Modu 1. Kultura jest jedn z wielu rzeczywistoci, w ktrych yje czowiek.

Jest wytworem zbiorowym, a sposb uczestnictwa w niej przekazywany jest przez jednych osobnikw innym. Kultura jest ponadindywidualn sfer poredni, skadajc si ze znakw, symboli, znacze, wzorw uznawanych wartoci, ktre orientuj nas w wiecie. Tworzy ona specyficzny wiat symboliczny. Tak szeroko rozumiana kultura przez wielu badaczy, uwaana jest za byt autonomiczny, ponadorganiczny, ponadindywidualny, za swoist rzeczywisto. Rzeczywisto ta tworzy czowieka jako istot spoeczn, a wic zdoln do komunikowania si i wspdziaania z innymi. Rwnoczenie rzeczywisto ta tworzona jest przez ludzi. W aspekcie instrumentalnym kultura skada si z elementw, ktre co komunikuj, aby co spowodowa w zachowaniach. Te elementy inaczej reaguj w kontekcie z rzeczywistoci jako noniki znacze, inaczej za jako stymulatory zachowa. W aspekcie nieinstrumentalnym wyjanianie zjawiska kultury trafia na inne z kolei problemy. Kultura tworzy dyscyplin zachowa spoecznych, ale na tym jej rola si nie koczy. Kultura jest to bowiem wiat wewntrzny czowieka, ktry nie daje si zredukowa tylko do zachowa. Zakres terminu kultura wyznacza te praktyka jzyka potocznego (przedstawianie za pomoc wyrae wartociujcych. Wszystko, co jest korzystne w postpie cywilizacyjnym, aprobowane pod wzgldem moralnym, oceniane pozytywnie, naley do kultury).
Kultura = grzeczno, subtelno, agodno Kultura = savoire vivre, kodeks zachowa zbiorowych Kultura = inteligencja, intelekt (owiata, czytelnictwo) Kultura = wyksztacenie (szkolnictwo) Kultura = poziom rozwoju technicznego, cywilizacyjnego Kultura = wysoki rozwj spoeczny (prawa obywatelskie) Kultura = ad moralny, wysoki poziom ycia moralnego (rel.) Kultura = czowieczestwo, godno, wolno

Trudnoci definicyjne terminu kultura Zoony charakter samego zjawiska oraz trudnoci odwoywania si do desygnatw. Brak moliwoci przedstawienia nie tylko kultury w ogle, ale take elementw skadajcych si na ni lub zaangaowanych w jej funkcjonowanie. Niemono przedstawienia rwnoczenie rozmaitych aspektw kultury, ujmowania jej zarwno w tym, co stanowi jej narzdzia, jak i w odniesieniu do psychiki czowieka, do jego zwizkw z innymi ludmi i do zwizkw ze rodowiskiem naturalnym.

A.Kroeber i C.Kluckhohn Culture. A critical review of concepts and definitions sze typw okrele kultury: 1. Opisowo wyliczajcy, ktry prezentuje klasyczn posta definicji etnologicznych. 2. Historyczny, obejmujcy definicje kadce nacisk na czynnik tradycji jako mechanizmu przekazywania dziedzictwa kulturowego. 3. normatywny, definicje akcentujce podporzdkowanie si zachowa ludzkich normom, wzorom, wartociomi modelom. 4. Psychologiczny, skupiajcy definicje opisujce psychiczne mechanizmy ksztatowania si kultury. 5. Strukturalny, definicje znajdujce si w tym typie interesuj si gwnie struktur konkretnej kultury, czyli jej elementami i wewntrznymi powizaniami. 6. Genetyczny, obejmujcy definicje ktre koncentruj si na problemie genezy kultury, prbuj wyjani jej pochodzenie. Nie ma nic bardziej nieokrelonego ni sowo kultura J.Herder

Kultura: Perspektywa chronologiczna Perspektywa antropologiczna Perspektywa socjologiczna

Historycznym rdosowem terminu kultura jest aciskie rozumienie kultury w ujciu rolniczym, jako uprawy lub hodowli. Sowo cultura od czasownika colere oznaczao uprawia, przeksztaca poprzez ludzk umiejtna prac naturalnego porzdku przyrody w stan podany przez czowieka. Kultura w tym, pierwotnym ujciu traktowana jest jako wynik dziaa zmieniajcych zastany stan naturalny na ad narzucony przez czowieka, podporzdkowany i odpowiadajcy jego wzorcom i oczekiwaniom. Sowo cultura dao pocztek pojciu kultu (aciskie cultus) oznaczajcemu oddawanie czci bogom, istotom nadprzyrodzonym. Cywilizacje greckie i rzymskie skaniay si do traktowania kultury jako determinanty rozwoju spoecznego. Czsto kultura utosamiana bywaa z cywilizacj, tym co pozytywnie odrnia obywateli od barbarzycw. Marcus Tullius Cicero: czyme bez ciebie bylibymy nie tylko my, ale czym byoby w ogle ycie ludzkie? Ty zakadaa miasta, ty rozproszonych ludzi powoaa do ycia spoecznego, ty zespolia ich midzy sob najpierw przez wsplne osiedla, pniej przez maestwa, a wreszcie przez wsplnot pisma i mowy. Ty wynalazczyni praw, nauczycielk dobrych obyczajw i adu Kultura Perspektywa antropologiczna Natura jest stanem charakteryzujcym si chaotycznym niezrnicowaniem, kultura jest czym uporzdkowanym i mona j zrozumie. Natura jest tym co pierwotne i bezporednie, kultura to przede wszystkim spoeczna organizacja, co, co si nadbudowuje na porzdku naturalnym. W naturze istnieje wolno, kultura to czowieczestwo. Natura to zwierzco, kultura to reguy i normy. Natura to zjawiska biologiczne, kultura jest mentalna. Natura jest wiatem nie przetworzonym, kultura reprezentuje wiat przetworzony. (W.J.Burszta) XVI i dwa nastpne stulecia szturmowanie rubiey wiata; XVIII pocztek refleksji nad cywilizacj i jej statusem, badanie kultury ludowej. Kultura Perspektywa antropologiczna Cecha kulturowa jest jednym ze starszych poj sucych do opisywania kultury, a jednoczenie jednym z trudniejszych do zdefiniowania. Proces badania kultury dy do arbitralnego wyodrbnienia cech kulturowych charakterystycznych dla danej zbiorowoci czy grupy spoecznej. Temat kulturowy postulat bd stanowisko otwarcie goszone lub milczco przyjmowane, zwykle kierujce okrelonym zachowaniem lub pobudzajce do dziaania. Stanowi on pewien element wsplny dla wszystkich kultur, rnicy si jedynie stopniem rozbudowania. Wzr kulturowy posiada dwa zakresy znaczeniowe, po pierwsze oznacza mniej lub bardziej ustalony w zbiorowoci sposb zachowania lub mylenia, po drugie jest pewnym znamiennym dla danej zbiorowoci ukadem cech kulturowych. Instytucja to sie spoecznych i zarazem kulturowych stosunkw organizujcych dana zbiorowo i decydujcych o jej specyfice.

Kultura Perspektywa socjologiczna Erazm Majewski na podstawie obserwacji przyrodniczych i etnograficznych stwierdzi, e zjawiskami spoecznymi rzdz specjalne prawa socjologiczne. Erazma Majewskiego, jest nim cywilizacja, pokrywajca si znaczeniowo z potocznym rozumieniem sowa "kultura". W teorii czterech ukadw kultura (cywilizacja) peni najwysz rol spajajc poszczeglne elementy w cao: czsteczki chemiczne, komrki, organizmy| i spoeczestwa czyli cywilizacje. Socjalizacja jest procesem ksztatowania osobowoci czowieka, przekazywania mu systemu wartoci, norm i wzorw kulturowych przez rodowisko spoeczne. Poprzez socjalizacj jednostka staje si penoprawnym czonkiem spoeczestwa. Wzr osobowy jest ideaem, czym, co naley i warto naladowa. Jego cech jest ch naladownictwa, czsto jest on przedmiotem aspiracji dla czonkw spoeczestwa. Wartoci s cile zwizane z kategori rozwoju czowieka, rozumian jako stopniowe przechodzenie od niszego do wyszego poziomu przyjmowanej przez jednostk hierarchii wartoci. A.L.Kroeber wychodzc z pogldw A.Webera, R.Mertona i R.MacIvera proponuje podzieli otaczajcy nas system kultury globalnej na cztery kategorie zwane niekiedy dziedzinami kultury kultur rzeczywistoci, kultur wartoci, kultur societaln oraz jzyk. A.Koskowska analizujc powyszy podzia wyrnia trzy kategorie kultury, ktrymi s: kultura bytu, kultury spoeczna oraz kultura symboliczna. Kultura bytu, rozumiana take jako kultura materialna czy cywilizacja, przeciwstawiana jest czsto waciwej kulturze i obejmuje dziaania oraz wytwory techniczne zwizane z produkcj, dystrybucj i usugami, suce zaspokajaniu naturalnych bytowych potrzeb czowieka. Ma ona zdecydowanie materialny charakter i techniczn natur. Kultura spoeczna, w jej skad wchodz wszystkie aspekty funkcjonowania spoeczestwa i organizacji stosunkw midzy ludzkich takie jak: porzdek spoeczny, komunikacja, podzia wadzy, dostp do dbr, funkcji i pozycji spoecznych. Kultura symboliczna jest czsto okrelana jako kultura waciwa i cho trudna do zdefiniowania czsto jest rozumiana intuicyjnie. Obejmuje sfer czynnoci, wartoci i przey autotelicznych nie zwizanych z zaspokajaniem potrzeb czowieka jako istoty biologicznej lub jako czonka spoecznoci: sztuka, zabawa, nauka czy religia. Czsto kultur symboliczn okrela si take mianem kultury niematerialnej czy duchowej podkrelajc jej symbolicznych charakter. Kultura symboliczna dziedziny Religia - stanowi t dziedzin kultury symbolicznej, ktrej okrelenie z punktu widzenia wartoci autotelicznych jest szczeglnie skomplikowane. Religi mona zdefiniowa jako kontakt wyznawcw z sacrum, a jej podstawow funkcj jest przeycie dowiadczenia spotkania z bstwem. *auka - jest rezultatem poczenia autotelicznego charakteru kultury symbolicznej z funkcjami instrumentalnymi. Sztuka - stanowi niewtpliwie najbardziej charakterystyczn dziedzin kultury symbolicznej. Czsto, w potocznym rozumieniu to wanie sztuka jest pojmowana jako kultura danego kraju czy spoecznoci. Wedug teorii estetycznych, przeycia estetyczne zwizane z kontaktem ze sztuk umoliwiaj pene, bezporednie doznanie zaspokojenia istotnych potrzeb czowieka. Pomimo czsto usugowej funkcji sztuki, wartoci autoteliczne wystpuj w niej najczciej w porwnaniu do innych dziedzin kultury. Zabawa charakteryzujca si swobod i wolnoci (zabawa jest przede wszystkim swobodnym, wolnym dziaaniem, nakazana nie jest ju zabaw), zdefiniowanym miejscem i ramami czasowymi (zabawa rozgrywa si w obrbie cile okrelonych granic i przestrzeni, posiada moment startu i zakoczenia), okrelonymi i akceptowalnymi reguami (w obrbie miejsca zabawy panuje porzdek wymagajcy respektowania obowizujcych regu).

