ZSG - 00 - I - 018

Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 1 Stron 31







Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE












Imi i nazwisko Data Podpis
Arkadiusz
Ozimkiewicz
Podpis na oryginale
Wojciech Zonowski
Podpis na oryginale
Tomasz Nakielski
Podpis na oryginale
Opracowa
zesp w
skadzie:
Roman Czech
2009-12-01
Podpis na oryginale
Uzgodni: Wiesawa Libera 2009-12-01
Podpis na oryginale
Zatwierdzi: Adam Kielak 2009-12-01
Podpis na oryginale

Niniejsza Instrukcja jest czci dokumentacji Zintegrowanego Systemu Zarzdzania Pomorskiej Spki
Gazownictwa sp. z o.o. i jest jej wasnoci.
Kopiowanie i udostpnianie jej osobom trzecim wymaga pisemnej zgody Penomocnika ds. ZSZ


ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 2 Stron 31

SPIS TRESCI
SPIS TRESCI...........................................................................................2
CEL INSRUKCJI......................................................................................4
1. WYROBY POLIETYLENOWE - WYMAGANIA ...........................4
1.1. Materiay do produkcji rur i ksztatek z PE..................................................... 4
1.2. RURY............................................................................................................ 6
1.2.1. Wymagania oglne........................................................................................................6
1.2.2. Szeregi wymiarowe rur ..................................................................................................6
1.2.3. Maksymalne cisnienia robocze .....................................................................................8
1.2.4. Oznaczanie rur ..............................................................................................................9
1.2.5. Pakowanie, przechowywanie i transport rur..................................................................9
1.2.6. Zdolnosc do zaciskania .................................................................................................9
1.2.7. Rury z warstwami ochronnymi ....................................................................................10
Rura dwuwarstwowa poqczona molekularnie ............................................................11
Rura trjwarstwowa poqczona molekularnie..............................................................11
Rura dwuwarstwowa z powokq ochronnq z PP .........................................................12
1.3. KSZTATKI ................................................................................................. 12
1.3.1. Ksztatki do zgrzewania doczoowego.........................................................................13
1.3.2. Ksztatki do zgrzewania elektrooporowego .................................................................13
1.3.3. Poqczenia PE/stal.......................................................................................................14
2. METODY ACZENIA RUR I KSZTATEK...................................14
2.1. Uwagi wstpne............................................................................................ 14
2.2. Poqczenia nierozqczne.............................................................................. 14
2.2.1. Zgrzewanie doczoowe................................................................................................14
Przygotowanie elementw do zgrzewania ..................................................................15
Sprzt do zgrzewania doczoowego............................................................................15
Procedura zgrzewania doczoowego...........................................................................16
Ocena jakosci poqczen zgrzewanych ........................................................................17
2.2.2. Zgrzewanie polifuzyjne................................................................................................17
2.2.3. Zgrzewanie elektrooporowe ........................................................................................17
Przygotowanie elementw do zgrzewania ..................................................................18
Sprzt do zgrzewania elektrooporowego ....................................................................18
Procedura zgrzewania elektrooporowego...................................................................18
Ocena jakosci poqczen zgrzewanych ........................................................................18
2.3. Poqczenia rozqczne .................................................................................. 21
2.4. Dokumentacja zgrzewania / dziennik zgrzeww ......................................... 21
2.4.1. Karta technologiczna zgrzewania................................................................................21
2.4.2. Protok zgrzewania ....................................................................................................21
2.4.3. Karta kontrolna zgrzewu..............................................................................................21
2.4.4. Lista poqczen zgrzewanych .......................................................................................21
2.4.5. Uprawnienia zgrzewacza.............................................................................................21
2.4.6. Swiadectwa kalibracji zgrzewarek...............................................................................21
3. PROJEKTOWANIE ......................................................................23
3.1. Zagadnienia oglne..................................................................................... 23
3.2. Projekt budowlano-wykonawczy.................................................................. 23
3.3. Projekt uproszczony przyqcza.................................................................... 24
3.4. Posadowienie gazociqgw.......................................................................... 24
3.5. Strefy kontrolowane i techniczno-technologiczne gazociqgu ...................... 24
3.6. Uzbrojenie gazociqgw polietylenowych..................................................... 25
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 3 Stron 31

3.6.1. Armatura zaporowa i upustowa...................................................................................25
3.6.2. Rury ochronne, rury osonowe i rury przejsciowe/przepustowe..................................25
Ustalenia oglne..........................................................................................................25
Rury ochronne.............................................................................................................25
Rury osonowe.............................................................................................................26
Rury przejsciowe/przepustowe....................................................................................26
Materiay na rury ochronne i osonowe........................................................................26
Srednica rur ochronnych i osonowych........................................................................26
Usytuowanie rury PE w rurze ochronnej i osonowej ..................................................26
Uszczelnienie koncw rur ochronnych........................................................................26
Sqczki wchowe..........................................................................................................26
3.7. Oznakowanie trasy gazociqgu..................................................................... 27
3.8. Obliczanie spadku cisnienia........................................................................ 27
3.9. Obliczania wytrzymaosciowe...................................................................... 27
3.10. Odlegosci gazociqgw od obiektw terenowych..................................... 27
3.11. Przyqcza gazu ........................................................................................ 28
3.12. Przyqczenia gazociqgu do istniejqcej sieci gazowej ............................... 28
4. ROBOTY BUDOWLANO-MONTAZOWE.....................................28
4.1. Czynnosci przygotowawcze ........................................................................ 28
4.2. Roboty wstpne........................................................................................... 28
4.3. Przygotowanie wykopu do uozenia gazociqgu. .......................................... 28
4.4. Montaz i ukadanie gazociqgu..................................................................... 29
4.5. Czyszczenie gazociqgu............................................................................... 29
4.6. Prby wytrzymaosci i szczelnosci oraz odbiory gazociqgw...................... 30
5. WYKONAWCY GAZOCIAGW Z PE .......................................30
5.1. Wymagania kwalifikacyjne osb................................................................ 30
5.2. Wymagania sprztowe................................................................................ 30
5.3. Kwalifikacja wykonawcw ........................................................................... 30
6. WARUNKI BHP I PPOZ ............................................................30
7. DOKUMENTY ZWIAZANE...........................................................31
7.1. Wykaz izolacyjnych materiaw powokowych dopuszczonych do
stosowania na sieciach gazowych uzytkowanych przez Spk - ZSG-00-I-006-F-
04 31
7.2. Instrukcja oczyszczenia wntrza gazociqgw - ZSG-01-I-02 ...................... 31
7.3. Nazwy i symbole stosowane przy projektowaniu i budowie sieci gazowych z
PE ZSZ-00-Z-01 .................................................................................................. 31
8. SPIS ZAACZNIKW..................................................................31
8.1. KARTA TECHNOLOGICZNA ZGRZEWANIA..ZSG-00-I-018-F-01.. 31
8.2. PROTOK ZGRZEWANIA....ZSG-00-I-018-F-02 . 31
8.3. KARTA KONTROLNA zgrzewu doczoowego...ZSG-00-I-018-F-03 .... 31
8.4. KARTA KONTROLNA zgrzewu elektrooporowego.ZSG-00-I-018-F-04...... 31
8.5. LISTA ZGRZEWW..ZSG-00-I-018-F-05 . 31

ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 4 Stron 31

CEL INSRUKCJI
Wytyczne dotyczqce projektowania i budowy sieci gazowej z PE majq za zadanie
uregulowac kwestie projektowania i wykonawstwa sieci gazowej z PE na terenie dziaania Spki
stosownie do aktualnych uwarunkowan, potrzeb i wymagan.
Opracowane zostay w oparciu o nowe regulacje prawne, nowq, w tej chwili juz
stosunkowo bogatq literatur przedmiotu oraz doswiadczenia wasne i innych zakadw
gazowniczych.
Z uwagi na to, iz jest to kolejne wewntrzne opracowanie zakadu dot. wymogw
w zakresie projektowania i budowy gazociqgw polietylenowych, a takze na fakt wystpowania
innych szerokich opracowan na ten temat, nie podaje si w niniejszych wytycznych
szczegowych informacji na temat polietylenu jako surowca do produkcji rur oraz jego wasnosci
fizyko-mechanicznych.
Wytyczne przeznaczone sq dla projektantw, inwestorw, wykonawcw i uzytkownikw
sieci gazowej.
Wytyczne nalezy stosowac przy projektowaniu oraz budowie sieci gazowych niskiego
i sredniego cisnienia do 0,5 MPa wqcznie z rur PE szeregw SDR 17,6 i SDR 11 dla paliw
gazowych rodziny 2 grupy E wg PN-C-04753:2002.
1. WYROBY POLIETYLENOWE - WYMAGANIA
1.1. Materiay do produkcji rur i ksztatek z PE
Polietylen posiada wiele charakterystycznych cech, jednak z punktu widzenia
przydatnosci do produkcji elementw sieci gazowej, najbardziej istotne sq:
wysoka ciqgliwosc i znaczne wyduzenie przy rozciqganiu
dugotrwaa wytrzymaosc przyjta wartosc graniczna na okres 50 lat
pezanie zachodzqca w czasie zmiana wymiarw materiau przy staym obciqzeniu
(ograniczenie wysokosci skadowania rur, stosowanie podsypki, obsypki i zasypki
z piasku pozbawionego ostrych kamieni)
relaksacja zmniejszanie si naprzen wewnqtrz materiau przy staym odksztaceniu
(rury w zwojach)
duza sprzystosc pozwala na zaciskanie gazociqgu w celu szybkiego odcicia
dopywu gazu
wysoka udarnosc cenna zaleta przy transporcie rur
nieodpornosc na zarysowanie rury odbierane od producenta nie powinny miec rys,
natomiast przy ukadaniu w wykopie rysy nie powinny przekraczac 10% grubosci
scianki (0,1 e
n
), lecz nie wicej niz 0,5 mm
duza rozszerzalnosc cieplna
dopuszczalna temperatura uzytkowania rur PE podczas eksploatacji - wynosi 20C
(eksploatacja w wyzszej temperaturze skraca okres uzytkowania gazociqgu)
niska przewodnosc ciepa (dobry izolator ciepa)
wysoka rezystancja powierzchniowa (dobry izolator elektrycznosci)
odpornosc na obecnosc kondensatw gazu oraz srodkw nawaniajqcych
brak odpornosci na promieniowanie ultrafioletowe
przepuszczalnosc gazw wspczynnik przenikalnosci gazu ziemnego przez sciank
rury PE wynosi 0,56 cm/m MPa doba (koniecznosc wentylowania przestrzeni
pomidzy rurq przewodowq sr/c a ochronnq, bqdz wypenianie przestrzeni np. piankq
poliuretanowq)
palnosc temperatura samozaponu wynosi ok. 348C temperatura zaponu
ok. 360C
pynnosc niska temperatura miknienia i topnienia.
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 5 Stron 31

Wasnosci PE powyzej temperatury topnienia okresla tzw. wskaznik szybkosci
pynicia MFR.

