OBWE- Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OSCE Organization for Security and Co-operation in Europe) Czym jest OBWE

Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie jest oglnoeuropejsk organizacj zrzeszajc 55 pastw, gwnie europejskich ale wrd czonkw organizacji znajduj si rwnie USA, Kanada, bye republiki radzieckie. Status wsppracujcych partnerw posiadaj Japonia, Korea Poudniowa, Algeria, Egipt, Izrael, Jordania, Maroko i Tunezja. OBWE zostao zaoone jako pierwszy regionalny instrument wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom i przywracania pokoju w rejonach wygasych konfliktw. Dziaalno organizacji powicona jest wielu problemom zwizanym z szeroko pojtym bezpieczestwem, takimi jak: kontrola zbroje, prawa czowieka, monitorowanie wyborw, ekonomiczne i ekologiczne bezpieczestwo. Wszystkie pastwa czonkowskie maj rwny status w ramach organizacji a decyzje zapadaj w oparciu o zasad konsensusu. W przeciwiestwie do takich organizacji jak na przykad Unia Europejska - organy OBWE nie maj kompetencji do stanowienia prawa lub dziaania bez uprzedniej zgody pastw czonkowskich. Gownym efektem prac OBWE s konwencje zawarte w jej ramach, ktre jednake, dla swej skutecznoci wymagaj ratyfikacji przez zainteresowane pastwa. Historia i dziaalno OBWE Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie wywodzi si z Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie zaoonej na pocztku lat 70-ych. KBWE bya forum dialogu i negocjacji midzy Wschodem a Zachodem. Dziki spotkaniom w Helsinkach i Genewie doprowadzono do podpisania Aktu Kocowego z Helsinek w 1975. Akt Kocowy z Helsinek odegra du rol w procesie demokratyzacji kontynentu, przede wszystkim w krajach wczesnego bloku wschodniego. Ten dokument ustanowi podstawowe zasady rzdzce stosunkami pastw-sygnatariuszy midzy sob a take w relacjach z ich obywatelami. Na t umow powoywali si midzy innymi polscy i rosyjscy opozycjonici w latach 70-ych i 80-ych. Do 1990 roku KBWE funkcjonowao w formie nieregularnych spotka i konferencji, w ktrych uczestniczyli przywdcy lub przedstawiciele pastw czonkowskich. Na spotkaniu paryskim w 1990 roku zmieniono radykalnie ksztat organizacji, w podpisanej wwczas Karcie Paryskiej KBWE nadano bardziej zinstycjonalizowany ksztat, utworzono biura i struktury oragnizacyjne. W zwizku z gwatownymi zmianami politycznymi w Europie organizacja stao si odpowiedzialna za powstrzymywanie konfliktw gwnie na terenach byego Zwizku Radzieckiego. Istotnym osiagniciem KBWE jest, negocjowany w ramach tej organizacji Traktat o Siach Konwencjonalnych w Europie (Treaty on Conventional Armed Forces in Europe - CFE). W powyszej umowie ustanowiono limity uzbrojenia, ktre zobowizy si przestrzega pastwa czonkowskie. Aby te deklaracje nie pozostay jedynie na papierze powoano Wspln Grup Konsultacyjn uprawnion do kontroli wykonania Traktatu. Konsekwencj traktatu CFE by Traktat o Otwartym Niebie podpisany w 1992 r. (Treaty on Open Skies). Na mocy tego traktatu samoloty wojskowe pastw-sygnatariuszy mog, po spenieniu dodatkowych przesanek, przelatywa nad terytorium innego pastwa w celu obserwacji jego urzdze o przeznaczeniu wojskowym. Kolejnym wanym wydarze byo spotkanie w Budapeszcie w 1994 r. Przywdcy panstw czonkowkich uznali, e KBWE nie jest ju tylko "konferencj". Nazw zmieniono na Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie. Ostatnie spotkanie przywdcw pastw czonkowskich miao miejsce w 1999 roku w Istanbule. Na tym spotkaniu przyjto Kart dla Europejskiego Bezpieczestwa, ponadto 30 pastw podpisao zrewidowany traktat CFE, zmiany dotyczyy przede wszystkim rozmieszczenia wojsk rosyjskich na Kaukazie. Dzi OBWE zajmuje szczeglne miejsce w systemie europejskich instytucji. Jest organizacj o najszerszym zasigu terytorialnym i jedyn skupiajc sw uwag na sprawach bezpieczestwa. Cho z polskiej perspektywy jej rola moe wydawa si marginalna to naley pamita o duej aktywnoci OBWE na terenie byych republik radzieckich, gdzie czsto jest jedyn akceptowan przez strony konfliktu organizacj midzynarodow. O waznej pozycji OBWE wiadczy ilo misji prowadzonych przez t organizacj w rejonach konfliktw. Misje OBWE znajduj si w Boni i Herzegowinie, Byej Jugosowiaskiej Republice Macedonia, Kosowie. Przedstawiciele OBWE znajduj si rwnie w Czeczenii, Albanii, Biaorusi. Biura organizacji otwarto w wikszoci krajw byego Zwizku Radzieckiego, midzy innymi w Uzbekistanie, Kazachstanie, Turkmenistanie i Kirgizji. W 2000 roku planuje si otwarcie biur w Armenii i Azerbejdanie. Struktura OBWE Organem regularnych konsultacji politycznych i podejmowania decyzji jest Rada Permanentna (Permanent Council). Jej czonkami s stali przedstawiciele pastw czonkowskich, ktrzy spotykaj si na cotygodniowych posiedzeniach. Siedzib Rady jest Wiede. Oprcz tego przedstawiciele pastw czonkowskich OBWE spotykaj si przy wielu nieformalnych okazjach. Wiede jest rwnie miejscem spotka Forum na Rzecz Wsppracy w Sprawch Bezpieczestwa (Forum for Security Cooperation), ktre zajmuje si kontrol zbroje i problemami zwizanymi z budow zaufania i bezpieczestwa midzy czonkami.

