Professional Documents
Culture Documents
1. Destylacja prosta
Proces destylacji, ktry jest jedn z najpopularniejszych metod rozdzielania mieszanin ciekych, polega na czciowym odparowaniu ciekej mieszaniny (surowca) i odprowadzeniu powstaej pary jako produktu. Produkt ten nosi nazw destylatu. Destylat dla wygody skrapla si, chodzi do temperatury otoczenia i tak powsta ciecz odprowadza si z ukadu. W procesie destylacji prostej wykorzystuje si fakt, e skad mieszaniny parowej powstaej nad roztworem ciekym rni si od skadu cieczy pozostajcej z t para w rwnowadze. Procesy destylacji prostej mona wykonywa w rny sposb i w zwizku z tym mona podzieli je na kilka odmian: a) destylacja rwnowagowa, nazywana czasem destylacj rzutow, b) destylacja okresowa rniczkowa, zwana kotow, c) destylacja rniczkowa ciga, zwana warstewkow, d) destylacja czsteczkowa, zwana molekularn. 1.1. Destylacja rwnowagowa Destylacj rwnowagow wykonuje si w sposb cigy. Najprostszy schemat instalacji do realizacji tego procesu pokazano na rys. 1.
D
TP
<
<
Q W
Cieky surowiec jest podgrzewany w wymienniku ciepa do temperatury zawartej pomidzy pocztkow i kocow temperatur wrzenia roztworu, tak aby uzyska mieszanin dwch faz: ciekej i parowej. Ta dwufazowa mieszanina wpywa do rozdzielacza, gdzie cisza faza cieka W jest wyprowadzana doem, a lejszy parowy destylat D po przepyniciu przez chodnic, w ktrej zostaje skroplony i ochodzony do temperatury otoczenia, odprowadzany jest gr. Odprowadzana doem ciecz W nazywana jest ciecz wyczerpan. Proces destylacji rwnowagowej mona wykonywa pod cinieniem atmosferycznym lub pod cinieniem innym od atmosferycznego. W przypadku destylacji pod podwyszonym cinieniem w grnej czci aparatu znajduje si zawr utrzymujcy nadcinienie w stosunku do atmosfery. Z kolei w przypadku destylacji pod zmniejszonym cinieniem odpyw z rozdzielacza podczony jest do urzdzenia wytwarzajcego podcinienie w stosunku do atmosfery. Skady obu produktw uzyskiwanych w procesie destylacji rwnowagowej ustalaj si w rozdzielaczu faz. Jeli kontakt pary i cieczy jest dostatecznie dugi, to mona przyj, e dwufazowy ukad ciecz para pozostaje w stanie rwnowagi. Std wanie pochodzi nazwa tego procesu.
Dla mieszaniny dwuskadnikowej przebieg procesu prostej destylacji rwnowagowej mona przedstawi na wykresie temperatura skad (rys. 2.).
p = c o n s t
w Br z
T T T
W
p
T T
s
w Ar z
S 0
x W
Sx Ax Ay Dy
Na wykresie, na osi odcitych zaznaczono uamek molowy skadnika lotniejszego A w cieczy xA lub w parze yA, a na osi rzdnych temperatur. Temperatura wrzenia czystego skadnika A jest nisza od temperatury wrzenia czystego skadnika B. Dolna linia krzywa jest lini cieczy, a grna lini pary. Cieky surowiec S o pocztkowej temperaturze Ts poddawany jest ogrzewaniu do temperatury T zawartej pomidzy pocztkow temperatur wrzenia Tp a kocow temperatur wrzenia Tk roztworu o skadzie xS. W temperaturze procesu T powstaje mieszanina M zoona z dwch nowych faz: parowego destylatu przedstawionego punktem D oraz ciekej cieczy wyczerpanej W o skadach xD oraz xW. Analizujc przebieg procesu na wykresie mona zauway, e jeeli zmieni si skad surowca, ale temperatura procesu T nie ulegnie zmianie, to produkty nie zmieni skadu, zmieni si tylko ich ilo. Destylacja rwnowagowa jest szczeglnie przydatna do rozdzielania ukadw, dla ktrych rnica uamka molowego w destylacie i w cieczy wyczerpanej jest jak najwiksza. Zilustrowano to na rys. 3.
p = c o n s t p = c o n s t
w Br z
w Br z
T T T T
p k
T T T
w Ar z p
T T
s
w Ar z
S 0
x W
Sx Ax Ay Dy
S 0
x W
Sx Ax Ay Dy
W wyniku destylacji ukadu przedstawionego po prawej stronie na rys. 3 jako produkty otrzymuje si prawie czyste skadniki A i B. Podczas projektowania procesu destylacji rwnowagowej istotny jest take wybr odpowiedniej temperatury procesu. Jeli destylacji poddawany jest ukad przedstawiony na rys. 4, to najlepsze efekty rozdziau uzyskuje si dla temperatury T. W przypadku obnienia temperatury do wartoci T1 skad cieczy wyczerpanej bdzie niewiele rny od skadu surowca mimo, e powstanie lepszy destylat. Natomiast w przypadku podwyszenia temperatury do wartoci T2 skad powstajcego destylatu bdzie rni si niewiele od skadu surowca.
