Skrypt Fizyka

Skrypt z FIZYKI dla studentw biorcych udzia w projekcie:
Inynier dla regionu program zwikszenia liczby absolwentw kierunkw: mechanika i budowa maszyn, ochrona rodowiska, budownictwo wspfinansowany ze rodkw Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego
Opracowa: dr in. Stanisaw Kwitnewski
Projekt Inynier dla regionu program zwikszenia liczby absolwentw kierunkw: mechanika i budowa maszyn, ochrona rodowiska, budownictwo wspfinansowany ze rodkw Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego Pastwowa Wysza Szkoa Zawodowa w Elblagu ul. Grunwaldzka 137 1, 82-300 Elblg; Tel. + 55 239 88 30, fax + 55 239 88 31 www.pwsz.elblag.pl
KINEMATYKA........................................................................................................3 Zadania: Kinematyka..........................................................................................7 ZESTAW NR 1..................................................................................................7 ZESTAW NR 2.................................................................................................10 ZESTAW NR 3.................................................................................................12 DYNAMIKA RUCHU POSTPOWEGO...................................................................15 Zasada zachowania pdu...............................................................................17 Zasada zachowania energii............................................................................19 Zadania: Dynamika ruchu postpowego...........................................................20 ZESTAW NR 4 ................................................................................................20 DYNAMIKA RUCHU OBROTOWEGO....................................................................24 Twierdzenie Steinera......................................................................................24 Zadania: Dynamika ruchu obrotowego.............................................................26 ZESTAW NR 5.................................................................................................26 DRGANIA MECHANICZNE...................................................................................28 Energia w ruchu harmonicznym.....................................................................29 Drgania wymuszone. Rezonans......................................................................30 Zadania: Drgania mechaniczne ........................................................................31 ZESTAW NR 6 ................................................................................................31 RUCH FALOWY...................................................................................................33 Superpozycja fal.............................................................................................35 Zjawisko Dopplera..........................................................................................36 Elementy akustyki..........................................................................................36 Zadania: Ruch falowy........................................................................................38 ZESTAW NR 7.................................................................................................38
KINEMATYKA
Kinematyka jest nauk o ruchach cia. Ruch jest zjawiskiem, w wyniku, ktrego nastpuje zmiana lokalizacji lub orientacji ciaa wrd innych cia traktowanych jako ukad odniesienia. Taki ruch, w wyniku, ktrego nastpuje przemieszczenie ciaa bez zmiany jego orientacji nazywa si ruchem postpowym. W ruchu postpowym cia, obiektw orientacje dowolnych odcinkw sztywno zwizanych z mmi me zmieniaj si. Tory ruchu wszystkich punktw sztywno zwizanych z ciaem w ruchu postpowym s takie same, tyle tylko, e s rwnolegle poprzesuwane wzgldem siebie. Z uwagi na to, w ruchu postpowym ciao, ktre zawsze jest bry, moe by reprezentowane przez dowolnie wybrany, sztywno z nim zwizany punkt. Zmiana orientacji ciaa jest wynikiem ruchu obrotowego. W ruchu obrotowym punkty sztywno zwizane z ciaem poruszaj si po okrgach wsposiowych, tylko punkty znajdujce si na osi obrotu nie zmieniaj swojego pooenia. Z ukadem odniesienia zwykle wie si ukad wsprzdnych. W przyjtym ukadzie wsprzdnych pooenie kadego punktu zwizanego z ciaem wskazane jest przez jego wektor pooenia r , ktry jest wyraany przez skadowe:
r (t ) = x (t )i + y (t ) j + z (t ) k
gdzie;
i , j, k
s jednostkowymi wektorami zorientowanymi odpowiednio
wzdu osi x,y,z ukadu wsprzdnych. Jeeli punkt (ciao) porusza si, pochodna jego wektora pooenia po czasie jest prdkoci ruchu, ktra rwnie jest wektorem:
dr dx dy dz v (t ) = = i + j+ k = vx (t )i + v y (t ) j + vz (t ) k dt dt dt dt
Wektor prdkoci jest zawsze cile styczny do toru ruchu ciaa. Ruch, w ktrym wektor prdkoci jest stay, niezmienny w czasie, jest ruchem jednostajnym, prostoliniowym. Jeeli wektor prdkoci ciaa zmienia si w czasie jego ruchu wtedy, ruch ciaa jest ruchem zmiennym. Zmianie moe podlega zarwno warto wektora prdkoci jak rwnie jego kierunek. W ruchu zmiennym zawsze mamy do czynienia z wektorem przyspieszenia:
dv dv x dv y dv z a= = i + j+ k = ax (t )i + a y (t ) j + az (t )k dt dt dt dt
Wektor przyspieszenia
moe by
dowolnie
zorientowany
wzgldem
wektora prdkoci. Cakowity wektor przyspieszenia przedstawia si jako sum przyspieszenia stycznego i prostopadego do niego przyspieszenia normalnego:
a = as + an
Wtedy, gdy przyspieszenie jest rwnolegle do wektora prdkoci, zmienia si tylko modu wektora prdkoci, jego kierunek pozostaje stay w czasie ruchu. Ruch odbywa si po torze prostoliniowym. Jest to ruch prostoliniowy zmienny. W ruchu prostoliniowym, zmiennym prdko zmienia si w czasie zgodnie z nastpujcym rwnaniem:
v = v0 a * dt a = const v = v0 a * t
0 t
Natomiast droga przebyta w prostoliniowym ruchu zmiennym w czasie t wyraa si nastpujcym rwnaniem:
S = S 0 + v dt = S 0 + (v 0 a dt ' ' )dt ' a = constS = S 0 + v0 t
0 0 0 t t t'
at2 2
Wtedy, gdy skadowa przyspieszenia prostopada do prdkoci jest rna od zera w czasie ruchu zmienia si kierunek prdkoci, ruch odbywa si po torze krzywoliniowym. Dowolny ruch krzywoliniowy jest wynikiem zoenia
trzech
rwnoczesnych
niezalenych
ruchw
prostoliniowych
odbywajcych si wzdu osi x, y, z kartezjaskiego ukadu wsprzdnych. Szczeglnym rodzajem ruchu krzywoliniowego jest ruch po okrgu. W ruchu po okrgu wystpuje ciga zmiana orientacji wektora prdkoci. W ruchu tym wyrniamy przyspieszenie normalne, zorientowane do rodka okrgu, zwykle nazywane przyspieszeniem dorodkowym i oznaczane symbolem ar. Jego warto rwna jest:
ar = v2 r
gdzie: r jest promieniem okrgu, po ktrym odbywa si ruch z prdkoci v. Z ruchem punktu po okrgu zwizany jest ruch obrotowy promienia wodzcego. Przesunicie punktu po uku okrgu o dugoci S zwizane jest z obrotem jego promienia wodzcego o kt , ktry zgodnie z definicj kta jest rwny
=
v at = r r
Z powyszego rwnania wynikaj zwizki: prdkoci ktowej
ruchu obrotowego ciaa z prdkoci ruchu
postpowego v punktw sztywno zwizanych z ciaem, znajdujcych si w odlegoci r od jego osi obrotu,
=
v v = r r
przyspieszenia ktowego obrotu.
w ruchu obrotowym ciaa z przyspieszeniem
stycznym do prdkoci as, punktw znajdujcych si w odlegoci r od osi
as as = r r
Ruch obrotowy ciaa odbywa si w przestrzeni wok ustalonej osi, w jedn z dwch moliwych stron, dlatego wielkoci stosowane do opisu tego zjawiska (prdko ktowa - ) i przyspieszenie ktowe -