Kultura symboliczna transmisja kultury symbolicznej Ukady kultury, jako mechanizmy transmisji kultury symbolicznej: Pierwotny ukad kultury polega na bezporedniej i nieformalnej interakcji, wzajemnym oddziaywaniu. Stosunki pomidzy twrc a odbiorcami polegaj na bezporedniej i nieformalnej interakcji, na wzajemnym oddziaywaniu. Powyszy ukad dotyczy nie tylko transmisji treci kultury symbolicznej na linii mistrz odbiorca, ale take transmisji zachodzcych w procesie socjalizacji (rodzina - dziecko) czy w grupach rwieniczych. Instytucjonalny ukad kultury obejmuje zinstytucjonalizowane formy przekazu treci kultury symbolicznej, kontakty pomidzy twrcami a odbiorcami s rwnie osobiste, ale podlegaj instytucjonalnym ramom, w ktrych s przekazywane. Rol instytucjonalnych ram moe odgrywa np. forma wykadu, w ktrej odbiorcy odgrywaj rol suchaczy, a nadawca rol mentora, czy forma teatru, filharmonii, domw kultury. Trzeci ukad kultury wykorzystuje trwae rodki masowego przekazu do transmisji treci kultury symbolicznej. rodkami przekazu mog by tutaj pismo, druk, reprodukcja, tama filmowa, elektroniczne rodki masowego przekazu. Ukad ten charakteryzuje si przede wszystkim porednim kontaktem pomidzy twrc a odbiorc. Take treci kulturalne przekazywane dziki wykorzystaniu powyszego ukadu pokonuj barier czasu i przestrzeni, a jego audytorium jest bardzo zrnicowane spoecznie. Kultura symboliczna typy kultury symbolicznej Kultura narodowa - ac. nascare "rodzi si" W rozumieniu potocznym dominuje ujmowanie narodu jako zjawiska naturalnego opartego na wsplnocie pochodzenia, ziemi, terytorium. W rozumieniu sownikowym nard oznacza trwa wsplnot ludzi utworzon historycznie, powsta na gruncie wsplnoty losw historycznych, kultury, jzyka, terytorium i ycia ekonomicznego przejawiajc si w wiadomoci narodowej jej czonkw. Kultura narodowa stanowi szeroki i zoony system sposobw dziaania, norm, wartoci i symboli, wierze, wiedzy i dzie symbolicznych. W ukadzie kultury narodowej mieci si zwykle jzyk, czsto religia, okrelone sposoby bycia, przekonanie o wsplnym pochodzeniu, swoiste symbole odnoszce si do caoci grupy, do jej zwizku z tradycj. Typowymi symbolami zwizanymi z pojciem narodu s: ziemia ojczysta, flaga, godo, jzyk czy sztuka. Okrelenie "kultura etniczna" stosuje si do grup etnicznych, ktre naley rozumie dwojako, po pierwsze jako spoecznoci pierwotne i tradycyjne, ktre nie osigny jeszcze wiadomoci narodowej, po drugie do grup mniejszoci narodowych w pluralistycznym spoeczestwie. Kanon kultury narodowej uksztatowany historycznie, zesp dzie artystycznych, wiedzy, norm, zasad, ktrych znajomo uwaa si za obowizujc czonkw zbiorowoci narodowej i ktra jest wpajana nowym pokoleniom w procesie socjalizacji i kulturyzacji, czyli wprowadzania w narodow kultur przez rodzin, rodowisko czy odpowiednie instytucje, takie jak np. szkoa. Kultura elitarna - obejmuje twrczo uznawan za elitarn przez wykwalifikowanych fachowcw, krytykw artystycznych czy specjalistw. Kultura elitarna bierze swj rodowd, podobnie jak kultura ludowa, ze redniowiecznych spoeczestw rolniczych. Liczna grupa ludnoci wiejskiej wsptworzya kultur ludow, podczas gdy wczesna elita, tworzya kultur dworsk, elitarn, przeznaczon dla nielicznych przedstawicieli warstw wyksztaconych. Kultura elitarna niewtpliwie inspiruje kultur popularn, chronic j przed wyjaowieniem. Kolejn istotn funkcj jest stwarzanie wzorcw, punktw odniesienia, ktre su jako podstawa oceny i wobec ktrych prbuj si odnosi twrcy dziaajcy w kulturze popularnej czy masowej. Elitarno tego typu kultury symbolicznej wynika z dwch okolicznoci: odbir treci tego typu kultury wymaga od jej konsumentw szczeglnych kwalifikacji, wiedzy czy edukacji kulturalnej, moliwoci dostpu do tego typu kultury s ograniczone zarwno z przyczyn ekonomicznych (i.e. cena biletu), jak i organizacyjnych (i.e. liczebno miejsc na widowni, ograniczona liczba osb zaproszonych na wernisa). Kultura masowa (1944 A theory of popular culture. D.MacDonald) - w literaturze przedmiotu czsto traktowana jest jako synonim kultury popularnej. Kultura masowa historycznie uksztatowaa si w trakcie rozwoju procesw urbanizacji i uprzemysowienia, a jej powstanie byo niewtpliwie nastpstwem dwch czynnikw spoecznych: pojawienia si nowej klasy, jak stanowili robotnicy, dawni chopi, ktrzy wraz z uprzemysowieniem zmieniali miejsce zamieszkania, ze wsi do miast, gdzie nie mogli kultywowa swoich zwyczajw wynikajcych z kultury ludowej, zmian zachodzcych w klasie elity, w ktrej miejsce arystokracji i artystw coraz czciej zaczli zajmowa przedstawiciele przemysu, handlu czy oligarchii finansowej. Wyksztacenie si nowego rodowiska i klas spoecznych stworzyo popyt na nowy rodzaj treci i symboli kultury. Rwnolegy rozwj techniki przetwarzania i dystrybucji umoliwi dotarcie do tego nowego spoeczestwa masowego nowym treciom

kulturalnym. Dynamiczny rozwj technik poligraficznych, radia czy telewizji zlikwidowa techniczne bariery dostpu i reprodukcji dbr kultury. Kultura masowa dostarcza treci i symboli kultury dla mas spoecznych. Cechami wspczesnego spoeczestwa s: dua liczba czonkw, heterogeniczno skadu (rnorodno), anonimowo czonkw, brak wewntrznych powiza (amorfizm), brak wewntrznych zdolnoci do dziaania co odrnia mas od tumu. Kultura masowa Egalitarno odbiorcw, kady z potencjalnych konsumentw dbr i usug kultury masowej ma takie same moliwoci dotarcia do jej treci, Dbanie o moliwie szerokie grono klientw, przy jednoczesnym zachowaniu racjonalnoci ekonomicznej w procesie produkcji dziea kultury masowej wymuszajce standaryzacj treci czy unikanie tematw kontrowersyjnych, Homogenizacja, bdca procesem importu dzie kultury elitarnej do kultury masowej. Krytyka obawa przed zgubnym wpywem nowoczesnych technologii na ksztat i treci przekazywane przez kultur, ujcie elitarystyczne wobec kultury masowej, jednolito - homogeniczno treci i przekazu kultury masowej, komercjalizacja - lk przed zgubnym wpywem ekonomicznego racjonalizmu w kontekcie produktw i usug kultury masowej Modu 2. Ekonomia jest nauk o spoecznych prawach rzdzcych produkcj, podziaem dbr w spoeczestwie oraz nauk o racjonalnym gospodarowaniu. Ekonomia oznacza umiejtno racjonalnego uytkowania czego, oszczdnego wykorzystywania zasobw.

