ANALIZA FINANSOWA NA PRZYKADZIE AGRO-HANDEL SP. Z O.O.

W LATACH 2002-2005

FIRMY

WSTP .................................................................................................................................2 1. ZAKRES I CELE ANALIZY FINANSOWEJ .............................................................4

1.1. POJCIE I ZNACZENIE ANALIZY FINANSOWEJ W ZARZDZANIU JEDNOSTKAMI GOSPODARCZYMI .. 4 1.2. ISTOTA, PRZEDMIOT I ZAKRES ANALIZY EKONOMICZNEJ ................................................................ 7 1.3. CHARAKTERYSTYKA SPRAWOZDA FINANSOWYCH WYKORZYSTYWANYCH JAKO RDA
INFORMACJI W ANALIZACH FINANSOWYCH ......................................................................................... 10

1.3.1. BILANS.......................................................................................................................................................... 14 1.3.2. RACHUNEK ZYSKW I STRAT ................................................................................................................... 19 1.3.3. RACHUNEK PRZEPYWW RODKW PIENINYCH ......................................................................... 23

1.4. METODY ANALIZY FINANSOWEJ ................................................................................................... 27 1.5. RODZAJE ANALIZY FINANSOWEJ ................................................................................................... 36

2. CHARAKTERYSTYKA ZAKADW MISNYCH AGRO-HANDEL SP. Z O.O. 41

2.1. SPKA Z OGRANICZON ODPOWIEDZIALNOCI JAKO FORMA ORGANIZACYJNO-PRAWNA
PODMIOTW PROWADZCYCH DZIAALNO GOSPODARCZ W POLSCE ........................................... 41

2.2. RYS HISTORYCZNY, PRZEDMIOT DZIAALNOCI ORAZ CELE SPKI ............................................ 52 2.3. ZARZDZANIE I PERSONEL FIRMY ................................................................................................ 56 2.4. CHARAKTERYSTYKA RYNKU, NA JAKIM DZIAA SPKA ............................................................. 59 2.5 POZYCJA BADANEJ SPKI NA RYNKU ........................................................................................... 61

3. ANALIZA SPRAWOZDA FINANSOWYCH .........................................................64

3.1. ANALIZA SYTUACJI MAJTKOWEJ W OPARCIU O AKTYWA BILANSU............................................. 64 3.2. ANALIZA SYTUACJI KAPITAOWEJ NA PODSTAWIE PASYWW BILANSU....................................... 70 3.3. WSTPNA OCENA KSIGOWEJ WIELKOCI WYNIKU FINANSOWEGO .............................................. 82 3.4. ANALIZA PIONOWA I POZIOMA RACHUNKU Z PRZEPYWW RODKW PIENINYCH ................. 87 3.5. WYKORZYSTANIE ANALIZY WSKANIKOWEJ DO OCENY SYTUACJI FINANSOWEJ FIRMY .............. 92
3.5.1. ANALIZA PYNNOCI FINANSOWEJ......................................................................................................... 97 3.5.2. WSKANIKOWA OCENA RENTOWNOCI...............................................................................................104 3.5.3. OCENA SPRAWNOCI DZIAANIA ..........................................................................................................108 3.5.4. ANALIZA WSPOMAGANIA FINANSOWEGO............................................................................................113

ZAKOCZENIE .............................................................................................................117 BIBLIOGRAFIA .............................................................................................................120 SPIS TABEL ....................................................................................................................123 SPIS WYKRESW .........................................................................................................124 SPIS SCHEMATW.......................................................................................................125

Wstp

Zarzdzanie przedsibiorstwem traktowane jako cigy proces podejmowania decyzji, ktrych trafno decyduje o skutecznoci i podanym poziomie ekonomicznym dziaa gospodarczych, komplikuje si, w warunkach duej zmiennoci otoczenia i wzrastajcej konkurencji. Jednym z podstawowych warunkw efektywnego dziaania firmy, jest analiza osiganych rezultatw gospodarowania. Kierownictwo firmy, aby sprawnie zarzdza, musi posiada dobre rozeznanie rzeczywistej efektywnoci podejmowanych w przeszoci decyzji. Uzyskiwane wyniki mog, bowiem bd to nasuwa konieczno zmiany dotychczasowych sposobw postpowania, bd te potwierdza suszno prowadzonej polityki. Analiza osiganych wynikw

gospodarowania jest take niezbdna wacicielom, ktrzy opierajc si na jej wynikach, mog dokona oceny pracy kierownictwa firmy i podj stosowne decyzje personalne. Podejmowanie decyzji strategicznych, ktre okrelaj podstawowe cele gospodarcze jak i decyzji operacyjnych oraz taktycznych majcych za zadanie likwidacj niepodanych odchyle od zaoonych celw oraz wczesne ich wykrywanie wymaga staego dopywu penych, szybkich i rzetelnych informacji. Analiza finansowa jest jednym z waniejszych narzdzi podejmowania decyzji i oceny osiganych przez podmiot gospodarczy efektw. Stanowi najstarszy historycznie dzia analizy ekonomicznej. Pocztkowo opieraa si tylko na analizie bilansu oraz rachunku wynikw. Pierwsze prby oceny wskanikw finansowych przedsibiorstwa zostay dokonane ju w drugiej poowie XIX stulecia. Porwnanie bilansu zapocztkowa w 1870 r. L. Cohstaedt twrca dziennikarskiej krytyki bilansu1. W obecnej praktyce gospodarczej analiza finansowa obejmuje zagadnienia takie jak, istot i wstpn analiz sprawozda finansowych, badanie kondycji finansowej przedsibiorstwa, w szczeglnoci jego pynnoci finansowej, stopnia zaduenia, sprawnoci dziaania, zyskownoci oraz oceny rynkowej wartoci akcji i kapitau. Analiza finansowa pozwala na badanie czynnikw ksztatujcych wyniki finansowe przedsibiorstw, badanie dochodw ze

T. Waniewski, W. Skoczylas, Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsibiorstwie, Fundacja Rozwoju Rachunkowoci w Polsce, Warszawa 2002, s. 8.

sprzeday oraz kosztw wasnych, co stanowi podstaw do podejmowania decyzji dotyczcych zarwno biecej jak i przyszej dziaalnoci gospodarczej. Reasumujc analiza finansowa zaspokaja podstawowe potrzeby informacyjne kierownictwa przedsibiorstw i wpywa w ten sposb na poziom zarzdzania. Wpyw ten odzwierciedla si w efektywnoci gospodarowania i w sytuacji finansowej podmiotw gospodarczych. Dziki tym walorom, a take ze wzgldu na due zapotrzebowanie w otoczeniu przedsibiorstwa (akcjonariusze, banki, dostawcy, odbiorcy), analiza finansowa zaczyna zajmowa wysok pozycj wrd funkcji zarzdzania i coraz czciej zaliczana jest do funkcji podstawowych przedsibiorstwa. Celem niniejszej pracy jest analiza finansowa firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 oraz prba przedstawienia analizy finansowej jako instrumentu sucego do poznania i oceny przebiegu procesw gospodarczych oraz wykorzystania ich w rozwoju przedsibiorstwa. Praca skada si z trzech rozdziaw. Pierwszy z nich stanowi blisze zapoznanie si z tematyk analizy finansowej jako instrumentu sprawnego zarzdzenia

przedsibiorstwem. Okrela istot, funkcj i zakres wspczesnej analizy finansowej. Wyjania pojcie i przedmiot analizy oraz charakteryzuje podstawowe metody i rodzaje analizy finansowej. Ponadto prezentuje podstawowe sprawozdania finansowe, ich budow oraz przydatno w analizie finansowej jak rwnie podstawy prawne ich sporzdzania. W rozdziale drugim przedstawiona zostaa oglna charakterystyka spki bdcej obiektem bada. Przedstawiono genez i rozwj przedsibiorstwa, struktur organizacyjn, a take charakterystyk produkcji oraz jej rozmiary. Omwiono rwnie sytuacj w otoczeniu konkurencyjnym i tzw. makrootoczeniu. Waciwa analiza finansowa spki Agro-Handel zostaa zawarta w rozdziale trzecim. Analiz zosta objty bilans spki sporzdzony na koniec lat 2002-2005, rachunek zyskw i strat oraz rachunek przepyww pieninych, gdzie przyjrzano si zmianom w strukturze majtku oraz rdom jego finansowania. Przedstawiono rwnie podstawowe obszary zastosowania analizy wskanikowej, rodzaje wskanikw oraz interpretacj wynikw pod ktem ich przydatnoci dla osb zarzdzajcych firm. Dokonano take analizy wskanikowej wedug najczciej stosowanego w praktyce gospodarczej zestawu wskanikw tj. wskanikw pynnoci, sprawnoci dziaania, wspomagania finansowego, rentownoci. Prac kocz wnioski bdce syntez gwnych myli zawartych w niniejszych rozwaaniach. 3

1. Zakres i cele analizy finansowej

1.1. Pojcie i znaczenie analizy finansowej w zarzdzaniu jednostkami gospodarczymi

Analiza jest to metoda badawcza polegajca na rozbiorze, rozoeniu okrelonej caoci na skadniki i badaniu poszczeglnych cech, waciwoci przedmiotu. Analiz stanw i procesw ekonomicznych nazywa si analiz ekonomiczn. Jest ona instrumentem sucym do poznania rzeczywistoci gospodarczej. Analiza ekonomiczna to rwnie metoda badania procesw gospodarczych, polegajca na rozpatrywaniu zwizkw najczciej ilociowych, zachodzcych pomidzy poszczeglnymi elementami tych procesw. Moe by stosowana zarwno do badania zjawisk i procesw gospodarczych zachodzcych w skali gospodarki (analiza makroekonomiczna), jak rwnie zjawisk i procesw wystpujcych w ramach poszczeglnych jednostek gospodarczych i instytucji (analiza mikroekonomiczna). Zarzdzanie finansami polega na optymalizacji biecych i przyszych procesw gospodarczych poprzez wymuszanie podejmowania przedsiwzi efektywnociowych. Niezbdnym warunkiem sprawnego zarzdzania finansami firmy jest nie tylko znajomo istoty rynku, zasad jego funkcjonowania, instytucji na nich wystpujcych, lecz take dziaanie praw ekonomicznych. W tym celu dokonuje si analizy finansowej. Proces budowy nowego systemu spoeczno-gospodarczego w warunkach gospodarki rynkowej i zwizane z ni oczekiwania wymagaj rozwoju przedsibiorstw. Osignicie tego nie byoby jednak moliwe bez cigego udoskonalania procesw planowania, biecej kontroli i sterowania. Zarzdzanie przedsibiorstwem traktowane jako cigy proces podejmowania decyzji, ktrych trafno decyduje o skutecznoci i podanym poziomie ekonomicznym dziaa gospodarczych, komplikuje si, w warunkach duej zmiennoci otoczenia i wzrastajcej konkurencji. Okrelenie strategii przedsibiorstwa i jej realizacja gwarantujca sukces, w warunkach istniejcej ostrej konkurencji wywouje zapotrzebowanie na analiz ekonomiczn. Rozwojowi wymienionej analizy sprzyja przede wszystkim zmiana istoty i charakteru przedsibiorstwa, ktre w warunkach gospodarki rynkowej odzyskao pen samodzielno i stao si penoprawnym podmiotem stosunkw gospodarczych.

W zwizku z tym, e zaczo prowadzi dziaalno na wasny rachunek jest bardziej zainteresowane rezultatem swych dziaa2. Analiza osignitych wynikw gospodarowania jest niezbdna do prawidowego funkcjonowania przedsibiorstwa. Analiza ekonomiczna umoliwia stawianie diagnoz, uatwia podejmowanie decyzji, a take sprzyja racjonalizacji procesw gospodarczych, zarwno w skali

makroekonomicznej, jak i mikroekonomicznej Warunkiem efektywnego dziaania firmy jest analiza osiganych rezultatw gospodarowania. Kierownictwo firmy, aby sprawnie zarzdza, musi posiada dobre rozeznanie rzeczywistej efektywnoci podejmowanych w przeszoci decyzji. Uzyskiwane wyniki mog, bowiem bd to narzuca konieczno dotychczasowych sposobw postpowania, bd te potwierdzi suszno prowadzonej polityki. Cech charakterystyczn analizy ekonomicznej w gospodarce rynkowej jest bezporednie wykorzystanie jej w procesie zarzdzania (planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrola). Analiza ekonomiczna to spjnik midzy funkcjami planowania i kontroli. Istota kontroli gospodarczej polega na porwnaniu dwch stanw tych samych zjawisk gospodarczych stanu faktycznego ze stanem podanym w celu ustalenia odchyle oraz wyjanienia przyczyn i skutkw wystpujcych rnic. Wyniki analizy ekonomicznej stanowi podstaw do weryfikacji susznoci decyzji podjtych w przeszoci oraz ustalenia punktu wyjcia zamierze biecych i przyszych. W biecej dziaalnoci przedsibiorstwa dostarcza informacji o zakceniach w tej dziaalnoci w stosunku do standardw, norm, planw. W fazie oceny okresw przeszych jest rdem informacji o efektywnoci gospodarowania oraz pozycji przedsibiorstwa w brany i na rynku. Pozwala dobrze przygotowa strategi rozwoju przedsibiorstwa, w oparciu, o ktr bdzie realizowana przysza dziaalno firmy. Ocena zaprezentowana na podstawie danych liczbowych zawartych

w sprawozdaniach finansowych, dostarcza oglnych informacji o sytuacji majtkowej i finansowej przedsibiorstwa. Celem pogbienia tego przeprowadza si dalsze, szczegowe analizy. Jedn z form badania bilansu oraz rachunku wynikw jest wanie analiza wskanikowa. Analiza wskanikowa polega na wyraaniu rnych sfer dziaalnoci firmy

W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, PWE., Warszawa 2005, s. 9-11.

za pomoc wskanikw. Na podstawie zmian w wielkoci wskanikw ocenia si wybrane, wsze lub szersze, dziedziny tej dziaalnoci3. Analiza wskanikowa w odniesieniu do badania sprawozda finansowych obejmuje obliczanie wskanikw finansowych, konstruowanych w oparciu o dane z bilansu oraz rachunku wynikw i porwnanie ich wielkoci w czasie, z wielkoci wzorcow lub midzy rnymi jednostkami gospodarczymi. W przypadku oceniania dziaalnoci przedsibiorstwa za okres, dla ktrego nie sporzdza si sprawozdania finansowego, np.: za okres jednego miesica, podstaw ustalenia wskanikw finansowych stanowi mog zamknicia kont syntetycznych, dokonywane, co miesic, zgodnie z wymogami sprawozdawczoci statycznej i koniecznoci skadania miesicznych deklaracji

podatkowych. Czstsze obliczanie wskanikw jest moliwe w przypadku prowadzenia skomputeryzowanej ksigowoci. W gospodarce rynkowej szczeglnego znaczenia nabieraj porwnania

wskanikw w przestrzeni, a wic pomidzy poszczeglnymi przedsibiorstwami. Porwnania w przestrzeni pozwalaj oceni pozycje firmy na rynku: czy jest ona najlepsza, najgorsza czy te przecitna. Takie porwnania s niezbdne w sytuacji podejmowania decyzji o przyszoci przedsibiorstwa: firma o najgorszej kondycji finansowej ma najmniejsz szans przetrwania na rynku, ma ona, bowiem trudnoci w uzyskiwaniu kapitaw dla dalszego funkcjonowania. Porwnania w przestrzeni s istotne dla poyczkodawcw i kredytodawcw, potencjalnych inwestorw i odbiorcw, pracownikw i caego spoeczestwa. Porwnania w przestrzeni wymagaj publikowania danych o maksymalnej, minimalnej i przecitnej wielkoci wskanikw finansowych w danej brany. Niestety, w Polsce od szeregu lat dane takie nie s publikowane. Istnieje jedynie moliwo obliczania niektrych wskanikw w oparciu o bilanse publikacyjne (tzn. bilanse roczne spek akcyjnych, ktrych akcje s przedmiotem obrotu rynkowego oraz publikowane bilanse spek z ograniczon odpowiedzialnoci, charakteryzujcych si du iloci udziaowcw), a take moliwo obliczania wskanikw przecitnych dla wybranych bran w oparciu o rocznik statystyczny. Brak porwnywalnoci moe doprowadzi do bdnych wnioskw4.

L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, K. Kurtys, T. Waniewski, B. Wersty; Analiza ekonomiczna przedsibiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Lanego we Wrocawiu, Wrocaw 2003, s. 12. 4 B. Olzacka, R. Paczyska-Gociniak; Jak ocenia firm, ODDK, Gdask 2004, s. 59.

Wskaniki finansowe s wskanikiem informacji dla rnych grup odbiorcw. Dostawcy i banki udzielajce kredytw krtkoterminowych s przede wszystkim zainteresowane ocen pynnoci biecej firmy. Dla nich wane s, zatem wskaniki okrelajce zdolno firmy do wywizywania si z zobowiza krtkoterminowych. Kredytodawcy udzielajcy kredytw na duszy okres s zainteresowani zdolnoci firmy do generowania gotwki oraz oceny ryzyka finansowego w duszym czasie. Waciciele firmy, akcjonariusze s zainteresowani poziomem rentownoci i ryzyka zwizanego z dziaalnoci firmy. Kierownictwo firmy jest zainteresowane wszystkimi aspektami analizy finansowej, poniewa odpowiada za biec i perspektywiczn dziaalno firmy. Uwzgldniajc zakres danych, zawartych w bilansie oraz w rachunku wyniku, moliwoci budowy wskanikw finansowych s bardzo due. Z tego te wzgldu dokonuje si wyboru wskanikw o podobnej treci ekonomicznej i grupuje w zestawy, wykorzystywane dla oceny poszczeglnych dziedzin dziaalnoci przedsibiorstwa rodzaj i liczba wskanikw, z jakich si korzysta w badaniach analitycznych, zmieniaj si w miar rozwoju analizy ekonomicznej jako dyscypliny naukowej i w miar rozwoju analizy ekonomicznej jako dyscypliny naukowej i w miar zmian w systemie zarzdzania przedsibiorstwem. Tre wskanikw analitycznych, a przede wszystkim ich konstrukcja, ma duy wpyw na obiektywno, dokadno i kompletno wynikw prac analitycznych5. 1.2. Istota, przedmiot i zakres analizy ekonomicznej

Przez wiele lat analiza ekonomiczna przeksztacaa si w odrbn dyscyplin naukow. Jest cile powizana z wieloma dyscyplinami naukowymi takimi jak: statystyka, rachunkowo, finanse, marketing, matematyka, planowanie, technologia. Jest ona, zatem nie tylko dyscyplin naukow, ale i dziaaniami praktycznymi. Stale wzrasta przydatno oraz atrakcyjno analizy ekonomicznej w procesach zarzdzania przedsibiorstwem, bowiem czy ona teraniejsz dziaalno przedsibiorstwa z jego przyszymi rezultatami.

J. Suowska, Problemy analizy porwnawczej wynikw ekonomicznych przedsibiorstw, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Gdaskiego Nr 20, Gdask 1995, s. 143.

Celem przeprowadzenia analizy ekonomicznej jest6: sporzdzanie charakterystyki liczbowej ilustrujcej dziaalno przedsibiorstwa oraz pozwalajcej na ocen uzyskiwanych wynikw, wykrycie i ustalenie czynnikw majcych wpyw na realizacj podjtych przedsiwzi gospodarczych, okrelenie przewidywanych wynikw na podstawie informacji o stanie czynnikw wytwrczych, jakimi dysponuje przedsibiorstwo oraz o zmianach w jego otoczeniu, podejmowanie decyzji zarzdczych, sucych podnoszeniu efektywnoci dziaania przedsibiorstwa i jego rozwoju. Ze wzgldu na du rnorodno zagadnie wchodzcych w zakres bada analitycznych przyjmuje si najczciej podzia analizy ekonomicznej, zwany rwnie klasycznym na dwa zasadnicze dziay: analiz techniczno ekonomiczn i analiz finansow. Analiza techniczno-ekonomiczna koncentruje si na ocenie rzeczowych

i osobowych aspektw funkcjonowania przedsibiorstwa. Analizie poddaje si ilo, jako i struktur dziaalnoci wytwrczej, stopie nowoczesnoci wytwarzania, wyposaenie i majtek trway, procesy zaopatrzenia w surowce i materiay, magazynowanie, gospodarowanie zatrudnieniem itp. Natomiast analiza finansowa dotyczy caoksztatu finansowych aspektw funkcjonowania przedsibiorstwa. Dlatego te trudne jest jednoznaczne okrelenie obszarw tej analizy. Do podstawowych zagadnie nalecych do analizy finansowej mona zaliczy: wstpn i rozwinit analiz sprawozda finansowych (bilansu, rachunku wynikw, rachunku przepyww pieninych), analiz wskanikow, wynik finansowy i czynniki go ksztatujce, koszty dziaalnoci, dochody ze sprzeday, rentowno, pynno, kapita obrotowy, ocen procesw inwestycyjnych, rde finansowania7. Znaczenie analizy finansowej przedsibiorstwa sprawia, e jej zakres jest stosunkowo szeroki. Przedmiot i zakres analizy finansowej w gospodarce rynkowej nie ma charakteru jednolitego, gdy zaley to min.: od szczegowoci danych, moliwoci pozyskania informacji, czy podmiotu oceniajcego.

Z. Leszczyski, A. Skowronek Mielczanek; Analiza ekonomiczno finansowa firmy, Difin, Warszawa 2000, s. 13. 7 J. Wickowski, Analiza ekonomiczna w przedsibiorstwie przemysowym, PWE, Warszawa 2000, s. 25.

Niemniej w kadym przypadku przedmiotem bada pozostaje8: struktura aktyww (proporcje midzy majtkiem trwaym i obrotowym, rotacja rodkw, polityka inwestycyjna i umorzeniowa), finansowanie (zmiany kapitau, pochodzenie kapitau, struktura pasyww, terminowo spaty zobowiza, bezpieczestwo finansowe), pynno rodkw (zdolno patnicza, upynnianie majtku, pokrycie majtku kapitaem), zysk (ocena wielkoci absolutnych i relatywnych analiza rentownoci).

Na przedmiot analizy finansowej mona spojrze nie tylko od strony problemowej (przedmiotowej) istotny jest take zakres czasowy, przestrzenny i podmiotowy. Istot oraz zakresy analizy i ich przedmiot przedstawia Schemat 1. Schemat 1: Istota, zakres i przedmiot analizy finansowej

ANALIZA FINANSOWA
I S T O T A
Analiza efektywnoci dziaalnoci przedsibiorstwa Analiza sytuacji majtkowej i finansowej przedsibiorstwa

ZAKRES PRZEDMIOTOWY: - przychody - koszty - wynik finansowy - efektywno - pynno finansowa - majtek - kapita - sytuacja finansowa

ZAKRES PODMIOTOWY: - przedsibiorstwo jako cao - samodzielne jednostki wewntrzne przedsibiorstwa

ZAKRES I PRZEDMIOT

ZAKRES PRZESTRZENNY: - rozwizania systemowe - uwarunkowania rynkowe - pozycja przedsibiorstwa na rynku

ZAKRES CZASOWY: - dziaalno przesza - dziaalno bieca - dziaalno przysza

rdo: Opracowano na podstawie: W. Gabrusewicz opt. cit., s. 19, 23.

T. Waniewski, W. Skoczylas op. cit., s. 10-11.

W dziaalnoci gospodarczej kadego przedsibiorstwa powinna by stosowana zasada racjonalnego gospodarowania. Istot tej zasady jest zapewnienie takiego gospodarowania, aby przy danym nakadzie rodkw otrzyma maksymalny stopie realizacji celu, albo przy danym stopniu realizacji celu uy minimalnego nakadu rodkw. Przypatrujc si przedmiotowi analizy finansowej w przedsibiorstwie jako zoonej caoci, wyrni moemy dwa podstawowe jego elementy takie jak: wyniki finansowe oraz stan finansowy. Wyniki finansowe s ujciem dynamicznym i ustalane s za pewien okres jako suma wynikw narastajcych w cigu miesica, kwartau lub roku. Wyniki finansowe to zyski lub straty ujte w wielkociach brutto lub netto. Wpywaj na nie czynniki takie jak: przychody ze sprzeday, koszty wasne, rozliczenia w formie podatkw, dotacje, dywidendy, itp. Efekty finansowe s okrelane przez wskaniki rentownoci jako relacje wyniku finansowego do obrotu, zaangaowanych zasobw osobowych, majtkowych lub kapitaowych. Osignity wynik finansowy prowadzi do dodatnich lub ujemnych zmian stanu finansowego przedsibiorstwa. Jest to cisa zaleno statystycznego i dynamicznego ujcia przedmiotu analizy. Natomiast stan finansowy jest ujciem statycznym przedmiotu analizy. Ustala si go na okrelony moment. Skada si on z trzech elementw. Pierwszy z nich to stan wyposaenia przedsibiorstwa w skadniki majtku trwaego i obrotowego, kolejny to rodki zaangaowane w inwestycje i wartoci niematerialne oraz finansowe pokrycie tych skadnikw z kapitaw wasnych lub obcych. Wie si to z ksztatowaniem pozycji finansowej przedsibiorstwa, jego zdolnoci patnicz i kredytow, efektywnym lokowaniem rodkw pieninych, w tym zagospodarowaniem osignitych nadwyek finansowych.9. 1.3. Charakterystyka sprawozda finansowych wykorzystywanych jako rda informacji w analizach finansowych

Podstaw podejmowania analizy ekonomicznej powinny by odpowiednie materiay rdowe o charakterze wewntrznym i zewntrznym. Waciwy dobr tych materiaw (w tym gwnie sprawozdawczoci finansowej), a take ich weryfikacja, to podstawowe czynniki okrelajce jako analizy. Weryfikacja sprawozdawczoci

L. Bednarski, Analiza Finansowa w przedsibiorstwie, PWE, Warszawa 2001, s. 9-11.

10

przedsibiorstwa w systemie gospodarki rynkowej naley do tych prac specjalistw rachunkowoci i finansw, ktrymi s w Polsce biegli rewidenci. Jako przeprowadzonej analizy, a zatem i jej uytecznoci w zarzdzaniu przedsibiorstwem, zaley w duej mierze od charakteru i rodzaju wykorzystywanych informacji rdowych. Dobr i weryfikacja podstaw rdowych analizy wpywa w istotnym stopniu na rzetelno i obiektywno dokonanych ocen. Materiay niestarannie przygotowane, niekompletne, niewaciwie zweryfikowane, mog prowadzi do podjcia bdnych decyzji i tym samym uniemoliwi skuteczne dziaanie. W ramach prac analitycznych zwizanych z ocen dziaalnoci gospodarczej przedsibiorstwa, obok waciwej analizy porwnawczej i przyczynowej, na wyrnienie zasuguje10: zebranie i weryfikacja materiaw rdowych, opracowanie i prezentacja wynikw przeprowadzonej analizy. Podstawowym zadaniem prac przygotowawczych do analizy ekonomicznej jest dobr i weryfikacja materiaw rdowych. Decyduje to w duej mierze o jakoci prowadzonej analizy. Materiay niekompletne lub niestarannie zweryfikowane sta si mog przyczyn bdnych ustale i std uniemoliwia wycignicie poprawnych wnioskw oraz podjcie skutecznego dziaania. Materiay rdowe wykorzystywane zarwno na potrzeby analizy finansowej, jak i caej analizy ekonomicznej

w przedsibiorstwie mona oglnie podzieli na dwie grupy. Pierwsz grup stanowi materiay wewntrzne - zawierajce dane o przedsibiorstwie, drug natomiast materiay zewntrzne, informujce o otoczeniu przedsibiorstwa11. Klasyfikacj podstawowych rde informacji przedstawia Schemat 2. Dane o przedsibiorstwie mog mie charakter ewidencyjny i poza ewidencyjny. Materiay ewidencyjne maj znaczenie podstawowe i wynikaj z prowadzonej w danym przedsibiorstwie ewidencji. rdem informacji liczbowych s: ksigowo, kalkulacja ewidencyjna, sprawozdawczo finansowa i rzeczowa, poprzednie analizy ekonomiczne, plany, dokumentacja konstrukcyjno-technologiczna oraz inna dokumentacja obrazujca dziaalno przedsibiorstwa. Informacje do sporzdzania analizy powinny dotyczy kilku okresw, poniewa wtedy bdzie zachowany warunek porwnawczy badanych zjawisk oraz bdzie istniaa moliwo okrelenia tendencji rozwoju poszczeglnych zjawisk12.

10 11

L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, K. Kurtys, T. Waniewski, B. Wersty op. cit., s. 26. L. Bednarski op. cit., s. 32. 12 M. Sierpiska, T. Jachna; Ocena przedsibiorstw wedug standardw wiatowych, PWN, Warszawa 2004, s. 19.

11

Schemat 2: Klasyfikacja podstawowych informacji wykorzystywanych analizie ekonomiczno-finansowej RDA INFORMACJI

INFORMACJE Z PRZEDSIBORSTW

INFORMACJE ZEWNTRZNE

POZOSTAA SPRAWOZDAWCZO

PODSTAWOWA SPRAWOZDAWCZO FINANSOIWA

POZOSTAE PIERWOTNE RDA

BILANS

RACHUNEK WYNIKW

RACHUNEK PRZEPYWW PIENINYCH

KWARTALEN SPRAWOZDANIA FINANSOWE

GUS

PRASA FACHOWA

RYNEK

INTERNET

rdo: Z. Leszczyski A. Skowronek-Mielczarek, op. cit., s. 34.

Podstawowym materiaem rdowym analizy ekonomicznej jest sprawozdawczo przedsibiorstwa, ktr z uwagi na tre danych mona podzieli na sprawozdawczo rzeczow i finansow. Sprawozdawczo finansowa uwzgldniajca dane liczbowe wyraone w jednostkach pieninych, sporzdzana w oparciu o ewidencj ksigow, wykorzystywana jest przede wszystkim jako podstawa rdowa analizy finansowej. Sprawozdawczo ekonomicznej. Naley jednak zaznaczy, e czsto dla dokonania wszechstronnej oceny jakiego zagadnienia niezbdne jest wykorzystanie z danych zarwno sprawozdawczoci finansowej jak i rzeczowej13. Sporzdzanie sprawozdawczoci finansowej przez podmioty prowadzce rzeczowa natomiast suy potrzebom analizy techniczno

dziaalno gospodarcz jest obligatoryjne.. Aby sprawozdanie finansowe mogo peni swoj funkcj informacyjn, jednostka musi stosowa okrelone przez ustaw zasady rachunkowoci, rzetelnie i jasno przedstawiajc sytuacj majtkow i finansow oraz wynik finansowy. Dla zachowania przejrzystoci, rzetelnoci, wiarygodnoci

i porwnywalnoci informacji, sprawozdawczo podlega regulacji prawnej. Podstaw tej

13

M. Bluszcz, Sprawozdanie finansowe i jego analiza, Wydawnictwo Primath, Warszawa 2001, s. 43.

12

regulacji, stanowi kodeks handlowy, prawo podatkowe, ustawa o rachunkowoci oraz przepisy i ustalenia okrelane przez Ministerstwo Finansw czy Gwny Urzd Statystyczny14. Podstawowe zasady, wedug ktrych naley sporzdza sprawozdania finansowe, to15: zrozumiao (przejrzysto) sposb prezentacji powinien umoliwia atwo ich rozumienia przez uytkownikw, gwarantowa czytelno informacji, istotno decyduje o niej zarwno kwota, jak i charakter informacji; dane s istotne, gdy ich pominicie lub znieksztacenie moe wpyn na decyzje gospodarcze, podejmowane przez uytkownikw sprawozdania finansowego, wiarygodno wpywa na ni brak istotnych bdw, rzetelne i wierne odzwierciedlenie wszelkich zdarze, przewaga treci ekonomicznej nad form, bezstronno, kompletno i stosowanie zasady ostronej wyceny, sprawdzalno wszystkie informacje musz by powizane w sposb umoliwiajcy ich sprawdzenie z dokumentami rdowymi, cigo i porwnywalno w kolejnych latach powinny by stosowane te same metody wyceny i prezentacji; w przypadku zmian konieczne jest sporzdzenie informacji umoliwiajcej porwnanie poszczeglnych okresw. Niezalenie od formy organizacyjnej, prawnej i wasnociowej prowadzce ksigi rachunkowe na zasadach ustalonych w ustawie zobowizane s do sporzdzania sprawozdawczoci obejmujcej bilans, rachunek wynikw oraz informacj dodatkow wedug wzorw stanowicych zacznik do ustawy. Tak, wic trzy wzajemnie ze sob powizane rda przedstawia nam zarwno dane o finansach przedsibiorstwa jak i ocen finansowej kondycji jednostek dziaajcych w sferze biznesu. Ocena przedsibiorstwa przez pryzmat finansw moliwa jest jedynie w oparciu o czne wykorzystanie wszystkich trzech sprawozda. Poszczeglne czci sprawozdania finansowego s ze sob wzajemnie powizane, przedstawiaj, bowiem cho w rnym aspekcie to samo przedsibiorstwo, obejmuj skutki tych samych zdarze gospodarczych. Kade z tych sprawozda spenia okrelon rol. Bilans stanowi swoisty raport o kondycji finansowej przedsibiorstwa, charakteryzujc jednoczenie na okrelony moment czasowy jego struktur majtkow oraz rda finansowania majtku. Warto
14 15

Z. Leszczyski, A. Skowronek-Mielczarek opt. cit., s. 20. Ustawa z dnia 29.09.1994 r. - o rachunkowoci , Dz.U z 2002 nr 76, poz. 694 z pn. zm.

13

poznawcza bilansu polega jednak i na tym, e porwnujc stany pocztkowe i kocowe moemy stwierdzi okrelone tendencje zmian. Rachunek wynikw jest z kolei raportem o dokonaniach przedsibiorstwa w cigu okresu sprawozdawczego i wszystkie wielkoci s w tym sprawozdaniu strumieniami finansowymi sprowadzonymi do konkretnego przedziau czasowego. Zestawienie przepywu rodkw pieninych, jakkolwiek bardzo poyteczne pod pewnymi wzgldami, to jednak nie zawiera informacji niezbdnych do okrelenia kondycji finansowej i stwierdzenia, czy przedsibiorstwo jest rentowne. Przepywy pienine nie uwzgldniaj wszystkich przychodw i wszystkich wydatkw odnoszcych si do danego okresu. Aby obliczy zysk konieczna jest peniejsza informacja ksigowa, zwizana z zasad przypisania przychodw i wydatkw temu okresowi, w ktrym zostay one uzyskane lub poniesione. Taki sposb ksigowania jest niezbdny w celu otrzymania kompleksowego obrazu przedsibiorstwa, a zwaszcza jego aktyww innych ni rodki pienine, zobowiza i innych rde kapitau16. Due znaczenie informacyjne maj noty uzupeniajce, dotyczce ksztatowania si waniejszych pozycji bilansu i rachunkw wynikw. Wyjaniaj one bliej tre bilansu i rachunku wynikw zarwno za pomoc liczb jak i opisowo. Informacje zawarte w sprawozdaniach finansowych s, zatem niezbdne. Pamita naley o tym, e sprawozdania finansowe stanowi dokumenty wiarygodne i sporzdzane zgodnie z zasadami okrelonymi przez prawo i jako takie podlegaj weryfikacji przez biegych rewidentw, umiejtno ich czytania jest najlepszym sposobem zaznajomienia si ze struktur i kondycj finansow przedsibiorstwa17.

1.3.1. Bilans

Gwnym sprawozdaniem, a zarazem najwaniejszym rdem informacji do analizy finansowej w przedsibiorstwie jest bilans. Obejmuje wartociowe zestawienie aktyww i pasyww badanej jednostki gospodarczej na okrelony dzie, zwany momentem bilansowym. Od czasw uznania bilansu za podstawowe sprawozdanie finansowe przedsibiorstwa, stanowi on nieprzerwanie przedmiot bada naukowych dotyczcych prawidowoci, odzwierciedlania majtku, ukadu poszczeglnych pozycji,

M. Sierpiska, D. Wdzki; Zarzdzanie pynnoci finansow w przedsibiorstwie, PWN, Warszawa 2000, s. 115-124. 17 A. Bury, I. Czechowska, H. Mikulski, Z. Konieczny, R. Pastusiak, B. Pomykalska, M. Wypych; Finanse przedsibiorstw z elementami zarzdzania i analizy, Absolwent, d 2000, s. 114 - 123.

16

14

problematyki ustalania zasad wyceny aktyww i pasyww, wyraania realnej wielkoci wyniku finansowego itp18. Bilans przedstawia wszystkie skadniki majtkowe firmy po jednej stronie oraz rda ich finansowania po drugiej. Suma wszystkich bdcych w dyspozycji przedsibiorstwa skadnikw majtkowych, czyli aktyww, jest rwna sumie rde ich finansowania. Strony aktyww i pasyww s uporzdkowane w nastpujcy sposb: aktywa - uszeregowane wedug stopnia pynnoci, tj. od najmniej do najbardziej pynnych, natomiast pasywa wedug terminu wymagalnoci tj. od kapitaw wasnych do zobowiza krtkoterminowych19. Jest to syntetyczne zestawienie obrazujce sytuacj finansow firmy w danym momencie czasu, czyli w dniu, na ktry zosta sporzdzony. Dane z bilansw sporzdzanych dla kilku kolejnych okresw (lat) mog sta si przedmiotem interesujcej analizy take w ujciu dynamicznym. Wielkoci prezentowane w bilansie s danymi zagregowanymi, odzwierciedlajcymi rezultaty podjtych w firmie decyzji inwestycyjnych, operacyjnych czy finansowych, oraz zdarze gospodarczych, jakie wystpiy w okresie sprawozdawczym. Wszystkie pozycje bilansu podlegaj zatwierdzeniu i uzgodnieniu ze stanem faktycznym w drodze inwentaryzacji, co stwarza podstaw do uznania bilansu za rzetelny, prawidowy i wiarygodny dokument. Jedn z wielu charakterystycznych cech bilansu mona uzna fakt, i przedstawiany w nim stan na koniec okresu obrachunkowego (na og jest to koniec roku) jest zarazem stanem otwarcia w nastpnym okresie obrachunkowym. Kolejn cech charakterystyczn bilansu, a zarazem pierwszym weryfikatorem prawidowoci sporzdzania jest globalna rwnowaga aktyww i pasyww - majtku i kapitaw. Podstawowe pozycje majtku i rde ich finansowania w przedsibiorstwie przedstawia Tabela 1. Do aktyww trwaych zalicza si wartoci niematerialne i prawne (bez kosztw organizacji poniesionych przy zaoeniu lub pniejszym rozszerzeniu spki), rzeczowe aktywa trwae, nalenoci i inwestycje dugoterminowe czy dugoterminowe rozliczenia midzyokresowe.