) s
wektorami. S to tzw. wektory osiowe, przedstawia si je jako wektory zorientowane rwnolegle do osi obrotu zwrcone zgodnie z ruchem postpowym ruby prawoskrtnej obracanej tak jak obraca si ciao. Ich zwizki opisujcymi ruch wyraane s przez iloczyny wektorowe: v = r oraz a s = r z wektorowymi wielkociami postpowy
Zadania: Kinematyka
ZESTAW NR 1
1. Dane s dwa wektory a = 3i + 4 j + 5k , b = i + k . Obliczy: a. dugo kadego wektora,
b. iloczyn skalarny a b ,

c. kt zawarty midzy wektorami,

d. znale c = a + b , d = a b , e. znale | c | = | a + b | , | d | = | a b | ,

2. Punkt materialny rozpdza si jednostajnie i dokadnie w poowie drogi swego ruchu hamuje. uzyskuje Wartoci prdko 108km/h i a nastpnie s jednostajnie przyspieszenia opnienia
jednakowe. Oblicz czas trwania ruchu. Droga s=3km. 3. Pocisk pdzcy z prdkoci 800m/s uderzy w zbocze gry i wbi si w grunt na gboko 2m. Zakadajc, e ruch pocisku jest jednostajnie opniony oblicz czas ruchu pocisku w ziemi. 4. Udowodnij, e w ruchu jednostajnie przyspieszonym bez prdkoci pocztkowej droga przebyta przez ciao w cigu pierwszych trzech sekund ruchu jest rwna drodze przebytej przez to ciao w pitej sekundzie tego ruchu, niezalenie od wartoci przyspieszenia.
5.
Ciao zostanie wyrzucone pionowo z prdkoci Vo z ziemi (rzut pionowy), wyznacz: czas trwania ruchu, b) maksymaln wysoko na jak wzniesie si ciao.
powierzchni
a)
6. Ciao zostanie wyrzucone pod ktem
do powierzchni ziemi z
prdkoci Vo z jej powierzchni (rzut ukony), wyznacz: a) b) c) czas trwania ruchu, maksymaln wysoko na jak wzniesie si ciao, zasig rzutu ukonego.
7. Chopiec kopn pik pod ktem do poziomu z prdkoci pocztkow Vo. Gdzie
upadnie pika, jeeli w odlegoci Xo od chopca znajduj si pionowa ciana? Jaka powinna by prdko pocztkowa, aby pika upada przed chopcem?
8. Rowerzysta przebywa poow drogi z prdkoci v1=30m/s. Poow
pozostaego czasu jedzie z prdkoci v2=15m/s, a nastpnie do koca drogi idzie pieszo z prdkoci v3=5m/s. Oblicz vr.
9. Ciao ma jednoczenie dwie skadowe prdkoci 4m/s i 3m/s.
Pomidzy kierunkami tych prdkoci jest kt 60 o. Okrel prdko wypadkow i okrel jej kierunek.
10. Ciao spada swobodnie z wysokoci 20m. W jakim czasie przebdzie
1 metr drogi? Ile czasu potrzebuje na przebycie ostatniego metra drogi. (0,45s) (0,04s) 11. Swobodnie spadajce ciao przebyo drug poow drogi w czasie 1s. Oblicz czas spadania ciaa oraz wysoko z jakiej zostao upuszczone. (3,4s) (59m)
12. W atomie wodoru elektron kry wok jdra z czstotliwoci
0,7*1016 Hz. Promie atomu wodoru 0,5*10-10 m. Oblicz prdko liniow elektronu w [m/s], [km/h], [km/s].
13. Samochd, jadc pocztkowo z szybkoci 36km/h zwikszy swoj
prdko dwukrotnie. Jak drog przeby podczas tej zmiany prdkoci jeeli przyspieszenie wynosio 1m/s2. (150m)
14. Samochd dojecha do pochylonego odcinka szosy z prdkoci 36
km/h. Jaka jest dugo tego odcinka i przyspieszenie samochodu jeeli zjazd trwa 30 s a prdko kocowa wynosia 54 km./h. (375m) (0,17m/s2).
15. Obserwator,
znajdujcy
si
momencie
ruszania
pocigu
elektrycznego dokadnie u jego przodu stwierdzi, e min go w czasie t. Zakadajc, e ruch pocigu jest jednostajnie przyspieszony, oblicz czas w jakim bdzie mija go n-ty wagon. ( t n = t ( n n 1 ) ).
16. Dany jest wektor
r (t ) = 3t 3 i + 2t 2 j + 5t k . Oblicz: prdko, warto
prdkoci, warto przyspieszenia w czasie 2s. Wyznacz wektor przemieszczenia pomidzy 2 i 5 sekund.
17. Ciao rzucono w kierunku poziomym z prdkoci 30m/s. Oblicz jego
prdko, przyspieszenie styczne i normalne oraz promie krzywizny po czasie 2s. (35,8m/s) (5,38m/s2) (8,3m/s2) (156m) 18. Kubek z wod majcy otwory w dnie i ciance bocznej spada swobodnie w polu grawitacyjnym Ziemi. Czy przez otwory bdzie wylewa si woda? Odpowied uzasadnij.
ZESTAW NR 2
1. Ciao zostanie rzucone poziomo z prdkoci Vo na wysokoci H od
powierzchni ziemi (rzut poziomy), wyznacz: a) b) czas trwania ruchu, zasig rzutu poziomego. 2. Stalowa kula toczca si po poziomej pycie z prdkoci v wpada do szczeliny o szerokoci d i gbokoci h. Promie kulki r=0,1d. Oblicz ile razy kulka uderzy o cianki zanim spadnie na dno.
3. Jaka jest rednia prdko ruchu pojazdu, ktry w czasie t1 rwnym
trzem pitym jego cakowitego czasu ruchu porusza si z prdkoci

v1 = 60 km km , a w pozostaej czci czasu ruchu z prdkoci v2 = 40 ? h h
4. Z dwch miast A i B, pomidzy ktrymi odlego jest rwna S = 24
km jednoczenie, naprzeciw siebie wyruszaj dwa samochody. Samochd jadcy z miasta A jedzie ze sta prdkoci
v A = 60 km , h
natomiast samochd jadcy z miasta B jedzie z prdkoci

vB = 40 km . h
a) Po jakim czasie samochody spotkaj si? b) W jakiej odlegoci od miasta A nastpi ich spotkanie? 5. Rozwi zadanie Galileusza: Z punktu A lecego na obwodzie koa o rednicy d w paszczynie pionowej, poprowadzono ciciwy. Oblicz jak dugo bdzie si zsuwa ciao bez tarcia z punktu A najwyej pooonego na okrgu do obwodu koa.
6. Dwa pocigi jad po rwnolegych torach w zgodnych kierunkach i
zwrotach
prdkociami
v1 = 60
km i h
v2 = 45
km . h
W pocigu
poruszajcym si z prdkoci v1 korytarzem wzdu pocigu, idzie pasaer z prdkoci v = 2

m wzgldem pocigu. Jaka jest prdko s
pasaera wzgldem drugiego pocigu?
ZESTAW NR 3
1. Wiolarz pyncy po rzece, pod prd przepywajc pod mostem zgubi drewniany czerpak, co spostrzeg po p godzinie (t = 0,5h) od chwili, gdy przepywa pod mostem i zawrci w celu jego odnalezienia. Pyncy czerpak dogoni w odlegoci S = 400m za mostem. Jaka bya prdko prdu rzeki? 2. W smej sekundzie ruchu ciao poruszajce si ruchem jednostajnie przyspieszonym od pocztku ruchu, przebyo drog S = 15 m. a) Jakie byo przyspieszenia ciaa w tym ruchu ? b) Jak drog przebyo ciao od pocztku ruchu do koca smej sekundy? 3. Pocisk wystrzelony pionowo ku grze powraca po czasie t = 50s do poziomu, z ktrego zosta wystrzelony. a) Jaka bya jego prdko pocztkowa ? b) Na jak maksymaln wysoko wznis si pocisk? 4. Z ustalonego punktu zostaj wyrzucone dwa ciaa w kierunku pionowym ku grze, z jednakowymi prdkociami pocztkowymi v = 6m/s. Pierwsze z nich zostao wyrzucone o t = 0,5s wczeniej od drugiego. Oblicz: a) Po jakim czasie od chwili wyrzucenia ciaa spotkaj si? b) Ma jakiej wysokoci nad punktem wyrzucenia spotkaj si ciaa?
5. Na odpowiedniej wysokoci nad poziom powierzchni ziemi, w
kierunku
poziomym,
zostaje
wyrzucone
ciao
prdkoci
pocztkow Vo = 5 m/s. a) Jaki jest modu prdkoci ciaa po czasie t = 2 s ruchu? b) Jaki kt tworzy wektor prdkoci ciaa z kierunkiem
pionowym po czasie t = 2s od pocztku ruchu?

