Siy zbrojne Republiki Biaoru

Grzegorz Pazura

Lublin 2010

Wstp Charakter si zbrojnych Biaorusi, podobnie jak i pozostaych czonkw Wsplnoty Niepodlegych Pastw, jest wci gboko uksztatowany przez okres zimnej wojny. Wikszo posiadanego sprztu wojskowego, struktura, doktryna, umundurowanie, a take symbolika1 jest dziedzictwem Zwizku Radzieckiego. Po rozpadzie tego supermocarstwa, Biaoru zatrzymaa t cz konwencjonalnego komponentu radzieckich si zbrojnych, ktra ulokowana bya na terenie Biaoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej2. Dotyczyo to rwnie elitarnych oddziaw takich jak 5. Brygada Specjalnego Przeznaczenia czy nieistniejcych ju 103. Dywizji i 38. Brygady Powietrznodesantowej. Pomimo upywu prawie dwch dekad, nie przeprowadzono do tej pory prawdziwej uzbrojenia. reformy Zarwno strukturalnej3 struktura ani jak i widocznej charakter modernizacji

uzbrojenia wskazuj na utrzymywanie zimnowojennych doktryn strategicznych oraz taktycznych koncepcji prowadzenia wojny. Dua ilo sprztu pancernego oraz lotnictwa bojowego, a z drugiej strony brak samolotw bezzaogowych i nowoczesnego uzbrojenia innego typu wiadcz o zachowywaniu gotowoci do prowadzenia wojny masowej z symetrycznym bd silniejszym przeciwnikiem oraz
1

Jest to widoczne chociaby na klamrach od pasa wojskowego, gdzie znajduje si sierp i mot czy na guzikach i czapce gdzie umieszczona jest sowiecka gwiazda. 2 Komponent ldowy zorganizowany by w ramach Biaoruskiego Okrgu Wojskowego, w ktrym znajdoway si wojska drugiego rzutu, rozwijane na wypadek konfliktu oglnoeuropejskiego w ramach dwch armii pancernych (5.Gwardyjskiej i 7.) oraz jednej oglnowojskowej (28.). Dochodzia do tego jedna armia lotnicza oraz silne wojska obrony powietrznej. 3 Reforma utosamiana jest jedynie ze zmniejszeniem liczebnoci si zbrojnych, ktre byy zbyt rozbudowane w stosunku do moliwoci budetu obronnego.

nieprzystosowaniu do starcia z przeciwnikiem asymetrycznym i niepastwowym. Przedstawione w dalszej czci opracowania dane liczbowe mog budzi zaniepokojenie ssiadw Biaorusi, ale naley pamita, e wikszo uzbrojenia jest albo niesprawna albo zakonserwowana, pomimo szumnych wypowiedzi odnonie stale przeprowadzanej modernizacji sprztu. Dostosowywaniu si biaoruskich si zbrojnych do wspczesnych konfliktw nie sprzyja brak udziau w realnym konflikcie od czasw drugiej wojny wiatowej oraz niski potencja gospodarczy pastwa.

1. Struktura i uzbrojenie armii biaoruskiej

Obecnie

biaoruskie

siy

zbrojne

(bia.

ros.

Boopye

Pecy

eapyc) podzielone s na Wojska Ldowe, Siy Powietrzne i Wojska Obrony Powietrznej oraz Wojska Specjalne4. Ponadto mona wyodrbni struktury tyowe, lub mwic inaczej - logistyczne5. Cao tych struktur podlega Ministerstwu Obrony i Sztabowi Generalnemu. Zagraniczne orodki oceniaj liczebno caej armii na okoo 72940 onierzy w subie czynnej oraz okoo 289500 rezerwistw, ktrzy odbyli sub w cigu 5 ostatnich lat6. Spord czynnych onierzy a 25 tys. naley do jednostek bezporednio podporzdkowanych Ministerstwu Obrony, bd te pracuje w samym ministerstwie. Ponadto Biaoru posiada ok. 110 tys.
4

W tej strukturze nie znajduj si jednostki specjalne w rozumieniu wojsk NATO, ale jednostki wsparcia (wywiad, jednostki walki elektronicznej, czno, jednostki inynieryjne, OPBMR oraz nawigacja i topografia). 5 Zajmujce si zaopatrzeniem materiaowym, opiek medyczn, weterynaryjn i zakwaterowaniem. 6 The Military Balance 2010, s. 177.

funkcjonariuszy bezpieczestwa

nalecych i

do

rnego

rodzaju

jednostek w skali

paramilitarnych7.

Ewenementem

europejskiej jest fakt, e funkcj ministra obrony peni onierz genera porucznik Jurij W. adobin - przez co nie mamy tu do czynienia z cywiln kontrol nad wojskiem, pojmowan w taki sposb jak w Sojuszu Pnocnoatlantyckim. Funkcj Szefa Sztabu Generalnego i jednoczenie pierwszego zastpcy ministra, peni w chwili obecnej genera major Piotr N. Tichonowskij, natomiast najliczniejsz struktur, czyli Wojskami Ldowymi dowodzi genera major Aleksandr N. Nikitin. Tymczasowa struktura Wojsk Ldowych (bia. , ros. ) opieraa si w latach 90-tych o dwa korpusy armijne, ktre w roku 2001 zostay zastpione przez dowdztwa operacyjne. 28. Korpus Armijny, ktrego siedziba znajdowaa si w Grodnie przeksztacono w Zachodnie Dowdztwo Operacyjne, a 65. KA z Borysowa przemianowano na PnocnoZachodnie Dowdztwo Operacyjne8. Zaniechano ju utrzymywania jednostek wojskowych na szczeblu dywizji, tak wic w ramach struktur ldowych mamy do czynienia z pokan liczb brygad. Do elity biaoruskich si zbrojnych nale 5. Brygada Specnazu, ulokowana w miejscowoci Marina Gorka, oraz dwie brygady mobilne 38. z Brzecia, a 103. z Witebska9. Oprcz standardowej podlegoci Wojskom Ldowym, podporzdkowane s one rwnie Sztabowi Generalnemu. W dalszej kolejnoci wymieni naley 6. Brygad Zmechanizowan z Grodna, 11. ze Sonimia i 120. z Miska oraz cztery brygady okrelane jako zmechanizowane, ale bdce w praktyce raczej bazami przechowujcymi uzbrojenie wojskowe ni aktywnymi jednostkami o znaczcym potencjale bojowym10. Skad
7 8

