kolumny, klikamy na wybranej nazwie, za w grupie Wybrana kolumna definiujemy jej szeroko i wyrwnywanie. Jeli chcemy, aby sam program automatycznie zmienia szerokoci kolumn proporcjonalnie do zmian szerokoci widoku, zaznaczamy opcj Dopasuj kolumny automatycznie. Wybrane ustawienia moemy zapisa jako domylne (np. dla przyszych kosztorysw) uywajc przycisku Zapisz domylne, moemy te wczyta wartoci domylne przy pomocy przycisku Wczytaj domylne.
Program do kosztorysowania
453
Lista kolumn w grupie Kolumny zaley od widoku, w ktrym aktualnie si znajdujemy. Jeli bdziemy w widoku Dziay kosztorysu, to na licie znajd si nastpujce kolumny: Lp, Nazwa dziau , Od i Do. Jeli wywietlimy Podsumowanie, to na licie umieszczone bd kolumny Narzut, RAZEM, Robocizna, Materiay i Sprzt. Tak wic dla kadego widoku i zestawienia moemy indywidualnie dopasowa wygld kolumn. Rodzaj, styl i rozmiar czcionki, ktra jest uywana do wywietlania kosztorysw moemy okreli po klikniciu na przycisku Czcionki Na widoku czy zestawieniu wywietlone zostan te kolumny, ktre znajduj si na grnej licie w grupie Kolumny. Jeli chcemy jak kolumn usun z widoku, zaznaczamy j na licie i klikamy na przycisku Usu. Kolejno kolumn ustalamy przy uyciu przyciskw i . Jeli chcemy doda jak kolumn do listy wywietlanych kolumn, zaznaczamy j na licie kolumn nie pokazywanych (nie pokazywane) i klikamy na przycisku Dodaj. UWAGA! Aby do widoku wstawi pust kolumn, naley j zaznaczy w licie nie pokazywane i klikn na przycisku Dodaj. Jeli pusta kolumna nie jest widoczna, znajduje si za ostatni kolumn wywietlon na licie.
Kolory ekranu
Na karcie Kolory ekranu stosownie do naszych upodoba zmieniamy kolory rnych elementw ekranu. W grupie Element dokumentu zaznaczamy element, za z prawej wybieramy dla niego kolor ta i kolor tekstu. W grupie Nieaktywne warianty decydujemy, jak bd oznaczane warianty nieaktywne, za w grupach Dodane elementy i Usunite elementy jak bd oznaczane zmieniane elementy w czasie rejestracji zmian i tworzenia kosztorysw rnicowych.
454
NORMA PRO
Narzdzia
Uytkownik moe samodzielnie rozbudowa menu Narzdzia wykorzystujc polecenie Narzdzi z menu Opcje. W programie Norma Pro standardowo w menu Narzdzia wpisany jest Kalkulator, poczenie z internetow baz cen Intercenbud (Pocz z Intercenbudem) oraz Masy jednostkowe materiaw budowlanych. Jeli chcemy wzbogaci menu o programy, ktre lubimy (na przykad gr Saper) lub ktre s nam potrzebne, tak aby mona byo je wywoa wprost z Normy Pro, dodajemy je klikajc na przycisku Dodaj. Po ukazaniu si okna (rys. 450), wybieramy dysk i katalog, w ktrym znajduje si program oraz jego nazw. Po potwierdzeniu klikniciem na przycisku OK, nazwa pliku wraz z ciek dostpu zostanie wprowadzona w odpowiednie pola (rys. 451).