18 19

T. Waniewski W. Skoczylas opt. cit., s. 86. A. Rutkowski, Zarzdzanie finansami, PWE., Warszawa 2002, s. 30.

15

Tabela 1: Uproszczony bilans dla jednostek innych ni banki i zakady ubezpieczeniowe

AKTYWA
A. AKTYWA TRWAE
I. Wartoci niematerialne i prawne II. Rzeczowe aktywa trwae III. Nalenoci dugoterminowe IV. Inwestycje dugoterminowe V. Dugoterminowe rozliczenia midzyokresowe

PASYWA
A.KAPITA (FUNDUSZ) WASNY
I. Kapita (fundusz) podstawowy II. Nalene wpaty na kapita podstawowy ( - ) III. Udziay (akcje) wasne ( - ) IV. Kapita (fundusz) zapasowy V. Kapita (fundusz) z aktualizacji wyceny VI. Pozostae kapitay (fundusze) rezerwowe VII. Zysk (strata) z lat ubiegych VIII. Zysk (strata) netto IX. Odpisy z zysku netto w cigu roku obrotowego ( - )

B. AKTYWA OBROTOWE
I. Zapasy II. Nalenoci krtkoterminowe III. Inwestycje krtkoterminowe IV. Krtkoterminowe rozliczenia midzyokresowe

B. ZOBOWIZANIA I REZERWY NA ZOBOWIZANIA

I. Rezerwa na zobowizania II. Zobowizania dugoterminowe III. Zobowizania krtkoterminowe

IV. Rozliczenia midzyokresowe rdo: S. Koc, T. Fota, J. Godlewska; Bilans 2004, Grupa Wydawnicza INDOR Sp. z o.o., Warszawa 2005, s. 32.

Aktywa obrotowe obejmuj20: aktywa rzeczowe zapasy materiaw, towarw, produktw gotowych i nie zakoczonych, przeznaczone do zbycia lub zuycia w cigu 12 miesicy od dnia bilansowego lub w cigu normalnego cyklu operacyjnego waciwego dla danej jednostki, nalenoci krtkoterminowe - oznaczaj kwoty pienine nalene danemu podmiotowi gospodarczemu od innych podmiotw lub osb fizycznych, z terminem zapaty nie przekraczajcym jednego roku z rnych tytuw (np. dostaw i usug, podatkw, skadek ubezpiecze spoecznych, zacignitych poyczek) oraz nalenoci dochodzono przez przedsibiorstwo w sdzie (roszczenia sporne), aktywa finansowe m.in. udziay i akcje, inne papiery wartociowe, udzielone poyczki i inne inwestycje krtkoterminowe, aktywa pienine (rodki pienine oraz odsetki naliczone od aktyww finansowych), krtkoterminowe rozliczenia midzyokresowe kosztw rozliczenia wczeniej poniesionych
20

wydatkw

miesicach

nastpnych

zgodnie

zasad

Ibidem, s. 31-32.

16

wspmiernoci

ponoszonych

kosztw

uzyskiwanych

przychodw

np.

prenumerata czasopism, dzierawa mieszkania z gry. Wszystkie skadniki majtku musz mie odpowiednie rda finansowania. Okrelaj one, kto i na jakich warunkach wyposay przedsibiorstwo w rodki gospodarcze. rda finansowania majtku - dzieli si na kapita wasny oraz zobowizania i rezerwy na zobowizania. Kapita wasny skada si z kapitau zakadowego, kapita zapasowego, kapita z aktualizacji wyceny. W spce z ograniczon odpowiedzialnoci kapita zakadowy stanowi rwnowarto wniesionych przez wsplnikw zgodnie z umow spki wkadw pieninych i aportw. Ma on charakter stabilny, poniewa udziay nie mog by zwracane wsplnikowi podczas trwania umowy spki. Zmniejszenia kapitau udziaowego mog mie miejsce tylko w zakresie przewidzianym w kodeksie handlowym i wymagaj uchwa zgromadzenia wsplnikw lub moliwo taka musi by przewidziana w umowie spki. Zmniejszenie kapitau zakadowego moe nastpi na skutek pokrycia z kapitau udziaowego straty netto przewyszajcej kapita zapasowy i rezerwowy lub zwrotu dopat do udziau, bd przeksztacenia kapitau udziaowego w kapita akcyjny albo obnienie udziau w drodze zmiany umowy spki. Na kapita zapasowy wpywaj rwnie zyski zatrzymane w przedsibiorstwie, (czyli niewypacone w formie dywidend), jednak dopiero po podjciu przez walne zgromadzenia wsplnikw odpowiedniej decyzji w tej sprawie. Statut spki moe rwnie postanowi o tworzeniu kapitaw rezerwowych na pokrycie szczeglnych strat lub wydatkw. Kapita z aktualizacji wyceny tworzony jest na podstawie art. 31 ust. 5 ustawy o rachunkowoci z aktualizacji wyceny rodkw trwaych w wielkoci stanowicej rnic wartoci netto rodkw trwaych, powsta na skutek aktualizacji wyceny. Kapitay w spce peni jak wida gwnie funkcje gwarancyjn, zwaszcza z punktu widzenia wierzycieli spki. Wiadomo jednak, e w istocie o wypacalnoci spki decyduje posiadany przez ni majtek21. Drugim - obok kapitaw wasnych - najwaniejszym rdem finansowania s zobowizania. Do kategorii tej zalicza si22: rezerwy na zobowizania z uwzgldnieniem nowej pozycji rezerwy na wiadczenia emerytalne i podobne z dalszym podziaem na dugo- i krtkookresowe zobowizania dugoterminowe (o okresie spaty duszym ni rok, czyli: kredyty, poyczki, wyemitowane obligacje itp.),
21 22

S. Koc, T. Fota, J. Godlewska opt. cit., s. 35-36. Ibidem, s. 40.

17

zobowizania krtkoterminowe: kredyty kupieckie, krtkoterminowe kredyty bankowe, krtkoterminowe papiery dune wyemitowane przez spk,

zobowizania z tytuu wynagrodze, wobec ZUS itp., rozliczenia midzyokresowe bierne przychodw i kosztw, ktre obejmuj ujemn warto firmy Ciekaw kategori pasyww stanowi rezerwy na zobowizania. Mona powiedzie, e s to potencjalne zobowizania spki, ktrych wielkoci nie mona jednak dokadnie okreli, a czasem nie mona nawet powiedzie czy kiedykolwiek powstan. Mog one wynika z przewidywanych przez spk strat, ktre mog powsta w przyszoci z tytuu prowadzonych przedsiwzi (np.: udzielonych porcze, postpowa sdowych itp.) lub niespacenia przez kontrahenta nalenoci. Tworzenie rezerw polega na podwyszeniu pozostaych kosztw operacyjnych lub kosztw finansowych, co zmniejsza wypracowany zysk. Poniewa jednak strata jeszcze nie powstaa, a wic nie nastpi jeszcze rzeczywisty ubytek w majtku spki, kwot rezerwy ujmuje si w pasywach bilansu. Tak, wic z jednej strony mamy zmniejszenie pasyww (spadek zysku netto) a z drugiej - zwikszenie poprzez umieszczenie kwoty rezerwy w pasywach. Operacja taka nie zmienia cznej wartoci aktyww ani pasyww. Bilans jest dokumentem zawierajcym zestawienie wartoci poszczeglnych grup majtku firmy oraz rde jego finansowania. Jest to rodzaj fotografii firmy na dany dzie: nie obrazuje zmian zachodzcych systematycznie w cigu roku, pozwala jedynie na porwnanie stanw na pocztek i koniec badanego okresu. Bilans wykazuje take osignity przez przedsibiorstwo w danym okresie wynik finansowy (zysk lub strat), jest to jednak informacja syntetyczna. Ujmuje skutki procesw gospodarczych

i towarzyszcych im strumieni pieninych widoczne w zmienionych wartociach aktyww i pasyww. Szczegowe elementy przychody i rodzaje kosztw - skadajce si na wynik zawiera rachunek zyskw i strat. Rachunek przepyww pieninych ukazuje natomiast, z jakiego rda pochodz rodki finansowe jednostki lub, jaki segment dziaalnoci rodki te pochania: dziaalno operacyjna, inwestycyjna czy finansowa23.

23

W. Bie, Czytanie bilansu przedsibiorstwa, Finans-Service, Warszawa 2002, s. 39.

18

1.3.2. Rachunek zyskw i strat

Rachunek zyskw i strat nazywany take rachunkiem wynikw (ang. profit and loss account) to kolejne z podstawowych i obligatoryjnych sprawozda finansowych, sporzdzane przez kade przedsibiorstwo, przedstawiajce jego sposb wypracowania wyniku finansowego. Rachunek wynikw ukazuje zdolno firmy do generowania zyskw

i samofinansowania, prezentuje strumienie pienine. Sprawozdanie to polega na zestawieniu strumieni przychodw uzyskanych w firmie ze sprzeday wyrobw i usug bd towarw w ramach prowadzonej dziaalnoci handlowej oraz przychodw uzyskanych z przeprowadzenia operacji finansowych i kosztw tej dziaalnoci. Struktura klasycznego rachunku wynikw jest przejrzysta: po jednej stronie mamy przychody, powikszajce wynik finansowy, po drugiej natomiast rozchody (koszty), wpywajce ujemnie na generowane zyski. Rozpatrujc rachunek wynikw w powyszym ujciu, ktre obowizujca u nas ustawa o rachunkowoci okrela jako wariant kalkulacyjny spostrzegamy, e zysk (lub strata) jest niczym innym, jak saldem - rnic pomidzy przychodami a rozchodami (kosztami). Jeli te pierwsze przewyszaj koszty, saldo okrela si mianem zysku, w odwrotnej sytuacji mamy do czynienia ze strat24. Wprowadzony w Polsce wzr rachunku wynikw jest dostosowany do potrzeb sprawozdawczoci wszystkich podmiotw gospodarczych25. Jednak w zalenoci od formy organizacyjno - prawnej, bdzie on rni si niektrymi elementami podziau wyniku finansowego. W przedsibiorstwach, w ktrych wynikiem finansowym jest strata w rachunku wynikw nie wystpuj elementy podziau wynikw, lecz przedsibiorstwo bdzie musiao w sprawozdawczoci finansowej zaprezentowa rdo pokrycia straty. Polskie przepisy dopuszczaj dwa warianty tego sprawozdania rnice si sposobem ujcia kosztw uzyskania przychodw ( rozumianych jako koszty wytworzenia sprzedanej iloci produktw, towarw czy usug). Przedsibiorstwa mog sporzdza rachunek wynikw dwch wariantach: I - rachunek porwnawczy lub II rachunek kalkulacyjny. Zaley to od rodzaju prowadzonej ewidencji kosztw. Ukad obu wariantw przedstawia Tabel nr 2.

24 25

T. Waniewski, W. Skoczylas opt. cit., s. 93-94. M. Sierpiska, T. Jachna opt. cit., s. 42.

19

Tabela 2: Zakres informacji w porwnawczym i kalkulacyjnym rachunku wynikw dla innych jednostek ni banki i zakady ubezpiecze
Wariant porwnawczy
A. Przychody ze sprzeday i zrwnane z nimi, w tym od jednostek powizanych I. Przychody netto ze sprzeday produktw II. Zmiana stanu produktw (zwikszenie + ; zmniejszenie - ) III. Koszt wytworzenia produktw na wasne potrzeby IV. Przychody netto ze sprzeday towarw i materiaw B. Koszty dziaalnoci operacyjnej I. Amortyzacja II. Zuycie materiaw i energii III. Usugi obce IV. Podatki i opaty V. Wynagrodzenia VI. Ubezpieczenia spoeczne i inne wiadczenia VII. Pozostae koszty rodzajowe VIII. Warto sprzedanych towarw i materiaw

Wariant kalkulacyjny
A. Przychody ze sprzeday i zrwnane z nimi, w tym od jednostek powizanych I. Przychody netto ze sprzeday produktw II. Przychody netto ze sprzeday towarw i materiaw; B. Koszty sprzedanych produktw, towarw i materiaw, materiaw: I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktw II. Warto sprzedanych towarw i materiaw

C. Zysk / strata ze sprzeday brutto (A-B)

D. Koszty sprzeday E. Koszty oglne zarzdu

F. Zysk / strata z sprzeday (C-D-E)

G. Pozostae przychody operacyjne I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktyww trwaych II. Dotacje III. Inne przychody operacyjne H. Pozostae koszty operacyjne I. Strata ze zbycia niefinansowych aktyww trwaych II. Aktualizacja wartoci aktyww niefinansowych III. Inne koszty operacyjne

C. Zysk / strata ze sprzeday (A-B)

D. Pozostae przychody operacyjne I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktyww trwaych II. Dotacje III. Inne przychody operacyjne E. Pozostae koszty operacyjne I. Strata ze zbycia niefinansowych aktyww trwaych II. Aktualizacja wartoci aktyww niefinansowych III. Inne koszty operacyjne

I. Zysk/strata z dziaalnoci operacyjnej (F+G-H)

J. Przychody finansowe I. Dywidendy i udziay w zyskach II.Odsetki III. Zysk ze zbycia inwestycji IV. Aktualizacja wartoci inwestycji V. Inne K. Koszty finansowe I. Odsetki II.Strata ze zbycia inwestycji III. Aktualizacja wartoci inwestycji IV. Inne

F. Zysk / strata z dziaalnoci operacyjnej (C+D-E)

G. Przychody finansowe I. Dywidendy i udziay w zyskach II. Odsetki III. Zysk ze zbycia inwestycji IV. Aktualizacja wartoci inwestycji V. Inne H. Koszty finansowe I. Odsetki II. Koszty finansowe III. Aktualizacja wartoci inwestycji IV. Inne

L. Zysk/strata z dziaalnoci gospodarczej (I + J K)

M. Wynik zdarze nadzwyczajnych (M.I-M.II) I. Zyski nadzwyczajne II. Straty nadzwyczajne

I. Zysk/strata z dziaalnoci gospodarczej (F+G-H)

J. Wynik zdarze nadzwyczajnych (J.I-J.II) I. Zyski nadzwyczajne II. Straty nadzwyczajne

N. Zysk / strata brutto (L+M )

O. Podatek dochodowy P. Pozostae obowizkowe zmniejszenia zysku (zwikszenia straty)

K. Zysk / strata brutto ( I+/-J )

L. Podatek dochodowy M. Pozostae obowizkowe zmniejszenie zysku (zwikszenie straty)

R. Zysk / strata netto ( N-O-P)

N. Zysk / strata netto (K- L-M )

rdo: P. Rybicki, Sprawozdania finansowe rdem informacji o firmie, Poltext, Warszawa 2002, s. 74.

Przedstawienie rachunku wynikw wedug wariantu I zastosowania rodzajowego ukadu kosztw, a wic obliczenia oglnych kosztw jako sumy takich pozycji jak: amortyzacja majtku, zuycie surowcw, materiaw, energii, koszty usug obcych, koszty osobowe i pozostae koszty.

20

W wariancie I koszty te ujte s wedug ukadu kalkulacyjnego, ktry m.in. pozwala na zwizanie poniesionych kosztw z celami (przyczynami) oraz wydzielenie kosztw poszczeglnych faz produkcji czy realizowanych w przedsibiorstwie funkcji (np. sprzeday, marketingu), a take pozwala na uchwycenie kosztw produkcji

niezakoczonej. W rachunku kalkulacyjnym do kosztw uzyskania przychodu ze sprzeday zaliczamy: techniczny koszt wytworzenia, koszty sprzeday, koszty handlowe, (gdy firma prowadzi np. sie sklepw fabrycznych). Oglny koszt uzyskania przychodu mona w tej metodzie obliczy z iloczynu sprzedanych wyrobw i jednostkowego kalkulowanego kosztu. Nowy rachunek wynikw rozszerzono o wykazywanie odrbnie niektre pozycje przychodw i kosztw wynikajce z transakcji dokonanych z jednostkami powizanymi. Dotyczy to w rachunku kalkulacyjnym: przychodw netto ze sprzeday produktw, towarw i materiaw, kosztu sprzedanych produktw, towarw i materiaw, przychodw finansowych z tytuu dywidend i udziaw w zyskach oraz odsetek zarwno otrzymanych jak i zapaconych. W dostosowaniu do zmian wprowadzonych w znowelizowanej ustawnie, niektre pozycje wykazuje si w wartoci netto. Dla wikszej przejrzystoci rachunku wynikw wprowadzono jednak wiksz liczb sald, co pozwala na szybk orientacj w jego strukturze (atwiej okreli wwczas faktyczne rda przychodw i kosztw), ponadto znacznie upraszcza procedury analityczne. Wyrniamy kilka pozycji wynikowych. Wynik ze sprzeday - powstaje wskutek odjcia od waciwych przychodw (powstaych ze sprzeday produktw, towarw i materiaw, skorygowanych zmian stanu produktw) kosztw wytworzenia produkcji sprzedanej, do ktrych zalicza si m. in. warto sprzedanych towarw i materiaw, zuycie materiaw (energii), ceny obcych usug, amortyzacj, wynagrodzenia dla pracownikw, podatki i opaty. Saldo to ma due znaczenie dla przedsibiorstwa, gdy wskazuje na rentowno jego podstawowej dziaalnoci. Wynik na dziaalnoci operacyjnej - poprzedni wynik korygowany jest o saldo, wynikajce z zestawienia pozycji "pozostae przychody operacyjne" z "pozostaymi kosztami operacyjnymi". W przychody wpisuje si tu m. in. przychody ze sprzeday skadnikw majtku trwaego, otrzymane dotacje, uzyskane odszkodowania, rozwizane rezerwy, czynsze z dzieraw, a po stronie kosztw - warto sprzedanych skadnikw majtku trwaego, utworzone rezerwy, odpisane nalenoci niecigalne, zapacone odszkodowania, koszty czynszw i dzieraw. 21

Wynik na dziaalnoci operacyjnej korygowany jest o saldo operacji finansowych tak powstaje zysk lub strata z dziaalnoci gospodarczej. Przychody finansowe obejmuj m. in. otrzymane dywidendy (w tym take otrzymane od czonkw grupy kapitaowej zarwno podmiotw zalenych, jak i stowarzyszonych), otrzymane odsetki, dodatnie rnice kursowe. Koszty finansowe natomiast obejmuj m. in. odsetki do zapaty (take na rzecz czonkw grupy kapitaowej), odpisy aktualizujce warto finansowego majtku trwaego i krtkoterminowych papierw wartociowych oraz ujemne rnice kursowe. Wynik finansowy brutto i netto - wynik na dziaalnoci gospodarczej jest korygowany o saldo, bdce skutkiem zdarze nadzwyczajnych. Mamy tu na myli m. in. zdarzenia losowe, rezultaty postpowania ukadowego (naprawczego) lub zaniechania pewnego rodzaju dziaalnoci. W ten sposb powstaje wynik finansowy brutto. Po zapaceniu podatku otrzymujemy natomiast zysk (strat) netto26. Ustalony w rachunku wynikw - wynik finansowy peni w przedsibiorstwie rol miernika stopnia realizacji wyznaczonego celu gospodarczego. Wynik ten okrela tempo zwrotu poniesionych w procesie gospodarczym nakadw oraz potencjalne korzyci wacicieli wniesionego do przedsibiorstwa kapitau.27 Rachunek wynikw dostarcza informacji o rozmiarach dziaalnoci operacyjnej, podstawowej i jej udziale w tworzeniu zysku przedsibiorstwa. Jest on punktem wyjcia do szczegowych bada analitycznych, szczeglnie rentownoci i aktywnoci gospodarczej. Pozwala na ocen trwaoci pozycji finansowej firmy i stanowi podstaw planowania finansowego. Ukazuje zdolno firmy do generowania zysku i samofinansowania, nie mwi natomiast nic na temat jej potencjau ekonomicznego, posiadanego majtku, kapitau ulokowanego w innych firmach, o jej nalenociach, posiadanych zapasach i rezerwach, a take z drugiej strony o zobowizaniach wobec wierzycieli. Rozpoznanie to staje si moliwe poprzez analiz bilansu danej jednostki. Do celw analizy dane zawarte w rachunku zyskw i strat s uzupeniane o informacje takie jak: koszty i straty nieuznane w przepisach za koszty uzyskania przychodu, przychody niepodlegajce wliczeniu do podstawy opodatkowania, inne podstawy opodatkowania, ogem podstawa opodatkowania oraz zmiany metod wyceny bilansowej, ktre spowodoway zmian wyniku finansowego28.

A. Rutkowski op. cit., s. 36. M. Sierpiska, D. Wdzki opt. cit., s. 31. 28 T. Dudycz, Analiza finansowa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Lanego we Wrocawiu, Wrocaw 2000, s. 56.
27

26

22

1.3.3. Rachunek przepyww rodkw pieninych

Dowiadczenia gospodarki rynkowej oraz wieloletnia praktyka w zakresie analizy finansowej wykazay, e analiza bilansu (ocena posiadanych zasobw) oraz rachunku wynikw (ocena strumieni) aczkolwiek bardzo cenna, to jednak nie zawiera wielu informacji potrzebnych do oceny rzeczywistej pozycji finansowej jednostki gospodarczej. Dlatego te obok dwch ju przedstawionych sprawozda niektre podmioty maj obowizek sporzdza take rachunek przepyww pieninych. Podmiotami tymi s spki akcyjne kontynuujce dziaalno oraz pozostae jednostki, ktre w poprzedzajcym roku obrotowym, za ktry sporzdzono sprawozdanie finansowe osigny lub przekroczyy granic dwch z trzech wielkoci29: rednioroczne zatrudnienie 50 osb, suma aktyww bilansu na koniec roku obrotowego rwnowarto w walucie polskiej 2 500 000 euro, przychd netto ze sprzeday towarw i produktw oraz operacji finansowych za rok obrotowy rwnowarto w walucie polskiej 5 000 000 euro W kadym przedsibiorstwie w wyniku prowadzonej dziaalnoci gospodarczej notuje si wypywy gotwki z przedsibiorstwa i wpywy gotwki do przedsibiorstwa. Cash flow jest rozrachunkiem tych przepyww pieninych. Rachunek ten dostarcza informacji o wpywach i wydatkach rodkw pieninych, jakie miay miejsce w spce w danym roku obrotowym, ujmujc je w trzech czciach jako przepywy pienine z dziaalnoci operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej. Rachunek przepyww pieninych jest sum przepyww w obrbie tych dziedzin. Dziaalno operacyjna w przedsibiorstwie ma najwikszy zakres. Odnosi si do dziaalnoci, do ktrej przedsibiorstwo zostao powoane. Polega, wic na zakupie czynnikw produkcji oraz sprzeday wyrobw, usug i innych skadnikw majtku. Dziaania te wpywaj na zwikszenie lub zmniejszenie zapasw, nalenoci, zobowiza oraz na osiganie zysku. Natomiast dziaalno inwestycyjna obejmuje zapat za nabyte oraz sprzedane skadniki majtku trwaego, a wic rodki trwae, wartoci niematerialne i prawne, lokaty finansowe, wraz z korzyciami, jakie przynosz lokaty w postaci wypaty odsetek
29

Ustawa z dnia 29.09.1994 r. - o rachunkowoci , Dz.U z 2002 nr 76, poz. 694 z pn. zm.art. 68.

23

i dywidend i udzielanie dugoterminowych poyczek. Do dziaalnoci inwestycyjnej zalicza si rwnie zapat za nabycie oraz sprzeda papierw wartociowych, zaliczanych zarwno do finansowego majtku trwaego, jak i przeznaczonych do obrotu. Dziaalno finansowa polega gwnie na pozyskiwaniu przez spk kapitau wasnego (wkady pienine, dopaty) i jego obsudze (dywidendy) oraz kapitau obcego, zaangaowanego w postaci obligacji, kredytw i poyczek pieninych zarwno krtkoterminowych, jak i dugoterminowych, i ich zwrocie oraz obsudze (pacone odsetki)30. Wyznaczania przepywu rodkw pieninych na caym wiecie dokonuje si za pomoc jednej z dwch metod: poredniej lub bezporedniej. Zgodnie z ustaw o rachunkowoci przepywy z dziaalnoci operacyjnej mona wyznacza dowoln metod, natomiast konstrukcja obu metod w przypadku przepyww z dziaalnoci inwestycyjnej i finansowej niczym si nie rni. Metoda porednia polega na skorygowaniu zysku operacyjnego netto o kwot pozycji, ktre nie powoduj zmian w przepywach pieninych. Podstawow wartoci, ktra musi tutaj by uwzgldniona jest amortyzacja. Dokonywane s rwnie korekty in plus lub in minus w zalenoci od zmian w takich pozycjach jak: zapasy, nalenoci, zobowizania i inne. Metoda ta, chocia czsto trudniejsza do zinterpretowania jest chtniej wybierana przez przedsibiorcw. Spowodowane jest to pewnie tym, e dostarcza dokadniejszej informacji o zmianach w biecych aktywach netto i wicej danych o korektach, co umoliwia oszacowanie przyszych przepyww pieninych. Metoda bezporednia nie jest ubosza w informacje ni metoda porednia31. Metoda bezporednia polega na dokadnym wyszczeglnieniu konkretnych wpyww i wydatkw w ramach dziaalnoci operacyjnej. Uwzgldnia si tu takie pozycje jak wpywy od odbiorcw i z tytuu odsetek, czy wydatki na rzecz dostawcw czy pracownikw i inne. Metoda bezporednia pokazuje nie tylko kocow kwot przepyww, ale dostarcza cennej informacji o ich rdach. Umoliwia to szybsze korygowanie zmian w rachunku przepyww pieninych. Struktur rachunek przepyww pieninych z zastosowaniem obu wyej opisanych metod przedstawia Schematu 3. Przepywy pienine netto poszczeglnych dziaalnoci: operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej liczy si jako rnic midzy sum wpyww i sum wydatkw. Rachunek
30 31

E. nieek, Przewodnik po cash flow, Fundacja Rozwoju Rachunkowoci w Polsce, Warszawa 2002, s. 56. Ibidem, s. 61.

24

przepyww pieninych mona przygotowa metod bezporedni lub poredni. W ujciu bezporednim s przedstawione realne wpywy i realne wydatki w kadej z tych dziaalnoci. Przepywy netto w danym obszarze, to suma wpyww minus sum wydatkw. W ujciu porednim kwota zysku (straty) netto jest korygowana do poziomu pieninego (kasowego). W obu ujciach w rny sposb s wyceniane poszczeglne przepywy pienine w dziaalnoci operacyjnej. W przypadku dziaalnoci inwestycyjnej i finansowej przepywy pienine s wyznaczane w taki sam sposb. Wybr metody tworzenia rachunku przepyww pieninych nie wpywa na kocowe wyniki, tj. przepywy pienine, operacyjne, inwestycyjne i finansowe, s w obydwu podejciach identyczne. Wybr sposobu sporzdzania rachunku przepyww pieninych zaley od decyzji kierownika jednostki gospodarczej, uwarunkowanej moliwociami zgromadzenia informacji. Schemat 3: Struktura rachunku przepyww rodkw pieninych DZIAALNO OPERACYJNA
METODA BEZPOREDNIA 1. WPYWY (WEDUG TYTUW) 2. WYDATKI (WEDUG TYTUW) METODA POREDNIA 1. WYNIK FINANSOWY NETTO 2. KOREKTY

PRZEPYWY PIENINE NETTO Z DZIAALNOCI OPERACYJNEJ (A)

DZIAALNO INWESTYCYJNA
1. WPYW (WEDUG TYTUW) 2. WYDATKI (WEDUG TYTUW)

PRZEPYWY PIENINE NETTO Z DZIAALNOCI INWESTYCYJNEJ (B)

DZIAALNO FINANSOWA
1. WPYW (WEDUG TYTUW) 2. WYDATKI (WEDUG TYTUW)

PRZEPYWY PIENINE NETTO Z DZIAALNOCI FINANSOWEJ (C)

RAZEM PRZEPYWY PIENINE NETTO (A+B+C = X)

X = ZMIANA STANU RODKW PIENINYCH (BZ BO) (WEDUG DEFINICJI RODKW PIENINYCH STOSOWANYCH DLA PRZEPYWW PIENINYCH)

rdo: E. nieek opt. cit., s. 61.

Oprcz nadwyki finansowej, jak przedsibiorstwo wygospodarowao w danym okresie korzysta ono rwnie z innych rde przychodw32:

32

M. Sierpiska, T. Jachna opt. cit., s. 71.

25

dugoterminowych w postaci nowych akcji bd dopat udziaw do funduszu zaoycielskiego zwikszajcych kapitay wasne oraz zacigania kredytw i poyczek,

krtkoterminowych, dotyczcych zwikszenia stanu wszelkich zobowiza oraz zmniejszenia stanu rodkw obrotowych, w ktrych zamroone s rodki pienine.

Rachunek, zatem obrazuje zmiany sytuacji finansowej jednostki wywoane przez rzeczywisty ruch pienidza a nie zapisy memoriaowe a take przedstawia rda dopywu rodkw oraz sposoby ich wykorzystania. Mimo duej zbienoci, jeli chodzi o istot rachunku zyskw i strat i rachunku przepyww pieninych, salda tych rachunkw maj inn interpretacj ekonomiczn. Zysk wyraajcy nadwyk przychodw nad kosztami jest miernikiem sprawnoci procesu wytwarzania i sprzeday. Nie zawsze jednak pozwala na prawidow ocen sytuacji finansowej przedsibiorstwa, a zwaszcza jego zdolnoci patniczej.

Wygospodarowanie nawet duego zysku nie oznacza, e przedsibiorstwo bdzie miao rodki na regulowanie w terminie swoich zobowiza, a take na prowadzenie waciwej polityki rozwojowej. Zysk jest rdem dopywu dodatkowych pienidzy tylko wtedy, gdy nie jest "uwiziony" w nalenociach lub zapasach. Dlatego te miernikiem gospodarki finansowej nie jest zysk, lecz wynik rachunku przepyww pieninych33. Rachunek przepyww pieninych wykorzystywany jest przede wszystkim do oceny pynnoci finansowej. Analiza bilansu pozwala okreli pynno w danym momencie bilansowym, jest, wic analiz statyczn. Obliczanie cash flow jest rachunkiem pynnoci w ujciu dynamicznym. Midzy obydwoma ujciami analizy pynnoci istnieje cisa zaleno, gdy dopyw rodkw pieninych, a wic najbardziej pynnych aktyww, przyczynia si take do wzrostu statycznych kryteriw pynnoci. Statyczna analiza pynnoci okrela jedynie stan pynnoci w danym momencie. Nie dostarcza natomiast informacji o przyczynach ksztatowania si tego stanu. Dopiero dynamiczny rachunek pynnoci na podstawie strumieni wpyww i wydatkw umoliwia przeledzenie procesw finansowania i pozwala na ustalenie przyczyn stanu pynnoci w okresie objtym analiz.

33

A. Rutkowski op. cit., s. 49.

26

Zestawienie przepyww pieninych suy nie tylko do oceny sytuacji patniczej przedsibiorstwa w przeszoci (rachunek ex post), ale moe by podstaw planowania przyszych wpyww i wydatkw (rachunek ex ante). Celem rachunku ex post nie jest ustalenie salda kocowego. Jest ono znane i wynika z rnicy stanu rodkw pieninych wykazanych w bilansie na pocztek i koniec okresu sprawozdawczego. Zestawienia przepyww pieninych dokonuje si, aby odtworzy wszystkie rda przychodw i sposoby zagospodarowania tych rodkw. Jeeli przedsibiorstwo wykorzystywao jako rdo finansowania kredyt bankowy, to koszty obsugi dugu wpyn na wynik finansowy. Niektre przychody maj charakter okazjonalny np. podwyszenie kapitau akcyjnego bd zakadowego, emisja obligacji, sprzeda papierw wartociowych, udziaw, gruntw lub rodkw trwaych.

Wykorzystanie tych rde finansowania w analizowanym okresie ogranicza moliwo skorzystania z nich w okresie nastpnym. W przypadku wydatkw ogromn rol odgrywa ich struktura. To, jaka cz rodkw finansowych zostaa przeznaczona na rozwj przedsibiorstwa, inwestycje zwizane z realizacj postpu technicznego, zwikszenie kapitau obrotowego, a jaka na wypaty dla zaogi i wacicieli, pozwala oceni zdolno firmy do generowania dochodw w przyszoci. Wie si to bezporednio z przysz zdolnoci do wywizywania si ze zobowiza wobec bankw, dostawcw, zaogi i wacicieli. Rachunek cash flow ex ante zestawia prognozowane wpywy pienine z wydatkami, wynikajcymi z zaplanowanych rozmiarw dziaalnoci i przewidywanej polityki rozwojowej. Wydatki te powinny by grupowane wedug ich wagi oraz stopnia pilnoci. Zestawienie prognozowanych przepyww pieninych ma ogromne znaczenie w zarzdzaniu przedsibiorstwem. Pozwala oceni czy przysze przychody ze sprzeday wyrobw i usug wystarcz na pokrycie niezbdnych wydatkw, czy konieczne bdzie, i w jakim zakresie, uzupenienie rodkw z innych rde.

1.4. Metody analizy finansowej

W ujciu oglnym przez metod naley rozumie wiadomy i uporzdkowany sposb badania rzeczy i zjawisk, prowadzcy do zamierzonego celu. Metody badawcze stanowi w kadej nauce podstaw poznania obiektywnej rzeczywistoci i narzdzie rozwizywania zoonych problemw badawczych. Obejmuj one wszystkie typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowania, analizy i interpretacji danych 27

empirystycznych, suce do uzyskiwania maksymalnie lub optymalnie uzasadnionych odpowiedzi na stawiane w nich pytania. Jednake szczeglna rola przypada metodzie w analizie ekonomicznej, w tym take w analizie finansowej, ktra jako nauka ze swej istoty ma w wikszym stopniu charakter metodyczny ni teoriopoznawczy. Zajmuje si, bowiem nie definiowaniem kategorii ekonomicznych, takich jak zysk, koszt czy kapita, lecz ich pomiarem i ocen. Definiowaniem tych kategorii zajmuj si takie dyscypliny jak ekonomia i ekonomiki szczegowe. Natomiast zadaniem analizy finansowej jest najpierw przyporzdkowanie ustalonym kategoriom okrelonych wielkoci liczbowych ich ocena a nastpnie ich analiza.34 Ocena dziaalnoci gospodarczej stanowica przedmiot analizy finansowej jest bardzo trudna i zoona. Dlatego te skuteczna ocena zjawisk gospodarczych zwaszcza przyczynowa analiza finansowa wntrza przedsibiorstwa i jego otoczenie wymaga rnorodnych metod badania. W obecnej praktyce stosuje si w analizie finansowej dwa rodzaje metod: metody specyficzne dla tej dyscypliny, wypracowane w miar rozwoju analizy dziaalnoci gospodarczej przedsibiorstw oraz metody przyjte z innych dyscyplin naukowych (np.: statystyki, matematyki) i odpowiednio adoptowane do wymaga wystpujcych przy analizie zjawisk gospodarczych w przedsibiorstwie. S to zarwno metody jakociowe, jak i ilociowe, obejmujce rne metody deterministyczne oraz metody stocholastyczne. Wraz z rosncymi wymaganiami stawianymi przed analiz finansow przy zarzdzaniu przedsibiorstwem, co szczeglnie ma miejsce w ma miejsce gospodarce rynkowej, metody te polegaj na staej rozbudowie i doskonaleniu. Przy omawianiu istoty, pracochonnoci, zalet i wad oraz moliwoci i celowoci wykorzystania poszczeglnych metod stosowanych obecnie w analizie finansowej przyjto ukad zagadnie, obejmujcy35: podstawowe zagadnienia metod analizy finansowej, charakterystyk oglnych metod i kierunkw porwna stosowanych w analizie finansowej, ocen poprawnoci i praktycznej przydatnoci deterministycznych metod analizy finansowej, moliwoci rwnolegego stosowania innych, metod w przyczynowej analizie finansowej,
S. Nowak, Metodologia bada Spoecznych, PWN, Warszawa 1985, s. 19. E. Siemiska, Metody pomiaru i oceny kondycji finansowej przedsibiorstwa, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa DOM ORGANIZATORA, Toru 2002, s. 55.
35 34

28

konieczno

stosowania

analizy

wpywu

inflacji

na

wynik

finansowy

przedsibiorstwa. W najbardziej oglnym ujciu metoda to sposb badania przedmiotu, a wic w tym przypadku sposb badania stanu i wynikw finansowych przedsibiorstwa. Analiza finansowa posuguje si metodami oglnymi i szczeglnymi. Do podstawowych metod oglnych zalicza si metody: indukcji, dedukcji, redukcji. Natomiast do najwaniejszych metod szczegowych nale metody analizy jakociowej i ilociowej. Metoda indukcyjna polega na tym, e w badaniach analitycznych przechodzi si od zjawisk szczegowych do oglnych, od czynnikw do wynikw, na ktrych poziom miay wpyw oceniane czynniki i od przyczyn do skutkw. Kierunek bada zapisa mona w takiej oto postaci: od szczegu od czynnikw od przyczyn do ogu do wynikw do skutkw

Ze wzgldu na charakterystyczny kierunek bada metoda jest czsto nazywana metod scalenia. Metoda ta pozwala na uzyskanie dokadnej i penej informacji analitycznej o dziaalnoci przedsibiorstw. Analiza finansowa przeprowadzona za pomoc metody indukcyjnej rozpoczyna si od badania wszystkich obszarw dziaalnoci

przedsibiorstwa, wykorzystania zaangaowanych w tej dziaalnoci czynnikw, a dopiero pniej ustala si wpyw gospodarowania tymi czynnikami na wyniki finansowe firmy. Zaleta tej metody jest do dua obiektywno wynikw, gdy w czasie prowadzenia bada analitycznych nie zna si ostatecznych rezultatw pracy przedsibiorstwa, co przeciwdziaa tendencyjnemu ustosunkowaniu si do ocenianych zjawisk gospodarczych. Obejmowanie badaniami wszystkich czynnikw i wieloetapowo oceny, aczkolwiek zapewnia dokadno bada, ma jednak ujemne skutki, wyraajce si w duej pracochonnoci tej metody. Metod odwrotn do metody indukcyjnej jest metoda dedukcyjna, polegajcej na podejciu od syntezy do zjawisk czstkowych. Wychodzi, wic od zjawisk oglnych do szczegowych, od skutkw do przyczyn, od wynikw do czynnikw. Zgodnie z tym procedura postpowania charakteryzuje si nastpujcy sposb: od szczegu od czynnikw od przyczyn do ogu do wynikw do skutkw

29

Analiza finansowa z zastosowaniem tej metody rozpoczyna si od analizy wynikw finansowych, natomiast badanie czynnikw, ktre miay istotny wpyw na wielko i zmian wyniku finansowego dokonuje si w dalszej kolejnoci. Jest ona metod trudn i wymaga ona od analityka bardzo dogbnej wiedzy na temat przedsibiorstwa, na temat zjawiska, ktre bada, na temat metodologii tego badania. Analityk musi potrafi dokadnie oceni badane zjawisko, musi umie sformuowa problemy oraz musi wiedzie, ktre problemy podda badaniu. Jako zalet tej metody uwaa si jej mniejsza w stosunku do poprzedniej pracochonno. Badaniu poddawane s wycznie te elementy, z ktrych to zjawisko si skada, ktre w najwikszym stopniu wpywaj na badane zjawisko36. Najbardziej kompleksow metod badawcz, z pord metod oglnych, jest metoda redukcji nazywana rwnie metod weryfikacji. Jest ona zarazem najtrudniejsza w zastosowaniu w praktyce. Skada si z trzech elementw postpowania badawczego37: sformuowania tez i wnioskw syntezy wstpnej, zweryfikowania prawdziwoci tez i wnioskw w postpowaniu analitycznym, podsumowania ustale dokonanych w trakcie weryfikacji i sformuowania tezy kocowej. Metoda wymaga, sformuowania problemu, przeprowadzenia bada analitycznych potwierdzajcych lub odrzucajcych wstpne ustalenia oraz konieczna jest synteza kocowa. Analityk przeprowadzajcy analiz metod redukcji musi posiada dobr znajomo zagadnie funkcjonowania przedsibiorstwa oraz dobrego opanowania warsztatu badawczego. Metod weryfikacji mona stosowa we wszystkich rodzajach analizy finansowej. Zaliczane do metod szczegowych, metody analizy jakociowej (zwane rwnie metodami opisowymi), ujmuj badane zwizki i zalenoci w formie opisowej, werbalnej, bez prb nadawania im ilociowego niezalenego wyrazu. Polegaj gwnie na porwnawczej analizie dynamiki szeregw czasowych. Niewtpliw zalet omawianych metod jest ich prostota i zwizana z tym dua atwo w praktycznym ich stosowaniu. Wad prezentowanych metod jest natomiast to, e nie pozwalaj na dokadn kwalifikacj zalenoci istniejcych pomidzy badan zmienn ekonomiczn a okrelajcymi j czynnikami. Ma to istotne znaczenie w zakresie dokadnego rozpoznania charakteru analizowanych zalenoci, ucilenia zbioru czynnikw i uporzdkowania ich wedug siy
36 37

Ibidem, s. 59-63. E. Urbaczyk, Metody ilociowe w analizie finansowej przedsibiorstwa, Uniwersytet Szczeciski, Szczecin 2001, s. 81.