M.Weber Etyka protestancka a duch kapitalizmu - dogmat predestynacji wskazujcy, e Bg dla objawienia swej wspaniaomylnoci, swym postanowieniem przeznaczy (predestinated) niektrych ludzi do wiecznego ycia, a innych zrzdzi (foreordained) wieczn mier. Kluczem do spokojnego ycia i osignicia zbawienia jest moliwie wczesne rozpoznanie zamysw Boga wobec czowieka. Zdaniem Webera, w odrnieniu od religii katolickiej, w ktrej grzesznik ma moliwo spowiedzi i odpuszczenia grzechw, od czowieka religii protestanckiej wymagane jest cige sprawdzanie si w yciu. Wymaga to zatem wyksztacenia pewnych zachowa, wzorw postpowania, ktre przejawiaj si w: ascezie i unikaniu nadmiernej konsumpcji, dziaaniu, efektywnemu zarzdzaniu czasem, traktowaniu pracy - zawodu jako powoania. Krytyka tez M.Webera K.Samuelsson: M. Weber ustalajc zwizek pomidzy protestantyzmem a postpem ekonomicznym opar si na dwch obserwacjach. Po pierwsze, w krajach o rozmaitoci wyzna religijnych to wanie protestanci, a w krajach cakowicie protestanckich - czonkowie sekt purytaskich, osignli najwiksze sukcesy na polu gospodarczym. [...] Po drugie, rozwj gospodarczy, jaki mia miejsce po okresie reformacji, zaznaczy si szczeglnie w krajach protestanckich. [...] Jednak wcale nie wynika std koniecznie, e religia wywoaa rozwj gospodarczy. By moe zwizek by odwrotny i to kraje kwitnce pod wzgldem ekonomicznym stay si protestanckie. Np. Belgia, ktra uprzemysowia si natychmiast po Anglii, a w ktrej tylko niewielki odsetek ludnoci by wyznania niekatolickiego. Cnota pracy i pochwaa oszczdnoci obecne byy take w innych krajach europejskich.

Krytyka tez M.Webera - D.S. Landes, dwa kluczowe czynniki sprzyjajce wytworzeniu si nowoczesnego spoeczestwa, w ktrym moliwy by szybki wzrost gospodarczy. Cechami tymi s: Przywizywanie wagi do ksztacenia dzieci obojga pci, uczenie umiejtnoci czytania - dobrzy protestanci powinni sami czyta i interpretowa Pismo wite; ukonstytuowanie znaczenia czasu w yciu i pracy czowieka. Wyczulenie na czas stanowi bowiem jeden z waniejszych czynnikw urbanizacji spoeczestwa agrarnego. Adam Smith w dziele Badania nad natur i przyczynami bogactwa narodw dokona podziau pracy na prac produkcyjn, przynoszc dochd dla narodu, oraz na prac nieprodukcyjn, pochaniajc dochody wypracowane przez spoeczestwo, niedajc nic w zamian. Stwierdzi, e praca ludzi z niektrych najszacowniejszych stanw spoecznych jest nieprodukcyjna, czyli nie utrwala si ani nie realizuje w adnym trwaym przedmiocie ani towarze przeznaczonym na sprzeda. Rozwiniciem tej tezy byo rozdzielenie zawodw na profesje produktywne i nieproduktywne, do tych ostatnich A.Smith zaliczy midzy innymi onierzy, sub domow, urzdnikw cywilnych, ale take duchownych, prawnikw, lekarzy, wszelkiego rodzaju ludzi pira, aktorw, baznw, muzykantw, piewakw i tancerzy operowych. Jean Baptiste Say w traktacie o ekonomii politycznej postrzega dziaalno kulturaln w kontekcie produktw niematerialnych o nastpujcych cechach charakterystycznych: niematerialno, brak moliwoci gromadzenia, talent czowieka, jako czynnik je wytwarzajcy. Zajcie muzyka, aktora [...] daje produkty, dostarcza rozrywki, przyjemnoci, ktrej nie sposb rachowa, przetrzyma, aby spoy j pniej czy te wymieni na innego rodzaju zadowolenie. Jednake produkty te nie daj moliwoci powikszania kapitau narodowego. John Stuart Mills w zasadach ekonomii politycznej postrzega dziaalno kulturaln przez pryzmat zwizku pomidzy uytecznoci a wzrostem bogactwa, zdecydowanie odcinajc si od wartociujcych rozwaa nad produktywnoci bd nieproduktywnoci pracy zapocztkowanych przez A.Smitha. Uyteczno, wytwarzan przez prac czowieka ujmuje on trojako: uytecznoci utrwalone i ucielenione w zewntrznych przedmiotach przez prac (np. produkty wytwarzane przez rzemielnikw); uytecznoci utrwalone i ucielenione w ludziach (np. praca wychowawcw, podnoszenie wiedzy, fizycznych czy umysowych zdolnoci); uytecznoci nie utrwalone czy ucielenione w jakim przedmiocie, lecz polegajce na samym oddaniu usugi (np. dostarczenie przyjemnoci taka jest praca grajcego muzyka, aktora, publicznego deklamatora...). Ostatni typ uytecznoci nie moe by nazwany bogactwem. ... kultura - usuga Teoria trzech sektorw Wzrost znaczenia usug: znaczny wzrost zatrudnienia w usugach, rosncy udzia usug w tworzeniu PKB, rosncy udzia usug w konsumpcji, rosncy udzia usug w wymianie midzynarodowej. Usugi - wszelkie czynnoci zwizane z zaspokajaniem potrzeb ludzkich, ale ktre nie su bezporednio wytwarzaniu przedmiotw. Usugi charakteryzuj si okrelonymi cechami, do ktrych nale: niematerialny charakter usug, indywidualny wymiar usug, zbieno miejsca i czasu wykonywania usugi z miejscem i czasem jej konsumowania, niemono magazynowania usug, lokalny charakter, posiadanie charakteru komplementarnego i substytucyjnego wobec innych usug i produktw. Na rzecz konsumentw Funkcje pierwotne (zaspokajajce potrzeby czowieka zwizane z obiektywnym przymusem ich konsumpcji: obsuga nieruchomoci, hotele, restauracje, handel, edukacja, ochrona zdrowia), funkcje wtrne (zaspokajajce potrzeby wyszego rzdu: turystyka, kultura, ubezpieczenia). Na rzecz producentw Akwizycyjna (podnoszca warto uytkow produktw poprzez tworzenie systemu usug towarzyszcych danemu produktowi: reklamacja, serwis); Wspierajca (agodzca brak atrakcyjnoci cenowej poprzez usugi dodatkowe: monta, szkolenia); Informacyjna (zbierajca informacje o popycie, towarach, cenach, jakoci); Doradcza (polegajca na pomocy w rozwizywaniu problemw i podejmowaniu decyzji). Funkcje oglnospoeczne - Funkcje obronne, porzdku publicznego, socjalne i aparatu wadzy. Funkcje bdce efektem dziaalnoci zrzesze i organizacji. Sfera usug spoecznych spoecznie uyteczne czynnoci, skierowane bezporednio na czowieka, suce zaspokojeniu potrzeb spoecznych (socjalno-kulturalnych), ktrych efekt ma charakter niematerialny. Do sfery usug spoecznych zalicza si usugi w zakresie: zdrowia, owiaty i kultury. Wspczesne definicje usug spoecznych koncentruj si na ich wpywie na rozwj jednostki bd kapitau spoecznego, przyjmujc

za usugi spoeczne dziaania, ktrych celem jest ksztatowanie i wzbogacanie zasobw fizycznych i intelektualnych czowieka, w wyniku oddziaywania ktrych tworzy si kapita ludzki