c) Po jakim czasie ciao znajdzie si na wysokoci o h= l0m poniej pooenia pocztkowego? d) Jaka linia jest torem ruchu tego ciaa. Jakie jest jej rwnanie?
6. Pocisk zosta wystrzelony z prdkoci pocztkowa Vo = 500m/s, w
kierunku tworzcym kt 60o z paszczyzn poziom, a) Na jak wysoko wyniesie si pocisk? b) Po jakim czasie prdko pocisku tworzy bdzie z paszczyzn poziom kt 45o c) W jakiej odlegoci od miejsca wystrzelenia pocisk powrci na paszczyzn poziom z ktrej zosta wystrzelony? d) Jaki jest kt zawarty midzy prdkoci pocztkow pocisku i jego prdkoci w chwili upadku?
7. ***
jakiej
minimalnej
odlegoci
znajduj
3
si
dwa
statki
poruszajce si z prdkociami 40 km/h i 40 statki. Rozpatrzy dwa zwroty prdkoci
km/h, jeeli ich . Pocztkowa
prdkoci skierowane s pod ktami 30o i 60o do linii czcej te 40

3
odlego midzy statkami 40 km.

8. Zaleno drogi przebytej przez punkt materialny od czasu mona
opisa wyraonymi w
rwnaniem: odpowiednich jednostkach. Znale zaleno
x(t) = Xt + Yt2 + Zt3, gdzie X, Y i Z s wielkociami staymi prdkoci i przyspieszenia tego punktu od czasu.
9. Rakieta ustawiona jest na wysokoci h nad powierzchni ziemi. Po
starcie porusza si pionowo w gr, a jej przyspieszenie zmienia si zgodnie z zalenoci a = kt3, gdzie k jest sta wyraon w odpowiednich jednostkach. Znale zaleno prdkoci oraz drogi rakiety od czasu.
10. Prdko wody w rzece zmienia si wraz z szerokoci rzeki wedug
rwnania: v(x) = -x2 + x [m/s], gdzie x = a/d (a jest odlegoci od brzegu natomiast d szerokoci rzeki). O jaki odcinek prd wody w rzece zniesie dk przy przeprawie na drugi brzeg, jeeli prdko v 1 dki wzgldem wody jest staa i ma kierunek prostopady do brzegu rzeki?
DYNAMIKA RUCHU POSTPOWEGO
Przedmiotem
dynamiki
jest
zwizek
ruchu
cia
ze
zjawiskiem
oddziaywania pomidzy nimi. Podstawy dynamiki zostay sformuowane przez Newtona i wyraone w postaci trzech nastpujcych zasad:
Pierwsza zasada dynamiki
Jeeli oddziaywania doznawane przez ciao rwnowa si, wtedy ciao porusza si postpowym ruchem jednostajnym po torze prostoliniowym, lub pozostaje w spoczynku.
Druga zasada dynamiki
Jeeli wypadkowa sia dziaa doznawanych przez ciao jest rna od zera, wtedy ciao porusza si ruchem zmiennym z przyspieszeniem proporcjonalnym do wypadkowej siy - F doznawanych dziaa.
a m = F
Wspczynnikiem
proporcjonalnoci
wypadkowej
siy
do
przyspieszenia - a jest masa ciaa - m, ktra jest miar jego bezwadnoci.

Trzecia zasada dynamiki
Oddziaywania pomidzy ciaami s wzajemne, jeeli ciao A doznaje dziaania od ciaa B z si FAB to ciao B doznaje dziaania od ciaa A z si
FBA o wartoci rwnej wartoci siy FAB lecz przeciwnie skierowanej. FAB = FBA
W opisie kinematycznym stan ruchu cia okrelony jest przez jego prdko, zmiana stanu ruchu ciaa ma miejsce wtedy, gdy zmienia si jego prdko, tj. wtedy, gdy jego przyspieszenie jest rne od zera. W opisie dynamicznym zjawiska ruchu, w odrnieniu od opisu kinematycznego, zmiany stanu ruchu s wynikiem oddziaywa, w ktrych uczestniczy ciao. Stan ruchu ciaa, opisywany przez odpowiedni wielko
dynamiczn
zmieniajc
si z szybkoci
rwn
wypadkowej
intensywnoci (wypadkowej siy) oddziaywa doznawanych przez ciao. T wielkoci opisujc dynamiczny stan ruchu postpowego ciaa jest pd definiowany jako iloczyn masy i prdkoci ciaa.
p = mv
Druga zasada dynamiki wyraa zwizek wypadkowej siy oddziaywania z szybkoci zmiany pdu ciaa.
dp p mv d (mv ) d (v ) F= F = =m = ma dt dt dt
Powysza zaleno jest prawdziwa tylko w przypadku, gdy masa ciaa nie zmienia si w czasie trwania ruchu. Pd ciaa lub ukadu cia jest wypadkowym pdem jego fragmentw - jest rwny sumie pdw jego fragmentw. Stosunek pdu wypadkowego do masy ciaa lub ukadu cia jest prdkoci rodka masy odpowiednio ciaa lub ukadu, podobnie jak stosunek wypadkowej siy dziaania do masy ciaa lub ukadu jest przyspieszeniem rodka masy oraz stosunek wypadkowego momentu masy mi
ri
do masy jest wektorem pooenia rodka masy. Zalenoci
te przedstawiono poniej:
VS
m v = m
i i i i
, aS
m a = m
i i i i
F = m
i i i
,
i
rS
m r = m
i i i i
Wypadkowy pd ciaa lub ukadu cia w ukadzie odniesienia zwizanym ze rodkiem jego masy jest rwny zero.
p w, s = mi ( vi v s ) = mi vi v s mi = mi vi = mi vi = 0
i i i i i
Pd ciaa lub ukadu cia jest wielkoci okrelon t niezmieniajc si bez przyczyny Ta waciwo pdu wyraana jest przez zasad zachowania pdu.
Zasada zachowania pdu

Pd ciaa lub ukadu cia nie podlegajcych oddziaywaniom zewntrznym, jak i takich, na ktrych oddziaywania zewntrzne rwnowa si, jest wielkoci sta.
Fw = 0 p = const
Opis
stanu
ruchu
postpowego
cia
przy
uyciu
pdu
nie
jest
wystarczajcy. Dla uzyskania penego opisu stanu ruchu cia, poza okreleniem ich pdw, niezbdne jest okrelenie ich energii, ktra jest iloci pracy wykonanej podczas wprowadzania cia w ruch. Praca jest wielkoci fizyczn opisujc proces przetwarzania energii, jaki ma
F Elementarna praca dW, wykonana na elementarnym przesuniciu - dr jest rwna iloczynowi skalarnemu siy F dziaania wywieranego na ciao i przesunicia dr .
miejsce
czasie
ruchu
ciaa
podlegajcego
dziaaniu
si
dW = F dr
Praca wykonana na skoczonym przesuniciu od punktu A do B jest cak z prac elementarnych na tym przesuniciu.
W = Fdr
rA
rB
Jeeli dziaanie wywierane na ciao me jest zrwnowaone zmienia si jego stan ruchu i jest wykonywana praca Ilo wykonanej pracy jest rwna:
t B dp 1 W = Fdr = v dt = dt m rA tA
rB
pB
p 2 p 2 pdp = B A 2m 2 m pA
Wykonana
praca
takim
przypadku
jest
rwna
rnicy
2 pB 2m
wartoci i punkcie
parametru stan ruchu ciaa w punkcie kocowym B

2 pA 2m
pocztkowym A
Ten parametr stanu ruchu nazywany jest energi kinetyczn.