30

i kierunku oddziaywania na badan zmienn ekonomiczn. Utrudnia to w konsekwencji precyzyjne prognozowanie ksztatowania si tej zmiennej w przyszych okresach. Pomimo tych wad metody jakociowe powinny by w dalszym cigu stosowane w analizie, lecz gwnie we wstpnej jej fazie stwarzajc niejako grunt do zastosowania ilociowych metod analizy przyczynowo-skutkowej. Niewtpliwie do istotn przewag nad metodami jakociowymi maj metody ilociowe. Wyraa si to m. in. w tym, e wyniki uzyskane przy ich zastosowaniu maj bardziej jednoznaczny charakter oraz nie s obcione subiektywizmem. Natomiast wyniki osignite na podstawie zastosowania metod jakociowych zawieraj w wielu przypadkach du doz subiektywizmu wynikajc z dowiadczenia badacza oraz jego wiedzy i emocjonalnego podejcia do uzyskanych rezultatw bada. W analizie finansowej zastosowanie znajduje wiele metod ilociowych. Dokonujc podziau ze wzgldu na stopie wnikliwoci mona wyrnia si metody: porwna, determistyczne,

stochastyczne. Metoda porwna okrelana te mianem metody odchyle, polega na porwnaniu badanych zjawisk z innymi wielkociami oraz ustaleniu rnic midzy cechami porwnywanych zjawisk. W metodzie tej ocenia si zawsze przynajmniej dwie kategorie liczb. Jedna wyraa stan faktyczny, a druga stanowi podstaw porwna. W rezultacie otrzymuje si rnice dodatnie lub ujemne zachodzce pomidzy porwnywanymi wielkociami. W metodzie porwna wane jest poprawne ustalenie m.in.: przedmiotu porwna, sposobu ujcia zagadnie objtych zakresem porwna, podstawy porwna. Porwnywalno jednorodnych zjawisk gospodarczych jest czsto utrudniona z tytuu licznych zmian wystpujcych w trakcie duszego okresu. Do najczstszych powodw znieksztace zjawisk gospodarczych nale zmiany: metodologiczne, cenowe,

organizacyjne i przedmiotowe. Aby ustrzec si bdnych ocen i wnioskw naley przed dokonaniem porwna doprowadzi dane liczbowe opisujce rozpatrywane zjawisko do porwnywalnoci. Oznacza to, e trzeba wyeliminowa wszystkie te zaistniae zmiany, ktre znieksztaciy w pewnym stopniu obraz analizowanych zjawisk gospodarczych38. W wyniku porwnania wielkoci rzeczywistej z wielkoci przyjt za baz odniesienia uzyskuje si odchylenie bezwzgldne (rnic). Aby okreli wzajemne powizania zjawisk gospodarczych stosuje si odchylenia wzgldne. W zalenoci od wielkoci przyjtej za baz odniesienia wyrnia si nastpujce kierunki porwna39:
38 39

W. Gabrusewicz opt. cit., s. 34. T. Waniewski, W. Skoczylas opt. cit., s. 34.

31

porwnania w czasie, gdy baz odniesienia stanowi wielkoci rzeczywiste lat ubiegych, porwnanie z planem, wwczas gdy wzorcem porwna s zaoenia planu przedsibiorstwa, porwnania w przestrzeni najczciej przeprowadzane przy przyjciu za podstaw odniesienia wielkoci rzeczywistych innych przedsibiorstw (analizy

midzyzakadowe) czy rednich wielkoci branowych. Istot metod deterministycznych jest uzyskanie podstawowych zalenoci funkcyjnych pomidzy zjawiskami wystpujcymi w przedsibiorstwie, np. okrelenie najwaniejszych czynnikw wpywajcych na koszty bezporednie, przychody ze sprzeday czy na wielko zysku ze sprzeday produktw. Dziki ilociowym metodom deterministycznym mona ustali wielko odchylenia rozpatrywanego zjawiska i w miar dokadnie rozliczy wpyw najwaniejszych czynnikw, ktre je uksztatoway. Wrd nich wymienia si najczciej metody: kolejnych podstawie, reszty, rnic czstkowych, funkcyjn, logarytmowania. Metoda kolejnych podstawie (acuchowych) suy do liczbowego okrelenia wpywu poszczeglnych czynnikw na wielko badanego zjawiska tylko wtedy, gdy wspzalenoci maj charakter zwizku funkcyjnego wyraonego w formie iloczynu, ilorazu lub sumy algebraicznej danych czynnikw. Metoda ta polega na matematycznym sformuowaniu funkcji ekonomicznych, stanowicych przedmiot bada, oraz okreleniu odpowiedniego acucha przyczyn. Istota tej metody wyraa si w kolejnym podstawianiu poszczeglnych czynnikw w wielkoci okrelajcej warto wskanika, bdcego przedmiotem porwnania, w miejsce wskanika przyjtego za podstaw odniesienia (baz). Przestrzega si przy tym zasady zachowywania raz ju przeprowadzonych podstawie we wszystkich nastpnych podstawieniach, a do ostatniego czynnika wcznie. Postpujc w ten sposb, oblicza si wpyw poszczeglnych czynnikw na odchylenie czne. Rnic spowodowan przez konkretny czynnik ustala si, odejmujc od wyniku podstawienia, w ktrym dany czynnik wystpuje w wielkoci reprezentowanej przez wskanik bdcy przedmiotem porwnania, wielkoci wyniku z bezporednio poprzedzajcego podstawienia, gdzie ten wanie czynnik jest jeszcze ujty w wielkoci przyjtej dla podstawy odniesienia (bazy). Suma odchyle czstkowych powinna by rwna cznemu (cakowitemu) odchyleniu midzy wielkoci wskanika, ktry jest przedmiotem porwna, a wielkoci wskanika przyjtego za podstaw odniesienia.

32

Metoda reszty zalecana jest do badania wpywu dwch czynnikw na badane zjawisko.40 Najczciej wykorzystuje si j do rozliczania wpywu zmian wielkoci zatrudnienia i wydajnoci pracy na przyrost produkcji. Metoda reszty pozwala na obliczenie wpywu poszczeglnych czynnikw na zmiany badanego zjawiska, przy czym wpyw ostatniego czynnika jest reszt, czyli rnic midzy odchyleniem globalnym a sum wpywu innych przyjtych do bada czynnikw. Do identycznych rezultatw prowadzi metoda rnicowania bdca uproszczon wersj metody kolejnych podstawie, ktra w miejsce penych danych czynnika objtego badaniem wprowadza rnic midzy jego wielkoci faktyczn a bdc podstaw porwnania. Wad tych dwch metod jest to, e w zalenoci od przyjtej kolejnoci podstawienia mona otrzyma zrnicowany wpyw poszczeglnych czynnikw. Zalet ich jest prostota i stosunkowo maa pracochonno. Metoda rnic czstkowych polega na jednoczesnym wyodrbnianiu czstkowych odchyle indywidualnych i czstkowych odchyle wyraajcych czny wpyw czynnikw oraz traktowaniu ich jako odrbnych elementw badania analitycznego. W metodzie rnic czstkowych otrzymuje si jednakowe wyniki bez wzgldu na kolejno podstawiania poszczeglnych czynnikw. Przy dwch czynnikach oblicza si trzy rnice czstkowe, a przy trzech czynnikach siedem rnic czstkowych. Etapy oblicze: obliczy wpyw zmiany pierwszego czynnika, zakadajc, e czynnik drugi pozostaje w wielkoci przyjtej dla podstawy odniesienia, ustali wpyw zmiany drugiego czynnika, przyjmujc z kolei, e czynnik pierwszy wystpuje w wielkoci odpowiadajcej podstawie odniesienia, obliczy wpyw obydwu czynnikw cznie.

Metoda funkcyjna uwidacznia wyranie zwizek midzy wielkoci wynikw w okresie przyjtym za podstaw odniesienia a rzeczywist wielkoci porwnywanych czynnikw. Metoda umoliwia otrzymanie jednoznacznych odpowiedzi bez wzgldu na kolejno podstawiania czynnikw. Metoda funkcyjna moe mie zastosowanie nie tylko w zalenociach stanowicych iloczyn, lecz rwnie w wypadku wystpowania ilorazw, z tym e wielkoci wskanikw dynamiki wzgldnej (A,B,C) dla czynnikw w mianowniku funkcji ustala si w sposb odwrotny, dzielc wskaniki podstawy odniesienia przez wielkoci rzeczywiste (badane). Przyjte w metodzie funkcyjnej matematyczne rozwizania pozwalaj na uzyskanie wynikw identycznych jak w metodzie

40

M. Sierpiska T. Jachna opt. cit., s. 30.

33

podstawie krzyowych, przy czym stosowane formuy oblicze nale do stosunkowo skomplikowanych. Metoda logarytmowania pozwala na osiganie wynikw zblionych do wielkoci odchyle obliczonych za pomoc metody funkcyjnej lub podstawie krzyowych. Mona j stosowa do dowolnej liczby zmiennych objaniajcych. Odchylenia czstkowe oblicza si w oparciu o wskanik dynamiki zjawiska. Warto zwrci uwag na fakt, e sposb prezentowania danych w postaci indeksw dynamiki stwarza moliwo pogbienia interpretacji analizowanego modelu zalenoci. Zrnicowany stopie przydatnoci wyej wymienionych metod. Do dokadnie obliczone odchylenia indywidualne (za pomoc metody funkcyjnej, logarytmicznej, krzyowych podstawie) maj wiksz warto poznawcz w analizie ni odchylenia czne. Oprcz wyej wymienionych metod, analiza finansowa posuguje si take metodami specyficznymi, gwnie w zakresie operacji finansowych. Metody te zostay wypracowane przez system bankowy i s ukierunkowane na uwzgldnienie czynnika czasu w operacjach pieninych. Do podstawowych metod operacji pieninych nale rachunki: odsetkowe, procentu skadanego, dyskontowe. Do metod, ktre mog znacznie wzbogaci badania stosowane w analizie finansowej nale metody stochastyczne, ktre charakteryzuj si wiksz precyzyjnoci, poniewa obok czynnikw gwnych uwzgldnia si w nich wpyw czynnikw przypadkowych. W metodach tych liczba czynnikw i posta zalenoci nie s z gry okrelone, lecz wynikaj z przeprowadzonego rozpoznania w analizie wstpnej. Metody stochastyczne pozwalaj, wic na szersze ujcie zwizkw midzy zjawiskami gospodarczymi i cilejsze przypisanie im ilociowego wyrazu. Wrd metod stochastycznych na szczeglne podkrelenie zasuguj metody ekonometryczne. Ich ide jest budowanie i oszacowanie odpowiednich modeli ekonometrycznych,

odzwierciedlajcych za pomoc jednego rwnania lub ukadu rwna zasadnicze powizania midzy rozpatrywanymi zjawiskami. W metodach ekonometrycznych ocena dokonywana jest przez porwnanie stanu rzeczywistego ze stanem dla tego czasu waciwym, a okrelonym na podstawie kwantyfikowanej prawidowoci przebiegu. Wyniki tak przeprowadzonej analizy su nie tylko do sposobu dziaania przedsibiorstw w przeszoci, ale te do formuowania prognoz przede wszystkim krtko-

i rednioterminowych lub te optymalnych programw dziaania. Dziki wykorzystaniu w szerokim zakresie aparatu statystyczno matematycznego pozwalaj one na znaczenie szersze zastosowanie ich w procesie planowania i prognozowania procesw 34

produkcyjnych w przedsibiorstwie, anieli to ma miejsce przy zastosowaniu tylko metod deterministycznych. Drug grup metod stochastycznych s metody dyskryminacyjne. Maj one na celu wczesne rozpoznanie najczciej przez bank zagroe dotyczcych efektywnoci gospodarowania i zwizanej z tym utraty zdolnoci kredytowej przez przedsibiorstwa lub gospodarstwa domowe. Stosuje si je rwnie w ujciu wielowymiarowej dyskryminacji liniowej. Punktem wyjcia jest analiza bilansw zagroonych firm przez odniesienie ich do bilansw jednostek dobrze prosperujcych. Metody taksonomiczne to trzecia grupa metod stochastycznych, ktrych istot jest skumulowanie szeregu wskanikw pomiaru efektywnoci gospodarowania oraz innych czynnikw, reprezentujcych warunki gospodarowania i sprowadzeniu ich do jednego porwnywalnego wskanika. Wartoci poznawcze wraaj si w tym, e umoliwiaj ocen pozycji ocenianego przedsibiorstwa w stosunku do innych jednostek w otoczeniu gospodarczym (sektor lub region). Statyczne metody taksonomiczne umoliwiaj uwzgldnienie zmian rozpatrywanych procesw porwnawczych w przestrzeni, za dynamiczne nie tylko w przestrzeni, ale i w czasie41. Naley podkreli, e metody stochastyczne nie wykluczaj si ze stosowanymi metodami jakociowymi i metodami deterministycznymi, wrcz przeciwnie mog si wzajemnie uzupenia, przyczyniajc si do znacznego wzbogacenia wartoci poznawczej wynikw analizy finansowej. Oprcz wyej wymienionych metod, analiza finansowa posuguje si take metodami specyficznymi, gwnie w zakresie operacji finansowych. Metody te zostay wypracowane przez system bankowy i s ukierunkowane na uwzgldnienie czynnika czasu w operacjach pieninych. Do podstawowych metod operacji pieninych nale rachunki: odsetkowe, procentu skadanego, dyskontowe. Przedstawiona charakterystyka metod wykazaa, e w analizie finansowej dysponuje si wieloma rnymi metodami, ktre s dobierane zalenie od rodzaju badanych zjawisk i postawionych w analizie celw. S to metody jakociowe i ilociowe, determistyczne, stochastyczne oraz rne kombinacje wymienionych metod.

Wyeksponowane wady i zalety poszczeglnych metod wykazuj, e nie mona mwi o wyszoci jednych metod nad innymi. Metody analizy jakociowej, zwane rwnie metodami opisowymi, ujmuj badane zwizki ich zalenoci w formie opisowej, werbalnej bez prb nadania im ilociowego mierzonego wyrazu, co w wielu przypadkach moe by

41

T. Waniewski, W. Skoczylas opt. cit., s. 51.

35

wane, ale tylko na etapie analizy wstpnej. Najlepszym rozwizaniem jest, wic rwnolege stosowanie wszystkich metod i ich dobieranie stosownie do specyfiki badanych zjawisk i waciwoci poszczeglnych metod. Trzeba przy tym zwrci uwag, e przy wyborze metod w znacznej mierze decyduje ich pracochonno i warto uzyskiwanych wynikw (dokadno). Nie naley, bowiem stosowa metod zoonych, jeli zblione wyniki s osigalne przy zastosowaniu metod prostych, a wic mao pracochonnych42.

1.5. Rodzaje analizy finansowej

Regulowanie i sterowanie procesami gospodarczymi w przedsibiorstwie wymaga poddawania analizie zarwno stanw tych procesw, jak i przebiegu oraz wynikw osiganych w danym czasie. Dlatego w zalenoci od potrzeb jednostki gospodarczej przeprowadza si rnego rodzaju analizy finansowe. Podstawowe kryteria podziau i rodzaje analizy finansowej przedstawia Schemat 4.

Schemat 4: Rodzaje analizy finansowej ze wzgldu na kryteria

KRYTERIUM PODZIAU RODZAJE ANALIZY FINANSOWEJ ANALIZA FUNKCJONALNA ANALIZA KOMPLEKSOWA ANALIZA DECYZYJNA ANALIZA CAOCIOWA ANALIZA ODCINKOWA (PROBLEMOWA) ANALIZA OGLNA ANALIZA SZCZEGOWA ANALIZA WSKANIKOWA ANALIZA ROZLICZENIOWA ANALIZA RETROSPEKTYWNA (EX-POST) ANALIZA BIECA ANALIZA PROSPEKTYWNA ANALIZA POJEDYNCZEGO PRZEDSIBIORSTWA ANALIZA MIDZYZAKADOWA ANALIZA WEWNTRZNA ANALIZA ZEWNTRZNA

PRZYJTA METODA BADA

ZAKRES PRZEDMIOTOWY BADAA

SZCZEGOWO BADA

FORMA BADA

CZAS OBITY ANALIZ

ZAKRES PRZESTRZENNY BADA

PRZEZNACZENIE ANALIZY

rdo: W. Gabrusewicz opt. cit., s. 29.

42

Ibidem, s. 54.

36

Jak wynika z wyej zaprezentowanego schematu przyjmujc za kryterium metod bada wyrnia si trzy rodzaje analiz. Pierwsza z nich, analiza funkcjonalna polega na badaniu dziaalnoci przedsibiorstwa w podziale na czci planu techniczno ekonomicznego oraz na dziay sprawozdawczoci rzeczowej i finansowej lub poszczeglnych funkcji czy sub43. Szybkie i kompleksowe opracowanie tej analizy, w pewnym stopniu zmniejsza moliwo dostrzeenia niedoskonaoci. Analiz funkcjonaln przeprowadza jednoczenie wiele osb, co umoliwia skrcenie czasu jej wykonywania. Z kolei analiza kompleksowa zajmuje si caociowym badaniem danego przedmiotu lub podmiotu. Dostarcza informacji o zjawiskach gospodarczych, ktre przedstawione s za pomoc wskanikw oraz zalenoci, jakie wystpuj pomidzy nimi. Ostatnia z tej grupy analiza decyzyjna nastawiona jest gwnie na problemowe i szczegowe badania. Polega na grupowaniu zjawisk dotyczcych okrelonej decyzji. Przy tej analizie bardzo wana jest znajomo nowoczesnych technik obliczeniowych. Inne kryterium podziau, jakim jest zakres zagadnie objtych analiz wyrniamy analiz czciow(odcinkow) i caociow. Pierwsza z nich polega na odrbnym badaniu ronych dziedzin dziaalnoci np.: produkcji, zatrudnienia, kosztw. Przy badaniach odcinkowych zawa si wpyw czynnikw ksztatujcych badane zjawisko do bliskich zalenoci, bez stwierdzania nastpstw w innych dziedzinach dziaalnoci. Z tego wzgldu analiz odcinkow czsto nazywa si analiz problemow. Na podstawie bada odcinkowych zestawia si oglna, ocen i na tej podstawie wyciga wnioski. Analiza caociowa, zwana take analiz kompleksow, dotyczy wszystkich zjawisk wystpujcych w przedsibiorstwie. Polega ona na badaniach o charakterze oglnym i posuguje si opisem zjawisk gospodarczych od strony ilociowej, strukturalnej i dynamicznej, bez gbszego wnikania w przyczyny zaistniaej sytuacji. Stopie szczegowoci bada analityczny dzieli analiz finansow

przedsibiorstwa na ogln i szczegow. Analiza oglna obejmuje caoksztat dziaalnoci prace badawcze opieraj si na wskiej grupie odpowiednio dobranych wskanikw syntetycznych. Brak w niej bada wzajemnych zalenoci wystpujcych midzy zjawiskami gospodarczymi. Stanowi ona podstaw do podejmowania biecych jak i rozwojowych decyzji dotyczcych caego przedsibiorstwa, a take jest bardzo przydatna w ocenie caoksztatu dziaalnoci firmy. Analiza szczegowa zajmuje si badaniem okrelonego problemu dziaalnoci przedsibiorstwa w sposb dokadny

43

J. Duraj, Analiza ekonomiczna przedsibiorstwa, PWE, Warszawa 2004, s. 18.

37

i szczegowy za pomoc wskanikw umoliwiajcych dostrzeenie zalenoci przyczynowo skutkowych miedzy badanymi zjawiskami. Przykadem tej analizy moe by ocena wpywu zmian stawek amortyzacji na produktywno rodkw trwaych Forma prowadzenia bada jest kolejnym kryterium dzielce analiz finansow na dwa dalej opisane rodzaje. Analiza wskanikowa, ktra dostarcza informacji o sytuacji finansowej i wynikach dziaalnoci gospodarczej badanej firmy na podstawie zbioru wskanikw logicznie ze sob powizanych. W analizie tej stosuje si mierniki bezwzgldne ukazujce absolutne rozmiary okrelonych zjawisk gospodarczych oraz mierniki wzgldne pozwalajce okreli relacje midzy nimi. Warto i zmiana wskanikw, a take ich wzajemne relacje, stanowi podstaw do formuowania wnioskw dotyczcych przyszoci. Aby przy pomocy analizy wskanikowej mc dokona prawidowej oceny analizowanych zjawisk wane jest przestrzeganie okrelonej procedury postpowania, ktra wyodrbnia nastpujce etapy44: wybr zjawisk gospodarczych przedsibiorstwa objtych badaniem i ocen, staranny dobr adekwatnych wskanikw do analizowanych zjawisk, weryfikacja poprawnoci przyjtych wskanikw, skorygowanie sposobu mierzenia wskanika i wspczynnika lub ustalenie dodatkowych wskanikw i wspczynnikw, pozwalajcych uzyska dokadny i obiektywny obraz analizowanych zjawisk, obliczenie wskanika i/lub wspczynnika na podstawie zweryfikowanych miernikw oraz postawienie diagnozy i sformuowanie decyzji. Wiksz warto poznawcz charakteryzuje si analiza rozliczeniowa, ktra polega na badaniu i ocenie zwizkw i wspzalenoci wystpujcymi midzy poszczeglnymi zjawiskami. Dziki czemu moliwa jest identyfikacja czynnikw ksztatujcych badane procesy i zjawiska oraz peniejsza ocena ich oddziaywania na wyniki ekonomiczne jednostki gospodarczej. Warto poznawcza analizy rozliczeniowej sprawia, e jest ona szczeglnie przydatna w procesie zarzdzania. Analiz ekonomiczn ze wzgldu na przyjty horyzont czasowy mona podzieli na: analiz ex post (retrospektywn), analiz ex ante (antycypacyjn), t ostatni za na analiz taktyczn (redniookresow) oraz analiz strategiczn (dugookresow). Analiza ex post, zwana take retrospektywn, naley do najlepiej opracowanych rodzajw analizy ekonomicznej. Moe by przeprowadzona na wszystkich szczeblach zarzdzania
44

J. Wickowski op. cit., s. 19.

38

w przedsibiorstwie. Jej podstawowym celem jest przeprowadzenie bada strukturalnych i przyczynowych w odniesieniu do minionych zada gospodarczych w przyjtym przedziale czasu (kwarta, rok). Dziki wynikom analizy ex post mona nie tylko wyjani zmiany, jakie zaszy w przedsibiorstwie jako caoci, lecz rwnie w poszczeglnych wycinkach jego dziaalnoci. Mona take, wykorzystujc uzyskane wyniki, zapobiega w przyszoci zmianom niepodanym, a take utrwala tendencje w zarzdzanych obiektach gospodarczych.45 Analiza bieca zwana take operatywn ma na celu przygotowanie informacji analitycznych o zjawiskach i procesach gospodarczych w relatywnie krtkich odcinkach czasu zmiana, dzie, dekada. Najistotniejsz cech analizy operatywnej jest niemal bezporednie wykorzystywanie jej warunkw do regulacji zaistniaych odchyle od zaoonych parametrw i do likwidacji wystpujcych zakce w przebiegu procesw gospodarczych i produkcyjnych. Analiza prospektywna podobnie jak analiza ex post moe by przeprowadzana na wszystkich poziomach zarzdzania w przedsibiorstwie. Pozwala ustala wyniki przewidywanych procesw gospodarczych we wszystkich dziedzinach dziaalnoci oraz w przedsibiorstwie jako caoci. Uwzgldnia ona zarwno czynniki te, ktre dziaay wczeniej, jak i te, ktre mog si pojawi w przyszoci. Analiz ex ante wykorzystuje si we wszystkich procesach decyzyjnych, a przede wszystkim planowania jak i ksztatowaniu strategii przedsibiorstwa46. Wyniki prac badawczych mog ogranicza si jedynie badanego przedsibiorstwa, wwczas mamy do czynienie z analiz pojedynczego przedsibiorstwa. Natomiast analiza midzyzakadowa polega na porwnywaniu danej jednostki z innymi. Wymaga starannego doboru przedsibiorstw wykorzystywanych do porwna. Dotyczy przedsibiorstw wchodzcych w skad jednej brany. Jej celem jest ustalenie przyczyn rnic midzy np. jednostkowymi kosztami wasnymi porwnywalnych wyrobw wytwarzanych przez przestrzenne wyodrbnione ogniwa organizacyjne (wydziay, zakady). W zalenoci od przeznaczenia analizy moemy mwi o analizie wewntrznej i zewntrznej. Analiz zewntrzn sporzdza si dla osb i instytucji z poza przedsibiorstwa zwykle w ukadzie rocznym. Wykonywana jest w sposb kompleksowy. Dostosowana jest do potrzeb szeroko rozumianego otoczenia przedsibiorstwa. Analiza ta moe by przeznaczona dla:
45 46

bankw w zwizku z ubieganiem si o kredyt,

L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, K. Kurtys, T. Waniewski, B. Wersty opt. cit., s. 14. E. Urbaczyk opt. cit., s. 29.

39

udziaowcw i akcjonariuszy, ubezpieczycieli, wacicieli i inwestorw w procesie prywatyzacji przedsibiorstwa pastwowego oraz innych odbiorcw z jego otoczenia.

Natomiast analiza wewntrzna zajmuje si uwzgldnieniem potrzeb decyzyjnych kierownictwa i innych szczebli zarzdzania w przedsibiorstwie. Analiza wewntrzna jest wykonywana w sposb bardziej szczegowy i zajmuje si wybranymi obszarami dziaalnoci przedsibiorstwa. Zawiera ona analiz podstawowych sprawozda

finansowych bilansu i rachunku wynikw oraz ocen kondycji finansowej i czynnikw j determinujcych47.

47

M. Sierpiska, T. Jachna, opt. cit. s. 21.

40

2. Charakterystyka Zakadw Misnych Agro-Handel Sp. z o.o.

2.1. Spka z ograniczon odpowiedzialnoci jako forma organizacyjno-prawna podmiotw prowadzcych dziaalno gospodarcz w Polsce

W gospodarce rynkowej podmioty gospodarcze swobodnie prowadz dziaalno gospodarcz i aden organ nie ma prawa w ich dziaalno ingerowa, o ile dziaaj zgodnie z prawem. Dziaalnoci gospodarcz jest zarobkowa dziaalno wytwrcza, budowlana, handlowa, czy te usugowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobw naturalnych, wykonywana w sposb zawodowy i cigy48. Warunkiem uznania danej dziaalnoci za dziaalno zawodow jest, wic jest zarobkowy charakter oraz fakt, e jest ona wykonywana w sposb zorganizowany i cigy. Prowadzenie dziaalnoci gospodarczej nie wymaga otrzymania zezwolenia wadz administracyjnych, za wyjtkiem otrzymania koncesji w niektrych dziedzinach, np. transport morski i lotniczy, produkcja i sprzeda wdek. Forma prawna podmiotu gospodarczego jest narzdziem okrelajcym wymagania zaoycielskie, struktur wadzy oraz odpowiedzialno a take chronicym interesy spoeczestwa, pastwa, waciciela, pracownikw i poyczkodawcw. Podmiot rozpoczynajcy dziaalno gospodarcz ma pen swobod wybory formy organizacyjnoprawnej przedsibiorstwa, z zastrzeeniem odrbnych przepisw, ktre mog wyklucza dan form prawn dla danego rodzaju dziaalnoci gospodarczej (np. banki). Gwny Urzd Statystyczny opracowa systematyk form prawno-organizacyjnych. Do

podstawowych form prawno-organizacyjnych zalicza si osoby fizyczne (indywidualni przedsibiorcy oraz wsplnicy spek cywilnych), osoby prawne (spka z ograniczon odpowiedzialnoci, spka akcyjna, inne podmioty majce osobowo prawn) i jednostki organizacyjne mniemajce osobowoci prawnej (spka jawna, spka partnerska, spka komandytowa, spka komandytowo-akcyjna).W gospodarce wolnorynkowej znaczna cze podmiotw gospodarczych dziaa jako spki. Spka jest prawn form wspdziaania dwch lub wikszej liczby osb dla atwiejszego osignicia wsplnego celu gospodarczego. Prawo dopuszcza rwnie
Ustawa z dnia 19 listopada 2001 r. - Prawo dziaalnoci gospodarczej, Dz.U. nr 101, poz. 1178 z pn. zm., art. 2.
48

41

moliwo tworzenia i istnienia niektrych spek z udziaem jednego wsplnika (spki jednoosobowe), a take powoywania ich dla celw niegospodarczych. Spki odgrywaj istotn rol w stosunkach gospodarczych krajw o gospodarce rynkowej. W formie spek wystpuje wikszo przedsibiorstw przemysowych, handlowych, usugowych,

transportowych i innych, a take bankw, instytucji ubezpieczeniowych itd., w tym z reguy najwiksze organizacje gospodarcze. Spka, jako forma wspdziaania osb, znana bya ju w staroytnoci, a przepisy dotyczce spek zawieraj rne systemy prawa antycznego, z najdawniejszymi wcznie. Praktyczne potrzeby dyktoway czenie si osb w grupy, aby w ten sposb osign zamierzony cel, najczciej gospodarczy49. W prawie polskim mona wyrni spki prawa cywilnego (spki cywilne) i spki prawa handlowego (spki handlowe). Kryterium tego rozrnienia opiera si na strukturze i charakterze przepisw normujcych dany rodzaj spki. Przyjmujc, zatem za punkt odniesienia stan regulacji prawnej spek w naszym prawie, mona stwierdzi, e spkami prawa cywilnego s te spki, uregulowane przez kodeks cywilny, natomiast spkami prawa handlowego s spki uregulowane przez przepisy kodeksu spek handlowych i inne ustawy. Podzia na spki osobowe i kapitaowe, powszechnie przyjmowany w obcych systemach prawnych, nie ma nic wsplnego z podziaem osb prawnych na osoby typu korporacyjnego i fundacyjnego (zakadowego). Podzia na spki kapitaowe i osobowe opiera si na kryterium substratu ich istnienia i dziaalnoci. Jeli mianowicie jest nim tylko substrat osobowy (wsplnicy), to s to spki osobowe, jeli take kapita (substrat rzeczowy), s to spki kapitaowe. W konsekwencji spki kapitaowe posiadaj osobowo prawn i za swoje zobowizania odpowiadaj wasnym majtkiem, z wyczeniem osobistej odpowiedzialnoci wsplnikw. W przeciwiestwie do spek kapitaowych, spk osobow cechuje osobista (majtkowa) odpowiedzialno wsplnikw za zobowizania spki i osobiste prowadzenie spraw spki. Wsplnicy spek kapitaowych odsunici s z reguy od bezporedniego prowadzenia spraw spki (nale one do zarzdu) i od bezporedniej kontroli jej dziaalnoci (wykonuje je specjalny organ spki - rada nadzorcza lub komisja rewizyjna), za organem ich reprezentujcym jest zgromadzenie wsplnikw50. Ojczyzn spki z ograniczon odpowiedzialnoci s Niemcy koca XIX w., gdzie znalaza ona swj normatywny ksztat w ustawie z 20 IV 1892 r. o spkach z ograniczon
J. Jecyszyn, C. Kosikowski; Podstawy prawa gospodarczego, Wydawnictwo Prawne LexisNexis, Warszawa 2004, s. 81. 50 A. Rafalski, Spki osobowe i kapitaowe: charakterystyki, procedury zakadania, wzory, Orodek Doradztwa i Szkolenia Tur, Warszawa-Jaktorw 2001, s. 33.
49

42

odpowiedzialnoci. Regulacja tego rodzaju spki znalaza si nastpnie w prawie austriackim (1906r.), angielskim (1907r.) jako private limited company, francuskim (1925r.) i innych systemach prawnych. W Polsce t form prawn prowadzenia dziaalnoci gospodarczej uregulowano po raz pierwszy dekretem z 08.02.1919 r.. Spka z ograniczon odpowiedzialnoci opiera si podobnie jak spka akcyjna na koncepcji zaangaowania kapitaowego wsplnikw i ich odpowiedzialnoci ograniczonej do wkadu w majtek spki51. Podstawow kwalifikacj spek przedstawia Schemat 5.

Schemat 5: Podzia spek w polskim ustawodawstwie PODSTAWOWA KWALIFIKACJA SPEK

KODEKS SPEK HANDLOWYCH
SPKI OSOBOWE:
SPKA JAWNA SPKA KOMANDYTOWA SPKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA

SPKI OSOBOWE:
SPKA CYWILNA

SPKI KAPITAOWE:
SPKA Z O.O. SPKA AKCYJNA

rdo: K.Wach, Jak zaoy firm w Unii Europejskiej, Oficyna Ekonomiczna, Krakw 2005, s. 276.

Spka z ograniczon odpowiedzialnoci naley do spek kapitaowych prawa handlowego, ktrej istot jest przede wszystkim zgrupowanie rodkw kapitaowych w celu realizacji pewnego zamierzenia. Kodeks spek handlowych pozwala na tworzenie tego rodzaju spek dla prowadzenia jakiejkolwiek dziaalnoci, jeeli jej cel nie jest sprzeczny z przepisami prawa. Oznacza to, e przepisy zawarte w innych aktach prawnych mog zastrzega dla danego typu dziaalnoci odrbn form prawn w postaci innych typw spek lub organizacji. Ustawa o narodowych funduszach inwestycyjnych przewiduje na przykad, e fundusze takie mog funkcjonowa wycznie w postaci spek akcyjnych. Dziaalno ubezpieczeniow mog za prowadzi wycznie spki akcyjne
51

J. Olszewski, Prawo gospodarcze kompendium, Wydawnictwo C.H. BECK, Warszawa 2002, s. 49.

43

oraz towarzystwa ubezpiecze wzajemnych. Prawo bankowe zastrzega, e banki mog zosta utworzone jako spdzielcze, pastwowe lub w postaci spek akcyjnych. Przepisy kodeksu spek handlowych nie ograniczaj obszaru aktywnoci, jak chc si kierowa wsplnicy spki z ograniczon odpowiedzialnoci. Mona tutaj, wic wyrni cele zarobkowe, gospodarcze niemajce charakteru zarobkowego oraz cele niegospodarcze (non profit). Ten ostatni rodzaj dziaalnoci, moe znale odzwierciedlenie w celach naukowych, charytatywnych, bd spoecznych. Naley jednak zaznaczy, e jest on rzadko wykorzystywany w praktyce, poniewa charakteryzuje go brak dochodw spki. Taka spka nie musi, wic prowadzi przedsibiorstwa, ale musi by dofinansowywana z zewntrz. W rozumieniu przepisw ustawy o Krajowym Rejestrze Sdowym, spka non profit jest jednak przedsibiorc i powinna zosta wpisana do rejestru52. Do powstania spki z ograniczon odpowiedzialnoci konieczne naley podj nastpujce kroki: zawarcie umowy spki, wniesienie przez wsplnikw wkadw na pokrycie caego kapitau zakadowego, a w razie objcia udziau za cen wysz od wartoci nominalnej, take wniesienie tej nadwyki; nadwyk tak zwan "agio", zgodnie z liter prawa przelewa si na poczet kapitau zapasowego tworzonej spki53, powoanie zarzdu spki, ktry skada si z jednego albo wikszej liczby czonkw; do zarzdu mog by powoane osoby spord wsplnikw lub spoza ich grona54, ustanowienie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeeli wymaga tego umowa spki lub ustawa; organ nadzoru w postaci rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej powinien zosta ustanowiony w spkach, w ktrych kapita zakadowy przewysza piset tysicy zotych, a zarazem udziay w spce posiada wicej ni dwudziestu piciu wsplnikw55, uzyskanie wpisu do rejestru przedsibiorcw. W myl postanowie kodeksu spek handlowych, umowa spki z ograniczon odpowiedzialnoci powinna zosta zawarta w formie aktu notarialnego i okrela: firm i siedzib spki, przedmiot dziaalnoci spki, wysoko jej kapitau zakadowego,
A. Rafalski opt. cit., s. 17. Ustawa z dnia 15 wrzenia 2000 r. - Kodeks spek handlowych, Dz.U. nr 94, poz. 1037 z pn. zm., art.154 3. 54 Dz.U. z 2000 r., nr 94, poz. 1037 z pn. zm., art. 201 3. 55 Dz.U. z 2000 r., nr 94, poz. 1037 z pn. zm., art. 213 2.
53 52

44

wskazanie osoby lub osb bdcych wsplnikiem spki, informacje czy wsplnik moe mie wicej ni jeden udzia, liczb i warto nominaln udziaw objtych przez poszczeglnych wsplnikw, czas trwania spki (o ile jest oznaczony). Wniesienie kapitau zakadowego spki z ograniczon odpowiedzialnoci warunkuje zaoenie spki. Kapita zakadowy stanowi pocztkowy majtek spki. Wysoko kapitau wiadczy o potencjale gospodarczym spki. Umoliwia rozpoczcie dziaalnoci gospodarczej i stanowi zabezpieczenie roszcze kontrahentw spki. Odpowiedzialno wsplnikw za zobowizania spki jest ograniczona do wysokoci wniesionych przez nich udziaw. Umowa spki musi okrela wysoko kapitau zakadowego, ilo udziaw, na ktre si dzieli kapita oraz ich wysoko. Obecnie minimalna wysoko kapitau wynosi pidziesit tysicy zotych, a jednego udziau pidziesit zotych. Kapita zakadowy dzieli si na udziay. Udzia naley rozumie jako cz kapitau zakadowego, a take jako og praw i obowizkw wsplnika. Objcie lub nabycie udziau jest rwnoznaczne z nabyciem praw i obowizkw zwizanych z uczestnictwem w spce. Aby by wsplnikiem naley posiada, co najmniej jeden lub wiksz liczb udziaw w kapitale zakadowym spki. W przypadku, gdy umowa spki stanowi, e kady ze wsplnikw ma wicej ni jeden udzia, wwczas wszystkie udziay w kapitale zakadowym spki powinny by rwne i niepodzielne. Jeeli natomiast umowa stanowi, i wsplnikom przysuguje tylko jeden ukad, wtedy udziay te mog by rnej wartoci i s podzielne56. Wsplnik moe, wic wtedy zby cay udzia jak i jego cz. Naley wszake pamita, e zarwno zbywana jak i pozostaa cz udziau nie moe przedstawia mniejszej wartoci ni piset zotych. Jedn z podstawowych czynnoci niezbdnych do utworzenia spki z ograniczon odpowiedzialnoci jest zgromadzenie przez wsplnikw kapitau i przekazanie go tej spce tytuem wkadu na kapita zakadowy. Poprzez zawarcie umowy spki, wsplnik zaciga wobec tej spki zobowizanie do pokrycia udziau przez wniesienie wkadu, przy czym wniesienie caego wkadu musi nastpi przed zgoszeniem spki do zarejestrowania. Na poczet kapitau zakadowego wsplnicy mog wnie dwa rodzaje wkadw: wkady pienine i wkady niepienine, czyli tzw. aporty. Wkady niepienine mog mie posta rzeczy i praw majtkowych. Ich wniesienie do spki powoduje przeniesienie na ni prawa wasnoci, a w konsekwencji prawa do swobodnego

56

K. Sobczak, Dziaalno gospodarcza. Uregulowania prawne, PWE, Warszawa 2001, s. 97.

45

dysponowania przedmiotami wkadu57. Jednake w celu ustalenia, czy dane rzeczy lub prawa mog stanowi przedmiot aportu, konieczne jest okrelenie tzw. zdolnoci aportowej tych rzeczy i praw, czyli stwierdzenie, czy posiadaj one cechy umoliwiajce wniesienie ich do spki tytuem pokrycia udziaw. Przedmiotem wkadu do spki kapitaowej nie moe by prawo niezbywalne lub wiadczenie pracy bd usug. Do zarejestrowania spki z ograniczon odpowiedzialnoci konieczne jest powoanie jej organw zwanych wadzami spki. Organami obowizkowymi s zgromadzenie wsplnikw (organ stanowicy) i zarzd (organ reprezentujcy). Natomiast powoanie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej ma charakter fakultatywny. Obowizek ustanowienia jednego z tych organw dotyczy tylko spek, w ktrych kapita zakadowy przewysza 500.000 zotych, a ilo wsplnikw jest wicej ni 25. Jednoczenie kodeks spek handlowych podtrzymuje zakaz czenia funkcji czonka zarzdu (a take innych funkcji podlegajcych bezporednio czonkowi zarzdu) i rady nadzorczej. Wadze spki mog by ustanowione bd w samym akcie zaoycielskim bd w drodze odrbnej uchway wsplnikw podjtej przed zarejestrowaniem spki, zgodnie z trybem przewidzianym w umowie58. Zarzd spki zobowizany jest zgosi j do rejestru przedsibiorcw, bdcego czci skadow Krajowego rejestru sdowego, w terminie 7 dni od dnia sporzdzenia aktu notarialnego zawierajcego umow spki. Sdem rejestrujcym jest sd rejonowy (sd gospodarczy) majcy siedzib w miecie bdcym siedzib wojewody59. Zgoszenie do rejestru ma charakter fakultatywny, co oznacza, e sd nie moe stosowa rodkw dyscyplinarnych (grzywny) w stosunku do czonkw zarzdu, by ci zoyli stosowny wniosek o rejestracj. Do zgoszenia spki naley doczy: umow spki, owiadczenie wszystkich czonkw zarzdu, e wkady na pokrycie kapitau zakadowego zostay przez wszystkich wsplnikw w caoci wniesione, jeeli o powoaniu czonkw organw spki nie stanowi akt notarialny zawierajcy umow spki dowd ich ustanowienia z wyszczeglnieniem skadu osobowego. Zarzd jest zobowizany doczy take podpisan przez wszystkich jego czonkw list wsplnikw z podaniem nazwiska i imienia lub nazwy (firmy) oraz liczby i wszystkich udziaw kadego z nich. Do zgoszenia spki oraz zmian skadu osobowego zarzdu naley doczy rwnie zaoone wobec sdu albo powiadczone

57 58

U. Karczmarek, Aport jako wkad do spki z o.o., Gazeta Podatkowa 2004, nr 31, s. 10. K. Kruczalak, Prawo handlowe dla ekonomistw, PWE, Warszawa 2002, s. 112. 59 Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. Krajowy Rejestr Sdowy, Dz.U. z 2001r., nr 17, poz. 209, art. 1-3.