Co ekonomici sdz o kulturze? - Nowa fala w zarzdzaniu - Globalizacja G.Hofstede - Kultura jest kolektywnym zaprogramowaniem umysu, ktre wyrnia jedn grup spoeczn od innych - Poziom uniwersalny podstawowe potrzeby, przekazywane genetycznie. - Poziom kolektywny wsplny dla grup spoecznych: narodw, mieszkacw regionu. Program przekazywany nowym przez starych - Poziom indywidualny osobowo jednostki ludzkiej. - Program kulturowy artefakty kulturowe: fizyczne, jzykowe, behawioralne. Badania i wyodrbnienie wymiarw kultury: - Indywidualizm kolektywizm - Dystans wadzy (may duy) - Stopie unikania niepewnoci (may duy) - Msko kobieco Dystans wadzy (Power Distance Index - PDI) - okrela relacje midzy przeoonymi i podwadnymi oraz midzy wadz a obywatelem. Okrela rwnie stopie akceptacji dla nierwnoci spoecznych, skonno przeoonych do konsultacji z podwadnymi, czyli stopie autorytarnoci wadzy, oraz oczekiwany stopie posuszestwa wobec rodzicw, przeoonych i wadzy. Kolektywizm i indywidualizm (Indvidualism - IDV) - wyznacza proporcje midzy wag przykadan do dobra jednostki i grupy. Wikszo spoeczestw jest spoeczestwami kolektywistycznymi, w ktrych pozycj jednostki wyznacza przynaleno do grupy. Grupa popiera swoich czonkw w zamian za co oni pozostaj lojalni wobec grupy. W nielicznych spoeczestwach indywidualistycznych pozycj jednostki wyznaczaj jej wasne przymioty. Od ludzi oczekuje si niezalenoci i samodzielnoci. Kolektywizm czsto (cho nie zawsze) jest czciowo skorelowany z dystansem wadzy. Kobieco i msko (Masculinity MAS) - Ten szczeglny wymiar wskazuje na zrnicowanie rl poszczeglnych pci. W kadej kulturze role kobiece to dbanie o sfer uczu i zachowanie harmonii, a role mskie to asertywno i przebojowo. Jednak w kulturach kobiecych zachowania obu pci s podobne i zbliaj si do bieguna kobiecego, podczas gdy w kulturach mskich jest wiksze zrnicowanie midzy rolami przypisywanymi pciom. Jednoczenie zachowania obu pci s blisze bieguna mskiego ni w kulturach kobiecych. Co ciekawe aspekt ten nie wpywa znaczco na ilo kobiet robicych karier zawodow. Cho w kulturach kobiecych jest mniej barier utrudniajcych kobiecie robienie kariery, to kobiety na og nie odczuwaj takiej potrzeby. Z kolei w kulturach mskich, cho kobiecie trudniej jest osign sukces zawodowy, to jednoczenie kobiety wykazuj wicej mskich cech, pomocnych przy przeamywaniu barier.

Unikanie niepewnoci (Uncertainty Avoidance Index - UAI) - Hofstede pisze, e unikanie niepewnoci moemy (...) zdefiniowa jako stopie zagroenia odczuwany przez czonkw danej kultury w obliczu sytuacji nowych, nieznanych, lub niepewnych. Innymi sowy okrela ono stopie w jakim s oni skonni zaakceptowa nieprzewidywalno stosunkw spoecznych i niepewno przyszoci. Wysokie UAI zwizane jest te m.in. z wysokim poziomem niepokoju, publicznym okazywaniem emocji, oraz wysokim spoyciem alkoholu. Orientacja dugoterminowa (Long Term Orientation - LTO) M.Bond W wymiarze tym chodzi przede wszystkim o rozrnienie midzy dugo- i krtkoterminowym nastawieniem w yciu. Orientacja dugoterminowa skupia si na przyszoci, a krtkoterminowa na teraniejszoci i przeszoci. Orientacja dugoterminowa: - wytrwao - ksztatowanie relacji wedug statusu - zapobiegliwo - poczucie wstydu Orientacja krtkoterminowa: - ustatkowanie i rwnowaga- zachowanie twarzy - poszanowanie tradycji odwzajemnianie pozdrowie, przysug i prezentw.

Modu 3. SZKOA FRANKFURCKA Kultura masowa - w przypadku kultury masowej s one tworzone przez masy, ktre bior za nie odpowiedzialno, a kierunek ich produkcji jest oddolny, od ogu mas do producentw i wytwrcw, ktrzy z kolei je przetwarzaj i replikuj. Przemys kultury - w przypadku przemysu kultury, w przeciwiestwie do kultury masowej, produkty tworzone s odgrnie i poprzez monopol masowych rodkw przekazu niejako narzucane masom, ktre dziki wczeniejszym zabiegom przemysu kultury oduczone zostay krytycznego spojrzenia i krytycznych oczekiwa co do treci i formy produktu. 1. Ekonomiczne postrzeganie produktu, najwaniejsze jest zapewnienie odpowiedniej stopy zwrotu z inwestycji. Ten racjonalny ekonomicznie warunek wywouje konieczno unikania nowoci, jako zbyt nieprzewidywalnych, zapewnianie odpowiedniej oprawy produktu w osobistoci (np. gwiazdy filmowe) czy odpowiedni liczb atrakcyjnych efektw specjalnych. 2. Standaryzacja produkcji zwizana z koncentracj producentw i sprzyjajca wywoaniu efektu skali, gdzie przy zwikszonej iloci wytwarzanych produktw zmniejszaj si ich jednostkowe koszty. 3. Dychotomia wewntrznych sprzecznoci obecna w produkcie, indywidualizacja versus standaryzacja, sztuka versus rozrywka, sztuka lekka versus sztuka powana, 4. Ciga prolongata zaspokojenia potrzeb, w ktrej konsument otrzymuje jedynie namiastk spenienia swoich oczekiwa i zachcany jest do nabycia kolejnego produktu, ktry moe w lepszy sposb zaspokoi jego potrzeb pikna czy potrzeb przey artystycznych. Mijay lata Mcdonaldyzacja spoeczestwa ... Globalizacja amerykanizacja? ... O wartoci danego produktu przemysu kultury nie wiadczy jego poziom artystyczny, ale fakt znalezienia okrelonej liczby nabywcw. ... Kultura jest towarem, ktry jeli si dobrze sprzedaje oznacza, e jest dobry. Jednake, wiadomo, e dobrze sprzedaje nie ten kto ma dobry towar, ale ten co umie sprzedawa, posiada zasoby finansowe na inwestycje, reklam oraz potrafi odczyta (odgadn) oczekiwania klientw. S odrbnym sektorem gospodarki, ktrego czci skadowe tworz bogat mozaik wzajemnie uzupeniajcych si sektorw gospodarki, ktry w ujciu regionalnym i lokalnym pozwoli wyodrbni indywidualne profile. Badania statystyczne i konwencjonalnie wykorzystywane kategorie nie obejmuj bogactwa i rnorodnoci struktur, w konsekwencji przemysy kultury musz by traktowane jako odrbna cao w stosunku do polityki gospodarczej, kulturalnej oraz rozwoju miejskiego. Tylko wtedy gdy ten warunek zostanie speniony, bdzie mona w peni doceni znaczenie przemysw kultury dla gospodarki i spoeczestwa, dla polityki zatrudnienia, rozwoju miejskiego i infrastruktury. S zorientowane przyszociowo. Ich cech charakterystyczn jest wysoki poziom kreatywnoci oraz innowacji na rynku, gdzie waciwie wikszo dbr i usug nie ma substytutw. Przemysy kultury rozwiny si zarwno pod wzgldem treci, jak i nowych technologii. W kluczowych obszarach zatrudnienia przemysy kultury wymagaj wszechstronnego szkolenia zawodowego, wiedzy w dziedzinie kultury oraz wysokiego poziomu kwalifikacji, a take ogromnego zaangaowania. Mog stworzy i zapewni sta baz zatrudnienia na poziomie regionalnym. Generowa miejsca pracy poza sektorem publicznym. Rnorodne podsektory przemysw kultury, w ktrych dominuj mae i rednie przedsibiorstwa, daj wiele moliwoci tworzenia nowych miejsc pracy. S one rwnie silnie zakorzenione w rodowiskach lokalnych oraz sieciach regionalnych Mog pozytywnie wpyn na rozwj wewntrznego potencjau regionalnego. Zale w ogromnym stopniu od rnorodnoci tradycyjnej i kulturowej, od know-how oraz od sieci innowacyjnych istniejcych w miasteczkach, miastach i regionach Europy. W wieku globalizacji produkty i usugi, ktrych dostarczaj te przemysy, podkrelaj profil regionalny oraz pozytywnie wpywaj na warunki lece u podstaw oglnego rozwoju gospodarczego.

