6.6.5.

WSKANIK BOLTONA
Wskanik Boltona okrela zaleno pomidzy sum mezjodystalnych szerokoci zbw staych szczki i uchwy. Overall ratio (wskanik cakowity):
Suma szerokoci 12 zbw uchwy 100 = 91,3% ( 0,26) --------------------------------------------------------------------------------------------Suma szerokoci 12 zbw szczki

Ryc. 6.60. Pomiar szerokoci zbw do wskanika Boltona (overall ratio).

Ryc. 6.61. Pomiar szerokoci zbw do wskanika Boltona (anterior ratio).

Anterior ratio (wskanik odcinka przedniego):

Suma szerokoci 6 zbw uchwy ------------------------------------------------------------------------------------------ 100 = 77,2% ( 0,22) Suma szerokoci 6 zbw szczki

Tabela 6.6 przedstawia rednie wartoci sumy szerokoci 6 grnych i 6 dolnych zbw staych w milimetrach wg Boltona. Tabela 6.7 przedstawia rednie wartoci sumy szerokoci 12 zbw grnych i dolnych staych w milimetrach wg Boltona. Jeeli w wyniku pomiaru sumy szerokoci mezjodystalnej 6 zbw grnych i dolnych (anterior ratio) uzyskuje si warto > 77,2% lub w przypadku pomiaru 12 zbw grnych i dolnych (overall ratio) warto > 91,3%, wskazuje to na nadmiar materiau zbowego w dolnym uku zbowym. Aby nadmiar materiau zbowego okreli w milimetrach, od sumy szerokoci rzeczywistej naley odj warto idealn (z tabeli 6.6 rednich wartoci wg Boltona).

154

Tabela 6.6 rednie wartoci sumy szerokoci 6 zbw grnych i dolnych staych (w milimetrach) wg wskanika Boltona (anterior ratio) Szczka uchwa Szczka uchwa Szczka uchwa Szczka uchwa 40,0 30,9 44,0 34,0 48,0 37,1 52,0 40,1 40,5 31,3 44,5 34,4 48,5 37,4 52,5 40,5 41,0 31,7 45,0 34,7 49,0 37,8 53,0 40,9 41,5 32,0 45,5 35,1 49,5 38,2 53,5 41,3 42,0 32,4 46,0 35,5 50,0 38,6 54,0 41,7 42,5 32,8 46,5 35,9 50,5 39,0 54,5 42,1 43,0 33,2 47,0 36,3 51,0 39,4 55,0 42,5 43,5 33,6 47,5 36,7 51,5 39,8

Tabela 6.7 rednie wartoci sumy szerokoci 12 zbw grnych i dolnych staych (w milimetrach) wg wskanika Boltona (overall ratio) Szczka uchwa Szczka uchwa Szczka uchwa Szczka uchwa 85,0 77,6 93,0 84,9 101,0 92,2 109,0 99,5 86,0 78,5 94,0 85,8 102,0 93,1 110,0 100,4 87,0 79,4 95,0 86,7 103,0 94,0 88,0 80,3 96,0 87,6 104,0 95,0 89,0 81,3 97,0 88,6 105,0 95,9 90,0 82,1 98,0 89,5 106,0 96,8 91,0 83,1 99,0 90,4 107,0 97,8 92,0 84,0 100,0 91,3 108,0 98,6

Przykad dysproporcji w overall ratio Rzeczywista warto 12 zbw uchwy = 90 mm

90 ----- 100 = 94,7% 95

Rzeczywista warto 12 zbw szczki = 95 mm

90 mm
rzeczywista suma 12 zbw uchwy

86,7 mm
warto przewidywalna 12 zbw uchwy

3,3 mm
nadmiar szerokoci zbw w uchwie

Przez analogi przy wartoci wskanika (overall ratio) < 91,3 czy (anterior ratio) < 77,2 nadmiar materiau zbowego znajduje si w grnym uku. Wymowa kliniczna wskanika Boltona daje wskazwki dotyczce dalszego postpowania. Harmoni ukw zbowych mona przywrci, stosujc ekstrakcj, szlifowanie pionowe zbw (stripping) czy te przez poszerzenie mezjodystalnego wymiaru zbw przednich. 155

6.6.6. ANALIZA SEGMENTOWA UZBIENIA STAEGO WG LUNDSTRMA

Analiza segmentowa suy do okrelenia dugoci obwodu uku zbowego w stosunku do sumy mezjodystalnej 12 zbw staych w szczce i uchwie. Analiz przeprowadza si na modelach gipsowych w nastpujcy sposb: 1. uki zbowe zarwno grny, jak i dolny dzieli si na 6 segmentw (z uwzgldnieniem pierwszego zba trzonowego). Kady segment obejmuje 2 zby. 2. Mierzy si mezjodystaln szeroko 12 zbw i wyniki pomiaru wpisuje si do tabeli. 3. Okrela si sum szerokoci kadej pary zbw, a jej wynik wpisuje si do tabeli jako ilo potrzebnego miejsca w uku. 4. Dokonuje si pomiaru dugoci kadego segmentu (mierzy si j midzy punktami stycznymi opisywanych par zbw), wynik pomiaru wprowadza si do tabeli jako ilo miejsca przewidywalnego. 5. Rnice przedstawiaj nadmiar lub niedomiar miejsca w okrelonych segmentach. 6. Przez dodanie wartoci rnic SIS6 uzyska si informacj o wielkoci odchylenia dugoci uku zbowego grnego czy dolnego w stosunku do faktycznej wielkoci zbw.
Tabela 6.8 Przykad oblicze wskanika Lundstrma Zb Szeroko 16 12 15 7,5 14 8 13 12 11 11 21 11 22 8 23 8,5 24 8 25 7,5 26 12