46

notarialnie wzory podpisw czonkw zarzdu. Dokumenty zaczone do wniosku powinny by zoone w oryginaach lub urzdowo powiadczonych odpisach lub wycigach60. Sd rejonowy moe orzec o rozwizaniu spki wpisanej do rejestru, gdy nie zawarto umowy spki, okrelony w umowie albo statusie przedmiot dziaalnoci spki jest sprzeczny z prawem lub umowa albo status spki nie zawiera postanowie dotyczcych firmy, przedmiotu dziaalnoci spki, kapitau zakadowego bd wkadw, bd wszystkie osoby zawierajce umow spki albo podpisujce status nie miay zdolnoci do czynnoci prawnych w chwili ich dokonywania. W takich przypadkach sd najpierw wyznacza zarzdowi termin do uzupenienia brakw, nastpnie wzywa zarzd do zaoenia wyjanienia i jeeli braki te nie zostan usunite moe wyda postanowienie o rozwizaniu spki. Postanowienie to nie moe by jednak wydane, jeeli od jej wpisu do rejestru upyno pi lat. Przed uzyskaniem wpisu do rejestru, spka w organizacji moe zaciga zobowizania i nabywa prawa, w tym prawo wasnoci rzeczy ruchomych i nieruchomoci, ale tylko w ramach dziaalnoci o charakterze przygotowawczym do podjcia dziaalnoci gospodarczej. Podjcie za zasadniczej dziaalnoci bdzie mogo nastpi dopiero po uzyskaniu wpisu do rejestru61. Najwyszym organem spki z ograniczon odpowiedzialnoci jest zgromadzenie wsplnikw. Gwn jego funkcj jest podejmowanie uchwa w sprawach przewidzianych przepisami kodeksu spek handlowych i aktem zaoycielskim spki. Ustawa wyrnia zwyczajne i nadzwyczajne zgromadzenia wsplnikw. Zwyczajne odbywa si raz w roku, w terminie szeciu miesicy po upywie kadego roku obrotowego. Wsplnicy na zwyczajnym zgromadzeniu s zobowizani62: rozpatrzy i zatwierdzi sprawozdania zarzdu z dziaalnoci spki oraz sprawozdanie finansowe za ubiegy rok obrotowy, powzi uchwa w przedmiocie podziau zysku albo pokrycia strat, jeeli sprawy te nie zostay wyczone umow spki spod kompetencji zgromadzenia wsplnikw, podj uchwa w przedmiocie udzielenia czonkom organw spki absolutorium z wykonania przez nich obowizkw.

M. Tarska, Spka z ograniczon odpowiedzialnoci. Istota, ustrj, funkcjonowanie, C.H.BECK, Warszawa 2003, s. 125. 61 K. Wach, opt. cit., s. 181. 62 W. Grski, , Prawo gospodarcze, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, Szczecin 2004, s. 86.

60

47

Nadzwyczajne zgromadzenie wsplnikw zwouje si, gdy wymaga tego przepis prawa, umowa spki bd organy lub osoby uprawnione do zwoania zgromadze uznaj to za wskazane. Zasad jest, e zwyczajne i nadzwyczajne zgromadzenia wsplnikw zwouje zarzd. Jeeli zarzd nie zwoa zgromadzenia wsplnikw w terminie wskazanym w przepisach lub w umowie, wtedy uprawnienie do zwoania przejmuje rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Zgromadzenie wsplnikw moe odby si w kadym czasie bez formalnego zwoania, o ile jest na nim reprezentowane 100% kapitau zakadowego i nikt z obecnych nic wnis sprzeciwu. Jeeli ustawa lub akt zaoycielski nie zawieraj ogranicze, wsplnicy mog uczestniczy w zgromadzeniu wsplnikw oraz wykonywa prawo gosu przez penomocnikw, za uchway zapadaj bezwzgldn wikszoci gosw. Zasad jest, e uchway dotyczce zmiany umowy spki, rozwizania spki lub zbycia przedsibiorstwa, albo jego zorganizowanej czci, zapadaj wikszoci dwch trzecich gosw. Uchwaa dotyczca istotnej zmiany przedmiotu dziaalnoci spki wymaga wikszoci trzech czwartych gosw z tym, e statut spki moe ustanowi surowsze warunki powzicia tych uchwa. Natomiast uchwaa dotyczca zmiany umowy spki, zwikszajca wiadczenia wsplnikw lub uszczuplajca prawa udziaowe, bd prawa przyznane osobicie poszczeglnym wsplnikom, wymaga zgody wszystkich wsplnikw, ktrych dotyczy. Decyzje zgromadzenia wsplnikw s nadrzdne w stosunku do wszelkich czynnoci pozostaych organw spki i mog by zaskarane tylko do sdu gospodarczego, ktry moe je uchyli tylko wwczas, gdyby stwierdzi sprzeczno z prawami nadrzdnymi (np. z kodeksem spek handlowych), albo gdyby decyzja podjta zostaa z naruszeniem procedury. Zarzd spki moe by jedno- albo wieloosobowy. Decydujce znaczenie maj w tym zakresie postanowienia umowy spki okrelajce organizacj jej wadz. Dopuszcza si rwnie moliwo okrelenia skadu zarzdu przez wskazanie minimalnej i maksymalnej liczby jego czonkw. Przykadowa klauzula umowna moe mie brzmienie: Zarzd skada si z 3 do 5 osb. Sposb ten jest korzystny o, tyle e umoliwia skuteczne dziaanie zarzdu nawet w przypadku przejciowego

zdekompletowania np. wskutek rezygnacji jednego z czonkw. W skad zarzdu mog wchodzi zarwno wsplnicy, jak i osoby spoza ich grona. Czonkiem zarzdu moe by tylko osoba fizyczna o penej zdolnoci do czynnoci prawnych. Warunkiem wyboru danej osoby do skadu zarzdu jest jej zgoda, dlatego ze wzgldw praktycznych, celowe jest jej wczeniejsze uzyskanie. Podobnie, jak to miao miejsce na gruncie kodeksu handlowego, 48

regu stanowi wybr czonkw zarzdu uchwa wsplnikw, podejmowan w gosowaniu tajnym, co do zasady, bezwzgldn wikszoci gosw63. Zarzd jest organem zarzdzajco-wykonawczym. Organ ten prowadzi sprawy spki i reprezentuje spk. Pojcie reprezentacji obejmuje wystpowanie zarzdu w stosunkach zewntrznych spki, tj. skadanie i przyjmowanie owiadcze woli za spk we wszelkich stosunkach prawnych z osobami trzecimi (std rozrnienie na reprezentacj czynn i biern). Pojcie prowadzenia spraw spki jest odnoszone do stosunkw wewntrznych korporacji. Doktryna definiuje prowadzenie spraw jako podejmowanie wszelkich czynnoci o charakterze przede wszystkim faktycznym i decyzyjnym zmierzajcych do realizacji celu spki64. Sprawy nieprzekazane innym organom spki tj. zgromadzeniu wsplnikw, radzie nadzorczej lub komisji rewizyjnej przez przepisy ustawy lub umow spki nale, co do zasady, do waciwoci zarzdu. Prawo reprezentacji oznacza kompetencj do wystpowania za spk. Zakres przedmiotowy tego prawa okrela tym samym katalog spraw, w ktrych czonek zarzdu moe dziaa za spk. Z kolei sposb reprezentacji to sposb czynienia uytku ze wskazanej kompetencji, Zakres co ma znaczenie zwaszcza zosta w przypadku zarzdu

wieloosobowego.

prawa

reprezentacji

ustalony

bezwzgldnie

obowizujcymi przepisami kodeksu spek handlowych. Prawo czonka zarzdu do reprezentowania spki dotyczy wszelkich czynnoci sdowych i pozasdowych i nie moe zosta ograniczone ze skutkiem prawnym wobec osb trzecich. Ewentualne ograniczenia, zawarte w umowie spki lub uchwaach wsplnikw, maj wycznie znaczenie wewntrzne, w szczeglnoci jako podstawa odpowiedzialnoci czonka zarzdu. Odmiennie naley ocenia skuteczno ogranicze wynikajcych z przepisw ustawy. Przepisy kodeksu spek handlowych normujce zasady prowadzenia spraw spki maj w caoci charakter dyspozytywny w zwizku, z czym umowa spki moe przewidywa w tej mierze zasady odmienne. Jeeli brak stosownej regulacji umownej, a zarzd jest wieloosobowy, wymagana jest uprzednia uchwaa zarzdu. Uchwaa jest rwnie konieczna we wszelkich sprawach przekraczajcych zakres zwykych czynnoci spki. Szczeglna regulacja ustawowa dotyczy prokurenta, ktrego powoanie wymaga zgody wszystkich czonkw zarzdu, podczas gdy odwoa prokurenta moe kady czonek zarzdu65.Uchway zarzdu mog by powzite, jeeli wszyscy czonkowie zostali

63 64

Dz.U. z 2000 r., nr 94, poz. 1037 z pn. zm., art. 247 2, 201 4 w zw. z art. 245. A. Herbet, Status prawny zarzdu spki z o.o., Prawo Przedsibiorcy 2001, nr 27, s. 72. 65 Dz.U. z 2000 r., nr 94, poz. 1037 z pn. zm., art. 208 6 i 7.

49

prawidowo zawiadomieni o posiedzeniu. Przesank zdolnoci uchwaodawczej zarzdu nie jest, zatem obecno na posiedzeniu wszystkich jego czonkw. Uchway zapadaj bezwzgldn wikszoci gosw. Akt zaoycielski moe przewidywa, e w przypadku rwnoci gosw decyduje gos prezesa zarzdu, jak rwnie przyznawa mu moe okrelone uprawnienia w zakresie kierowania pracami zarzdu. W przypadku braku stosownej klauzuli pozycja prezesa zarzdu jest analogiczna do pozycji pozostaych czonkw tego organu66. Czonkowie zarzdu ponosz odpowiedzialno wobec wierzycieli za naruszenie okrelonych zasad postpowania i nie wykonywanie obowizkw. Czonkowie zarzdu odpowiadaj solidarnie caym swoim majtkiem za zalegoci podatkowe spki kapitaowej, ktre powstay w czasie penienia przez nich obowizkw czonka zarzdu, jeeli egzekucja z majtku spki okazaa si bezskuteczna w caoci lub czci67. Czonek zarzdu moe uwolni si od powyszej odpowiedzialnoci, jeeli wykae, e we waciwym czasie zgoszono wniosek o ogoszenie upadoci lub wszczto postpowanie zapobiegajce upadoci (naprawcze) albo nie zgoszenie takiego wniosku nastpio bez jego winy, lub wskae mienie spki, z ktrego egzekucja umoliwi zaspokojenie zalegoci podatkowych spki w znacznej czci. W spce z ograniczon odpowiedzialnoci, co do zasady nie musi istnie organ nadzorczy, gdy prawo kontroli dziaalnoci zarzdu przysuguje kademu wsplnikowi. Wsplnik moe samodzielnie - lub cznie z upowanion przez siebie osob - w kadym czasie przeglda ksigi i dokumenty spki, sporzdza bilans dla swego uytku lub da wyjanie od zarzdu. Wsplnik ma jednak obowizek korzysta ze swych uprawnie nadzorczych w sposb lojalny. Zarzd moe odmwi wsplnikowi wyjanie oraz udostpnienia do wgldu ksig i dokumentw spki, jeeli istnieje uzasadniona obawa, e wsplnik wykorzysta je w celach sprzecznych z interesem spki i przez to wyrzdzi spce znaczn szkod. Wsplnik, ktremu zarzd uniemoliwi zrealizowania swych uprawnie moe wystpi z daniem rozstrzygnicia sprawy uchwa wsplnikw. Indywidualna kontrola wsplnikw moe dozna ogranicze albo nawet zosta wyczona moc umowy spki, ale pod warunkiem ustanowienia t umow rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej. Midzy rad nadzorcz i komisj rewizyjn zachodz istotne rnice, co do zakresu ich kompetencji. Rada nadzorcza sprawuje stay nadzr nad dziaalnoci spki we wszystkich dziedzinach jej dziaalnoci, a zadaniem komisji
66 67

T. Raczek, Reprezentacja spki z o.o., Dom Wydawniczy Ostoja, Krakw 2002, s. 64. Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, Dz.U. nr 137, poz. 926 z pn. zm., art. 116.

50

rewizyjnej jest badanie przede wszystkim sfery finansowej dziaalnoci spki. Jednak w spce niemajcej rady nadzorczej umowa spki moe rozszerzy obowizki komisji rewizyjnej, tak, e faktycznie bdzie ona miaa podobne obowizki do obowizkw rady nadzorczej. W odniesieniu do obu tych organw obowizuj te same przepisy. W skad rady nadzorczej, powinno wchodzi minimum trzech czonkw. Nie ma natomiast ustawowych ogranicze, co do maksymalnej liczby czonkw tego organu. Jeeli umowa spki nie stanowi inaczej, to powoanie i odwoanie czonkw rady nastpuje w drodze uchway wsplnikw. Przy braku innej regulacji w umowie spki, czonkw rady nadzorczej powouje si na rok. Uchwa wsplnikw czonkowie rady nadzorczej mog by odwoani w kadym czasie. W kompetencji rady nadzorczej ley sprawowanie staego nadzoru nad dziaalnoci spki we wszystkich dziedzinach jej dziaalnoci, jednak nie ma ona prawa wydawania zarzdowi wicych polece dotyczcych prowadzenia spraw spki. Szczeglnym obowizkiem rady nadzorczej jest ocena sprawozdania zarzdu z dziaalnoci spki oraz sprawozdania finansowego za ubiegy rok obrotowy, w zakresie ich zgodnoci z ksigami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym oraz wnioskw zarzdu dotyczcych podziau zysku albo pokrycia straty, a take skadanie zgromadzeniu wsplnikw corocznego pisemnego sprawozdania z wynikw tej oceny. Akt zaoycielski moe rozszerzy uprawnienia rady nadzorczej, a w szczeglnoci stanowi, e zarzd jest obowizany uzyska zgod rady nadzorczej przed dokonaniem oznaczonych w umowie spki czynnoci oraz przekaza radzie nadzorczej prawo zawieszania w czynnociach, z wanych powodw, poszczeglnych lub wszystkich czonkw zarzdu. Rada nadzorcza moe te reprezentowa spk w umowach midzy czonkiem zarzdu a spk oraz w sporze z nim. Kontrolowanie dziaalnoci spki przez wsplnikw, rad nadzorcz lub komisj rewizyjn to przykad tzw. kontroli wewntrznej, natomiast ustawa przewiduje jeszcze tzw. kontrole zewntrzn;. Mianowicie sd rejonowy na danie wsplnika lub wsplnikw reprezentujcych, co najmniej jedn dziesit kapitau zakadowego, moe postanowi o wezwaniu zarzdu do zoenia owiadczenia, wyznaczy podmiot uprawniony do badania sprawozda finansowych (biegych rewidentw) w celu zbadania rachunkowoci oraz dziaalnoci spki. Rewidenci skadaj swoje sprawozdanie sdowi rejestrowemu, ktry przesya jego odpis dajcemu zbadania rachunkowoci oraz dziaalnoci spki, zarzdowi i radzie nadzorczej lub komisji rewizyjnej. Spka z ograniczon odpowiedzialnoci jest osob prawn i z tej racji odrbnym podatnikiem podatku dochodowego od osb prawnych. Natomiast zyski z udziau w niej 51

(wypacana dywidenda), bd dodatkowo opodatkowane podatkiem dochodowym od osb fizycznych (ryczatem 19% uzyskanego przychodu). Spka z ograniczon

odpowiedzialnoci moe by utworzona przez jedn albo wicej osb w kadym celu prawnie dopuszczalnym, w tym oczywicie do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. Wybr takiej wanie formy powinno si rozway, gdy planuje si spore, wymagajce duego kapitau przedsiwzicie - w takiej sytuacji koszty zwizane z funkcjonowaniem spki bd z powodzeniem zrekompensowane przez korzyci, w tym szczeglnie to, e jako wsplnik nie bdzie si odpowiadao za zobowizania spki. Warto si nad tym zastanowi szczeglnie wtedy, gdy planuje si bardzo ryzykowne przedsiwzicie.

2.2. Rys historyczny, przedmiot dziaalnoci oraz cele spki

Agro-Handel jest spk z ograniczon odpowiedzialnoci powsta 22 kwietnia 1992 roku. Przedsibiorstwo zostao wpisane do rejestru handlowego na podstawie postanowienia Sdu Rejonowego oraz aktu notarialnego z dnia 15 kwietnia 1992 r. Kapita zakadowy spki wynosi 1 400 000 z. Udziay wniesione w formie gotwkowej posiadaj cznie trzy osoby. Na szczegln uwag zasuguje fakt, i zgromadzony kapita zakadowy jest w 100% kapitaem polskim, co w obecnych warunkach

ekonomicznych kraju naley do rzadkoci.

52

Siedziba firmy mieci si na terenie wojewdztwa wielkopolskiego. Spka od pocztku istnienia posiada swoje logo, ktre nierozerwalnie kojarzone jest z omawian firm. Jest to znak rozpoznawczy wystpujcy na odziey roboczej pracownikw niektrych dziaw, samochodach dostawczych oraz na gadetach, takich jak: torby plastikowe, kalendarze, parasole, dugopisy, zegary Podstawowe informacje o spce przedstawia ponisza tabela:

Tabela 3: Dane o firmie Agro-Hndel Sp. z o.o.

Nazwa firmy
AGRO-HANDEL Sp. z ograniczon odpowiedzialnoci Wojewdztwo: Wielkopolskie Powiat: Kociaski Gmina: Krzywi Miejscowo: Mociszki 1 Poczta: 64-010 Krzywi 410011644 1511Z Produkcja misa, z wyjtkiem drobiowego i krliczego 698-000-54-74 Spka z ograniczon dziaalnoci powstaa dn. 15.04.1992r. akt notarialny nr 3336/1992 Fundusz zaoycielski (1 000 000 z.) Data: 15.10.2001 nr. 0000053313 Sd Rejonowy w Poznaniu, XXII Wydzia Gosp. KRS Jan Ludwiczak - 734 udziay Henryk Wachowiak 333 udziay Jan Ciesielski 333 udziay 1 400 000,- z Ludwiczak Jan Prezes Zarzdu Ciesielski Jan Czonek Zarzdu Szaa Pawe - Wiceprezes

Adres

REGON Rodzaj dziaalnoci wg. PKD NIP Forma prawna Krajowy Rejestr Sdowy Udziaowcy Kapita zakadowy Osoby upowanione do reprezentowania

rdo: opracowanie wasne na podstawie wypisu z Krajowego Rejestru Sdowego

Przedmiotem dziaalnoci Zakadw Misnych Agro-Handel jest: skup i ubj zwierzt rzenych, przetwrstwo misne i rolno spoywcze, porednictwo handlowe w kraju i zagranic, usugi transportowe, handel hurtowy produktami misnymi.

53

Aktualnie spka koncentruje sw dziaalno na skupie i uboju zwierzt rzenych oraz handlu produktami misnymi. Dziki umowom o wsppracy handlowej zawieranymi z dostawcami, firma moe stosowa strategi rynkow opart na dystrybucji towarw o wysokiej jakoci i jednoczenie o konkurencyjnych cenach zbytu. Wysokotowarowe rolnictwo poudniowej Wielkopolski stanowi bogate zaplecze surowcowe, dostarczajc codziennie due iloci wysokiej klasy ywca wieprzowego i woowego, a stosowanie nowoczesnych technologii oceny poubojowej ywca pozwala precyzyjnie oceni jako dostarczanego surowca. Zakad posiada supernowoczesn lini ubojow o zdolnoci uboju 1200 sztuk trzody chlewnej na dob. W zakadzie dokonuje si rozbioru przemysowego i handlowego misa wieprzowego w iloci 80 ton na jedn zmian. Okoo 10 procent pozyskanego surowca przetwarza si na produkty wdliniarskie. Zaawansowana technologia przetwrstwa, bogata baza chodnicza i transportowa pozwalaj firmie oferowa klientom towar najwyszej jakoci.

54

Aktualna oferta handlowa firmy Agro-Handel obejmuje szeroki asortyment produktw rolno-spoywczych m.in.: elementy wieprzowe (ptusze, boczek, eberka, pachwina, schab, opatka, karkwka, biodrwka, szynka, podgardle, tuszcze, misa drobne, podroby), elementy woowe (tusze, wierci, opatka, antrykot, kark, rozbratel, udziec, rostbef, zrazowa grna, zrazowa dolna, podroby woowe), wdliny (wdzonki, wdliny surowe, kiebasy podsuszane, kiebasy

drobnorozdrobnione, kiebasy redniorozdrobnione, kiebasy gruborozdrobnione, wyroby drobiowe, wyroby podrobowe) Dzia handlowy utrzymuje stae kontakty handlowe z ponad 200 zakadami misnymi w kraju i kilkudziesicioma firmami zagranicznymi, zaopatrujc je w ptusze i miso w elementach. Wasna produkcja wdliniarska rozprowadzana jest poprzez sie wasnych i patronackich hurtowni i sklepw w caym kraju. Firma zaopatruje rwnie linie lotnicze, hotele, jednostki wojskowe w tym NATO-wskie, stacjonujce w kraju.. Wdroony i cile przestrzegany w procesie produkcyjnym system HACCP pozwala skutecznie konkurowa firmie rwnie na rynkach zagranicznych. Agro-Handel posiada uprawnienia eksportowe do krajw Unii Europejskiej, pastw Europy rodkowowschodniej i poudniowej, a take krajw Dalekiego Wschodu. Zarwno sam firm jak i jej produkty wielokrotnie nagradzano na najbardziej prestiowych konkursach, targach i wystawach. W 2006 roku na podstawie auditw przeprowadzonych przez Polsk Federacj Pest Control znakiem LIDERZY JAKOCI YWNOCI wyrniono m.in.: firm Agro-Handel. Bezspornym atutem spki jest kilkuletnia obecno na rynku oraz dogodna lokalizacja, wyjtkowo korzystne ceny dla staych odbiorcw, terminowe dostawy, gwarantowana wysoka jako zamawianych towarw, szybka i sprawna obsuga kontrahentw, a take dogodne terminy patnoci. Ostatecznym celem wyznaczonym przez zarzd spki jest zwikszenie obrotw, a co za tym idzie zwikszenie zysku. Moe to by osignite poprzez realizacj celw porednich, jak: podwyszenie kwalifikacji zaogi, dbanie o cigo, stabilno oferty asortymentowej, precyzyjne wytyczanie celw dziaania i starannie dobrana strategia firmy, a take odpowiednie zarzdzanie majtkiem trwaym spki.

55

2.3. Zarzdzanie i personel firmy Od 2000 roku firma rozpocza gruntown modernizacj i rozbudow zakadu w celu przystosowania do wymogw sanitarnych Unii Europejskiej. Nakady na inwestycje zwizane z realizacj tych planw w okresie od 2000 do 2005 wyniosy 6.706.648,22 zotych szczegowy wykaz zrealizowanych inwestycji oraz rde ich finansowania przedstawia tabela 4.

Tabela 4: Nakady na inwestycje firmy Agro-Handel Sp. z o.o. oraz rda ich finansowania w latach 2000 - 2005
Inwestycja Masarnia Chodnia ptusz Budowa drogi wewntrznej Magazyn ywca Modernizacja chodni ptusz Zaplecze socjalne dla pracownikw Modernizacja hali ekspedycji Klimatyzacja zakadu Rozbudowa hali uboju Warsztaty Mronia chodnia Smalcownia Utwardzanie placu i drg Modernizacja instalacji kanalizacyjnej System zraszania magazyn ywca Modernizacja myjki samoch. strefa czysta Modernizacja hali rozbioru Ocieplenia magazynu ywca Modernizacja myjki samoch. strefa brudna Instalacja chodnicza rampy Odbojniki Warto (z) 491 287,44 585.274,79 500.708,24 166.911,79 759.908,60 498.173,29 309.027,20 350.922,89 1.437.169,27 96.969,29 630.556,84 77.148,63 216 771,48 20 997,00 11 300,80 102 942,13 252 614,94 25 679,76 74 265,05 45 332,57 52 686,22 Data rozpoczcia 11.01.2000 31.01.2000 05.10.2000 11.12.2000 22.01.2001 25.07.2002 12.12.2002 19.01.2003 08.01.2003 13.03.2003 24.03.2003 05.03.2003 31.03.2004 07.12.2004 22.07.2004 29.04.2004 24.03.2004 31.03.2004 03.04.2004 14.04.2004 31.12.2004 Data zakoczenia 31.12.2002 31.12.2002 31.12.2001 31.12.2002 31.01.2004 31.12.2002 29.02.2004 31.03.2004 31.03.2004 31.03.2004 31.01.2004 01.01.2004 31.07.2005 31.07.2005 31.07.2005 31.07.2005 31.07.2005 31.07.2005 31.07.2005 31.07.2005 31.07.2005 rdo finansowania K/W K K K K K W K K W K W W. W W W W. W W W. W

* K kredyt * W rodki wasne rdo: Opracowanie wasne na podstawie dokumentacji firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Dziki zrealizowanym inwestycj zakad zwikszy swe moce produkcyjne, co umoliwio realizacj wikszej iloci zamwie, a co za tym idzie zwikszy wielkoci produkcji.

Dynamik wzrost produkcji poszczeglnych dziaw przedstawiaj odpowiednio:

56

dla dziau UBOJNIA Wykres 1: Wielko uboju trzody chlewnej w firmie Agro-Handel Sp. z o.o.
220 745 218 000 208 000 198 000 181 638 174 601 188 000 178 000

159 973

168 000 2003 2004 158 000 2005 szt

2002

rdo: Opracowanie wasne na podstawie dokumentacji firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

dla dziau: ROZBIR

Wykres 2: Wielko rozbioru ptusz wieprzowych i wierci woowych na elementy w firmie Agro-Handel Sp. z o.o.
14 092 625 13 600 000 12 600 000 10 853 352 11 600 000 10 600 000 8 610 886 7 786 315 9 600 000 8 600 000 7 600 000 kg

2002

2003

2004

2005

rdo: Opracowanie wasne na podstawie dokumentacji firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

dla dziau: PRODUKCJA Wykres 3: Wielko produkcji wdlin w firmie Agro-Handel Sp. z o.o.
1 902 368,97 1 787 409,43
1 850 000 1 750 000

1 595 976,24 5 1 355 983,82

1 650 000 1 550 000

1 450 000 1 350 000

2002

2003

2004

2005

kg

rdo: rdo: Opracowanie wasne na podstawie dokumentacji firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

57

Jak wynika z powyszych wykresw w latach 2002 2005 cakowita wielko produkcji firmy Agro-Handel Sp. z o.o wzrosa o 53,09%. Najwikszy wzrost produkcji odnotowano na dziele rozbioru, ktrego produkcja w cigu kolejnych lat wzrastaa odpowiednio o 10,59%, 39,39% i 80,99% w porwnaniu do okresu wyjciowego. Skup trzody chlewnej w 2005 roku przekroczy liczb 200 tysicy i osign rekordowy w historii firmy poziom 220.745 sztuk, zatem bya wiksza o 21,53% (tj. 39.107 szt) do roku 2004, o 26,43% (tj. 46.144 szt) do roku 2003, o 37,99% (tj. 60.772 szt) do roku 2002. Wielko produkcji wdlin w cigu czterech analizowanych lat wzrosa o 546 385,15 kg i w 2005 roku ksztatowaa si na poziomie 1 902 368,97 kg. Wzrost produkcji pocign za sob zwikszenie zatrudnienia. Na dzie 31.12.2005r. w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. zatrudnionych byo ogem 253 pracownikw tj. wicej o 9 osb ni w roku 2004 i o 31 osb ni w 2003 roku. W cigu badanego okresu nastpi wzrost zatrudnienia o 24,02% tj. o 49 pracownikw. Dane dotyczce iloci zatrudnionych pracownikw przedstawia tabela 5. Tabela 5: Stan zatrudnienie w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
LATA
2002 2003 2004 2005

KOBIETY
66 75 82 84

MCZYNI
138 147 162 169

ZATRUDNIENIE OGEM
204 222 244 253

2002 = 100 % 100,00

108,82 119,61 124,02

WSKANIKI DYNAMIKI OKRES POPRZEDNI = 100%

100,00 108,82 109,91 103,69

rdo: Opracowanie wasne na podstawie dokumentacji firmy Agro-Handel Sp.z o.o.

Udzia kobiet w oglne liczbie zatrudnionych zwikszy si z poziomu 32% w 2002 roku do 35% w 2005 roku. Struktura zatrudnienia wedug pci przedstawia si nastpujco:

Wykres 4: Struktura zatrudnienia wg pci w firmie Agro-Handel Sp. z o.o.

MCZYNI; 65% 2005 KOBIETY; 35% MCZYNI; 66% 2004 KOBIETY; 34% MCZYNI; 66% 2003 KOBIETY; 34% MCZYNI; 68% 2002 KOBIETY; 32%

rdo: Opracowanie wasne na podstawie dokumentacji firmy Agro-Handel Sp.z o.o.

58

Poniej przedstawiono obowizujcy schemat organizacyjny badanej spki:

Schemat 6: Struktura organizacyjna firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Schemat 6: Schemat organizacyjny firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

PRZEZES ZARZDU
rdo: Opracowanie wasne.

Z-CA PREZESA DYREKTOR SUROWCOWOPRODUKCYJNY

DYREKTOR HANDLOWY

DYREKTOR D.S. SKUPU

DYREKTOR FINANSOWY

CZONEK ZARZDU DYREKTOR D.S. INWESTYCJI

PRACOWNICY DZIAU HANDLOWEGO SPECJALISTA D.S. HACCP

ORGANIZATOR SKUPU PRACOWNICY SKUPU

GWNA KSIEGOWA KADRY I PACE KASA KSIGOWO KIEROWCY ELEKTRYCY MECHANICY KIEROWNIK BUDOWLANY

KIEROWNIK UBOJU

KIEROWNIK ROZBIORU

KIEROWNIK PRODUKCJI

KIEROWNIK EKSPEDYCJI

KIEROWNIK MRONI

GRUPA REMONTOWO -BUDOWLANA

BRYGADZISTA PRACOWNICY BEZPOREDNI BRYGADZISTA PRACOWNICY BEZPOREDNI BRYGADZISTA PRACOWNICY BEZPOREDNI BRYGADZISTA PRACOWNICY BEZPOREDNI BRYGADZISTA PRACOWNICY BEZPOREDNI

rdo: Opracowanie wasne.

2.4. Charakterystyka rynku, na jakim dziaa spka W Wielkopolsce stan pogowia trzody chlewnej wynosi 4 192,5 ty sztuk, co stanowi 24,1% pogowia krajowego. Produkcja ywca rzenego w przeliczeniu na 1 ha uytkw rolnych wyniosa w 2003r, 295,4 kg natomiast w Wielkopolsce wynosia 594,8 kg na 1 ha uytkw rolnych, czyli o 201% wiksza ni rednia krajowa. W porwnaniu z krajami UE Wielkopolska lokuje si jako liczcy producent o duym potencjale. W 2005 roku w porwnaniu z rokiem poprzednim, zwikszyy si fizyczne rozmiary produkcji zwierzcej.

59

Wykres 5: Produkcja ywca rzenego, mleka, jaj w latach 1995 - 2005

rdo: Rolnictwo w 2005r, GUS, Warszawa 2006.

Zrnicowanie

regionalne

wystpuje

take

produkcji

zwierzcej.

W wojewdztwach: mazowieckim, podlaskim i wielkopolskim w 2004 r. znajdowao si 44% pogowia byda i 44,6% pogowia krw. Natomiast pogowie trzody chlewnej gwnie wystpuje w woj. kujawsko-pomorskim, mazowieckim i wielkopolskim cznie znajduje si tam 46,5% pogowia. Miernikiem natenia chowu zwierzt gospodarskich w poszczeglnych wojewdztwach jest obsada na 100 ha uytkw rolnych. Najwiksza koncentracja chowu byda wystpuje w woj. podlaskim, a trzody chlewnej w woj. wielkopolskim. Pogowie owiec, ktrego liczebno wynosi w 2004 r. zaledwie 8% poziomu z 1990 r., (318 tys. sztuk w 2004 r. wobec 4159 tys. sztuk w 1990 r.), wystpuje w najwikszej iloci w woj. maopolskim i wielkopolskim. Obsada owiec na 100 ha UR wahaa si w 2003 r. od 0,7 szt. w woj. witokrzyskim do 11,2 szt. w woj. maopolskim. Zawarto misa w tuszy mierzona poubojowo wynosi w Wielkopolsce 51% a rednio w Polsce 46,5%. Koszt produkcji kilograma wieprzowiny w Wielkopolsce jest niszy ni w innych regionach Polski. Pod wzgldem jakociowym jest to najlepszy jakociowo surowiec dla przetwrstwa misnego. Wpyw na ten stan ma przede wszystkim dua koncentracja produkcji w gospodarstwach rolniczych, rozbudowany przemys paszowy, znaczna produkcja zb oraz tradycje i wiedza Wielkopolskich rolnikw. Mona, zatem przyj zaoenie, i produkcja trzody chlewnej jest konkurencyjna w skali kraju oraz w skali Unii Europejskiej i dlatego ma szanse dalej rozwija si i stanowi rdo dochodw dla Wielkopolskich rolnikw. Spoycie misa ksztatuje si na poziomie 63 kg na jednego mieszkaca w tym misa wieprzowego 40 kg i jest do stabilne spowodowane staymi tradycjami kulinarnymi Polakw.

60

Wykres 6: Pogowie byda, krw i trzody chlewnej na 100 ha UR wg wojewdztw w 2004r w szt.

rdo: Rolnictwo w 2004r, GUS, Warszawa 2005

2.5 Pozycja badanej spki na rynku

Z ostatnich danych wynika, i przetwrstwem misa wieprzowego zajmuje si w Wielkopolsce okoo 460 zakadw w tym 37 zakadw jest w okresie przejciowym. W wikszoci s to mae zakady rzemielnicze. Kilka wikszych zakadw o obrotach powyej 100 mln z powstao w ostatnim okresie czasu. Nale do nich Zakad Przetwrstwa Misnego MRZ, Zakady Misne DUDA, Agro-Handel Sp. z o.o. Zakady Misne BARTEK z Sierakowa, Zakady Misne SALUS z Bojanowa. Zakady te stanowi grup tzw. tygrysw sektora. Wyniki finansowe oraz udziay rynkowe tej grupy w skali kraju ulegaj dynamicznej poprawie. Dziki tej grupie zakadw wyniki finansowe caej brany ulegy znaczcej poprawie. Wzrosa efektywno brany oraz wydajno pracy na skutek restrukturyzacji firm i inwestycji kapitaowych.