W tym 12 tys. w stray granicznej, 87 tys. w milicji i 11 tys. w wojskach wewntrznych. T. Wrbel, Siy Ukierunkowane, Polska Zbrojna 2009 nr 31, s. 46,47. 9 Powstay one na bazie sowieckich jednostek powietrznodesantowych - odpowiednio: brygady i dywizji. 10 Mowa o 19., 37. i 50. Brygadach Zmech.

jednostek ldowych dopeniaj 111. Brygada Artylerii z Brzecia, 51. Brygada Artylerii i 336. Brygada Artylerii Rakietowej z Osipowiczi, 231. Brygada Artylerii z Borowki oraz 62. Brygada Przeciwlotnicza z Grodna i 740. BPlot. z Borysowa. Pozostae jednostki (w tym wojska specjalne/wsparcia) to m.in. brygady inynieryjne, obrony przed OPBMR, rakiet taktycznych czy te puki wyposaone w wieloprowadnicowe samobiene wyrzutnie rakiet. cznie w tym rodzaju si zbrojnych suy prawdopodobnie okoo 29,6 tys. onierzy. Trzeba jednak patrze z dystansem na tak du liczb brygad, poniewa nie s one ukompletowane w tym stopniu co brygady pastw NATO, a poza tym przedstawiaj duo nisz warto bojow i wyposaenia. Liczebno uzbrojenia Wojsk Ldowych, do ktrej wlicza si take sprzt zakonserwowany i niesprawny, sposb nastpujcy11: 1586 czogw podstawowych, w tym 92 T-80, 1465 T-72 i 29 T-55;

przedstawia si w

1588 wozw bojowych piechoty, w tym 154 BMD-1, 109 BMP-1, 1164 BMP-2 czy 161 BRM; 916 transporterw opancerzonych, w tym 22 BTR-D, 66 MT-LB, 188 BTR-60, 446 BTR-70, 194 BTR-80;

1499 zestaww artyleryjskich, a wrd nich:

o

578 samobienych, w tym 246 kalibru 122mm (2S1), 296 kalibru 152mm (13 sztuk 2S19, 163 sztuki 2S3 i 120 sztuk 2S5) oraz 36 sztuk kalibru 203mm typu 2S7; 452 cignione, a w tym 202 kalibru 122mm typu D30 i 250 kalibru 152mm (50 typu 2A36, 136 typu 2A65, 58 typu D-20 oraz 6 typu M-1943);

11

The Military, s.178.

54

modzierze

samobiene

typu

2S9,

kalibru

120mm;
o o

77 modzierzy 2S12 kalibru 120mm; 338 wieloprowadnicowe samobiene wyrzutnie rakiet, przy czym 213 wystrzeliwuje pociski kalibru 122mm (5 typu 9P138 oraz 208 sztuk BM-21), 1 sztuka BM-13 kalibru 132mm, 84 kalibru 220mm typu 9P140 oraz 40 kalibru 300mm typu 9A52 Smiercz;

480 zestaww przeciwpancernych rnego rodzaju (AT-4 9K11, AT-5 9K111, AT-6 9K114 i AT-7 9K115), spord ktrych cz zainstalowano na pojazdach; 350 zestaww przeciwlotniczych (SA-8, SA-11, SA-12A, SA-12B, SA-13); 96 zestaww rakiet taktycznych (36 typu SS-21 i 60 typu Scud); Niemniej heroicznie przedstawiana jest liczebno jednostek i uzbrojenia Powietrznej nalecego (bia. do Si Powietrznych i Wojsk Obrony -

, ros. - ), ktre rwnie podzielone s na dowdztwa operacyjno-taktyczne Zachodnie w Baranowiczach i Pnocno-Zachodnie w Maczuliszczach. Pazur biaoruskiego lotnictwa stanowi jednostki myliwskie 61. w Baranowiczach i 927. w Berezie. oraz 206. Baza lotnictwa szturmowego z Lidy. Rwn uwag zwraca naley na 116. Baz lotnictwa bomboworozpoznawczego ulokowan w miejscowoci Ross, 50. Baz lotnictwa mieszanego z Maczuliszcz i 181. Baz migowcw bojowych z Zalimowic. Struktur dopeniaj jednostki wsparcia baza lotnictwa

transportowego, eskadry treningowe, eskadry migowcw wsparcia i transportowych. Du cz jednostek w tym rodzaju si zbrojnych stanowi jednak oddziay naziemnej obrony powietrznej. Jeliby wierzy informacjom biaoruskim, to posiada ona sze brygad artylerii rakietowej - 15. w Misku, 29. w Mierzycach, 115. w Brzeciu, 120. w Baranowiczach, 147. w Bobrujsku i 302. w Domanowie oraz cztery puki - 377. w Poocku, 1146. w Orszy, 127. w Lidzie i 825. W skad caych Si Powietrznych i Wojsk Obrony Powietrznej wchodzi cznie 18170 onierzy. Na ich wyposaeniu znajduje si:

175 samolotw bojowych rnego przeznaczenia (23 Su-27P i Su-27UB, 35 Su-24MK i Su-24MR, 41 MiG-29S i MiG-29UB oraz 76 Su-25 i Su-25UB);

27 samolotw transportowych (3 sztuki An-12, 1 sztuka An-24, 6 An-26, 4 I-76 i 12 cywilnych I-76, ktre mog rwnie zosta uyte w celach militarnych oraz 1 sztuka Tu-134); Samoloty treningowe L-39; 50 migowcw bojowych Mi-24; 8 migowcw rozpoznawczych Mi-24K;

180 migowcw wsparcia (14 Mi-26, 29 Mi-6, 12 Mi-24R i 125 Mi-8); 175 przeciwlotniczych zestaww rakietowych, w tym SA-3, SA-5 i SA-10. Gwn bolczk biaoruskiej armii jest may budet obronny. W

obliczu nadmiernie rozbudowanej, w stosunku do realnych potrzeb, struktury oddziaw oraz arsenau uzbrojenia, dostpne rodki finansowe uniemoliwiaj modernizacj uzbrojenia i zachowania wysokiego poziomu wyszkolenia onierzy. W roku 2006 wydatki obronne wynosiy 466 milionw dolarw, w 2007 573, w 2008

674, a w 2009 61112. Nie oznacza to co prawda znaczcego spadku finansowania, wynika bowiem, m.in. ze spadku wartoci rubla w stosunku do dolara. Niemniej jednak pozostaje to niska kwota, bowiem stanowi tylko 1,2-1,4% PKB13.

2. Wsppraca midzynarodowa

Dla rozpatrywania zasadniczych problemw bezpieczestwa Biaorusi, musi by ono postrzegane w kontekcie wsppracy z innymi pastwami. Potencja militarny pojedynczego kraju redniej wielkoci, pooonego w tej czci wiata, nie zawsze wydaje si wystarcza do utrzymania penej suwerennoci w obliczu ssiedztwa z najpotniejszym sojuszem militarnym wiata. Tym bardziej, e przez pastwa rodkowo-europejskie Biaoru postrzegana jest z du nieufnoci, a nawet podwiadomie traktowana jako zagroenie. W celu zapewnienia sobie bezpieczestwa, pastwo to od pocztku powizao swj interes narodowy z Federacj Rosyjsk i jej potencjaem wojskowym. Dlatego wanie, zwyko si postrzega bezpieczestwo Biaorusi w kontekcie jej wsppracy z pastwami Wsplnoty Niepodlegych Pastw oraz czonkostwa w Organizacji Ukadu o Bezpieczestwie Zbiorowym. Dominujcym Sojusznikiem w ramach tych struktur jest oczywicie Rosja i to ona, mimo okresowo pojawiajcych ssiadem, si sporw gwnym ze swoim mniejszym, wschodnim kraju jest gwarantem bezpieczestwa

rzdzonego od niemal 17 lat przez Aleksandra ukaszenk. Niektre elementy wzajemnego systemu bezpieczestwa porwnywane s czasami do mechanizmw NATO.
12 13

Tame, s. 463. rda midzynarodowe i polskie znaczco rni si w tym wzgldzie.

Praktyczna wsppraca rosyjsko-biaoruska odbywa si m.in. na poziomie wsplnych wicze (w tym wielkich manewrw Zapad), ujednolicania wsppracy Zgrupowanie i najwaniejszym systemu obrony powietrznej obronnym Zwizkowego czy jest te W i oglnej teorii Rosji wymiany Wojsk dowiadcze onierzy.

mechanizmem Pastwa

Regionalne

Biaorusi

(PZBiR)14. Pomijajc fakt, e PZBiR pozostaje tworem sztucznym i niezrealizowanym w rzeczywistoci, to caa koncepcja ma charakter dosy klarowny. Zakada ona, e w wypadku ataku z zachodu, Biaoru zostanie wsparta wydzielonymi i pozostajcymi w gotowoci siami znajdujcymi oraz si na terenie Moskiewskiego a Okrgu nastpnie Wojskowego Obwodu Kaliningradzkiego,

przeprowadzi kontrnatarcie. Biaoruskie niebo bdzie w midzyczasie chroni Regionalny System Obrony Powietrznej PZBiR, ktry tworzy pi baz pi lotniczych, jednostek dziesi jednostek i rakiet jedna obrony walki powietrznej, radiotechnicznych

elektronicznej15, pochodzce z rnych okrgw wojskowych i rodzajw si zbrojnych. Oba te mechanizmy zostay dopracowane w padzierniku 1999 roku. Najnowoczeniejszym uzbrojeniem jakie przewidziano do tej struktury jest system S-300, ale Biaorusini wci si udz, e wczone do zostan najnowsze zestawy S-400. W roku 2009, na terenie Biaorusi znajdoway si 4 jednostki rosyjskie wyposaone w zestawy S-300P. Jako dopenienie systemu wzajemnej pomocy, 9 lutego 2011 roku prezydent Miedwiediew ratyfikowa dwustronne porozumienie o wzajemnych obu krajw16.
14 15

dostawach

dbr

wojskowych,

cywilnych,

bd

podwjnego wykorzystania na czas podwyszonego zagroenia dla

Szerzej: S. Iwanowski, Biaoruskie filary bezpieczestwa, Armia 2010 nr 4, s. 8. Tame. 16 Medvedev ratifies Russia-Belarus military supply cooperation agreement, http://www.globalsecurity.org/wmd/library/news/russia/2011/russia-110209rianovosti05.htm, 09.02.2011.