8,5 7,5

Segment Ilo miejsca przewidywalnego Potrzeby miejsca Rnica Dyskrepancja

S1 19 19 0 5

S2 14 16,5 2,5

S3 17,5 18 0,5

S4 18,5 18,5 0

S5 16,5 16,5 0

S6 17,5 19,5 2

Ryc. 6.62. Podzia uku zbowego na segmenty.

156

6.6.7. WSKANIK LITTLA

Wyznaczanie wskanika Littla polega na pomiarach liniowych odlegoci midzy anatomicznymi punktami stycznymi kadego zba siecznego w uchwie a anatomicznymi punktami stycznymi zbw ssiednich nie bierze si pod uwag klinicznych punktw stycznych (ryc. 6.63). Suma tych piciu odlegoci oznacza relatywny stopie zaburze zgryzowych w odcinku przednim. W przypadku idealnego ustawienia zbw siecznych pomiar dokonywany od powierzchni mezjalnej lewego ka do powierzchni mezjalnej prawego ka powinien da wynik 0. Subiektywna ocena maego stoczenia 13. rednie stoczenie okrelane jest jako 46, due stoczenie jako 79, bardzo due jako 10. Wskanik ten nie suy do ilociowej oceny stocze w odcinku przednim uchwy. Z pewnoci metoda ta ma kilka wad. Jedn z nich jest tendencja do wyznaczania bardzo wysokiej wartoci wskanika w przypadkach, u ktrych wystpuje znaczne przemieszczenie jednego lub kilku zbw w kierunku wargowo-jzykowym, z jednoczesnym skrceniem dugoci uku zbowego. Wskanik ten nie bierze rwnie pod uwag estetyki twarzy, morfologii zbw, wieku pacjenta czyli czynnikw, ktre powinny by brane pod uwag podczas oceny danego przypadku i stawiania diagnozy.

Ryc. 6.63. Pomiar odlegoci (midzy anatomicznymi punktami stycznymi zbw siecznych) w uchwie (wg Littla).

6.6.8. WSKANIK IZARDA

Wskanik Izarda okrela zaleno szerokoci grnego uku zbowego w stosunku do szerokoci grnotwarzowej. Najwiksza szeroko uku zbowego grnego powinna wynosi poow szerokoci twarzy.
Szeroko szczki 100 ---------------------------------------------------------- = 50 Zyg Zyg 10

Szeroko twarzy mierzy si cyrklem kabkowym w miejscach najwikszej szerokoci ukw jarzmowych w punktach zygion. Przez odjcie 10 mm (na grubo tkanek mikkich) otrzymuje si szeroko kostn. Pomiaru szerokoci szczki dokonuje si na zewntrznej powierzchni wyrostkw zbodoowych, w miejscu najwikszej rozpitoci szczki. Szeroko szczkowo-twarzowa wedug wzoru wskanika Izarda powinna wynosi 50. Dopuszczalne jest odchylenie od 48 do 52. W przypadku wartoci wskanika poniej 48 wnioskuje si, e szczka jest za wska w stosunku do twarzy. Gdy warto wskanika przekracza 52, oznacza to, e 157

Ryc. 6.64. Pomiar wskanika Izarda na czaszce.

szczka jest za szeroka w stosunku do twarzy, le rokuj prby poszerzenia grnego uku zbowego. Wskanik Izarda stosuje si niezalenie od wieku i rodzaju uzbienia. Wskazane jest porwnanie wskanika Izarda ze wskanikiem Ponta, szczeglnie wwczas, gdy Si jest wiksze lub mniejsze od podanych w tabeli Ponta.

6.6.9. WSKANIK NOSOWO-SZCZKOWY MASZTALERZA

Wskanik ten okrela prawidow wysoko twarzy, wyraon wzorem:
Nasion subnasale 100 -------------------------------------------------------------------- = 78 u chopcw Nasion prosthion Nasion subnasale 100 ------------------------------------------------------------------------ = 80 u dziewczt Nasion prosthion

W wadach pionowych w nadzgryzie wskanik ten jest zmniejszony, a w zgryzie gbokim cakowitym powikszony.

Hanna Bielawska-Victorini

6.7. BADANIA RADIOLOGICZNE

Badania radiologiczne wnosz wiele informacji do ortodoncji. Jednak ze wzgldu na ich inwazyjno kade zdjcie powinno by wykonywane po przeprowadzeniu badania klinicznego, podczas ktrego okrelone zostan wskazania do wykonania odpowiedniego zdjcia rtg i jego optymalna projekcja. Dziki tym badaniom mona uzyska dane dotyczce: obecnoci i pooenia zawizkw zbowych oraz ich wielkoci i ksztatu, ustalenia zaburze rozwojowych koron i korzeni zbw, obecnoci zbw nadliczbowych, zatrzymanych oraz ich umiejscowienia, 158