Program do kosztorysowania
455
Rys. 451. Okno tworzenia menu Narzdzia. Gra Saper umieszczona w menu
Poniewa w polu Nazwa w menu: zostaa wstawiona nazwa pliku, powinnimy j zmieni na tak, ktra ma si ukaza w menu. W naszym przykadzie bdzie to Saper. Znak & przed liter S oznacza, e litera ta zostanie wyrniona podkreleniem i bdzie skrtem, przy uyciu ktrego szybko wywoamy t gr (gdybymy chcieli wyrni liter r, naleaoby napisa Sape&r). W polu Polecenie: wpisana jest nazwa pliku (programu) wraz ze ciek dostpu. Jeeli nasz program wymaga wpisania argumentw (na przykad dla niektrych gier deklaruje si szybko), wprowadzamy je do
456
NORMA PRO
pola Argumenty:. Niektre programy potrzebuj miejsce na dysku do tworzenia plikw pomocniczych i wtedy powinnimy w polu Katalog roboczy: wpisa ciek dostpu do tego miejsca. Po potwierdzeniu na OK, gra nasza znajdzie si w menu Narzdzia. Jeli chcemy, aby by pokazywany pasek narzdzi z poleceniami z menu Narzdzia, zaznaczamy opcj pokazuj pasek narzdzi, Dodatkowo, zaznaczenie opcji Umie ikon w pasku narzdzi pozwoli na wywietlenie ikony programu na tym pasku. Kolejno wywietlania programw w menu Narzdzia zmieniamy klikajc na przyciskach do gry i w d umieszczonych w grupie Przesu Przyciskiem Usu usuwamy z menu podwietlon pozycj. W opisany wyej sposb do menu Narzdzia mona rwnie wprowadzi polecenia wywoania programw, ktre bezporednio korzystaj z danych kosztorysu, na przykad programu fakturujcego Fortuna. Aby to zrobi, naley wykona nastpujce czynnoci: W oknie opcji narzdzi (rys. 451) klikamy na przycisku Dodaj. W oknie dodawania programu (rys. 450) wybieramy potrzebn aplikacj, tak jak opisano to na stronie 131. Po powrocie do okna z rys. 451 w polu Argumenty: wpisujemy symbol 1% i przechodzimy do wyboru typu pliku roboczego (rys. 452). lub W oknie dodawania programu (rys. 450) klikamy na przycisku Anuluj. Po powrocie do okna z rys. 451 w polu Argumenty: pojawi si symbol 1%, a my przechodzimy do wyboru typu pliku roboczego. (W obu opisanych wyej przypadkach %1 oznacza, e argumentem polecenia bdzie plik kosztorysu, ktrego typ wybrany zostanie w polu Typ pliku roboczego:.)
Program do kosztorysowania
457
Rys. 452. Parametry narzdzia: w polu Typ pliku roboczego: wybrany typ Faktura FORTUNA.
W polu Typ pliku roboczego: wybieramy typ pliku, ktry ma by zosta wygenerowany przez Norm Pro i nastpnie automatycznie wczytany do aplikacji. W naszym przykadzie jest to typ Faktura FORTUNA. Po wybraniu typu pliku w polach Polecenie: i Nazwa w menu: zostan umieszczone odpowiednie dane: domylna cieka dostpu do aplikacji (programu Fortuna) oraz nazwa polecenia uruchamiajcego program. Gdyby zawarto pola Polecenie: zostaa wyczyszczona, to znajc typ pliku, program sprbowaby znale i uruchomi aplikacj skojarzon z tym typem. Po klikniciu na OK polecenie znajdzie si w menu Narzdzia. W ten sam sposb mona do menu wprowadzi inne programy, dla ktrych argumentem jest plik kosztorysu. Zatem mog to by wszystkie programy, do ktrych mona wyeksportowa kosztorys.
458
NORMA PRO
Program do kosztorysowania
459
Przycisk Cofnij operacj umoliwia cofnicie efektw ostatnio wykonanej operacji i jest odpowiednikiem polecenia Cofnij z menu Edycja. Po klikniciu na strzace otrzymamy list ostatnio wykonanych operacji, ktre mona cofn. Wybierajc pozycj z listy cofamy wybran operacj wraz ze wszystkimi operacjami wykonanymi po niej. Przycisk Przywr operacj pozwala na przywrcenie stanu sprzed ostatniego cofnicia (wycofanie si z cofnicia) i jest odpowiednikiem polecenia Przywr z menu Edycja. Przycisk Widok skrcony umoliwia wywietlenie kosztorysu w formie skrconej, na ktrym opis elementu pokazany jest w jednym wierszu. Widok skrcony mona stosowa, gdy kosztorys znajduje si w kadym widoku. Przegldanie kosztorysu oraz wykonywanie operacji przesuwania, kopiowania i usuwania elementw jest tu bardzo uatwione. Przycisk Peny kosztorys pozwala na wywietlenie penego kosztorysu, to znaczy wszystkich pozycji wraz z elementami RMS i ich cenami, wartociami, itd. Przycisk ten odpowiada poleceniu Kosztorys z menu Widok. Przycisk Lista dziaw suy do wywietlenia dziaw kosztorysu i odpowiada poleceniu Dziay kosztorysu z menu Widok. Przycisk Lista pozycji umoliwia wywietlenie tylko pozycji kosztorysu bez uwzgldniania elementw RMS i odpowiada poleceniu Wprowadzone pozycje z menu Widok. Przycisk Ksika obmiarw pozwala na ogldanie i szczegow edycj ksiki obmiarw. Przycisk ten odpowiada poleceniu Przedmiar z menu Widok. Przycisk Wykonane roboty umoliwia wywietlenie widoku wykonanych robt lub rachunku ilociowego i jest aktywny dla kosztorysu, dla ktrego w opcjach zadeklarowalimy rozliczanie wykonanych robt. Aby uzyska te same widoki, moemy skorzysta z polecenia Wykonanie robt z menu Widok.