Najbardziej widowiskowym przejawem bilateralnej wsppracy byy jak do tej pory manewry Zapad-2009, ktre przeprowadzono we wrzeniu 2009 roku na terenie obu pastw. Gwn cz tych wicze stanowiy wsplne dziaania przeprowadzone na terenie 230. Poligonu obwodzie Oglnowojskowego brzeskim17. Ze Obuz-Lesnowski, strony biaoruskiej pooonego w uczestniczyy

pododdziay 11. Brygady Zmech. ze Sonimia oraz 50. Brygady Zmech. z Baranowicz18. Cz lotnicza manewrw (by moe symulujca rwnie atomowy atak bombowcw na terytorium pastw NATO/agresora) realizowana bya m.in. na 174. Szkoleniowym Poligonie Lotniczym w Domanowie i 210 Poligonie Lotniczym w Ruanach. Wszystkie wiczone elementy miay na celu koordynacj wsplnego dowodzenia oraz trenowanie wspomnianych wczeniej dwch mechanizmw obrony: ldowej i powietrznej. Konkretny wymiar przybiera rwnie wsppraca w ramach wspomnianej Kolektywnych wczeniej Si Organizacji Operacyjnego Ukadu o Bezpieczestwie (KSOR)19, Zbiorowym (OUBZ). 4 lutego 2008 roku podjto decyzj o powstaniu Reagowania zakadajcym wydzielenie spord pastw uczestnikw porozumienia do 20 tys. onierzy i funkcjonariuszy pozostajcych w gotowoci do wsplnego dziaania w przypadku agresji na ktre z pastw, zagroenia terrorystycznego, klsk ywioowych, czy te przestpczoci zorganizowanej. Biaoruski przedstawiciel w trakcie 65. sesji Zgromadzenia Oglnego ONZ oznajmi, e OUBZ mogaby uczestniczy
17

misjach

pokojowych

ONZ20.

Strona

biaoruska

obiecaa oddelegowa do tych zada swoje najlepsze jednostki 5.

M. Gyurosi, Gorcy wrzesie na Biaorusi. wizenia operacyjno-strategiczne Zapad2009, Nowa Technika Wojskowa 2009 nr 11, s. 36. 18 cznie okoo 6,5 tys. onierzy biaoruskich. 19 Jednake Biaoru podpisaa ten dokument dopiero w padzierniku 2009 roku, po zakoczeniu tzw. wojny mlecznej pomidzy Moskw a Miskiem. Zobacz szerzej: I. Kolczenko, OUBZ otwiera parasol bezpieczestwa, http://www.belarus-magazine.by/pl.php? subaction=showfull&id=1249714907&archive=1300704391&start_from=&ucat=2&. 20 Tame.

Brygad Specnazu oraz jednostki specjalne KGB, MSW i Ministerstwa ds. Sytuacji Nadzwyczajnych21. cznie oddelegowano ponad 2 tysicy onierzy i funkcjonariuszy22. Przykadem wsplnym wicze KSOR byy manewry Wspdziaanie 2009, ktre odbyy si padzierniku 2009 roku w Kazachstanie. Uczestniczyo w nich ponad 7 tysicy onierzy, 300 czogw i bojowych wozw piechoty oraz lotnictwo23. W 2011 roku na terenie Rosji maj odby si wsplne szkolenia si zbrojnych Biaorusi i Rosji. W szkoleniach mog rwnie wzi udzia pozostae pastwa czonkowskie OUBZ. Przygotowania ju si rozpoczy, 19 marca tego roku doszo do spotkania szefw sztabw generalnych Biaorusi i Rosji, na ktrym ustalano szczegy dotyczce organizacji nadchodzcych wicze, wsppracy sztabw. Efektem tego ma by udoskonalenie doktryny wsplnych dziaa bojowych w ramach Regionalnego Zgrupowania Wojsk Biaorusi i Rosji oraz Regionalnego Systemu Obrony Powietrznej24. Jednake Biaoru nie zamyka si te na kontakty z wojskami swoich zachodnich ssiadw. Pomimo duej nieufnoci, rozwijana jest wsppraca z niektrymi pastwami nalecymi do NATO. Biaoru doczya do Partnerstwa dla Pokoju NATO w 1995 roku i od tego czasu dyskutowaa na wsplnym forum o sprawach dotyczcych wsplnego bezpieczestwa. 27 padziernika 2010 roku podpisano porozumienie o wsppracy z armi litewsk. Jego gwne zaoenia to przede wszystkim szkolenie i ksztacenie onierzy, nadzr nad przestrzeni powietrzn, kontrola zbroje i przestrzeganie przez wojsko zasad ochrony rodowiska. Jest to rozwinicie wsppracy, ktr podjto w
21

Biaoruskie wojsko do si szybkiego reagowania, http://kresy24.pl/showNews/news_id/8768/, 22.10.2009.

22

More than 2,000 Belarusian soldiers to participate in CSTO's military contingent, http://www.globalsecurity.org/military/library/news/2010/05/mil-100526rianovosti02.htm, 26.05.2010. 23 Wspdziaanie-2009, http://kresy24.pl/showNews/news_id/8714/, 16.10.2009. 24 , http://www.mod.mil.by/news1.html#226, 21.03.2011.