61

Do pocztku lat 90-sitych przemys misny w Wielkopolsce rozwija si w oparciu o mae, rzemielnicze zakady zajmujce si ubojem oraz przetwrstwem misa. W wielu przypadkach zakady te nie speniay podstawowych wymogw sanitarno-weterynaryjnych oraz bezpieczestwa ywnoci. Nastpia gwatowna restrukturyzacja tego sektora polegajca na: koncentracji sektora a w szczeglnoci etapu uboju, rozdzieleniu uboju i przetwrstwa powstaj nowe ubojnie specjalizujce si wycznie w uboju, dostosowane do norm i standardw UE, zachowaniu maych zakadw przetwrczych posiadajcych lokalne rynki oraz przetwarzajcych zakupione z ubojni tuczniki, eksporcie ptusz oraz elementw kulinarnych poza Wielkopolsk, w szczeglnoci na poudnie Polski, wyodrbnianiu si kilku silnych zakadw liderw rynkowych zaopatrujcych rynek regionu oraz sieci detaliczne. Zakad spenia warunki sanitarne i weterynaryjne obowizujce dla Zakadw Misnych, co jest stwierdzone w zawiadczeniach wystawionych przez powiatowego lekarza weterynarii PIW-H-6200-31/05. Zakad znajduje si w Rejestrze Powiatowego Lekarza Weterynarii w Kocianie pod numerem 30110209 (ubj, rozbir, przetwrstwo, miso mielone z uprawnieniami do handlu z UE) PIW-HZ-6200-29/05. Artykuy pochodzenia zwierzcego speniaj wymagania w zakresie warunkw zdrowotnych ywnoci PIW-H-6200-30/05. Zakad konsekwentnie realizuje program Polityka Dobrej Jakoci, w ramach, ktrego cay swj wysiek powica na sta popraw jakoci swych produktw, ze szczeglnym uwzgldnieniem ich bezpieczestwa zdrowotnego, przez wszechstronne zaangaowanie pracownikw dziaajcych na wszystkich szczeblach przedsibiorstwa. Produkcj prowadzi przestrzegajc zasad dobrej praktyki produkcyjnej i przepisw dotyczcych ochrony rodowiska. Bada wpyw produkcji na rodowisko. Pracownicy spki znaj polityk jakoci firmy oraz s przez firm szkoleni i instruowani w zakresie bezpieczestwa ywnoci. Agro-Handel Sp. z o.o. w Mociszkach posiadaj obecnie systemy zapewnienia jakoci: I GMP - Zasady Dobrej Praktyki Higienicznej, II GMP - Zasady Dobrej Praktyki Produkcyjnej, III HACCP - System Kontroli Krytycznych Punktw Zagroe.

62

Firma Agro-Handel dziaa na terenie caej Polski. Handluje z 532 jednostkami przetwrstwa misnego, z hurtowniami, sklepami, wojskiem oraz innymi jednostkami budetowymi. Produkty eksportowane s rwnie do krajw Europy Wschodniej. W 2000 roku Agro-Handel zaj 8 miejsce w eksporcie misa. W V edycji rankingu zakadw misnych tygodnika BOSS firma zaja 7 miejsce a w VI edycji w/w tygodnika zaja 10 miejsce. Trzykrotnie w latach 2002-2004 otrzymaa certyfikat Solidna Firma. W rankingu zakadw misnych (tabela 6) sporzdzonym przez dwutygodnik AGRO-TRENDY firma Agro-Handel utrzymuje si w cisej czowce najlepszych firm tej brany.

Tabela 6: Ranking zakadw misnych wg dwutygodnika AGRO-TRENDY

MIEJSCE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 MIEJSCE w ub. roku (-) (1) (3) (12) (-) (5) (6) (-) (8) (19) (-) (15) (14) (15) (14) (-) (22) (16) (2) (13) (-) NAZW A FIRMY ZPM JBB Import-Eksport, yse PKM DUDA S.A., Warszawa MRZ S.A., Borek Wielkopolski ZM NOWAK Sp. z o.o. Sp. k. , Gdask PW KIER ZM Jastrzbie, Drzycim AGRO-HANDEL Sp. z o.o., Mociszki ZM SKIBA, Chojnice ZM KRZYANOWSCY, Radom ZPM JAF Sp. z o.o., Pilica GRUPA DUDA, Sosnowiec GRUPA ANIMEX Sp. z o.o., Morfiny ZM SALUS Sp. z o.o., Bojanowo TARCZYSKI S.A., Trzebnica ZM VIOLA Sp. J., Lniano ZRW Jzef Bartos ZPCh, Pieszkw ZM MAZURY w Eku Sp. z o.o. ZM ZAKRZEWSCY Sp.J., Kosw Lacki ZPM Jzef Malinowski, Rybno MARID Sp. z o.o., Biskupiec PRIME FOOD Sp. z o.o., Przechlewo GK PPMiD MAT S.A., Grudzidz ZM MEAT-UKW S.A. PUNKTY 123 115 97 89 86 83 81 81 80 78 76 73 70 68 65 59 54 47 43 43 41 40

rdo:J. Okrzesik, Ranking zakadw misnych dwutygodnika AgroTrendy (II edycja) Lokomotywa cignie dalej , AgroTrendy 2006, nr 13, s.24.

Zakad prowadzi aktywny program wsppracy z dostawcami ywca w celu poprawy jego jakoci oraz stabilnoci dostaw. Cay surowiec skupowany jest w oparciu o system klasyfikacji SEUROP. Dziki staej wsppracy z dostawcami Zakad moe zwiksza jako swoich produktw i umacnia pozycj rynkow.

63

3. Analiza sprawozda finansowych

3.1. Analiza sytuacji majtkowej w oparciu o aktywa bilansu

Zasoby majtkowe, to kontrolowane przez jednostk aktywa o wiarygodnie okrelonej wartoci, powstae w wyniku przeszych zdarze, ktre spowoduj w przyszoci wpyw do jednostki korzyci ekonomicznych. Aktywa, to te zasoby majtkowe, nad ktrymi jednostka sprawuje kontrol, i ktre su jej do osigania korzyci w formie dopywu gotwki lub jej ekwiwalentw oraz zabezpieczenia pretensji wierzycieli. Obejmuj one majtek trway, to jest dugotrwae finansowe lokaty pienine i rzeczowe, a zwaszcza rodki trwae, wyposaenie oraz prawa i majtek obrotowy, gwnie zapasy, nalenoci a take rodki pienine. Ich rola w procesie osigania gotwki nie jest jednakowa. Istota i funkcje aktyww trwaych i obrotowych powoduj, e niezwykle wana jest analiza sytuacji majtkowej przedsibiorstwa, ktrej gwnym celem jest68: dokonanie klasyfikacji i ustalenie najwaniejszych cech posiadanego majtku, zbadanie wielkoci i zmian zasobw majtku w czasie, rozpatrzenie struktury zasobw majtkowych przedsibiorstwa. Aktywa trwae zaangaowane s w przedsibiorstwie przez okres powyej 1 roku, z tego te wzgldu uwaa si je za mao elastyczne i obcione s duym ryzykiem. Nakady na inwestycje ponoszone s w momencie rozpoczcia ich realizacji lub nawet przed i nie ma nigdy pewnoci, czy nastpi ich peny zwrot z biecych wpyww dziaalnoci gospodarczej. W przeciwiestwie do aktyww trwaych, ktre speniaj poredni rol w procesie osigania gotwki, aktywa obrotowe uczestnicz w nim w sposb bezporedni. Wchodz one do procesu gospodarczego i tam te podlegaj staym przemianom oraz wymianom, przynoszc nadwyk rodkw pieninych. Czas przebywania poszczeglnych zasobw aktyww obrotowych jest uzaleniony od charakteru procesu produkcyjnego,

terminowoci regulowania rozrachunkw itd. Z reguy czas ten jest wzgldnie krtki. Rozchd zasobw majtkowych musi by uzupeniony odpowiednim przychodem, co stwarza moliwo cigego dostosowywania wielkoci tych skadnikw do stopnia wykorzystywanych zdolnoci produkcyjnych. Ryzyko inwestycyjne wystpujce przy
68

W. Gabrusewicz op.cit. s.64

64

angaowaniu aktyww obrotowych jest o wiele mniejsze ni w przypadku zastosowania aktyww trwaych, a ponadto w zalenoci od jego struktury znacznie zrnicowane. Zarzdzanie aktywami - z punktu widzenia osigania wyznaczonych celw gospodarczych - wymaga ustalenia i utrzymywania optymalnej ich struktury, tj. podanej proporcji rnego typu aktyww, a gwnie stosunku aktyww trwaych i aktyww obrotowych. Wzajemna relacja midzy aktywami trwaymi a aktywami obrotowymi, stanowi wielko zrnicowan, ktra zaley od rodzaju przedsibiorstwa. Wymieniona relacja ilustruje pynno majtkow bilansow. Im wicej rodkw ulokowanych jest w aktywach obrotowych (pynnych), tym s one atwiejsze do zaangaowania w dziaalnoci gospodarczej i w ten sposb przedsibiorstwo posiada wiksz pynno majtkowo bilansow. Analiz wielkoci i dynamiki majtku rozpatrujemy na podstawie danych liczbowych w wielkociach bezwzgldnych i wskanikw relatywnych (dynamiki i tempa zmian). Dla analizy zmian, jakie miay miejsce w okresie sprawozdawczym, du warto poznawcz maj indeksy dynamiki. Wielko tych indeksw powyej 100% oznacza rozwj przedsibiorstwa, powikszanie zdolnoci produkcyjnych, natomiast wielko poniej 100%, wskazuje na zawanie dziaalnoci oraz ograniczanie posiadanych zdolnoci produkcyjnych. Do podstawowych wskanikw dynamiki wykorzystywanych w analizie majtku zalicza si:
wskanik dynamiki majtku cakowitego wskanik dynamiki majtku trwaego wskanik dynamiki majtku obrotowego
,

= = =

majtek cakowity rozpatrywanego okresu x 100 majtek cakowity poprzedniego okresu majtek trway rozpatrywanego okresu x 100 majtek trway poprzedniego okresu majtek obrotowy rozpatrywanego okresu x 100 majtek obrotowy poprzedniego okresu

Istotnym uzupenieniem w ocenie wstpnej miar dynamiki jest analiza struktury. Wskaniki struktury wyraaj stosunek procentowy poszczeglnych grup zasobw aktyww do ich cznej wartoci. Struktur majtku w duej mierze ksztatuje charakter przedsibiorstwa. Wskaniki struktury wykorzystywane w oglnej analizie majtku wyraaj si nastpujcymi formami:
wskanik udziau majtku trwaego wskanik udziau majtku obrotowego = = majtek trway x 100 majtek cakowity majtek obrotowy x 100 majtek cakowity

65

W badaniach sytuacji majtkowej wskaniki syntetycznej struktury majtku uzupeniane s o wskaniki, ktre s relacjami jednych pozycji aktyww do innych pozycji aktyww. Wrd wskanikw relacji najszersze zastosowanie maj wskaniki:
wskanik unieruchomienia majtku wskanik produkcyjnoci majtku = = majtek trway majtek obrotowy majtek rzeczowy majtek finansowy

Ocena relacji, ktre charakteryzuj proporcje midzy aktywami trwaymi oraz aktywami obrotowymi, stanowi w gospodarce rynkowej podstaw do wstpnej oceny elastycznoci firmy oraz stopnia ryzyka, co ma istotne znaczenie dla wierzycieli przedsibiorstwa oraz bankw finansujcych dziaalno firmy. Wskanik

unieruchomienia majtku w postaci przedstawionej powyej, stanowi syntetyczn miar stopnia elastycznoci przedsibiorstwa. Wielko tego wskanika o poziomie

przekraczajcym 1, informuje o znacznym stopniu unieruchomienia majtku, wysokich kosztw staych i maej elastycznoci przedsibiorstwa. W przypadku obnienia zapotrzebowania odbiorcw na wytwarzane produkty lub odprzedawane towary, narastajcej konkurencji - wzgldnie te pojawienie si na rynku substytutw - istnieje due prawdopodobiestwo obnienia rentownoci, a nawet powstanie strat. Nie dotyczy to przedsibiorstw przemysowych, wprowadzajcych nowoczesn technik i technologi, wwczas wzrost udziau rodkw trwaych w cakowitym majtku moe wiadczy o rosncym stopniu mechanizacji produkcji i postpie technicznym. Kiedy warto wskanika unieruchomienia majtku jest mniejsza ni 1, wwczas jest to symptom wikszych moliwoci przedsibiorstwa w przeprowadzaniu zmian. Kady wzrost tego wskanika w czasie, jest oznak pogarszania si elastycznoci przedsibiorstwa, a spadek wiadczy o poprawie jego sytuacji w omawianej dziedzinie. Natomiast wskanik produkcyjnoci, ukazuje relacje midzy majtkiem rzeczowym (rodki trwae i zapasy), a majtkiem finansowym (nalenoci i rodki pienine). Korzystna sytuacja wystpuje wwczas, gdy relacja pomidzy nimi jest wysza od 1. W przedsibiorstwach produkcyjnych majtek obsugujcy dziaalno podstawow, powinien by wikszy od majtku finansowego69. Dokonanie analizy sytuacji majtkowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. wie si z wykorzystaniem danych, ktre przedstawia ponisza tabela:

69

M. Jarzbowska, Analiza ekonomiczna w przedsibiorstwie, PWE, Warszawa 2006, s. 80-82.

66

Tabela 7: Ksztatowanie si aktyww w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 2002
A.Aktywa trwae
I.Wartoci niematerialne i prawne II.Rzeczowe aktywa trwae III.Nalenoci dugoterminowe IV.Inwestycje dugoterminowe V.Dugoterminowe rozliczenia midzyokresowe 65 425,78 0,00 30 000,00 31681,05 11 135 497,44 1 068 370,29 8 796 435,71 1 249 311,01 21 380,43

2003
96 149,02 0,00 30 000,00 75 449,11 9 798 718,07 1 191 643,78 7 585 104,11 990 981,34 30 988,84

2004
104 004,36 0,00 30 000,00 98 604,42

2005
93 351,71 0,00 0,00 118 990,65

7 322 858,87 11 967 353,29 13 330 676,83 14 343 047,12 7 195 752,04 11 765 755,16 13 098 068,05 14 130 704,76

B.Aktywa obrotowe
l.Zapasy II.Nalenoci krtkoterminowe III.Inwestycje krtkoterminowe IV.Krtkoterminowe rozliczenia midzyokresowe

9 847 444,11 11 909 667,79 691 198,75 8 238 820,79 818 830,44 98 594,13 1 170 552,01 7 470 895,76 3 151 655,41 116 564,61

Aktywa razem

18 458 356,31 21 766 071,36 23 178 120,94 26 252 714,91

rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Analizujc zmiany bezwzgldne majtku cakowitego i jego podstawowych grupach majtkowych mona zauway, i przyrost majtku cakowitego w badanym okresie wynis 7 794 358,60 z, na co zasadniczy wpyw mia przyrost majtku trwaego, ktrego warto wzrosa o 7 020 188,25 z. Naley zauway, i majtek trway spki przez kolejne trzy lata charakteryzowa si staym wzrostem, w przeciwiestwie do majtku obrotowego, ktry w roku 2003 by mniejszy o 1 336 779,37 z w porwnaniu do roku poprzedniego. Na podstawie danych zawartych w tabeli 7 dokonano oblicze acuchowych wskanikw dynamiki majtku badanej jednostki gospodarczej, ktre wynosz:

Tabela 8: acuchowe wskaniki dynamiki majtku firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
WYSZCZEGLNIENIE wskanik dynamiki majtku cakowitego wskanik dynamiki majtku trwaego

2003
(2002 = 100)

WSKANIKI DYNAMIKI 2004

(2003 = 100)

2005
(2004 = 100)

117,92 % 163,42 %

106,49 % 111,39 %

113,27 % 107,59 %

wskanik dynamiki majtku obrotowego 88,00 % 100,50 % 120,94 % rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Z obliczonych acuchowych wskanikw dynamiki wynika, e stosunkowo niekorzystnie ksztatoway si roczne zmiany majtku w roku 2004, w ktrym wskanik dynamiki majtku cakowitego wynis zaledwie 106,49 % przy jednoczesnym rwnie niskim wskaniku dynamiki majtku obrotowego (100,50%). 67

Wskaniki oglnej struktury majtku przedstawia poniszy wykres:

Wykres 7: Ksztatowanie si wskanikw udziau majtku trwaego i obrotowego w majtku cakowitym firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005

60,33%

45,02%

42,49%

45,37%

39,67%

54,98%

57,51%

54,63%

2002

2003
MAJTEK TRWAY

2004
MAJTEK OBROTOWY

2005

rdo: Opracowanie wasne na podstawie bilansu firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Natomiast wskaniki relacji majtku spki Agro-Handel zawarte s w tabeli 9. Tabela 9: Wskaniki relacji majtku firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
WYSZCZEGLNIENIE wskanik unieruchomienia majtku 2002 WSKANIKI RELACJI 2003 2004 2005

0,66

1,22

1,35

1,20

wskanik produkcyjnoci majtku 0,83 1,53 1,54 1,46 rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Z wykresu 7 i tabeli 9 wynika, i systematycznie od pocztku badanego okresu, kiedy to majtek spki by zdominowany majtkiem trwaym nastpuje rwnowaenie udziaw podstawowych grup majtkowych. Wraz ze wzrostem udziau trwaych skadnikw majtku w majtku cakowitym badanej spki, zwiksza si ryzyko inwestycyjne zwizane z prowadzon dziaalnoci gospodarcz. Spadek udziau aktyww obrotowych w aktywach cakowitych wie si z spadkiem elastycznoci. Potwierdzaj to rwnie obliczone wskaniki relacji majtku trwaego do majtku obrotowego, ktrych wielko w pierwszych trzech latach badanego okresu wzrosa z poziomu 0,66 do 1,35. W ostatnim analizowanym okresie wskanik charakteryzowa tendencj spadkow (zmniejszenie o 0,15) jednak jest on cay czas na wyszym poziomie, ni 1, czyli poziom uznawany za korzystny. Taka tendencja to efekt zmian dostosowujcych technologi 68

produkcji ywnoci do standardw Unii Europejskiej, jakie firma Agro-Handel wprowadzia do 01.05.2004, czyli do dnia akcesji do struktur europejskich. Z kolei od drugiego roku objtego badaniem korzystnie ksztatuje si relacja majtku obsugujcego dziaalno podstawow do majtku finansowego. Wielko wskanika produkcyjnoci w tym okresie mieci si w przedziale od 1,46 do 1,54 co dla przedsibiorstw produkcyjnych wskazuje na korzystn sytuacj. Szczegowa struktura i dynamika zmian trwaego i obrotowego majtku spki oraz ich poszczeglnych skadnikw przedstawia si nastpujco:

Tabela 10: Ksztatowanie si struktury i dynamiki majtku firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005
WYSZCZEGLNIENIE 2002 39,69 0,35 38,98 0,00 0,16 0,17 60,33
5,79 47,66 6,77 0,12

STRUKTURA (%) 2003 2004 54,98 0,44 54,06 0,00 0,14 0,35 45,02
5,47 34,85 4,55 0,14

2005 0,36 53,83 0,00 0,00 0,45 45,37

4,46 28,46 12,01 0,44

DYNAMIKA 2002=100 (%) 2003 2004 2005 146,96 163,51 100,00 238,15 88,00
111,54 86,23 79,32 144,94

Majtek trway
- wartoci niematerialne i prawne - rzeczowe aktywa trwae - nalenoci dugoterminowe - inwestycje dugoterminowe - dugoterminowe rozliczenia midzyokresowe

57,51 0,45 56,51 0,00 0,13 0,43 42,49

2,98 35,55 3,53 1,00

54,63 163,42 182,04 195,87 158,97 182,03 100,00 311,24

64,70 93,66 65,54 461,14

142,68 196,38 375,59

109,56 84,93 252,27 545,19

Majtek obrotowy
- zapasy - nalenoci krtkoterminowe - inwestycje krtkoterminowe - krtkoterminowe rozliczenia midzyokresowe

88,43 106,95

Majtek cakowity

100,00 100,00 100,00 100,00 117,92 125,57 142,23

rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Pogbiona analiza dynamiki aktyww - przeprowadzona na podstawie obliczonych odchyle i wskanikw dynamiki - pozwala stwierdzi, i w latach 2002 2005 nastpi wzrost caoci majtku o 42,23%. Do wzrostu majtku cakowitego gwnie przyczyni si wzrost majtku trwaego, ktrego warto wzrosa o 95,87%. Wrd skadnikw majtku trwaego jedynie inwestycje dugoterminowe zmniejszyy 100,00%, natomiast warto pozostaych zwikszya si odpowiednio o: 42,68% wartoci niematerialne i prawne, o 96,38% rzeczowe aktywa trwae oraz o 275,59% dugoterminowe rozliczenia midzyokresowe, Warto majtku obrotowego ulega zwikszeniu jedynie o 6,56%. Najwiksz dynamik zmian wrd skadnikw majtku obrotowego charakteryzuj si rozliczenia krtkoterminowe, ktrych warto wzrosa o 445,19%, przy czym warto

69

zapasw wzrosa o 9,56%, nalenoci krtkoterminowych spada o 15,07% oraz jednoczesnym wzrocie rodkw pieninych o 152,27%. Analizujc zmiany w strukturze zachodzce w majtku firmy Agro-Handel naley zauway, i wzrost udziau majtku trwaym wiza si ze wzrostem udziau rzeczowego majtku trwaego z 38,98% do 53,83% tj. o 14,85%. Natomiast spadek udziau majtku obrotowego w strukturze aktyww wynika gwnie ze spadku udziau nalenoci krtkoterminowych z 47,66% do 28,46,% tj. o 19,20%.

3.2. Analiza sytuacji kapitaowej na podstawie pasyww bilansu

Klasyfikacj kapitaw jednostki wedug najczciej stosowanych kryteriw podziau i ich rodzaje przedstawia poniszy schemat:

Schemat 7: Klasyfikacja kapitaw podmiotw gospodarczych

KRYTERIUM: WASNOCI

KAPITAY WASNE KAPITAY POZOSTAE KAPITAY PODSTAWOWE

KAPITAY OBCE KREDYTY, POYCZKI ZOBOWIZANIA

KRYTERIUM: TERMINOWOCI

DUGOTERMINOWE WASNE (PODSTAWOWE, REZERWOWE) OBCE (KREDYTY INWESTYCYJNE))

KRTKOTERMINOWE WASNE (ZYSK NA DYWIDENDY) OBCE (ZOBOWIZANIA BIECE, POYCZKI)

KRYTERIUM: RDE POCHODZENIA

ZEWNTRZNE WASNE (KAPITA ZAOYCIELSKI) OBCE (KREDYTY, ZOBOWIZANIA)

WEWNTRZNE WASNE

rdo: Opracowano na podstawie W. Gabrusewicz op. cit., s. 103, 107,111.

Kapita wasny definiowany jest przez aktywa netto, ktre rwne s aktywom jednostki, pomniejszonym o szeroko rozumiane zobowizania i rezerwy na zobowizania. Tak zdefiniowany kapita wasny obejmuje kapita (fundusz) podstawowy, ktry jest 70

korygowany in minus o nalene wpaty na kapita podstawowy oraz udzia (akcje) wasne, kapita zapasowy, kapita z aktualizacji wyceny, pozostae kapitay rezerwowe, zysk (strat) z lat ubiegych, zysk (strat) netto oraz nieaktywn pozycj korygujc odpisy z zysku netto w cigu roku obrotowego. Kapita wasny, zwaszcza kapita podstawowy, stanowi najbardziej stabilne rdo finansowania, speniajc rwnoczenie funkcj gwarancyjn wobec wierzycieli70. Ponisza formua przedstawia kapitay wasne w ujciu rachunkowym:
KAPITAY WASNE = AKTYWA ZOBOWIZANIA I REZERWY NA ZOBOWIZANIA

Denie do poprawy stopy zwrotu kapitau wasnego powoduje angaowanie w dziaalno gospodarcz kapitaw obcych. Dokonujc wstpnego przegldu struktury kapitaw trzeba bra pod uwag czas uytkowania kapitaw obcych i odrbnie rozpatrywa: kapitay dugoterminowe (zobowizania i kredyty dugoterminowe), kapitay krtkookresowe (zobowizania i kredyty krtkoterminowe). Zobowizania dugoterminowe obejmuj dugoterminowe poyczki, kredyty, obligacje i inne papiery wartociowe emitowane przez przedsibiorstwo. Termin ich patnoci jest duszy ni jeden rok. cznie z kapitaem wasnym zobowizania dugoterminowe stanowi tzw. kapita stay przedsibiorstwa, ktry powinien zapewni pokrycie przynajmniej elementw majtku trwaego (wykazujcego najnisza pynno). Ujmuje to ponisza regua71:
KAPITA STAY = KAPITAY WASNE + ZOBOWIZANIA DUGOTERMINOWE

Na zobowizania krtkoterminowe, a wic patnoci o terminie nieprzekraczajcym jednego roku, na ktre skadaj si: zobowizania wobec kredytodawcw

i poyczkodawcw z tytuu kredytw i poyczek krtkoterminowych oraz patnoci odsetek od kredytw i poyczek dugoterminowych przypadajce na dany rok, a take zobowizania biece, obejmujce zobowizania handlowe (wobec dostawcw), zobowizania z tytuu pac, podatkw, ce, ubezpiecze spoecznych. Struktura finansowa wynikajca z pasyww bilansu daje obraz podstawy finansowej, na ktrej jest oparta dziaalno przedsibiorstwa. Dlatego te punktem wyjcia przy porwnawczej analizie pasyww jest wstpna ocena ich struktury i ustosunkowanie si w warunkach danego przedsibiorstwa do relacji zachodzcych pomidzy wasnymi i obcymi rdami finansowania zasobw. Pomidzy tymi
70 71

T. Waniewski op. cit., s. 290. W. Gabrusewicz op. cit., s. 107.

71

wielkociami powinna wystpowa waciwa dla danego przedsibiorstwa proporcja, gdy nieprzemylane, nage zmniejszenie kapitaw wasnych w stosunku do obcych rde finansowania, przy ktrych paci si czsto wysokie odsetki, moe spowodowa trudnoci patnicze i wywoa niebezpieczestwo niewypacalnoci72. Analiza sytuacji majtkowej obejmuje: ocen struktury kapitaw, ocen dynamiki poszczeglnych skadnikw kapitau, ocen struktury kapitaowo-majtkowej. Poziom sfinansowania skadnikw kapitaami wasnymi i obcymi okrelaj wskaniki struktury wasnociowej i relacji kapitaw wasnych i obcych wyraajcych si nastpujcymi formuami:
wskanik udziau kapitaw wasnych wskanik udziau kapitaw obcych wskanik relacji kapitaw obcych do kapitaw wasnych wskanik relacji kapitaw wasnych do kapitaw obcych = = = = kapitay wasne x 100 kapitay cakowite kapitay obce x 100 kapitay cakowite kapitay obce kapitay wasne kapita wasny kapita obcy

Wskanik udziau kapitaw wasnych w kapitale cakowitym wyraa stopie samofinansowania przedsibiorstwa. Wskanik udziau kapitaw obcych informuje o rozmiarach zaduenia przedsibiorstwa. Relacja midzy nimi zaley od charakteru przedsibiorstwa i od czynnikw zewntrznych. Natomiast wskaniki relacji s uzupenieniem wskanikw struktury. Pierwszy wskanik relacji okrelany jest wskanikiem przekadni kapitaowej. Informuje o skali zaangaowania obcych rde finansowania w stosunku do kapitaw wasnych. Drugi wskanik relacji jest miar samofinansowania przedsibiorstwa. Istotna jest rwnie wewntrzna struktura obu grup kapitaw. Rozpatrzenie jej informuje o wartoci kapitau wasnego i zagroeniach wynikajcych z zaangaowania kapitau obcego73. Bardzo istotn kwesti wstpnej oceny pasyww jest zbadanie wewntrznej struktury kapitaw wasnych. W dobrze funkcjonujcych przedsibiorstwach - oprcz staego wypacania dywidend od kapitau zakadowego - ma miejsce systematyczne tworzenie rezerw z zysku. Std te stosunek midzy kapitaem zakadowym a rezerwami ulega czsto znacznej zmianie, wskazujc na wzrost stopnia samofinansowania, co oznacza szybsze zwikszenie rezerw kapitaowych ni kapitau zakadowego. Nierzadkie s
72 73

M. Jarzbowska op. cit., s. 121. T. Dudycz, op. cit., s. 35.

72

wypadki, w ktrych wielko rezerw kapitaowych przekracza kilka razy wielko kapitau zakadowego74. Do oceny struktury kapitaw wasnych i obcych su wskaniki:
wskanik udziau kapitau podstawowego wskanik udziau kapitau zapasowego wskanik udziau kapitau z aktualizacji wyceny wskanik udziau kapitau rezerwowego wskanik udziau wyniku z lat ubiegych wskanik udziau wyniku roku biecego wskanik udziau zobowiza dugoterminowych wskanik udziau zobowiza biecych wskanik udziau kredytw krtkoterminowych wskanik udziau zobowiza z tytuu dostaw = = = = = = = = = = kapita podstawowy x 100 kapitay wasne kapita zapasowy x 100 kapitay wasne kapita z aktualizacji wyceny x 100 kapitay wasne kapita rezerwowy x 100 kapitay wasne wynik z lat ubiegych x 100 kapitay wasne wynik roku biecego x 100 kapitay wasne zobowizania dugoterminowe x 100 kapitay obce zobowizania biece x 100 kapitay obce kredyty krtkoterminowe x 100 kapitay obce zobowizania z tytuu dostaw i usug x 100 kapitay obce

Do oceny struktury kapitau pod wzgldem terminowoci korzysta si ze wskanikw opisanych wzorami:
wskanik udziau kapitaw dugoterminowych wskanik udziau kapitaw krtkoterminowych wskanik relacji kapitaw dugoterminowych do krtkoterminowych = = = kapitay dugoterminowe x 100 kapitay cakowite kapitay krtkoterminowe x 100 kapitay cakowite kapitay dugoterminowe kapitay krtkoterminowe

Dokonujc oceny zmiany kapitaw w czasie, w odniesieniu do poszczeglnych grup kapitaw, naley porwna dynamik poszczeglnych grup kapitaw wzgldem siebie. Wskanik dynamiki kapitaw cakowitych obliczany nastpujco:
wskanik dynamiki kapitaw cakowitych wskanik dynamiki kapitaw wasnych wskanik dynamiki kapitaw obcych wskanik dynamiki kapitaw dugoterminowych = = = = kapitay cakowite w rozpatrywanym okresie x 100 kapitay cakowite w poprzednim okresie kapitay wasne w rozpatrywanym okresie x 100 kapitay wasne w poprzednim okresie kapitay obce w rozpatrywanym okresie x 100 kapitay obce w poprzednim okresie kapitay dugoterminowe w rozpatrywanym okresie x 100 kapitay dugoterminowe w poprzednim okresie kapitay krtkoterminowe w rozpatrywanym okresie x 100 kapitay krtkoterminowe obce w poprzednim okresie

wskanik dynamiki kapitaw krtkoterminowych =

74

J. Gajdka, Wyznaczenie pojemnoci zadueniowej spki. Metoda praktyczna, Przegld Organizacji, 2001, nr 9, s. 30

73

Wskanik dynamiki kapitaw cakowitych jest rwny wskanikowi dynamiki majtku cakowitego. Jeeli dynamika kapitaw wasnych jest silniejsza od dynamiki kapitaw obcych, jest to pozytywny objaw. Rwnie za pozytywny objaw uwaa si silniejsz dynamik kapitaw dugoterminowych od dynamiki kapitaw

krtkoterminowych. Wskaniki te pokazuj te zmiany w strukturze kapitaw - wzrasta udzia kapitaw o wikszym wskaniku dynamiki. Oddzielna niewystarczajca, analiza by poszczeglnych pozycji pasyww i aktyww jest

wyczerpujco

oceni

sytuacj

ekonomiczno-finansow

przedsibiorstwa. Rzeczywisty obraz stanu ekonomiczno-finansowego firmy mona uzyska dopiero na podstawie oceny wzajemnego zwizku midzy kapitaami (pasywami) a odpowiadajcymi im rodkami majtkowymi (aktywami)75. Majtek trway naley finansowa gwnie kapitaem wasnym (przyjmuje si, e optymalny poziom sfinansowania majtku trwaego kapitaem wasnym wynosi 70%) oraz w razie potrzeby dugoterminowym kapitaem obcym, natomiast majtek obrotowy powinien znale czciowe pokrycie w kapitale wasnym (kapita wasny powinien stanowi pokrycie dla 30% wartoci majtku obrotowego) i dugoterminowym obcym oraz czciowo krtkoterminowym kapitale obcym. Dla utrzymania rwnowagi finansowej przedsibiorstwa istotne jest rwnie zachowanie biecej pynnoci, co czy si z finansowaniem majtku obrotowego. Podstawowym rdem jego finansowania s kapitay krtkoterminowe (krtkoterminowe kredyty bankowe, poyczki, bony

komercyjne) oraz zobowizania biece. Jeeli zobowizania krtkoterminowe w peni pokrywaj majtek obrotowy wwczas zachowana jest zota regua bilansowania w stosunku do obrotowych skadnikw majtku przedsibiorstwa76. Zota regua bilansowa zakada, e majtek obciony duym ryzykiem, a za taki uwaa si majtek trway, powinien by finansowany w sposb najbardziej bezpieczniejszy, czyli przez kapita wasny, tym samym:
kapita wasny majtek trway kapita wasny+ dugoterminowy obcy majtek trway 0,70 1,00 (I stopie pokrycia) (II stopie pokrycia)

W.Gabrusewicz op. cit., s. 120 Polityka bilansowa i analiza finansowa. Nowoczesne instrumenty zarzdzania firm, red. K. Sawicki, Wydawnictwo Ekspert, Wrocaw 2002, s. 142
76

75

74

Do oceny struktury kapitaowo majtkowej su rwnie nastpujce wskaniki:

wskanik pokrycia majtku trwaego kapitaem wasnym wskanik pokrycia majtku trwaego kapitaem staym wskanik pokrycia kapitaami krtkoterminowymi majtku obrotowego wskanik zaangaowania kapitaw obcych = = = = kapita wasny x 100 majtek trway kapita stay x 100 majtek trway kapita krtkoterminowy x 100 majtek obrotowy kapitay obce x 100 majtek obrotowy

Wskanik pokrycia majtku trwaego kapitaem wasnym informuje, w jakiej czci majtek trway jest finansowany kapitaem wasnym. Jeeli majtek trway jest w caoci finansowany kapitaami wasnymi, to przedsibiorstwo takie ma bardzo silne podstawy finansowe. Wskanik pokrycia majtku trwaego kapitaami dugoterminowymi jest uzupenieniem poprzedniego wskanika, poniewa kapitay dugoterminowe powinny przewysza warto majtku trwaego. Warto tego wskanika powinna przekracza 100%. Jeeli majtek trway nie jest pokryty kapitaami dugoterminowymi, to warto wskanika jest mniejsza od 100%. Oznacza to, e przedsibiorstwo moe mie trudnoci w regulowaniu biecych zobowiza. O ile przedsibiorstwo swojego majtku trwaego moe nie mie sfinansowanego kapitaem wasnym, to musi bezwzgldnie finansowa majtek trway kapitaem dugoterminowym. Pozostae rodki obrotowe finansowane s kapitaami krtkoterminowymi (zobowizaniami i kredytami). Stopie tego finansowania okrela wskanik pokrycia kapitaami krtkoterminowymi majtku obrotowego77. W praktyce jednak obserwuje si, i cz rodkw obrotowych finansowana jest kapitaem staym, co zgodne jest ze zot regu finansow. Ta cz kapitau staego, ktra finansuje rodki obrotowe okrelana jest mianem kapitau obrotowego netto lub kapitau pracujcego. Celem kapitau pracujcego w przedsibiorstwie jest minimalizacja ryzyka, wynikajcego z unieruchomienia czci rodkw obrotowych (zapasw, nalenoci) lub te wynikajcego ze strat zwizanymi z tymi rodkami (trudnoci zbytu produktw, kopoty ze ciganiem nalenoci). Jest to, wic pewnego rodzaju element bezpieczestwa, uatwiajcy zachowanie biecej pynnoci finansowej. Kapita obrotowy netto - w zalenoci od podejcia - oblicza si wedug poniszych formu78: podejcie kapitaowe
KAPITA OBROTOWY NETTO = KAPITA STAY MAJTEK TRWAY

podejcie majtkowe

KAPITA OBROTOWY NETTO = MAJTEK OBROTOWY KAPITAY OBCE KRTKOTERMINOWE

77 78

Ibidem, s. 143. W. Gabrusewicz, op. cit., s. 123.

75

Badajc

struktur

majtkowo-kapitaow,

poziom

kapitau

obrotowego

wykorzystuje si do obliczenia nastpujcych wskanikw:

wskanik udziau kapitau obrotowego w finansowaniu majtku cakowitego wskanik udziau kapitau obrotowego w finansowaniu majtku obrotowego = = kapita obrotowy x 100 majtek cakowity kapita obrotowy x 100 majtek obrotowy

Warto przedstawionych powyej wskanikw informuje o tym, w jakim stopniu kapita pracujcy finansuje majtek cakowity i majtek obrotowy. Jego wzrost oznacza zwikszenie dugookresowych kapitaw w finansowaniu majtku obrotowego

w przedsibiorstwie. Jest to sytuacja korzystna dla przedsibiorstwa. Spadek wartoci wskanika oznacza wzrost finansowania majtku obrotowego kapitaem

krtkoterminowym i jest to dla przedsibiorstwa sytuacja niekorzystna. Ponisza tabela zawiera dane wyjciowe do dokonania analizy sytuacji kapitaowej badanej zakadw misnych Agro-Handel Sp. z o.o.