460
NORMA PRO
Przycisk Podsumowanie kosztorysu suy do wywietlenia podsumowania kosztorysu, to znaczy kosztw robocizny, materiaw i sprztu wraz ze wszystkimi narzutami. Przycisk ten odpowiada poleceniu Podsumowanie z menu Widok. Przycisk Tabela elementw scalonych daje moliwo wywietlenia kosztorysu w postaci tabeli elementw scalonych. Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Tabela elementw scalonych z menu Widok. Po klikniciu na strzace obok wywietli si lista widokw, ktre wystpuj w menu Zestawienia. Korzystajc z niej mona na przykad wywoa dodatkowe widoki zestawienia pozycji, jeli zostay wczeniej zdefiniowane. Przycisk Zestawienie cen umoliwia wywietlenie elementw RMS wraz z ich cenami. Po klikniciu na strzace dostaniemy menu, z ktrego moemy wybra szczegowe zestawienia cen robocizny, materiaw i sprztu. Polecenie to odpowiada poleceniu Ceny z menu Widok. Przycisk Zestawienie robocizny suy do wywietlenia wszystkich elementw robocizny wraz z iloci, cenami i wartoci. Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Robocizna z menu Widok. Przycisk Zestawienia materiaw umoliwia wywietlenia wszystkich materiaw wraz z iloci, cenami i wartoci. Po klikniciu na strzace zostanie wywietlone menu, z ktrego wybieramy rodzaj zestawienia. Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Materiay z menu Widok. Przycisk Zestawienie sprztu pozwala wywietli elementy sprztu wraz z iloci, cenami i wartoci. Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Sprzt z menu Widok. Przycisk Katalogi norm i cenniki pozycji suy do przegldania zawartoci katalogw norm i cennikw pozycji i wprowadzania nowych pozycji do kosztorysu. Przycisk O programie jest odpowiednikiem polecenia O programie z menu Pomoc. Przycisk Pomoc umoliwia wywoanie pomocy po wskazaniu konkretnego elementu ekranu.
Program do kosztorysowania
461
Przycisk Wstaw dzia umoliwia wstawienie do kosztorysu nowego dziau i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw z menu Dzia. Przycisk Miejsce wstawiania przecza sposb wstawiania nowej pozycji. Jeli jest wcinity, nowa pozycja jest wstawiana za zaznaczon (biec) pozycj, w przeciwnym wypadku pozycja wstawiana jest na kocu kosztorysu. Przycisk Dodaj pozycj umoliwia wstawienie nowej pozycji kosztorysu i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw pozycj z menu Pozycja. Przycisk Wstaw prac rusztowa pozwala na utworzenie pozycji sucej do rozliczania pracy rusztowa i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw prac rusztowa z menu Pozycja. Przycisk Wstaw koszty transportu suy do wstawienia kosztw transportu jako kolejnej pozycji kosztorysu i odpowiada poleceniu Wstaw koszty transportu z menu Pozycja. Przycisk Wstaw pozycj scalon umoliwia wstawienie nowej pozycji scalonej i odpowiada poleceniu Wstaw pozycj scalon z menu Pozycja. Przycisk Pocz pozycje pozwala poczy kilka zaznaczonych pozycji i odpowiada poleceniu Pocz pozycje z menu Pozycja. Przycisk Utwrz pozycj scalon suy do utworzenia pozycji scalonej z kilku zaznaczonych pozycji i jest odpowiednikiem polecenia Utwrz pozycj scalon z menu Pozycja. Przycisk Wstaw robocizn umoliwia wstawienie nowej robocizny do biecej pozycji i odpowiada poleceniu Wstaw robocizn z menu RMS. Przycisk Wstaw materiay pozwala na wstawienie nowego materiau do biecej pozycji i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw materiay z menu RMS. Przycisk Wstaw sprzt suy do wstawienia nowego sprztu w biecej pozycji i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw sprzt z menu RMS.