Ek = p2 mv 2 = 2m 2
Jeeli zwrot siy dziaania niezrwnowaonego, doznawanego przez ciao, jest przeciwny do zwrotu jego ruchu (prdkoci), wtedy skutkiem wykonania pracy jest utrata energii kinetycznej ciaa i ostatecznie ciao przechodzi w stan spoczynku Energia kinetyczna tracona przez ciao wskutek wykonywania pracy jest przetwarzana na inne rodzaje energii, jakimi mog by: energia potencjalna, energia wewntrzna ukadu oddziaujcych cia. Energia potencjalna jest energi oddziaywania wystpujcego pomidzy ciaami tworzcymi ukad. W sprzyjajcych warunkach, gdy oddziaywanie nie jest rwnowaone, ciao przechodzi ze stanu bezruchu w stan ruchu, a energia potencjalna wskutek wykonywania pracy jest przetwarzana na energi kinetyczn oddziaywujcych cia. Inaczej mwic, energia potencjalna jest energi moliwego ruchu cia nalecych do ukadu i zajmujcych w nim okrelone pooenia. Takie oddziaywaa pomidzy ciaami, w wyniku ktrych nastpuje przetwarzanie energii kinetycznej tylko w energi potencjaln i energii potencjalnej tylko w energi kinetyczn cia tworzcych ukad s oddziaywania potencjalnymi. Oddziaywania potencjalne rni si od innych tym, e praca wykonywana przez oddziaywanie potencjalne nad ciaem przemieszczajcym si po drodze zamknitej jest rwna zero.
dr =0
Oddziaywaniami elektrostatyczne, ruchu dowolnie
potencjalnymi oddziaywani maych
oddziaywania
grawitacyjn warunkujce odniesienia
midzymolekularne ciaa w ukadzie
waciwoci spryste cia i orodkw. Energia wewntrzna jest energi fragmentw zwizanym z jego rodkiem masy. Wypadkowy pd ciaa zwizany z jego energi wewntrzn jest rwny zero. Takie oddziaywania, ktrych praca przy przesuniciach jest zwizana z przetwarzaniem energii kinetycznej na energi wewntrzn oddziaujcych cia s oddziaywaniami rozpraszajcymi. W kadym przypadku wykonywanie pracy nie jest zwizane z produkcj energii, lecz z przetwarzaniem jednego rodzaju energii w inny, lub przekazywaniem energii midzy ciaami.
Zasada zachowania energii

Suma wszystkich rodzajw energii w ukadzie cia nie podlegajcym oddziaywaniom zewntrznym
Fw = 0 E k + E p + U = const
W ukadzie, nie podlegajcym oddziaywaniom zewntrznym wskutek oddziaywania miedzy fragmentami ukadu moe zachodzie przetwarzanie energii kinetycznej w potencjaln i energi wewntrzn. W ukadach, w ktrych oddziaywania midzy fragmentami s potencjalne me zachodzi przetwarzanie energii kinetycznej w energi wewntrzn. W takich ukadach suma energii kinetycznej i potencjalnej jest staa.
Zadania: Dynamika ruchu postpowego

ZESTAW NR 4
1. Do sznurka przymocowany jest ukad czterech kul o jednakowych
masach m = 40g poczonych sznurkami w szereg. naley cign za pierwszy ze sznurkw aby
a) Z jak si kulom nada
przyspieszenie a = 0,5
m w kierunku pionowym ku grze? b) Jakie jest s2
naprenie sznurka czcego kul drug i trzeci w czasie ruchu ukadu, opisanego w pytaniu a)?
2. Pocisk armatni o masie m = 4kg opuszcza luf z prdkoci v = 900
m Dugo lufy l = 4,5m. Jaka jest rednia sia dziaania wywieranego s
na pocisk w czasie jego mchu w lufie? 3. Przy jakim kcie nachylenia rwni ciao zsuwajce si po niej bez tarcia potrzebuje trzy razy wicej czasu, aby osign podstaw ni przy swobodnym spadku z tej samej wysokoci.
4. Jak duy musi by wspczynnik tarcia midzy koami samochodu i
drog aby samochd jadcy pod gr po drodze nachylonej pod ktem 5 mg porusza si z przyspieszeniem a = 1
m ? s2
5. Na poziomym stole le, jeden na drugim, dwa jednakowe, prostopadocienne klocki o masach m = 200g kady. Z jak du si skierowan poziomo naley dziaa na klocek lezcy na stole aby spowodowa jego wysunicie spod klocka lecego na nim ? Wspczynniki tarcia pomidzy klockami oraz klockiem i stoem s takie same i rwne f = 0,05. 6. Kula o masie m=100g i rednicy 2r = 6cm spadajca z wysokoci H = 2m nad powierzchni wody wpada do wody i zanurza si na maksymaln gboko h = 0,5m. Jaka bya rednia sia oporu doznawanego przez kul w czasie jej ruchu w wodzie ?
7. Do wody o gstoci
spada z wysokoci H kula o gstoci <
w. Oblicz na jak gboko zanurzy si kulka. Nie uwzgldniaj napicia powierzchniowego wody oraz jej lepkoci. 8. Elastyczny acuch o dugoci L, przewieszony jest przez may niewaki bloczek. W chwili gdy jego dugo z jednej strony wynosi y, pozostawiono go swobodnie. Znale przyspieszenie acucha w zalenoci od y.
9. Sta si F = 1000N skierowan pionowo ku grze przyoono do
jednorodnego prta o dugoci L = 10m, co spowodowao jego ruch do gry. Jaka jest sia rozcigajca prt w przekroju znajdujcym si w odlegoci x = 2m od jego dolnego koca, jeeli si przyoono do jego grnego koca ?
10.
Przez blok I przewieszona jest niewaka ni na kocu ktrej II przerzucono ni obcion masami
zawieszono mas m1 = 3kg, na drugim kocu zawieszono blok II. Przez blok m2 = 1kg z jednej strony oraz m3 = 2kg z drugiej. Z jakim przyspieszeniem bdzie si porusza blok II. 11. 12. Narciarz na nartach wodnych porusza si czstokro znacznie System napdu samochodu posiada w torze przeniesienia szybciej ni cignca go motorwka. Jak to jest moliwe? napdu tak zwany mechanizm rnicowy, ktry pozwala obraca si koom samochodu z rn prdkoci. Dlaczego jest to konieczne? 13. Dwig podnosi ciar Q zawieszony na linie, ktrej
dopuszczalne naprenie wynosi Fmax. Znajd najkrtszy czas, w ktrym mona podnie ten pocztkowo spoczywajcy ciar na wysoko h. Opory orodka i ciar liny pomin.
14.
Samochd o masie m= l,5t jadcy pocztkowo z prdkoci V0
= 100 km/h wskutek hamowania porusza si ruchem jednostajnie opnionym i zatrzyma si po przejechaniu drogi S = 50 m a) Jak dua bya sia hamowania samochodu ? (1,16*104N)
b) Jak duy jest wspczynnik tarcia midzy jezdni i koami samochodu ? (0,78) 15. Oblicz warto przyspieszenia cia i naprenia nitki ukadu
przedstawionego na rysunku: m1 = 2 kg, m2 = 1 kg, = 30 0 , Rozwa przypadki: bez tarcia oraz gdy wspczynnik tarcia wynosi 0,2. (5m/s2, 10N), (4,4m/s2, 11,2N) 16. Kula o masie m = 0,5 kg uwizana na nici o dugoci L = l m
pocztkowo wychylona z pooenia rwnowagi tak, e ni bya zorientowana poziomo, zostaje uwolniona. a) Z jak prdkoci kula przejdzie przez pooenie rwnowagi ? (4,47 m/s) b) Jakie jest naprenie nici w chwili przejcia kuli przez pooenie rwnowagi ? (15N) 17. rodek, Na poziomo zorientowanej paskiej tarczy koowej, obracajcej 6,28 1/s jest wok osi przechodzcej przez jej klocek. Pomidzy umieszczony prostopadocienny
si z prdkoci ktow
klockiem i tarcz wystpuje tarcie, ktrego wspczynnik jest rwny f = 0,5. W jakiej odlegoci od osi obrotu moe by umieszczony klocek aby pozostawa nieruchomy wzgldem tarczy w czasie jej ruchu ? (12,5 cm)
18.
Artyleryjski pocisk leccy poziomo z prdkoci
V0 = 1000
m/s, na wysokoci h = 8 m nad powierzchni ziemi ulega rozerwaniu na dwie czci o jednakowych masach. Jedna z jego czci spada na ziemi w kierunku pionowym po czasie t = 2 s. a) Jakie s skadowe prdkoci fragmentw pocisku, w kierunku pionowym i poziomym w chwili pocztkowej po jego rozerwaniu ? b) W jakiej odlegoci od miejsca upadku pierwszej czci pocisku upadnie jego cz druga ?
19.
Dwie kule o masach m1 = 2 kg i m2 = 1 kg, poruszajce si
naprzeciw siebie, po linii prostej przechodzcej przez rodki ich mas, z prdkociami v1 = 4 m/s i v2 = -2 m/s zderzyy si doskonale sprycie. Jakie byy ich prdkoci po zderzeniu ? (0 i 6 m/s)
20.
Z dwch kul o masach m1 = 250 g i m2 = I20 g, poruszajcych ich mas odpowiednio z prdkociami powstaje jedna brya.
si w tym samym kierunku i zwrocie po linii prostej przechodzcej przez rodki v1 = 6 m/s i v2 = 10 m/s w wyniku zderzenia
Jaka jest prdko bryy powstaej w wyniku zderzenia kul ?. Jaka cze energii kinetycznej kul przed zderzeniem zostaa przetworzona w energie wewntrzn powstaej bryy ? (7,3 m/s), (0,061)
21.
Pompa napenia wod zbiornik o pojemnoci V = 50 m 3 w cigu
1,5 minuty za pomoc silnika o mocy 80 kW. Woda pompowana jest na wysoko 10 m. Oblicz sprawno pompy. (69%)
22.
W ciao o masie mc = 5kg, wiszce na sznurze o dugoci L = 5 uderza pocisk o masie
m,
mp = 5 g, z prdkoci v = 400 m/s. Po zderzeniu pocisk pozostaje w ciele. Do jakiego maksymalnego kta wychyli ukad po zderzeniu. (ok. 10)
23.
wagonie
poruszajcym
si
poziomo
pewnym
przyspieszeniem wisi na nici ciarek o masie 100 g. Ni odchylona jest od pionu o kt 150. Oblicz przyspieszenie wagonu i si napinajc ni. (2,68m/s2, 1,03N)
DYNAMIKA RUCHU OBROTOWEGO
Pd wypadkowy ciaa zwizany z jego ruchem obrotowym wok osi przechodzcej przez rodek jego masy jest rwny zero. Zatem pd nie jest odpowiedni wielkoci do opisu stanu ruchu obrotowego cia. Wielkoci opisujc stan mchu obrotowego, analogiczn do pdu w ruchu postpowym, jest moment pdu. Moment pdu elementarnego fragmentu ciaa o masie dm, oddalonego od osi obrotu o r poruszajcego si z prdkoci
V
jest
rwny
iloczynowi
wektorowemu
jego
ramienia
wodzcego ( r ) i pdu ( dp = v dm ) . Moment pdu ciaa obracajcego si
wok okrelonej osi jest iloczynem prdkoci ktowej ruchu obrotowego
i parametru opisujcego bezwadno ciaa w ruchu obrotowym wok