Tabela 11: Ksztatowanie si wielkoci pasyww w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 2002
A.Kapita (fundusz) wasny
I.Kapita (fundusz) podstawowy II.Kapita (fundusz) zapasowy III.Kapita (fundusz) z aktualizacji wyceny IV.Zysk (strata) netto 3 817 944,52 1 000 000,00 805 400,56 301 684,07 1 710 859,89 11 135 497,44 1 640,34 1 640,34 0,00 4 017 200,00 3 972,15 0,00 3 972,15

2003
4 540 809,91 1 000 000,00 2 339 260,45 301 684,07 899 865,39 9 798 718,07 7 186,42 7 186,42 0,00 5 052 102,07 3 664,78 0,00 3 664,78

2004
1 400 000,00 3 221 688,79 244 121,12 1 874 759,74

2005
1 400 000,00 5 003 448,53 244 121,12 3 687 533,40

6 740 569,65 10 335 103,05

B.Zobowizania i rezerwy
l.Rezerwy na zobowizania -dugoterminowe -krtkoterminowe II.Zobowizania dugoterminowe III.Zobowizania krtkoterminowe IV.Rozliczenia midzyokresowe -dugoterminowe -krtkoterminowe

9 847 444,11 11 909 667,79 78 097,78 8 027,77 70 070,01 5 369 431,75 652 769,90 0,00 65 2769,9 9 226,60 9 226,69 0,00 5 015 020,75 9 132 173,69 1 761 190,73 171 2832,48 4 8358,25

10 617 599,30 12 162 308,18 10 337 251,86

Pasywa razem

18 458 356,31 21 766 071,36 23 178 120,94 26 252 714,91

rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Analizujc zmiany bezwzgldne poszczeglnych pozycji pasyww mona zauway, i przyrost kapitaw wasnych w rozpatrywanym okresie wynis 6 517 158,53 z, na co najwikszy wpyw mia przyrost kapitau zapasowego, ktrego warto wzrosa o 4 198 047,97 z. Naley zauway, i w 2004 roku wsplnicy dokonali dopaty do kapitau podstawowego w kwocie 400 000,00 z. W 2005 roku badanej spce udao si 76

wypracowa najwikszy w caym badanym okresie zysk, wynis on: 3 687 533,40 z i w porwnaniu do roku 2003 (najniszego zysku), by on wikszy o 1 976 673,51 z. W latach 2002 2005 zobowizania i rezerwy ksztatoway si na poziomie od 14 640 411,79 z do 17 225 261,45 z. Struktura kapitaw badanego podmiotu gospodarczego obrazuj ponisze wykresy:

Wykres 8: Ksztatowanie si wskanikw struktury kapitaw wedug kryterium wasnoci firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005

79,32%

79,14%

70,92%

60,63%

20,68%

20,86%

29,08%

39,37%

2002

2003
KAPITA WASNY

2004
KAPITA OBCY

2005

rdo: Opracowanie wasne na podstawie bilansu firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Analizujc wykres 8 mona zauway, i udzia kapitaw obcych w strukturze w cigu badanego okresu spad z poziomu 79,32% do 60,63%, tym samym badana spka poprawia sw struktur wasnociow.

Wykres 9: Ksztatowanie si wskanikw struktury kapitaw wedug kryterium terminowoci firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005

57,54%

55,89%

47,72%

34,97%

42,46%

44,11%

52,28%

65,03%

2002

2003

2004

2005

KAPITA DUGOOKRESOWY

KAPITA KRTKOOKRESOWY

rdo: Opracowanie wasne na podstawie bilansu firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

77

Z kolei - jak wynika z wykresu 9 - w latach 2002 2005 nastpia znaczca zmiana w strukturze kapitaowej, mianowicie do roku 2003 kapita cakowity spki zdominowany by przez kapitay krtkoterminowe (58% w 2002, 56% w 2003), natomiast po 2003 roku w kapitaach dominoway kapitay dugoterminowe (52% w 2004, 65% w 2005). Tabela 12: Wskaniki relacji kapitaw firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
WYSZCZEGLNIENIE
KRYTERIUM WASNOCI:

WSKANIKI RELACJI 2002 2003 2004 2005

wskanik relacji kapitaw obcych do kapitaw wasnych wskanik relacji kapitaw wasnych do kapitaw obcych
KRYTERIUM TERMINOWOCI:

3,83 0,26 0,74

3,79 0,26 0,79

2,44 0,41 1,10

1,54 0,65 1,86

wskanik relacji kapitaw dugoterminowych do kapitaw krtkoterminowych

rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Rwnie korzystnie ksztatuj si wskaniki relacji kapitaw badanej spki. Skala zaangaowania obcych rde finansowania, w stosunku do rde wasnych, spadaa z 3,83 w 2002 roku do 1,54 w 2005 tj. o 2,29. W dwch ostatnich badanych okresach miara skali samofinansowania (wskanik relacji kapitaw wasnych do kapitaw obcych) systematycznie wzrastaa, jednak nadal na koniec badanego okresu wielko utrzymaa si na do niskim poziomie zaledwie 0,65. wiadczy to o tym, i firma Agro-Handel jest podmiotem silnie uzalenionym od kapitaw obcych. Systematyczny wzrost wielkoci wskanika relacji kapitaw dugoterminowych do kapitaw krtkoterminowych wiadczy o coraz wikszej roli dugoterminowych rde finansowania aktyww spki Agro-Handel. Szczegowa struktura oraz dynamika kapitaw wasnych i obcych a take ich skadnikw podstawowych prezentuje tabela 13.

78

Tabela 13: Ksztatowanie si struktury i dynamiki kapitaw wasnych i obcych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005
WYSZCZEGLNIENIE STRUKTURA (%)
2002 2003 2004 2005

DYNAMIKA 2002=100 (%)

2003 2004 2005

Majtek trway
- kapita (fundusz) podstawowy - kapita (fundusz) zapasowy - kapita (fundusz) z aktualizacji wyceny - zysk (strata) netto

100,00 100,00
26,19 21,10 7,90 44,81 22,02 51,52 6,64 19,82

100,00 100,00
20,77 47,80 3,62 27,81 13,55 48,41 35,68

118,93
100,00 290,45 52,60

176,55
140,00 400,01 80,92

270,70
140,00 621,24 80,92

2,36 100,00

109,58 215,54

Kapita obcy
- rezerwy na zobowizania - zobowizania dugoterminowe - zobowizania krtkoterminowe - rozliczenia midzyokresowe

100,00 100,00
0,01 27,44 72,52 0,03 0,04 29,33 70,61 0,02

100,00 100,00
0,48 32,67 62,89 3,97 0,06 31,51 57,37 11,06

117,66
438,11 125,76 114,55

112,28
4761,07 133,66 97,36

108,72
562,49 124,84 86,01

92,26 16433,67 44338,47

Kapita cakowity

117,92 125,57 142,23

rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Na podstawie danych zawartych w tabeli 13 wynika, e w latach 2002 2005 dynamika kapitaw wasnych spki Agro-Handel wzrosa z poziomu 18,93% do 170,70% tj. o 151,77%, przy czym wrd jego skadnikw najwiksz dynamik - a 521,24% wyrnia si kapita zapasowy. Z kolei dynamika kapitaw obcych spada o 8,94% z poziomu 117,66% do 108,72%. Zobowizania krtkoterminowe wykazyway tendencje spadkow, a ich dynamika spada o 24,54%, co naley oceni jako korzystne zjawisko. Od 2003 roku najwikszy udzia w strukturze kapitaw wasnych ma kapita zapasowy, ktry stanowi blisko 50,00%. Jednoczenie udzia kapitau podstawowego w rozpatrywanym okresie systematycznie spada, i tak, w pierwszym okresie stanowi 26,19% kapitaw wasnych, a w ostatnim roku jego udzia wynosi ju tylko 13,55%. Natomiast w strukturze kapitaw obcych obserwuje si do korzystne zjawisko w cigu czterech kolejnych lat, jakim jest wzrost udziau zobowiza dugoterminowych z poziomu 27,44% na 31,51%, przy jednoczesnym spadku udziau zobowiza krtkoterminowych z 72,55% do 57,37% tj. o 15,55%. acuchowe wskaniki dynamiki kapitaw badanej spki przedstawiaj si nastpujco:

79

Tabela 14: acuchowe wskaniki dynamiki kapitaw firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
WSKANIKI DYNAMIKI WYSZCZEGLNIENIE
wskanik dynamiki kapitaw cakowitych wskanik dynamiki kapitaw wasnych wskanik dynamiki kapitaw obcych wskanik dynamiki kapitaw dugoterminowych wskanik dynamiki kapitaw krtkoterminowych

2003
(2002 = 100)

2004
(2003 = 100)

2005
(2004 = 100)

117,92 % 118,93 % 117,66 % 122,50 %

106,49 % 148,44 % 95,43 % 126,23 %

113,27 % 153,33 % 96,84 % 140,88 %

114,54 % 90,91 % 83,01 % rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Jak wynika z oblicze przedstawionych w Tabeli 14, w caym okresie objtym badaniem ksztatoway si stosunkowo korzystnie. Warto zauway, i najsilniejszymi wskanikami dynamiki odznaczaj si kapitay wasne oraz kapitay dugoterminowe, oznacza to, i ich poziom, co roku wzrasta szybciej. Wykres 9 obrazuje jak w spce Agro-Handel przestrzegana bya zota regua bilansowa.

Wykres 10: Zota regua bilansowa badanej spki w latach 2002 2005
140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0%

1,19 1,07 0,96 0,80

0,72 0,52 0,38 0,51

2002

2003
Zota regua bilansa %

2004

2005

Zota zasada finansowania %

rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Z oblicze przedstawionych na wykresie 10 wynika, i w latach 2002 - 2004 nie zostaa zachowana zota regua bilansowania przez firma, Agro-Handel. Spce udao si osign prawidowa struktur majtkowo - kapitaow dopiero w 2005 roku.

80

Ksztatowanie si kapitau obrotowego netto badanej spki w rozpatrywanym okresie przedstawiono na wykresie 11.

Wykres 11: Kapita obrotowy netto firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
3 000 000 z 2 729 136 z 2 000 000 z 1 000 000 z 0 z -1 000 000 z -2 000 000 z -3 000 000 z

513 926 z 512 286 z

1 007 077 z

2 002

2 003

2004

2005

-1 212 648 z -1 220 675 z -2 374 441 z -2 367 255 z

KAPITA OBROTOWY NETTO (podejcie kapitaowe) KAPITA OBROTOWY NETTO (podejcie majtkowe)

rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o

Powyszy wykres wskazuje, i w latach 2003 2004 kapita obrotowy spki Agro-Handel by ujemny. Oznacza to, e w tych latach majtek trway firmy przewysza kapita stay, dlatego cz majtku trwaego finansowana bya kapitaami

krtkoterminowymi. Jest to sytuacja niekorzystna, gdy moe spowodowa do utrat pynnoci finansowej, ta za moe doprowadzi do bankructwa. Jednake w ostatnim roku objtym badaniem poziom kapitau obrotowego netto jest najwyszy w caym okresie, zatem zmniejszyo si zagroenie utraty pynnoci finansowej. Tabela 15: Ksztatowanie si wartoci wskanikw charakteryzujcych sytuacj struktury kapitaowo-majtkowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005
WKANIKI STRUKTURY M AJTKOWO-KAPIT AOWEJ
WYSZCZEGLNIENIE wskanik pokrycia majtku trwaego kapitaem wasnym wskanik pokrycia majtku trwaego kapitaem staym wskanik pokrycia kapitaami krtkoterminowymi majtku obrotowego wskanik zaangaowania kapitaw obcych wskanik udziau kapitau obrotowego w finansowaniu majtku cakowitego wskanik udziau kapitau obrotowego w finansowaniu majtku obrotowego 2002 2003 2004 2005

52,14 % 107,00 % 95,38 % 131,48 % 2,78 % 4,60 %

37,94 % 80,16 % 124,16 % 175,79 % -10,91 % -24,23 %

50,56 % 90,84 % 112,31 % 166,92 % -5,27 % -12,40 %

72,06 % 107,02 % 77,08 % 133,65 % 3,84 % 8,46 %

rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o

81

Jak wynika z przedstawionych w powyszej tabeli danych, w 2003 roku zarwno wielko wskanika pokrycia majtku trwaego kapitaem wasnym jak i kapitaem staym byy najniszym w caym analizowanym okresie i wynosiy odpowiednio: 37,94% i 80,16%. Niski poziom wskanikw wynika z gruntownej modernizacji zakadu produkcyjnego, jaka w tym czasie miaa miejsce. W 2003 roku rozpoczto rozbudow hali uboju, zakupiono now linie ubojow, rozbudowano system wagowy, a take wyposaono dzia produkcji wdlin w nowe maszyny i urzdzenia techniczne. Zakady Misne Agro-Handel nie byy w stanie sfinansowa modernizacji budynkw i zakupu nowych rodkw trwaych bez koniecznoci zaduenia si (zacignicia kredytw). Znajduje to odbicie w poziomie wielkoci wskanika zaangaowania kapitaw obcych, ktry rwnie w roku 2003 ksztatowa si na poziomie 175,79% i by najwyszym w caym okresie objtym badaniem. Przez kolejne lata obserwuje si spadek wartoci tego wskanika, co wskazuje na to, i spka Agro-Handel sprawnie spaca zacignite wczeniej zobowizania kredytowe.

3.3. Wstpna ocena ksigowej wielkoci wyniku finansowego

Wielko wyniku finansowego jest gwnym czynnikiem rzutujcym na poziom rentownoci, a take podstawowym rdem zasilania przedsibiorstwa w kapita wasny oraz wypat dywidend dla udziaowcw. Ponadto stanowi podstaw do rozlicze finansowych z budetem pastwa w postaci podatku dochodowego. Umoliwia rwnie rozwj firmy i wzrost jej wartoci. Dodatkowo peni rol miernika stopnia realizacji wyznaczonego celu gospodarczego, okrela tempo zwrotu poniesionych w procesie gospodarczym nakadw oraz potencjalne korzyci wacicieli wniesionego do przedsibiorstwa kapitau. Ze znaczcej roli, jak spenia wynik finansowy w dziaalnoci przedsibiorstwa, tworzy si potrzeb jego wielokierunkowej analizy79. Rachunek wynikw to gwne rdo informacji o wielkoci osignitego zysku lub poniesionych strat.. Operujc wielkociami strumieniowymi, grupuje wszystkie przychody uzyskiwane ze sprzeday dbr i usug wytworzonych przez przedsibiorstwo, przychody ze sprzeday towarw, przychody z operacji finansowych oraz odpowiadajce tym rodzajom dziaalnoci koszty i straty. Na wynik finansowy moe oddziaywa rny ukad

79

M. Sierpiska, D. Wdzki opt. cit., s. 33.

82

czynnikw biorcych udzia w jego tworzeniu. Szczegowa analiza poszczeglnych czynnikw umoliwia okrelenie, w jakim stopniu kady z nich wpyn na powstanie ostatecznej wielkoci wyniku finansowego i czy jest ona prawidowa z punktu widzenia ekonomicznej efektywnoci rodkw zaangaowanych w procesie produkcji. Wstpna analiza rachunku wynikw obejmuje80: ustalenie i ocen zmiany wielkoci strumieni pieninych prezentujcych przychody ze sprzeday, koszty i wynik finansowy i inne wielkoci ekonomiczne w kolejnych latach badanego okresu, badanie relacji zachodzcych pomidzy poszczeglnymi wielkociami

ekonomicznymi rachunku wynikw. Przeksztacona do postaci analitycznej forma rachunku wynikw stanowi dobr podstaw do wstpnej oceny ksztatowania si wyniku finansowego na rnych poziomach (Tabela 16).

Tabela 16: Ksztatowanie si rachunku wynikw firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
W YSZCZEGLNIENIE
Przychody netto ze sprzeday i zrwnanie z nimi Koszty dziaalnoci operacyjnej

2002

2003

2004

2005

69 760 541,33 73 661 368,37 86 555 975,53 94 684 149,75 67 997 353,07 72 853 543,02 84 489 391,62 89998 011,23
1 763 188,26 807 825,35 2 066 583,91 4 686 138,52

Zysk(strata) na sprzeday
Pozostae przychody operacyjne Pozostae koszty operacyjne

864 475,49 154 615,13 129 037,31 229 378,05 661 847,99

1 727 581,78 1 032 773,29 75 803,70 236 803,13 441 769,02

893 739,41 261 181,05 67 726,68 376 987,18 515 124,04

955 386,96 627 992,13 74 286,25 359 091,01 1 041 205,69

Zysk(strata) z dziaalnoci operacyjnej

Przychody finansowe Koszty finansowe

2 473 048,62 1 502 633,84 2 699 142,27 5 013 533,35

Zysk(strata) z dziaalnoci gospoddochodowy Podatek arczej

2 372 707,88 1 341 634,41 2 389 881,77 4 728 728,59

Wynik finansowy netto 1 710 859,89 899 865,39 1 874 757,73 3 687 522,90 rdo: Opracowanie wasne na podstawie rachunkw wynikw firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Najwyszy wyniki na dziaalnoci podstawowej spka Agro-Handel osigna w 2005 roku i wynis on: 4 686 138,52 z i by wikszy od najniszego wyniku osignitego na tej dziaalnoci w badanym okresie o 3 878 313,17 z. W porwnaniu do 1 763 188,26 z zysk wypracowanego w pierwszym roku analizowanego okresu nastpi wzrost o 265,78%, ktry w wartociach bezwzgldnych wyraa si kwot 2 922 950,26 z.

Polityka bilansowa i analiza finansowa. Nowoczesne instrumenty zarzdzania firm, red. K. Sawicki op. cit., s. 146.

80

83

Ksztatowanie si wynikw poszczeglnych segmentw dziaalnoci firmy Agro-Handel w rozpatrywanym okresie obrazuje poniszy wykres:

Wykres 12: Wielko i zmiana wynikw na poszczeglnych obszary generowania wyniku finansowego firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005
140% 120% 100% 80%
127,08%
wynik na dziaalnoci podstawowej wynik na dziaalnoci operacyjnej wynik na operacjach finansowych obowizkowe obcienia wyniku finansowego

60% 40% 20% 0% -20% -40% -60%

103,06% 89,77% 77,21% 41,49% -5,86% -38,69%

110,23%

33,74% 8,88% -17,89% -49,09% -16,50% -27,48% -7,72% -28,24%

2002

2003

2004

2005

rdo: Opracowanie wasne na podstawie rachunkw wynikw firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Potwierdzenie rezultatw oceny wyniku finansowego przy wykorzystaniu wskanikw dynamiki mona uzyska przez rwnoleg analiz wskanikw struktury rachunku wynikw. Otrzymane w ten sposb odchylenia dodatnie i ujemne informuj przejrzycie o zaistniaych przeksztaceniach poszczeglnych elementw osignitego wyniku finansowego. Ocena struktury analitycznego rachunku wynikw polega na ustaleniu udziau poszczeglnych jego skadnikw w oglnej (stanowicej 100%) wielkoci przychodw ze sprzeday. Analiza dynamiki umoliwia wymierne okrelenie wpywu podstawowych czynnikw na wzrost lub spadek wyniku finansowego netto. W tym celu dokonuje si porwnawczej oceny wskanikw dynamiki poszczeglnych jego skadnikw, istotne znaczenie ma tu porwnanie wskanikw, ktre w gwnej mierze rzutuj na poziom zysku netto. Bardzo pomocne w zakresie analizy rachunku wynikw jest tzw. zestawienie analityczne, ktre w formie dwch tabel obrazuje struktur oraz dynamik przychodw i kosztw.

84

Tabela 17: Ksztatowanie si struktury i dynamiki przychodw, kosztw i wyniku finansowego netto firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005
WYSZCZEGLNIENIE

STRUKTURA (%)
2002 2003 2004 2005

DYNAMIKA 2002=100 (%)

2003 2004 2005

Przychody netto ze sprzeday 100,00 100,00 Przychody ze sprzeday produktw 92,57 92,69 Zmiana stanu produktw -0,18 0,92 Przychody ze sprzeday towarw i materiaw 7,60 6,39 Koszty dziaalnoci operacyjnej 97,47 98,90 Zysk(strata) na sprzeday 2,53 1,10 Pozostae przychody operacyjne 1,24 2,35 Pozostae koszty operacyjne 0,22 1,40 Zysk(strata) z dziaalnoci operacyjnej 3,55 2,04 Przychody finansowe 0,18 0,10 Koszty finansowe 0,33 0,32 Zysk(strata) z dziaalnoci gospodarczej 3,40 1,82 Podatek dochodowy Wynik finansowy netto 0,95 2,45 0,60 1,22

100,00 100,00 105,59 124,08 135,73

97,45 -0,57 3,11 97,61 96,81 105,73 130,62 141,94 0,73 -551,64 400,57 -561,69 2,46 88,70 50,82 43,97 95,05 107,14 124,25 132,36

2,39
1,03 0,30

4,95
1,01 0,66

45,82 117,21 265,78

199,84 103,39 667,96 168,92 58,75 52,49 103,24 164,35 66,75 52,60 77,83 109,58 110,52 406,16 57,57 156,55 157,32 215,54

3,12
0,08 0,44

5,30
0,08 0,38

60,76 109,14 202,73

2,76
0,60 2,17

4,99
1,10 3,89

56,54 100,72 199,30

rdo: Opracowanie wasne na podstawie rachunku wynikw firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Analiza struktury rachunku wynikw wykazuje, e decydujcy wpyw na wielko przychodw netto ze sprzeday maj przychody ze sprzeday produktw, ich wskanik udziau wynosi w kolejnych latach odpowiednio 92,57%, 92,69%, 97,45%, 96,81%. Natomiast koszty dziaalnoci operacyjnej, stanowi analogicznie: 97,47%, 98,90%, 97,61%, 95,05% oglnej wielkoci ze sprzeday.. Przedstawione w tabeli 17 wskaniki dynamiki wyniku finansowego netto nie uwzgldniaj wpywu zmiany cen w badanym okresie. Wskaniki inflacji (wskanik cen przy podstawie rok poprzedni = 100) w poszczeglnych latach ksztatoway si nastpujco: 100,80% w 2003, 103,50% w 2004, i 102,10% w 2005 roku81. Analiza dynamiki zysku po wyeliminowaniu wpywu zmiany cen przedstawia poniszy wykres:

http://www.stat.gov.pl/dane_spol-gosp/ceny_handel_uslugi/wskazniki_inflacja/wsk_c_50-05.htm 03.01.2007

81

85

Wykres 13: Wyniku finansowego netto firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 i jego dynamika w cenach porwnywalnych
250% wynik fiansowy netto w cenach bieacych 200% wynik finansowy netto w cenach porwnywalnych wskanik dynamiki w cenach porwnywalnych 150% 105,03% 100% 52,18% 50% 202,35%

3 687 522,90 3 461 848,85

1 710 859,89 1 710 859,89 899 865,39 892 723,60

1 874 757,73 1 796 984,25

0%

2002

2003

2004

2005

rdo: Opracowanie wasne na podstawie rachunku wynikw firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Jak wida na wykresie 13 oraz w tabeli 18 dynamika zysku w cenach biecych w okresie czterech lat wynosia 215,54%, natomiast warto wskanika dynamiki w cenach porwnywalnych obnia si o 13,19% i ksztatuje si na poziomie 202,35%. Wskaniki dynamiki przychodw i kosztw poszczeglnych segmentw

dziaalnoci analizowanej spki przedstawiono w tabeli 18. Tabela 18: Ksztatowanie si poszczeglnych rodzajw przychodw i kosztw firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
WYSZCZEGLNIENIE 2002 WARTO (z) 2003 2004 2005 DYNAMIKA 2002=100 (%) 2003 2004 2005

Przychody netto ze sprzeday 69 760 541,33 73 661 368,37 86 555 975,53 94 684 149,75 Pozostae przychody operacyjne 864 475,49 1 727 581,78 893 739,41 955 386,96 Przychody finansowe 129 037,31 75 803,70 67 726,68 74 286,25
PRZYCHODY OGEM: 70 754 054,13 75 464 753,85 87 517 441,62 95 713 822,96

105,59 124,08 135,73 199,84 103,39 110,52 58,75 52,49 57,57

106,66 123,69 135,28

Koszty dziaalnoci operacyjnej Pozostae koszty operacyjne Koszty finansowe Podatek dochodowy

67 997 353,07 72 853 543,02 84 489 391,62 89 998 011,23 154 615,13 1 032 773,29 261 181,05 627 992,13 229 378,05 236 803,13 376 987,18 359 091,01 661 847,99 441 769,02 515 124,04 1 041 205,69
69 043 194,24 74 564 888,46 85 642 683,89 92 026 300,06

107,14 124,25 132,36 667,96 168,92 406,16 103,24 164,35 156,55 66,75 77,83 157,32
108,80 124,04 133,29

KOSZTY OGEM

rdo: Opracowanie wasne na podstawie rachunku wynikw firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Dynamika przychodw netto ze sprzeday w stosunku do roku wyjciowego wynosia dla kolejnych lat odpowiednio: 5,59%., 24,08%, 35,73% Pozostae przychody operacyjne charakteryzoway si zmienn dynamik, z kolei przychody finansowe osigay poziom niszy rednio o 43,73% od poziomu z 2002 roku. Koszty dziaalnoci operacyjnej 86

wzrastay szybciej o 1,55% w 2003 i o 0,17% w 2004 a nieli odpowiadajce im przychody. Tendencja ta odwrcia si w 2005 roku, w ktrym to rnica pomidzy dynamika kosztw a przychodw dziaalnoci operacyjnej bya nisza o 3,37%.

3.4. Analiza pionowa i pozioma rachunku z przepyww rodkw pieninych

Podstawowym celem sporzdzania tego rachunku przepyww pieninych jest okrelenie: zdolnoci generowania gotwki i jej ekwiwalentw przez przedsibiorstwo, ustalenie rde jej pochodzenia i kierunkw wykorzystania. Informacje zawarte w rachunku przepyww pieninych pozwalaj wyjani zmiany wystpujce w aktywach bilansu jak i w sytuacji finansowej, w tym zwaszcza w strukturze finansowania dziaalnoci gospodarczej oraz w pynnoci finansowej firmy. Dane o przepywach pieninych mog te zawiera uyteczne informacje do okrelania kwoty, terminowoci oraz stopnia pewnoci przyszych przepyww pieninych. Rachunek przepyww pieninych wypenia luk w tworzeniu przez rachunkowo wiernego obrazu sytuacji finansowej przedsibiorstwa. Obok statystycznej informacji o stanie i zmianach w zakresie zasobw i rde ich pochodzenia oraz dynamicznej informacji w ujciu memoriaowym o przychodach i kosztach, uzyskuje si w tym rachunku rwnie dynamiczn informacj w ujciu kasowym o wpywach i wydatkach firmy. Tabela 19 zawiera dane dotyczce przepywu strumieni rodkw pieninych badanej jednostki gospodarczej w czterech kolejnych latach Tabela 19: Ksztatowanie si przepywu rodkw pieni netto z dziaalnoci netto firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
2002 2003 2004
1 874 759,74 1 061 717,49

2005
3 687 533,40 1 999 055,91

Przepywy rodkw pieninych z dziaalnoci operacyjnej 1 710 859,89 899 865,39 Zysk (strata) netto -1 807 898,85 3 312 073,83 Korekty razem
Przepywy pienine netto z dziaalnoci operacyjnej

-97 038,96

4 211 939,22

2 936 477,23 5 686 589,31

Przepywy rodkw pieninych z dziaalnoci inwestycyjnej 186 707,97 111 896,06 Wpywy -1 028 098,38 -5 740 816,12 Wydatki
Przepywy pienine netto z dziaalnoci inwestycyjnej

Przepywy rodkw pieninych z dziaalnoci finansowej Wydatki

Przepywy pienine netto z dziaalnoci finansowej

132 684,45 76 218,70 -3 824 654,93 -3 665 103,59 -3 588 -841 390,41 -5 628 920,06 -3 691 970,48 884,89 1 750 000,00 1 374 422,22 2 186 423,98 -1 027 772,81 1 158 651,17 2 812 826,80 1 613 065,00 -2 229 484,45 -1 377 944,45 583 342,35 235 120,55

1 406 770,29

Przepywy pienine netto razem

486 340,92

-258 329,67

-172 150,90 2 332 824,97

rdo: Opracowanie wasne na podstawie rachunkw wynikw firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

87

Rachunki przepyww pieninych sporzdzane z podziaem na przepywy dziaalnoci operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej s pomocne w rozpoznaniu konkretnej sytuacji finansowej przedsibiorstwa. Trzy rodzaje strumieni oraz dwa kierunki przepywu (dodatni lub ujemny) pozwalaj, bowiem wyrni osiem moliwych przypadkw. Tabela 20: Rodzaje i kierunki przepyww pieninych
KATEGORIA STRUMIENI
I II III

KOLEJNE PRZYPADKI
IV V VI VII VIII

OPERACYJNY INWESTYCYJN FINANSOWY

+ + +

+ -

+ + -

+ +

+ +

+ -

rdo: Opracowanie wasne.

Przedstawiona interpretacja zmian w stanie rodkw pieninych ma charakter oglny. Podstaw oceny stanowi tylko salda rodkw pieninych netto, uzyskiwane z poszczeglnych rodzajw dziaalnoci. Zastosowanie dodatkowych oblicze i ocen, pozwala spojrze szerzej na zmiany rodkw pieninych w przedsibiorstwie. Bardzo istotne jest tu okrelenie i ocena zdolnoci przedsibiorstwa do generowania rodkw pieninych z dziaalnoci podstawowej, dla ktrej przedsibiorstwo zostao powoane (samofinansowanie), pozyskiwanie z zewntrz kapitaw wasnych i obcych oraz kierunkw ich wykorzystania. W metodzie poredniej, wykorzystywanej do zestawienia przepyww pieninych z dziaalnoci operacyjnej wyranie wida, e zysk netto to nie to samo, co gotwka wypracowana z dziaalnoci operacyjnej (podstawowej). Porwnujc zysk netto i rodki pienine
,

netto

dziaalnoci

operacyjnej

wyrni

mona

cztery

warianty

charakteryzujce sytuacj finansow przedsibiorstwa. Tabela 21: Wynik ksigowy a rodki pienine netto z dziaalnoci operacyjnej
TRE WYNIK FINANSOWY NETTO RODKI PIENINE NETTO Z DZIAALNOCI OPERACYJNEJ WARIANTY
I II III IV

+ +

+ -

rdo: Opracowanie wasne.

Jak wynika z tabeli 19 w 2002 roku dwa ujemne strumienie: operacyjny i inwestycyjny s finansowane byy rdami zewntrznymi. Natomiast w kolejnych latach dodatni strumie pochodzcy z dziaalnoci operacyjnej nie by wystarczajcy dla pokrycia wydatkw inwestycyjnych. Niedobr rodkw pieninych pokrywany by kredytami i poyczkami oraz innymi wpywami finansowymi. Jest to sytuacja typowa dla przedsibiorstw rozwijajcych si. Z punktu widzenia zdolnoci generowania rodkw

88

pieninych od roku 2003 badane przedsibiorstwo znajduje si w korzystnej sytuacji gdy osiga zysk netto i jednoczenie uzyskuje nadwyk rodkw pieninych z dziaalnoci operacyjnej. W ramach wstpnej analizy rachunku przepywu rodkw pieninych istotne jest te badanie struktury i dynamiki tych przepyww. Analiza dynamiki (analiza pozioma) umoliwia natomiast ocen wystpujcych tendencji zmian poszczeglnych pozycji. Analiza struktury, (czyli analiza pionowa) pozwala ujawni podstawowe rda pochodzenia gotwki lub te kierunki ich wydatkowania. Wykres 14 przedstawia przepywy netto z poszczeglnych dziaalnoci badanej jednostki gospodarczej w rozpatrywanym okresie. Jak wida na poniszym wykresie w badanym okresie, jedynie w roku 2002 Cash Flow operacyjne wykazywao niedobr w wysokoci: 97.038,96 z, natomiast w trzech kolejnych latach wynik na dziaalnoci operacyjnej przyjmowa wartoci dodatnie, ktre wynosiy odpowiednio: 4.211.939,22 z, 2.936.477,23 z i 5.686.589,31z. Oznacza to, e rodki pienine, jakie spka uzyskiwaa od 2003 ze sprzeday towarw, wyrobw, usug byy wysze od wydatkw z dziaalnoci operacyjnej. Z kolei cash flow finansowe w caym badanym okresie charakteryzuje staa tendencja spadkowa. Generowana nadwyka gotwkowa w wyniku prowadzonej dziaalnoci finansowej w cigu czterech lat spada o 83,29%. Ujemne przepywy pienine netto dla dziaalnoci inwestycyjnej, jakie ksztatoway si w badanej jednostce naley ocenia pozytywnie, gdy informuj o intensywnym rozwoju firmy. Wynosiy one odpowiednio dla roku: 2002: -841.390,41 z, dla 2003: -5.628.920,06 z, dla 2004: 3.691.970,48 z i dla 2005: -3.588.884,89 z.

89

Wykres 14: Ksztatowanie si dynamiki poszczeglnych rodzajw strumieni przepyww pieninych netto firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
DZIAALNO OPERACYJNA DZIAALNO INWESTYCYJNA DZIAALNO FINANSOWA 4 211 939,22 z 1 406 770,29 z 1 158 651,17 z 583 342,35 z -97 038,96 z 235 120,55 z 2 936 477,23 z

5 686 589,31 z

2002
-841 390,41 z

2003

2004

2005

-3 691 970,48 z -5 628 920,06 z

-3 588 884,89 z

rdo: Opracowanie wasne na podstawie rachunkw wynikw firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Do celw analizy strukturalnej nadwyki strumienia pieninego z dziaalnoci operacyjnej dane zawarte w czci A rachunku zostay poddane przeksztaceniu, ktre polegao na wyeliminowaniu pozycji nienalecych do tej dziaalnoci. Efekt tego przeksztacenia przedstawia tabela 22.

Tabela 22: Analiza pionowa gotwki netto z dziaalnoci operacyjnej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
W YSZCZEGLNIENIE - zysk na dziaalnoci operacyjnej - amortyzacja - zmiana stanu rezerw - zmiana stanu zapasw - zmiana stanu nalenoci - zmiana stanu zobowiza krtkoterminowych - zmiana stanu rozlicze midzyokresowych PRZEPYWY PIENINE NETTO Z DZIAALNOCI OPERACYJNEJ

2002 -18,36 % -5,10 % -0,02 % 6,57 % 37,64 % -19,81 % 0,08 %

2003 2004 2005 22,92 % 68,99 % 70,80 % 32,94 % 52,25 % 28,85 % 0,13 % 2,41 % -1,21 % -2,92 % 17,04 % -8,43 % 28,76 % -22,26 % 13,50 % 19,45 % -37,44 % -22,33 % -1,28 % 19,01 % 18,82 %

100,00 % 100,00 % 100,00 % 100,00 %

rdo: Opracowanie wasne na podstawie rachunku przepyww pieninych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Gwnym rdem dodatnich warto przepyww pieninych netto z dziaalnoci operacyjnej by zysk na dziaalnoci operacyjnej, stanowicy kolejno: 22,92%, 68,99%, 70,80%, caej nadwyki operacyjnej w latach 2003 - 2005. Wysokim udziaem w strukturze Cash Flow operacyjnym charakteryzuje si take amortyzacja, ktra jest kosztem, ale nie jest wydatkiem, zatem nie pociga za sob adnych przepyww 90

pieninych. Dlatego kwot amortyzacji naley doda do wyniku finansowego. Nisza warto przepyww netto z dziaalnoci operacyjnej w 2004 roku wynika z niekorzystnej zmiany stanu nalenoci (spadek o 653.716,68 z) przy jednoczesnym spadku zobowiza niezwizanych z zacignitymi kredytami i poyczkami o 1.099.646,32 z. Do analizy struktury przepyww pieninych netto z dziaalnoci inwestycyjnej wykorzystano ponisz tabele:

Tabela 23: Analiza struktury gotwki netto z dziaalnoci inwestycyjnej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
W YSZCZEGLNIENIE 2002 2003 2004 2005 WPYWY: 100,00 % 100,00 % 100,00 % 100,00 % - zbycie wartoci niematerialnych i prawnych 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% oraz rzeczowych aktyww trwaych WYDATKI: 100,00 % 100,00 % 100,00 % 100,00 % - nabycie wartoci niematerialnych i prawnych 100,00% 100,00% 100,00 % 100,00 % oraz rzeczowych aktyww trwaych PRZEPYWY PIENINE 100,00 % 100,00 % 100,00 % 100,00 % NETTO Z DZIAALNOCI INWESTYCYJNEJ rdo: Opracowanie wasne na podstawie rachunku przepyww pieninych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Struktura gotwki netto z dziaalnoci inwestycyjnej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. skada si wycznie z wpyww i wydatkw zwizanych z nabyciem i zbyciem wartoci niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktyww trwaych. W badanej spce skadniki gotwki netto z dziaalnoci finansowej przedstawione zostay w tabeli 24. Tabela 24: Analiza struktury gotwki netto z dziaalnoci finansowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
W YSZCZEGLNIENIE 2002 2003 2004 2005 WPYWY: 100,00 % 100,00 % 100,00 % 100,00 - wpywy netto z dopat do kapitau 14,22% - kredyty i poyczki 100,00 % 100,00 % 46,34 % 13,57 % - inne wpywy finansowe 39,44 % 86,43 % WYDATKI: 100,00 % 100,00 % 100,00 % 100,00 - dywidendy i inne wypaty na rzecz wacicieli 43,83% 14,64 % 2,72 % 5,47 % - spaty kredytw i poyczek 10,78 % 61,08 % 80,38 % 44,10 % - wykup dunych papierw 7,87 % 5,62 % 19,36 % wartociowychkrtkoterminowych - odsetki 45,39 % 16,41 % 11,28 % 30,79 % PRZEPYWY PIENINE 100,00 % 100,00 % 100,00 % 100,00 % NETTO Z DZIAALNOCI INWESTYCYJNEJ rdo: Opracowanie wasne na podstawie rachunku przepyww pieninych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

91

Z powyszych oblicze wynika, e w latach 2002 2003 jedynym rdem wpyww dziaalnoci finansowej byy kredyty i poyczki. Sytuacja nieco ulega zmianie w 2004 roku, kiedy to oprcz wspomnianego rda pojawiy si take wpywy netto z dopat do kapitau zakadowego wsplnikw, oraz inne wpywy finansowe. Jednak nadal najwikszy, bo 46,34% udzia w strukturze wpyww miay kredyty i poyczki, natomiast dopaty do kapitau i inne wpywy tj. wpywy z funduszu SAPARD oraz z dopat bezporednich do gruntw rolnych stanowiy odpowiednio: 14,22% i 39,44%. W ostatnim badanym okresie sprawozdawczym inne wpywy finansowe stanowiy 86,43% ogu wpyww na dziaalnoci finansowej, pozostay udzia 13,57% nalea do kredytw i poyczek. Po stronie wydatkw z dziaalnoci finansowej przez cay badany okres znaczc udzia stanowiy odsetki oraz spaty kredytw i poyczek. W latach 2003 - 2005 na spat kredytw i poyczek przeznaczano kolejno 61,08%, 80,38%, 44,10% gotwki dziaalnoci finansowej. Udzia dywidendy i innych wypat na rzecz wacicieli spad z poziomu 43,83% w okresie pocztkowym do poziomu 5,47% w ostatnim okresie objtym badaniem.