Funkcj pomocnicz wobec powyszych instytucji spenia Wysza Rada (Senior Council) - zoona z dyrektorw i innych urzdnikw wysokiego szczebla. Raz w roku urzdnicy pastw czonkowskich spotykaj si w Pradze jako Rada Gospodarcza (Economic Council). Ministrowie Spraw Zagranicznych pastwa czonkowskich rwnie spotykaj si corocznie na forum Rady Ministerialnej (Ministerial Council). Co kilka lat odbywaja si spotkania przywdcw pastw czonkowskich - ostatnie miao miejsce w listopadzie 1999 roku w Instambule. Organem zarzdzajcym biec dziaalnoci organizacji jest Przewodniczcy (Chairman-in-Office). Przewodniczcym jest minister spraw zagranicznych kraju, ktry aktualnie sprawuje przewodnictwo. Zmiany na tym urzdzie nastpuja corocznie. Obecnie przewodnictwo przypada Austrii a w 2001 roku ta funckja przypadnie Rumuni. W sprawowaniu funkcji Przewodniczcemu pomaga poprzedni przewodniczcy oraz minister z kraju, ktry bdzie sprawowa funkcj przewodniczcego nastpnie. Razem ci trzej urzdnicy tworz tzw. trojk. Dziki tej regulacji zmiany na urzdzie przewodniczcego nie powoduj zaburze w pracy organizacji. Przewodniczcemu mog rwnie pomaga inni urzdnicy jeli bdzie taka potrzeba. Funkcje pomocnicze wobec struktur OBWE spenia Sekretariat. Prac sekretariatu kieruje Sekretarz Generalny (Secretary General), ktry desygnowany jest na trzy letnie kadencj - od czerwca 1999 roku funkcj t sprawuje ambasador Jan Kubis ze Sowacji. Sekretarz Generalny jest rwnie reprezentantem Przewodniczcego i pomaga mu w operacyjnej dziaalnoci a take zarzdza dziaalnoci struktur OBWE. W strukturze sekretariatu wyodrbniono Biuro Sekretarza Generalnego, Centrum Zapobiegania Konfliktom, Departament Administracji i Operacji. Sekretariat znajduje si w Wiedniu, ale w jego strukturze mieci si rwnie biuro w Pradze, ktre zajmuje si dokumentacj i informacj. W ramach Organizacji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie zostao utworzonych kilka specjalistycznych agend. Do najwaniejszych naley zaliczy Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Czowieka (Office for Democratic Institutions and Human Rights - ODIHR). Biuro zajmuj si monitorowaniem prawidowoci przeprowadznia wyborw i rozwoju narodowych instytucji demokratycznych oraz organizacji zwizanych z ochron praw czowieka. ODIHR zajmuje si oraganizacj seminariw, pomoc dla organizacji pozarzdowych, szkoleniami (dla liderw organizacji pozarzdowych, dziennikarzy itp.). Siedziba biura znajduje si w Warszawie, jego dziaalnoci kieruje ambasador Gerard Stoudmann ze Szwajcarii. Wanym polem dziaania OBWE jest zapobieganie lokalnym konfliktom. W tym zadaniu pomaga urzd Wysokiego komisarza ds. Mniejszoci Narodowych (High Commissioner on National Minorities). Siedzib urzdu jest Haga w Holandii. Urzd sprawuje obecnie Max van der Stoel z Holandii. Celem dziaania komisarza jest identyfikacja konfliktu najwczeniej jak to moliwe. Komisarz powinien skania zainteresowane strony do porzucenia konfrontacyjnej polityki. Kolejn, zaoon w 1997 roku agend OBWE jest Reprezentant dla Wolnoci Mediw (Representative on Freedom of the Media). Reprezentant obserwuje rozwj mediw w krajach europejskich. Jego zadaniem jest reakcja na dziaania wadz, ktre zagraayby wolnoci wypowiedzi. Biuro reprezentanta znajduje si w Wiedniu, obecnie t funkcj sprawuje pan Freimut Duve. Kolejnym forum dyskusji w ramach OBWE jest Zgromadznie Parlamentarne (OSCE's Parliamentary Assembly). W posiedzeniach zgromadznia, ktre odbywaj si co najmniej raz do roku - w lipcu, bierze udzia ponad 300 parlamentarzystw ze wszystkich pastw czonkowskich. Zgromadzenie omawia dziaalno organizacji, efektem jego prac s rezolucje i rekomendacje dla prac innych instytucji OBWE. Przedstawiciele Zgromadzenia s rwnie czonkami delegacji monitorujcych wybory. Sekretariat Zgromadzenia mieci si w Kopenhadze. Przy Organizacji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie utworzono sd arbitraowy w Genewie (Court of Conciliation and Arbitration). Strony, ktre podpisay stosown konwencje mog podda istniejcy midzy nimi spr rozwizaniu midzynarodowych arbitrw. W ramach konwencji dziaa rwnie Komisja Koncyliacyjna i Trybuna Arbitraowy. Oglnie w instytucjach OBWE zatrudnionych jest blisko 270 urzdnikw, okoo 3000 osb sprawuje funkcje pomocnicze, gwnie w krajach czonkowskich. Budet organizacji na 2000 rok wynosi 191 mln. Euro. OBWE (Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie, ang. Organization for Security and Co-operation in Europe - OSCE) - najwiksza na wiecie regionalna organizacja bezpieczestwa, ustanowiona 1 stycznia 1995 roku na mocy decyzji podjtej na szczycie Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (KBWE) w grudniu 1994 roku w Budapeszcie, stanowica kontynuacj procesu KBWE. OBWE ma siedzib w Wiedniu i skupia 56 pastw z Europy, Ameryki Pnocnej, Kaukazu i Azji rodkowej. OBWE dziaa w trzech wymiarach bezpieczestwa, stanowicych trzon Aktu Kocowego z Helsinek podpisanego 1 sierpnia 1975 roku przez 35 pastw uczestniczcych w KBWE: - polityczno-wojskowym, obejmujcym m.in. kontrol zbroje, nienaruszalno granic, zwalczanie terroryzmu, zapobieganie konfliktom;