tej osi, nazywanego momentem bezwadnoci I. Moment bezwadnoci ciaa I dla jego ruchu obrotowego wok ustalonej osi jest cak po objtoci ciaa V z gstoci jego masy i kwadratu odlegoci r od osi obrotu. W wyznaczaniu momentw bezwadnoci wzgldem dowolnych osi obrotu uyteczne jest twierdzenie Steinera.
Twierdzenie Steinera
Moment bezwadnoci ciaa I przy jego obrocie wzgldem dowolnej osi jest sum momentu bezwadnoci - l0 jaki ma ciao przy jego obrocie wzgldem osi przechodzcej przez rodek masy i rwnolegej do osi pierwszej oraz iloczynu masy ciaa z kwadratem odlegoci h midzy osiami I=I 0+mh2 . Niej przedstawiony jest prosty rachunkowy dowd prawdziwoci twierdzenia Steinera.
I = r 2 pdV = p R + h dV = pR 2 dV + ph 2 dV + 2 pRh dV = I 0 + mh 2 v v v v v
Io mh 2 0
Zadania: Dynamika ruchu obrotowego

ZESTAW NR 5
1. Po torze w ksztacie ptli o promieniu 50 cm zelizguje si bez tarcia ciao o maych rozmiarach. Od jakiej najmniejszej wysokoci mogo ono rozpocz ruch, jeeli nie odpada ono od toru w najwyszym jego punkcie? (2,5R) 2. Do pionowo zorientowanej osi przywizany jest sznur o dugoci 1,5 m, na ktrego kocu przywizane jest ciao o masie m = 200g. wiruje z prdkoci ktow 3,14 1/s.
a) Jaki kt tworzy sznur z kierunkiem pionowym w czasie wirowania ukadu
Ukad ten
? (480) b) Jakie jest naprenie sznura ? (3 N) 3. Dane s dwie pene kule A i B wykonane z tego samego materiau. Masa kuli A jest 8 razy wiksza od masy kuli B. Ile razy moment bezwadnoci kuli A jest wikszy od momentu bezwadnoci kuli B ? (32)
4. Na walcu o promieniu 5 cm i masie m w = 1 kg: osadzonym na poziomej
osi nawinita jest ni. Na zwisajcym kocu nici zawieszone jest ciao o masie mc=200g.
a) Z jakim przyspieszeniem obnia si bdzie ciao po oswobodzeniu
ukadu ? (2,8 m/s2) b) Jakie jest naprenie nici w czasie ruchu ukadu ? (1,4 N) 5. Na walcu o masie m = 200 g, przy jego kocach, w jednakowy sposb nawinite s dwie nici, na ktrych walec jest zawieszony w ten sposb, e jego o jest zorientowana poziomo.
a) Z
jakim
przyspieszeniem
obnia
si
bdzie
walca
po
oswobodzeniu ? (6,5 m/s2) b) Jak due jest czne naprenie obydwu nici w czasie ruchu walca ? (0,65 N)
6. Okrga platforma o masie 200 kg i promieniu 1,5 m wiruje wok pionowej osi z czstotliwoci 12 obr/min. Na brzegu platformy stoi czowiek o masie 60 kg. Jaka bdzie czstotliwo czowiek przejdzie do rodka platformy ? (0,32 Hz) 7. Z rwni pochyej nachylonej do poziomu pod ktem 30 stacza si bez polizgu jednorodny walec.
a) Jakie jest przyspieszenie ruchu postpowego jego osi ? (3,3 m/s2)
wirowania jeeli
8. Po rwni pochyej, z wysokoci h = 40 cm staczaj si bez polizgu walec i cienkocienny cylinder. Jaki jest stosunek ich czasw staczania si ? (0,85) 9. Na wsplnej osi, zorientowanej pionowo, osadzone s dwa jednakowe koa o masach 10 kg i rednicach 40 cm. Koo znajdujce si niej poczone jest z osi i obraca si z prdkoci ktow 25,12 1/s. Drugie koo pocztkowo nieruchome, zostaje naoone na koo pierwsze. Wspczynnik tarcia midzy powierzchniami k rwny jest f = 0,2. a) Jaka bdzie kocowa prdko ktowa ich ruchu obrotowego ? (12,56 1/s) b) * Po jak dugim czasie od chwili skontaktowania k ich prdkoci ktowe ruchu obrotowego wyrwnaj si ?
10.* rodek masy kuli bilardowej posiada pocztkow prdko V 0.
Promie kuli wynosi R, jej masa M, a wspczynnik tarcia pomidzy kul i stoem jest rwny f. Jak daleko przesunie si kula po stole, zanim przestanie si lizga ?
DRGANIA MECHANICZNE
Ruch harmoniczny jest szczeglnym przypadkiem ruchu drgajcego. Jest to ruch, jaki wywouje sia wprost proporcjonalna do wartoci wychylenia (wzgldem pooenia rwnowagi) i skierowana przeciwnie ni wychylenie: F = - kx gdzie: k wspczynnik proporcjonalnoci, x wychylenie z pooenia rwnowagi, A - wychylenie maksymalne zwane amplitud drga. Kinetyczne rwnanie ruchu harmonicznego ma posta:
x (t ) = A cos( t + ) = A cos( 2 t + ) = A cos( 2 f t + ) T
gdzie:
amplituda
drga,
czsto
koowa
(pulsacja) np. jeli w
T- okres drga f - czstotliwo drga, - faza pocztkowa (pozwala okreli wychylenie z pooenia rwnowagi w chwili to = 0) chwili t0 = 0 ciao jest w pooeniu rwnowagi x = 0, to = 900 . Prdko w ruchu harmonicznym
v (t ) = dx = A sin( t + ) = v0 sin( t + ) , dt
gdzie: v0 - maksymalna warto prdkoci. Przyspieszenie w ruchu harmonicznym