3.5. Wykorzystanie analizy wskanikowej do oceny sytuacji finansowej firmy

Od ponad wieku analiza wskanikowa jest gwnym instrumentem interpretacji sprawozda finansowych, a w konsekwencji stanowi podstaw do dokonania oceny kondycji finansowej przedsibiorstwa. Wskanikowa analiza kondycji finansowej przedsibiorstwa stanowi rozwinicie wstpnej analizy podstawowych sprawozda finansowych. Poszczeglne wskaniki finansowe dotycz okrelonego obszaru dziaalnoci firmy. Uwzgldniajc zakres danych, zawartych w bilansie oraz w rachunku zyskw i strat, moliwoci budowy wskanikw finansowych s bardzo due. Z tego te wzgldu dokonuje si wyboru wskanikw o podobnej treci ekonomicznej i grupuje w zestawy, wykorzystywane dla oceny poszczeglnych dziedzin dziaalnoci przedsibiorstwa. Rodzaj i liczba wskanikw, z jakich si korzysta w badaniach analitycznych, zmieniaj si w miar rozwoju analizy ekonomicznej jako dyscypliny naukowej i w miar rozwoju analizy ekonomicznej jako dyscypliny naukowej i w miar zmian w systemie zarzdzania przedsibiorstwem. O jakoci analizy nie wiadczy, bowiem dua liczba wskanikw, lecz ich trafny dobr i umiejtna ocena. Nadmiar moe rozmazywa obraz sytuacji finansowej firmy, dlatego w praktyce dla kadej z grup wyodrbnia si kilka wskanikw o znaczeniu podstawowym. Dziki nim mona zidentyfikowa jej sabe i mocne strony. Zbyt wysoka 92

lub zbyt niska wielko wskanikw jest sygnaem o wystpowaniu okrelonych zjawisk i moe by rdem informacji o zagroeniach i szansach dziaalnoci firmy. Naley jednak doda, e podstawowe wskaniki finansowe na og nie dostarczaj penych informacji o przyczynach wystpowania zjawisk lub zdarze, by je pozna naley dokona pogbionej analizy wykorzystujc bardziej szczegowe wskaniki. Tre wskanikw analitycznych, a przede wszystkim ich konstrukcja, ma duy wpyw na obiektywno, dokadno i kompletno wynikw prac analitycznych. Analiza wskanikowa jest szybk i efektywn metod uzyskiwania wgldu w operacje gospodarcze i funkcjonowanie firmy. Niemniej sposb podejcia do tego narzdzia musi by odpowiednio wywaony i uzupeniony innymi narzdziami analitycznymi gdy analiza wskanikowa nie jest wolna od pewnych ogranicze. Najwaniejszym z nich jest fakt, e bazuje wycznie na przeszoci firmy, jednak wraz z analiz otoczenia moe ona suy do przewidywania warunkw dziaania przedsibiorstwa w przyszoci82. Wszystkie wskaniki wykorzystywane w analizie finansowej mog by obliczane: na podstawie danych wyraajcych stan zjawiska na pocztku i kocu okresu sprawozdawczego - rnice pomidzy tak obliczonymi wskanikami pokazuj zmiany - jakie zaszy w badanym zjawisku, w wyniku podjtych w cigu okresu sprawozdawczego decyzji gospodarczych, na podstawie wielkoci rednich, ustalanych np. w oparciu o sum stanu na pocztek i koniec okresu sprawozdawczego dzielon przez 2. Istnieje kilka sposobw podziau klasyfikacji wskanikw ekonomicznych. Jeden z moliwych sposobw ich podziau, jaki spotyka si w literaturze przedstawiono poniej:

Schemat 8: Klasyfikacja wskanikw ekonomicznych

WSKANIKI EKONOMICZNE WEWNTRZNE OPERACYJNE
EFEKTYWNOCI ELASTYCZNOCI rdo: L. Bednarski, T. Winiewski op. cit., s. 321.

ZEWNTRZNE FINANSOWE
PYNNOCI STRUKTURY KAPITAU

82

M. Sierpiska, T. Jachna op. cit. s. 78.

93

Wedug powyszej klasyfikacji wskaniki dzielone s na wewntrzne i czyli takie, ktre obliczane s na podstawie danych zaczerpnitych ze sprawozda finansowych firmy stanowice ich interpretacj. Wskaniki zewntrzne to takie, w ktrych dane znajdujce si w liczniku bd mianowniku pochodz z materiaw rdowych innych ni sprawozdania finansowe (np.: cena rynkowa akcji danej spki). Wskaniki te wykorzystywane s najczciej przez inwestorw i potencjalnych inwestorw firmy. Wskaniki wewntrzne dzielone s nastpnie na dwie zasadnicze grupy: wskaniki operacyjne (koncentruj si na operacjach spki dotycz, zatem strony aktyww) oraz finansowe (skupiaj si na badaniu sposobu sfinansowania aktyww spki). Wskaniki operacyjne dzielone s nastpnie na wskaniki rentownoci, ktre charakteryzuj efekty, jakie spka uzyskuje z dziaa operacyjnych oraz wskaniki efektywnoci (wydajnoci) okrelajce obrt lub te charakteryzujce efektywno inwestycji. Wskaniki finansowe dziel si z kolei na wskaniki pynnoci i struktury kapitau (zasilania). Pierwsze oceniaj krtkoterminow pozycj finansow firmy, a w szczeglnoci zdolno spki do spacania swoich zobowiza w krtkim terminie. Wskaniki struktury kapitau suce ocenie dugoterminowej struktury kapitau, a przede wszystkim udzia kapitau wasnego i obcego w finansowaniu firmy w dugim okresie83. Natomiast dokonujc klasyfikacji wskanikw sucych do oceny kondycji do oceny kondycji finansowej firmy mona uj w nastpujcych grupach84: wskaniki rentownoci (zyskownoci) (profitability ratios), wskaniki pynnoci (liuidty ratios), wskaniki sprawnoci dziaania (activity ratios), wskaniki zaduenia (debt ratios), uzupeniane dla niektrych przedsibiorstw o wskaniki rynku kapitaowego. Jak wynika z przedstawionych przykadw klasyfikacji wskanikw

ekonomicznych, podziay te s bardzo do siebie zblione. Nie budzi te wtpliwoci zaliczanie poszczeglnych wskanikw do danej grupy. Sprawa sporn moe by tylko ich gradacja Oglne zasady interpretacji wskanikw wskazuj na konieczno zastosowania metody porwna, przy dokonywaniu oceny kondycji finansowej przedsibiorstwa. Najczciej przyjmowane kierunki porwna przedstawia schemat:

83 84

L. Bednarski, T. Winiewski op. cit., s. 323. Ibidem, s. 324.

94

Schemat 9: Najczciej przyjmowane kierunki porwna w analizie wskanikowej

KIERUNKI PORWNA WSKANIKW

CZAS
- analiza zachodzcych w czasie zmian poszczeglnych danych finansowych i wskanikw dotyczcych tego samego przedsibiorstwa

PLAN PRZESTRZE
- porwnanie danych finansowych przedsibiorstwa z odpowiadajcymi im danymi innych firm, przede wszystkim dziaajcych w tej samej brany i przedsibiorstw konkurencyjnych - analiza wynikw uzyskiwanych przez przedsibiorstwo z danymi zawartymi w planach, kosztorysach, zaoeniach projektowych lub z przyjt umownie wielkoci optymaln

rdo: L. Bednarski, op. cit., s. 20

Porwnanie wskanikw w czasie pozwala wyznaczy trendy ksztatowania si okrelonych relacji finansowych i oceni, czy tendencje zmian we wskanikach s korzystne dla firmy oraz jakie jest natenie zmian w stosunku do lat ubiegych. Pogorszenie wskanikw moe by sygnaem wystpujcych nieprawidowoci i wiadczy o podejmowaniu bdnych decyzji gospodarczych w badanym okresie85. Porwnania w przestrzeni wymagaj publikowania danych o maksymalnej, minimalnej i przecitnej wielkoci wskanikw finansowych w danej brany. Porwnania pomidzy poszczeglnymi przedsibiorstwami pozwalaj oceni pozycje danej firmy na rynku. Takie porwnania s niezbdne w sytuacji podejmowania decyzji o przyszoci przedsibiorstwa, firma o najgorszej kondycji finansowej ma najmniejsz szans przetrwania na rynku, ma ona, bowiem trudnoci w uzyskiwaniu kapitaw dla dalszego funkcjonowania86. Wanym aspektem analizy wskanikowej jest sprawdzian jednolitoci konstrukcji badanych wskanikw oraz procedur rachunkowoci (eliminacje zakce) i wtedy, gdy licznik jest wspmierny do mianownika. Std te przed porwnaniem wskanikw zachodzi konieczno ustalenia rodzajw i rozmiarw ewentualnych zakce w porwnywalnoci, a nastpnie w miar moliwoci ich eliminowanie bd odpowiednie uwzgldnianie w dokonywanej ocenie. Poniszy schemat przedstawia cztery gwne rodzaje zakce spotykanych przy porwnywaniu wskanikw.
85 86

B. Olzacka, R. Paczyska-Gociniak op. cit., s. 54. Ibidem, s. 55.

95

Schemat 10: Zakcenia w porwnywalnoci wskanikw

,

METODOLOGICZNE
- wynikaj z odmiennoci treci i budowy wskanikw ekonomicznych, sposobu ich obliczania lub zasad ewidencji (mog nasila si w porwnaniach dotyczcych odlegych okresw, jak rwnie w porwnaniach midzynarodowych, ktre musz uwzgldnia odmiennoci systemw ekonomicznych).

RZECZOWE (PRZEDMIOTOWE)
- wynikaj z rnic lub dokonywanych zmian w zakresie przedmiotu dziaalnoci jednostek gospodarczych (nasila si mog w zwizku z postulowanym postpem technicznotechnologicznym produkcji krajowej z uwagi na istotne w poziomie techniki i technologii krajowej i zagranicznej).

FINANSOWE (CENOWE)
- powstaj na skutek zmian ceny sprzeday wyrobw, robt i usug wynikajcych z decyzji organw upowanionych do ustalania ceny lub producentw. Podobny skutek wywoywa mog zmiany kursw walut, oprocentowania kredytw, taryf przewozowych, telekomunikacyjnych, pocztowych, itp.

ORGANIZACYJNE
- wywoywane s przekazywaniem, przyjciem,
podziaem lub czeniem przedsibiorstw i ich elementw skadowych. Tworzca si wielko form organizacyjnych przedsibiorstwa, ich dua elastyczno, wymaga szczeglnie przy porwnywaniu w czasie, obserwacji zmian organizacyjnych podmiotw gospodarczych

rdo: J. Suowska op. cit., s. 145.

Analiza wskanikowa jest zalecana z wielu powodw, a przede wszystkim, dlatego, e87: charakteryzuje rne aspekty dziaalnoci gospodarczej przedsibiorstwa

i umoliwia osobie z zewntrz ocen kondycji finansowej, celowo dobrany zestaw wskanikw umoliwia badanie trendw i progresji na przestrzeni co najmniej kilku lat, stwarza szans porwna z przecitnymi wskanikami dla brany, grupy przedsibiorstw, podobnych przedsibiorstw, a take ze wskanikami konkurentw w okrelonym momencie, wskazuje sposoby, moliwoci i niezbdne usprawnienia jest to konieczne, jeli organizacja jest zarzdzana mniej efektywnie ni konkurencyjne firmy, moe wyjani spadek zysku i potencjalne moliwoci jego wzrostu. Poprawnie przeprowadzona analiza wskanikowa moe da rda wiedzy do podjcia susznych i waciwych decyzji biznesowych firmy. Poprzez jej systemowy charakter stopie szczelnoci uzyskiwanych danych moe znacznie ograniczy ilo popenionych bdw strategicznych majcych istotne znaczenie w dalszym

funkcjonowaniu przedsibiorstwa i jego rozwoju. Rwnie jej ilociowy i jakociowy

87

Z. Leszczyski, A. Skowronek-Mielczarek op. cit., s. 91

96

charakter moe przyczyni si do podjcia skutecznych dziaa zapobiegajcych zagroeniom wobec wystpujcej niepewnoci strategicznej. Pozwala oceni stan faktyczny i poprzez obiektywn ocen wykreowa potencjay doskonalenia oraz si finansow przedsibiorstwa.

3.5.1. Analiza pynnoci finansowej

Warunkiem egzystencji przedsibiorstwa, oprcz prowadzenia dziaalnoci gospodarczej zgodnie z zasadami efektywnoci gospodarowania, jest zachowanie pynnoci finansowej, ktrej przejawem jest terminowe regulowanie zobowiza. Terminowo oznacza, e patno nastpi w najpniejszym - moliwym do zaakceptowania przez wierzycieli - terminie. Brak pynnoci finansowej z punktu widzenia przedsibiorstwa zazwyczaj pociga za sob gro niekorzystnych skutkw, np.: dostawcy mog da zapaty wycznie gotwk; trudniejsze staje si uzyskanie kredytu, ronie te zazwyczaj jego cena (oprocentowanie), a w konsekwencji - koszty funkcjonowania przedsibiorstwa; kredytodawcy mog wywiera wpyw na decyzje przedsibiorstw, co oznacza ograniczenie jego suwerennoci gospodarczej. Pynno finansow przedsibiorstwa naley rozumie jako kategori ekonomiczn w trzech aspektach88: pynno patnicz rozumian jako zasb rodkw pieninych, ktry jest konieczny do niezbdnego zakupu towarw i usug, gdy s one przedsibiorstwu potrzebne oraz do regulowania zobowiza finansowych w penej wysokoci i wymagalnych terminach. Zdolno do terminowego regulowania zobowiza biecych nie oznacza utrzymywania w przedsibiorstwie takiego stanu rodkw pieninych, ktry w peni rwnowayby zobowizania biece. Pynno finansowa to takie sterowanie wpywami i wydatkami, aby wpywy mogy rwnoway w okrelonym czasie wydatki, za ewentualne niedobory rodkw pieninych powinny uzupenia rezerwy lub kredyt. pynno strukturalna czyli waciwe relacje pomidzy skadnikami majtku atwymi do spienienia (upynnienia) i zobowizaniami biecymi, koniecznymi do uregulowania. Do oceny strukturalnej pynnoci finansowej konieczne s

88

W. Gabrusewicz op. cit., s. 254.

97

odpowiednie

informacje,

dotyczce

charakteru

posiadanych

skadnikw

majtkowych oraz rodzaju i terminw patnoci zobowiza, pynno potencjaln, ktra wyraa moliwoci szybkiego pozyskania rodkw pieninych, kiedy staj si one przedsibiorstwu potrzebne. Aby przedsibiorstwo nie miao kopotw z patnociami swoich zobowiza powinno na bieco rozwizywa problemy patnoci finansowej, a problemy te, powinny z kolei wynika z dugofalowego planu zarzdzania pynnoci finansow. Dlatego uzasadnione jest wyrnienie pynnoci finansowej krtko-

i dugoterminowej. Pierwsza skupia si na krtkookresowym przewidywaniu wpyww i wydatkw przedsibiorstwa na podstawie kilku wskanikw, ktre pozwalaj w sposb przybliony okrela zdolno przedsibiorstwa do obsugi zaduenia. Natomiast pynno finansowa dugoterminowa ma ukaza wydatki i moliwoci ich finansowania w duszej perspektywie89. Najczciej stosowanymi w ocenie pynnoci finansowej przedsibiorstwa s metody wskanikowe. Mona tu wyrni dwie grupy wskanikw. Pierwsza z nich zwana metod statyczn pomiaru pynnoci finansowej oparta jest na informacjach zawartych w rachunku wynikw i bilansie. Cech charakterystyczn tej metody jest szybko uzyskiwanych informacji, natomiast wad - zbyt oglny charakter uzyskiwanych informacji. Druga grupa okrelana jest w literaturze mianem metody dynamicznej pomiaru pynnoci finansowej. Oparta jest na informacjach pochodzcych ze sprawozdania z przepywu rodkw pieninych. Cech charakterystyczn tej metody to szczegowo uzyskiwanych informacji. Statyczna analiza pynnoci okrela jedynie stan pynnoci w danym momencie. Nie dostarcza natomiast informacji o przyczynach ksztatowania si tego stanu. Dopiero dynamiczny rachunek pynnoci na podstawie strumieni wpyww i wydatkw umoliwia przeledzenie procesw finansowania i pozwala na ustalenie przyczyn stanu pynnoci w okresie objtym analiz90. Przedmiotem analizy pynnoci finansowej s nastpujce zagadnienia: analiza dugoterminowej pynnoci finansowej, analiza statycznej i dynamicznej pynnoci finansowej, ocena wielkoci i zmian kapitau pracujcego. Badanie dugoterminowej pynnoci finansowej to inaczej analiza prawidowoci sfinansowaniu aktyww trwaych. Zgodnie ze zot zasad bilansow: aktywa trwae 89 90

Ibidem, s. 254. M. Jerzembowska op. cit., s. 138.

98

w miar moliwoci - powinny by sfinansowane kapitaem wasnym. Oznacza to, aby aktywa trwae byy, co najmniej rwne kapitaowi wasnemu. Jeeli nie jest to moliwe prawidowym rdem pokrycia aktyww jest dugookresowy kapita obcy, z tym jednak, e czn wielko kapitau staego powinna przekracza warto aktyww trwaych. Aktywa obrotowe mog by pokryte nie tylko kapitaem staym, ale take krtkoterminowym kapitaem obcym. Wskaniki wykorzystywane do badania

dugoterminowej pynnoci finansowej przedstawiaj nastpujce formuy:

wskanik pokrycia I stopnia wskanik pokrycia II stopnia = = kapita wasny x 100 aktywa trwae kapita stay x 100 aktywa trwae

Jeeli obliczony wskanik pokrycia I stopnia aktyww trwaych jest wikszy lub rwny 100%, wwczas wskazuje na prawidowe sfinansowanie tych skadnikw majtkowych zota zasada bilansowa jest zachowana. Taka wielko zapewnia spat zobowiza firmy. Jeeli kapita wasny nie pokrywa aktyww trwaych, wwczas sprawdzany jest wskanik pokrycia II stopnia. Gdy jego warto jest rwna lub wiksza od 100% oznacza, i obliczone wskaniki stopnia pokrycia aktyww trwaych wskazuj na prawidowe sfinansowanie tych skadnikw majtkowych. Taka wielko zapewnia spat zobowiza firmy nawet w przypadku jej upadoci, przy czym, tak znaczne zaangaowanie kapitau wasnego w finansowaniu aktyww trwaych moe powodowa obnienie si rentownoci. Natomiast w przypadku gdy warto wskanika pokrycia II stopnia jest mniejsza ni 100%, wtedy obliczone wskaniki wskazuj na to, e zota zasada bilansowa nie jest zachowana. Kapita wasny i stay w danym okresie nie w pokrywaj aktywa trwae, taka sytuacja wpywa negatywnie na pynno finansow przedsibiorstwa91. Badanie krtkoterminowej pynnoci finansowej, to analiza statycznej oceny pynnoci finansowej przy wykorzystaniu nastpujcych wskanikw:
wskanik biecej pynnoci finansowej (current ratio)
(wskanik pynnoci finansowej III stopnia)

= = =

wskanik szybkiej pynnoci finansowej (quick ratio)

(wskanik pynnoci finansowej II stopnia)

wskanik pynnoci gotwkowej (super quick ratio)

(wskanik pynnoci finansowej I stopnia)

aktywa obrotowe x 100 zobowizania biece (aktywa obrotowe zapasy) x zobowizania biece rodki pienine x 100 zobowizania biece

Pierwszy z przedstawionych wskanikw powinien oscylowa w granicach 120-200%92. Trzeci stopie pynnoci traktuje si w przedsibiorstwie jako wskanik
91 92

Ibidem, s. 140. W. Gabrusewicz op. cit., s. 255.

99

bezpieczestwa w zakresie pynnoci rodkw. Przy okrelaniu wielkoci wzorcowej tego wskanika wychodzi si z zaoenia, e z uwagi na rozbienoci czasowe pomidzy terminami patnoci zobowiza a uzyskiwanymi wpywami z dziaalnoci, rodki obrotowe powinny z odpowiednim nadmiarem pokrywa biece zobowizania. Doprowadzio to w praktyce do wymogu, aby aktywa obrotowe ogem byy dwukrotnie wysze od zobowiza biecych. Zbyt wysoka lub zbyt niska wielko wskanika powinna skania kierownictwo przedsibiorstwa do zbadania przyczyn takiego ksztatowania si przedstawionej relacji. Jeeli wskanik spada poniej 120%, to stanowi on dla przedsibiorstwa sygna informujcy go o koniecznoci przeprowadzenia analizy kapitau obrotowego i oceny przyczyn obnienia jego wysokoci. Niski poziom wskanika moe oznacza, e firma nie posiada wystarczajcych rodkw dla spacania biecych zobowiza. Wskaniki pynnoci finansowej III stopnia przyjmujce wielkoci powyej 200% wskazuj na nadmiern pynno, co moe mie niekorzystny wpyw na rentowno firmy. Wskanik pynnoci finansowej II stopnia suy do oceny stopnia pokrycia zobowiza krtkoterminowych aktywami o duym stopniu pynnoci. Wielko tego wskanika w granicach 100% uwaana jest za wzorcow, poniewa wiadczy o zdolnoci przedsibiorstwa do pokrycia w krtkim czasie wymagalnych zobowiza93. Wielkoci wskanika nisze od postulowanych mog wskazywa na niedostateczne wyposaenie przedsibiorstwa w rodki pynne zabezpieczajce spat zobowiza. Natomiast wysoki wskanik pynnoci II stopnia wskazuje na nieprodukcyjne gromadzenie rodkw pieninych na rachunkach bankowych oraz wystpowanie wysokiego stanu nalenoci, ktre nie zawsze mog by nalenociami terminowymi. Wskanik pynnoci gotwkowej jest w literaturze przedmiotu cigle

przedstawiany i w praktyce liczony, chocia nie ma duej wartoci poznawczej, ze wzgldu na stopie pynnoci tych skadnikw majtkowych. W tej sytuacji trudno jest okreli wzorcow wielko dla tego wskanika. Spotykane s pogldy, e powinien on oscylowa w granicach 10 20%. Niski poziom tego wskanika wynika z regu zarzdzania gotwk w przedsibiorstwie, w myl, ktrych zasoby kapitau gotwkowego powinny by ograniczone do niezbdnego minimum, gdy tylko kapita zaangaowany w obrocie przynosi zysk. Ponadto, w krytycznych sytuacjach firmy rentowne o okrelonej wiarygodnoci, mog korzysta z krtkoterminowego kredytu bankowego.

93

Ibidem, s. 257.

100

Do oceny gospodarki pieninej przedsibiorstwa w ujciu dynamicznym wykorzystuje si wskaniki oparte na przepywach pieninych, ktre ujmuje si w dwch grupach94: wskaniki wydajnoci gotwkowej, wskaniki wystarczalnoci gotwkowej. Wskaniki wydajnoci gotwkowej, informuj o tym, ile wpyww gotwkowych osiga przedsibiorstwo w danym czasie ze sprzeday lub zaangaowanego majtku. Podanym kierunkiem zmian tych wskanikw jest wzrost ich wielkoci w czasie. Kady przyrost wartoci wskanikw nalecych do tej grupy poprawia sytuacj patnicz przedsibiorstwa, ich spadek natomiast sytuacj t pogarsza. Wrd wskanikw wydajnoci gotwkowej wyrniamy:
wskanik wydajnoci gotwkowej sprzeday wskanik wydajnoci gotwkowej zysku wskanik wydajnoci gotwkowej majtku wskanik wydajnoci gotwkowej majtku trwaego wskanik wydajnoci gotwkowej majtku obrotowego = = = = = gotwka netto ze sprzeday sprzeda netto gotwka netto z dziaalnoci operacyjnej zysk z dziaalnoci operacyjnej gotwka netto z dziaalnoci operacyjnej rednia warto majtku ogem gotwka netto z dziaalnoci operacyjnej rednia warto majtku trwaego gotwka netto z dziaalnoci operacyjnej rednia warto majtku obrotowego

Drug grup wskanikw, opartych na przepywach pieninych stanowi wskaniki wystarczalnoci gotwki, ktre informuj o tym, w jakiej relacji pozostaje wygenerowana z dziaalnoci podstawowej gotwka do rnych wydatkw i zobowiza jednostki gospodarczej. Przykadowe wskaniki tej grupy to:
wskanik wystarczalnoci gotwki operacyjnej na spat zobowiza ogem wskanik wystarczalnoci gotwki operacyjnej na spat zobowiza biecych wskanik wystarczalnoci gotwki operacyjnej na spat zobowiza dugoterminowych wskanik oglnej wystarczalnoci gotwki operacyjnej wskanik wystarczalnoci gotwki operacyjnej na zakup rodkw trwaych = = = = = gotwka netto z dziaalnoci operacyjnej zobowizania ogem gotwka netto z dziaalnoci operacyjnej zobowizania biece gotwka netto z dziaalnoci operacyjnej zobowizania dugoterminowe gotwka netto z dziaalnoci operacyjnej spata zobowiza dugoterminowych + wypata dywidend + zakup majtku trwaego gotwka netto z dziaalnoci operacyjnej wydatki na zakup rodkw trwaych

Zachowanie pynnoci finansowej uwarunkowane jest posiadaniem przez przedsibiorstwo kapitau obrotowego. Kapita pracujcy (kapita obrotowy) jest rnic pomidzy majtkiem obrotowym (krtkoterminowym) a zobowizaniami biecymi. Wyraa on, wic wielko kapitaw staych (kapitaw wasnych i dugoterminowych
94

M. Sierpiska, D. Wdzki op. cit., s. 61.

101

kapitaw obcych) finansujcych majtek obrotowy. Jako najbardziej pynna cz kapitau stanowi on pewnego rodzaju zabezpieczenie dla zaspokojenia zobowiza wynikajcych z biecego cyklu obiegu gotwki w przedsibiorstwie95.
KAPITA OBROTOWY = AKTYWA OBROTOWE - ZOBOWIZANIA BIECE

Zastosowanie wyej wymienionej formuy pozwala zmierzy pynno firmy w sposb bezwzgldny. Dodatni kapita obrotowy dobrze wiadczy o pynnoci firmy moliwoci regulowania zobowiza skadnikami majtku obrotowego. Jeli jest on rosncy, wiadczy to o rozszerzeniu zarwno skali dziaalnoci jak i wykorzystania kapitau staego firmy do finansowania obrotowych skadnikw majtku. Dla porwna z innymi podmiotami w zakresie kapitau obrotowego posugujemy si wskanikiem poziomu kapitau obrotowego, ktry obliczamy za pomoc wzoru:
wskanik kapitau obrotowego = kapita obrotowy aktywa ogem

Ocena wielkoci kapitau pracujcego - po odpowiednich korektach - okrela dugoterminowy potencja finansowy. Wzrost kapitau pracujcego oznacza zwikszenie stopnia dugookresowego finansowania aktyww obrotowych, co z kolei wiadczy o zwikszeniu si poziomu bezpieczestwa. Zmiany te s wynikiem duego wzrostu inwestycji krtkoterminowych, a wic najbardziej pynnych skadnikw majtku obrotowego. Spadek kapitau pracujcego oznacza zmniejszenie stopnia dugookresowego finansowania aktyww obrotowych oraz zmniejsza si poziom bezpieczestwa. Wartoci wskanikw pynnoci badanej spki w rozpatrywanym okresie przedstawiono w tabeli 25. Tabela 25: Wskaniki pynnoci finansowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005 ujcie statyczne
WYSZCZEGLNIENIE
wskanik biecej pynnoci wskanik szybkiej pynnoci wskanik pynnoci gotwkowej

WARTO WSKANIKA (%) 2002 2003 2004 2005 104,85 94,78 80,54 70,75 89,04 82,79 129,73 116,98

ZMIANA WSKANIKA (%) 2003/2002 2004/2003 2005/2004 -24,31 -24,03 8,50 12,04 40,69 34,19 26,93

11,76 8,15 7,40 34,33 -3,61 -0,75 rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Analizujc powysze dane mona zauway, i wskaniki pynnoci finansowej wszystkich trzech stopni w roku 2003 ulegy znaczcemu obnieniu i wykazyway niepokojce odchylenia od wielkoci wzorcowych. W kolejnym roku sytuacja ulega

95

M. Sierpiska, T. Jachna op. cit., s. 55.

102

delikatnej poprawie, jednak poziom wskanikw pynno ksztatowa si na niebezpiecznie niskim poziomie. Dopiero wzrost w 2005 roku wskanikw pynnoci I, II i III stopnia odpowiednio o: 40,69%, 34,19% i 26,93% powoduje, i wartoci wskanikw pynnoci finansowej firmy Agro-Handel Sp, z o.o. oceniane s jako bezpieczne. Tabela 26: Wskaniki pynnoci finansowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005 ujcie dynamiczne
WYSZCZEGLNIENIE
WSKANIK WYDAJNOCI:

WARTO WSKANIKA (%) ZMIANA WSKANIKA (%) 2002 2003 2004 2005 2003/2002 2004/2003 2005/2004
-0,06 -0,04 -0,01 -0,01 -0,01 5,21 2,80 0,21 0,44 0,40 1,42 1,09 0,13 0,23 0,30 1,21 1,13 0,23 0,41 0,52 5,27 2,84 0,22 0,45 0,41 -3,79 -1,71 -0,08 -0,21 -0,10 -0,21 0,04 0,10 0,18 0,22

gotwkowej sprzeday gotwkowej zysku gotwkowej majtku gotwkowej majtku trwaego gotwkowej majtku obrotowego na spat zobowiza ogem na spat zobowiza biecych na spat zobowiza dugoterminowych oglnej

WSKANIK WYSTARCZALNOCI GOTWKI OPERACYJNEJ: -0,01 -0,01 -0,02 0,08 0,24 0,35 0,83 -0,65 0,18 0,27 0,55 -0,52 0,36 0,62 0,84 -1,52 0,25 0,36 0,85 -0,73 -0,06 -0,08 -0,28 0,13 0,18 0,35 0,29 -1,00 -0,78

0,09 -0,73 -0,77 -1,55 -0,82 -0,04 na zakup rodkw trwaych rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Jak wynika z obliczonych powyej wskanikw, w badanym okresie wahaniu ulega wydajno gotwkowa. W latach 2003 i 2005 wzrasta, natomiast w 2004 roku nieco maleje w stosunku do analogicznych okresw poprzednich dla danego roku. Szybciej zwiksza si wydajno gotwkowa majtku obrotowego, ni to ma miejsce w przypadku wydajnoci gotwkowej majtku trwaego. Jednak najszybciej poprawia si wydajno gotwkowa zysku. Podobne tendencje zmian wykazuj wskaniki wystarczalnoci gotwki

operacyjnej. W caym analizowanym okresie najwiksze obcienie rodkw pieninych z dziaalnoci operacyjnej zwizane jest z spat zobowiza dugoterminowych. Jedynie wskanik wystarczalnoci gotwki operacyjnej na zakupy rodkw trwaych w cigu czterech badanych lat systematycznie maleje, co w konsekwencji obnia zdolno porycia wydatkw spki. Warto ujemna tego wskanika oznacza, i rozwj przedsibiorstwa - czy te spata zobowiza wobec wierzycieli - bdzie wymagaa zwikszenia kapitau wasnego.

103

Wyniki analizy kapitau obrotowego przedstawiaj si nastpujco: Tabela 27: Kapita obrotowego firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
WYSZCZEGLNIENIE kapita obrotowy netto wskanik kapitau obrotowego

2002
513 925,99 0,03

2003
-2 367 254,89 -0,11

2004
-1 212 647,66 -0,05

2005
2 729 135,85 0,10

rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Dodatni poziom kapitau obrotowego na pocztku i na kocu badanego okresu pozwala przypuszcza, i niepokojce zjawisko - jakie obserwuje si w latach 2003 2004, a mianowicie ujemny kapita obrotowy spki - miao charakter przejciowy. Oceniajc pynno finansow na podstawie wskanika kapitau obrotowego mona zauway, i z najwikszymi kopotami z utrzymaniem pynnoci finansowej spka borykaa si w 2003 roku.

3.5.2. Wskanikowa ocena rentownoci

W pojciu rentowno mieci si wiele szczegowych wyobrae dotyczcych produktywnoci kapitau zainwestowanego w przedsibiorstwo. Rentowno moemy okreli jako relatywn wielko wyniku finansowego, ktry odzwierciedla opacalno dziaalnoci gospodarczej. Jest to zjawisko osigania przychodw z dziaalnoci gospodarczej przewyszajcych koszty jej prowadzenia. Charakteryzuje ona warto przypisywan wyrobom i usugom oraz stopie opacalnoci rodkw zuytych bd zaangaowanych w danym okresie w dziaalnoci eksploatacyjnej. Poziom rentownoci wynika ze stosunku zachodzcego pomidzy wypracowanym zyskiem, a wielkoci zaangaowanego kapitau. Osignity poziom rentownoci wskaniki rentownoci naley zawsze bada na tle warunkw istniejcych w przedsibiorstwie i jego otoczeniu. Powysza charakterystyka wskazuje, e podstawowym miernikiem rentownoci kadego przedsibiorstwa jest wielko wypracowanego zysku. W teorii analizy finansowej, najczciej spotykan definicj rentownoci jest rozumienie jej jako zjawiska osigania przychodw przewyszajcych koszty prowadzenia dziaalnoci gospodarczej96. Dziaania zmierzajce w kierunku maksymalizacji zysku, a wic i zwikszania poziomu uzyskiwanej rentownoci podejmowane przez przedsibiorstwo, podyktowane s
96

Maa encyklopedia ekonomiczna, PWE, Warszawa, 1974, s.691.

104

wieloma zasadniczymi wzgldami. Przyjmujc obowizujc w gospodarce rynkowej zasad samofinansowania si przedsibiorstw, naley stwierdzi, e wielko osignitego zysku powinna wystarczy na pokrycie podstawowych potrzeb powstaych w zwizku z prowadzon dziaalnoci. Analiz rentownoci naley uwaa za jeden z gwnych celw analizy finansowej, poniewa od wielkoci zyskw i osignitej rentownoci zaley obecna i przysza pozycja finansowa przedsibiorstwa. Odzwierciedla ona sprawno finansow przedsibiorstw bdc wynikiem efektywnoci gospodarowania. Moemy wyrni trzy podstawowe aspekty rentownoci: rentowno sprzeday (rentowno handlowa), rentowno majtku (rentowno ekonomiczna), rentowno zaangaowanych kapitaw (rentowno finansowa) Najoglniejszy wskanik rentownoci sprzeday oblicza si wedug wzoru:
wskanik rentownoci sprzeday = zysk x 100 przychody ze sprzeday

Wskanik rentownoci sprzeday stanowi relacj zysku do przychodw ze sprzeday. Informuje on o udziale zysku w wartoci sprzeday. Im wskanik ten jest wyszy, tym wiksza jest efektywno przedsibiorstwa. W zalenoci od rodzaju przyjtego zysku (z dziaalnoci operacyjnej, zysk netto, zysk brutto) z rachunku zysku i strat, mona mwi o rentownoci sprzeday mierzonej zyskiem operacyjnym, zyskiem netto. Wskanik rentownoci sprzeday netto okrelany jest rwnie zwrotem ze sprzeday. Informuje, jak mar zysku przynosi dana warto sprzeday. Im niszy jest ten wskanik, tym wiksza warto sprzeday musi by zrealizowana dla osignicia okrelonej kwoty zysku. Wiksza warto wskanika oznacza, zatem korzystniejsz kondycj finansow firmy97. Kolejnym obszarem analizy rentownoci dziaalnoci przedsibiorstwa jest analiza rentownoci majtku. Wskanik rentownoci aktyww okrela zdolno aktyww jednostki do generowania zysku. Stanowi on relacj zysku netto do aktyww. Informuje on o wysokoci zysku netto przypadajcego na jednostk aktyww. Wskanik ten, okrelany jest rwnie zwrotem z majtku ROA (return on assets), pokazuje jak efektywnie firma zarzdza swoimi aktywami. Im warto tego wskanika jest wiksza, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy98. Oglna posta wskanika rentownoci majtku, moe by
97 98

W. Gabrusewicz op. cit., s. 234. Z. Leszczyski., A. Skowronek Mielczarek op. cit., s. 142.

105

rozbudowana przez uwzgldnienie zarwno odpowiednich rodzajw zysku jak i skadnikw majtku:
wskanik rentownoci majtku netto wskanik rentownoci majtku brutto wskanik rentownoci majtku brutto z odsetkami wskanik rentownoci majtku trwaego wskanik rentownoci majtku obrotowego wskanik rentownoci majtku czystego = = = = = = zysk netto x 100 majtek ogem zysk brutto x 100 majtek ogem (zysk brutto + odsetki) x 100 majtek ogem zysk netto x 100 majtek trway zysk netto x 100 majtek obrotowy zysk netto x 100 majtek ogem zobowizania biece

Wskanik rentownoci kapitau wasnego (ROE return on equity) stanowi relacj zysku netto do przecitnego stanu kapitau wasnego. Wskanik ten informuje o zdolnoci kapitau wasnego do generowania zyskw. Im wyszy wskanik, tym wysza efektywno wykorzystania kapitau wasnego, wiksza moliwo uzyskania wyszych dywidend oraz dalszego rozwoju przedsibiorstwa. Dziki temu wskanikowi uzyskujemy odpowied na pytanie, jaka jest stopa zwrotu od wkadu kapitaowego wniesionego przez wacicieli firmy99. Wskanik rentownoci kapitau podstawowego stanowi dalsze uszczegowienie wskanika rentownoci kapitau wasnego. Podobnie jak przy wskaniku rentownoci kapitau wasnego, oblicza si go jako relacj zysku netto do przecitnego stanu kapitau podstawowego. Wskanik rentownoci zaangaowanych kapitaw obliczane s wg nastpujcych formu:
wskanik rentownoci kapitau wasnego wskanik rentownoci kapitau podstawowego = = zysk netto x 100 kapita wasny zysk netto x 100 kapita podstawowy

Poziomu rentownoci zakadw misnych w Mociszkach i jego zmiany w czasie zostay zaprezentowane w tabeli 28.

99

Ibidem, s.143.

106

Tabela 28: Wskaniki rentownoci firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
WYSZCZEGLNIENIE WARTO WSKANIKA (%) 2002 2003 2004 2005
1,11 2,01 1,79 1,79 2,37 3,07 2,72 2,7 2,13 8,34 10,63 12,02 14,82 19,09 17,26 33,24 156,23 4,99 5,28 4,98 4,98 3,88 14,92 19,13 20,25 26,65 33,90 25,27 43,19 263,39

ZMIANA WSKANIKA (%) 2003/2002 2004/2003 2005/2004

-1,41 -1,49 -1,56 -1,56 -1,21 -6,66 -8,76 -5,99 -16,56 -10,91 -19,60 -34,55 -8,10 1,26 1,06 0,93 0,91 0,93 3,87 3,96 4,30 5,49 10,49 6,94 11,71 66,24 2,62 2,21 2,26 2,28 1,75 6,58 8,50 8,23 11,83 14,81 8,01 9,95 107,16

RENTOWNO HANDLOWA - wskaniki: 2,52 rentownoci sprzeday rentownoci operacyjnej sprzeday rentownoci dziaalnoci gospodarczej rentownoci brutto 3,50 3,35 3,35

2,41 1,20 rentownoci netto RENTOWNO EKONOMICZNA wskaniki: 11,13 4,47 rentownoci majtku netto rentownoci majtku brutto rentownoci majtku brutto z odsetkami rentownoci majtku trwaego rentownoci majtku obrotowego 15,43 13,71 25,89 19,51 6,67 7,72 9,33 8,60 10,32 21,53 89,99

29,92 rentownoci majtku czystego RENTOWNO FINANSOWA - wskaniki: rentownoci kapitau wasnego rentownoci kapitau podstawowego 56,08 171,09

rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Ocena rentownoci spki Agro-Handel w latach 2002-2005 nasuwa nastpujce wnioski: wszystkie wskaniki rentownoci w badanym okresie wykazay podobne tendencje, a mianowicie, po obnieniu si ich poziomu w roku 2003, w kolejnych dwch badanych okresach, ich wielkoci systematycznie wzrastay, zyskowno sprzeday w latach 2002 2004 ksztatowaa si na poziomie od 1,11% do 2,52%, w 2005 roku udzia zysku w wartoci sprzeday wzrs blisko o 106,75% w porwnaniu do okresu poprzedniego i wynis on 4,99%, w pierwszych dwch badanych okresach majtek trway charakteryzowa si wysz rentownoci ni majtek obrotowy, w kolejnych dwch okresach nastpia odwrotno tej relacji, w cigu caego badanego okresu rentowno kapitau wasnego spada o 1289%, tj. z poziomu 5608% do 4319%, przy czym najnisz zyskowno kapitau wasnego osigna spka w 2003 roku i wynosia zaledwie: 21,53%.