Wykorzystuj historyczne dziedzictwo Europy. Na konkurencyjnym rynku globalnym najwikszym potencjaem Europy s jej historia i tradycje. Bogactwo i rnorodno kulturowa Europy s produktem wiekw pracy kreatywnych artystw, rzemielnikw, technikw oraz ich klientw. Przemysy kultury bazuj na tym potencjale, a jednoczenie wnosz swj wkad w jego przyszy rozwj. W wielu obszarach zatrudnienia w dziedzinach zwizanych z kultur przemysy kultury chroni istniejcy krajobraz kulturowy, przyczyniajc si w ten sposb do zachowania kontrastu oraz do zmniejszenia efektw masowej konsumpcji globalnej. Wymagaj aktywnej polityki kulturowej. Przemysy kultury promuj rozwj kultury na poziomie lokalnym, nie s jednak w stanie ani sprzedawa swoich towarw ani dostarcza usug w przypadku braku istnienia rnorodnego rodowiska kulturowego, wspieranego przez sektor publiczny. Potrzebuj aktywnej polityki gospodarczej. Zorientowane sektorowe strategi i polityk naley tak rozwija z uwzgldnieniem wielu czci skadowych rynku przemysw kultury, aby poprawi warunki do rozwoju przemysw kultury w miastach i regionach Europy. Przyczyni si to rwnie do wzmocnienia struktur istniejcych obecnie oraz do rozwoju potencjau innowacyjnego. Dla nowych firm powstajcych w sektorze przemysw kultury naley tworzy uwzgldniajce ich potrzeby programy wsparcia oraz naley im pomaga indywidualnie, na przykad w formie dostpu do specjalistycznej informacji, usug doradczych oraz kapitau. Wymagaj wsparcia w ramach polityki rozwoju miejskiego. rodowiska miejskie, atrakcyjne dla spoecznoci midzynarodowej z punktu widzenia pracy oraz lokalizacji mieszkaniowej, to podstawa warunkujca rozwj przemysw kultury. Zarwno mae, jak i rednie przedsibiorstwa chtnie wykorzystuj istniejce dziedzictwo kulturowe w swoich dziaaniach i programach ukierunkowanych na turystw. Z kolei przemysy kultury wzmacniaj pozycj centrw miast europejskich, sprawiajc, e staj si one bardziej urozmaicone i bezpieczniejsze Wymagaj stworzenia zintegrowanej polityki miejskiej i regionalnej. Poczenie rwnoczesnego wsparcia kultury, gospodarki oraz obszarw miejskich w ramach polityki rozwoju moe da efekt synergii w wielu dziedzinach rozwoju miejskiego i regionalnego. Powstanie takich strategii i projektw bdzie wymagao wypracowania nowych form wsppracy i tworzenia nowych partnerstw dla zblienia tych odrbnych obszarw polityki w miastach i regionach. Wraz z reform unijnego systemu funduszy strukturalnych sektorowi kultury przyznano nowy status. Uznano, e zarwno na poziomie europejskim, jak i wewntrz poszczeglnych pastw czonkowskich, naley przeznaczy wicej rodkw z funduszy strukturalnych na promocj tego sektora. Musz mie swoje miejsce w kontekcie europejskim. Przyszy rozwj przemysw kultury zaley od kontekstu, na ktry skadaj si ramy formalnoprawne i infrastruktura musz one uwzgldnia specyficzne uwarunkowania miast i regionw, a take obecno otwartych i gotowych do wsppracy partnerw zarwno w sektorze administracji publicznej, jak i finansowym. Wymiana handlowa dbr kulturowych oraz usug, ktrych dostarczaj przemysy kultury, wymaga wywaonego poziomu podatkw oraz skadek na opiek spoeczn, ujednoliconego prawodawstwa chronicego prawa autorskie, itp. Polityka europejska moe wspiera te procesy poprzez harmonizacj ram prawnych i ekonomicznych, wewntrz ktrych zachodz te procesy. Przemysy kultury dylematy definicyjne Wedug cech produktu ochrona prawem autorskim trzon przemysu kultury obejmujcy: przemys filmowy (telewizja, teatr telewizji, film video), przemys nagrywajcy (nagrania, kasety, CD), przemys muzyczny, wydawanie ksiek, gazety i czasopisma, programy komputerowe, teatr, bran reklamow, radio, stacje telewizyjne. uzupenienie przemysu kultury sprzeda, dystrybucja lub zaleno od produktw ochranianych przez prawo autorskie (np. wypoyczanie video, muzyki, oprogramowania komputerowego, przemys zabawkowy, przemys komputerowy). Wedug charakteru produkcji kreatywno

Przemysy kultury dylematy definicyjne ... Ujcie branowe Ujcie PKD EKD 22. Dziaalno wydawnicza, poligrafia i reprodukcja zapisanych nonikw informacji: Dziaalno wydawnicza, Poligrafia i dziaalno usugowa zwizana z poligrafi, Reprodukcja zapisanych nonikw informacji 92. Dziaalno zwizana z kultur: Dziaalno zwizana z filmem i przemysem wideo, Dziaalno radiowa i telewizyjna, Pozostaa (inna) dziaalno rozrywkowa, Dziaalno agencji informacyjnych, Dziaalno bibliotek, archiww, muzew i pozostaa dziaalno kulturalna Przestrzenne zrnicowanie w dostpnoci do dbr i usug kultury a take uczestnictwa w kulturze ksztatuje si pod wpywem dziaania wielu rnorodnych czynnikw. Na jego obraz skadaj si: - odmiennoci w zapotrzebowaniu na dobra kulturalne w orodkach miejskich i wiejskich rnej wielkoci; - nierwne moliwoci dostpu do instytucji kultury; - rny stopie poparcia udzielanego aktywnoci kulturalnej przez wadze lokalne; - odmienne moliwoci finansowe poszczeglnych samorzdw terytorialnych; - rnice w zasobnoci mieszkacw i w ich poziomie wyksztacenia; - nierwny stopie aktywnoci dziaaczy kultury; - odmienno tradycji lokalnych poszczeglnych regionw kraju. Uwzgldniajc dziaanie wszystkich tych czynnikw, mona wyrni trzy wymiary zrnicowania poziomu uczestnictwa w kulturze w orodkach rnego typu w Polsce: 1) pionowy wymiar zrnicowania dostpu do kultury, czyli nierwnoci wynikajce z rnego nasycenia instytucjami kultury; 2) poziomy wymiar zrnicowania przestrzennego, czyli odrbnoci regionalne, zwizane z rnymi tradycjami kulturalnymi i z odmiennoci regionalnych wzorcw konsumpcji dbr kultury; 3) przestrzenne zrnicowanie popytu na kultur zwizane z rnicami w poziomie wyksztacenia i zamonoci, a take z kierunkami ruchu turystycznego; Pomiar infrastruktury kultury w PL Kultura w 2008 r. Gwny Urzd Statystyczny Uczestnictwo w kulturze na poziomie gmin gwne wskaniki. Aktywno w sferze kultury na poziomie gminy zostaa okrelona przez nastpujce wskaniki dostpnoci dbr kulturalnych, zainteresowania kultur i poziomu wsparcia finansowego udzielanego kulturze przez wadze lokalne: - informacje o tym, czy w gminie w ogle odbywaj si jakiekolwiek imprezy kulturalne, - liczba imprez kulturalnych organizowanych w gminie dla tych gmin, w ktrych odbywaj si imprezy kulturalne, - czytelnicy zarejestrowani w bibliotekach na 100 mieszkacw gminy, - wielko ksigozbioru, - liczba ksiek zgromadzonych w bibliotekach publicznych na jednego mieszkaca, - liczba wypoyczonych ksiek na jednego czytelnika rocznie, - wydatki na kultur (procent budetu gminy), - wydatki na kultur (na mieszkaca w z), - wydatki na biblioteki (na mieszkaca w z), - wydatki na biblioteki (jako procent wydatkw na kultur), - wydatki na domy kultury (na mieszkaca w z) - wydatki na domy kultury (jako procent wydatkw na kultur), - inwestycje w dziedzinie kultury (jako procent wydatkw na kultur), - inwestycje w dziedzinie kultury (na mieszkaca w z). Wysiek gmin w zakresie wspierania kultury obrazuj dwa wskaniki - wydatki na kultur w przeliczeniu na jednego mieszkaca gminy i procentowy udzia tych wydatkw w budecie gminnym. Nieco dokadniej polityk wadz gminnych wobec kultury charakteryzuj kolejne miary: udzia wydatkw na biblioteki i domy kultury w wydatkach gminy na kultur ogem; inwestycje w sferze kultury w przeliczeniu na jednego mieszkaca i jako cz wydatkw gminy na kultur; udzia wydatkw na biblioteki w budecie jest wskanikiem zrnicowania aktywnoci kulturalnej

w gminie (jeli jest ona rnorodna, to udzia tej podstawowej formy dziaania gminy w sferze kultury jest niszy, gdy fundusze s dzielone na rne rodzaje aktywnoci); z kolei wskanik udziau inwestycji w budetach kultury obrazuje aktywno gmin w zakresie poszerzania materialnej bazy dziaania instytucji kultury

rednie wartoci przedstawionych wskanikw uczestnictwa w kulturze i nakadw na kultur w gminach mona zaprezentowa w postaci charakterystyki typowej gminy co moemy potraktowa jako przecitny obraz wiata Polski lokalnej: Imprezy kulturalne (w % gmin) 25,10% Imprezy kulturalne (liczba w gminach aktywnych) 10,81 Czytelnicy rocznie (na 100 mieszkacw) 16,88 Ksigozbir bibliotek (na 1 mieszkaca) 4,17 Ksigozbir bibliotek (w woluminach) 54.891 Liczba wypoyczonych ksiek (rocznie przez 1 czytelnika) 20,51 Wydatki na kultur (w % budetu gminy) 2,57% Wydatki na kultur (na 1 mieszkaca w z) 38,94 Wydatki na biblioteki (w % wydatkw na kultur) 44,34 % Wydatki na biblioteki ( w z na 1 mieszkaca) 13,84 Wydatki na domy kultury (w % wydatkw na kultur) 44,06 % Wydatki na domy kultury ( w z na 1 mieszkaca) 19,81 Inwestycje - kultura ( w z na 1 mieszkaca) 2,26 Inwestycje - kultura (w % wydatkw na kultur) 3,22% Przestrzenne zrnicowanie dostpu do kultury i uczestnictwa w kulturze: Nierwnoci pod wzgldem uczestnictwa w kulturze s przede wszystkim konsekwencj nierwnego dostpu do instytucji kultury. Jest to czynnik silnie wpywajcy na: - poziom potrzeb uczestnictwa w kulturze - i nakady na kultur z budetw samorzdw terytorialnych. Konsekwencje dla gmin wiejskich: - ubosza oferta instytucjonalna; - nisze zapotrzebowanie na kultur Oraz fakt, e intensywne uczestnictwo w kulturze to cigle element miejskiego stylu ycia. Rnice regionalne (np.): - stosunek do lokalnych tradycji kulturalnych; - odpowiednia baza materialna; - dostpno bibliotek i liczba woluminw Miejski czy wiejski charakter gminy a aktywno kulturalna w 2003 r.