a (t ) = dv = 2 A cos( t + ) = a0 cos( t + ) , dt
gdzie: a0 - maksymalna warto przyspieszenia.
Energia w ruchu harmonicznym.

Zgodnie z definicj energii potencjalnej: Energia potencjalna ciaa w danym punkcie, wzgldem okrelonego punktu odniesienia, rwna jest pracy, jak wykonuj siy zachowawcze przy przemieszczeniu ciaa z danego punktu do punktu odniesienia. W ruchu harmonicznym poziomem odniesienia jest stan rwnowagi wychylenie rwne zero. Poniej wyznaczono ogln zaleno na energi potencjaln w ruchu harmonicznym.
E p ( x ) = (kx )dx =
x 0
1 2 kx 2
Jak wida z powyszej zalenoci energia potencjalna sprystoci zaley od wychylenia z pooenia rwnowagi a w czasie drga rwnie od czasu:
Ep = kx 2 kA 2 cos 2 ( t + ) = 2 2
Energia kinetyczna w ruchu harmonicznym. mv 2 m2 A2 sin 2 ( t + ) kA 2 sin 2 ( t + ) Ek = = = 2 2 2 Energia cakowita w ruchu harmonicznym.
Cakowita energia w ruchu harmonicznym (Ec) jest sum wczeniej wyprowadzonych energii: potencjalnej i kinetycznej.
Ec = Ep + Ek = kA2 cos2 ( t + ) kA2 sin2 ( t + ) + 2 2
Ec =
kA 2 kA 2 cos 2 (t + ) + sin 2 (t + ) = 2 2
Jak wida cakowita energia mechaniczna podczas drga jest staa i zaley od amplitudy drga oraz od wspczynnika sprystoci.
Wahado matematyczne - mae ciao zawieszone na dugiej, niewakiej i nierozcigliwej nici. Si odpowiedzialn za ruch wahada jest wypadkowa siy cikoci Q = mg i siy sprystoci nici FS.Widzimy, e sia ta jest wprost proporcjonalna do wychylenia i skierowana ku pooeniu rwnowagi, co oznacza, e dla maych wychyle ruch wahada jest ruchem harmonicznym.
Drgania wymuszone. Rezonans.

Drgania ukadu zachodzce bez oddziaywania z otoczeniem nazywamy drganiami wasnymi lub swobodnymi. Jeeli na oscylator dziaa zmieniajca si okresowo sia zewntrzna, np.: F = F0 cos( t ) , w gdzie: F0 - maksymalna warto siy,
- czsto koowa siy zewntrznej, w

to drgania nazywamy wymuszonymi. Drgania wymuszone odbywaj si z czstotliwoci z jak zmienia si sia wymuszajca. Amplitud drga wymuszonych obliczamy (gdy nie ma tumienia) ze wzoru:
A0 =
F0 / m 2 w 2
Ze wzoru wynika, e amplituda drga wymuszonych jest najwiksza, gdy czstotliwo siy wymuszajcej ( ) jest bliska czstotliwoci drga w wasnych ( ). Zjawisko takie nazywamy rezonansem mechanicznym.
Zadania: Drgania mechaniczne

ZESTAW NR 6
1. Zwayem si na wadze sprynowej (azienkowej). Podczas waenia
szalka wagi obniya si o D=1cm a waga wskazaa m=100kg. Oblicz wspczynnik sprystoci oraz energi potencjaln zgromadzon w sprynie. (105 N/m), (5J) 2. Jakie maksymalne wskazanie odczytamy z wagi sprynowej (azienkowej) jeli skoczymy na jej szalk z wysokoci h=12cm ? Dane: m=100kg - masa ciaa, D=1cm - obnienie szalki przy statycznym obcieniu. Mas szalki mona zaniedba. (600 kg)
3. Amplitudy
wychylenia
punktu
wykonujcego
stacjonarne
drgania
wymuszone s sobie rwne przy czstociach 1 i 2. Ile wynosi czsto rezonansowa ? (

2 12 + 2 ) 2
4. Pytka kwarcowa o czstotliwoci drga wasnych 10MHz zostaa
wzbudzona do drga swobodnych tumionych. Po jakim czasie energia zgromadzona w pytce zmaleje do poowy, jeli logarytmiczny dekrement tumienia =0,001 ? Zastosuj przyblienie = T T0 . (3,47*10-5 s)
5. Opisz rwnaniem mechaniczn fal poprzeczn poruszajc si w
kierunku (- ) osi y o amplitudzie A, dugoci fali i prdkoci V.