107

3.5.3. Ocena sprawnoci dziaania

Do pomiaru aktywnoci przedsibiorstwa w zakresie wykorzystania zasobw majtkowych firmy su wskaniki sprawnoci dziaania, nazywane te wskanikami obrotowoci. Ich istot jest rozpatrywanie relacji midzy odpowiednim wskanikiem dynamicznym - wyraajcym przychd ze sprzeday w cenach brutto, netto lub kosztach wasnych - a wskanikiem statycznym, wyraajcym przecitny stan zaangaowanych w dziaalnoci skadnikw majtkowych. Wskaniki szybkoci obrotu charakteryzuj stopie wykorzystania majtku jednostki. Informuj o szybkoci, z jak obracane s aktywa ogem, zapasy, nalenoci oraz jak szybko jednostka spaca swoje zobowizania. W celu pomiaru aktywnoci przedsibiorstwa - w zakresie wykorzystania zasobw majtkowych - wykorzystuje si nastpujce wskaniki sprawnoci dziaania: wskaniki obrotowoci majtku, wskaniki rotacji zapasw, wskanik rotacji nalenoci, wskanik okresu spaty zobowiza Podstawow grup wskanikw, a zarazem najoglniej charakteryzujc sprawno dziaania, stanowi wskaniki obrotowoci majtku, do ktrych zalicza si:
wskanik obrotowoci majtku wskanik obrotowoci majtku trwaego wskanik obrotowoci majtku obrotowego = = = przychody ogem majtek ogem przychody ogem majtek trway przychody ogem majtek obrotowy

Wskanik obrotowoci majtku informuje, jaka warto przychodw ze sprzeday przypada na jedn zotwk zaangaowanego majtku. Okrela zdolno aktyww jednostki do generowania przychodw ze sprzeday. Jego zwikszenie jest istotnym czynnikiem poprawy rentownoci przedsibiorstwa. Nisza od 1 warto tego wskanika sugeruje, e przychody uzyskiwane ze sprzeday wymagaj wicej ni proporcjonalnego zaangaowania majtku100. Kolejnym wskanikiem, jest wskanik obrotowoci majtku trwaego, ktry wyraa zdolno majtku trwaego do generowania przychodw. Podobnie jak w przypadku poprzedniego wskanika, wyszy jego poziom wiadczy o lepszym wykorzystaniu tej czci majtku. Poprawa wartoci wskanika moe wynika midzy innymi z lepszej
100

M.Sierpiska, T. Jachna op. cit. s. 180.

108

organizacji pracy, przeprowadzania systematycznych remontw i konserwacji. Przy obliczaniu tego wskanika przyjmuje si majtek trway netto, dlatego przedsibiorstwo starsze, ktre dysponuje majtkiem w znacznym stopniu zamortyzowanym, bdzie wykazywao rotacj wysz, ni firma w stosunku do niej konkurencyjna, posiadajca nowszy, mniej zamortyzowany majtek. Wykorzystanie wskanika rotacji rodkw trwaych w systemie oceny jest szczeglnie istotne dla firm, w ktrych rodki trwae stanowi wany element majtku. Ma natomiast mae znaczenie w firmach, w ktrych sprzeda w mniejszym stopniu zaley od rodkw trwaych zaangaowanych w ich dziaalnoci. Wskanik obrotowoci majtku obrotowego ukazuje ile razy w cigu roku nastpuje odtworzenie tego majtku poprzez sprzeda wyrobw i usug. Im wysza jest warto wskanika, tym lepsza jest sytuacja finansowa przedsibiorstwa. Naley jednak pamita, e wskanik zbyt wysoki moe by niekorzystny, poniewa wiadczy o zamroeniu kapitau obrotowego. Wskanik zbyt niski moe prowadzi do zachwiania rytmicznoci produkcji i sprzeday oraz pogorszenia stopnia wykorzystania rodkw trwaych101. Wskanik rotacji zapasw jest miar efektywnoci wykorzystania kapitau zaangaowanego w zapasach danego przedsibiorstwa. Wielko tego wskanika informuje o czasie pozostawania kapitau w zapasach. Im krtszy jest ten okres, tym wiksza pynno kapitau zaangaowanego w zapasach i odwrotnie. Niska wielko tego wskanika moe te oznacza brak rodkw na odtworzenie zapasw. Wyduenie okresu pozostawania kapitau w zapasach moe by spowodowana szeregiem czynnikw. Ich identyfikacja wymaga uprzedniego okrelenia rodzaju zapasw, w stosunku, do ktrych miao miejsce spowolnienie rotacji. Dlatego obok oglnego wskanika rotacji zapasw wyrniamy take wskaniki rotacji poszczeglnych rodzajw zapasw102. Wskaniki rotacji zapasw oraz wskanik cyklu zapasw w dniach ujmuj nastpujce formuy obliczeniowe:
wskanik rotacji zapasw wskanik cyklu obrotu zapasw w dniach = = przychody ze sprzeday zapasy ogem zapas ogem x 365 przychody ze sprzeday

Wskaniki rotacji okrelaj, ile razy w cigu badanego okresu nastpi odnowienie stanu zapasw. Korzystna sytuacja jest wtedy, gdy liczba obrotw wzrasta,
101 102

Ibidem, s. 182. Z. Leszczyski, A. Skowronek Mielczarek op. cit., s.96.

109

poniewa skraca si czas przebywania zapasw w przedsibiorstwie. Wwczas sprzeda realizowana jest przy niszym poziomie zaangaowanych zapasw, co oznacza mniejsze koszty. Natomiast wskanik cyklu obrotu zapasw w dniach informuje, co ile dni przedsibiorstwo odnawia swoje zapasy dla zrealizowania okrelonej sprzeday. Wysoki wskanik rotacji w dniach informuje o wolnym obrocie zapasw, niski za o obrocie szybkim. Kolejnym skadnikiem majtku obrotowego uwzgldnianym przy ocenie

sprawnoci dziaania s nalenoci, ktrym odpowiada strumie sprzeday brutto, dlatego zasadne jest, by do oblicze nalenoci przyjmowa sprzeda brutto. Do oceny szybkoci rotacji nalenoci wykorzystuje si nastpujce wskaniki:
wskanik rotacji nalenoci wskanik cyklu inkasa nalenoci w dniach = = przychody ze sprzeday przecitny stan nalenoci przecitny stan nalenoci x 365 przychody ze sprzeday

Wskanik rotacji nalenoci okrela, ile razy wcigu roku firma odtwarza stan swoich nalenoci. Wedug standardw zachodnich, wskanik ten powinien oscylowa w przedziale 7,0 10,0103. Jeli jest mniejszy ni 7,0 to taka sytuacja moe oznacza, e przedsibiorstwo zbyt dugo kredytuje swoich klientw, przez co moe samo mie trudnoci z terminowym regulowaniem swych zobowiza. Wskanik cyklu inkasa nalenoci w dniach, okrela ilo dni sprzeday, za ktr nie uzyskano jeszcze nalenoci. Informuje, zatem kierownictwo firmy, w jakim stopniu kredytuje ona swoich odbiorcw i jak dugo rodki pienine s zamroone w nalenociach. W ocenie sprawnoci dziaania przedsibiorstwa wany jest rwnie okres regulowania zobowiza wobec dostawcw. Wskanik okresu spaty zobowiza, ktry informuje, jaki jest redni czas regulowania zobowiza w przedsibiorstwie ustala si w nastpujcy sposb:
wskanik okresu spaty zobowiza = zobowizania biece x 365 koszt wasny sprzeday

Ponisza tabela zawiera wyniki pomiaru sprawnoci dziaania badanego podmiotu:

103

W. Gabrusewicz op. cit., s. 268.

110

Tabela 29: Wskaniki sprawnoci dziaania firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
WYSZCZEGLNIENIE WARTO WSKANIKA 2002 2003 2004 2005
4,60 10,71 8,07 93,08 10,15 3,87 35,96 28,51 3,75 7,82 7,21 65,19 9,21 5,47 39,62 52,26 3,89 6,92 8,91 91,94 11,06 3,93 33,00 46,83 3,87 6,92 8,80 101,72 12,19 3,55 29,95 43,29

ZMIANA WSKANIKA 2003/2002 2004/2003 2005/2004

-0,85 -2,89 -0,86 -27,89 -0,94 1,60 3,66 23,75 0,14 -0,90 1,70 26,75 1,85 -1,54 -6,62 -5,43 -0,02 0,00 -0,11 9,78 1,13 -0,38 -3,05 -3,54

WSKANIKI SPRAWNOCI DZIAANIA: wskanik obrotowoci majtku wskanik obrotowoci majtku trwaego wskanik obrotowoci majtku obrotowego wskanik rotacji zapasw wskanik rotacji nalenoci wskanik cyklu obrotu zapasw w dniach wskanik inkasa nalenoci w dniach wskanik okresu spaty zobowiza

rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

Analiza wskanika efektywnoci wykorzystania majtku cakowitego wykazuje tendencj wahajc si. Wielko tego wskanika w stosunku do okresu poprzedniego w 2003 roku spada o 0,85, po czym w 2004 wzrosa o 0,14, a w ostatnim okresie zanotowa niewielki spadek (o 0,02). Spadek poziomu wskanika oborowoci majtku w rozpatrywanym okresie z 4,60 do 3,87 spowodowany by gorsz, co roku efektywnoci wykorzystania majtku trwaego, ktra w tym samym czasie obniya si z poziomu 10,71 do 6,92. Przygldajc si wskanikowi rotacji zapasw, zauway mona, i w dwch ostatnich okresach, jego wielko wzrastaa odpowiednio o 26,75 i 9,78. wiadczy to o poprawie efektywnoci gospodarowania zapasami, co pociga za sob obnik kosztw magazynowania i uwolnienie kapitau obrotowego zaangaowanego w zapasach. Korzystn tendencj zmian w gospodarce magazynowej, zwaszcza w latach 2004 2005, potwierdza take wskanik cyklu obrotu zapasami w dniach, ktry w porwnaniu do roku 2003 uleg skrceniu o 2 dni (1,92). Analiza wskanika rotacji nalenoci wykazuje tendencj skokow: po

zmniejszeniu iloci stanu swoich nalenoci w 2003 roku do okresu poprzedniego o jeden dzie (0,94) w kolejnych dwch latach nastpio przyspieszenie obrotu nalenoci, co roku odpowiednio o 2 dni (1,85) w 2004 roku i o 1 dzie (1,13) w roku 2005. Analogicznie ksztatuje si wielko wskanika inkasa nalenoci w dniach, i tak: po wydueniu okresu kredytowania swych odbiorcw w 2003 roku o 4 dni (3,66) w stosunku roku 2002, w kolejnych latach okres cigalnoci skrci si o 7 dni (6,62) w 2004 i 3 dni (3,05) w 2005 roku.

111

Podobn tendencje skokow wykazuje wskanik okresu spaty zobowiza, ktrego wielko w 2003 roku zwikszya si o 23,75 (a zatem okres spaty zobowiza wyduy si o 24 dni), a nastpnie w latach 2004 2005 wielko wskanika zmniejsza si kolejno, co roku o: 5,43 (5 dni) i o 3,54 (4 dni). Z punktu widzenia pynnoci finansowej poziom wskanika spaty zobowiza ksztatuje si na niekorzystnym, albowiem znacznie wyszym, poziomie ni wskanik cyklu inkasa nalenoci. Wskanikiem pomocniczym, wykorzystywanym przy ocenie aktywnoci

przedsibiorstwa, jest wskanik cykl rodkw pieninych. Cykl rodkw pieninych jest czasem upywajcym od momentu wypywu gotwki w celu uregulowania zobowiza do momentu przepywu gotwki z tytuu spaconych nalenoci104. Krtszy cykl oznacza, e pienidze zainwestowane w aktywa obrotowe szybko wracaj do przedsibiorstwa z tytuu sprzeday i mog by ponownie wykorzystywane. Oblicza si go nastpujco:
CYKL RODKW PIENINYCH

WSKANIK OBROTU ZAPASAMI W DNIACH

WSKANIK INKASA NALENOCI

WSKANIK OKRESU SPATY ZOBOWIZA

Poniszy wykres przedstawia ksztatowanie si dugoci cykl rodkw pieninych zakadu produkcyjnego w Mociskach w rozpatrywanym okresie. Wykres 15: Ksztatowanie si cyklu rodkw pieninych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
15

11,00
10 5 0

2002
-5 -10 -15 dni

2003

2004

2005

-7,00 -10,00 -10,00

C ykl rodkw pieninych

rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych zawartych w tabeli 32.

W rozpatrywanym okresie cykl rodkw pieninych w uleg skrceniu z 11 dni do -10, co wiadczy o zmianie polityki inwestowania w aktywa obrotowe firmy Agro-Handel Sp. z o.o. Ujemna warto cyklu oznacza, i aktywa obrotowe spki s w duym stopniu kredytowane przez dostawcw, a wic finansowane kapitaem obym.
104

J. Duraj op. cit., s. 148.

112

3.5.4. Analiza wspomagania finansowego

Wikszo podmiotw gospodarczy nie jest wstanie funkcjonowa, opierajc si jedynie na kapitaach wasnych, przez co zmuszone s do korzystania z rnych form wspomagania finansowego, czyli kapitaw obcych. Przedsibiorstwo - aby mc zacign poyczk dugoterminow - musi wykaza si zdolnoci do zacigania kredytw krtkoterminowych, czyli posiada pynno finansow. Analiza pynnoci, pokazuje zdolno przedsibiorstwa do spaty zobowiza biecych. Do oceny sytuacji finansowej niezbdna jest znajomo moliwoci przedsibiorstwa do wywizywania si

z cakowitego zaduenia. Analiza zaduenia pozwoli oceni polityk finansow przedsibiorstwa, std okrela si j rwnie analiz struktury finansowej. Wskaniki suce do oceny zaduenia mona uj w dwie grupy: wskaniki obrazujce poziom zaduenia oraz wskaniki informujce o zdolnoci przedsibiorstwa do obsugi dugu105. Do oceny poziomu zaduenia wykorzystuj si nastpujcy zestaw wskanikw:
wskanik oglnego zaduenia wskanik zaduenia dugoterminowego wskanik struktury zaduenia wskanik zaduenia kapitaw wasnych wskanik zaduenia dugoterminowego kapitaw wasnych = = = = = zobowizania ogem aktywa ogem zobowizania dugoterminowe aktywa ogem zobowizania dugoterminowe zobowizania krtkoterminowe zobowizania ogem kapitay wasne zobowizania dugoterminowe kapitay wasne zobowizania dugoterminowe

Wskanik oglnego zaduenia, w przedstawionej postaci, okrela udzia obcych rde w finansowaniu aktyww przedsibiorstwa wyraonych w wartoci bilansowej lub te rynkowej. Czsto traktowany jest on jako indykator ryzyka finansowego. Wysoki poziom tego wskanika moe oznacza ograniczenie samodzielnoci firmy, zwikszenie ryzyka wierzycieli, ograniczenie dostpu do nowych kredytw i zwikszenie ryzyka utraty pynnoci. Odsetki od kapitaw obcych musz by, bowiem pacone bez wzgldu na poziom osiganych zyskw. W praktyce poziom tego wskanika jest zrnicowany. Jego wielko uzaleniona jest od rodzaju prowadzonej dziaalnoci i zmiennoci przepyww pieninych. Wierzyciele oczekuj, by wskanik ten nie by wikszy ni 50%. Wwczas bowiem aktywa firmy mog zmniejszy swoj warto do poowy, nim zagro bezpieczestwu kapitau obcego. Jeeli wskanik ten jest wikszy ni 0,50, moe powsta

105

W. Gabrusewicz op. cit., s. 271.

113

sytuacja, e wypracowane rodki pienine oka si niewystarczajce do spaty zaduenia. Wedug standardw zachodnich w firmie, w ktrej nie zostaa zachwiana rwnowaga midzy kapitaem obcym a kapitaem wasnym, wskanik ten powinien oscylowa w przedziale 0.57 - 0.67106. Drugim wskanikiem, uwaanym za podstawowy wskanik oceny struktury kapitaowej, jest wskanik zaduenia kapitau wasnego, ktry okrela stopie zaangaowania kapitau obcego w stosunku do kapitaw wasnych. Wzrost wskanika oznacza wiksze zaangaowanie obcych rde finansowania w stosunku do rde wasnych, a wic zwikszenie stopnia zaduenia. Oddziauje to bezporednio na poziom ryzyka finansowego z powodu wyszych rat kapitaowych i odsetek. W USA wartoci graniczn w maym biznesie jest proporcja 3:1. Dla rednich i duych firm relacja ta jest ostrzejsza. Banki niechtnie udzielaj kredytw inwestycyjnych, gdy kapita wasny w stosunku do zamierzonego kredytu nie osiga relacji 1:1107. Trzecim wskanikiem o zblionej wartoci poznawczej jest wskanik zaduenia dugoterminowego. Wskanik ten nosi miano wskanika zaduenia lub te ryzyka. Jako zobowizania dugoterminowe przyjmowane s wszystkie zobowizania z terminem patnoci przekraczajcym 1 rok. Podana wielko tego wskanika wynika z relacji zobowiza dugoterminowych do kapitau wasnego, rwnej 1:2 i wynosi 0,5. Za powanie zaduone uwaane s przedsibiorstwa, w ktrych wskanik przekracza warto 1. Natomiast wrd wskanikw informujce o zdolnoci przedsibiorstwa do obsugi dugu wyrniamy nastpujce wskaniki:
wskanik pokrycia obsugi dugu I wskanik pokrycia obsugi dugu II wskanik pokrycia zobowiza odsetkowych = = = zysk przed opodatkowaniem + odsetki raty kapitaowe + odsetki zysk po opodatkowaniu raty kapitaowe + odsetki zysk przed opodatkowaniem + odsetki odsetki

Pierwsze dwa wskaniki tej grupy okrelane s rwnie mianem wskanikw wiarygodnoci kredytowej. Wskanik pokrycia obsugi dugu I informuje o tym, ile razy zysk brutto wraz z odsetkami pokrywa roczne raty kapitaowe powikszone o odsetki od kredytu przypadajce w danym roku. Wielko tego wskanika nie powinna by nisza ni

106 107

Z. Leszczyski, A. Skowronek Mielczarek op. cit., s. 135. Ibidem, s. 136

114

1,2. W banku wiatowym minimum dla wskanika pokrycia obsugi dugu I wynosi 1,3 a optymalny poziom to 2,5108. Naley podkreli, i przed zobowizaniami kredytowymi, pierwszestwo maj zobowizania podatkowe. Dlatego te, uzasadnione jest uwzgldnienie w tej sytuacji zysku netto (wskanik pokrycia obsugi dugu II). Tylko zysk pozostajcy w firmie moe by wykorzystywany do spaty zacignitego kredytu. Wskanik ten powinien by, co najmniej rwny wskanikowi pokrycia obsugi dugu I. Wskanik pokrycia zobowiza odsetkowych informuje o tym, ile razy kwota wypracowanych rodkw przewysza wymagane odsetki lub te, ile razy zysk brutto moe ulec obnieniu eby zagrozi obsudze zaduenia. Im wysze wartoci osiga ten wskanik, tym mniejsze jest ryzyko wynikajce z zaangaowania kapitau obcego. Za dobry, w wypadku kredytw zabezpieczonych, uwaa si wskanik wynoszcy 2,4. Dla kapitaw obcych niezabezpieczonych wymaga si wskanika na poziomie 5. Tabela 30 przedstawia wskaniki zaduenia analizowanej spki.

Tabela 30: Wskaniki zaduenia firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005
WYSZCZEGLNIENIE
WSKANIKI ZADUENIA: oglnego dugoterminowego struktury zobowiza kapitaw wasnych dugoterminowego kapitaw wasnych WSKANIKI POKRYCIA: obsugi dugu I obsugi dugu II zobowiza odsetkowych 11,01 7,33 13,08 1,85 1,07 7,36 1,28 0,89 8,66 5,66 4,17 18,09 -9,16 -6,26 -5,72 -0,57 -0,18 1,30 4,38 3,28 9,43 0,79 0,22 0,27 3,83 2,05 0,79 0,23 0,29 3,79 2,11 0,71 0,23 0,33 2,44 1,80 0,61 0,26 0,42 1,54 1,65 0,00 0,01 0,02 -0,04 0,06 -0,08 0,00 0,04 -1,35 -0,31 -0,10 0,03 0,09 -0,90 -0,15

WARTO WSKANIKA (%) 2002 2003 2004 2005

ZMIANA WSKANIKA (%) 2003/2002 2004/2003 2005/2004

rdo: Opracowanie wasne na podstawie sprawozda finansowych firmy Agro-Handel Sp. z o.o.

W latach 2002 2003 roku 79% caoci kapitaw zaangaowanych w spk miao swe pokrycie w kapitale obcym. W ostatnich trzech okresach udzia ten charakteryzowa si tendencj spadkow i w 2005 roku uksztatowa si na, bezpiecznym wg standardw zachodnich, poziomie tj. 61%. Tym samym, udzia obcych rde w finansowaniu aktyww spki w rozpatrywanym okresie spad o 18%. Wzrost wielkoci wskanikw: zaduenia dugoterminowego (o 0,04) i struktury zobowiza (o 0,15), wskazuje na
108

W. Gabrusewicz op. cit. s. 276.

115

korzystne zmiany w strukturze finansowania, gdy zobowizania dugoterminowe s mniej pilne i w pewnym okresie nie s wymagalne. Natomiast spadek poziomu wskanika zaduenia kapitaw wasnych oznacza mniejsze zaangaowanie obcych rde finansowania w stosunku do rde wasnych, a tym samym zmniejszenia stopnia zaduenia. Wielko wskanika zaduenia dugoterminowego - mimo tendencji spadkowej nadal utrzymuje si na bardzo wysokim poziomie: 1,65, przy czym racjonalny wskanik zaduenia dugoterminowego powinien mieci si w przedziale 0.5 - 1, zatem spk Agro-Handel mona uzna za powanie zaduon. Spka w badanym okresie osigaa wysoki zysk, zatem wskaniki nalece do grupy informujcych o zdolnoci spki do obsugi dugu przyjmuj wysokie wartoci. Oznacza to, i wygospodarowany przez spk zysk, w wystarczajcym stopniu zabezpiecza obsug zacignitych kredytw.

116

Zakoczenie

Na podstawie przeprowadzonej analizy finansowej mona stwierdzi, e w latach 2002 2005 nastpia poprawa wynikw dziaalnoci firmy Agro-Handel Sp. z o.o. W caym badanym okresie spka osigaa zysk na poziomie od 899 865,39 z (wyprasowanym w 2003 roku) do 3 687 522,90 z osignitym w roku 2005. Gwnym czynnikiem wpywajcym na wynik finansowy spki jest wynik na dziaalnoci gospodarczej. Podstawowym rdem przychodw spki bya sprzeda produktw na rynku krajowym, ktrej warto w badanym okresie wzrosa

z 69 760 541,33 z do 94 684 149,75. Z drugiej strony najwikszy wpyw na wynik finansowy miay koszty zuycia materiaw i energii, ktre wynosiy odpowiednio: 36 398 300 z, 138 463 400 z, 152 147 800 z. Analiza bilansu firmy Agro-Handel Sp. z o.o. za lata 2002 - 2005 potwierdza szybkie tempo jej rozwoju. Suma bilansowa wzrosa w tym okresie o 42,23% Po stronie aktyww dominujc grup by majtek trway. Dynamika wzrostu rzeczowych skadnikw majtku wyniosa 195,87 %, a ich udzia w aktywach ogem wzrs z 39,69% w 2002 roku do 54,63% w 2005 roku. Majtek obrotowy spki w badanym okresie wzrs o 6,95% ale jego udzia w majtku ogem zmniejszy si z 60,33% do 45,37%. W strukturze pasyww dominujcy udzia na pocztku badanego okresu posiaday zobowizania krtkoterminowe jednake w wyniku znacznego wzrostu sumy bilansowej ich udzia zmniejszy si z 57,52 % w 2002 roku do 34,79 % w ostatnim badanym okresie. Spadek ten zwizany by rwnie ze zmian rde finansowania dalszego rozwoju przedsibiorstwa. Zobowizania krtkoterminowe zastpione zostay kapitaem

dugoterminowym, ktrego wysoko w 2005 roku wyniosa 17 072 182,97 z, co stanowi 65,03% kapitau ogem.

117

Kapita wasny przedsibiorstwa wzrs z 3 817 944,52 z w 2002 roku do 10 335 103,05 z w 2005. Jego udzia w pasywach ogem wynosi na koniec badanego okresu 39,37%. Najwikszy wpyw na ksztatowanie si wielkoci kapitau wasnego miay: kapita podstawowy, kapita zapasowy i wynik finansowy roku obrotowego. Wskanik pokrycia majtku kapitaem wasnym w badanym okresie ksztatowa si na poziomie od 52,14% w 2002 roku do 72,06% w 2002 roku. Do roku 2004 spka nie przestrzegaa zotej reguy bilansowej. Mimo pogorszeniu si w latach 2003 2004 poziomu wskanika pokrycia majtku trwaego kapitaem staym w 2005 roku jego wielko pozostaa na podobnym poziomie jak na pocztku badanego okresu tj. 107%. Poziom powyej 100% uznawany jest za prawidowy Analiza rachunku zyskw i strat zakadw misnych Agro-Handel Sp. z o.o. wskazuje, e gwnym rdem przychodw by przychd netto ze sprzeday, a zatem przychody podstawowej dziaalnoci operacyjnej. W badanym okresie dynamika przychodw ogem 135,28% przy jednoczesnej dynamice koszty dziaalnoci

operacyjnej wynoszcej 133,29%. Wynikiem tych zmian jest korzystna tendencja ksztatowania si wyniku finansowego. Rachunek przepyww pieninych sporzdzany w latach 2002 - 2005 pozwala wyodrbni podstawowe strumienie pienine. Od 2003 roku spka poniosa due wydatki na inwestycje dostosowujce zakad do standardw europejskich. Wydatki na inwestycje zwizane byy gwnie z nabyciem skadnikw rzeczowego majtku trwaego. Inwestycje w tym okresie ksztatoway si na poziomie 5 740 816,12 z, 3 824 654,93 z, 3 665 103,59 z i sfinansowane zostay rodkami wasnymi oraz kredytami. Rozszerzeniem oglnej analizy struktury majtkowo - finansowej jest analiza wskanikw pynnoci, zaduenia i efektywnoci zaangaowanych rodkw. Wskanik pokrycia biecych zobowiza w kolejnych latach ksztatowa si nastpujco: 2002 104,85%, 2003 80,54%, 2004 89,04%, 2005 129,73%. Jak wida wskaniki biecej pynnoci badanej jednostki w okresie gruntownej modernizacji zakadu przetwrczego osigny wielkoci uznawane za niezadowalajce. Pozytywnie naley jednak oceni fakt, i firma Agro-Handel Sp. z o.o. utrzymywaa niski poziom wskanikw pynnoci finansowej tylko przez okres dwch lat. Nalenoci inkasowane byy w 2002 roku rednio w cigu 36 dni, okres ten skrci si do 30 dni w 2005 roku. Znacznemu wydueniu, bo o 15 dni uleg natomiast okres pacenia zobowiza i wynosi odpowiednio: 29 dni, 52 dni, 46 dni, 44 dni. 118

W latach 2002 - 2005 roku zwikszya si produktywno zarwno majtku trwaego jak i obrotowego. Jednake rentowno majtku trwaego wzrosa zaledwie o 0,76 przy jednoczesnym wzrocie rentownoci majtku obrotowego o 14,39. Agro-Handel Sp. z o.o. jest przedsibiorstwem dziaajcym od 1992 roku. Wielko i rodzaj inwestycji wskazuj na to, e znajduje si ona nadal w fazie rozwoju. Dziki osiganym zyskom i jednoczesnym wysokim poziomie zaduenia nie wydaje si by podmiotem zagroonym upadoci. Rodzaj produkcji, jak i dua stabilno rynkw zbytu pozwalaj optymistycznie prognozowa przyszo firmy. Przedstawione badania potwierdzaj, e systematyczna analiza sytuacji finansowej przedsibiorstwa pozwala na dokonanie oceny przebiegu procesw gospodarczych oraz wykorzystanie ich do prawidowego rozwoju przedsibiorstwa.

119

BIBLIOGRAFIA
1) Bednarski L., Analiza Finansowa w przedsibiorstwie, PWE, Warszawa 2001 2) Bednarski L., Borowiecki R., Duraj J., Kurtys K., Waniewski T., Wersty B.; Analiza ekonomiczna przedsibiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Lanego we Wrocawiu, Wrocaw 2003, s. 12 3) Bie W., Czytanie bilansu przedsibiorstwa, Finans-Service, Warszawa 2002 4) Bluszcz M., Sprawozdanie finansowe i jego analiza, Wydawnictwo Primath, Warszawa 2001 5) Bury A., Czechowska I., Mikulski H., Konieczny Z., Pastusiak R., Pomykalska B., Wypych M.; Finanse przedsibiorstw z elementami zarzdzania i analizy, Absolwent, d 2000 6) Dudycz T., Analiza finansowa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Lanego we Wrocawiu, Wrocaw 2000 7) Duraj J., Analiza ekonomiczna przedsibiorstwa, PWE, Warszawa 2004 8) Gabrusewicz W., Podstawy analizy finansowej, PWE., Warszawa 2005 9) Gajdka J., Wyznaczenie pojemnoci zadueniowej spki. Metoda praktyczna, Przegld Organizacji, 2001, nr 9, s.28 31 10) Grski W., Prawo gospodarcze, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu

Szczeciskiego, Szczecin 2004 11) Herbet A., Status prawny zarzdu spki z o.o., Prawo Przedsibiorcy 2001, nr 27, s. 72. 12) Jarzbowska M., Analiza ekonomiczna w przedsibiorstwie, PWE, Warszawa 2006 13) Jecyszyn J., Kosikowski C.; Podstawy prawa gospodarczego, Wydawnictwo Prawne LexisNexis, Warszawa 2004 14) Karczmarek U., Aport jako wkad do spki z o.o., Gazeta Podatkowa 2004, nr 31, s. 9-11. 15) Koc S., Fota T., Godlewska J.; Bilans 2004, Grupa Wydawnicza INDOR Sp. z o.o., Warszawa 2005 16) Kruczalak K., Prawo handlowe dla ekonomistw, PWE, Warszawa 2002 17) Leszczyski Z., Skowronek Mielczanek A.; Analiza ekonomiczno finansowa firmy, Difin, Warszawa 2000 18) Maa encyklopedia ekonomiczna, PWE, Warszawa, 1974, s.691 19) Nowak S., Metodologia bada Spoecznych, PWN, Warszawa 1985

120

20) Olszewski J., Prawo gospodarcze kompendium, Wydawnictwo C.H. BECK, Warszawa 2002 21) Olzacka B., Paczyska-Gociniak R.; Jak ocenia firm, ODDK, Gdask 2004 22) Polityka bilansowa i analiza finansowa. Nowoczesne instrumenty zarzdzania firm, red. K. Sawicki, Wydawnictwo Ekspert, Wrocaw 2002 23) Raczek T., Reprezentacja spki z o.o., Dom Wydawniczy Ostoja, Krakw 2002 24) Rafalski A., Spki osobowe i kapitaowe: charakterystyki, procedury zakadania, wzory, Orodek Doradztwa i Szkolenia Tur, Warszawa-Jaktorw 2001 25) Rutkowski A., Zarzdzanie finansami, PWE., Warszawa 2002 26) Rybicki P., Sprawozdania finansowe rdem informacji o firmie, Poltext, Warszawa 2002 27) Siemiska E., Metody pomiaru i oceny kondycji finansowej przedsibiorstwa, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa DOM ORGANIZATORA, Toru 2002 28) Sierpiska M., Jachna T.; Ocena przedsibiorstw wedug standardw wiatowych, PWN, Warszawa 2004 29) Sierpiska M., Wdzki D.; Zarzdzanie pynnoci finansow w przedsibiorstwie, PWN, Warszawa 2000 30) Sobczak K., Dziaalno gospodarcza. Uregulowania prawne, PWE, Warszawa 2001 31) Suowska J., Problemy analizy porwnawczej wynikw ekonomicznych

przedsibiorstw, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Gdaskiego Nr 20, Gdask 1995 32) nieek E., Przewodnik po cash flow, Fundacja Rozwoju Rachunkowoci w Polsce, Warszawa 2002 33) Tarska M., Spka z ograniczon odpowiedzialnoci. Istota, ustrj,

funkcjonowanie, C.H.BECK, Warszawa 2003 34) Urbaczyk E., Metody ilociowe w analizie finansowej przedsibiorstwa, Uniwersytet Szczeciski, Szczecin 2001 35) Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, Dz.U. nr 137, poz. 926 z pn. zm. 36) Ustawa z dnia 15 wrzenia 2000 r. - Kodeks spek handlowych, Dz.U. nr 94, poz. 1037 z pn. zm. 37) Ustawa z dnia 19 listopada 2001 r. - Prawo dziaalnoci gospodarczej, Dz.U. nr 101, poz. 1178 z pn. zm. 121

38) Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. Krajowy Rejestr Sdowy, Dz.U. z 2001r., nr 17, poz. 209, 39) Ustawa z dnia 29 wrznia1994 r. - o rachunkowoci , Dz.U z 2002 nr 76, poz. 694 z pn. zm. 40) Wach K., Jak zaoy firm w Unii Europejskiej, Oficyna Ekonomiczna, Krakw 2005 41) Waniewski T., Skoczylas W.; Teoria i praktyka analizy finansowej

w przedsibiorstwie, Fundacja Rozwoju Rachunkowoci w Polsce, Warszawa 2002 42) Wickowski J., Analiza ekonomiczna w przedsibiorstwie przemysowym, PWE, Warszawa 2000

122

SPIS TABEL
Tabela 1: Uproszczony bilans dla jednostek innych ni banki i zakady ubezpieczeniowe 16 Tabela 3: Dane o firmie Agro-Hndel Sp. z o.o. _________________________________ 53 Tabela 4: Nakady na inwestycje firmy Agro-Handel Sp. z o.o. oraz rda ich finansowania w latach 2000-2005 ___________________________________________ 56 Tabela 5: Stan zatrudnienie w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005 ____ 58 Tabela 6: Ranking zakadw misnych wg dwutygodnika AGRO-TRENDY _________ 63 Tabela 7: Ksztatowanie si aktyww w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 ______________________________________________________ 67 Tabela 8: acuchowe wskaniki dynamiki majtku firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005 _____________________________________________________ 67 Tabela 9: Wskaniki relacji majtku firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005 _____________________________________________________ 68 Tabela 10: Ksztatowanie si struktury i dynamiki majtku firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 ______________________________________________________ 69 Tabela 11: Ksztatowanie si wielkoci pasyww w firmie Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 ______________________________________________________ 76 Tabela 12: Wskaniki relacji kapitaw firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 20022005 ______________________________________________________________________ 78 Tabela 13: Ksztatowanie si struktury i dynamiki kapitaw wasnych i obcych firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 ___________________________________ 79 Tabela 14: acuchowe wskaniki dynamiki kapitaw firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 20022005 ______________________________________________________ 80 Tabela 15: Ksztatowanie si wartoci wskanikw charakteryzujcych sytuacj struktury kapitaowo-majtkowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 ___________ 81 Tabela 16: Ksztatowanie si rachunku wynikw firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002 2005 _____________________________________________________ 83 Tabela 17: Ksztatowanie si struktury i dynamiki przychodw, kosztw i wyniku finansowego netto firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 2002-2005 _______________ 85 Tabela 18: Ksztatowanie si poszczeglnych rodzajw przychodw i kosztw firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 20022005 ___________________________________ 86 Tabela 19: Ksztatowanie si przepywu rodkw pieni netto z dziaalnoci netto firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 20022005 ___________________________________ 87 123

Tabela 20: Rodzaje i kierunki przepyww pieninych__________________________ 88 Tabela 21: Wynik ksigowy a rodki pienine netto z dziaalnoci operacyjnej_______ 88 Tabela 22: Analiza pionowa gotwki netto z dziaalnoci operacyjnej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 20022005 ___________________________________ 90 Tabela 23: Analiza struktury gotwki netto z dziaalnoci inwestycyjne firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 20022005 ___________________________________ 91 Tabela 24: Analiza struktury gotwki netto z dziaalnoci finansowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 20022005 ___________________________________ 91 Tabela 25: Wskaniki pynnoci finansowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 20022005 ujcie statyczne______________________________________ 102 Tabela 26: Wskaniki pynnoci finansowej firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 20022005 ujcie dynamiczne ____________________________________ 103 Tabela 27: Kapita obrotowego firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 20022005 ___ 104 Tabela 28: Wskaniki rentownoci firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 20022005 107 Tabela 29: Wskaniki sprawnoci dziaania firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 20022005 _____________________________________________________ 111 Tabela 30: Wskaniki zaduenia firmy Agro-Handel Sp. z o.o. w latach 20022005__ 115

SPIS WYKRESW
Schemat 1: Istota, zakres i przedmiot analizy finansowej __________________________ 9 Schemat 2: Klasyfikacja podstawowych informacji wykorzystywanych analizie ekonomiczno-finansowej __________________________________________________ 12 Schemat 3: Struktura rachunku przepyww rodkw pieninych _________________ 25 Schemat 4: Rodzaje analizy finansowej ze wzgldu na kryteria ____________________ 36 Schemat 5: Podzia spek w polskim ustawodawstwie __________________________ 43 Schemat 6: Struktura organizacyjna firmy Agro-Handel Sp. z o.o. _________________ 59 Schemat 7: Klasyfikacja kapitaw podmiotw gospodarczych ____________________ 70 Schemat 8: Klasyfikacja wskanikw ekonomicznych ___________________________ 93 Schemat 9: Najczciej przyjmowane kierunki porwna w analizie wskanikowej____ 95 Schemat 10: Zakcenia w porwnywalnoci wskanikw _______________________ 96

124

SPIS SCHEMATW
Schemat 1: Istota, zakres i przedmiot analizy finansowej __________________________ 9 Schemat 2: Klasyfikacja podstawowych informacji wykorzystywanych analizie ekonomiczno-finansowej __________________________________________________ 12 Schemat 3: Struktura rachunku przepyww rodkw pieninych _________________ 25 Schemat 4: Rodzaje analizy finansowej ze wzgldu na kryteria ____________________ 36 Schemat 5: Podzia spek w polskim ustawodawstwie __________________________ 43 Schemat 6: Struktura organizacyjna firmy Agro-Handel Sp. z o.o. _________________ 59 Schemat 7: Klasyfikacja kapitaw podmiotw gospodarczych ____________________ 70 Schemat 8: Klasyfikacja wskanikw ekonomicznych ___________________________ 93 Schemat 9: Najczciej przyjmowane kierunki porwna w analizie wskanikowej____ 95 Schemat 10: Zakcenia w porwnywalnoci wskanikw _______________________ 96

125