Do budowy gazociqgw PE mogq byc stosowane rury o wskazniku zawartym
w jednej z dwch grup:
grupa 005 - tzn. MFR 190/5 wynosi od 0,4 do 0,7 g/10min
grupa 010 - tzn. MFR 190/5 wynosi powyzej 0,7 do 1,3 g/10min

Przykadowe wasnosci polietylenu klasy PE 80 i PE 100 suzqcego do produkcji
elementw sieci gazowych podano w tablicy 1.
Tablica 1
Wasnosci Jednostka PE 80 PE 100
Gstosc kg/m
3
941 954
Wskaznik szybkosci pynicia MFR (190
o
C, 5,0 kg) g/10 min 0,93 0,40
Wytrzymaosc na rozciqganie na granicy
plastycznosci (Naprzenie na granicy plastycznosci)
MPa 18 23
Wyduzenie wzgldne przy zerwaniu % >700 >600
Temperatura miknicia wg Vicata
o
C 125 127
Temperatura zeszklenia Tg
o
C <120 <100
Twardosc Shore D 65 59
Odpornosc na srodowiskowe pkanie naprzeniowe
ESCR, F 50
h >700 >1000
Wspczynnik liniowej rozszerzalnosci cieplnej d mm/m
o
C 0,18 0,13
Ciepo wasciwe c
p
kJ/kg
o
C 1,9 1,9
Wspczynnik przewodzenia ciepa przy 20
o
C W/m
o
C 0,36 0,38
Modu sprzystosci MPa 600 1000
Wytrzymaosc na cisnienie wewntrzne przy prbie
hydraulicznej w temperaturze:
20
o
C, PE 80 o = 9,0 MPa , PE 100 o = 12,4 MPa
80
o
C, PE 80 o = 4,6 MPa , PE 100 o = 5,5 MPa
80
o
C, PE 80 o = 4,0 MPa , PE 100 o = 5,0 MPa
godzina
czas do uszkodzenia
<100
<165
<1000
Odpornosc na powolnq propagacj pknic (dla rur o
grubosci scianki powyzej 5 mm) w temperaturze :
80
o
C, PE 80 o = 4,0 MPa , PE 100 o = 4,6 MPa
godzina
czas do uszkodzenia

<165
Odpornosc na zaciskanie (prba hydrostatyczna po
zakonczeniu testu zaciskania)
80
o
C, PE 80 o = 4,0 MPa , PE 100 o = 4,6 MPa
godzina
czas do uszkodzenia

<165


Surowcem do produkcji rur przewodowych oraz ksztatek powinna byc homogeniczna
mieszanina polietylenu z dodatkiem antyutleniaczy, stabilizatorw i pigmentw, niezbdnych do
wytworzenia rur i ksztatek o okreslonych wasnosciach mechanicznych i zgrzewalnosci.
Podstawowe wymagania dla surowca do produkcji rur i ksztatek PE podano w tablicy 2.
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 6 Stron 31


Tablica 2
L.p. Cecha Jednostka Wymagania
Warunki
badan
1 Gstosc polietylenu kg/m
3
930
1)

2 Gstosc surowca kg/m
3

> 930
oraz 5 kg/m
3
w
stosunku do wartosci
podanej przez
producenta
23
o
C
3 Wskaznik szybkosci pynicia MFR g / 10 min
20% wartosci podanej
przez producenta
190
o
C
5 kg
4 Stabilnosc termiczna minuty > 20 200
o
C
5 Zawartosc substancji lotnych
mg/kg
lub
o
/
oo

350
0,35
105
o
C
6
Odpornosc na dziaanie skadnikw
gazu
godzina 20
1)

80
o
C
2 MPa
7
Minimalna zqdana wytrzymaosc
(MRS) dla surowca klasy PE 80
MPa 8,0
1)

8
Minimalna zqdana wytrzymaosc
(MRS) dla surowca klasy PE 100
MPa 10,0
1)

1)
Na podstawie deklaracji zgodnosci wydanej przez producenta

1.2. RURY
1.2.1. Wymagania oglne
Do rozprowadzania paliw gazowych nalezy stosowac rury koloru ztego. Wewntrzne
i zewntrzne powierzchnie rur powinny byc czyste, gadkie, pozbawione rys i innych defektw.
Konce rur powinny byc obcite prostopadle do osi i zaslepione na koncach celem
zabezpieczenia przed zanieczyszczeniami.
1.2.2. Szeregi wymiarowe rur
Rury z PE posiadajq stae srednice zewntrzne (nominalne) przy rznych grubosciach
scianek zaleznych od cisnienia, pod jakim przesyany jest gaz.
Iloraz srednicy nominalnej rury (d
n
) do jej nominalnej grubosci scianki (e
n
) oznaczony jest
jako SDR (szereg wymiarowy rur PE):

Do rozprowadzania paliw gazowych na terenie Spki stosuje si rury klasy PE 100 z
polietylenu sredniej lub wysokiej gstosci o wskaznikach szybkosci pynicia w grupach MFR 005
lub 010 oraz szeregach wymiarowych SDR 11 i SDR 17,6.
Rury klasy PE 80 dopuszcza si do stosowania wyqcznie jako rury ochronne i osonowe.
Tablica 3 przedstawia stosowanie rur PE w zaleznosci od cisnienia roboczego, klasy PE
i szeregu wymiarowego SDR.
n
n
e
d
SDR =
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 7 Stron 31


Tablica 3
srednica niskie cisnienie srednie cisnienie
do d
n
63 wqcznie PE 100 SDR 11 PE 100 SDR 11
powyzej d
n
63 PE 100 SDR 17,6 PE 100 SDR 11

W zakresie srednic do d
n
63 mm wqcznie, do rozprowadzania paliw gazowych pod
niskim i srednim cisnieniem nalezy stosowac rury szeregu SDR 11. Jest to uzasadnione
znacznym obciqzeniem rur polietylenowych (oddziaywanie gruntu, naprzenia termiczne)
w stosunku do wasciwosci mechanicznych polietylenu oraz mozliwosciq uszkodzenia w czasie
montazu i robt ziemnych.
W tablicy 4 podano dopuszczalne odchyki srednic i grubosci scianek oraz
maksymalnq wartosc owalnosci w zaleznosci od srednicy nominalnej rur i szeregu
wymiarowego (wg PN-EN 1555-2:2002). Owalnosc rur w zwojach o srednicach wikszych
od 63 mm nalezy uzgodnic z producentem rur.
Tablica 4
SDR 11 SDR 17,6
Max. owalnosc rur
d
max
-d
min Srednica
rury d
n

Dop.
odchyka
srednicy
w
zwojach
prostych
Min.
grubosc
scianki
rury
Dop.
odchyka
grubosci
scianki
Min.
grubosc
scianki
rury
Dop.
odchyka
grubosci
scianki
mm mm mm mm mm mm mm mm
16* + 0,3 1,2 1,2 3,0 + 0,4 2,3 + 0,4
20* + 0,3 1,2 1,2 3,0 + 0,4 2,3 + 0,4
25 + 0,3 1,5 1,2 3,0 + 0,4 2,3 + 0,4
32 + 0,3 2,0 1,3 3,0 + 0,4 2,3 + 0,4
40* + 0,4 2,4 1,4 3,7 + 0,5 2,3 + 0,4
50* + 0,4 3,0 1,4 4,6 + 0,6 2,9 + 0,4
63 + 0,4 3,8 1,5 5,8 + 0,7 3,6 + 0,5
75* + 0,5 6,0 1,6 6,8 + 0,8 4,3 + 0,6
90 + 0,6 8,5 1,8 8,2 + 1,0 5,2 + 0,7
110 + 0,7 10,4 2,2 10,0 + 1,1 6,3 + 0,8
125 + 0,8 11,8 2,5 11,4 + 1,3 7,1 + 0,9
140* + 0,9 13,5 2,8 12,7 + 1,4 8,0 + 0,9
160 + 1,0 15,0 3,2 14,6 + 1,6 9,1 + 1,1
180 + 1,1 - 3,6 16,4 + 1,8 10,3 + 1,2
200* + 1,2 - 4,0 18,2 + 2,0 11,4 + 1,3
225 + 1,4 - 4,5 20,5 + 2,2 12,8 + 1,4
250 + 1,5 - 5,0 22,7 + 2,4 14,2 + 1,6
280 + 2,6 - 9,8 25,4 + 2,7 15,9 + 1,7
315 + 2,9 - 11,1 28,6 + 3,0 17,9 + 1,9
355 + 3,2 - 12,5 32,3 + 3,4 20,2 + 2,2
400 + 3,6 - 14,0 36,4 + 3,8 22,8 + 2,4
450 + 4,1 - 15,6 40,9 + 4,2 25,6 + 2,7
500 + 4,5 - 17,5 45,5 + 4,7 28,4 + 3,0
560 + 5,0 - 19,6 50,9 + 5,2 31,9 + 3,3
630 + 5,7 - 22,1 57,3 + 5,9 35,8 + 3,7
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 8 Stron 31

* - zaznaczonych rednic rur PE nie zaleca si do stosowania.
W Spce zaleca si stosowanie minimalnych srednic przyqczy gazowych:
d
n
63 mm dla przyqczy niskiego cisnienia,
d
n
32 mm dla przyqczy sredniego cisnienia,
1.2.3. Maksymalne cisnienia robocze
Naprzenia obwodowe gazociqgu z rur polietylenowych, wywoane maksymalnym
cisnieniem roboczym, nie powinny przekraczac iloczynu wartosci minimalnej wartosci zqdanej
wytrzymaosci i wspczynnika projektowego, wynoszqcego 0,5
Dopuszczalne naprzenia obwodowe w sciance rury okresla si dzielqc wartosc
naprzen rozrywajqcych przez wspczynnik bezpieczenstwa C.
Zaleznosc pomidzy p
max
, C, MRS, SDR opisana jest funkcjq:






gdzie:
p
max
- maksymalne cisnienie robocze w MPa [MOP]
MRS - minimalna zqdana wytrzymaosc rury po 50 latach uzytkowania
dla klasy PE 80 MRS

= 8,0 MPa
dla klasy PE 100 MRS

= 10,0 MPa
SDR - szereg wymiarowy rur PE
C - wspczynnik bezpieczenstwa

W tablicy 5 przedstawiono wartosci p
max
dla rznych wspczynnikw bezpieczenstwa
w zaleznosci od szeregu wymiarowego rur.


Tablica 5
MRS Klasa PE 100
SDR 17,6 11
c P
max
(MOP) [MPa]
2 0,60 1,00
2,25 0,54 0,89
2,5 0,48 0,80
2,8 0,43 0,71
3,55 0,34 0,56
4 0,30 0,50

Dla rur polietylenowych do rozprowadzania paliw gazowych wspczynnik
bezpieczenstwa dla pierwszej i drugiej klasy lokalizacji gazociqgu powinien byc 2.



( ) 1
2
max

=
SDR C
MRS
p
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 9 Stron 31

1.2.4. Oznaczanie rur
Rury powinny byc oznaczone w sposb trway i czytelny, poprzez nadruk lub wytoczenie
w kolorach kontrastujqcych z tem, w odstpach nie wikszych niz 1 m.
Oznaczenie powinno zawierac co najmniej nastpujqce informacje:
numer normy (EN 1555)
nazw lub symbol (znak handlowy) producenta
oznaczenie srednicy i grubosc scianki lub SDR
a

materia i jego klas
stopien tolerancji
b

okres produkcji (rok i miesiqc) w postaci cyfr lub kodu
kod zakadu (w przypadku rznych miejsc produkcji).
wyraz GAZ

a
dla rur d
n
> 32 mm grubosc scianki, dla d
n
< 32 mm - SDR

b
dotyczy jedynie rur d
n
< 280 mm
1.2.5. Pakowanie, przechowywanie i transport rur
Standardowo, rury o srednicach do 63 mm wqcznie produkowane sq w zwojach,
a powyzej tej srednicy w odcinkach prostych dugosci 10 lub 12 m. Na zqdanie zamawiajqcego
producenci mogq wyprodukowac rury o srednicy np. 63 mm w odcinkach prostych lub
o srednicach wikszych niz 63 mm w zwojach.
Temperatura rur przy zwijaniu w zwoje nie powinna byc wyzsza niz 35
o
C.
Srednica wewntrzna zwoju powinna byc co najmniej 25 razy wiksza od srednicy
nominalnej rury, lecz nie mniejsza niz 600 mm.
Tasmy stosowane do wiqzania rur nie powinny powodowac uszkodzenia ich
powierzchni.