462
NORMA PRO
Przycisk Zamie RMS umoliwia znalezienie elementu RMS w wybranym cenniku, w Intercenbudzie, w innym kosztorysie lub kartotece RMS i podstawienie go zamiast elementu biecego. Przycisk Widok zestawienia RMS pozwala przeczy si na widok takiego zestawienia, ktre zwizane jest z aktualnie zaznaczonym elementem. Na przykad, jeli zaznaczylimy jaki materia, dostaniemy zestawienie materiaw, jeli robocizn zestawienie robocizny, itd. Przycisk Ustawienie wariantu aktywnego elementu umoliwia wybr wariantu dla danego elementu, pozycji lub dziau. Przycisk Aktywacja wariantu wybranego elementu pozwala na wybr aktywnego wariantu dla tego elementu, ktry ma przyporzdkowany wariant. Przycisk Wstawienie wyraenia za aktualnym wierszem umoliwia wstawienie pustego wiersza za wiersz biecy i wpisanie tam wyraenia lub komentarza. Przycisk Wstawienie wyraenia przed aktualnym wierszem umoliwia wstawienie pustego wiersza przed wiersz biecy. Przycisk Wstawienie sumy czciowej umoliwia wstawienie wiersza podsumowujcego cz obmiaru. Przycisk Wstawienie koca oblicze pomocniczych umoliwia wstawienie wiersza koczcego obliczenia pomocnicze. Przycisk Wstawienie funkcji umoliwia wstawienie do wyraenia funkcji obliczajcych powierzchnie i objtoci niektrych figur geometrycznych, funkcji matematycznych, funkcji wasnych lub specjalnej funkcji do projektowania instalacji alarmowych. Przycisk Usu zaznaczony wiersz umoliwia usunicie podwietlonego wiersza. Przycisk Wyraenie wskazuje, czy w wierszu znajduje si wyraenie (jeli tak jest wcinity). Pozwala rwnie zamieni komentarz na wyraenie.
Program do kosztorysowania
463
Przycisk Komentarz wskazuje, czy w wierszu znajduje si komentarz (jeli tak jest wcinity). Pozwala rwnie zamieni wyraenie na komentarz. Przycisk Suma czciowa wskazuje, czy w wierszu znajduje si suma czciowa obmiaru (jeli tak jest wcinity) oraz umoliwia zamian wiersza na koniec oblicze pomocniczych. Przycisk Koniec oblicze pomocniczych wskazuje, czy wiersz koczy obliczenia pomocnicze (jeli tak jest wcinity) oraz umoliwia zamian wiersza na sum czciow. Przycisk Wybr wariantu pozwala przyporzdkowa obmiar do wariantu. Przycisk Aktywuj wariant aktywnego elementu pozwala wybra aktywny wariant. Przycisk Dodanie narzutu suy do dodania nowego narzutu. Przycisk Usunicie narzutu umoliwia usunicie narzutu. Przycisk Materiay inwestora odlicz od kosztw bezporednich umoliwia odliczenie materiaw inwestora od kosztw bezporednich Przycisk Materiay inwestora odlicz w podsumowaniu umoliwia odliczenie w podsumowaniu materiaw inwestora Przycisk Dopasuj robocizn umoliwia dopasowanie kosztw robocizny do zaoonej wartoci kosztorysu Przycisk Narzuty umoliwia przejcie do widoku narzutw. Przyciski Edycja cen robocizny, Edycja cen materiaw, Edycja cen sprztu, przeczaj na widok cen odpowiednio robocizny, materiaw i sprztu. Przycisk Zestawienie cen przecza na widok cen wszystkich elementw. Przycisk Szukaj RMS umoliwia wyszukanie elementu RMS w biecej bazie cenowej.
464
NORMA PRO
Przycisk Pozycje zawierajce RMS wywouje okno z list pozycji, w ktrych wystpuje zaznaczony element. Przycisk Zmiana sortowania przecza sposb wywietlania elementw: wedug indeksw, alfabetycznie wedug nazw, wedug wartoci lub wedug grup. Przycisk Ceny wszystkie/niezerowe/zerowe suy do zmiany wywietlania cen: wszystkich nakadw, tylko cen niezerowych lub tylko cen zerowych. Przycisk Wykonane roboty umoliwia przeczenie si na widok wykonanych robt. Przycisk Rachunek ilociowy robt umoliwia przejcie do okna zawierajcego ilociowe zestawienie wykonanych robt w wybranym okresie rozliczeniowym. Przycisk Zbiorczy rachunek ilociowy umoliwia obejrzenie zestawienia ilociowego wykonanych robt w dziaach w wybranym okresie rozliczeniowym. Przycisk Niezerowe wartoci robt suy do wczenia lub wyczenia pokazywania robt o zerowych wartociach w danym okresie rozliczeniowym. Jeli przycisk jest wcinity, pokazywane s tylko niezerowe roboty. Przycisk Dodanie wiersza za aktualnym umoliwia dodanie w biecej pozycji nowego wiersza rozliczenia. Przycisk Usunicie wiersza suy do usunicia zaznaczonego wiersza rozliczenia. Przycisk Wykonanie robt umoliwia wywoanie okna do zdefiniowania czciowego wykonania robt. Przycisk Materiay inwestora, ktry umoliwia przejcie do zestawienia materiaw inwestora. Przycisk Szczegowe zestawienie materiaw, ktry umoliwia przejcie do szczegowego zestawienia materiaw z wyszczeglnieniem pozycji, do ktrych nale.