Liczba galerii w 2004 r. wedug wojewdztw.

Zabytki wpisane do rejestru zabytkw w 2004 r.

Teatry i instytucje muzyczne w roku 2004.

Sie kin w roku 2003.

Ksigozbir bibliotek publicznych w 2003 r. (w woluminach na 1000 mieszkacw ).

Modu 4.

Konsumpcja usug kultury Potrzeby - biologiczne spoeczne - rzeczywiste otoczkowe pozorne - pierwotne wtrne

Konsumpcja dbr materialnych i usug Konsumpcja dbr materialnych: Konsumpcja ywnoci Konsumpcja art. zboowych, misnych Konsumpcja artykuw przemysowych Konsumpcja art. nietrwaych, trwaych, luksusowych Konsumpcja usug materialnych Konsumpcja usug handlowych, transportowych Konsumpcja usug: Konsumpcja usug niematerialnych Konsumpcja usug owiatowych, leczniczych

Determinanty biologiczne i ekologiczne: Wiek, wzrost, waga, sprawno fizyczna ; rodowisko, w ktrym yje konsument ; Postpujca konwergencja tych czynnikw. Determinanty ekonomiczne: Zasoby majtkowe gospodarstwa domowego; Dostp do dbr publicznych; Dochody biece gospodarstw domowych; Zaleno pomidzy konsumpcj dzisiejsz a przysz skonno do oszczdzania; Poziom i relacje cen artykuw konsumpcyjnych; Poda dbr konsumpcyjnych oraz sposoby ich dystrybucji. Determinanty spoeczne: Skad gospodarstwa domowego liczba czonkw, pe, wiek; Aktywno i pozycja zawodowa czonkw gospodarstwa domowego; Poziom i rodzaj wyksztacenia czonkw gospodarstwa domowego; Wizi gospodarstwa domowego z otoczeniem. Determinanty kulturowe: Przyzwyczajenia, zwyczaje i tradycje narodowe, lokalne i rodzinne; Systemy wartoci; Oddziaywanie wzorcw konsumpcji; Edukacja konsumenta. Biece dochody osobiste / dochody przysze Dochody realne / dochd rozporzdzalny podatki i skadki = dochd do dyspozycji Fundusz swobodnej decyzji = dochd do dyspozycji minimum socjalne Midzyokresowa substytucja konsumpcji / dyskontowanie konsumpcji Dochody permanentne / dochody dorane Relacje do dochodw innych gospodarstw domowych model wzorca / model antywzorca

Unifikacja konsumpcji Efekt naladownictwa Efekt pokazowy Efekt snoba / klasa prniacza

Determinanty wydatkw konsumpcyjnych Hipoteza dochodu permanentnego M.Friedmana: Poziom wydatkw konsumpcyjnych nie jest uzaleniony od wielkoci biecych dochodw rozporzdzalnych (takie zaoenie mia J.M.Keynes) ale od przecitnego dochodu uzyskiwanego w duszym (dugim) okresie dochodu staego. Chwilowe przyrosty dochodu rozporzdzalnego konsument w wikszoci przeznacza na oszczdnoci lub zakup dbr trwaych.

Nowe zjawiska i tendencje w sferze konsumpcji Ekologizacja konsumpcji rozwijanie wiadomoci ekologicznej konsumenta (Raport klubu rzymskiego granice wzrostu). Zalecenia Komisji Europejskiej, zielona konsumpcja, oszczdne wykorzystanie dbr konsumpcyjnych, ograniczenie konsumpcji dbr o wysokiej chonnoci nieodnawialnych (trudno odnawialnych) zasobw, ograniczenie konsumpcji dbr wytwarzajcych grone odpady pokonsumpcyjne. Serwicyzacja i dematerializacja konsumpcji wzrost udziau usug w strukturze konsumpcji wywoany szybkim wzrostem uytkowania dbr materialnych dla ktrych usugi s komplementarne; wzajemna substytucja dbr materialnych i usug; postp cywilizacyjny i technologiczny rozbudowa sektora produktw niematerialnych: edukacja, kultura, ochrona zdrowia, turystyka Homogenizacja vs. Heterogenizacja konsumpcji postpujca unifikacja poziomu i jakoci wydatkw konsumpcyjnych (konwergencja). Wpyw globalizacji, tworzenie si globalnej kultury konsumpcji. Heterogenizacja konsumpcji swoista reakcja na procesy globalizacji: indywidualizacja stylw ycia i tworzenie rnorodnych subkultur, wzrost etnocentryzmu konsumenckiego, wzrost mobilnoci ludzi i przedmiotw konsumpcji, rozwj i upowszechnienie Internetu. Glokalizacja produktu (think global, act local), produkt postfordowski (moesz kupi forda T w kolorze dowolnym pod warunkiem, e bdzie to kolor czarny) Dekonsumpcja wiadome ograniczanie konsumpcji (ruch kompaktowy w USA): narastajce znuenie i rozczarowanie konsumpcj, obnianie rangi konsumpcji w systemie wartoci, ochrona rodowiska naturalnego. Zwikszajca si rola pastwa w konsumpcji polityka dobrobytu, wzrastajca rola sektora publicznego. Pomimo obserwowanej ewakuacji pastwa z gospodarki zauwaa si du ingerencj w sfer konsumpcji: narastanie regulacji aktami prawnymi parametrw techniczno-uytkowych wielu dbr konsumpcyjnych; przejmowanie przez agendy pastwa funkcji ochrony praw konsumenckich i edukacji konsumenta; bezporednia ingerencja w sfer konsumpcji w postaci nakazw i zakazw oraz regulacji sfery obrotu towarowego.

Konsumpcjonizm konsumpcja ponad stan Makiawelizm konsumencki Pomiar struktury i poziomu wydatkw konsumpcyjnych 1. GUS projekt badawczy Budety Gospodarstw Domowych 2. Diagnoza Spoeczna warunki i jako ycia Polakw

Wydatki na sprzt audiowizualny, fotograficzny i informatyczny, w tej zmiennej agreguje si wydatki na: odbiorniki radiofoniczne; magnetofony i radiomagnetofony; odtwarzacze pyt kompaktowych, MP3; zestawy sprztu
do odbioru, nagrywania i odtwarzania dwiku; pozostay sprzt i akcesoria do odbioru, nagrywania i odtwarzania dwiku; odbiorniki telewizyjne; magnetowidy i odtwarzacze; zestawy sprztu do odbioru, nagrywania i odtwarzania obrazu; pozostay sprzt i akcesoria do odbioru, nagrywania i odtwarzania obrazu; instalacja sprztu audiowizualnego; sprzt fotograficzny i kinematograficzny; przyrzdy optyczne; sprzt informatyczny, kalkulatory, maszyny do pisania; noniki do nagrywania; naprawa sprztu audiowizualnego, fotograficznego i informatycznego.

Wydatki na inny sprzt trwaego uytku zwizany z rekreacj i kultur, w tej zmiennej agreguje si wydatki na: Sprzt trwaego uytku do rekreacji na wolnym powietrzu; Instrumenty muzyczne; Sprzt trwaego uytku do rekreacji w pomieszczeniach; Konserwacja i naprawa innego sprztu trwaego uytku zwizanego z rekreacj i kultur. Wydatki na pozostay sprzt zwizany z rekreacj, artykuy ogrodnicze i zwierzta domowe, w tej zmiennej agreguje si wydatki na: Gry, zabawki, hobby; Dewocjonalia; Sprzt sportowy i kempingowy do rekreacji na wolnym powietrzu; Naprawa sprztu sportowego i kempingowego (do rekreacji na wolnym powietrzu); Artykuy ogrodnicze do domu i ogrodu przydomowego; Zwierzta domowe i artykuy dla zwierzt domowych; Usugi weterynaryjne i inne usugi dla zwierzt domowych. Wydatki na usugi w zakresie rekreacji i kultury, w tej zmiennej agreguje si wydatki na: Usugi w zakresie rekreacji i sportu; Kina, teatry, koncerty; Muzea, ogrody zoologiczne; Abonament RTV; Opata za telewizj kablow, cyfrow i inne; Opaty internetowe (poza telefonem); Wynajem sprztu zwizanego z kultur; Pozostae usugi w zakresie kultury; Gry hazardowe. Wydatki na gazety, czasopisma, ksiki oraz artykuy pimienne, krelarskie, malarskie, w tej zmiennej agreguje si wydatki na: Ksiki przeznaczone do celw edukacyjnych; Ksiki przeznaczone do pozostaych celw; Gazety i czasopisma przeznaczone do celw edukacyjnych; Gazety i czasopisma przeznaczone do pozostaych celw; Druki rne przeznaczone do celw edukacyjnych; Druki rne przeznaczone do pozostaych celw; Artykuy pimienne, krelarskie, malarskie przeznaczone do celw edukacyjnych; Artykuy pimienne, krelarskie, malarskie przeznaczone do pozostaych celw. Wydatki na turystyk zorganizowan, w tej zmiennej agreguje si wydatki na: Turystyk zorganizowan w kraju; Turystyk zorganizowan za granic; Turystyk zorganizowan dla dzieci. rda finansowania rozwoju kultury w krajach UE Zwikszanie procentowego udziau rodkw rozdysponowywanych przez samorzdy najwyszy stopie decentralizacji rodkw wystpuje w Niemczech oraz Holandii, z kolei najwikszy stopie centralizacji obserwowany jest we Francji i Woszech.