W czasie transportu rury powinny byc zabezpieczone przed uszkodzeniem. Powierzchnia
adunkowa pojazdw przewozqcych rury powinna byc rwna i pozbawiona ostrych lub
wystajqcych krawdzi. Rury w odcinkach powinny byc uozone scisle obok siebie
i zabezpieczone przed przesuwaniem si. Niedopuszczalne jest rzucanie rur i przesuwanie po
podozu.

Rury nalezy przechowywac w poozeniu poziomym na paskim i rwnym podozu.
Wysokosc skadowania i pakowania rur nie powinna przekraczac:
1 m dla rur w odcinkach skadowanych luzem
1,5 m dla rur produkowanych w zwojach.
Rury nalezy chronic przed bezposrednim dziaaniem promieni sonecznych i opadw
atmosferycznych. Rury powinny byc magazynowane nie duzej niz 1 rok liczqc od daty produkcji.
Po tym okresie, w przeciqgu 6 miesicy, rury nalezy sukcesywnie wymieniac na nowe
zagospodarowujqc je do robt remontowo-inwestycyjnych prowadzonych na terenie Spki.
Rury starsze niz 18 miesicy nie kwalifikujq si ze wzgldw bezpieczenstwa do uzycia
ich przy budowie gazociqgw jako rury przewodowe. Dopuszcza si zastosowanie takich rur jako
ochronne jednak nie duzej niz kolejne 12 miesicy.
1.2.6. Zdolnosc do zaciskania
Rury polietylenowe umozliwiajq stosowanie technik zaciskania dla awaryjnego
zamknicia przepywu gazu podczas usuwania awarii, co potwierdzajq badania pene wyrobu.
Zdolnosc ta w znakomity sposb ogranicza potrzeb stosowania armatury odcinajqcej.
Zaciskanie dokonuje si w sposb pynny, za pomocq odpowiednich imade rcznych lub
hydraulicznych (potocznie zwanymi zaciskami). Przed wykonaniem zacisnicia, nalezy wstpnie
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 10 Stron 31

uelastycznic materia rury poprzez polewanie jej gorqcq wodq lub owiewanie rozgrzanym
powietrzem.
Rur mozna zaciskac w odlegosci nie mniejszej niz 5d
n
od miejsca wykonywania
zgrzewu. Dla ponownego udroznienia odcinka po usuniciu awarii, nalezy miejsce zaciskania
doprowadzic do przekroju koowego oraz jednoznacznie i trwale je oznakowac, aby w przyszosci
nie wykonywac zaciskania w tym samym miejscu. Dodatkowo, aby uniknqc zjawiska gwatownej
propagacji pknic, dla srednic od dn 63 na rurze w miejscu zacisnicia nalezy zamontowac
obejm wzmacniajqcq.
Dla gazociqgw niskiego cisnienia oraz sredniego cisnienia w zakresie do d
n
110
wystarczy stosowac jeden zacisk, natomiast dla gazociqgw sredniego cisnienia powyzej d
n
110
nalezy stosowac dwa zaciski montowane szeregowo. Najmniejsza dopuszczalna odlegosc
pomidzy zaciskami wynosi 4d
n
, lecz nie mniej, niz koncowy slad znieksztacenia rury
z pierwszego zacisku. Maksymalny czas zacisku nie powinien przekraczac 24 godzin.
Zaciskanie rur nalezy stosowac jak najrzadziej, nalezy dqzyc do stosowania
hermetycznych zamknic przepywu gazu.
1.2.7. Rury z warstwami ochronnymi
W ostatnich latach nasiliy si wymagania obnizenia kosztw budowy gazociqgw
z zachowaniem ich wysokiej jakosci. Powyzszym powodem byy rosnqce koszty zwiqzane
z zajciem terenu pod budow, wykonaniem wykopw pod gazociqg, wykonaniem podsypki oraz
obsypki piaskowej, a takze odtworzeniem nawierzchni. Zdarzajq si rwniez sytuacje, ze w ziemi
nie ma juz wolnego miejsca na nowy rurociqg i nalezy wykonac renowacj starego. Coraz
czsciej stosuje si budow sposobem
bezwykopowym, lecz w takiej sytuacji
zachodzi wiksze prawdopodobienstwo
zarysowania scianek rur, a takze
wystpowania naciskw punktowych od
kamieni, korzeni drzew i innego uzbrojenia.
Aby to zagrozenie zminimalizowac, pojawiy
si na rynku rury polietylenowe z warstwami
ochronnymi, ktre majq zwikszonq
wytrzymaosc na zarysowania oraz naciski
punktowe. W zwiqzku z powyzszym rury te
zaleca si ukadac w wykopie otwartym bez
mozliwosci stosowania podsypki oraz obsypki
piaskowej, a takze metodami bezwyko-
powymi, rwniez do renowacji starych
gazociqgw.
Na rynku wystpujq trzy rodzaje tego typu rur, ktre majq zastosowanie do budowy
gazociqgw niskiego oraz sredniego cisnienia:
rury dwuwarstwowe poqczone molekularnie,
rury trjwarstwowe poqczone molekularnie,
rury dwuwarstwowe z powokq ochronnq z PP.










Rys. 1 Typy rur z warstwami ochronnymi
Rura
trjwarstwowa
Standardowa
rura PE
Rura dwuwarstwowa z
paszczem PP
Rura dwuwarstwowa
poqczona molekularnie
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 11 Stron 31


Rura dwuwarstwowa poqczona molekularnie
Rura taka jest wytaczanq, dwuwarstwowq rurq z zewntrznq warstwq ochronnq. Obie
warstwy wykonane sq z tego samego materiau klasy PE 100, charakteryzujqcego si
zwikszonq odpornosciq na powolny wzrost pknic oraz na obciqzenia punktowe, ale ich kolory
sq rzne. Zewntrzna warstwa, grubosci 10% nominalnej grubosci scianki wykonana jest
w kolorze pomaranczowym, a warstwa wewntrzna, o grubosci 90% nominalnej grubosci scianki
rury, w kolorze czarnym. Warstwa zewntrzna
suzy jako warstwa wskaznikowa uszkodzenia
rury. W przypadku, gdy widac kolor czarny,
znaczy to, ze uszkodzenie scianki jest
powyzej 10% jej grubosci i odcinek taki nie
nadaje si do zabudowy. Rura posiada
wymiary (srednic zewntrznq oraz grubosc
scianki) odpowiadajqce rurom standardowym
wykonanym z PE 100. Mozna jq qczyc
z innymi rurami. Zgrzewanie zarwno
doczoowe, jak i elektrooporowe nalezy
prowadzic zgodnie ze standardami, tak jak dla
rur z PE 100, przy wykorzystaniu istniejqcego
sprztu. Rura ta zalecana jest do ukadania
w wykopach odkrytych bez podsypki i obsypki
piaskowej, wyoranych i frezowanych.
Szacowana jej trwaosc, na podstawie
wynikw badan przekracza 100 lat.
Rura trjwarstwowa poqczona molekularnie
Rura taka jest wytaczanq, trjwarstwowq rurq z wewntrznq i zewntrznq warstwq
ochronnq z ekstremalnie trwaego tworzywa sztucznego oraz warstwq srodkowq z PE 100.
Wszystkie trzy warstwy sq poqczone ze sobq molekularnie i nie dajq si oddzielic mechanicznie.
Dziki temu caa rura jest litq konstrukcjq o takiej wytrzymaosci na cisnienie wewntrzne, jak
standardowa rura wykonana w caosci z
jednego rodzaju polietylenu klasy PE 100.
Grubosc warstwy zewntrznej i wewntrznej
jest jednakowa i wynosi 25% nominalnej
grubosci scianki. Warstwa wewntrzna suzy
jako dodatkowe zabezpieczenie w przypadku
uszkodzenia warstwy zewntrznej i zapobiega
rozszczelnieniu rurociqgu. Rury o srednicach
do 75 mm sq wykonane jako lite, w caosci z
ekstremalnie trwaego tworzywa sztucznego.
Wymiary rury trjwarstwowej sq dokadnie
takie same, jak wymiary standardowych rur
PE i dlatego do zgrzewania zarwno
doczoowego, jak i elektrooporowego mozna
wykorzystac istniejqcy sprzt (zgrzewarki,
zaciski montazowe, itp.). Zgrzewanie nalezy
prowadzic zgodnie ze standardami, jak dla rur
z PE 100. Bardzo wysoka odpornosc tych rur
na naciski punktowe umozliwia ich ukadanie bezposrednio w gruncie rodzimym, bez
koniecznosci stosowania podsypki i obsypki piaskowej. Szacowana na podstawie wynikw
badan trwaosc tych rur, instalowanych w ekstremalnie trudnych warunkach, przekracza 100 lat.
XSC 50
PE 100
XSC 50
25%en
25%en
Rys. 3 Konstrukcja rury Wavin TS



PE 100
PE 100
10%en

Rys. 2 Konstrukcja rury dwuwarstwowej poqczonej
molekularnie
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 12 Stron 31