- gospodarczo-rodowiskowym, obejmujcym m.in. zwalczanie przemytu broni, narkotykw i ywego towaru, promocj zdrowego rodowiska gospodarczego, dialog w sprawie bezpieczestwa energetycznego, dziaania na rzecz rwnowagi ekologicznej; - ludzkim, obejmujcym m.in. poszanowanie praw czowieka, swobd obywatelskich i rzdw prawa, promocj demokracji i tolerancji. Naczelnym zadaniem OBWE jest wczesne wykrywanie, zapobieganie i opanowywanie kryzysw na obszarze Europy, Kaukazu i Azji rodkowej. Najwyszym organem jest szczyt szefw pastw i rzdw, ktry organizowany jest raz na kilka lat - ostatni taki szczyt odby si w Stambule 18-19 listopada 1999 roku. Co najmniej raz w roku zbiera si Rada Ministerialna, skadajca si z ministrw spraw zagranicznych, biecymi zadaniami zajmuje si za Staa Rada, spotykajca si w kadym tygodniu. Innymi wanymi organami s Forum Wsppracy Bezpieczestwa, na ktrym cotygodniowo prowadzone s negocjacje i konsultacje w sprawach istotnych dla bezpieczestwa europejskiego; Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Czowieka (Office for Democratic Institutions and Human Rights - ODIHR) z siedzib w Warszawie, promujce demokracj, prawa czowieka i rzdy prawa, m.in. zajmujce si monitoringiem wyborw; Wysoki Komisarz ds. Mniejszoci Narodowych; Przedstawiciel ds. Wolnoci Mediw. Co roku zmienia si przewodniczcy OBWE, ktry jest oglnie odpowiedzialny za dziaania wykonawcze, w 1998 roku by nim minister spraw zagranicznych Polski Bronisaw Geremek; aktualnego przewodniczcego wspieraj jego poprzednicy i nastpcy, razem tworzcy tzw. trojk. Nadzr administracyjny nad dziaaniami organw OBWE sprawuje sekretarz generalny. Podstawowym instrumentem wykonywania funkcji OBWE s misje wyznaczane przez Sta Rad za zgod pastw, ktrych maj dotyczy. Spord kilkunastu misji OBWE najwaniejsze i najbardziej rozbudowane to misje w Kosowie oraz Boni i Hercegowinie. W 2009 roku w misjach OBWE zatrudnionych byo okoo 3 tysice osb, w wikszoci pracownikw lokalnych, podczas gdy w instytucjach OBWE pracowao 450 osb. Zadania misji mog by rozmaite, najczciej jednak koncentruj si na zagwarantowaniu przestrzegania praw czowieka i praw mniejszoci, promowaniu dialogu midzyetnicznego, budowie struktur demokratycznych, asystowaniu przy wyborach. Budet OBWE w 2008 roku wynosi 164 miliony euro. Konferencja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie[edytuj] Idea zwoania Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (KBWE) bya nie tylko konsekwencj sytuacji politycznej Europy po II wojnie wiatowej, ale rwnie prb budowy oglnoeuropejskiego systemu bezpieczestwa. Proponowano wzajemne zobowizania stron do nieagresji, nie uywania siy i uregulowania kwestii spornych za pomoc pokojowych rodkw rozstrzygania tych sporw. W razie ataku na jedn ze stron ukadu, inne pastwa zobowizane miay by do zastosowania przymusu wobec agresora. Podstaw prawn tego porozumienia mia stanowi rozdzia VIII Karty Narodw Zjednoczonych o ukadach i organizacjach regionalnych. Idea powstania konferencji zrodzia si w latach 60. XX wieku, kiedy stao si jasne, e dla dobra Europy naley nawiza wspprac pomidzy pastwami nalecymi do NATO i Ukadu Warszawskiego. Propozycja zwoania midzynarodowej konferencji bezpieczestwa i wsppracy zostaa zgoszona przez polskiego ministra spraw zagranicznych Adama Rapackiego 14 grudnia 1964 na XIX sesji Zgromadzenia Oglnego ONZ. Pierwsze spotkanie przygotowawcze odbyo si w 1972 r., od nastpnego roku toczyy si konferencje dwu- i wielostronne. W momencie zwoania Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie kwestia mniejszoci narodowych zostaa na nowo zauwaona na kontynencie europejskim. Znalazo to odzwierciedlenie w Akcie Kocowym KBWE odbywajcej si w Helsinkach 1 sierpnia 1975. Akt kocowy KBWE[edytuj] Osobny artyku: Akt Kocowy Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie. Akt, zwany rwnie Wielk Kart Pokoju, by deklaracj dziesiciu zasad rzdzcych wzajemnymi stosunkami midzy uczestnikami konferencji. Zosta przyjty na zakoczenie Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie w 1975 w Helsinkach. Podpisany przez wiele pastw europejskich i azjatyckich oraz Stany Zjednoczone i Kanad. Nie by umow w rozumieniu prawa traktatowego, stanowi uroczyst deklaracj intencji o znaczeniu politycznym i moralnym, wyraa wol wspdziaania pastw w podzielonej na dwa ideologiczne bloki Europie. Zasady te, to:

suwerenna rwno powstrzymanie si od groby uycia siy lub uycia siy nienaruszalno granic integralno terytorialna pastw pokojowe zaatwianie sporw

nieingerencja w sprawy wewntrzne poszanowanie praw czowieka i podstawowych wolnoci cznie z wolnoci myli, sumienia, religii i przekona rwnouprawnienie i prawo narodw do samostanowienia wsppraca midzy pastwami wykonywanie w dobrej wierze zobowiza wynikajcych z prawa midzynarodowego.

W dokumencie tym po raz pierwszy podzielone pod wzgldem ideologicznym pastwa przyjy wsplny katalog regu postpowania wzgldem siebie w celu umocnienia bezpieczestwa. Akt zawiera rwnie artyku powicony mniejszociom narodowym (cz IV p. 8) stanowi, i pastwa, na ktrych terytorium owe mniejszoci wystpuj, bd respektowa ich prawa do rwnoci wobec prawa, zapewni im pen moliwo korzystania z praw czowieka i podstawowych wolnoci chronic w ten sposb ich uzasadnione interesy w tej dziedzinie. Akt kocowy wymienia dziedziny zainteresowania KBWE/OBWE ujte w tzw. "koszykach":

1. Zagadnienia bezpieczestwa Europy (koszyk pierwszy) obejmuje w czci pierwszej katalog dziesiciu
rwnorzdnych zasad, wymienionych powyej. Cz druga stanowi dokument okrelajcy rodki suce budowaniu zaufania oraz wybrane aspekty bezpieczestwa i rozbrojenia. Pastwa NATO i wczesnego Ukadu Warszawskiego 19 listopada 1990 podpisay w ramach KBWE pierwszy ukad o redukcji broni konwencjonalnej. Pakt ten mia midzynarodowa moc obowizujc. 2. Wsppraca w zakresie gospodarki, nauki, techniki i ochrony rodowiska (koszyk drugi) skada si z zalece wsppracy w dziedzinie handlu, wsppracy przemysowej, nauki i technologii, ochrony rodowiska. Znaczenie tego koszyka jest coraz wiksze gdy centrum zainteresowania obejmuj problemy gospodarczej transformacji i kwestie wsppracy w basenie Morza rdziemnego. Wsppraca w kwestiach humanitarnych i dziedzinach pokrewnych (koszyk trzeci) obejmuje cztery podstawowe zagadnienia: kontakty midzyludzkie, informacja, wsppraca i wymiana w dziedzinie kultury oraz wsppraca i wymiana w dziedzinie edukacji. Kontynuowanie procesu Konferencji (koszyk czwarty) pastwa uczestnicy Konferencji zobowizay si do kontynuowania wsppracy organizujc konferencje przegldowe dla polepszenia bezpieczestwa i zintensyfikowanie wsppracy.