6. Pewn fal opisano rwnaniem ( x, t ) =10 6 cos( 2040 t 6 x ) . Co mona
wywnioskowa z tego opisu? Uwaga: wielkoci w rwnaniu podane s w ukadzie SI. 7. Wyznaczy prdko dwiku w wodzie, jeeli drgania o okresie 0,005 s wywouj powstawanie fali akustycznej o dugoci fali 7, 175 m. (1435 m/s)
8. Ile razy zmieni si dugo fali akustycznej podczas przejcia dwiku z powietrza wody ? (4,35)
9. Wyprowad wzr na okres drga wahada matematycznego.
do
10.
Wyprowad wzr na okres drga wahada fizycznego.
RUCH FALOWY
Fala mechaniczna powstaje na skutek wychylenia fragmentu orodka sprystego z pooenia rwnowagi, co nastpnie powoduje drgania fragmentu wok tego pooenia (na skutek dziaania midzyczsteczkowych si sprystoci). Drgajcy fragment bdzie z kolei oddziaywa na ssiadujce fragmenty, pobudzajc je do takich samych drga. W ten sposb zaburzenie, lub inaczej mwic fala, bdzie przemieszczao si w orodku. Naley podkreli, e sam orodek nie przemieszcza si wraz z fal jego fragmenty wykonuj drgania wok swoich pooe rwnowagi, nie przemieszczajc si na odlegoci wiksze ni amplituda drga. Mamy, wic tu do czynienia z transportem energii w orodku materialnym, nie za z transportem samej materii. Waciwociami orodka decydujcymi o rozchodzeniu si w nim fal s jego bezwadno i sprysto. Sprysto jest czynnikiem, ktry powoduje pojawienie si si przywracajcych, gdy jaka cz orodka zostanie wychylona z pooenia rwnowagi, natomiast bezwadno decyduje o tym jak bdzie zachowywaa si wychylona cz orodka pod dziaaniem tych si. Oba te czynniki cznie okrelaj prdko rozchodzenia si zaburzenia (fali) w orodku. Podziau fal mona dokona ze wzgldu na rne kryteria:
1. Ze wzgldu na kt pomidzy promieniem fali a kierunkiem drga
czstek orodka wyrniamy: fale poprzeczne gdy kierunek drga jest prostopady do kierunku rozchodzenia si fali, np. fale rozchodzce si w strunach instrumentw muzycznych. fale podune - jeli czstki orodka poruszaj si rwnolegle do kierunku rozchodzenia si fali, np. fale dwikowe.
inne np. w falach na powierzchni wody czsteczki wody zakrelaj tory eliptyczne
2. Ze wzgldu na ksztat powierzchni falowej wyrniamy fale: paskie,
kuliste, eliptyczne, walcowe i inne.

Powstawanie i rozchodzenie si mechanicznej fali harmonicznej w przestrzeni.
Fal mechaniczn nazywamy fal harmoniczn, lub sinusoidaln, jeli odpowiadajce harmonicznymi. jej drgania czsteczek teraz orodka s drganiami fali Przeanalizujemy mechanizm powstawania
harmonicznej w orodku jednowymiarowym. Rwnanie fali harmonicznej rozchodzcej si w dodatnim kierunku osi OX w orodku nie tumicym ma posta:
y ( x, t ) = A cos [(t x / v )] = A cos( t
x ) = A cos( t kx ) .
za rwnanie fali harmonicznej rozchodzcej si w przeciwn stron bdzie nastpujce:

y ( x, t ) = A cos [(t + x / v ) ] = A cos( t + kx )
W rwnaniu pojawia si nowa wielko (k) charakteryzujca fal harmoniczn zwana liczb falow
k=
2 2 = = v Tv
wielko: = v
nazywamy dugoci fali jest to odlego ktr
przebywa zaburzenie w orodku w czasie jednego okresu. Dugo fali jest rwnie najmniejsz odlegoci pomidzy punktami orodka o takiej samej fazie drga. Fale biegnce przenosz energi w przestrzeni. Natenie fali I jest rwne mocy przenoszonej przez fal przez jednostk powierzchni prostopadej do kierunku rozchodzenia si fali. Natenie biegncej fali harmonicznej jest proporcjonalne do kwadratu jej amplitudy.
Superpozycja fal.
W orodkach liniowych fale przebiegaj ten sam obszar przestrzeni niezalenie od siebie, a wic podczas jednoczesnego rozchodzenia si kilku fal w orodku wypadkowe zaburzenie w dowolnym punkcie tego orodka jest sum zaburze, jakie wywoayby poszczeglne fale. Proces wektorowego dodawania zaburze nazywamy superpozycj (lub nakadaniem si) fal. W wyniku nakadania si dwch harmonicznych fal spjnych otrzymujemy fal harmoniczn o tej samej czstoci, co fale skadowe. Amplituda fali wypadkowej nie zaley od czasu, natomiast jest rna w rnych punktach przestrzeni. Zjawisko takie nazywamy interferencj fal. Poniewa rnica faz pocztkowych obu fal skadowych jest staa, wic wynik interferencji dwch fal w rnych punktach przestrzeni bdzie zalea jedynie od rnicy drg przebytych przez obie fale r = r2 r1 .
Fale stojce
Szczeglnym przypadkiem interferencji fal s tzw. fale stojce. Powstaj one w wyniku superpozycji 2 fal harmonicznych o tych samych czstociach i amplitudach biegncych naprzeciw siebie (w przypadku fal poprzecznych powinien by dodatkowo speniony warunek jednakowej polaryzacji fal skadowych). Fale stojce wytwarzane s czsto w wyniku interferencji fali padajcej i odbitej od granicy orodka. Rozwamy superpozycj 2 spjnych, jednowymiarowych, paskich fal harmonicznych biegncych w przeciwnych kierunkach. Fale skadowe moemy opisa wzorami:
x1 ( x, t ) = A sin( t kx ) , x2 ( x, t ) = A sin( t + kx ) ,
W wyniku naoenia si tych fal powstaje paska fala stojca opisana rwnaniem :
x( x, t ) = x1 + x2 = A[ sin ( t kx ) + sin ( t + kx ) ]
Po skorzystaniu z tosamoci trygonometrycznej
sin + sin = 2 sin
+ cos otrzymujemy: 2 2
x ( x, t ) = 2 A cos ( kx / 2 ) sin (t / 2 )
Jak
wida
amplituda
drga
wypadkowych
jest
okresow
funkcj
wsprzdnej przestrzennej x, a wic jest rna w rnych punktach orodka. Fala nie przemieszcza si w przestrzeni, dlatego nazywamy ja fal stojc. Punkty orodka, ktrych amplituda drga jest maksymalna i wynosi 2A nazywamy strzakami fali stojcej, natomiast punkty pozostajce w spoczynku nazywamy wzami fali stojcej. Odlegoci pomidzy dwoma ssiednimi wzami oraz dwoma ssiednimi strzakami s jednakowe i wynosz /2 , gdzie jest dugoci fali biegncej.
Zjawisko Dopplera
Zjawisko Dopplera jest efektem charakterystycznym dla wszystkich rodzajw fal. Polega ono na tym, e obserwator odbiera fal o innej czstotliwoci ni fala emitowana przez rdo, jeeli obserwator i rdo fali poruszaj si wzgldem siebie.
Elementy akustyki
Falami dwikowymi (akustycznymi) nazywamy fale podune rozchodzce si w orodkach sprystych, np. syszymy mow lub dwiki instrumentw dziki dochodzcym do naszych uszu zmianom cinienia powietrza wywoanym przez rda dwiku.
Fale dwikowe ze wzgldu na ich czstotliwo mona podzieli na nastpujce zakresy

1. f < 20 Hz infradwiki s to fale generowane przez rda o bardzo
duych rozmiarach, np. powstajce podczas trzsie ziemi