Rura dwuwarstwowa z powokq ochronnq z PP
Rura taka jest dwuwarstwowq rurq, w ktrej warstwa zewntrzna wykonywana jest
w dodatkowej operacji technologicznej (nie jest stosowane wspwytaczanie). Warstwa
wewntrzna wykonana jest z polietylenu klasy 100 o wysokiej odpornosci na powolny wzrost
pknic i posiada wymiary odpowiadajqce standardowym rurom PE (srednice zewntrzne
i grubosci scianek). Warstwa zewntrzna o grubosci zaleznej od srednicy rury (od ok. 1,0 mm dla
rur d
n
25 do 5,3 mm dla rur d
n
400) wykonana jest z polipropylenu (PP) z dodatkiem materiaw
mineralnych zwikszajqcych jej odpornosc na scieranie, ktra jest ok. 3,2 raza wikszq niz dla
standardowego materiau klasy PE 100. Taka wytrzymaosc kwalifikuje t rur do budowy
metodq bezwykopowq (przewierty sterowane, przeciski, burstlining). Z uwagi na wikszq
srednic rury dwuwarstwowej z powokq ochronnq z PP od standardowych rur PE 100 o wielkosc
warstwy zewntrznej PP, przed qczeniem tych rur nalezy usunqc warstw PP przy zgrzewaniu
doczoowym oraz utlenionq warstw PE z zewntrznej powierzchni rury przy zgrzewaniu
elektrooporowym. Niedogodnosciami wynikajqcymi z rznicy srednic sq:
koniecznosc posiadania specjalnego sprztu do usuwania warstwy PP,
koniecznosc stosowania specjalnych wkadek umozliwiajqcych skuteczne zaciskanie
tych rur w szczkach zgrzewarek doczoowych,
zalecenie (producenta rur) usunicia wypywki zewntrznej i pokrycie odsonitego
fragmentu rurociqgu wasciwego tasmq izolacyjnq, celem zabezpieczenia przed
zarysowaniem w trakcie montazu bezwykopowego.
1.3. KSZTATKI
Materiay i elementy skadowe w produkcji ksztatek powinny byc tak samo odporne na
oddziaywanie srodowiska zewntrznego i wewntrznego jak inne elementy systemu przewodu
rurowego, a ich oczekiwana trwaosc powinna byc co najmniej rwna trwaosci rur PE, z ktrymi
zamierza si je stosowac. Zaden z elementw ksztatki nie powinien wykazywac sladw
uszkodzen, zarysowan, wzerw, pcherzy, bqbli, wtrqcen lub pknic.
Materia ksztatek bdqcych w kontakcie z rurq PE nie powinien negatywnie wpywac na
wasnosci uzytkowe rury lub inicjowac pknic. Elementy ksztatki z PE powinny miec barw
ztq lub czarnq. Ksztatki powinny byc cechowane nalepkq lub wytoczeniem w taki sposb, aby
byo ono czytelne po okresie przechowywania w warunkach atmosferycznych, transporcie
i montazu oraz przez cay czas jej uzytkowania. Cechowanie nie powinno inicjowac pknic lub
innych defektw, niekorzystnie wpywajqcych na wasciwosci uzytkowe ksztatki. W oznakowaniu
powinny byc okreslone nastpujqce dane:
numer normy systemowej,
nazwa producenta,
nominalna srednica zewntrzna rury,
materia i oznaczenie,
szereg wymiarowy,
zakres zgrzewania SDR,
data produkcji,
wyraz GAZ,
Ksztatki powinny byc pakowane zbiorczo lub, jezeli to konieczne indywidualnie
w torebkach, tekturowych pudekach lub kartonach, celem zapobiezenia ich uszkodzeniu. Zaleca
si skadowanie ksztatek w oryginalnych opakowaniach, az do momentu ich uzycia. Pozostae
warunki przechowywania ksztatek sq podobne jak dla rur polietylenowych.
Na rynku wystpujq ksztatki produkowane metodq wtryskowq oraz metodq zgrzewania
doczoowego z elementw rurowych (tzw. segmentowe). Na terenie dziaalnosci Spki do
budowy gazociqgw nalezy stosowac wyqcznie gotowe ksztatki wykonane metodq wtryskowq -
nie dopuszcza si do stosowania ksztatek segmentowych (ksztatki segmentowe mogq byc
stosowane tylko w wyjqtkowych sytuacjach, za kazdorazowq zgodq uzytkownika).
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 13 Stron 31

Ze wzgldu na sposb qczenia rozrznia si ksztatki do zgrzewania doczoowego,
elektrooporowego oraz do poqczen polietylenu z innymi materiaami np. ze stalq (poqczenia
PE/stal).
1.3.1. Ksztatki do zgrzewania doczoowego
Do zgrzewania doczoowego stosowane sq ksztatki wykonane metodq wtryskowq.
Najczsciej stosowanymi ksztatkami sq: kolana, uki, trjniki, redukcje. Przykadowe ksztatki
zostay pokazane na rys. 4.




Doczoowo mozna qczyc ksztatki tylko tego samego szeregu wymiarowego. Ksztatki
mogq byc w wykonaniu dugim lub krtkim. Pierwsze suzq do zgrzewania doczoowego oraz za
pomocq ksztatek elektrooporowych, drugie wyqczne do zgrzewania doczoowego.
1.3.2. Ksztatki do zgrzewania elektrooporowego
Ksztatki do zgrzewania elektrooporowego majq umieszczony na wewntrznej
powierzchni drut oporowy, ktrego konce wyprowadzone sq przez styki na zewnqtrz.
Najczsciej stosowanymi ksztatkami sq: kolana, mufy, mufy redukcyjne, mufy
naprawcze, kopaki (zaslepki), sioda z nawiertkq, sioda naprawcze i inne. Przykadowe ksztatki
zostay pokazane na rys. 5.



Rys. 4 Przykadowe ksztatki do zgrzewania doczoowego
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 14 Stron 31



Przy metodzie zgrzewania elektrooporowego mozliwe jest zgrzanie elementw z rznych
typoszeregw i klas (szereg SDR 11 i SDR 17,6 klasa PE 80 i PE 100). W celu automatyzacji
procesu zgrzewania, a tym samym wyeliminowania bdw, zalecane do stosowania sq ksztatki
z doqczonymi informacjami o zgrzewaniu w formie kodu kreskowego lub karty magnetycznej.
1.3.3. Poqczenia PE/stal
qczenie rur polietylenowych z ksztatkami i rurami stalowymi wykonuje si za pomocq
ksztatek PE/stal zaciskowych lub obtryskowych. Element stalowy ksztatki moze byc bosy
(zalecany) lub zakonczony:
konierzem
gwintem
srubunkiem.
W przypadku ksztatki PE/stal z koncem z rury stalowej, przewidzianym do spawania,
dugosc odcinka stalowego powinna wynosic minimum 300 mm. Powierzchnie stalowe poqczen
powinny byc zabezpieczone przed korozjq. Poqczenia PE/stal muszq byc trwale oznakowane.
Oznakowanie powinno byc zgodne z deklaracjq zgodnosci lub aprobatq technicznq i zawierac co
najmniej:
nazw i symbol producenta
klas polietylenu
klas cisnien lub szereg wymiarowy.
2. METODY ACZENIA RUR I KSZTATEK
2.1. Uwagi wstpne
Wszystkie wyroby stosowane przy budowie gazociqgw z PE powinny posiadac
odpowiednie certyfikaty jakosci i dopuszczenia do stosowania w budownictwie.
Niezawodnosc sieci gazowej z PE jest scisle zwiqzana z odpowiednim doborem
elementw skadowych (armatury, rur, ksztatek) i technologiq ich qczenia. Minimalna trwaosc
ksztatek i armatury w stosunku do rur powinna byc nie mniejsza od trwaosci ich samych.
Podobnie wytrzymaosc poqczen elementw sieci nie moze byc nizsza niz wytrzymaosc rur.
Aby to osiqgnqc konstrukcja i technologia wykonania poqczenia musi byc poprzedzona dokadnq
analizq wymagan uwzgldniajqcych takie czynniki jak np.: cisnienie i rodzaj medium, trwaosc
i warunki montazu.
Mozna rozrznic dwie kategorie poqczen dla PE:
nierozqcznie (zgrzewane, zaciskowe)
rozqczne (konierzowe, gwintowane)
2.2. Poqczenia nierozqczne
2.2.1. Zgrzewanie doczoowe
Zgrzewanie doczoowe polega na ogrzaniu czoowych powierzchni qczonych elementw
w styku z pytq grzewczq, az do ich uplastycznienia, a nastpnie po odjciu od nich pyty na
wzajemnym poqczeniu ze sobq z odpowiedniq siq docisku. Decydujqcy wpyw na wytrzymaosc
poqczen zgrzewanych ma: czystosc qczonych powierzchni, wasciwa sia docisku
w odpowiednim czasie, zapewnienie wymaganych czasw faz procesu oraz temperatura pyty
grzejnej. Zgrzewanie doczoowe dopuszczone jest dla srednic od 90mm wzwyz. Przy rurach
rozwijanych z bbna nalezy stosowac tylko zgrzewanie elektrooporowe. W miejscu zgrzewania
nalezy zapewnic temperatur od 0 do +30C (temperatura w otoczeniu koncwek qczonych
elementw). Jezeli zachodzic bdzie koniecznosc zgrzewania doczoowego w warunkach ponizej
Rys. 5 Przykadowe ksztatki do zgrzewania elektrooporowego
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 15 Stron 31

temp. 0C, jak rwniez w czasie deszczu, gstej mgy lub silnego wiatru, nalezy wwczas
stosowac namioty osonowe, a w przypadku niskich temperatur rwniez ogrzewanie, np.
nadmuchem ciepego powietrza. Nalezy zadbac takze o zamknicie koncw rur, aby nie
nastqpio chodzenie przeciqgiem.
Dla uzyskania poprawnie wykonanego zgrzewu nalezy oprcz w/w zasad zwrcic
szczeglnq uwag na bezwzgldne przestrzeganie czystosci qczonych powierzchni.
Niedopuszczalne jest np. dotykanie palcami sfrezowanych do zgrzewu powierzchni. Nalezy
utrzymywac w czystosci pyt grzejnq, a usuwanie z niej zanieczyszczen mozna wykonac tylko
za pomocq drewnianego skrobaka i czysciwa niepozostawiajqcego kaczkw (np. odpowiedni
rcznik papierowy nasqczony pynem czyszczqcym).
Nie zaleca si zgrzewac doczoowo rur o rznych klasach twardosci. Nie wolno zgrzewac
doczoowo rur o rznych SDR. Nalezy stosowac generalnq zasad, ze przy zgrzewaniu rur
i ksztatek PE obowiqzujq procedury podane przez ich producentw.
Przygotowanie elementw do zgrzewania
Koncwki elementw przeznaczonych do zgrzewania czoowego nie mogq byc
zanieczyszczone lub uszkodzone mechanicznie. Powinny byc umocowane w zgrzewarce
wsposiowo, z zapewnieniem mozliwosci wzduznego przemieszczania jednego z elementw.
Bezposrednio przed zgrzewaniem koncwki elementw powinny byc obcite lub zeskrawane dla
usunicia warstwy utlenionej. Po przygotowaniu do zgrzewania, wielkosc szczeliny pomidzy
qczonymi elementami, po ich docisniciu do siebie nie powinna przekraczac
0,5 mm dla d
n
> 400mm
1 mm dla d
n
> 400mm
Sprzt do zgrzewania doczoowego
Do zgrzewania doczoowego gazociqgw polietylenowych powinien byc stosowany tylko
sprzt posiadajqcy znak bezpieczenstwa B z pozytywnq opiniq i dopuszczeniem do stosowania
wydanymi przez INIG oraz poddawany kalibracji nie rzadziej niz jeden raz w roku. Pyty grzejne
stosowane przy urzqdzeniach do zgrzewania doczoowego powinny byc zasilane elektrycznie.
Urzqdzenie do zgrzewania powinno zapewniac utrzymanie wymaganego cisnienia docisku na
powierzchni qczonych elementw na kazdym etapie cyklu zgrzewania. Po nagrzaniu koncwek
qczonych elementw konstrukcja urzqdzenia powinna umozliwiac usunicie pyty grzewczej
i poqczenie elementw w czasie nie duzszym niz 8s, bez uszkodzenia ogrzanych powierzchni.
Urzqdzenia do automatycznego qczenia elementw z polietylenu metodq zgrzewania
doczoowego, powinny byc wyposazone w aparatur do kontroli i rejestracji parametrw
zgrzewania dla kazdego poqczenia, w tym:
czasw poszczeglnych etapw cyklu zgrzewania,
cisnienia na powierzchni qczonych elementw,
temperatury pyty grzejnej,
temperatury otoczenia,
cisnienia niezbdnego do pokonania oporw ruchu zgrzewarki.
W przypadku nieprawidowego przebiegu procesu zgrzewania urzqdzenie powinno
spowodowac jego zatrzymanie z rwnoczesnym wskazaniem bdu.







ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 16 Stron 31

Procedura zgrzewania doczoowego
Procedura zgrzewania doczoowego powinna byc zatwierdzona przez uzytkownika sieci
gazowej przy uwzgldnieniu wasciwosci rur i ksztatek polietylenowych. Czynnosci realizowane
w ramach procedury zgrzewania doczoowego przedstawione zostay na ponizszym wykresie:











Rys. 6 Przebieg procesu zgrzewania doczoowego
Wartosc nacisku jednostkowego dla PE wynosi ok. 0,15 N/mm
2
. Cakowita sia docisku
zalezy od srednicy rury i grubosci jej scianki. Biorqc pod uwag fakt, ze poszczeglne typy
zgrzewarek doczoowych posiadajq rzne siowniki hydrauliczne, przeliczenia cakowitej siy
docisku na cisnienie oleju w ukadzie hydraulicznym zgrzewarki nalezy dokonac rcznie lub
skorzystac z odpowiednich wykresw doqczanych do zgrzewarki.
Temperatura pyty grzejnej:
210 10C (dla 90 mm > d
n
> 250 mm )
225 10C (dla d
n
> 250 mm )

Dla przedstawionego powyzej przebiegu zgrzewania doczoowego poszczeglne fazy
procesu oznaczajq:
t
1
- czas nagrzewania wstpnego, niezbdny do uzyskania wymaganej wypywki na caym
obwodzie styku rury z pytq grzejnq,
t
2
- czas nagrzewania (30+0,5d
n
)10 [s],
t
3
- maksymalny czas na wyjcie pyty grzejnej i poqczenie zgrzewanych elementw (3+0,01d
n
)
[s],
t
4
- czas do uzyskania wymaganego cisnienia zgrzewania max (3+0,01d
n
) [s],
t
5
- czas qczenia elementw pod dociskiem,
t
6
- minimalny czas chodzenia (1,5 min na kazdy mm grubosci scianki).
p
1
- cisnienie przy nagrzewaniu wstpnym p
1
=0,150,02 [N/mm
2
],
p
2
- cisnienie przy dogrzewaniu poqczenia p
2
=0,030,02 [N/mm
2
],
p
3
- cisnienie przy qczeniu elementw p
3
=0,150,02 [N/mm
2
].




0,010,02
0,150,18
p
[N/mm
2
]
t
1

t
2
t
3
t
4

t
5
t
6

t
p
2

p
1

p
3

ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 17 Stron 31


Uwagi:
Uchwyty mocujqce urzqdzenia zgrzewajqcego mozna zdemontowac nie wczesniej niz
po czasie t
6
,
Chodzenie zgrzewu powinno przebiegac w sposb naturalny. W zadnym przypadku
nie wolno przyspieszac procesu np. strumieniem powietrza z wentylatora lub zimnq
wodq,
Prby cisnieniowe rurociqgu mozna rozpoczqc po zakonczeniu chodzenia, jednak nie
wczesniej niz po upyniciu 8 minut przypadajqcych na kazdy milimetr grubosci
scianki.
Ocena jakosci poqczen zgrzewanych
Ze wzgldu na brak efektywnych metod badan nieniszczqcych, prawidowosc wykonania
zgrzewu ocenia si wedug nastpujqcych kryteriw:
zagbienie rowka midzy waeczkami k [mm] -
nie moze byc mniejsza od zera,
przesunicie scianek qczonych rur v" nie powinno
przekraczac 10% grubosci scianki e
n
" oraz wicej
niz 2mm,
szerokosc wypywki B" powinna posiadac
nastpujqcq wartosc (wg DVS 2207)
B = (0,681,0) e
n
[mm],
minimalna i maksymalna szerokosc wypywki
winna odpowiadac nastpujqcym wartosciom:
B
min
< 0,9B
sr

B
max
> 1,1B
sr

rznica
szerokosci waeczkw wypywki (S
max
- S
min
) nie
powinna przekraczac 10% szerokosci wypywki B"
zgodnie z oznaczeniami podanymi na rysunku obok
oraz 20% przy poqczeniu rury z ksztatkq, ktra czsto ma inny wspczynnik MFR
niz rura polietylenowa.

Parametry te mierzy si za pomocq suwmiarki lub innego przyrzqdu pomiarowego,
pozwalajqcego na pomiar z dokadnosciq do 0,1mm.
Jesli ktrykolwiek z parametrw wypywki nie miesci si w ustalonych granicach,
okreslonych w Karcie kontrolnej", nalezy zgrzew wyciqc i wykonac nowy.
2.2.2. Zgrzewanie polifuzyjne
Na terenie dziaalnosci Spki nie dopuszcza si wykonywania poqczen gazociqgw
polietylenowych metodq zgrzewania polifuzyjnego.
2.2.3. Zgrzewanie elektrooporowe
Zgrzewanie elektrooporowe polega na doprowadzeniu energii elektrycznej do uzwojenia
z drutu oporowego znajdujqcego si przy wewntrznej powierzchni ksztatki, gdzie ulega ona
zamianie na ciepo powodujqce uplastycznienie powierzchni qczonych elementw (wewntrznej
powierzchni ksztatki i zewntrznej powierzchni rury) i poqczenia ich ze sobq. Zgrzewanie
elektrooporowe nie moze byc wykonywane w temperaturze otoczenia ponizej 0
o
C, jak rwniez
w czasie mgy niezaleznie od temperatury.
W przypadku niekorzystnych warunkw atmosferycznych (wiatr, opady), miejsce
zgrzewania powinno byc chronione namiotem, a w przypadku niskich temperatur rwniez

Smax Smin
B
k
en
v
B
sr
=
2
max min
B B +


ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 18 Stron 31

ogrzewanie, np. nadmuchem ciepego powietrza. Nalezy zadbac takze o zamknicie koncw rur,
aby nie nastqpio chodzenie przeciqgiem.
Przygotowanie elementw do zgrzewania
Dla uzyskania poqczenia o wymaganej jakosci powierzchnie qczonych elementw
powinny byc odpowiednio przygotowane i oczyszczone. Koncwki rur powinny byc ucite
prostopadle. Wewntrzne krawdzie powinny byc pozbawione zadziorw, a krawdzie
zewntrzne zaokrqglone (promien krzywizny r = 0,5e
n
). Powierzchnie zewntrzne koncwek rur
przeznaczonych do zgrzewania przy wykorzystaniu ksztatek mufowych powinny byc
oczyszczone skrobakiem co najmniej na dugosci, ktra znajdzie si wewnqtrz ksztatki. Rwniez
przy zgrzewaniu ksztatek siodowych musi byc ona oczyszczona w podobny sposb na
powierzchni, do ktrej bdzie przylega element grzejny ksztatki.
Grubosc warstwy utlenionej, ktra powinna byc usunita z rury wynosi:
0,1 mm dla d
n
63 mm
0,2 mm dla d
n
> 63 mm
Owalnosc rur powinna byc zlikwidowana przy zastosowaniu uchwytw kalibrujqcych.
W trakcie zgrzewania oraz podczas studzenia, qczone elementy powinny byc zamocowane
w uchwytach. Przed zamontowaniem ksztatek elektrooporowych nalezy oczyscic ich
wewntrzne powierzchnie (np. papierem niewknistym nasyconym alkoholem).
Sprzt do zgrzewania elektrooporowego
Do zgrzewania elektrooporowego gazociqgw polietylenowych powinien byc stosowany
tylko sprzt posiadajqcy znak bezpieczenstwa B z pozytywnq opiniq i dopuszczeniem do
stosowania wydanymi przez INIG oraz poddawany kalibracji nie rzadziej niz jeden raz w roku.
Przy napiciu zasilania ksztatek wynoszqcym ponad 25 V wymagana jest ochrona przed
kontaktem z niezaizolowanymi czsciami przewodw.
Procedura zgrzewania elektrooporowego
Parametry zgrzewania elektrooporowego sq wprowadzane do zgrzewarki w zaleznosci od
typu sprztu do zgrzewania i ksztatki.
Po przygotowaniu elementw i urzqdzenia do zgrzewania procedura zgrzewania
obejmuje nastpujqce czynnosci:
ustalenie parametrw zgrzewania zgodnie z parametrami ksztatki, w przypadku
zgrzewania automatycznego wykonanie dziaan okreslonych w instrukcji obsugi
urzqdzenia,
kontrola przebiegu procesu zgrzewania,
pozostawienie zqcza w uchwytach na czas jego studzenia podany przez producenta
ksztatek. Studzenie powinno przebiegac w sposb naturalny jak przy zgrzewaniu
doczoowym. Po wystudzeniu zqcza, mogq byc usunite uchwyty mocujqce.
Ocena jakosci poqczen zgrzewanych
Wsposiowo zgrzewanych elementw
Przed przystqpieniem do zgrzewania nalezy sprawdzic wsposiowosc rur i ksztatek,
zgodnie z procedurq qczenia. Dopuszczalna odchyka wynosi 1mm na 300mm dugosci dla rur
w odcinkach prostych.





ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 19 Stron 31




Skrawanie warstwy utlenionej
Nalezy sprawdzic czy zgodnie z procedurq qczenia zostaa usunita z powierzchni rury
na caym jej obwodzie warstwa utleniona polietylenu. Slady skrawania warstwy utlenionej
powinny byc widoczne po obu stronach ksztatki.



Rys. 7 Slady skrawania warstwy utlenionej
Zagbienia
W celu potwierdzenia wasciwego zagbienia rury w ksztatce nalezy sprawdzic
poozenie zaznaczonych na rze wskaznikw zagbienia, jezeli ksztatka mufowa nie jest
wyposazona
w wewntrzne ograniczniki zagbienia rury.



Rys. 8 Kontrola zagbienia rur w ksztatce.
Stopiony materia
Nalezy sprawdzic czy stopiony w trakcie zgrzewania materia polietylenowy nie wypynq
poza ksztatk, lub czy drut oporowy elementu grzejnego ksztatki nie wysunq si poza jej obrys.



Rys. 9 Kontrola obecnosci stopionego materiau.




Wskaniki zgrzewania
Jezeli ksztatka jest wyposazona we wskazniki zgrzewania, to ich poozenie po
zakonczeniu zgrzewania powinno byc zgodne z opisem w instrukcji producenta.

ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 20 Stron 31



Rys. 10 Kontrola poqczenia wskaznikw zgrzewania.

Ksztatki siodowe. Skrawanie warstwy utlenionej rury
Nalezy sprawdzic czy zgodnie z procedurq qczenia zostaa usunita w strefie kontaktu
rury z ksztatkq warstwa utleniona polietylenu. Slady skrawania warstwy utlenionej powinny byc
widoczne wok ksztatki

Rys. 11 Sprawdzanie skrawania materiau wok ksztatki siodowej
Kontrola wizualna
Szyjka ksztatki siodowej powinna znajdowac si w pozycji prostopadej do osi rury.
Ksztatka nie powinna powodowac ugicia rury. Materia topiony w procesie zgrzewania nigdzie
nie powinien wyciekac na zewnqtrz ksztatki.


Rys. 12 Kontrola wizualna
Czas studzenia
Jezeli zgodnie z instrukcjq producenta, ksztatki siodowe powinny byc utrzymywane
podczas zgrzewania w zaciskach, to nie powinny one byc usuwane z zaciskw mocujqcych
przed upywem wymaganego czasu studzenia.

Oprzyrzdowanie dodatkowe
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 21 Stron 31

Stosowanie dodatkowego oprzyrzqdowania nie powinno prowadzic do widocznych
uszkodzen powierzchni rury w strefie poqczenia zgrzewanego.