p = c o n s t
T T2
w Br z
T T
D M
2
W
W
p
1
M
M
1
D
D1
T1 T T
s
T S 0
x W 2 x W x W 1
Sx Ax Ay Dy 2 Dy
w Ar z
Dy 1
Jeszcze dokadniej wpyw temperatury mona omwi rozpatrujc wielkoci strumieni destylatu i cieczy wyczerpanej powstajcych w procesie. Do tego celu mona wykorzysta wykres pokazany na rys. 4. W temperaturze T z mieszaniny M powstaje destylat D i ciecz wyczerpana W. Jeli na wykresie zastosuje si regu dwigni dla odcinka WM D , to mona napisa:
W WM = D M D
(1)
gdzie: D, W
WM , M D
- strumie destylatu lub cieczy wyczerpanej [kmol/s],\ - odcinki zmierzone na wykresie [dowolne jednostki dugoci].
Zatem dugo odcinka WM jest proporcjonalna do strumienia destylatu, a dugo odcinka M D do strumienia cieczy wyczerpanej. Przy obnieniu temperatury do wartoci T 1 powstanie duo mniejszy strumie destylatu (odcinek W2 M 2 ) o skadzie lepszym ni w temperaturze T. Z kolei przy wzrocie temperatury do wartoci T2 w procesie uzyskuje si wicej destylatu (odcinek W1M1 ), ale o skadzie niewiele rnym od skadu surowca. Podobne rozwaania mona przeprowadzi dla cieczy wyczerpanej. Reasumujc, wybr temperatury procesu destylacji rwnowagowej zaley od celu ktremu ma suy ten proces rozdziau. Gdy w wyniku destylacji trzeba uzyska jak najlepszy destylat, ale nie istotna jest jego ilo, to trzeba zastosowa temperatur zblion do pocztkowej temperatury wrzenia. Gdy w efekcie procesu naley usun jak najwicej skadnika lotnego, tj. uzyska jak najmniej tego skadnika w cieczy wyczerpanej, to naley zastosowa temperatur zblion do maksymalnej temperatury wrzenia. 3
Proces destylacji rwnowagowej mona opisa rwnaniami wynikajcymi z bilansu procesu i z rwnowagi ciecz para. Rwnanie bilansu oglnego i rwnanie bilansu dowolnego skadnika mieszaniny maj posta:
S + D =W
S x iS = D y iD + W x iW
(1) (2)
W procesie destylacji rwnowagowej zachodzi rwnowaga pomidzy ciecz wyczerpan a par, z ktrej powstaje destylat. Rwnowag ciecz para mona opisa rwnaniem Raoulta Daltona w postaci:
y iD = Pni x iW = k i x iW p
(3)
(4)
(5)
(6)
otrzymuje si:
x iW =
x iS e D ( k i 1) + 1
(7)
Zupenie analogicznie z rwna (1) (3) mona wyprowadzi zaleno opisujc skad destylatu:
y iD =
x iS 1 eD eD + ki
(8)
Naley pamita, e suma uamkw wszystkich skadnikw w cieczy wyczerpanej oraz w destylacie jest rwna 1. To przypomnienie jest szczeglnie istotne dla mieszanin wieloskadnikowych, gdy chcemy obliczy uamki molowe wszystkich skadnikw w cieczy wyczerpanej. Znajc skad surowca i stae rwnowagi ki pisze si sum wzorw (7) dla skadnikw A, B, ..., N i przyrwnuje do jednoci. Aby wyznaczy stopie odparowania eD, ktry jest jedyn niewiadoma w tej sumie, obliczenia wykonuje si metod prb i bdw zakadajc rne wartoci stopnia odparowania eD i sprawdzajc czy xiW = 1. W przypadku mieszaniny dwu- i trjskadnikowej niekonieczna jest metoda prb i bdw, wynik mona uzyska analitycznie. W celu oceny kosztw procesu destylacji rwnowagowej naley sporzdzi bilans cieplny i obliczy zuycie energii cieplnej Q zew potrzebnej do wykonania caego procesu.
Jeli nie bdziemy uwzgldnia strat, a entalpi poszczeglnych strumieni oznaczymy liter i, to bilans cieplny przybierze posta:
' ' S i S + Q zew = D i 'D + W i 'W ' gdzie: i S ' i 'D
(9)
i 'W
- entalpia ciekego surowca, - entalpia parowego destylatu, - entalpia ciekej cieczy wyczerpanej.
Eliminujc z rwnania strumie destylatu D lub strumie cieczy wyczerpanej W, mona obliczy strumie energii cieplnej dostarczanej z zewntrz do podgrzewacza surowca w przeliczeniu na jednostkowy strumie surowca:
Qzew D '' W '' ' ' ' '' ' ' = (iD iW ) + (iW iS ) = (iD iS ) (iD iW ) S S S
(10)