- Wczanie instytucji pozarzdowych do procesy redystrybucji rodkw publicznych proces ten zapocztkowany w Wielkiej Brytanii obecnie staje si coraz bardziej popularnym elementem kontynentalnego finansowania dziaalnoci kulturalnej, uzyskujc gwarancj spoecznego nadzoru nad wykorzystanie rodkw publicznych. - Finansowanie kultury postrzegane jest jako dugoterminowa inwestycja o charakterze spoecznym i ekonomicznym. - Zwikszenie znaczenia zasady wspfinansowania przedsiwzi ze rde publicznych i prywatnych. - Wyszy procentowy poziom kosztw uzyskania przychodw dla twrcw, artystw, prawo do rozoenia zobowiza na okres duszy ni obowizujcy rok podatkowy, unikanie podwjnego opodatkowania dla artystw wystpujcych za granic. - Rnorodna wysoko podatkw porednich (VAT) na dobra i usugi kultury. - Ulgi i zwolnienia dla darczycw. - Wsparcie dla indywidualnych artystw. Wsparcie dla indywidualnych artystw obejmuje przyznawanie nagrd, stypendium, grantw na podre, dotacji na projekty artystyczne, sprzyjanie popularyzacji i upowszechnieniu dziaalnoci kulturalnej poprzez system tzw. work-grants, usprawnienie komunikacji poprzez tworzenie sieci kulturalnych, programy pomagajce modym artystom rozpoczcie kariery, miesiczne honoraria oraz honorowe emerytury. - Wsparcie dla artystw zwizane z ich funkcjonowaniem na rynku. Powysze pomoce obejmuj korzystnie oprocentowane poyczki dla artystw, specjalne fundusze na zakup materiaw, ograniczenia importu, gwarancje cen zakupu i zakup dzie przez pastwo. - Wspieranie upowszechniania kultury. Obejmuje grup programw zwikszajcych dostpno kultury dla osb nie uczestniczcych w niej ze wzgldw finansowych czy zdrowotnych, inicjacja programw wsppracy wadz samorzdowych z twrcami. - System ochrony prawnej i socjalnej. Obejmujcy zaawansowane rozwizania dotyczce ochrony praw autorskich i praw pokrewnych, rozwizania dotyczce poprawy sytuacji socjalnej artystw wykonujcych wolny zawd. Dotacje celowe Programy Ministra Kultury Lista Programw Operacyjnych na rok 2008 -Promocja twrczoci -Rozwj infrastruktury kultury i szkolnictwa artystycznego -Edukacja kulturalna i upowszechnianie kultury -Fryderyk Chopin -Rozwj inicjatyw lokalnych -Promocja kultury polskiej za granic -Promocja czytelnictwa -Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego -Patriotyzm jutra -Znaki czasu -Dziedzictwo kulturowe -Herbert Lista Programw Operacyjnych na rok 2009 -Wydarzenia artystyczne -Rozwj infrastruktury kultury -Edukacja kulturalna i diagnoza kultury -Dziedzictwo kulturowe -Literatura i czytelnictwo -Promocja kultury polskiej za granic -Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. -Fryderyk Chopin Kultura a rozwj regionu Wejcie PL do UE wymusio opracowanie szeregu dokumentw strategicznych, w tym strategii rozwoju regionw. Kultura znalaza miejsce w celach strategicznych wyznaczajcych kierunki rozwoju wojewdztw w czterech zasadniczych formach:

1. czynnik nonik tosamoci regionalnej - uznano zarwno materialne dziedzictwo kulturowe, take tradycj, histori, ycie kulturalne, wielokulturowo, wspczesne osignicia regionu w dziedzinie kultury i sztuki. (sposb ujcia kultury obecny w 10 z 16 strategiach wojewdztw). 2. czynnik integracji wewntrz regionalnej - w przypadku 8 z 16 wojewdztw kultura jest postrzegana, jako gwny lub bardzo wany czynnik wsppracy i integracji wewntrz regionalnej, 3. czynnik ksztatujcy jako ycia - poowa wojewdztw okrela kultur, jako czynnik wpywajcy na jako ycia, wskanik poziomu cywilizacyjnego, warunek rozwoju duchowego. 4. czynnik rozwoju gospodarczego - najczciej deklarowano wykorzystanie dziedzictwa, zabytkw, tradycji, walorw kultury dla rozwoju turystyki. W czterech wojewdztwach: maopolskim, pomorskim, wielkopolskim i lskim przedstawiono usugi kultury, jako czynnik restrukturyzacji i unowoczenienia gospodarki. W wojewdztwie maopolskim potencja kultury regionu zosta uznany za baz dla rozwoju przemysw czasu wolnego i przemysw kultury. Efekty bezporednie: wpyw na rynek pracy poprzez tworzenie miejsc pracy w publicznych instytucjach kultury, organizacjach non-profit oraz w przemysach kultury wsparcie tworzenia sfery kultury przyczynia si bezporednio do stworzenia atrakcyjnych miejsc pracy wymagajcych wysoko wykwalifikowanych pracownikw. wzrost dochodw budetu lokalnego bezporednio poprzez sprzeda dbr i usug kultury na rynku wewntrznym i zewntrznym oraz zyskw porednich podatki od nieruchomoci, dochodowe od osb fizycznych i firm. Efekty porednie : pomoc w tworzeniu pozytywnego wizerunku miasta / regionu wykorzystanie elementw sfery kultury do przedstawienia regionu jako atrakcyjnego zaktka otwartego na ludzi. czynnik atrakcyjnoci inwestycyjnej regionu / miasta oczywicie silna i atrakcyjna sfera kultury nie zastpi uatwie komunikacyjnych, czy dostpu do sieci www, moe mie jednak znaczenie jako czynnik przechylajcy szal i skaniajcy do lokalizacji inwestycji w naszymregionie. tworzenie produktw dla innych dziaw / gazi gospodarki, co przyczynia si porednio do zwikszenia liczby miejsc pracy oraz zwikszenie dochodw w sektorach komplementarnych wobec sfery kultury turystyka, rekreacja, edukacja. element rewitalizacji przestrzeni miejskiej i wiejskiej oraz obiektw poprzemysowych przyczyniajcy si do podwyszenia atrakcyjnoci i spjnoci przestrzennej regionu. podwyszenie poziomu i jakoci ycia co przekada si atrakcyjno miejsca zamieszkania, przyczynia si do przycigania i zatrzymywania ludzi kreatywnych, posiadajcych wysokie kwalifikacje. sposb walki z tzw. chorobami miejskimi osabienie wizi spoecznych, patologie czy bezrobocie, szeroki zakres dziaania przemysw kultury czsto kanalizuje negatywne emocje potencjalnie niebezpiecznych grup spoecznych. Efekt Bilbao Otwarte w 1997 roku Muzeum Guggenheima w Bilbao dziki nieszablonowej architekturze zaprojektowanej przez Franka O. Gehrego spowodowao, e prowincjonalne, baskijskie miasteczko zamienio si z dnia na dzie w wiatow metropoli kulturaln. Muzeum zostao wybudowane na placu o powierzchni 32tys.m2 w centrum miasta Bilbao, byo potraktowane jako kluczowy element strategicznego planu rewitalizacji centrum. Przyjty w 1989 roku plan rewitalizacji miasta Bilbao zosta opracowany w wyniku pogbiajcego si kryzysu ekonomiczno spoecznego w regionie. Plan rewitalizacji zakada stworzenie szeregu nowatorskich budowli zaprojektowanych przez wiatowej klasy architektw obejmujcych midzy innymi: przebudow miejskiego portu, lotniska, budow nowego centrum konferencyjno szkoleniowego, budow kolei miejskiej, pieszego mostu nad rzek Uribitarte oraz budow wspominanego muzeum. Od czasu otwarcia w 1997 roku muzeum przyczynio si do zmiany statusu miasta z prowincjonalnego i nieco zapomnianego miasteczka na wiatowe centrum artystycznych pielgrzymek. Efekt ekonomiczno spoeczny wygenerowany przez instytucj kultury by tak piorunujcy, e w literaturze przedmiotu powsta termin Efekt Bilbao. 1. Dynamiczny wzrost liczby turystw przycignitych atrakcjami miasta i moliwoci przey estetycznych. Szacunkowa wzrost liczby turystw od daty otwarcia obiektu to liczba ponad 8 milionw turystw, spord ktrych 60% stanowili obcokrajowcy (w 2005 roku liczba turystw wyniosa ponad 965 tys. osb, z czego 59% stanowili turyci zagraniczni. 2. Wysoka stopa zwrotu inwestycji - przychody muzeum przewyszajce osiemnastokrotnie nakady poniesione na budow muzeum i zakup/wynajem kolekcji i eksponatw. 3. Dywersyfikacja rde przychodw muzeum odejcie od finansowania muzeum ze rodkw publicznych (w 2005 roku, rodki publiczne stanowiy tylko 22% przychodw, pozosta cz instytucja