2.3. Poqczenia rozqczne
Na terenie Spki dopuszcza si stosowanie poqczen rozqcznych wyqcznie w
wykonaniu konierzowym. Krciec z konierzem muszq byc zmontowane fabrycznie w jeden
element. Nie dopuszcza si do stosowania tulei konierzowych PE z luznym konierzem.
2.4. Dokumentacja zgrzewania / dziennik zgrzeww
Dokumentacja zgrzewania gazociqgu polietylenowego powinna zawierac nastpujqce
dokumenty:
2.4.1. Karta technologiczna zgrzewania
Przed przystqpieniem do budowy wykonawca powinien opracowac kart
technologicznq zgrzewania (wg zaqcznika nr 1) i uzyskac jej zatwierdzenie we wasciwej
komrce organizacyjnej Oddziau.
2.4.2. Protok zgrzewania
Bezposrednio po wykonaniu zgrzewu, zgrzewacz zobowiqzany jest do jego
oznakowania i wypenienia protokou zgrzewania (wg zaqcznika nr 2),
2.4.3. Karta kontrolna zgrzewu
Kart kontrolnq zgrzewu doczoowego (wg zaqcznika nr 3) oraz elektrooporowego
(wg zaqcznika nr 4) wypenia inspektor nadzoru w obecnosci kierownika budowy dla losowo
wybranego poqczenia. Inspektor nadzoru zobowiqzany jest do kontroli minimum 1% wszystkich
poqczen zgrzewanych, lecz nie mniej niz po 1 dla kazdego rodzaju zgrzewu. W trakcie kontroli
inspektor zobowiqzany jest do sprawdzenia zgodnosci stosowanej procedury zgrzewania
z zatwierdzonq kartq technologicznq.
W przypadku wykrycia wady poqczenia, kontroli nalezy poddac trzy ostatnio
wykonane zgrzewy. W przypadku stwierdzenia kolejnych wad, nalezy odsunqc zgrzewacza od
dalszych prac i skontrolowac wszystkie wykonane przez niego poqczenia.
2.4.4. Lista poqczen zgrzewanych
W trakcie budowy sieci gazowej polietylenowej kierownik budowy powinien prowadzic
list poqczen zgrzewanych (wg zaqcznika nr 5).

Na kolejnej stronie przedstawiono przykad wypenionej listy dla odcinka budowanego
gazociqgu d
n
225/110 oraz przyqczy d
n
32.
2.4.5. Uprawnienia zgrzewacza
Zgodnie z punktem 5.1.
2.4.6. Swiadectwa kalibracji zgrzewarek
Zgodnie z punktem 5.2.
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 22 Stron 31

LISTA ZGRZEWW
Budowa: Gdansk, ul. Smiechowska / Deszczowa
SZKIC TRASY
Nr
zgrzewu
Rodzaj
zgrzewu
Trasa
mb
Nr upr.
zgrzewa
cza
Ksztatki PE
1 C 0 55/08 EC d
n
225
2 C 12 55/08
3 C 20 55/08 RT d
n
225/110
4 C 20,5 55/08
5 C 30,5 55/08 E 90 d
n
225
6 C 31 55/08
7 C 38 55/08 E 90 d
n
225
8 C 38,5 55/08
9 C 50,5 55/08
10 C 54,5 55/08 E 90 d
n
225
11 C 55 55/08
12 C 62 55/08 E 90 d
n
225
13 C 62,5 55/08
14 C 74,5 55/08
15 C 77 55/08 EC d
n
225
16 C 20/0,3 55/08 Z110/2xPE
17 C 20/0,8 55/08
18 C 20/12 55/08 EC d
n
110
19 E 44 41/07 TT d
n
225/32
20 E 44/0,1 41/07 C d
n
32
21 E 44/6 41/07 C d
n
32
22 E 72 41/07 TT d
n
225/32
23 E 72/0,1 41/07 C d
n
32
24 E 72/12 41/07 C d
n
32



Uwaga: Odlegosci gazociqgw odgaznych podawane sq od miejsca odgazienia.
C zgrzew doczoowy, E zgrzew elektrooporowy

Data 2008-10-22 Kierownik budowy Jan Krl






1
2
3
4
5
6
7
9
10
11
12
13
14
15
8
16 18 17
19
20 21
22
23 24
d
n
2
2
5
d
n
2
2
5
d
n
2
2
5
dn110
dn32
dn32 PE/stal
PE/stal
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 23 Stron 31

3. PROJEKTOWANIE
3.1. Zagadnienia oglne
W Spce siec gazowa z PE powinna byc budowana w oparciu o projekt budowlano-
wykonawczy.
Projekty sieci gazowej z PE moze wykonywac osoba posiadajqca stosowne uprawnienia
budowlane (decyzj stwierdzajqcq przygotowanie zawodowe do penienia samodzielnych funkcji
w budownictwie) tj. w specjalnosci instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urzqdzen gazowych
wydanq przez wasciwy organ, zarejestrowana w Izbie Inzynierw Budownictwa, oraz posiadac
aktualny dokument potwierdzajqcy przynaleznosc do Izby Inzynierw Budownictwa.
Projektujqcy siec gazowq powinni stosowac system zarzqdzania jakosciq oraz posiadac
znajomosc projektowania z PE.
W przypadku wykonywania krtkich przyqczy na wniosek uzytkownika dokumentacja
projektowa moze byc ograniczona do projektu uproszczonego.
3.2. Projekt budowlano-wykonawczy
Projekt powinien speniac wymagania okreslone przepisami Prawa Budowlanego
oraz zawierac:
dane podstawowe gazociqgu (przyqcza) a w szczeglnosci nazw (okreslenie
lokalizujqce), klas lokalizacji, cisnienie, dugosc, srednic, materia,
uzgodnienia branzowe (trasy gazociqgu, skrzyzowan z przeszkodami itp.),
uzgodnienie z dostawcq gazu (lokalizacji, posadowienia i rozwiqzan technicznych ze
szczeglnym uwzgldnieniem sposobu zakonczenia projektowanego gazociqgu),
opini wasciwego Zespou Uzgadniania Dokumentacji,
zestawienie dziaek z ich wascicielami (zarzqdcami) i dugosciami odcinkw gazociqgu
oraz przywoaniem dokumentw, ktre uprawniajq do umieszczenia gazociqgu
i prowadzenia robt budowlanych,
umowy z wascicielami gruntw zezwalajqcymi na prowadzenie robt budowlanych; dla
osb fizycznych (przyqcza) dopuszcza si uzyskanie zgody,
opis trasy gazociqgu,
ustalenie stref kontrolowanych oraz techniczno-technologicznych
rozwiqzanie elementw przyqczeniowych (kurek gwny , gazomierz, reduktor i sposb
ich zabezpieczenia np. szafka), w przypadku przyqcza gazu,
schemat szafki na kurek gwny, w przypadku przyqcza gazu,
widok elewacji wraz z odlegosciami od otworw, w przypadku lokalizacji szafki na
scianie budynku, w przypadku przyqcza gazu,
rozwiqzania przyqczenia gazociqgu do istniejqcej sieci gazowej,
tras gazociqgu na aktualnej mapie dla celw projektowych w skali 1:500 lub 1:1000
(mapa powinna byc zarejestrowana we wasciwym osrodku dokumentacji geodezyjno-
kartograficznej), oznaczonq kolorem ztym i z uwidocznionymi wszystkimi
skrzyzowaniami (inne uzbrojenie pokazane we wasciwym kolorze), oznaczeniem
wszystkich punktw zaaman (Pz) zgodnie z kierunkiem przepywu gazu,
profile gazociqgu zawierajqce m.in., gbokosc posadowienia gazociqgu (wykopu) -
ewentualnie gbokosc przykrycia, dugosc gazociqgu narastajqco (przy dugich
odcinkach z hektometrazem), odlegosc miedzy poszczeglnymi Pz, rodzaj nawierzchni
(pokrycia terenu)
niezbdne szczegy skrzyzowan z przeszkodami terenowymi i innym uzbrojeniem
podziemnym,
schemat trasy z opisem wszystkich ksztatek i armatury oraz ich lokalizacjq
oznakowanie trasy gazociqgu zgodnie z normq zakadowq: ZN-G-3001:2001
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 24 Stron 31

aktualne mapy ewidencji gruntw z naniesionq trasq gazociqgu (w kolorze ztym)
i zaqczonymi wypisami z rejestru gruntw potwierdzajqcymi wascicieli dziaek, przez
ktry gazociqg przebiega
zestawienie materiaw; dobr rur, ksztatek i armatury (bez okreslania producenta),
technologi budowy wraz ze schematami,
warunki bhp przy budowie sieci gazowej z polietylenu,
warunki odbioru gazociqgu w tym m.in. wielkosc cisnienia prb.
W czasie prb gazociqg powinien byc poddany cisnieniu nie mniejszemu niz iloczyn
wspczynnika 1,5 i maksymalnego cisnienia roboczego, lecz nie przekraczajqcemu iloczynu
wspczynnika 0,9 i cisnienia krytycznego szybkiej propagacji pknic.
Przedkadane do uzgodnienia w Spce projekty gazociqgw powinny byc uprzednio
sprawdzone przez osoby posiadajqce uprawnienia projektowe bez ograniczen. Wymg ten nie
dotyczy przyqczy gazowych.
Projekt powinien byc uzupeniony o informacj dotyczqcq bezpieczenstwa i ochrony
zdrowia (stanowiqcq oddzielnq czsc opracowania) zgodnie z wymaganiami i zakresem
okreslonymi w stosownych przepisach.
Projekt winien byc zaopatrzony w spis tresci. Caosc opracowania (wszystkie strony)
winna byc ponumerowana.
3.3. Projekt uproszczony przyqcza
Projekt uproszczony przyqcza moze byc wykonany wyqcznie za zgodq uzytkownika.
Projekt taki ogranicza si do planu sytuacyjnego (planu zagospodarowania terenu)
sporzqdzonego na aktualnej mapie zasadniczej, mapie jednostkowej przyjtej do panstwowego
zasobu geodezyjnego i kartograficznego lub mapie do celw projektowych, posiadajqcego
stosowne uzgodnienia, zawierajqcy w swej tresci rysunkowej peny opis elementw gazowych.
Niezbdnym skadnikiem takiego projektu jest udokumentowane okreslenie wasciciela (-li)
dziaki (dziaek) oraz jego (ich) zgoda na prowadzenie robt budowlanych.
3.4. Posadowienie gazociqgw
Gazociqg powinien byc uozony na takiej gbokosci, aby minimalne przykrycie wynosio:
0,6 m w przypadku krtkich przyqczy
0,8 m w przypadku gazociqgw (rozdzielczych) w terenie uzbrojonym i dugich
przyqczy
1,0 m w przypadku gazociqgw (rozdzielczych) na terenach upraw rolniczych
nie mniej niz 0,8 m w przypadku gazociqgw (rozdzielczych) na pozostaych
terenach
3.5. Strefy kontrolowane i techniczno-technologiczne gazociqgu
Gazociqgi winny miec wyznaczone strefy kontrolowane, ktrych linia srodkowa pokrywa
si z osiq gazociqgu. Dla gazociqgw sredniego i niskiego cisnienia wynosi ona 1 m.
Budowa i eksploatacja gazociqgu wymaga niezbdnego terenu pasa gruntu
o charakterze techniczno-technologicznym poozonego po obu stronach gazociqgu.
Gazociqg na terenach lesnych powinien byc poprowadzony w przecinkach, wydzielonych
pasach gruntu, bez drzew i krzeww, o szerokosci po 2,0m z obu stron.
Jezeli teren ten jest niewystarczajqcy dla wykonania gazociqgu nalezy w projekcie
okreslic jego szerokosc niezbdnq dla budowy, a wynikajqca z potrzeb technologicznych oraz
warunkw terenowych.
Podobnie nalezy postpowac w przypadku pozostaych terenw.
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 25 Stron 31