2002 roku. Ambasad Litwy w Misku wykorzystywano od 2004 r. do kontaktowania si z Sojuszem Pnocnoatlantyckim. Przedstawiciele litewskiego resortu obrony s te konsultantami biaoruskiego ministerstwa obrony, a litewska akademia obrony narodowej prowadzi kursy jzyka angielskiego dla biaoruskich onierzy25. Jest to cz przyjaznej polityki prowadzonej przez pastwo litewskie wzgldem Biaorusi, ktr mona postrzega jako prba poprawienia stosunkw midzy Biaorusi a pastwami UE i NATO. Wsppraca wojskowa ze stron biaorusk podejmowano jest te przez nasze siy zbrojne. W poprzednim roku Szef Sztabu Generalnego Biaorusi przebywa w Polsce z oficjaln wizyt na zaproszenie szefa sztabu Generalnego Wojska WP gen. broni Mieczysawa Cieniucha, z ktrym spotka si 29 czerwca w siedzibie Sztabu podpisali Generalnego oficjalny WP. Szefowie obu sztabw oywienia generalnych bilateralnej komunikat dotyczcy

wsppracy wojskowej. Dotyczy ma ona m.in. wymiany dowiadcze w zakresie transformacji si zbrojnych oraz kontaktw roboczych pomidzy jednostkami wojskowymi Wojsk Ldowych, Si Powietrznych i Wojskami Specjalnymi stacjonujcymi w strefie przygranicznej. Pierwotn podstaw wsppracy wojskowej Polski i Biaorusi jest porozumienie ministrw obrony obydwu pastw, ktre podpisano 21 kwietnia 1993 roku w Misku. 30 czerwca biaorusk delegacj na czele z szefem Sztabu Generalnego generaem majorem Piotrem Tichonowskim przyjto w Komendzie Gwnej W. Stron polsk reprezentowa komendant gwny W gen. bryg. Marek Witczak, a towarzyszyli mu oficerowie z Komendy Gwnej W, Mazowieckiego Oddziau W (MOW) i Oddziau Specjalnego W (OSW) w Warszawie. Szef Zarzdu Operacyjnego pk Grzegorz Hajkowicz przedstawi histori,
25

A. Filipiak, Biaoruska armia bliej litewskiej, http://wyborcza.pl/1,75477,8579005,Bialoruska_armia_blizej_ litewskiej.html, 28.10.2010.

struktur, zadania, zasady dziaania i funkcjonowania andarmerii Wojskowej oraz jej zaangaowanie w Polskich Kontyngentach Wojskowych i w Gruzji. Zaakcentowa gwnie zwikszajcy si udzia komponentu W w Afganistanie i nowe wyzwania zwizane z szkoleniem afgaskiej policji. Biaoruskiemu przedstawicielstwu przybliono rwnie zagadnienie midzynarodowego projektu, w ktrym polska andarmeria Wojskowa jest pastwem wiodcym Wielonarodowego Batalionu Policji Wojskowej NATO. Inn inicjatyw jest Centrum Doskonalenia Policji Wojskowej, do udziau w ktrej gen. Witczak zaprosi przedstawicieli biaoruskich si zbrojnych. andarmi zaprezentowali te generaowi Tichonowskiemu i towarzyszcym mu oficerom wyposaenie andarmerii Wojskowej wykorzystywane w codziennej subie przez onierzy MOW i OSW w Warszawie, a Wydzia Bada Psychofizjologicznych pokaz Zarzdu Dochodzeniowodo bada ledczego przygotowa sprztu sucego

psychofizjologicznych. Genera Tichonowski podzikowa nastpnie za gocinne przyjcie oraz profesjonalizm polskich andarmw na miejscu katastrofy biaoruskiego SU-27 w 2009 roku podczas radomskiego Air Show26. Miesic pniej, 4 sierpnia 2010 roku w warszawskiej Cytadeli przyjto delegacj biaorusk, na ktrej czele sta dowdca wojsk ldowych genera major Aleksandr N. Nikitin. Bya to oficjalna wizyta na zaproszenie gen. Gowienki, ktry powita goci w siedzibie Dowdztwa Wojsk Ldowych w asycie Kompanii Honorowej oraz Orkiestry Reprezentacyjnej Wojsk Ldowych. Generaowi Nikitinowi towarzyszyli szef Oddziau Planowania P-3 Sztabu Gwnego Wojsk Ldowych Republiki Biaorusi pk Aleg Litawor, zastpca szefa
26

S. Guzowska, Wizyta szefa SGSZ Biaorusi, http://www.polska-zbrojna.pl/index.php?

option=com_content& view=article&id=8623:wizyta-szefa-sgsz-biaorusi&catid=53:andarmeriawojskowa&Itemid=97, 01.07.2010.

Zarzdu Szkolenia Dowdztwa Wojsk Ldowych pukownik Igor Kawalenka i zastpca Attache Obrony Republiki Biaorusi pukownik Jury Kharyn. Biaoruscy wojskowi zapoznali si z problematyk dotyczc szkolenia Wojsk Ldowych, w szczeglnoci wykonywania zada w ramach jednostek, misji pokojowych poza granicami oraz kraju. Przedstawiono te zadania, struktur organizacyjn, lokalizacj gwnych Nastpnie specyficzne zdolnoci wyposaenie. zdobyte zaprezentowano podstawowe zadania,

dowiadczenia wynikajce z udziau Wojska Polskiego w operacji KFOR i ISAF oraz innych dziaa w ramach NATO i Unii Europejskiej. Genera Nikitin wyrazi podziw nad rozwojem armii jaki osignito dziki nim oraz obowizkami jakim podoano. Natomiast pytania Biaorusinw dotyczyy gwnie problematyki przygotowania oficerw i podoficerw do penienia suby w armii zawodowej. Ze swojej strony gen. Nikitin przedstawi podstawowe zaoenia obrony terytorialnej Republiki Biaorusi. Podczas caej trzydniowej wizyty delegacja armii biaoruskiej odwiedzia take 1 Warszawsk Brygad Pancern w Wesoej, 25 Brygad Kawalerii Powietrznej w Tomaszowie Mazowieckim oraz kieleckie Centrum Szkolenia na Potrzeby Si Pokojowych. Polskie Dowdztwo Wojsk Ldowych reprezentowa wtedy szef Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych genera brygady Janusz Bronowicz. Wizyta zawieraa rwnie zwiedzanie muzew i zapoznanie Biaorusinw z polsk kultur 27. Pomidzy 11 i 14 stycznia w Warszawie odbyo si robocze spotkanie przedstawicieli si zbrojnych Biaorusi i Polski, w trakcie ktrego zajmowano si ocen realizacji umw dodatkowych do Dokumentu Wiedeskiego z 1999 r. o rodkach budowy zaufania i bezpieczestwa. To jedno z dwch dwustronnych porozumie

27

Biaoruscy onierze w Wojskach Ldowych, http://www.army.mil.pl/index.php/aktualnosci/299-biaoruscy-onierze-w-wojskach-ldowych, 06.08.2010.

regionalnych

ws.