kultury uzyskiwaa poprzez: sprzeda biletw, aktywn wspprac z operatorami turystycznymi w celu pozyskiwania duej liczby grup turystycznych zwiedzajcych kolekcje muzeum, szerok ofert pamitek i ksiek sprzedawanych w sklepach, sponsorowanie). 4. Stworzenie i utrzymanie miejsc pracy rednia stopa bezrobocia w miecie Bilbao spada w okresie 1995 2005 z 14,5% do 9,5%. Od czasu otwarcia instytucja kultury stworzya 4361 miejsc pracy. 5. Odegranie roli orodka stymulujcego rozwj przemysw kultury przyczyniajc si do wzrostu zainteresowania sztuk mieszkacw regionu, zachcio do przebudowy licznych muzew w regionie, przyczynio si do otworzenia licznych galerii oraz sieci przedsibiorstw o strukturze dziaalnoci uzupeniajcej dziaalno kulturaln hotele (20 hoteli w latach 1991 2004), przedsibiorstwa o charakterze sportowo kulturalno rekreacyjnym (37 w powyszym okresie) oraz zwizane z grafik i projektowaniem artystycznym (20) . Czy w Polsce moliwy jest efekt Bilbao? Galeria Sztuki Wpyw bezporedni: Wzbogacenie oferty kulturalnej regionu. Wzrost dochodu budetu lokalnego ze sprzeday usug oferowanych przez instytucj kultury. Wzrost dochodu budetu lokalnego z turystyki, ktrej zaplecze tworzy instytucja kultury. Wzrost poziomu i jakoci wyksztacenia mieszkacw. Rozwj duchowy mieszkacw (budowanie wyobrani, rozwj osobowo i kreatywnoci). Aktywizacja miejscowego rodowiska artystycznego. Aktywizacja i integracja rnych grup spoecznych i wiekowych. Wpyw poredni: Zmniejszenie dysproporcji w bazie kulturalnej regionu. Udzia w tworzeniu pozytywnego wizerunku miasta i regionu. Zwikszenie atrakcyjnoci regionu dla potencjalnych inwestorw. Zwikszenie atrakcyjnoci regionu dla mieszkacw (wpyw na decyzj o migracjach). Ograniczenie patologii spoecznych. Wzrost zainteresowania miastem i regionem. Wzmacnianie regionalnych wizi spoeczno-kulturowych mieszkacw wojewdztwa mazowieckiego m.in. przez promocj twrczoci artystw regionalnych i lokalnych. Osignicie europejskich standardw kulturowych. Wydawnictwo Wpyw bezporedni: Pomoc dla spoecznoci lokalnej. Animacja kulturalna dzieci i modziey z regionu. Wpyw na regionalny rynek pracy. Dochd dla budetu lokalnego. Wpyw poredni: Tworzenie pozytywnego wizerunku regionu Wpyw na oywienie ruchu turystycznego Podnoszenie atrakcyjnoci regionu Centrum Kultury miasto wojewdzkie Wpyw bezporedni: animacja spoecznoci miasta, organizacja imprez dla mieszkacw: festiwale midzynarodowe, koncerty znanych gwiazd polskich i zagranicznych, spektakle teatralne, sympozja, kursy, warsztaty, zadbanie o dobry wizerunek miasta wsppracuje z miejskimi i wojewdzkimi urzdami, zatrudnianie specjalistw w dziedzinie animacji kultury, organizacji festiwali, menederw kultury stworzenie nowych miejsc pracy dla modych animatorw kultury, ktrzy wyka si chci i pracowitoci,

organizacja stay absolwenckich i praktyk metodologicznych dla studentw uczelni lubelskich, korzystanie z pracy wolontariuszy, organizacja rnorodnych form edukacji kulturalnej dla wszystkich grup wiekowych, wspieranie amatorski ruchw artystyczny, promocja modych artystw, organizacja wystaw absolwentw, wsppraca z orodkami kulturalnymi w Polsce i Europie, czste projekty kulturalne z miastami partnerskimi, prowadzenie wasnej dziaalnoci wydawniczej, tworzenie warunkw i moliwoci integracji twrcw i rodowisk kulturalnych, rozwj pozostaych gazi przemysu kultury w regionie (gastronomia, turystyka, hotelarstwo), wpyw na rozwj polityki kulturalnej regionu

Wpyw poredni: wyrwnanie poziomu w dostpie do kultury (darmowe imprezy, wyjcie z kultur do szpitali, aresztu ledczego i domw dziecka), uwarunkowanie dobrego rozwoju artystycznego, ycia kulturalnego, promocja miasta na skal wiatow poprzez jego walory turystyczne, kulturalne, lokalizacyjne i historyczne, promocja dbr kultury miasta i regionu, zachcanie artystw do odwiedzania miasta, osiedlania si tu i prowadzenia dziaalnoci artystycznej, rozwj gospodarki regionu poprzez rozwj kultury, promocja miasta i regionu wrd samych mieszkacw, odkrywanie walorw kulturalnych i artystycznych miasta, poszerzenie wiedzy na temat rnych form kulturalnych, animacja przestrzeni miejskich, ich rewitalizacja, wykorzystanie na dziaania kulturalne opustoszaych budynkw, organizacja wolego czasu mieszkacw, zachcanie do dziaalnoci kulturalnej a take uczestniczenia w wydarzeniach rodowisk marginalizowanych, tzw. blokowiska, dzieci z rodzin patologicznych, wsppraca z sektorem prywatnym, nawizanie nowej wsppracy, zachcanie sektora prywatnego do inwestowania w dziaania kulturalne. Centrum Kultury miasto powiatowe Wpyw bezporedni: Stworzenie okrelonej liczby miejsc pracy dla miejscowej ludnoci Wpyw poredni: Tworzenie pozytywnego wizerunku regionu. Umacnianie lokalnych wizi spoecznych poprzez wzmacnianie spjnoci integralnej rejonu. Rozwijanie i ksztatowanie wraliwoci artystycznej modego pokolenia, poczucia wasnej tosamoci i bezporedniego zaangaowania na rzecz spoecznoci lokalnej. Przeamywanie psychologicznych i spoecznych barier dostpu do usug kultury, rozwijanie aspiracji kulturalnych oraz popytu na usugi kultury, a take ksztatowanie postawy otwarcia na kultur. Centrum kultury gmina Wpyw bezporedni: wpyw na rynek pracy poprzez tworzenie miejsc pracy w instytucji kultury edukacja kulturalna dzieci i modziey informatyzacja, edukacja - poprzez zapewnienie mieszkacom bezpatnego dostpu do Internetu Wpyw poredni: promocja gminy w powiecie stworzenie nowego pozytywnego wizerunku gminy na tle powiatu poprzez organizowanie uroczystoci i imprez kulturalnych na wysokim poziomie pobudzenie w modziey przynalenoci do regionu oraz do lokalnego patriotyzmu wzmocnienie wrd mieszkacw wizi spoecznych (koa gospody wiejskich, zespoy ludowe, spotkania dla seniorw) podwyszenie poziomu, jakoci ycia i dozna kulturalnych dziki czemu mieszkacy nie szukaj podobnych dozna w miastach = zatrzymanie ludzi

przyciganie ludzi kreatywnych poprzez danie moliwoci do dziaa twrczych wzrost liczby turystw przycignitych moliwoci nie tylko spokojnego wypoczynku na wsi ale rwnie uczestnictwa w imprezach plenerowych zwikszenie dochodw m.in. w sektorze turystyki, gastronomi

Projekt zwykle pociga za sob okrelone dziaania o charakterze inwestycyjnym lub finansowym. Przykady: budowa obiektu, remont kamienicy, rewitalizacja obszaru poprzemysowego, szkolenia, wsparcie szczeglnej grupy spoecznej ... Projekty twarde 1. W ramach opracowanych regionalnych programw operacyjnych kady z samorzdw wyranie zaznaczy rol, jak peni kultura w rozwoju regionu. W wyniku analiz wyodrbni mona nastpujce kluczowe funkcje: - Funkcja wspierajca atrakcyjno turystyczn, - Funkcja wspierajca atrakcyjno inwestycyjn, - Funkcja wspierajca spjno spoeczn regionu. 2. W istniejcej strukturze regionalnych programw operacyjnych moliwe do sfinansowania s nastpujce grupy projektw: - Rewitalizacja zdegradowanych obszarw miejskich, - Inwestycje w infrastruktur instytucji kultury. RPO, PO I Projekty mikkie 1. Program Operacyjny Kapita Ludzki 2007 2013 2. Programy Wsppracy Terytorialnej 1. Program Kultura 2007 2013 2. Program Media 2007 2013 3. Program Modzie w dziaaniu 4. Zintegrowany program dziaa w zakresie ksztacenia ustawicznego 5. Program Europa dla obywateli Fundusze Strukturalne 2007 2013 Programy Operacyjne: 16 Regionalnych; PL Wschodnia; Infrastruktura i rodowisko; Kapita Ludzki; Innowacyjna Gospodarka; EU wsppraca terytorialna; Pomoc techniczna

Inwestycje - Zakup rodkw trwaych - Zakup wyposaenia - Budowa instalacji przemysowych - Inwestycje w energi odnawialn - Dostosowanie do wymogw ochrony rodowiska - Wsparcie procesu certyfikacji Innowacje - Zakup i wdroenie technologii - Opracowanie nowych technologii - Rozwj dziaw B+R - Wsppraca z instytucjami B+R - Wsparcie ochrony patentowej Wsppraca - Budowanie powiza kooperacyjnych - Wsparcie dziaalnoci eksportowej Kapita Ludzki - Szkolenia personelu - Finansowanie stay zawodowych