3.6. Uzbrojenie gazociqgw polietylenowych
3.6.1. Armatura zaporowa i upustowa
Korpusy armatury zaporowej i upustowej wbudowanej w gazociqg powinny byc
wykonane ze stali lub staliwa. Dla gazociqgw o cisnieniu do 0,5 MPa dopuszcza si stosowanie
armatury zaporowej i upustowej z korpusami z zeliwa sferoidalnego i ciqgliwego, z polietylenu
oraz kurkw ze stopw miedzi.
Nie zaleca si stosowania armatury zaporowej i upustowej z polietylenu w miejscach,
w ktrych moze ona spowodowac dawienie przepywu gazu oraz do wyqczania sekcji odcinkw
gazociqgw w celu prowadzenia prac eksploatacyjnych na sieci.
Rury upustowe w zespole zaporowo-upustowym nalezy wykonywac z rur stalowych po
uprzednim wykonaniu poqczenia PE/stal.
Z uwagi na ewentualne zrda nieszczelnosci, nie zaleca si qczenia armatury zaporowej
z polietylenowymi rurami przewodowymi za pomocq polietylenowych poqczen konierzowych.
Celem uniknicia polietylenowych poqczen konierzowych, nalezy stosowac armatur z krccami
polietylenowymi np. armatura z korpusami metalowymi i krccami polietylenowymi.
W szczeglnych przypadkach mozliwe jest stosowanie poqczenia konierzowego, lecz przy
wykorzystaniu konierzy polietylenowych do zgrzewania.
Korpusy armatury wykonane ze stali oraz stalowe poqczenia konierzowe nalezy
zabezpieczyc przed korozjq z wykorzystaniem dopuszczonych do stosowania nawojowych lub
termokurczliwych izolacji antykorozyjnych, zgodnie z Wykazem izolacyjnych materiaw
powokowych dopuszczonych do stosowania na sieciach gazowych uzytkowanych przez Spk.
ZSG-00-I-006-F-04 dostpnym na stronie internetowej Spki: www.psgaz.pl
Armatura zaporowa powinna byc montowana w taki sposb, aby nie dopuscic do
przenoszenia dodatkowych naprzen w rurze polietylenowej spowodowanych jej cizarem, oraz
zaistniaych podczas operacji zamykania lub otwierania.
3.6.2. Rury ochronne, rury osonowe i rury przejsciowe/przepustowe
Ustalenia oglne
Przy projektowaniu i budowie gazociqgw z PE rozrznia si nastpujqce pojcia
zwiqzane z umieszczeniem na rurze przewodowej dodatkowego orurowania:
rura ochronna
rura osonowa
rura przejsciowa/przepustowa
Rozrznienie wynika z funkcji, jakq ta rura peni w trakcie budowy lub eksploatacji gazociqgu
i ma konsekwencj w sposobie jej wykonania.
W okreslonych sytuacjach rura przejsciowa/przepustowa moze byc wykorzystana jako rura
ochronna lub osonowa.
Rury ochronne i osonowe nalezy projektowac w taki sposb, aby:
- przenosiy wszystkie obciqzenia zewntrzne,
- umozliwiay atwy montaz gazociqgu,
- w razie potrzeby istniaa mozliwosc ochrony antykorozyjnej,
Rury ochronne
Rura ochronna jest to rura o srednicy wikszej od gazociqgu suzqca do przenoszenia
obciqzen zewntrznych i do odprowadzenia przeciekw gazu poza przeszkod terenowq. Rura
ochronna, zatem zawsze jest zaopatrzona w sqczek wchowy.
Rury ochronne nalezy stosowac w sytuacjach wyjqtkowych, w technicznie uzasadnionych
przypadkach, do ktrych nalezy zaliczyc np. przejscia gazociqgw pod drogami wysokiej klasy,
gdzie w pasie drogi wystpujq qczenia rur.
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 26 Stron 31

Rury osonowe
Rury osonowe majq zastosowanie wszdzie tam, gdzie majq miejsce zmniejszenia
wymaganych odlegosci wzajemnych a takze w przypadkach oddziaywania na gazociqg
obciqzen zewntrznych, innym przypadkiem zastosowania rury osonowej sq miejsca, gdzie
wystpuje wypycenie gazociqgu lub jego przebieg ponad powierzchniq terenu.

Rury przejsciowe/przepustowe
Rura przejsciowa/przepustowa suzy do wykonania przejsc pod drogami i torami lub
w innych przypadkach ukadania odcinkw gazociqgu metoda bezwykopowq (przeciski
i przewierty).
Materiay na rury ochronne i osonowe
Rury ochronne i osonowe na gazociqgach polietylenowych mogq byc wykonane
z polietylenu sredniej lub wysokiej gstosci PE 80 lub PE 100 w SDR 11 lub SDR 17,6 lub z rur
stalowych. Rura stalowa powinna posiadac izolacj antykorozyjnq odpowiadajqcq wymogom
stawianym przy budowie gazociqgw stalowych.
Rury stalowe nalezy stosowac w miejscach gdzie wymagane jest zabezpieczenie rury
przewodowej przed uszkodzeniem mechanicznym lub przed nadmiernym wzrostem temperatury.
Srednica rur ochronnych i osonowych
Srednica rur ochronnych /z wyjqtkiem sytuacji, w ktrych wymagana jest izolacja
termiczna/ powinna byc taka, aby umozliwia prawidowy montaz gazociqgu.
Srednica rur ochronnych stanowiqcych izolacj termicznq dla rury polietylenowej powinna byc
wiksza od srednicy rury przewodowej nie mniej niz 100mm.
Usytuowanie rury PE w rurze ochronnej i osonowej
Przy skrzyzowaniach gazociqgu, w ktrych wymagana jest izolacja termiczna gazociqgu,
rura przewodowa musi byc ustawiona centrycznie wzgldem rury ochronnej (dotyczy rur
o srednicach d
n
> 63 mm). Na rurze przewodowej powinny byc naozone pierscienie dystansowe
zapewniajqce osiowe poozenie rury. W pozostaych przypadkach rura polietylenowa powinna
spoczywac na spodzie rury ochronnej.
Uszczelnienie koncw rur ochronnych
Przy skrzyzowaniach, gdzie nie jest wymagane cakowite wypenienie przestrzeni
pomidzy rurq ochronnq i przewodowq, przestrzen na koncach rur ochronnych powinna byc
wypeniona piankq poliuretanowq na dugosc okoo 20 cm.

Sqczki wchowe
Sqczki wchowe montowane na rurach ochronnych speniajq rol rury wentylacyjnej.
Sqczki liniowe lub punktowe mogq miec zastosowanie przy prowadzeniu gazociqgu pod
nawierzchniami nieprzepuszczalnymi.

ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 27 Stron 31

3.7. Oznakowanie trasy gazociqgu
Podstawowym oznakowaniem trasy gazociqgw z PE sq elementy podziemne. Nie dotyczy
to armatury podziemnej i skrzyzowan z ciekami, dla ktrych wymagane jest oznakowanie
nadziemne w postaci tablic orientacyjnych i supkw.
Elementami podziemnymi znakowania gazociqgu sq tasmy ostrzegawcze, tasmy
lokalizacyjne, przewody lokalizacyjne i znaczniki elektromagnetyczne.
Nad gazociqgami polietylenowymi na caej ich dugosci, nalezy umiescic tasm
ostrzegawczq z tworzywa sztucznego koloru ztego i tasm lokalizacyjnq wzgldnie przewd
lokalizacyjny. Sposb ich uozenia winien byc zgodny z normq zakadowq ZN-G-3001:2001.
Znaczniki nalezy stosowac dla gazociqgw wskazanych przez uzytkownika sieci gazowej
umieszczajqc je zgodnie z normq ZN-G-3001:2001. Przewody lokalizacyjne, tasmy lokalizacyjne
i ostrzegawcze winny speniac wymagania norm ZN-G-3001:2001 i ZN-G-3002:2001.
Sposb oznakowania gazociqgu winien byc okreslony w projekcie gazociqgu.
3.8. Obliczanie spadku cisnienia
Spadek cisnienia w gazociqgach tworzq nastpujqce skadowe:
spadek cisnienia na odcinkach prostych gazociqgu
spadek cisnienia na ksztatkach
spadek cisnienia na armaturze
spadek cisnienia na poqczeniach
spadek cisnienia wynikajqcy z rznicy poziomw
W praktyce przy obliczeniach technicznych sieci gazowej oblicza si spadek cisnienia na
odcinkach prostych dodajq do rzeczywistej dugosci gazociqgu 10 % dugosci na wszystkie opory
miejscowe.
Spadki cisnienia gazu w gazociqgach niskiego i sredniego cisnienia wykonanych z rur PE mozna
obliczyc korzystajqc z nomogramw dostpnych w literaturze
3.9. Obliczania wytrzymaosciowe
Sposb dokonywania obliczen wytrzymaosciowych gazociqgw w warunkach obciqzen
statycznych i dynamicznych okreslajq Polskie Normy.
Naprzenia obwodowe gazociqgu z rur polietylenowych, wywoane maksymalnym
cisnieniem roboczym, nie powinny przekraczac iloczynu wartosci minimalnej wartosci zqdanej
wytrzymaosci i wspczynnika projektowego, wynoszqcego 0,5..
3.10. Odlegosci gazociqgw od obiektw terenowych
Gazociqgi budowane sq na terenach zaliczanych do pierwszej i drugiej klasy lokalizacji.
Do pierwszej klasy lokalizacji zalicza si tereny o zabudowie jedno- lub wielorodzinnej,
intensywnym ruchu koowym, rozwinitej infrastrukturze. Do drugiej klasy lokalizacji zalicza si
pozostae tereny /niezaliczone do pierwszej klasy lokalizacji/.
Odlegosc pomidzy powierzchniq zewntrznq gazociqgu i skrajnymi elementami
uzbrojenia powinna wynosic nie mniej niz 40 cm, a przy skrzyzowaniach lub zblizeniach nie
mniej niz 20 cm, jezeli gazociqg ukadany jest w pierwszej klasie lokalizacji rwnolegle do
podziemnego uzbrojenia. Dopuszcza si zmniejszenie tej odlegosci po zastosowaniu pyt
izolujqcych lub innych srodkw zabezpieczajqcych np. rur osonowych.
Odlegosci i wymagania dla gazociqgw budowanych w obrbie drg, linii kolejowych oraz
napowietrznych linii wysokiego napicia i kabli energetycznych oraz innych obiektw
budowlanych okreslajq odrbne przepisy.
W Spce zleca si zachowac odlegosc nie mniej niz 1,5 m od powierzchni zewntrznej
gazociqgu z PE do budynku. W przypadku mniejszej odlegosci stosowac rury stalowe zamiast
PE.
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 28 Stron 31

3.11. Przyqcza gazu
Odcinek przyqcza gazowego z PE przed kurkiem gwnym nalezy wykonac z rury
stalowej stosujqc przejscie PE/stal w odlegosci:
- min. 1,5 m od sciany budynku w przypadku lokalizowania kurka gwnego na scianie
budynku.
- min. 0,5 m od kurka w przypadku lokalizowania kurka gwnego na granicy posesji lub
w szafce wolnostojqcej.