CSBMs,

ktre

podpisaa

Polska28.

Na

czele

biaoruskiej delegacji sta szef Krajowej Agencji ds. kontroli i inspekcji departamentu Ministerstwa Obrony pukownik Aleh Horbacz29. Regularny charakter maj loty obserwacyjne zwizane z kontrolami obowizywania Traktatu o Otwartych Przestworzach i monitorowaniem aktywnoci wojskowej na terytorium danego pastwa. Polacy tak misj realizowali ostatnim razem pomidzy 28 a 30 marca 2011 roku30.

3. Funkcjonowanie i problemy

Armia biaoruska wci zasilana jest w wikszoci przez rekrutw z poboru. Powoany zdrowotnym (kadego roku do suby moe zosta kady rekrutacyjny osiga 55,758 mczyzna w wieku 18-27, ktry znajduje si w odpowiednim stanie wiek modych obywateli Biaorusi). W roku 2010 - 2,435,318 mczyzn naleao do grupy wiekowej 16-49 lat, czyli mogcych zosta zmobilizowanymi na czas wojny. Spord tej liczby szacowano, e 1,708,634 jest realnie zdolnymi do walki. Suba trwa od 12 do 18 miesicy, w zalenoci od tego czy rekrut posiada wysze wyksztacenie31. Ciko jest oceni realn ilo sprawnego i pozostajcego w subie uzbrojenia. Wedug niektrych szacunkw, m.in. po uwzgldnieniu etatowej iloci sprztu bojowego przydzielonego do istniejcych obecnie jednostek, liczebno sprztu
28

(w tym

Oprcz Biaorusi, takie jeszcze porozumienie podpisano jeszcze z Ukrain. Spotkanie robocze przedstawicieli si zbrojnych Biaorusi i Polski, http://www.bialorus.pl/inicjatywy?artid=1862, 12.01.2011. 30 , http://www.mod.mil.by/news1.html#226, 28.03.2011. 31 Belarus Military 2011, http://www.theodora.com/wfbcurrent/belarus/belarus_military.html, 12.01.2011.
29

przypadku pancernego) nie przekracza poowy tysica32 czogw i podobnej iloci wozw opancerzonych. Z oglnej 1,5 tys. liczby czogw, tylko 92 to dosy nowoczesne T-80. Rzecz jasna, podobnie rzecz ma si w nawizaniu do reszty zasobw bojowych i czsto gotowy do uycia sprzt jest co najmniej czterokrotnie skromniejszy od podawanego. Moemy z dua doz prawdopodobiestwa stwierdzi, e nie wicej ni poowa z okoo 200 samolotw i 50 migowcw szturmowych jest w stanie lata i wykonywa podstawowe zadania. W najlepszym stanie znajduj si samoloty Su-27 i MiG-29, ale stanowi one mniejszo spord bdcych na stanie Si Powietrznych. Brak jest cakiem nowych konstrukcji, z powodw finansowych nie udao si te pozyska zmodernizowanych wersji posiadanych samolotw wielozadaniowych i myliwcw, takich jak np. Su-30 i Su-34 czy te MiG-35. Niewielk flot migowcw szturmowych stanowi jedynie wysuone Mile-24, nie ma adnych informacji o moliwym zakupie Mi-28 czy te Ka50/52. Dramatycznie niski jest redni roczny nalot pilotw, ktry grozi potencjalnymi wypadkami lotniczymi. Wg ocen International Institute for Strategic Studies wynosi on minimalnie tylko 15 godzin rocznie, a prawdopodobnie nie wicej ni 40. Bardzo rozbudowane s naziemne siy obrony powietrznej, ale naley pamita, e tylko nieliczne wyrzutnie S-300 (znane w NATO jako SA-12) s naprawd nowoczesnym uzbrojeniem. Pozytywnie wyrniaj si te stacje radarowe ulokowane w miejscowoci Baranowiczi. Informacje ze stacji radiolokacyjnych przesyane s Rosjanom. Oprcz tego, pod Baranowiczami znajduje si jedna ze stacji rosyjskiego systemu obrony kosmicznej. Instalacja jest obsugiwana przez Rosjan i ma strategiczne znaczenie moe

32

Wg innych, warto i sprawno bojow przedstawia nie wicej ni 300 czogw i tyle BWP-w/ transporterw opancerzonych.

bowiem obserwowa teren Europy i przestrze nad Atlantykiem33. Natomiast pooony w Wilejce wze cznoci zapewnia kontakt z atomowymi okrtami podwodnymi34. W niedalekiej przyszoci planowany jest zakup samolotw bezzaogowych, elektronicznych poprzednim ktre w miayby wspiera Te obron przestrzeni reformy z powietrznej i kontrol granic oraz ulepszenie wykorzystania rodkw dowodzeniu. prezydent zmiany, w obok strukturalnej i wikszego dofinansowania armii zapowiedzia w roku ukaszenka, porozumieniu ministrem adobinem35. Bardzo wiele zastrzee pozostawia te stopie wyszkolenia wojskowego onierzy z poboru, ktrzy stanowi znakomit wikszo kadry si zbrojnych. W trakcie rocznej lub ptora-rocznej suby onierz tylko kilkukrotnie przechodzi skromne przeszkolenie ogniowe, ograniczajce si do podstawowej broni rcznej. W przypadku tych chopcw, ktrzy trafiaj do jednostek ze sprztem cikim, czsto ich przeszkolenie ma charakter tylko teoretyczny i nie maj oni realnego kontaktu z uzbrojeniem, ktre powinni w swojej jednostce obsugiwa. Jak ju wspomniano, spord jednostek ldowych do najlepszych zaliczana jest brygada specjalnego przeznaczenia i dwie brygady mobilne (manewrowe). Odznaczaj si one pozytywnie na tle pozostaych jednostek zmechanizowanych biaoruskiej armii36, ale mimo wszystko nie dorwnuj standardom odpowiednich sobie jednostek pastw NATO.

33

Biaoru to militarne oko Rosjan, http://www.polskatimes.pl/fakty/swiat/222436,bialorus-to-militarne-oko-rosjan,id,t.html? cookie=1, 16.02.2010. 34 A. M. Dyner, R. migielski, Perspektywy wsppracy wojskowej Biaorusi i Rosji, Biuletyn PISM 2011 nr 1. 35 Biaoruska armia zamierza zakupi nowoczesne systemy obrony przeciwpowietrznej i kontroli granic, http://www.psz.pl/tekst-28137/Bialoruska-armia-zamierza-zakupianowoczesne-systemy-obrony-przeciwpowietrznej-i-kontroli-granic, 23.02.2010. 36 Prezentuj lepsze wyszkolenie, przystosowane s te do wspdziaania z lotnictwem uderzeniowym oraz korzystania ze rodkw transportu powietrznego.

Kolejn, niezbyt dobrze wiadczc o biaoruskim wojsku cech jest jego upolitycznienie. W ostatnim czasie pojawiay si kolejne informacje o udziale armii w zwalczaniu opozycji. Wojskowy kontrwywiad prezydenckich. prowadzi Oficjalnie przesuchania chodzio o licznych podejrzenie przeciwnikw wspierania

ukaszenki, demonstrujcych po zakoczeniu poprzednich wyborw demonstrantw przez Polsk i Niemcy, ale wedug osb wrogich biaoruskiej wadzy, wojsko wspiera KGB i milicj, ktre nie s w stanie w peni kontrolowa dziaa opozycji37. Oprcz tego, w ostatnich latach wcielano do wojska modych, niepokornych opozycjonistw. Miaa by to kara za dziaalno skierowan przeciwko wadzy, a jednoczenie prba zamania ich charakterw albo sprawienia by stali si bardziej pokorni i lojalni wobec pastwa. Najbardziej znana jest historia Franaka Wiaczorki, ktry w trakcie suby potajemnie, z pomoc ojca prowadzi blog, czytany przez dziesitki tysicy osb. Otrzymywa te codziennie setki listw wsparcia z caego wiata. Prowadzi on swoj osobist wojn z absurdami, zymi warunkami suby i zakwaterowania oraz z brutalnoci biaoruskiej armii. Efektem byy z jednej strony rosnca wrogo ze strony przeoonych, ponianie, fala i kolejne kary, ale jednoczenie ciche poparcie dla jego dziaalnoci ze strony czci, nawet wysoko postawionych, dowdcw38. Podobnie, cho znacznie mniej spektakularnie wygldaa suba Iwana Szyy. Jego gwne wspomnienia to czas spdzony na czyszczeniu jednostki, wysuchiwaniu zaj ideologicznych, a od strony wojskowej, tylko teoretyczne przeszkolenie obsugi zestaww obrony przeciwlotniczej39.
37

P. Kociski, Wojskowi przesuchuj opozycjonistw, http://www.rp.pl/artykul/596983.html?print=tak, 20.01.2011. 38 Z. Wolniarowicz, Jak Franak Wiaczorka walczy w biaoruskiej armii, http://wyborcza.pl/1,75480,8827972, Jak_Franak_Wiaczorka_walczyl_w_bialoruskiej_armii.html, 19.12.2010.

Negatywnym

dziedzictwem

epoki

sowieckiej

jest

zrusyfikowanie armii biaoruskiej. Biaoru, jak adna inna spord republik radzieckich, zatracia swoj tosamo kulturow w latach 1920-1991. Chocia, szczerze powiedziawszy to nigdy jej nie posiadaa. Jedynym jej wyznacznikiem jest obecnie jzyk. Jest kilka powodw, dla ktrych nie jest on jzykiem dominujcym w siach zbrojnych. Po pierwsze pozostawanie pod wpywem radzieckiej, a wczeniej rosyjskiej polityki kulturowej. Po drugie fakt, e wikszo oficerw stanowili w czasie uzyskiwania niepodlegoci Rosjanie. Po trzecie, niech A. ukaszenki i wielu urzdnikw pastwowych i wojskowych do jzyka biaoruskiego. Mimo, i pozostaje on oficjalnie jzykiem urzdowym i powinien by stosowany w wojsku, to jego praktyczne uycie jest niemile widziane. Przekonali si o tym modzi opozycjonici, ktrzy zostali wcieleni do wojska w celach reedukacyjnych. Poborowy Pawe Batuje z Miska, ktry jako pierwszy domaga si by ankieta wrczona przez komisj wojskow napisana dokument bya w jzyku biaoruskim, 200 otrzyma 4-stronnicowy zawierajcy ponad bdw ortograficznych40.