3.

4.

Do czci I wczono te dokument o rodkach budowania zaufania i niektrych aspektach bezpieczestwa i rozbrojenia. Wyraa on wol redukowania konfrontacji militarnej na rzecz odprenia, rozbrojenia i bezpieczestwa. Cz II dotyczya wsppracy w zakresie gospodarki, nauki, techniki oraz ekologii, a cz III wsppracy w dziedzinie humanitarnej: 1) kontaktw midzy ludmi poszerzenia zakresu ich swobody; 2) informacji poprawy stanu jej rozpowszechniania i wymiany; 3) wsppracy i wymiany w dziedzinie kultury oraz owiaty.

Konferencje przegldowe[edytuj] Do roku 1989 odbyy si trzy konferencje przegldowe, w Belgradzie 1977-1978 bez adnych konkretnych postanowie, w Madrycie 1980-1983 staa si jedn z najduszych i najtrudniejszych konferencji w historii KBWE, poniewa odbywaa si w okresie radzieckiej interwencji w Afganistanie oraz podczas wprowadzenia w Polsce stanu wojennego. Dokument kocowy z tego spotkania powicony by gwnie zagadnieniom z zakresu praw czowieka. Trzecia konferencja odbya si w Wiedniu 1986-1989 w "nowym" klimacie politycznym, obszerny dokument kocowy rozszerzono o katalog praw czowieka przyjto rwnie mechanizmy kontroli w dziedzinie ludzkiego wymiaru KBWE. Konferencja w Kopenhadze (1990)[edytuj] Podczas spotkania w Kopenhadze w 1990 uczestniczce pastwa wprowadziy do dokumentu kocowego szereg postanowie dotyczcych ochrony mniejszoci narodowych, gwarantujc prawo do ochrony i rozwoju ich tosamoci etnicznej, kulturowej, jzykowej i religijnej; posugiwania si jzykiem narodowym; tworzenia i utrzymania wasnych kulturalnych, owiatowych czy religijnych instytucji; organizacji, stowarzysze; wyznawania i praktykowania swojej religii; udziau w yciu publicznym. W ramach KBWE dokument ten stanowi najwaniejsz deklaracje okrelajca polityczne zasady ochrony i prawa osb nalecych do mniejszoci.