Ponadto:
przyqcze powinno byc w sposb trway przymocowane do sciany budynku lub do
konstrukcji nosnej szafki wolnostojqcej,
odcinek stalowy przyqcza powinien byc zabezpieczony szczelnq izolacjq
antykorozyjnq az do wntrza szafki na kurek gwny speniajqcq wymagania jak dla
powok gazociqgw stalowych
na kazdym przyqczu powinien byc wyprowadzony drut identyfikacyjny nie majqcy
poqczenia galwanicznego z domowq instalacjq gazu.
3.12. Przyqczenia gazociqgu do istniejqcej sieci gazowej
Gazociqg i przyqcza nalezy zaprojektowac uwzgldniajqc mozliwosci i sposb wqczenia
go do istniejqcej sieci gazowej, w uzgodnieniu z jej uzytkownikiem.
4. ROBOTY BUDOWLANO-MONTAZOWE
4.1. Czynnosci przygotowawcze
Przed przystqpieniem do robt wykonawca powinien przygotowac i uzgodnic
z dostawcq gazu technologi zgrzewania oraz sposb przeprowadzenia czyszczenia i prb
cisnieniowych.
Technologia zgrzewania powinna zawierac:
nazw inwestora
lokalizacj gazociqgu
nazw wykonawcy, nr uprawnien kierownika budowy
nazwiska zgrzewaczy i numery ich uprawnien
rodzaj materiaw, ktre bdq zastosowane, z podaniem producentw rur, ksztatek
i armatury
rodzaj urzqdzen stosowanych do zgrzewania (typ, data kalibracji)
procedury zgrzewania
Dane technologiczne powinny byc zawarte w karcie technologicznej zgrzewania, ktrej wzr
podano w zaqczniku nr 1.
4.2. Roboty wstpne
Po przyjciu placu budowy przez kierownika budowy nalezy dokonac wytyczenia trasy
gazociqgu przez uprawnionego geodet oraz wykonac wykopy zgodnie z oglnie
obowiqzujqcymi przepisami, normami i zasadami sztuki budowlanej.
4.3. Przygotowanie wykopu do uozenia gazociqgu.
Minimalne szerokosci wykopu:
Podstawowa - d
n
+ 0,2 m
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 29 Stron 31

D montazowy - d
n
+ 0,4 m
Na ukach - d
n
+ 0,6 m
Dno wykopu nalezy dokadnie oczyscic z kamieni, korzeni i podobnych czsci staych oraz
wyrwnac. Nastpnie nalezy wykonac podsypk o grubosci 0,05 m z piasku lub przesianego
gruntu rodzimego (frakcja max 1,5 mm). Przy zastosowaniu rur PE z warstwami ochronnymi
podsypka nie jest wymagana.
4.4. Montaz i ukadanie gazociqgu
qczenie rur oraz montaz ksztatek i armatury nalezy wykonywac wedug zasad
zgrzewania omwionych w rozdziale 2.
Dla kazdego zgrzewu powinien byc wypeniony protok zgrzewania wg zaqcznika nr 2,
a zgrzewy opisane na rurze przy uzyciu pisaka wodoodpornego. Opis winien zawierac numer
kolejny zgrzewu wg protokou zgrzewania i numer uprawnien zgrzewacza.
Z uwagi na duzy wspczynnik rozszerzalnosci liniowej ukadanie i zasypka rurociqgu
powinny byc wykonywane w temperaturze, w ktrej gazociqg bdzie eksploatowany. W tym celu,
dla osiqgnicia stabilizacji i likwidacji naprzen termicznych, po wykonaniu podsypki nalezy:
uozyc gazociqg w wykopie
wykonac obsypk rury (z piasku lub przesianego gruntu rodzimego /frakcja max 1,5
mm/) do wysokosci grnej tworzqcej rury (z wyqczeniem rur z warstwq ochronnq).
uozyc tasm lokalizacyjnq lub drut lokalizacyjny.
po upywie ok. 2 godzin niezbdnych na stabilizacj termicznq zagscic obsypk przy
rurze, wykonac nadsypk (z piasku lub przesianego gruntu rodzimego /frakcja max
1,5 mm/) i zasypk (czystym gruntem rodzimym), ukadajqc 40 cm nad gazociqgiem
tasm ostrzegawczq.
Montaz, ukadanie i zasypywanie gazociqgu nalezy wykonywac z zachowaniem
nastpujqcych zasad:
sprawdzic czystosc kazdej rury przed jej zamontowaniem w urzqdzeniu zaciskowym
zgrzewarki
zaslepic zgrzane odcinki gazociqgu
zabrania si wleczenia lub przeciqgania rur i odcinkw gazociqgw
nadsypk i zasypk wykonywac zagszczanymi warstwami.
Zmian kierunku trasy gazociqgu nalezy wykonywac przez zamontowanie odpowiedniej gotowej
ksztatki: np. kolana, uku, trjnika lub przy wykorzystaniu elastycznosci rur z PE stosujqc podane
w tabeli promienie gicia

Temperatura otoczenia +20 C + 10 C 0 C
Minimalny promien gicia 20 d
n
35 d
n
50 d
n

gdzie : d
n
srednica nominalna gazociqgu PE
4.5. Czyszczenie gazociqgu
Po zasypaniu wykopu nalezy dokonac czyszczenia wntrza gazociqgu zgodnie
z obowiqzujqcq w Pomorskiej Spce Gazownictwa sp. z o.o. Instrukcjq oczyszczenia wntrza
gazociqgw ZSG-01-I-02 dostpnq na stronie internetowej Spki.
Po oczyszczeniu gazociqgu nalezy wykonac czyszczenie wszystkich przyqczy.
Czyszczenie gazociqgu podlega odbiorowi przez inspektora nadzoru. Odbir czyszczenia
gazociqgu nalezy przeprowadzic bezposrednio przed prbq szczelnosci i/lub wytrzymaosci.


ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 30 Stron 31

4.6. Prby wytrzymaosci i szczelnosci oraz odbiory gazociqgw
Gazociqg po dostatecznym utwardzeniu zqczy powinien byc poddany prbie
wytrzymaosci i szczelnosci. Wielkosc cisnien prb okresla projekt gazociqgu.
Odbiory gazociqgw powinny byc wykonywane zgodnie z ustaleniami zawartymi
w instrukcjach odbioru gazociqgw obowiqzujqcych w Spce w czsci dotyczqcej projektantw
i wykonawcw - dostpnymi na stronie internetowej Spki.
5. WYKONAWCY GAZOCIAGW Z PE
5.1. Wymagania kwalifikacyjne osb
Prace zwiqzane z budowq gazociqgw polietylenowych mogq byc wykonywane przez
osoby posiadajqce aktualne uprawnienia kwalifikacyjne:
zgrzewacze i monterzy - w zakresie zgrzewania i montazu gazociqgw
polietylenowych.
zaswiadczenia kwalifikacyjne dla osb wykonujqcych montaz i zgrzewanie
gazociqgw muszq byc aktualizowane w okresie co 2 lata.
5.2. Wymagania sprztowe
Do budowy gazociqgw polietylenowych dopuszcza si zgrzewarki posiadajqce
pozytywnq opini i dopuszczenie do stosowania wydane przez INiG w Krakowie. W okresach
nie duzszych niz 1 rok lub wedug wytycznych producenta, zgrzewarki powinny byc
poddawane kalibracji.

Przy budowie sieci gazowych z polietylenu nalezy stosowac wyqcznie:
zgrzewarki elektrooporowe - z automatycznym odczytem i rejestracjq parametrw
zgrzewania (pamiciq zgrzewania)
zgrzewarki doczoowe - z automatycznym lub pautomatycznym odczytem
i rejestracjq parametrw zgrzewania doczoowego.
5.3. Kwalifikacja wykonawcw
Gazociqgi polietylenowe mogq budowac wyqcznie firmy:
zatrudniajqce osoby o niezbdnych kwalifikacjach zgodnie z ustaleniami pkt 5.1.
posiadajqce zgrzewarki doczoowe i elektrooporowe zgodnie z ustaleniami pkt 5.2.
gwarantujqce odpowiedniq jakosc robt czyli stosujqce system zarzqdzania jakosciq
lub dokumentujqce w inny sposb zapewnienie jakosci wykonania robt.
6. WARUNKI BHP I PPOZ
Oprcz oglnych zasad bezpieczenstwa, ktrych przestrzeganie jest niezbdne przy
budowie gazociqgw, robotach ziemnych, transporcie materiaw itp., podczas prac zwiqzanych
z budowq gazociqgw polietylenowych nalezy zwracac uwag na dodatkowe zagrozenia
zwiqzane z wasciwosciami polietylenu oraz stosowanymi przy budowie gazociqgw
urzqdzeniami specjalistycznymi.

W szczeglnosci nalezy zwrcic uwag na:

1. Wystpowanie duzych si w ukadach napdw hydraulicznych. Brak uwagi i nieuwazne
manipulowanie rozdzielaczami hydraulicznymi moze spowodowac zmiazdzenie rqk.
ZSG - 00 - I - 018
Wydanie I

Wytyczne dotyczqce projektowania
i budowy sieci gazowej z PE

Strona 31 Stron 31

Wystpowanie duzych cisnien w hydraulicznych ukadach napdowych. Przy
zapowietrzonym ukadzie hydraulicznym, uszkodzenie wza lub poqczenia moze byc
przyczynq wytrysnicia strumienia oleju, ktry moze spowodowac obrazenia oczu lub
ciaa.
2. Powstawanie adunkw elektrycznosci statycznej. Mozna temu zapobiegac przez
zwilzenie rury i jej obozenie mokrq tkaninq.
Przy pracach ze zgrzewarkami nalezy przestrzegac zasad zawartych w instrukcji
obsugi urzqdzen.
Pyta grzewcza zasilana napiciem 220V musi posiadac uziemienie. Zabrania si
podqczania pyty grzewczej do gniazda wtykowego nie wyposazonego w sprawny
bolec uziemiajqcy.
Agregat prqdotwrczy musi byc uziemiony i uzytkowany zgodnie z fabrycznq
instrukcjq obsugi.
Bdne rozwiqzania konstrukcyjne lub montazowe mogq spowodowac podczas prby
szczelnosci wzrost naprzen w rurociqgu powyzej wytrzymaosci doraznej i w efekcie
spowodowac rozerwanie rurociqgu. Rozerwanie w takim przypadku ma charakter
zniszczenia, np. dennicy i powoduje wypyw powietrza caym przekrojem rury, co
moze powodowac zagrozenie bezpieczenstwa.
7. DOKUMENTY ZWIAZANE
7.1. Wykaz izolacyjnych materiaw powokowych dopuszczonych do
stosowania na sieciach gazowych uzytkowanych przez Spk -
ZSG-00-I-006-F-04
7.2. Instrukcja oczyszczenia wntrza gazociqgw - ZSG-01-I-02
7.3. Nazwy i symbole stosowane przy projektowaniu i budowie sieci
gazowych z PE ZSZ-00-Z-01

8. SPIS ZAACZNIKW
8.1. KARTA TECHNOLOGICZNA ZGRZEWANIA..ZSG-00-I-018-F-01
8.2. PROTOK ZGRZEWANIA....ZSG-00-I-018-F-02
8.3. KARTA KONTROLNA zgrzewu doczoowego...ZSG-00-I-018-F-03
8.4. KARTA KONTROLNA zgrzewu elektrooporowego.ZSG-00-I-018-F-04
8.5. LISTA ZGRZEWW..ZSG-00-I-018-F-05