Program do kosztorysowania
465
Przycisk Zestawienie materiaw dziaami, ktry pozwala przej do zestawienia materiaw z wyszczeglnieniem dziaw. Przycisk Zestawienie robocizny dziaami, ktry pozwala przej do zestawienia robocizny z wyszczeglnieniem dziaw. Przycisk Zestawienie sprztu dziaami, ktry pozwala przej do zestawienia sprztu z wyszczeglnieniem dziaw. Przycisk Usu element, przy pomocy ktrego mona usun podwietlony materia (lub inny element) ze wszystkich pozycji, w ktrych wystpuje. Przycisk Pocz RMS-y, ktry umoliwia poczenie podwietlonego elementu z innym, wystpujcym w kosztorysie elementem wybranym przez nas z listy. Przycisk Szukaj RMS umoliwiajcy wyszukanie elementu w aktualnie uywanej bazie cenowej. Przycisk Pozycje zawierajce RMS, przy pomocy ktrego mona zobaczy list pozycji, w ktrych wystpuje dany element. Przycisk Zmiana sortowania przeczajcy sposb wywietlania elementw: wedug indeksw, alfabetycznie wedug nazw, wedug wartoci, wedug grup, dostawcw i indeksw u dostawcw.. Przycisk Ceny wszystkie/niezerowe/zerowe sucy do zmiany wywietlania cen: wszystkich nakadw, tylko cen niezerowych lub tylko cen zerowych. Przycisk Cao inwestora, przy pomocy ktrego mona wprowadzi do danych materiau ilo inwestora rwn caej iloci materiau.
466
NORMA PRO
Program do kosztorysowania
467
Zestawienie Materiay inwestora. Szczegowe zestawienie materiaw inwestora. Zestawienie materiaw w dziaach. Zestawienie Tabela elem. Scalonych. Zestawienie Statystyka. Uporzdkuj okna Ssiadujco pionowo. Uporzdkuj okna Ssiadujco poziomo. Wstaw wiersz rozliczenia robt lub wstaw wiersz do wyraenia obmiaru za wierszem biecym.
Alt+Shift+F2 Wstaw wiersz do wyraenia obmiaru przed wierszem biecym. Alt+F4 Alt+F5 Alt+F6 Alt+F7 Alt+F8 Alt+F9 Alt+F10 Alt+F11 Ctrl+Home Ctrl+End PgUp PgDn Ctrl+PgUp Ctrl+PgDn Koniec programu. Wstaw sum czciow do wyraenia obmiaru. Wstaw koniec oblicze pomocniczych do wyraenia obmiaru. Wstaw wzr do wyraenia obmiaru. Wstaw sta do wyraenia obmiaru. Widok Wykonanie robt. Widok Rachunek ilociowy robt. Widok Zbiorczy rachunek ilociowy. Przejd do poprzedniego elementu. Przejd do nastpnego elementu. Skocz na pocztek zestawienia lub widoku. Skocz na koniec zestawienia lub widoku. Przewi o jeden ekran do gry. Przewi o jeden ekran w d. Przejd do poprzedniej pozycji i wywietl j na grze okna Przejd do nastpnej pozycji i wywietl j na grze okna
468
NORMA PRO
Przejd do poprzedniego dziau i wywietl go na grze okna. Przejd do nastpnego dziau i wywietl go na grze okna. Przesu w d ramk przygotowan do zaznaczenia elementu. Przesu w gr ramk przygotowan do zaznaczenia elementu. Zaznacz element (tylko po przygotowaniu elementu do zaznaczenia przy pomocy dwch poprzednich kombinacji klawiszy).