Dokument kocowy spotkania z Kopenhagi zawiera w rozdziale IV art. 30-39 odnoszce si bezporednio do ochrony mniejszoci, art.40 zajmuje si problemami walki z dyskryminacj etniczn. W dokumencie brakuje definicji mniejszoci, ale przedstawia norm, i podmiotem ochrony s osoby nalece do mniejszoci narodowych, a przynaleno do nich jest subiektywnym i indywidualnym odczuciem i wyborem kadego czowieka (art. 32). Osoby nalece do mniejszoci maja prawo do swobodnego wyraania, zachowania i rozwijania swojej tosamoci etnicznej, kulturowej, jzykowej i religijnej a take utrzymywania i rozwijania swojej kultury we wszystkich jej paszczyznach, bez prb asymilacji wbrew ich woli. Posiadaj te prawo do penego i skutecznego korzystania z praw czowieka i podstawowych wolnoci w penej rwnoci wobec prawa. W szczeglnoci maj prawo do swobodnego posugiwania si swoim jzykiem w yciu prywatnym, publicznym, zakadania i utrzymania wasnych organizacji i stowarzysze, wyznawania i praktykowania swej religii, w tym te prowadzenia owiatowej dziaalnoci religijnej w swym ojczystym jzyku, utrzymywania kontaktw midzy sob w obrbie swego kraju, jak rwnie kontaktw transgranicznych z obywatelami innych pastw, z ktrymi cz ich wsplne pochodzenie etniczne, narodowe, dziedzictwo kulturowe lub przekonania religijne. Mniejszoci narodowe posiadaj prawo do informacji w swym jzyku ojczystym i jej rozpowszechniania w obrbie kraju i prawo do uczestnictwa w midzynarodowych organizacjach pozarzdowych. Pastwa s zobowizane do ochrony tosamoci etnicznej, kulturowej, jzykowej, religijnej mniejszoci narodowych na swym terytorium, w tym celu podejm niezbdne dziaania po konsultacji z organizacjami mniejszoci (art. 33). Pastwa zobowizane s do uatwienia posugiwania si jzykiem ojczystym przez czonkw tych mniejszoci, w miar moliwoci rwnie wobec wadz publicznych oraz prowadzenia dziaalnoci owiatowej w jzyku ojczystym (art. 34). Zapewnienie warunkw uatwiajcych aktywny udzia w yciu publicznym, w tym take dotyczcych ochrony i popierania tych mniejszoci (art. 35). Dokument Spotkania Kopenhaskiego w Sprawie Ludzkiego Wymiaru KBWE wspomina w kontekcie antydyskryminacji o szczeglnej sytuacji Cyganw w Europie (art. 40). Dokument ten uznawany jest za "Europejsk Kart Mniejszoci", gdy ustanawia polityczne zasady chronice mniejszoci, wobec ktrych zosta osignity konsens pastw-sygnatariuszy. Ustanowione w nim standardy maja charakter zobowiza i deklaracji politycznych i jako takie nie s prawnie wice. Instytucjonalizacja KBWE[edytuj] Upadek ustroju komunistycznego oraz podpisanie w Paryu 21 listopada 1990 Karty Paryskiej zapocztkowa now er we wsppracy midzy pastwami europejskimi. W Paryu dostrzeono potrzeb instytucjonalizacji KBWE, zarwno na paszczynie politycznej jak i instytucjonalnej. Ustalono, e konferencje przegldowe odbywa si bd, co dwa lata, na poziomie przywdcw pastw lub rzdw. Ministrowie spraw zagranicznych spotyka si bd, co najmniej raz w roku jako formalna Rada. Utworzono take Komitet Starszych Urzdnikw, niewielki stay sekretariat w Pradze, Biuro Wolnych Wyborw w Warszawie, Centrum Zapobiegania Konfliktom w Wiedniu. Decyzj o powoaniu do ycia organu parlamentarnego zrealizowano podczas spotkania parlamentarzystw pastw KBWE w Madrycie w kwietniu 1991. Zinstytucjonalizowanie KBWE przeksztacio t konferencj midzynarodow w organizacj o charakterze rzdowym o ograniczonych kompetencjach i maym polu dziaania (bezradno w zwizku z powstaymi konfliktami w byej ZSRR i Jugosawii). Na szczycie w Helsinkach w 1992 roku uczestnicy konferencji uznali KBWE za porozumienie regionalne, zgodne z rozdziaem VIII kart Narodw Zjednoczonych zdefiniowano obszary wsppracy pomidzy KBWE, NATO, UZE i WNP w celu utrzymania midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa. Utworzono urzd Wysokiego Komisarza do spraw Mniejszoci Narodowych. Do zada Komisarza miao nalee zbieranie informacji i sporzdzanie raportw na temat sytuacji mniejszoci w rnych krajach oraz zapobieganie konfliktom narodowociowym w moliwie najwczeniejszym stadium przy pomocy zabiegw dyplomatycznych. Jego dziaania maj charakter poufny i bezstronny, gdy nie jest rzecznikiem mniejszoci narodowociowych, ani "funkcjonariuszem ledczym". Ma popiera dialog, zaufanie i wspprac stron konfliktu. Oprcz przemian strukturalnych KBWE skupiaa si rwnie na aktywnej dziaalnoci, najwikszy postp poczyniono w "ludzkim wymiarze" KBWE, rozwinito wspprac dotyczc wolnych wyborw, wolnoci rodkw masowego przekazu, ochrony osb nalecych do mniejszoci narodowych oraz instytucji demokratycznych (Warszawa: Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Czowieka), osignito postp w rokowaniach rozbrojeniowych oraz w budowie rodkw zaufania. Utworzono urzd Sekretarza Generalnego, rok pniej Sekretariat z siedzib w Wiedniu. Pod koniec 1993 roku powoano w Wiedniu nowy organ konsultacji wielostronnych: Stay Komitet przeksztacony pniej w Sta Rad. W dokumencie wiedeskim rozszerzono katalog praw i przyjto mechanizmy kontroli tych praw, s to: "dobrowolna i obligatoryjna procedura informacji, prawo pastw trzecich do skadania zaale i obowizek udzielenia odpowiedzi na te zaalenia, prawo do dania negocjacji dwustronnych w sprawach oglnych i konkretnych dotyczcych ludzkiego wymiaru KBWE,

nie poufny charakter informacji przekazywanych w ramach systemu kontroli".

Traktaty rozbrojeniowe[edytuj] Uwieczeniem drugiej rundy odbywajcych si pod auspicjami KBWE wiedeskich negocjacji rozbrojeniowych byo podpisanie 19 listopada 1990 w Paryu traktatu o konwencjonalnych siach zbrojnych w Europie. Wprowadzi on limity uzbrojenia na europejskim terytorium pastw NATO i Ukadu Warszawskiego[5]. Powstanie OBWE[edytuj] Na konferencji przegldowej w Budapeszcie w 1994, szefowie pastw i rzdw podjli decyzje o utworzeniu OBWE w dokumencie ze spotkania budapeszteskiego czytamy "...KBWE jest struktur bezpieczestwa obejmujc pastwa od Vancouver a po Wadywostok. Jestemy zdecydowani da KBWE nowy impuls polityczny, czynic j tym samym zdoln do odegrania kluczowej roli w stawianiu czoa wyzwaniom dwudziestego pierwszego wieku. Dla odzwierciedlenia tej determinacji KBWE nosi bdzie od dnia dzisiejszego nazw Organizacji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE)...". Wsppraca w ramach OBWE opiera si na dwch zasadach rwnoci pastw i konsensu przy podejmowaniu decyzji dotyczcych dwch kluczowych koncepcji:

koncepcji kooperatywnego bezpieczestwa, (co-operative security), stawiajcej sobie za cel wzajemne wspdziaanie we wspierajcych si strukturach bezpieczestwa; koncepcji niepodzielnego i wszechstronnego bezpieczestwa (indivisible and comprehensive security), obejmujcego aspekty polityczno wojskowe, gospodarcze i prawa czowieka.