Natomiast Franak Wiaczorka za wydawanie rozkazw po biaorusku dostawa kary dyscyplinarne. Mimo to, udao mu si wywalczy decyzj o przetumaczeniu regulaminu wojskowego na biaoruski. Saboci nowsze pastwa biaoruskiego z Rosji, a jest rwnie brak zakady samodzielnego przemysu zbrojeniowego. Zarwno stare, jak i uzbrojenie pochodzi biaoruskie uzalenione s od zamwie z fabryk rosyjskich i produkuj jedynie
39

Zobacz szerzej: A. Poczobut, W biaoruskim wojsku kamstwo goni fikcj, http://wyborcza.pl/ 1,76842,7344368,W_bialoruskim_wojsku_klamstwo_goni_fikcje.html, 09.12.2009.

40

J. Nacewicz, Armia biaoruska - tylko z nazwy, http://kresy24.pl/showNews/news_id/2807/, 12.06.2008

niektre podzespoy. Ma to by moe pewne zalety, bo w sytuacji gdy Federacja rzdu Rosyjska kilkuset planuje w najbliszym dolarw na dziesicioleciu modernizacj wydatki miliardw

uzbrojenia, cz z tych kontraktw pozwoli utrzyma produkcj w biaoruskich zakadach. Naley jednak pamita, e rosyjskie plany dotyczce przezbrojenia si zbrojnych w nowe wyposaenie do tej nie przystaway do realiw ekonomicznych i byy realizowane dosy chaotycznie.

4. Podsumowanie

Z lektury powyszych wiadomoci i statystyk niezbicie wynika fakt, e biaoruskie siy zbrojne znajduj si w gbokim kryzysie. Gwnym powodem jest bardzo may budet obronny. W sytuacji gdy liczebno biaoruskiej armii stanowi niemal liczebnoci polskiej armii, nakadu finansowe w przeliczeniu na dolary s prawie 20krotnie nisze. Posiadane rodki trzeba wic wydawa na rozbudowane kadry oraz utrzymanie nadmiernie rozbudowanego arsenau sprztu cikiego, co uniemoliwia reformowanie armii i zakup nowoczesnego uzbrojenia. Jedynie niewielka cz jednostek reprezentuje relatywnie wysoki potencja bojowy 5. Brygada Specjalnego Przeznaczenia oraz 38. i 103. Gwardyjskie Brygady Mobilne w przypadku Wojsk Ldowych, czy te jednostki wyposaone w samoloty Su-27 i Mig-29 oraz zestawy S-300 nalece do Si Powietrznych i Obrony Powietrznej. Reszt jednostek cechuje zy stan uzbrojenia i wyszkolenia, a spora cz onierzy to po prostu zapeniacze etatw, osoby zajmujce si utrzymywaniem czystoci baz wojskowych i konserwacj sprztu.

Mimo wiadomoci wasnej saboci, podtrzymywana jest w spoeczestwie wizja silnej armii, ktra jest jednym z narzdzi prowadzenia polityki wewntrznej i utrzymywania stabilnoci politycznej reimu A. ukaszenki. Poza tym, propaganda ta trafia do podmiotw rwnie poza granicami kraju i wci wywouje niepokj u niektrych ssiadw, ktrzy czsto poddaj si tej iluzji i skonni s przecenia potg pancern Biaorusi. adne powane reformy nie s obecnie w trakcie realizacji. Dowdztwo i politycy wci popieraj tradycyjn koncepcj armii powszechnej, ktra ma zapewnia bezpieczestwo i niezaleno Biaorusi. W trakcie wykadw w Misku, 30 marca, szef sztabu generalnego zapowiedzia dalszy rozwj obronnych wojsk terytorialnych, podpierajc si wnioskami z ostatnich konfliktw w Jugosawii, Afganistanie, Iraku i Libii, rzekomo potwierdzajcymi ich przydatno41. W tej sytuacji, ju tylko jako anegdotycznie naley nadmieni, e biaoruskie wojsko dopiero w 2010 roku zrezygnowao z noszenia onuc i butw ze skropodobnej kirzy42. eby jednak odda honor mundurwce, trzeba wspomnie o nowych mundurach rip-stop, opartych o nowoczesny rodzimy kamufla cyfrowy, ktre Ministerstwo Obrony zaczo wprowadza w 2009 roku. Nowy kamufla zastpi Flor wz. 98. W rokiem obecnym zupenej roku, mimo i nie zaplanowano na adnych znaczcych zmian, ani nowych projektw czy zakupw, nie musi by stagnacji. Jedyn szans pobudzenie funkcjonowania biaoruskich si zbrojnych jest sojusz z Federacj Rosyjsk. Planowane s wsplne wiczenia, by moe te z innymi pastwami OUBZ. Na razie wojsko wychodzi z zimowego letargu,
41

, http://www.mod.mil.by/news1.html#226, 31.03.2011. 42 Armia egna si z onucami i butami z kirzy, http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80708,3932720.html, 30.09.2009.

sprzt nalecy do wojsk ldowych oraz si powietrznych i obrony powietrznej jest przystosowywany do letniego uycia43. Wie si to te z popraw standardw bezpieczestwa oraz jakoci infrastruktury, w ktrej sprzt jest przechowywany. Cho na razie si na to nie zanosi, to jeeli polityczne relacje midzy oboma krajami poprawi si, by moe Biaoru dostanie w prezencie nowe uzbrojenie, o ktre prosi Rosj i ktrego tak bardzo potrzebuje. Wiadomo, e rosyjski budet wojskowy stale ronie, a poza tym rosyjscy decydenci byliby w stanie sfinansowa takie zakupy dla zachodniego sojusznika, gdyby ten odpaci si lojalnoci.

43

Zobacz szerzej: , http://www.mod.mil.by/news3.html#65, 30.03.2011. , , http://www.mod.mil.by/news3.html#65, 29.03.2011.