Ctrl+Spacja Skasuj zaznaczenie. Shift+Spacja Zaznacz kilka elementw znajdujcych si jeden pod drugim (blok). Shift+ Shift+ Przesu si do gry z jednoczesnym zaznaczeniem bloku. Przesu si do dou z jednoczesnym zaznaczeniem bloku.
Shift+Ctrl+Home Zaznacz blok od pierwszego zaznaczonego elementu do pierwszego elementu w kosztorysie (jeeli s to RMS-y, wiersze obmiarw czy wiersze rozlicze wykonanych robt, to do pierwszego wiersza w pozycji). Shift+Ctrl+End Zaznacz blok od pierwszego zaznaczonego elementu do ostatniego elementu w kosztorysie (jeeli s to RMS-y, wiersze obmiarw lub wiersze rozlicze wykonanych robt, to do ostatniego wiersza w pozycji).
Tab Przenie podwietlenie do kolejnych pl edycyjnych znajdujcych si na paskach narzdzi. W oknach dialogowych przenie zaznaczenie ramk na kolejne elementy okna: pola edycyjne, pola wyboru, opcje i przyciski.
Program do kosztorysowania
469
25. SKOROWIDZ
A
Aktywacja wariantw, 360
import z pyty CD, 91 Intercenbudu, 99 konfiguracja baza, 34 kopiowanie, 113 lista, 83 nagwki kolumn, 85 opcje korzystania z Intercenbudu, 36 opcje szukania cen, 33 pozycji, 102 tworzenie nowego cennika, 84 uaktualnianie cen, 116 uaktualnianie cenami pobranymi z kosztorysu, 117 usuwanie, 86 wsppraca z Capital, 96 wydawnictwa i katalogi, 106 wyszukiwaniu elementw RMS, 110
B
Baza cenowa, 20
doczanie obcej, 79 importowanie, 80 kompresja danych, 80 kopia zapasowa, 80 kopiowanie, 80 naprawa, 80 tworzenie nowej, 78 usuwanie, 79 zmiana danych, 79
Ceny
dopasowanie ceny RMS, 118 polecenia menu, 75 przeliczanie cen w kosztorysie wg wspczynnika, 117 zestawienia, 353
C
Cennik
cen asortymentw robt, 20 cen elementw obiektw, 20 cen jednostkowych robt, 20 cen obiektw, 21
D
Definiowanie
narzutw, 303
Cennik
pozycji, 20 RMS, 20
Cenniki, 71, 82
biektw, 105 dostawcw, 105 edycja danych, 86 elementw RMS, 97 import, 86 import dyskietki, 89 import pliku, 92 import z Intercenbudu, 93 import z kartoteki RMS, 110 import z Normy 3, 109
Dzia
zapis w postaci kosztorysu, 269
Dziay
470
NORMA PRO
Dziay kosztorysu
edycja danych, 263 klucze planu, 266 kopiowanie, 264 narzuty, 266 narzuty indywidualne, 312 narzuty wsplne, 310 parametry ekonomicznotechniczne, 266 przesuwanie, 264 usuwanie, 263 widok, 347 wstawianie nowego, 260
przywracanie z katalogu, 250 usuwanie, 245 warianty, 247 wstawianie, 244 wstawianie przez kopiowanie, 243 wyszukowanie, 252 zaznaczanie, 243
Euro - symbol, 32
F
Format strony
marginesy, 396
G
Grupy materiaw, 247
E
Edycja danych w kosztorysie, 188 Ekran gwny
widoku Kosztorys, 172
H
Harmonogramowanie robt, 232, 327
I
Import
kosztorysw, 451 obmiarw, 286
Eksport
kosztorysu, 447
Eksport kosztorysu
do programw Planista i Get Manager, 450 format ATH, 450 format tekstowy, 447 formtat XML, 450
Elementy RMS
dobieranie z cennika, 250 dodawanie do cennika, 250 dodawanie do kartoteki RMS, 250 dodawanie do pozycji, 237 edycja, 246 Kartoteka, 65 koszty transportu, 256 materiay inwestora, 239 nakady pomocnicze, 239 przesuwanie, 245
K
Kartoteka
dostawcw, 21, 68 jednostek miar, 21, 64 przelicznikw jednostek miar, 21 RMS, 21, 65 aktualizacja, 67
Kartoteki, 21, 64
baza kartotek, 20
Katalogi
Program do kosztorysowania
471
Kopiowanie
bazy cenowej, 80 cennikw, 113 dziau, 264 katalogw norm, 47 pozycji, 225
Kosztorys
drzewo dziaw i pozycji, 22
Kosztorys
cenniki obiektw, 151 cenniki pozycji, 151 cenniki RMS, 150 ceny dostawcw, 152 ceny i waluty, 150 charakterysyka, 144 dokadnoci, 158 dopasowanie cen do wartoci, 118 dopasowanie robocizny, 430 drzewo dziaow i pozycjji, 185 edycja, 133 edycja danych, 188 ekran gwny, 172 eksport, 447 formularz kalkulacji, 170 grupy wariantw, 428 import, 451 klucze lokalizacji, 429 klucze wykonawcze, 429 kopia zapasowa, 137 kopie awaryjne, 28, 137 czenie, 432 narzuty, 307 nowy, 129 nowy na bazie innego, 133 numerowanie elementw, 148 ochrona, 169 okresy rozrachunkowe, 429 opcej widokw zestawie, 160
Katalogi wasne
wstawianie pozycji, 222
Klucz zabezpieczajcy, 23 Klucze lokalizacji, 292, 327 Klucze planw dziaw, 331
472
NORMA PRO
opcje, 139 opcje obliczania narzutw, 155 opcje podsumowania, 161 opcje widoku pozycji, 165 parametry ekonomiczotechniczne, 428 parametry kolumn w widokach, 452 podsumowanie, tabela elementw scalonych, 373 podzia na dziay, 260 porwnanie z innym, 441 praca w wielu oknach, 446 praca z wieloma, 444 przeliczanie cen, 116 rejestracja zmian, 437 rozliczanie RMS, 153 rozliczenie kosztw transportu, 157 rnicowy, 22, 441 sprawdzanie poprawnoci, 431 stae, 428 statystyka, 377 stawka robocizny, 28 strona tytuowa, 142 sumowanie robocizny, 430 typ, 139 upraszczanie pozycji, 431 wersje, 28, 135, 136 widok podsumowania, 352 widok skrcony, 354 wstawianie do cennika obiektw, 434 wygld ekranu, 453 zachowywanie, 135 zapis w XML, 450 zastpowanie robocizny, 430 zestawienia cen, 353 zoony, 433 zoony, 264 zoony, 22 zmiana cen wg wspczynnika, 117
L
Lista cennikw, 83
czenie
kosztorysw, 432 pozycji, 228
M
Marginesy strony, 396 Materiay
inwestora, 239 koszty transportu, 206 podzia na grupy, 247 pomocnicze, 239 zestawienie, 364 zestawienie dziaami, 368 zestawienie szczegowe, 367 zestawienie w okresach rozliczeniowych, 369
Menu
gwne, 172 kontekstowe, 179 podrczne, Patrz menu kontekstowe
Menu gwne
polecenia, 25
N
Nagwki i stopki strony, 399 Nakady
Program do kosztorysowania
473
warianty, 247
Narzuty
definiowanie, 303 dziau, 266 edycja, 315 indywidualne dziaw, 312 kosztorysu, 427 na cay kosztorys, 307 opcje obliczania, 155 pozycji, 230, 314 sposoby obliczania, 294 usuwanie, 315 wczytanie definicji, 317 wczytanie z innego kosztorysu, 317 widok, 351 wsplne dziaw, 310 zachowanie definicji, 316 zaznaczanie, 315
wstawianie komentarza, 272 wstawianie nowego wiersza, 270 wstawianie rysunkw, 284 wstawianie wyraenia, 270
Ochrona
kosztorysu, 169
Opcje programu
separator dziesitny, 27 separator tysicy, 27 cieki dostpu, 30
P
Parametry ekonomicznotechniczne
w dziale, 263
O
Obiekt, 22 Obiekty
wstawianie do kosztorysu, 219 Obmiar definiowanie wasnych funkcji i wzorw, 282 import, 286 import z programu Rysunek, 290 klucze lokalizacji, 292 obliczenia pomocnicze, 276 odwoania do pozycji, sum czciowych i oblicze pomocniczych, 277 stae globalne, 273 stae lokalne, 274 sumy czciowe, 275 usuwanie wiersza, 273 widok, 348 wstawianie funkcji i wzorw, 280
Parametry ekonomiczotechniczne
w kosztorysie, 428
Pasek narzdzi
gwny, 26, 180 widoku Kosztorys, 183
Podsumowanie
opcje, 161
Poprawianie
pozycji, 227
Porwnanie
kosztorysw, 441
Pozycja
kopiowanie, 225 poprawianie, 227 przesuwanie, 224 scalona, 21 szczegowa, 21
474
NORMA PRO
Pozycje
edycja, 194 czenie, 228 narzuty, 230, 314 opcje widoku, 165 rozliczanie w innych, 228 scalone, 215 sumowanie robocizny, 248 uproszczone, 211, 380 uszczegawianie pozycji uproszczonej, 215 warianty, 234 warianty nakadw, 201 widok, 346 wprowadzanie cen RMS, 199 wstawianie, 193 wstawianie do cennika, 223 wstawianie obiektw, 219 wstawianie z katalogw Dynamische Baudaten, 219
S
Serwisowanie baz cenowych, 80 Spis baz cenowych, 20 Sprawdzanie kosztorysu, 431 Sprzt
koszty transportu, 208 zestawienia, 371 zestawienie dziaami, 372 zestawienie w okresach rozliczeniowych, 373
Ppzycje
zestawienie, 375
Przesuwanie
dziau, 264 elementw RMS, 245 pozycji, 224
T
Tabela
przelicznikw jednostek miar, 65
R
Rejestracja zmian w kosztorysie, 437 Robocizna
przywracanie z katalogu, 249 sumowanie w kosztorysie, 430 sumowanie w pozycji, 248 zastpowanie, 249
Transport
wstawianie kosztw, 204
Program do kosztorysowania
475
U
Upraszczanie pozycji, 212 Uruchomienie
programu Norma Pro, 24
Usuwanie
bazy cenowej, 79 cennika, 86 dziau, 263 elementw RMS, 245 narzutu, 315 pozycji, 225 widoku zestawienia pozycji, 377 wiersza obmiaru, 273
Narzuty, 351 Podsumowanie kosztorysu, 352 poruszanie si po ekranie, 191 Przedmiar, 348 skrcony, 354 usuwanie kolumn, 189 widok Kosztorys, 345 Wprowadzone pozycje, 346 zaznaczanie elementw, 191 zmiana kolejnoci kolumn, 189 zmiana szerokoci kolumn, 188
Wstawianie
dziau, 260 elementw RMS, 244 funkcji i wzorw do obmiarw, 280 komentarza do obmiaru, 272 kosztw transportu, 204 narzutw, 303 pozycji, 193 alternatywy elementw RMS, 201 do katalogu wasnego, 222 niekatalogowej, 211 pomijanie elementw RMS, 203 uproszczonych, 211 z innego kosztorysu, 233 pozycji uproszczonej, 380 pracy rusztowa, 198, 208 wyraenia do obmiaru, 270
W
Waluty
kosztorysu, 150 kursy, 31
Wybr aktywnego wariantu, 320 Wydawnictwa i katalogi w cennikach, 106 Wydruk kosztorysu
cenniki, 411 drukowanie, 418 format strony, 395 formatowanie tabel, 389 Harmonogramowanie, 411 kosztorys inwestorski, 408 kosztorys uproszczony, 407 ksika przedmiarw, 409
Widok
Kosztorys, 172, 183, 186 Wariantydanych, 359
Widoki
Dziay kosztorysu, 347
476
NORMA PRO
nagwek, 399 oferta, 408 opcje, 404 opcje ukadu strony, 397 opcje wydruku kosztorysu, 405 opisy podstawy wyceny, 406 podsumowanie, 417 sowniki, 411 strona tytuowa, 394 style, 386 tabela elementw scalonych, 416 tytuy typw wydrukw, 404 ukad strony, 395 ustawienia drukarki, 384 wygld tabel, 402 wykonane roboty, 410 zestawienie cen, 415 zestawienie dziaw, 418 zestawienie narzutw, 417 zestawienie pozycji, 413 zestawienie RMS, 414 zestawienie wprowadzonych pozycji, 412 zestawienie wprowadzonych pozycji dla koszt.inwestorskiego, 413 zestawy, 388
X
XML
zapis kosztorysu, 450
Z
Zaznaczanie
elementw kosztorysu, 191 elementw RMS, 243 pozycji, 224
Zestawienie
materialw, 364 materiaw dziaami, 368 materiaw inwestora, 368 materiaw w okresach rozliczeniowych, 369 pozycji, 375 robocizny, 370 robocizny dziaami, 370 robocizny w okresach rozliczeniowych, 371 sprztu, 371 sprztu dziaami, 372 sprztu w okresach rozliczeniowych, 373 szczegowe materiaw, 367
Zestawienie pozycji
toworzenie nowego widoku, 376 usuwanie widoku, 377
Zmiany
rejestracja, 437
Program do kosztorysowania
477