W ramach KBWE/OBWE ochrona mniejszoci narodowych staa si, po raz pierwszy po II wojnie wiatowej, przedmiotem wsppracy midzynarodowej a nie polemik politycznych. Dziki postanowieniom Dokumentu Kopenhaskiego okrelia standard ochrony praw czonkw mniejszoci narodowych i etnicznych w Europie. Dzisiejsza OBWE jest najliczniejsz organizacj regionaln na wiecie (56 pastw). Oprcz pastw europejskich nale do niej rwnie USA, Kanada oraz pastwa azjatyckie powstae po rozpadzie Zwizku Radzieckiego, wsppracuje z krajami basenu Morza rdziemnego (Algieria, Egipt, Izrael, Jordania, Maroko i Tunezja), Japoni i Kore. Polska rwnie jest aktywn stron OBWE. Warszawa jest siedzib powoanego w 1992 Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Czowieka OBWE (ODIHR). Sprawuje ono kontrol nad przestrzeganiem praw czowieka, w tym take praw mniejszoci narodowych oraz zasad demokracji na terenie pastw czonkowskich. Biuro wsppracuje cile z Wysokim Komisarzem OBWE do spraw Mniejszoci Narodowych. Przy biurze powsta punkt dla rozwoju kontaktw pomidzy rnymi organizacjami romskimi w Europie. Struktura instytucjonalna OBWE[edytuj] Organy o charakterze politycznym[4]:

Spotkania Szefw Pastw i Rzdw (tzw. szczyty) spotkania odbywajce si co dwa lata, ktrych celem jest ustalenie zasadniczych kierunkw dziaa Organizacji; Konferencje Przegldowe ich zadaniem jest dokonywanie przegldw przyjtych ju aktw prawnych i ocena ich realizacji. Ponadto opracowuj nowe dokumenty, ktre przyjmowane s na Spotkaniach Szefw Pastw i Rzdw. Konferencja organizowane s co dwa lata; Rada Ministerialna (d. Rada KBWE) gwne forum konsultacji politycznych. Stanowi take naczelny organ decyzyjny i odpowiada za przygotowanie Spotka Szefw Pastw i Rzdw. Zbiera si przynajmniej raz do roku na szczeblu ministrw spraw zagranicznych pastw czonkowskich; Wysoka Rada (d. Komitet Wysokich Przedstawicieli) organ zarzdzajcy. Spotyka si przynajmniej dwa razy w roku na szczeblu dyrektorw politycznych ministerstw spraw zagranicznych. Okrela kierunki dziaa politycznych Organizacji oraz podejmuje decyzje w tym zakresie. Koordynuje take wspprac gospodarcz pastw raz w roku funkcjonuje jako Forum Gospodarcze. Znaczenie tego organu spado wraz z utworzeniem Staego Komitetu; Staa Rada (d. Stay Komitet) koordynuje prace organizacji midzy poszczeglnymi sesjami Wysokiej Rady. Podejmuje rwnie decyzje zwizane z biec dziaalnoci OBWE. Organ tworzony jest przez przedstawicieli pastw przy Organizacji; Urzdujcy Przewodniczcy koordynuje dziaania Organizacji. Funkcj t sprawuje rotacyjnie przez jeden rok minister spraw zagranicznych z danego kraju czonkowskiego. Wraz ze swym poprzednikiem i nastpc tworzy tzw. Trjk;

organy o charakterze administracyjnym[4];

Sekretariat peni funkcje usugowo-techniczne. Jego siedzib jest Wiede. Podlega mu Centrum Zapobiegania Konfliktom (jako departament Sekretariatu). Filia Sekretariatu mieci si w Pradze znajduje si tam archiwum OBWE; Sekretarz Generalny najwyszy urzdnik struktur Organizacji. Nadzoruje i organizuje ich prac. Podlega zwierzchnictwu Urzdujcego Przewodniczcego; Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Czowieka (d. Biuro Wolnych Wyborw) instytucja odpowiedzialna za dziaania w zakresie wymiaru ludzkiego OBWE. Jej siedzib jest Warszawa. Organizuje m.in. szkolenia, konferencje, nadzoruje wybory, odpowiada za kontakt m.in. z Rad Europy i organizacjami pozarzdowymi. Tworzy take baz informacyjn o sytuacjach kryzysowych.; Wysoki Komisarz OBWE ds. Mniejszoci Narodowych odpowiada za wczesne ostrzeganie i wczesne reagowanie w zwizku z potencjalnymi konfliktami o charakterze etnicznym na obszarze Europy. Zastrzeenia moe zgasza Wysokiej Radzie. Powoywany jest na trzyletni kadencj przez Rad Ministerialn; Przedstawiciel ds. Wolnoci Mediw zajmuje si kontroln w zakresie wolnoci rodkw masowego przekazu; Forum ds. Wsppracy w Dziedzinie Bezpieczestwa organ autonomiczny zajmujcy si sprawami rozbrojenia i zapobiegania konfliktom oraz CSBM; Zgromadzenie Parlamentarne OBWE tworzone przez parlamentarzystw pastw czonkowskich, zbiera si raz do roku. Omawia sprawy dotyczce funkcjonowania i realizacji zasadniczych celw Organizacji; Trybuna OBWE ds. Koncyliacji i Arbitrau trybuna powoany na mocy Konwencji o arbitrau i koncyliacji z 1992, pozostajcy de facto instytucj martw.