2. 20 < f < 20000 Hz fale syszalne 3. f
>
20 ucha
kHz
ultradwiki na
np.
wytwarzane jest bardzo
zjawisku
piezoelektrycznym Wraliwo ludzkiego dwiki zrnicowana. Minimalne rejestrowane natenie dwiku (dolny prg syszalnoci) Io = 10-12 W/m2 dla 1 kHz. Grny prg syszalnoci zwany progiem blu zmienia si w granicach 1 W/m2 dla 1 kHz. Ucho ludzkie jest najbardziej czue na dwiki o czstotliwoci ok. 1 kHz. Duy zakres odbieranych przez ucho nate dwiku sprawia, e dla wygody tradycyjnie wyraa si je w skali logarytmicznej przyjmujc jako natenie odniesienia dolny prg syszalnoci dla 1 kHz ( I 0 = 10 12 W/m2 ) Now wielko, zwan poziomem natenia dwiku definiuje rwnanie:
L = 10 log ( I / I 0 ) [dB].
Zmiana poziomu natenia dwiku o 1 dB jest najmniejsz zmian uchwytn przez ucho ludzkie. Polskie normy przyjmuj jako bezpieczn dla czowieka sta ekspozycj na dwiki o nateniu 40 dB w dzie i 30 dB w nocy. Niestety normy te s czsto przekraczane zwaszcza w duych miastach np. w Warszawie haas komunikacyjny dochodzi do 87 dB. Polska przoduje w generacji haasu z uwagi na wadliw konstrukcj wielu torowisk tramwajowych, sabe wyciszenie blokw mieszkalnych (dziaajcych czsto jak puda rezonansowe), przestarzay park maszynowy itp.
Zadania: Ruch falowy
ZESTAW NR 7
1. W roku 2146 policjant zamierza ukara mandatem kierowc, ktry nie
zatrzyma si na dwik jego gwizdka o czstotliwoci f0=1000Hz. Kierowca tumaczy si, e nie mg usysze gwizdka, gdy na skutek zjawiska Dopplera wysoko docierajcego do niego dwiku wysza poza zakres syszalnoci. Policjant ukara go wtedy mandatem za przekroczenie maksymalnej dopuszczalnej na obszarze zabudowanym prdkoci 200 km/h. Czy mia racj ? (333m/s) (6460m/s)
2. Jaka jest prdko dwiku w wodorze przy normalnym cinieniu (p =
105 Pa) i w temperaturze 00C, jeeli gsto wodoru w tych warunkach wynosi =89,8g/m3, za cp/cV = 1,41 ? (1253m/s)
3. Prdko
dwiku
powietrzu
przy
normalnym
cinieniu
temperaturze t0=20oC wynosi c=340m/s. Jak si zmieni prdko dwiku zim, przy tym samym cinieniu i mrozach o temperaturze t1= - 200 C ? (316m/s) 4. Czstotliwo najniszego dwiku (A4) wydawanego przez organy w Katedrze Oliwskiej wynosi fd=27,5Hz. Jaka jest dugo piszczaki organowej odpowiadajcej tej czstotliwoci ? Piszczaka organowa wykorzystuje drgania jednostronnie zamknitego supa powietrza. Prdko dwiku w powietrzu w warunkach normalnych wynosi v=340m/s. (3,1m)
5. Poziom natenia dwiku wywoywanego przez jadcy samochd w
odlegoci l = 50m wynosi 50dB. Jaki bdzie poziom natenia dwiku w odlegoci l2 = 100m ? (44dB) 6. Nietoperz leci w kierunku ciany z szybkoci 30 m/s i wysya ultradwiki o czstotliwoci 40kHz. Jak czstotliwo fali odbitej od ciany bdzie odbiera nietoperz ? (47,7 kHz)
7. W pewnym miejscu natenie dwikw wysyanych z dwch rnych
rde wynosz:
I1 = 10-6 W/m2, I2 = 10-5 W/m2. Oblicz:
a. poziomy natenia dwikw odpowiadajce tym nateniom, b. cakowity poziom natenia dwikw.
8. W odlegoci 4 m od rda dwiku natenie dwiku wynosi I = 3*104
W/m2 . Oblicz poziom natenia dwiku w tym miejscu i porwnaj go
z poziomem natenia dwiku w odlegoci 12 m. 9. Samochd stray poarnej wyposaony w sygna o czstotliwoci dwiku f0=1200Hz wyrusza z remizy ruchem jednostajnie straak przyspieszonym. Po czasie t=20s dyurujcy w remizie
zarejestrowa dwik o czstotliwoci f=1100Hz. Jak daleko od remizy znajdowa si wtedy samochd ? Prdko dwiku w powietrzu wynosi c=340m/s. (283m) 10. *Jaka jest dugo struny, jeeli po skrceniu jej o d=3,6cm (przy zachowaniu staego napicia) czstotliwo drga wzrosa 1,059 razy ? (dla zainteresowanych muzyk: jest to odlego midzy ptonami w stroju temperowanym). (64,6cm)

Skrypt Fizyka

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Skrypt Fizyka

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Skrypt z FIZYKI dla studentw biorcych udzia w projekcie:

Opracowa: dr in. Stanisaw Kwitnewski

s jednostkowymi wektorami zorientowanymi odpowiednio

Z powyszego rwnania wynikaj zwizki: prdkoci ktowej

ruchu obrotowego ciaa z prdkoci ruchu

przyspieszenia ktowego obrotu.

w ruchu obrotowym ciaa z przyspieszeniem

stycznym do prdkoci as, punktw znajdujcych si w odlegoci r od osi

c. kt zawarty midzy wektorami,

6. Ciao zostanie wyrzucone pod ktem

r (t ) = 3t 3 i + 2t 2 j + 5t k . Oblicz: prdko, warto

trzem pitym jego cakowitego czasu ruchu porusza si z prdkoci

4. Z dwch miast A i B, pomidzy ktrymi odlego jest rwna S = 24

natomiast samochd jadcy z miasta B jedzie z prdkoci

6. Dwa pocigi jad po rwnolegych torach w zgodnych kierunkach i

poruszajcym si z prdkoci v1 korytarzem wzdu pocigu, idzie pasaer z prdkoci v = 2

pasaera wzgldem drugiego pocigu?

pionowym po czasie t = 2s od pocztku ruchu?

poruszajce si z prdkociami 40 km/h i 40 statki. Rozpatrzy dwa zwroty prdkoci

km/h, jeeli ich . Pocztkowa

prdkoci skierowane s pod ktami 30o i 60o do linii czcej te 40

odlego midzy statkami 40 km.

rwnaniem: odpowiednich jednostkach. Znale zaleno

10. Prdko wody w rzece zmienia si wraz z szerokoci rzeki wedug

DYNAMIKA RUCHU POSTPOWEGO

przyspieszenia - a jest masa ciaa - m, ktra jest miar jego bezwadnoci.

do masy jest wektorem pooenia rodka masy. Zalenoci

Zasada zachowania pdu

parametru stan ruchu ciaa w punkcie kocowym B

Ten parametr stanu ruchu nazywany jest energi kinetyczn.

Oddziaywaniami elektrostatyczne, ruchu dowolnie

potencjalnymi oddziaywani maych

grawitacyjn warunkujce odniesienia

midzymolekularne ciaa w ukadzie

Zasada zachowania energii

Zadania: Dynamika ruchu postpowego

a) Z jak si kulom nada

m w kierunku pionowym ku grze? b) Jakie jest s2

spada z wysokoci H kula o gstoci <

Samochd o masie m= l,5t jadcy pocztkowo z prdkoci V0

Artyleryjski pocisk leccy poziomo z prdkoci

Dwie kule o masach m1 = 2 kg i m2 = 1 kg, poruszajce si

Pompa napenia wod zbiornik o pojemnoci V = 50 m 3 w cigu

W ciao o masie mc = 5kg, wiszce na sznurze o dugoci L = 5 uderza pocisk o masie

DYNAMIKA RUCHU OBROTOWEGO

wodzcego ( r ) i pdu ( dp = v dm ) . Moment pdu ciaa obracajcego si

wok okrelonej osi jest iloczynem prdkoci ktowej ruchu obrotowego

i parametru opisujcego bezwadno ciaa w ruchu obrotowym wok

Zadania: Dynamika ruchu obrotowego

(pulsacja) np. jeli w

gdzie: v0 - maksymalna warto prdkoci. Przyspieszenie w ruchu harmonicznym

gdzie: a0 - maksymalna warto przyspieszenia.

Energia w ruchu harmonicznym.

Drgania wymuszone. Rezonans.

- czsto koowa siy zewntrznej, w

Zadania: Drgania mechaniczne

wymuszone s sobie rwne przy czstociach 1 i 2. Ile wynosi czsto rezonansowa ? (

4. Pytka kwarcowa o czstotliwoci drga wasnych 10MHz zostaa

kierunku (- ) osi y o amplitudzie A, dugoci fali i prdkoci V.

Wyprowad wzr na okres drga wahada fizycznego.

kuliste, eliptyczne, walcowe i inne.

za rwnanie fali harmonicznej rozchodzcej si w przeciwn stron bdzie nastpujce:

nazywamy dugoci fali jest to odlego ktr