inne organy[4];

Z uwagi na fakt stopniowego rozwoju instytucjonalnego OBWE obecna struktura budzi zastrzeenia. Przede wszystkim podzia kompetencji pomidzy poszczeglne organy uwaany jest za nieczytelny. Z drugiej jednak strony OBWE nie jest organizacj zbiurokratyzowan jej organy zatrudniaj cznie ok. 110 osb[4]. Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie, OBWE (ang. Organization for Security and Co-operation in Europe, OSCE) organizacja midzynarodowa[3] uznawana za organizacj regionaln w rozumieniu rozdziau VIII Karty Narodw Zjednoczonych[4]. Jej celem jest zapobieganie powstawaniu konfliktw w Europie. Oprcz pastw europejskich jej czonkami s take Stany Zjednoczone, Kanada, Gruzja, Armenia, Azerbejdan, Kazachstan, Uzbekistan, Kirgizja, Tadykistan, Turkmenistan. OBWE powstaa 1 stycznia 1995 w wyniku przeksztacenia Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie w organizacj. KBWE, Konferencja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie, wielostronne rokowania na szczeblu rzdowym prowadzone od pocztku lat 70. przez pastwa europejskie oraz Stany Zjednoczone i Kanad z racji ich przynalenoci do NATO. Idea takiej konferencji pojawia si ju w latach 60. w zwizku z powolnym odchodzeniem od zimnej wojny na rzecz wsppracy w zakresie bezpieczestwa midzynarodowego. Zgasza j te minister spraw zagranicznych Polski, A. Rapacki na XIX sesji Zgromadzenia Oglnego ONZ w 1964, a popieray inne kraje Ukadu Warszawskiego. 1973-1974 trwa proces KBWE, spotkania i konferencje przygotowawcze. Strona radziecka podkrelia konieczno omwienia problemw umocnienia bezpieczestwa i rozwoju wsppracy gospodarczej, a take zatwierdzenia terytorialnego status quo w Europie. Pastwom NATO zaleao na obnieniu ryzyka konfliktu zbrojnego w Europie oraz kwestiach praw czowieka. Przeom nastpi w grudniu 1974, gdy rozwizano problemy dotyczce kontaktw midzyludzkich i praw czowieka. Zwoanie konferencji byo moliwe dopiero w chwili odprenia w stosunkach WschdZachd (normalizacja stosunkw midzy RFN a Polsk, ZSRR, NRD i Czechosowacj, podpisanie porozumienia w sprawie Berlina

Zachodniego, rozpoczcie rokowa rozbrojeniowych w Wiedniu). Na ostatnim etapie rokowa w 1975 przywdcy 37 pastw podpisali Akt kocowy KBWE. Od tej chwili rozpocz si tzw. etap weryfikacyjny, ktry mia na celu realizacj postanowie konferencji oraz doprowadzenie do dalszych spotka (1977 w Belgradzie, 1980 w Madrycie). Proces KBWE by kontynuowany w formie spotka ekspertw wielu dziedzin, rokowa midzynarodowych oraz konferencji przegldowych na szczeblu rzdowym. 1989 i 1990 w Wiedniu odbyy si dwie rundy rokowa powicone redukcji zbroje konwencjonalnych i liczebnoci onierzy. Rola KBWE zmienia si od lat 90., po zakoczeniu konfliktu WschdZachd podpisano nowy dokument Kart parysk. Umoliwio to podjcie rozmw i zawarcie porozumie stabilizujcych bezpieczestwo w Europie i rozwijajcych proces rozbrojenia, np. traktat o konwencjonalnych siach zbrojnych CFE (1990), ukad o ograniczeniu stanu osobowego si zbrojnych (1992), ukad otwartego nieba (1992). Osobnym polem aktywnoci staa si kwestia demokratyzacji pastw i ochrony praw czowieka, tzw. ludzki wymiar KBWE, wie si to te z udzielaniem pomocy uchodcom, wysyaniem misji obserwacyjnych w rejony konfliktu. Po zmianach terytorialnych z lat 90., KBWE liczy 53 czonkw. Na spotkaniu w Budapeszcie przeksztacono j w Organizacj Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE).