You are on page 1of 189

POJCIE ADMINISTRACJI I Wprowadzenie administracja istnieje od najdawniejszych czasw odkd ludzie zaczli y w grupach i zaspakaja swoje potrzeby o pocztkowo

owo potrzeby zaspakajane przez panujcego

jako pierwsze powstaway zorganizowane systemy cigania podatkw

administracja w nowoczesnym znaczeniu pojawia si wraz z prawem prawo to co pochodzi z woli narodu a nie od panujcego (Owiecenie)

wspczesna administracja ulega spotgowaniu i skomplikowaniu

II Z rodowodu administracji publicznej w administracji nie ma nic trwaego poza ni sam o trwao od czasw nowoytnych

nowoytna historia administracji jest nieprzerwana, cho jej zwizanie z ustrojem pastwa cechuje np. pitno wojen administracja pomylana dla sytuacji konkretnych staa si gwnym motorem stosunkw spoecznych XIX w. szeroki zasig spowodowany interwencjonizmem pastwowym XX/XXI w. zasig odpowiedni do doktryny pastwa wiadczcego o nasilenie postaw oczekiwania

rzeczowy zasig zada administracji pastwa socjalistycznego by obszerniejszy od zasigu w ukadzie pastwa kapitalistycznego o socjalizm objcie spraw o znaczeniu spoecznym administracj pastwow ingerencje typu reglamentacyjnego nie modyfikoway przewiadczenia o zupenej i wielostronnej funkcji administracji

o kapitalizm
wyduony katalog dziedzin poddanych administracji publicznej XVIII/XIX w. nowoczesne rozumienie administracji o przeksztacenie si pastwa policyjnego w pastwo konstytucyjne, a administracji terenowej w administracj pastwow XVII/XVIII w. przeksztacenie si nauki policji kameralistyki w nauk administracji XIX w. powstanie prawa administracyjnego

o o

obowizki zarwno po stronie administracji publicznej jak i obywateli oddzielenie prawa publicznego od prywatnego

o obowizki nie mogy by naoone na obywatela bez podstawy ustawowej


na stray sdy administracyjne doktryna pastwa prawnego rola administracji sprowadza si do ingerencji tam, gdzie chodzi o zabezpieczenie dobra ogu w konflikcie interesw oraz wydawania zezwole i pozwole

Polska powojenna o o administracja gwna sia zjawiska upastwowienia i zarzdzania zadania administracji publicznej w okresie socjalizmu zadania reglamentacyjno-porzdkowe rzdzenie ludmi za pomoc nakazw i zakazw egzekwowanych wasnymi rodkami, wydawanie i cofanie pozwole na dziaalno gospodarcz, handlow i owiatowo-kulturaln pojedynczych osb lub jednostek organizacyjnych niepastwowych

zadania w sferze gospodarki uspoecznionej kierowanie za pomoc uspoecznionych rodkw produkcji podstawowymi procesami gospodarczymi w sposb planowy i przy pomocy planw gospodarczych

zadania wobec ludnoci wiadczenie przez pastwo w masowej skali usug w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb yciowych ludnoci

socjalizm demokratyczne pastwo prawa odejcie od planowania centralnego i nakazowo-rozdzielczego systemu zarzdzania gospodark procesy reprywatyzacji i prywatyzacji, ograniczenie funkcji administracji rzdowej powoanie administracji samorzdowej szersze korzystanie z form prawa cywilnego, utrzymanie sfery oddziaywania wadczego przechodzenie przez pastwo na wiadczenia ekwiwalentne i odchodzenie od utrzymywania usug publicznych

III Pojcie administracji administracja trzy znaczenia: o wydzielone w pastwie struktury organizacyjne powoane specjalnie do realizacji okrelonych celw o charakterze zada publicznych

o o

okrelona i o specjalnych cechach dziaalno podejmowana w ramach realizacji celw o charakterze publicznym ludzie zatrudnieni w strukturach organizacyjnych

modele okrelenia

o definicje negatywno-przedmiotowe
o Administracja jest to podejmowana publicznym celu dziaalno pastwa poza ustawodawstwem i sdownictwem definicje negatywno-podmiotowe

Administracja jest to dziaalno tych organw publicznych, ktre nie s organami ustawodawczymi i sdowymi

definicje przedmiotowe pozytywne Administracja to dziaalno praktyczna majca na celu realizacj zada publicznych okrelonych ustawami

definicje pozytywne podmiotowe Administracja to dziaalno organw administracyjnych

o definicje oparte o kryterium szczeglne


uwagi o o naukowe okrelenie administracji naley budowa z pominiciem pitrowych definicji okrelenie administracji musi obejmowa przedmiot na tyle szeroko, by nie pozostay poza nim takie przedsiwzicia, ktre s uznawane za administracj w jakiej metodzie opisu odwrotnie rwnie Administracja to ta cz dziaalnoci pastwa, w wyniku ktrej powstaje stosunek administracyjnoprawny

o dostosowanie pojcia administracji do caoci okolicznoci politycznych, ustrojowych


i spoecznych panujcych w danym czasie i miejscu o istotna jest metoda poszukiwania okrelenia administracji zadanie ustalenie granic dzielcych administracj z innymi zjawiskami typu spoecznego okrelenia administracji odpowiadaj cznie lub wybirczo na pytania dotyczce o o o o o podmiotu dziaania celu dziaania przedmiotu dziaania cech dziaania (zwaszcza sposobu dziaania) adresata dziaania (czasami)

konieczno rozdzielenia administracji od wymiaru sprawiedliwoci o niekiedy bardzo podobne lub wrcz identyczne (wyrok-decyzja)

zaoenia budowy okrelenia administracji o o wyznaczenie merytorycznego celu dziaalnoci administracji zada wyrnionych w pastwie nie da si podzieli na takie co su wycznie pastwu jako oddzielonemu od spoeczestwa podmiotowi

definicja: Administracja publiczne jest to przejte przez pastwo i realizowane przez jego zawise organy, a take przez organy samorzdu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikajcych ze wspycia ludzi w spoecznociach o o o przejmowanie odbywa si w drodze stanowienia prawa objcie cech przedmiotowych i podmiotowych suebna rola administracji

IV Przesanki rozwoju ingerencji administracji przesanki-warunki sprzgnicie zalenoci o materialne moliwoci pastwa nie s okrelane bezporednio przez stan bogactwa narodowego, ale przy danym stanie bogactwa zale od rozwiza systemu ekonomicznego ujcie dynamiczne w dziaalnoci o wykonawczej uwarunkowane realnie, a zatem sprawdzalne praktycznie prawotwrczej ustalenie i realizacja obowizku s pewne bezwzgldne moliwe obojtne ksztatowanie i przesuwanie wiadcze i dbr materialnych brak odniesienia jak wyej znaczenie

uwzgldnienie podziau dziaalnoci administracyjnej

stan organizacyjny pastwa odzwierciedlenie elementw istotnie zwizanych ze struktur organizacyjn administracji, widzian zwaszcza w kontekcie jej sprawnoci uzalenienie pola i zakresu ingerencji administracji od charakterystycznych i zmiennych rysw struktur

przemiany w strukturze jednoczesne z przemianami w ingerencji przemiany w ingerencji s niezalene bd wyprzedzaj zmiany w strukturze

tre polityki spoeczno-gospodarczej

definicja: Polityka jest to aprobowany przez organy pastwowe i samorzdowe system pozaprawnych i postulatywnych wypowiedzi o tym gdzie, kiedy i jak korzysta z materialnych i organizacyjnych moliwoci pastwa i samorzdw terytorialnych elementem kwalifikujcym jest aprobata przez organ oddzielenie polityki od prawa polityka wobec administracji wpyw na: o o przedmiotowy zasig ingerencji tam, gdzie organy administracyjne tworz prawo intensywno dziaa i merytoryczn tre rozstrzygni tam, gdzie organy administracyjne stosuj prawo porzdek prawny musi dopuszcza taki wpyw jedynie wobec norm o odpowiedniej budowie (np. normy uznaniowe) prowadzona z zewntrz polityka nie moe mie rda w ustawie polityka w administracji o przetworzona poziomo lub pionowo zgodnie z systemem podporzdkowania administracji o wytworzona w samej administracji organizacyjnego polityka wobec

podzia:

znaczenie polityki dla administracji wpywa na okrelony stan ingerencji w obrbie tego samego prawa decyduje o treci prawa wpywa na okrelony stan ingerencji w granicach nowego prawa

kierunek i rozwj ingerencji administracji w powojennej Polsce by wynikiem doktryny a nie potrzeb polityka jest bardziej realna ni prawo znaczenie pojcia polityka na zachodzie oznacza wykonywanie prawa w Polsce oznacza dawne planowanie

przesanki-cele wartoci podstawowe, ktrych realizacja ley w ostatecznym zamierzeniu podmiotw administrujcych o charakter cel dziaa administracji warunek dziaa administracji

o definicja: Interes jest okrelon wartoci motywacyjn ujawnian lub ujawniajc


si w razie kontrowersyjnego zbiegu dwch zachowa przejawianych zalenie co najmniej przez dwa podmioty czy grupy podmiotw podzia interes spoeczny o o o o rodzi si z faktu ycia w grupie spoecznej stopie regulowanej prawem ingerencji grupy odpowiada najczciej stopniowi uwzgldnienia interesu spoecznego treciowy stosunek interesu spoecznego do interesu indywidualnego decyduje o stopniu spoecznej akceptacji konteksty w prawie administracyjnym przesanka wydania przez organ administracyjny generalnego aktu prawnego przesanka warunkujca wydanie decyzji warto ksztatujca tre decyzji przesanka podejmowania zespow niejednorodnych czynnoci administracyjnych

o definicja: Interes spoeczny daje si potencjalnie odnie do


wielu niezindywidualizowanych adresatw traktowanych jako wsplny podmiot

o sprzyja ma realizacji interesu indywidualnego, a nie


odwrotnie o w sytuacji sprzecznych interesw mona obarczy nowymi obowizkami lub ograniczy dotychczasowe prawa obywateli, jeli potrzebne jest to pastwu lub samorzdom terytorialnym do realizacji celw ustalonych ze wzgldu na tych obywateli ochrona interesu spoecznego jako etapu realizacji interesu indywidulanego interes indywidualny interes pastwowy

widziany bardziej jako narzdzie ni przedmiot bada narzdzie posugiwanie si tym pojciem przez przepisy prawne przedmiot zwizany z regulacj procesow, rzadziej materialn

formuowany partykularnie lub cznie przez podmioty z zewntrz administracji interes jako przesanka ingerencji administracji jest wartoci zawsze zewntrzn wobec organw administracji organy maj wycznie zadania i kompetencje, a nie wasne interesy o realizuj cudze interesy

PRAWO ADMINISTRACYJNE I Z rodowodu polskiej nauki prawa administracyjnego II Pojcie prawa administracyjnego uwagi oglne na temat uj budowania pojcia prawa administracyjnego o o doktryna prawa administracyjnego ksztatowaa si analogicznie do rozwoju prawa administracyjnego dotychczasowe definicje budowane w kontekcie istnienia jednolitej administracji pastwowej o szerokiej ingerencji w ycie spoeczne i gospodarcze trac znaczenie jako podstawa konstruowania nowych okrele o o rekonstrukcja samorzdu terytorialnego przywraca znaczenie prawa publicznego kumulacja okolicznoci przystpienia Polski do rnych organizacji i organizmw midzynarodowych, ktrym krajowa administracja publiczna bdzie musiaa scedowa cz kompetencji o upodobnienie organizacji administracji publicznej do rozwiza przyjtych w innych krajach gwne sposoby budowania pojcia prawa administracyjnego o prawo administracyjne szerzej: prawo jest to zesp norm to regulujcy prawo, ktre dziaalno normuje administracyjn (administracj w sensie przedmiotowym)

administracyjne

jest

administracj publiczn prawo administracyjne jest to prawo, ktre zawiera element wadztwa cecha wadztwa obrazuje moliwo jednostronnego rozstrzygania sytuacji indywidualnych, rozstrzygania trwaego i obowizujcego

wszystkie

podmioty

prawne

pastwie

oraz

zabezpieczonego

przymusem pastwowym, w razie gdy treci rozstrzygnicia jest naoenie obowizku o prawo administracyjne dotyczy administracji publicznej (pojtej jako pewna dziedzina kultury spoecznej) i jest dla niej swoiste, tj. obejmuje to, co jest wytworzone wanie dla organizacji i dziaania administracji publicznej, a nie zarazem dla innych dziedzin kultury spoecznej ustawodawca nie da definicji prawa administracyjnego, ani nie ustali normatywnie kryteriw jego wyrnienia III Budowa prawa administracyjnego. Wyrnienie podstawowe podzia opiera si na uporzdkowaniu koncepcyjnym norm rodzajowo podobnych podzia o normy prawa ustrojowego (kto robi) reguluj najwaniejsze elementy administracji publicznej jako organizacji o tworzenie i obsadzanie organw administracyjnych i ich urzdw budowa wewntrzna oraz relacje poszczeglnych struktur organizacji realizacja prawa przez wydanie decyzji organy waciwe, tre co do praw i obowizkw stosunki prawne z mocy prawa skutki nieprzestrzegania norm prawa

normy prawa materialnego (co robi)

o normy prawa procesowego (jak robi) okrelaj tok czynnoci podejmowanych przez
organy okrelone prawem ustrojowym w celu realizacji norm prawa materialnego gdy reguluj wydawanie i kontrolowanie decyzji administracyjnych gdy reguluj tok czynnoci podejmowanych w celu przymusowego wykonania decyzji administracyjnych normy prawa administracyjnego o o o s zawsze normami oglnymi i abstrakcyjnymi o charakterze materialnym i o powszechnej mocy obowizujcej zwizane funkcjonalnie z t sam kategori organw pastwa aresatw administracji pastwowej wyznaczaj sytacj prawn podmiotw niepodporzdkowanych prawnie organom administracji pastwowej w danej sprawie odnosz si do tego samego rodzaju adresatw

IV Prawo administracyjne jako prawo publiczne prawo publiczne przeciwstawiane jest prawu prywatnemu o dziaalno regulowana prawem prywatnym uzaleniona jest jedynie od woli podmiotw tego prawa decyzja co do zastosowania postanowie prawa publicznego jest wynikiem woli specjalnych podmiotw publicznych, a adresat nie moe si uchyli przed skutkami o w prawie prywatnym tre wzajemnych zachowa podmiotw ustalana jest wsplnie przez te podmioty w prawie publicznym tre ustala jednostronnie podmiot publiczny i moe by wobec adresata uruchamiane postpowanie przymusowe zmierzajce do wyegzekwowania nakazanego zachowania o postpowanie najczciej prowadzi podmiot, ktry wyznaczy obowizki podlegajce egzekucji w prawie prywatnym podmiot tego prawa moe zachowa si niezgodnie z jego regulacj w prawie publicznym realizujcy je podmiot ma obowizek wykonania postanowie tego prawa o zachowania regulowane prawem prywatnym nie musz by podejmowane zachowania regulowane prawem publicznym s kategori sta w prawie prywatnym celem przymuszenia do zachowa zgodnych z prawem jest realizacja normy prawnej regulujcej dane zachowanie si w prawie publicznym przymuszona realizacja okrelonego zachowania si jest elementem celu bardziej oglnego, publicznego o odpowiedzialno za realizacj norm prawa prywatnego spada na podmioty tego prawa i na tym si koczy odpowiedzialno za realizacj norm prawa publicznego obcia podmioty publiczne, znajdujce si w strukturze organizacji publicznej, regulowanej innym prawem ni to, ktre leao u podstaw wyznaczenia zindywidualizowanego obowizku wobec zewntrznego podmiotu prawo publiczne reguluje take uprawnienia a nie tylko obowizki jednostek prawo administracyjne jako prawo publiczne o wyodrbnienie z prawa publicznego norm, ktre s pomylane specjalnie na potrzeby podmiotw realizujcych administracj publiczn i tych norm, ktre reguluj organizacje i dziaalno podmiotw w sposb niepowtarzalny wobec innych struktur i innych dziaa prawo administracyjne jako prawo publiczne realizuje w swych granicach cele publiczne i inne wartoci publiczne o moliwo wkraczania w sfer wolnoci i wasnoci w imi interesu publicznego

prawo administracyjne jako prawo publiczne reguluje tylko cz dziaalnoci, zwaszcza samorzdw lokalnych, ktre posuguj si take prawem cywilnym prawo administracyjne reguluje cao dziaalnoci administracji publicznej, ktr nazywamy dziaalnoci wadcz o wadztwo delimituje prawo administracyjne

V Cechy realizacji norm prawa administracyjnego regulujcych sytuacje podmiotw zewntrznych

sprawa administracyjna konkretna sytuacja yciowa, w ktrej interes indywidualny i interes publiczny maj znale wyraz na podstawie prawa po przeprowadzeniu prawem krelonego postpowania o o nie jest to zdarzenie prawne causa dotyczca konkretnej potrzeby spoecznej, mieszczca si w ramach oglnych zada administracji publicznej

wymaganie wadczego rozstrzygnicia przez organy administracyjne

realizacja norm prawa administracyjnego polega na tym, e w granicach i na podstawie obowizujcego prawa organ administracji publicznej, w razie zaistnienia okrelonych prawem okolicznoci, w ktrych prawo nakada na niego obowizek okrelonego dziaania, podejmuje to dziaanie i kieruje je do okrelonego podmiotu prawnego, wyznaczajc mu nowe bd modyfikujc dotychczasowe, uprawnienia i obowizki o o o musi istnie w porzdku prawnym naleycie podjta i ogoszona norma prawna w czasie obowizywania normy istnia i funkcjonowa w strukturze administracji publicznej organ kompetentny do jej realizacji organ podj z wasnej inicjatywy lub na wniosek podmiotu zewntrznego, regulowane prawem procesowym czynnoci zmierzajce do wyraenia w sposb wadczy, wasnego objawu woli zmieniajcego sytuacj prawn adresata swej wypowiedzi zgodnie z treci wyznaczon przez obowizujc norm prawn

mona wyrni dziaania administracji na wniosek i z urzdu o o wniosek przyznanie uprawnie i obrona przed naoeniem nadmiernych obowizkw z urzdu gwnie nakadanie obowizkw

moliwo podziau norm prawa administracyjnego o wedug przedmiotu okrelenie granic ingerencji publicznej

o wedug przedmiotu z systematyk konstytucyjn praw i obowizkw obywateli


dziaanie z obrbu realizacji prawa administracyjnego

10

o o o o

warunkuje czynno cywilnoprawn, przy czym warunkowanie regulowane jest prawem administracyjnym, a nie cywilnym zastpuje czynno cywilnoprawn ogranicza skutki cywilnego prawa podmiotowego, czy czynnoci cywilnoprawnej uwarunkowane jest okrelonym cywilnym prawem podmiotowym bd okrelon czynnoci cywilnoprawn

zachowania kwalifikowane prawem administracyjnym mog by rwnie kwalifikowane innym prawem realizacja norm prawa administracyjnego moe mie charakter spitrzony (np. prawo zakadowe) realizacja prawa administracyjnego o o administracyjnego drodze wypowiedzi prawnej organu administracyjnego bez wypowiedzi prawnej organu administracyjnego

normy obowizuj wprost poddany ich obowizywaniu podmiot prawny

realizacja norm prawa administracyjnego rni si od realizacji norm prawa cywilnego tym czym stosunek administracyjnoprawny rni si od stosunku cywilnoprawnego o o stosunek cywilnoprawny midzy podmiotami administrowanymi stosunek administracyjnoprawny midzy administrujcym i administrowanym

VI Wewntrzne prawo administracyjne wewntrzne prawo administracyjne (akty kierownictwa wewntrznego) liczne i bardzo zrnicowane o dyrektywy powinnego zachowania si tworzone i realizowane w organizacyjnych ukadach kierownictwa w administracji publicznej ukad kierownictwa hierarchiczne powizanie organw administracyjnych: kierujcego i podporzdkowanego oraz powizanie subowe przeoonego i podwadnego w strukturze organu powizania maj trway, ustrojowy charakter podzia kierownictwa oglne i zwierzchnie obejmuje rne szczeble podporzdkowanej struktury organizacyjnej bezporednie i szczegowe ingerowanie w wykonanie zada przez jednostki wyspecjalizowane cechy wewntrznego prawa administracyjnego odrniaj je od powszechnie obowizujcego o o ograniczony zasig obowizywania wydawane na podstawie oglnego upowanienia do kierowania podlegymi organami

11

o o

podstawa nie poddana rygorom formalnym i merytorycznym powizania aktu wykonawczego z ustaw

zrnicowanie postaci i nazw brak generalnego obowizku publikowania aktw

przykady aktw prawa wewntrznego o o o zarzdzenia, instrukcje, oklniki, wytyczne, polecenia subowe statuty i regulaminy telegramy, zawiadomienia, arkusze kontroli mog one zawiera dyrektywy dziaania i w efekcie modyfikowa stan prawny

instrukcje o wyjanianie i wskazywanie waciwego w danej sytuacji sposobu zachowania si, ktrego jej adresat powinien przestrzega

o wykonywani ustaw czy si z wewntrznym wykonywaniem administracji


oklniki (akt-kameleon, hybryda) o o zatarte rnice z instrukcjami brak spjnej koncepcji aktu tego typu

o akt najczciej oglny, zawierajcy rnorodne dyspozycje: nakazy dziaania,


zalecenia, wskazwki organizacyjne lub dotyczce funkcjonowania, normy prawne ustanowione w innych aktach prawnych, porady o o o walor operacyjny brak rygorw okrelajcych zwizek formy i treci aktu wyraz polityki organw centralnych czsto charakter interwencyjny

o przypominanie o respektowaniu norm zawartych w aktach rangi ustawy


o respektowanie oklnikw wynika z wydawania ich w ukadzie kierownictwa przez organy nadrzdne wytyczne o zawierajce normy celu lub normy orientacji akty organu administracyjnego przeznaczone do ustalenia kierunku dziaania w wykonywaniu wasnej wadzy dyskrecjonalnej jak i organu podporzdkowanego syntetycznie: akty, ktre okrelaj sposb i kierunek wykonywania kompetencji przez organy administracji, zwajc ich swobod interpretacji norm prawnych lub ograniczaj swobod wyboru sposobu i kierunku wykonywania kompetencji nie z zawartych w nich grb lub sankcji

12

skutki wia organ i nakadaj na niego obowizek okrelonego dziaania charakter jedynie perswazyjny zagroenie dla porzdku prawnego ograniczenie okrelonej prawem swobody dziaania aktywna rola administracji uelastycznienie rodkw dziaania administracji

rola

akty prawa wewntrznego mog by aktami oglnymi i indywidualnymi, a take abstrakcyjnymi i konkretnymi mog by aktami dyrektywnymi i indykatywnymi (oklniki)

o refleks kierowania indykatywne


do aktw prawa wewntrznego zaliczamy wice dyrektywy aktw kierownictwa w ramach powiza organizacyjnych i subowych wynikajcych z ustaw prawa ustrojowego Konstytucja w rozdziale III rda prawa do aktw prawa wewntrznego zalicza o o uchway Rady Ministrw zarzdzenia Prezesa Rady Ministrw i ministrw

koncepcje aktw wewntrznych wedug doktryny i orzecznictwa Trybunau Konstytucyjnego

o konstytucyjne
o o

pojcie

rde

prawa

obejmuje

akty

prawa

powszechnie

obowizujcego oraz akty wewntrzne system rde prawa powszechnie obowizujcego jest zamknity, natomiast katalog aktw prawa wewntrznego jest otwarty akty o charakterze wewntrznym o mog obowizywa tylko jednostki organizacyjnie podlege organowi wydajcemu akt podstaw prawn tych aktw mog by tylko ustawy akty te podlegaj kontroli co do zgodnoci z prawem powszechnie obowizujcym aden akt nie moe by podstaw decyzji wobec obywateli, osb prawnych oraz innych podmiotw podlego, bdca podstawowym kryterium obowizywania aktw wewntrznych, jako wszelki ukad stosunkw midzy organami, ktremu cech podlegoci przypisuje Konstytucja VII W sprawie zakresu administracyjnego prawa gospodarczego administracyjne prawo gospodarcze

13

o o

ma za przedmiot usystematyzowan cao interwencji wadz publicznych w dziaalno gospodarcz i w sytuacj prawn podmiotw gospodarczych gospodarczych jego zakresie ley ustalenie roli pastwa co do treci i zasigu regulacji dziaalnoci gospodarczej oraz ustalenie funkcji i wydolnoci prawnych narzdzi wpywu, ktrymi dysponuj podmioty interwencji

ramy pojciowe nauki administracyjnego prawa gospodarczego (propozycja) o rda prawa gospodarczego opis elementw regulacji konstytucyjnych wyrnienie elementw regulacji ustawowej powszechnej, ktre maj odniesienie do spraw gospodarczych o o analiza postanowie ustaw, ktre s powicone wycznie sprawom gospodarczym opis stosowanych regulacji obowizujcych w Unii Europejskiej i ich bezporedniego znaczenia dla polskich podmiotw gospodarczych analiza nowego prawa i nowej praktyki gospodarczej jako przedmiotu orzecznictwa sdw powszechnych i sdw administracyjnych problem rozdziau regulacji midzy administracyjne prawo gospodarcze i prawo cywilne (w tym handlowe) opis kompetencji organw wadzy wykonawczej pastwa waciwych w sprawach gospodarczych obejmujcy o organy naczelne organy specjalne terenowe orany administracji zespolonej terenowe organy administracji niezespolonej w tym organy kontrolne organy samorzdu terytorialnego podstawowe zasady pastwa prawnego obowizujce powszechnie zasig uprawnie i moliwoci w sferze gospodarczej podmiotw wadzy wykonawczej jako osb prawnych kwalifikowanych prawem cywilnym i prawem administracyjnym o opis regu rynkowych zwaszcza w zakresie wolnoci umw, wolnoci przemysy, wolnoci handlu tre zasady rwnoci w sferze gospodarczej specjalne motywacje interwencji reglamentacj

zasady oglne ingerencji administracyjnej w sferze gospodarczej obejmujce

dziedziny i rodzaje ingerencji administracyjnej obejmujce zwaszcza

14

o o

policj administracyj inne dziedziny i rodzaje

umowy cywilne poddane szczeglnemu reimowi administracyjnoprawnemu teoretyczne wyrnienie uprawnie do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej pozwolenia koncesje licencje inne przedsibiorczoci poddane zaostrzonemu reimowi

o o o

przedsibiorstwa uytecznoci publicznej i ich funkcje administracyjnoprawne rodzaje

administracyjnoprawnemu skutki prawne nieprzestrzegania specjalnego reimu administracyjnoprawnego

o pomoc finansowa i inna pastwa i samorzdw terytorialnych oraz jej formy


o o o interwencje administracji publicznej wobec przedsibiorstw znajdujcych si w trudnej sytuacji a take w stanie restrukturyzacji szczeglne przykady ingerencji publicznoprawna problematyka ubezpiecze

VIII W sprawie pojcia midzynarodowego prawa administracyjnego istnienie midzynarodowego prawa administracyjnego jest faktem realnym, a nie potencjalnym o jednakowe definiowanie w co najmniej dwch krajach pojcia prawa administracyjnego uatwia wprowadzenie jednolitych norm obowizujcych w tych krajach, jednak nie musi mie nic wsplnego z istnieniem takich norm powody kreacji norm midzynarodowego prawa administracyjnego o uczestniczenia Polski w midzynarodowych organizacjach, ktrych konstytutywnym elementem funkcjonowania jest respektowanie przez wszystkich czonkw tych samych norm prawa administracyjnego

o Rzeczpospolita Polska moe na podstawie umowy midzynarodowej przekaza


organizacji midzynarodowej lub organowi midzynarodowemu kompetencje organw wadzy pastwowej w niektrych sprawach o o moliwo zawarcia umownych ustale, ktrych tre stanowi cz krajowego porzdku prawnego mog rwnie istniejce rwnolegle w dwch pastwach normy prawa zosta uznane za normy midzynarodowego prawa administracyjnego

15

definicja: Midzynarodowym prawem administracyjnym jest taki fragment porzdku prawnego, o tym samym przedmiocie regulacji z zakresu prawa administracyjnego, ktry obowizuje jednoczenie wszystkie waciwe podmioty w co najmniej dwch krajach w sposb bezporedni i trway, i ktry na tych samych zasadach w obrbie jego zakresu zastosowania wywouje odpowiedzialno i egzekucj realizowan tak samo przez organy osobne lub wsplne

IX Uwagi o prawie administracyjnym w warunkach Unii Europejskiej w warunkach Unii Europejskiej polska administracja publiczna, analogicznie jak w okresie przedakcesyjnym, dziaa zgodnie z zaoeniami ustrojodawcy na podstawie i w granicach prawa prawo administracyjne o o podsystem prawa Unii Europejskiej (prawa wsplnotowego) podsystem prawa polskiego

przewaga prawa wsplnotowego nad prawem krajowym o rdo zasada solidarnoci art. 10 Traktatu ustanawiajcego Wsplnot Europejsk: Pastwa czonkowskie podejmuj wszystkie waciwe rodki o charakterze oglnym jak i szczeglnym, zapewniajce wykonanie obowizkw wynikajcych z niniejszego Traktatu lub z dziaa podjtych przez organy Wsplnoty. Uatwiaj one Wsplnocie wypenianie jej zada. Powstrzymuj si od jakichkolwiek dziaa mogcych zagrozi osigniciu celw niniejszego Traktatu. o zasady wykreowane przez Europejski Trybuna Sprawiedliwoci bezporedniego skutku prawo Unii Europejskiej przyznaje zwaszcza podmiotom prywatnym, w tym osobom fizycznym, okrelone prawa podmiotowe w rnych dziedzinach ycia, ktre winny by chronione przez sdy pastw czonkowskich, zwaszcza wtedy, gdy jednostka powouje si na normy wsplnotowe kreujce takie prawa

pierwszestwa krajowa norma prawna, niezgodna z bezporednio obowizujc norm prawa wsplnotowego, powinna bezwarunkowo ustpi miejsca w toku wykonywania prawa normie wsplnotowej

efektywnoci zmierza do tego, by prawo krajowe nadmiernie nie utrudniao lub praktycznie nie uniemoliwiao peniej i skutecznej realizacji treci wypywajcych z prawa wsplnotowego

16

w okrelonych dziedzinach prawo wsplnotowe wymaga by zadania administracyjne byy realizowane przez krajowe organy administracji publicznej z okrelonej pozycji prawnej o podwjna niezaleno od organw wadzy politycznej przedsibiorcw dziaajcych na danym rynku

harmonizacja - prawo wsplnotowe zobowizuje pastwa czonkowskie do ustanowienia krajowych norm materialnego prawa administracyjnego o okrelonej treci w warunkach Unii Europejskiej prawo administracyjne wykonywane jest gwnie przez krajowe organy administracyjne

o swoistego rodzaju decentralizacja


autonomia proceduralna pastw czonkowskich normy prawa pastwa czonkowskiego okrelaj poszczeglne procedury stosowane przed organami publicznymi wykonujcymi jurysdykcj w danej sferze stosunkw spoecznych sytuacje konfliktu midzy treci prawa krajowego i wsplnotowego s nieuniknione stan prawny zobowizuje organy administracji publicznej do samodzielnego rozstrzygania zagadnie powstaych ze stosowaniem prawa wsplnotowego o suy temu wykadnia prawa krajowego o wykluczenie stosowania zasady pierwszestwa oraz zasady bezporedniego skutku (wynik prowsplnotowej wykadni) jeeli za porednictwem proeuropejskiej wykadni prawa krajowego nie mona usun niezgodnoci midzy prawem krajowym a wsplnotowym organ administracji publicznej winien odmwi wykonania prawa krajowego i zastosowa jako podstaw rozstrzygnicia prawa wsplnotowego o granica proeuropejskiej wykadni pogorszenie pooenia prawnego jednostki

RDA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO I Wprowadzenie w czasach nowoytnych formuowano teorie majce gwarantowa zaleno administracji i system praworzdnoci

w Owieceniu regulowanie zwaszcza praw i obowizkw obywateli mogo nastpowa w drodze ustawy, a w sporadycznych wypadkach przez rozporzdzenia oparte na delegacji ustawowej

przejcie do ustroju kapitalistycznego musi uwzgldnia (zjawiska odwracane) o zmien celu dziaania pastwa i jego administracji po drugiej wojnie wiatowej

17

o o o o

poszerzenie si przedmiotowego zasigu regulacji przez prawo administracyjne do granic powanie eliminujcych funkcje prawa cywilnego poszerzenie si krgu podmiotw prawodawczych wzrost aktywnoci administracji jako prawodawcy zacieranie si rnic midzy prawem zewntrznym a prawem wewntrznym

Konstytucja wprowadza zamknity katalog rde prawa o potwierdzona rola ustawy, rosnce znaczenie ratyfikowanych umw midzynarodowych i prawa unijnego

system rde prawa administracyjnego ma wymiar praktyczny

II Cechy rde prawa administracyjnego

rda prawa sposoby w jakich tworzy si, utrzymuje i zmienia prawo o wyrnienie skadnikw gatunkowych obowizujcego porzdku prawnego Konstytucja ratyfikowane umowy midzynarodowe ustawy rozporzdzenia z moc ustawy rozporzdzenia miejscowe przepisy prawne uchway zarzdzenia statuty i regulaminy

cechy charakterystyczne o o o wielo i rnorodno skadnikw gatunkowych niemoc podjcia prby kodyfikacji, poza procedur wikszo rde prawa administracyjnego pochodzi od samej administracji wydawanie aktw wchodzi w zakres przedmiotowy administracji akty

rdo prawa przejaw dziaalnoci administracji szczeglna odstawa prawna norma kompetencyjna

podstawy wydania aktu

18

o o o

akty samoistne, gdy wywodzono z nich prawa i obowizki podmiotw zewntrznych wobec administracji

nie jest jednolite jako ga dziay kompleksowe jednoczesny udzia norm z innych dziaw prawa ewenement lokalny potrzeba regulacji, ktra nie wystpuje jednoczenie na obszarze caego kraju znane jest prawo miejscowe, ustanawiane z powodu ewenementu lokalnego

III Badanie rde prawa administracyjnego obejmuje o podstaw prawn oglna podstawa prawna (norma kompetencyjna) upowania dany rzd organw do wydania okrelonego rodzaju aktw normatywnych szczeglna podstawa prawna (skonkretyzowana podstawa prawna, delegacja ustawowa, szczegowe upowanienie) upowania dany organ do wydania danego, okrelonego aktu w okrelonej szczegowo materii o o materi normatywn wyrnienie takich przedmiotw regulacji, ktre mog by normowane tylko okrelonymi rodzajowo aktami normatywnymi walor prawny ustalenie, czy w oparciu o dany akt prawny mona na podmiot zewntrzny wobec administracji naoy w sposb legalny okrelone obowizki publicznoprawne lub przyda mu okrelone uprawnienia

o promulgacj ustalenia zwizane z wymogami i konsekwencjami ogaszania aktu


normatywnego o nomenklatur uporzdkowanie nazewnictwa niekiedy nazwa nie uatwia wyrnienia

IV Rodzaje rde prawa administracyjnego 1. Konstytucja akt normatywny najwyszej rangi ustala o o o podstawowe zasady ustroju politycznego i spoeczno-gospodarczego pastwa struktur i kompetencje naczelnych, centralnych i lokalnych organw pastwa zasady i tre stosunkw midzy obywatelami i pastwem

19

w zakresie administracji publicznej okrela o o o o ustrj organw administracji publicznej a take innych podmiotw wykonujcych zadania administracji publicznej zadania i kompetencje wymienionych wyej organw i podmiotw podstawowe zasady i formy dziaania wskazanych organw i podmiotw jakie akty normatywne s rdami prawa zasady kontroli administracji publicznej

zasady prawa administracyjnego

wolnoci i prawa czowieka i obywatela granice dozwolonej ingerencji administracji publicznej w sferze wolnoci i praw przekroczenie moe si zdarzy tylko na mocy ustawy ze wzgldu na o o o bezpieczestwo lub porzdek publiczny ochrona rodowiska, zdrowie, moralnoci publicznej ochrona wolnoci i prawi innych osb

kady, czyje prawo lub konstytucyjnie okrelone wolnoci zostay naruszone ma prawo wnie skarg do Trybunau Konstytucyjnego

aktywno administracji publicznej podejmowana jest o o na granicy konstytucyjnych praw i wolnoci czowieka i obywatela dla urzeczywistnienia praw i wolnoci czowieka i obywatela

postanowienia Konstytucji obowizuj bezporednio kadego prawodawc, kadego sdziego, kady organ administracyjny w kadej sprawie oglnej lub indywidualnej, ktra jest przez niego prowadzona o bezporednie stosowanie konstytucji wyraz woli kompetentnego organu, ktry w sferze stosunkw prawa publicznego lub prywatnego przy wycznym lub jednoczesnym wziciu za podstaw normy konstytucyjnej ustala, e dany konkretny podmiot prawny jest do czego obowizany lub do czego uprawniony albo, e znajduje si w okrelonej sytuacji prawnej

postanowienia Konstytucji maj pierwszestwo przed postanowieniami niszych aktw normatywnych w procesie stosowania prawa bezporednio stosowa Konstytucj mona o tylko w obszarze uregulowa konstytucyjnych

o tylko przy rozstrzyganiu o treci i zakresie tych obowizkw i uprawnie, ktre da si


bezporednio i dostatecznie wyczerpujco normowa przepisami Konstytucji

20

tylko wtedy, gdy okolicznoci faktyczne sprawy zezwalaj na bezporednie stosowanie normy konstytucyjnej

Konstytucja obowizuje o o o przed wszystkimi organami wszystkich kompetentnych wadz publicznych w zakresie stosowania prawa prywatnego przed wszystkimi organami i pracownikami urzdw w obszarze realizacji stosowania prawa publicznego przed wszystkimi organami I i II instancji, a take innymi organami kontrolnymi oraz nadzorczymi

w czcych podmioty prywatne stosunkach regulowanych prawem prywatnym adna ze stron nie moe si skutecznie powoywa na postanowienia Konstytucji skutek prawny bezporedniego stosowania Konstytucji jest taki sam jak skutek prawny bezporedniego stosowania ustawy obywatel moe skutecznie powoywa si na postanowienia Konstytucji, a organ wadzy publicznej ma obowizek uwzgldni to powoanie

2. Ustawy akt normatywny uchwalany przez parlament w hierarchii rde prawa zajmuje miejsce bezporednio po Konstytucji o obowizek realizowania Konstytucji i zakaz jej naruszania

akt powszechnie obowizujcy materia z zakresu administracji publicznej, ktre mog by regulowane wycznie ustawami o o o o o o o o ograniczenia w zakresie korzystania przez obywateli z konstytucyjnych praw i wolnoci zasady organizacji i tryb prawy Rady Ministrw zakres dziaania oraz tryb powoywania i odwoywania wojewodw zakres dziaania ministra kierujcego dziaem administracji rzdowej okrelenie innych ni gminy jednostek samorzdu regionalnego albo lokalnego i regionalnego naoenie na gmin obowizku wykonywania zada zleconych z zakresu administracji rzdowej okrelenie trybu przekazywania i sposobu wykonywania zada zleconych jednostkom samorzdu terytorialnego okrelenie rde dochodu jednostek samorzdu terytorialnego

21

o o o

okrelenie zakresu prawa jednostek samorzdu terytorialnego do ustalania wysokoci podatkw i opat lokalnych zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego zasady zrzeszania si jednostek samorzdu terytorialnego oraz zasady przystpowania jednostek samorzdu terytorialnego do midzynarodowych zrzesze spoecznoci lokalnych, a take zasady wsppracy ze spoecznociami lokalnymi i regionalnymi innych pastw

o o o o

zasady i tryb ogaszania aktw normatywnych zasady oraz tryb zawierania przez Rad Ministrw umw midzynarodowych nakadanie obowizku ponoszenia ciarw i wiadcze publicznych w tym podatkw zasady i tryb gromadzenia oraz udostpniania przez wadze publiczne informacji o obywatelach

warunkiem wejcia w ycie ustawy jest jej ogoszenie

o publikacja w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej


3. Umowy midzynarodowe jako rda prawa administracyjnego A. Stosunek prawa midzynarodowego do prawa wewntrznego dwie teorie o monistyczna prawo midzynarodowe i prawo wewntrzne tworz jeden system prawny, w ktrym normy pozostaj wzgldem siebie w porzdku hierarchicznym monizm z prymatem prawa wewntrznego skompromitowany w polskiej nauce szkoa wiedeska wszystkie istniejce normy prawa stanowi jedno, a w jej obrbie prawo midzynarodowe jest wyszym porzdkiem prawnym w stosunku do kadego porzdku krajowego (Kelsen) mimo istnienia jednoci systemu prawnego moliwe byy kolizje norm prawa midzynarodowego i prawa wewntrznego (Verdross) teza wedug ktrej prawo wewntrzne cakowice podporzdkowane jest o dualistyczna prawy midzynarodowemu jest niezgodna z praktyk midzynarodow monizm z prymatem prawa midzynarodowego

22

prawo midzynarodowe i prawo wewntrzne stanowi nie tylko dwie odrbne gazie, lecz dwa zupenie odrbne systemy, ktre rni si midzy sob przedmiotem regulacji i rdami (Triepel)

normy prawa wewntrznego nie mog by wyprowadzane w prawa midzynarodowego, ani odwrotnie (Anzilotti) transformacja sposb w ktry normy prawa midzynarodowego uzyskuj moc obowizujc w porzdku wewntrznym transformacja zwyka kada ratyfikowana umowa midzynarodowa ogaszana jest w organie promulgacyjnym transformacja generalna na podstawie oglnej klauzuli wszystkie normy wice pastwo wczone s do prawa wewntrznego

w literaturze polskiej podkrela si, e jest blisza rzeczywistoci, cho wtpliwe jest twierdzenie o niemoliwoci bezporedniej kolizji midzy normami prawa midzynarodowego i prawa wewntrznego twierdzenie o cakowitej odrbnoci obu systemw prawa

prawo midzynarodowe jest dla prawa krajowego obce i normy prawa midzynarodowego mog by tylko stosowane, lecz nie mog obowizywa w obrbie pastwa (Berezowski)

doktryna prawa midzynarodowego Konwencja wiedeska z 1969 r. o prawie traktatw umowa midzynarodowa (traktat) art. 2 ust. 1 Konwencji: Traktat oznacza midzynarodowe porozumienie midzy pastwami, zawarte w formie pisemnej i regulowane przez prawo midzynarodowe, niezalenie od tego, czy jest ujte w jednym dokumencie, czy w dwch lub wicej dokumentach, dokumentach bez wzgldu na jego szczegln nazw o ratyfikacja, przyjcie, przystpienie, zatwierdzenie oznaczaj kadorazowo akt midzynarodowy, przez ktry pastwo wyraa na paszczynie midzynarodowej zgod na zwizanie traktatem

obowizek przestrzegania wicych umw midzynarodowych (pacta sunt servanda) art. 26 Konwencji: kady bdcy w mocy traktat wie jego strony i powinien by przez nie wykonywany w dobrej wierze

okrelenie stosunku prawa midzynarodowego do prawa wewntrznego

23

art. 27 Konwencji: Strona nie moe powoywa si na postanowienia swojego o prawa ma wewntrznego swobod dla usprawiedliwienia stosunku prawa niewykonywania przez ni traktatw pastwo okrelania midzynarodowego do prawa wewntrznego, nie moe jednak uzna wyszoci prawa wewntrznego

B. Umowy midzynarodowe w systemie prawnym Rzeczypospolitej Polskiej ustawa o ogaszaniu aktw normatywnych i niektrych innych aktw prawnych doktryna prawa konstytucyjnego

o umowy midzynarodowe obowizuj w obrbie polskiego systemu prawnego proprio


vigore bez potrzeby transformacji lub inkorporacji (Rozmaryn) o normy prawne zawarte w umowach midzynarodowych ratyfikowanych i opublikowanych w Dzienniku Ustaw, maj w stosunkach wewntrznych moc prawn analogiczn do innych norm prawnych (Gelberg) o przez publikacje dochodzi do inkorporacji obowizywanie umowy midzynarodowej nie wystarcza do stosowania jej przez sd (Skubiszewski) traktat musi by ratyfikowany i ogoszony w Dzienniku Ustaw

propozycja wyszoci umw midzynarodowych w krajowym porzdku prawnym jedynie wwczas, gdy zawarto je za zgod Sejmu

C. Umowy midzynarodowe wedug obowizujcej Konstytucji umowy midzynarodowe s rdem prawa administracyjnego po ich ratyfikacji i ogoszeniu o ratyfikacja jest dokonywana przez Prezydenta Rzeczypospolitej, a niekiedy za uprzedni zgod Sejmu wyraon w ustawie pokj, sojusz, ukad polityczny lub ukad wojskowy wolnoci, prawa lub obowizki obywatelskie okrelone w Konstytucji czonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji midzynarodowej znaczne obcienie pastwa pod wzgldem finansowym sprawy uregulowane w ustawie lub w ktrych Konstytucja wymaga ustawy

umowy midzynarodowe, ktrych ratyfikacja nie wymaga wczeniejszej zgody Sejmu, s przedstawiane Sejmowi przez Prezesa Rady Ministrw w prawnej formie zawiadomienia

24

o o

ogoszona umowa stanowi cz krajowego porzdku prawnego i jest bezporednio stosowane, chyba e jej stosowanie jest uzalenione od wydania ustawy ratyfikowana umowa midzynarodowa za uprzedni zgod Sejmu ma pierwszestwo przed ustaw jeli nie da si jej pogodzi z ustaw

D. Ustawowa regulacja zawierana, nabywania mocy obowizujcej i ogaszania umw midzynarodowych ustawa o umowach midzynarodowych o zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania, zatwierdzania, ogaszania i wykonywania a take wypowiadania i zmian zakresu obowizywania umw midzynarodowych o o rozwinicie powyszych poj w ustawie bezporednie nawizanie do Konwencji wiedeskiej o prawie traktatw umowa midzynarodowa (art. 2 pkt 1) porozumienie midzy Rzeczypospolit Polsk a innym podmiotem lub podmiotami prawa midzynarodowego, regulowane przez prawo midzynarodowe, niezalenie do tego, czy jest ujte w jednym dokumencie czy w wikszej iloci dokumentw, bez wzgldu na jego nazw oraz bez wzgldu na to, czy jest zawierane w imieniu pastwa, rzdu czy ministra kierujcego dziaem administracji rzdowej waciwego dla spraw, ktrych dotyczy umowa midzynarodowa o organy administracji rzdowej uprawnione do zawierania umw midzynarodowych minister kierujcy dziaem administracji rzdowej ktrego umowa dotyczy Minister Spraw Zagranicznych Prezes Rady Ministrw nadzoruje negocjacje zwizane z rozpoczciem, przebiegiem i wykonaniem umowy Rada Ministrw o w drodze uchway udziela zgody na podpisanie umowy lub w przypadku umw niepodpisywanych zatwierdza je zatwierdzeniu w formie uchway Rady Ministrw podlegaj umowy, gdy ustawa upowania do zawarcia umowy midzynarodowej w ten sposb, a zawarta umowa midzynarodowa nie narusza przepisw ustawy upowaniajcej umowa midzynarodowa ma charakter wykonawczy w stosunku do obowizujcej umowy midzynarodowej

25

celem umowy midzynarodowej jest zmiana obowizujcej umowy, w tym zacznika do niej wymagaj tego inne szczeglne okolicznoci

w przypadku umw ratyfikowanych w sprawie objtej umow, po zoeniu przez waciwego ministra wniosku o ratyfikacj lub zatwierdzenie tej umowy Rada Ministrw podejmuje uchwa o przedoeniu jej Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji porozumienie z Ministrem Spraw Zagranicznych ministra resortowego

w przypadku negatywnej opinii Sejmu co do zasadnoci wyboru trybu ratyfikacji Rada Ministrw w terminie 30 dni od dnia zawiadomienia zajmuje ponowne stanowisko w tej sprawie

ogaszanie Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej ratyfikowana umowa midzynarodowa wraz dotyczcymi j owiadczeniami rzdowymi oraz umowy midzynarodowe podlegajce zatwierdzeniu przez Rad Ministrw, jeli maj charakter wykonawczy do umowy ratyfikowanej lub tak zmieniaj ogoszenie zarzdza Prezydent Rzeczypospolitej , chyba e na ratyfikacj wyrazi zgod Sejm Dziennik Urzdowy Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski pozostae umowy midzynarodowe wraz z odpowiednimi owiadczeniami rzdowymi

ogoszenie zarzdza Prezes Rady Ministrw na wniosek ministra kierujcego dziaem administracji rzdowej waciwego w sprawach, ktrych umowa dotyczy o w wyjtkowych przypadkach Prezes Rady Ministrw moe odstpi od obowizku ogoszenia

wykonywanie odpowiedzialny minister kierujcy dziaem administracji rzdowej waciwy do spraw objtych umow midzynarodow zawiadamia Ministra Spraw Zagranicznych o niewykonywaniu lub nieprawidowociach w wykonywaniu umowy poddanie sporu sdowi, arbitraowi, koncyliacji rozstrzyga Rada Ministrw na wniosek ministra resortowego uzgodniony z Ministrem Spraw Zagranicznych

E. Prawo midzynarodowe, a prawo administracyjne

26

normy prawa midzynarodowego stwarzaj prawa i obowizki dla pastw jako podmiotw prawa midzynarodowego o rzadko wi bezporednio obywateli pastw bd zindywidualizowane podmioty

cz umw midzynarodowych ma charakter administracyjnoprawny o midzynarodowe umow sprawy celne, wizowe, czno, telekomunikacja, prawo pocztowe, normy midzyrzdowych i midzypastwowych umw umowy administracyjne dotycz zada bezporednio

wykonywanych przez te wewntrzne organy administracyjne pastw, ktre zawary

umowy regionalne o wsppracy midzy gminami nadgranicznymi midzynarodowych wpisuj si w zadania realizowane przez organy administracji rnych szczebli w obrbie kompetencji ustalonych w prawie wewntrznym

4. Rys organizacji i prawo Unii Europejskiej A. Kilka informacji o powstaniu i strukturze Wsplnot Europejskich 1951 r. Europejska Wsplnota Wgla i Stali (EWWiS) o o twrcy: Schuman, Monet Traktat Paryski: Belgia, Holandia, Francja, Luksemburg, RFN, Wochy

o organy funkcje prawodawcze i wykonawcze


o Wysoka Wadza Wsplne Zgromadzenie struktury wczone do innych organw Unii Europejskiej utworzenie Funduszu Badawczego Wgla i Stali

2002 r. przestaa istnie

1957 r. Europejska Wsplnota Gospodarcza (EWG), Europejska Wsplnota Energii Atomowej (EURATOM) o o Traktaty Rzymskie: Belgia, Holandia, Francja, Luksemburg, RFN, Wochy organy stanowice i zarzdzajce Rady i Komisje wydawanie aktw prawnych rozporzdzenia skutek bezporedni dla pastw i ich obywateli dyrektywy skutek poredni

27

o o

po bezskutecznym upywie terminu wdroenia wywouj skutek bezporedni w systemie wewntrzpastwowym

zalecenia i opinie charakter niewicy

ewolucja Wsplnot Europejskich doprowadzia do powstania Wsplnego Rynku wsplne instytucje i organy ponadnarodowe, jednolity porzdek prawny

1957 r. utworzenie przez o EWWiS, EWG, UERATOM o Parlament Europejski (Strasburg) Europejski Trybuna Sprawiedliwoci (Luksemburg) Komitet Ekonomiczny i Spoeczny

EWG, EURATOM

1965 r. Ukad Fuzyjny

o utworzenie Wsplnej Rady i Komisji dla Wsplnot


dalej dziaay pierwotnie ustanowione organy (np. EWWiS) 1986 r. Jednolity Akt Europejski (Luksemburg, Haga) o organy ustawodawcze Parlament Europejski Rada kontrola Rady i Komisji

skada si z ministrw w zalenoci od przedmiotu obrad

organy wykonawczo-zarzdzajce Komisja skada si z 20 komisarzy, bdcych niezalenymi funkcjonariuszami midzynarodowymi zadania o o zapewnienie sprawnego dziaania i rozwoju wsplnego rynku wykonywanie postanowie Traktatu Rzymskiego

o podejmowanie decyzji i uczestniczenie w pracach Rady i


Parlamentu Europejskiego o o organy sdownicze Europejski Trybuna Sprawiedliwoci Sd I instancji podstawa dziaania podejmowanie uchwa i wydawanie zalece we wszystkich sprawach Wsplnoty i jej polityki

28

o o zadania o o o

Traktat Rzymski Statut Trybunau Sprawiedliwoci

interpretacja Traktatu Rzymskiego ustalanie wanoci aktw organw Wsplnoty i

europejskiego Banku Centralnego ustalanie wanoci statutw organw powoanych przez Rad

w sprawie toczcej si przed krajowym organem sdowym, od ktrego rozstrzygnicia nie przewidziano odwoania w prawie krajowym, mona zwrci si do Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci o orzeczenie wstpne

Trybuna Rewidentw Ksigowych skada si z 12 czonkw zadania o dostarczanie Parlamentowi i Radzie potwierdze wiarygodnoci, zgodnoci z prawem i prawidowoci podstawowych transakcji o kontrolowanie organw Wsplnot w zakresie wszystkich dochodw i wydatkw oraz badanie ich prawidowoci i zgodnoci z prawem

utworzy nowe instytucje Europejska Wsppraca Polityczna Rada Europejska Unia Europejska

1992 r. Traktat o Unii Europejskiej (Ukad z Maastricht) o o Uni buduje si w oparciu o Wsplnoty Europejskie uzupeniajc je polityk i formami wsppracy ustanowionymi niniejszym traktatem cele Unii pene zachowanie i rozbudowanie tego co stanowi dorobek Wsplnoty przy dysponowaniu jednolitymi ramami instytucjonalnymi spjno dziaa podejmowanych za granic bezpieczestwo polityka gospodarcza rozwj

stworzenie unii ekonomicznej i walutowej z wasn samodzieln walut

29

o o

wprowadzenie czonkowskich

instytucji

obywatelstwa

Unii

dla

obywateli

pastw

rozwijanie wsppracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwoci i spraw wewntrznych

Unia nie zastpuje Wsplnot Europejskich ani ich organw nowe instytucje Ombudsman Europejski Bank Centralny Komitet Regionw

kompetencje w toku ewolucji Wsplnot o o EWWiS, EURATOM nie zmienione EWG istotna zmiana

1997 r. Traktat Amsterdamski o o nowelizacja dorobku traktatowego Unii Europejskiej zaoenia

cilejszy zwizek midzy narodami Europy decyzje podejmowane na szczeblu jak najbliszym obywatelowi trway i zrwnowaony postp gospodarczo-spoeczny stworzenie obszaru pozbawionego granic potwierdzenie tosamoci w skali midzynarodowej

2000 r. Traktat z Nicei

o uwzgldnienie rozszerzenia Unii


o ulepszenie funkcjonowania mechanizmu decyzyjnego nie przewidziano utraty czonkostwa, wystpienia i wykluczenia z Unii Europejskiej

B. W kwestii obowizywania prawa Wsplnot Europejskich prawo Wsplnot Europejskich (prawo europejskie) o o podzia o prawo pierwotne skutek bezporedni elementy zawarte w traktatach ustanawiajcych Wsplnoty tworzone przez ponadnarodowe osobne i wsplne organy zarzdzajce i stanowice Wsplnot

30

traktaty zaoycielskie Jednolity Akt Europejski Traktat z Maastricht

o prawo wtrne
stanowione bieco przez organy Wsplnot skutek bezporedni i poredni elementy rozporzdzenia o cechy bezporednia czonkowskich dyrektywy (wytyczne) o cechy o wice co do celu i skutku jakie maj osign pastwa czonkowskie forma i metoda realizacji pozostawiona organom pastwa niewydajnie odpowiedniego aktu powoduje bezporednie obowizywanie dyrektywy decyzje obywatel w sporach z organami pastwa moe powoywa si na tre dyrektywy moc wica w pastwach

o kierowane do poszczeglnych obywateli czy podmiotw


gospodarczych o cechy zalecenia o opinie o nie maj charakteru wicego nie maj charakteru wicego bezporedni skutek prawny jak indywidualne akty administracyjne obowizuj w caoci, a nie jak dyrektywy

prawo europejskie jest niezalene od porzdku wewntrzpastwowego o tworzone przez ponadnarodowy zwizek wyposaony w pierwotna wadz publiczn

31

bezporednio oddziauje na prawo narodowe, nakada si na nie i uzupenia lub je wypiera

pierwszestwo prawa pierwotnego Wsplnot i rozporzdze Rady i Komisji w stosunku do rde prawa krajowego, w tym unormowa konstytucyjnych i podstawowych praw obywateli (wedug Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci) o o odejcie od wzorw i teorii transformacji norm prawnomidzynarodwych do porzdkw wewntrznych pastw zasada zabezpieczenia zdolnoci funkcjonowania Wsplnot - wypiera prawo narodowe wtedy, gdy zaistnieje potrzeba jednolitego dostosowania prawa i penego wykonywania podjtych rodkw w skali caego Wsplnego Rynku obowizuje nie tylko wobec pastw czonkowskich, ale take w ich obrbie o bezporednie obowizywanie obywateli

zoony problem wie si z pierwszestwem aktw prawa europejskiego wobec konstytucyjnych praw jednostki gwarantowanych przez pastwa czonkowskie

rozstrzygajcy art. F Traktatu z Maastricht ust. 1: Unia Europejska respektuje tosamoci narodowe Pastw Czonkowskich, ktrych systemy rzdw opieraj si na zasadach demokracji ust. 2: Unia respektuje podstawowe prawa zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Czowieka i Podstawowych Wolnoci i prawa wynikajce z tradycji konstytucyjnych wsplnych dla Pastw Czonkowskich i traktowanych jako oglne prawa Wsplnoty

C. Ukad Europejski i Traktat Akcesyjny

1991 r. Ukad Europejski (Ukad o stowarzyszeniu midzy Polsk a Wsplnotami Europejskimi) o o o 1994 r. wejcie w ycie po ratyfikacji jedna z dwch podstawowych form uczestnictwa w Unii Europejskiej

(stowarzyszenie, czonkostwo) zawarty na czas nieograniczony o w drodze notyfikacji kada ze stron moga go wypowiedzie po uzyskaniu czonkostwa przesta obowizywa

forma umowy midzynarodowej

2003 r. Traktat Akcesyjny (Traktat o przystpieniu do Unii Europejskiej)

32

o o o

poprzedzony przystosowaniem prawa polskiego do dorobku unijnego wielostronna umowa midzynarodowa projekt Traktatu zosta przedstawiony Radzie i Komisji oraz parlamentowi Europejskiemu, ktrego zgoda jest warunkiem akceptacji przez Rad uroczycie podpisany na poziomie gw pastw i szefw rzdw w obecnoci ministrw spraw zagranicznych (Ateny)

2003/2004 r. ratyfikacja przez parlamenty pastw czonkowskich i pastw przystpujcych Polska referendum penoprawne czonkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej

1.05.2004 r. zaczyna obowizywa

obowizek wdraania prawa europejskiego i dorobku prawnego wsplnoty

5. Akty prawne stanowione przez administracj naczeln Konstytucja przyznaa naczelnym organom wadzy wykonawczej moliwo podejmowania dziaa obejmujcych o o o rozporzdzenia z moc ustawy rozporzdzenia uchway i zarzdzenia podejmowane w zakresie uprawnie wykonawczych przez te organy o poza stanowieniem przepisw wykonawczych do ustaw inne akty, w ktrych wydaniu uczestnicz organy naczelne

A. Rozporzdzenie z moc ustawy akt normatywny organu wykonawczego o sytuacja wyjtkowa, e jest rdem prawa odstpstwo od zasady-reguy nadrzdnoci i wycznoci ustawy

zachowanie priorytetowej roli parlamentu o stosowne umocowanie wywodzce si z innego aktu prawnego

moe wydawa jedynie Prezydent Rzeczypospolitej o o na wniosek Rady Ministrw w zakresie i granicach dotyczcych stanw nadzwyczajnych

podlegaj zatwierdzeniu przez Sejm na najbliszym posiedzeniu

33

B. Rozporzdzenia przepisy wykonawcze do ustaw o uzupeniaj a nie zastpuj ustaw uszczegowienie regulacji, ktrej podstawy zawarto w ustawach

nie zawieraj w swojej treci norm prawnych pierwotnie i niezalenie ksztatujcych okrelony fragment stosunkw spoecznych nastpne po ustawie, kluczowe rdo prawa administracyjnego jeeli ustawodawca uzna, e regulacja ustawowa wymaga uzupenienia, powinien upowani naczelny organ administracji pastwowej do szczegowego unormowania spraw, ktre ze wzgldu na swj przedmiot nale dziedziny regulowanej ustaw o szczegowe upowanienie okrelenie organu waciwego do wydania rozporzdzenia okrelenie zakresu spraw przekazanych do uregulowania w rozporzdzeniu zawarcie wytycznych dotyczcych treci aktu rozporzdzenia cise powizanie z wykonawczym w stosunku do ustaw charakterem rozporzdzenia o o nie tylko uzupenienie, ale rwnie wykonanie ustawy nie mona wykona w drodze rozporzdzenia tego, co nie zostao ustalone w ustawie

rdo prawa powszechnie obowizujcego mog je wydawa o o o o Prezydent Rzeczypospolitej Rada Ministrw Prezes Rady Ministrw minister kierujcy dziaem administracji rzdowej

o przewodniczcy okrelonego w ustawie komitetu


o o Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wojewoda wydaje rozporzdzenia, ale nie te o ktrych mowa w Konstytucji rdo prawa powszechnie obowizujcego

organy upowanione do wydawania rozporzdze nie mog delegowa swoich kompetencji do wydawania rozporzdze innemu organowi warunkiem wejcia w ycie jest ogoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej

34

rodki zapewniajce ochron przed naduyciami

o cofnicie upowanienia przez ustawodawc z zachowaniem kompetencji pniejszego


uregulowania o o o zastrzeenie bezporedniego udziau w stanowieniu przez administracj publiczn okrelonych rozporzdze zgoda ustawodawcy na wydanie rozporzdzenia danie uchylenia rozporzdzenia

coraz czstsze upowanianie przez ustawodawc organw administracji publicznej do wydawania rozporzdze wykonawczych

C. Zarzdzenia nie s aktami powszechnie obowizujcymi o charakter wewntrzny obowizuj tylko jednostki organizacyjnie podlege organowi wydajcemu zarzdzenia wydawane tylko na podstawie ustaw o ustawa okrelenie wyranie organu, upowanionego do stanowienia zarzdze okrelenie kompetencji, w zakresie ktrych zarzdzenia mog by stanowione

nie mog regulowa materii zastrzeonych dla regulacji w formie ustawy i rozporzdzenia nie mog zastpowa aktw normatywnych o mocy powszechnie obowizujcej ani te modyfikowa ich treci, sensu i znaczenia mog je wydawa o o o o o o o Prezydent Rzeczypospolitej Prezes Rady Ministrw minister przewodniczcy okrelonego w ustawie komitetu centralny organ administracji pastwowej terenowy organ rzdowej administracji zespolonej i niezespolonej organ zakadu administracyjnego

D. Uchway akty normatywne kolegialnych organw administracji publicznej

35

rodzaje uchwa o Rady Ministrw

o kolegialnych centralnych organw administracji publicznej


o o o organw samorzdu terytorialnego zaliczane do aktw prawa miejscowego kolegialnych organw zakadw administracyjnych Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w sprawach indywidualnych

charakter uchwa o o rdo powszechnie obowizujcego prawa (np. uchway organw samorzdu terytorialnego zaliczane do aktw prawa miejscowego) pozbawione waloru rda powszechnie obowizujcego prawa (np. uchway w sprawach indywidualnych Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji)

wikszo to akty majce charakter wewntrzny i obowizujce tylko jednostki organizacyjne podlege organowi podejmujcemu uchwa (np. uchway Rady Ministrw) o o podejmowane w celu wykonywania prawnie okrelonych kompetencji wydawane w zakresie spraw nie nalecych do materii ustawowych o sprawy nie uregulowane ustawami, bez koniecznoci powoywania si na upowanienie ustawowe przedmiot sprawy kierownictwa wewntrznego sprawy polityki administracyjnej prawnie dozwolone sposoby wykonywania aktw normatywnych powszechnie obowizujcego prawa

samodzielno ksztatowania treci uchwa musi si mieci w granicach Konstytucji i ustaw o przedmiot nie moe wykracza poza kompetencje adresatw

warunkiem wejcia w ycie jest ogoszenie o w Dzienniku Urzdowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski

o w dziennikach urzdowych ministrw


o o o o w wojewdzkich dziennikach urzdowych rozplakatowanie obwieszcze w miejscach publicznych inny sposb miejscowo czy te zwyczajowo przyjty w prasie, radiu, telewizji

E. Statuty i regulaminy

36

akty normatywne regulujce wewntrzny ustrj i funkcjonowanie jednostek organizacyjnych administracji publicznej przedmiot o o o o o podziay pracy zakres czynnoci ukady zalenoci organizacyjnych zasady wewntrznej koordynacji dziaa kwestie kontroli wewntrznej

posta prawa cile wewntrznego, jednak nieautonomiczna wobec Konstytucji, ustaw i aktw powszechnie obowizujcych eliminowanie swobody dowolnoci w zakresie organizacji i funkcjonowania jednostek organizacyjnych administracji publicznej musz mie podstaw ustawow i mieci si w granicach prawa powszechnie obowizujcego o statuty i regulaminy urzdw administracyjnych

statuty i regulaminy zakadw publicznych o reguluja nie tylko wewntrzny ustrj zakadu administracyjnego, ale take prawa i obowizki uytkownikw zakadu prawa i obowizki uytkownikw zakadu nie mog sta w sprzecznoci z konstytucyjn regulacj praw i obowizkw obywatela konkretyzacja konstytucyjnych praw i obowizkw obywatela o o kontrola prawna z punktu widzenia zgodnoci z Konstytucj i ustawami sytuacja destynariusza moe by uksztatowana w sposb szczeglny, nie majcy analogii w reszcie porzdku prawnego mog by wydane na podstawie szczegowego upowanienia ustawowego w celu uzupenienia ustaw o konkretyzacja norm Konstytucji i ustaw szczeglnych

od str, 83 LOKALNE RDA PRAWA Z teorii ;) rda lokalne s rdami o ograniczonym terytorialnie zasigu obowizywania zawarte w nich przepisy nie mog by wic stosowane w podobnych sytuacjach na terenie caej Rzeczypospolitej

37

Polskiej. Powstaje wic prawo najlepiej dostosowane do uwarunkowa miejscowych i szybciej reagujce na zmiany sytuacji lokalnej su wic przyblieniu prawodawcy do regulowanych prawem sytuacji. Podstawowa rola przypada tutaj terenowym organom adm. publ. cenzus waciwoci miejscowej wyznacza podzia terytorialny (np. gminy powiatu, wojewdztwa). Znaczc rol w rdach lokalnych odgrywaj te przepisy stanowione przez organy zakadw administracyjnych. lokalny zakres dziaania trzeba jednak rozumie tutaj inaczej konstrukcja lokalnoci opiera si bowiem na elementach przedmiotowo-podmiotowych wyodrbnienie terytorium zakadu ma znaczenie drugorzdne specyficzne s te prawa stanowione przez organy samorzdw specjalnych reguy prawne jednak obowizuj tutaj co do zasady tylko czonkw danej wsplnoty samorzdowej (korporacji) Podzia lokalnych rde prawa - oglnie: 1. akty prawa miejscowego bezspornie dominujce wrd lokalnych rde prawa cechy: a. zawieraj normy powszechnie obowizujcego prawa b. stanowione s przez niektre terenowe organy administracji publicznej c. stanowione na podstawie: delegacji ustawowej lub oglnej normy kompetencyjnej d. uznane przez Konstytucj za rda powszechnie obowizujcego prawa w RP (art.87 ust. 2 i art. 94) e. publikowane s w wojewdzkich dziennikach urzdowych f. podlegaj bezporedniej kontroli sdowej take z inicjatywy administrowanych 2. prawo zakadowe cechy: a. zawieraj normy prawne o zrnicowanym i rnorodnym charakterze normy kierownictwa wewntrznego, normy wewntrznie obowizujce, normy o charakterze powszechnie obowizujcym b. stanowione s przez organy zakadw administracyjnych c. stanowione na podstawie: delegacji ustawowej lub oglnej normy kompetencyjnej d. nie s objte bezporedni regulacj konstytucyjn brakuje: a. szczegowej podstawy prawnej w akcie rangi ustawy do ich publikacji w dzienniku urzdowym b. przepisu wskazujcego na poddanie ich bezporedniej kontroli sdowej 3. prawo samorzdw specjalnych cechy podobne do prawa zakadowego, ale: a. mamy tutaj ponadto do czynienia nie tylko z lokaln czci rde prawa, ale te z przepisami o oglnopolskim zakresie obowizywania samorzdy o krajowej waciwoci miejscowej I. AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO zagadnienia podstawowe Kompetencje prawotwrcze organw adm. publ. (w odniesieniu do aktw powszechnie obowizujcych) nie maj charakteru pierwotnego (wyjtek: rozporzdzenie z moc ustawy) oznacza to, e aktywno ministra, wojewody czy rady powiatu musi kadorazowo znajdowa oparcie w regulacjach rangi ustawy.

38

Technicznym tego wyrazem jest wykazywanie w takich aktach prawnych, zaraz pod ich tytuem, podstaw prawnych oznacza to, e akty te maj charakter wykonawczy w stosunku do ustaw. Rnice w stopniu zwizania upowanieniem ustawowym upowanienie w formie: 1. szczegowego upowanienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania (art. 92 ust. 1 Konst.) 2. generalnego upowanienia zawartego w ustawie (art. 94) Akty prawa miejscowego mona wydawa, w niektrych sytuacjach, take bez upowanienia ustawowego (bez powoania si na delegacj ustawow) o ile powiem przepisy wykonawcze mog by wydawane tylko na podstawie szczegowego upowanienia w ustawie, to ju przepisy porzdkowe mona stanowi na podstawie generalnego upowanienia ustawowego

Przepisy statutowe t kategori da si wyodrbni wrd aktw prawa miejscowego stanowionych przez organy samorzdu terytorialnego np. art. 40 ust. 2 pkt. 1,3,4 ustawy o samorzdzie gminnym wydaje je si na podstawie generalnego (nie szczegowego) upowanienia ustawowego stanowione s one jednak w celu uzupenienia aktu upowaniajcego (podobnie jak przepisy wykonawcze) uzupeniaj postanowienia ustaw regulujcych ustrj

1. Akty prawa miejscowego organw jednostek samorzdu terytorialnego 1.1. Akty prawa miejscowego stanowione przez organy gminy Akty prawa miejscowego akty obowizujce na obszarze gminy, stanowione przez organy gminy, na podstawie upowanie ustawowych Ze wzgldu na kryterium podstawy prawnej i przedmiotu regulacji rda te mona podzieli na dwie podstawowe kategorie: 1) przepisy wykonawcze 2) przepisy porzdkowe Ad. 1) przepisy wykonawcze tworzy je rada gminy w drodze uchway delegacja do ich stanowienia znajduje si: (1) w ustawie szczeglnej (np. uchway okrelajce stawki podatku od nieruchomoci i od posiadania psw, ale te np. regulamin udzielania pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniw zamieszkaych na terenie gminy na podstawie ustawy systemie owiaty) (2) w ustawie o samorzdzie gminnym (np. statut gminy, soectwa, uchwaa okrelajca zasady nadawania honorowego obywatelstwa gminy) do kategorii przepisw wykonawczych nale te normatywne uchway rady gminy, podejmowane celem wykonania woli mieszkacw wyraonej w drodze referendum gminnego naley przyj, e normy powszechnie obowizujce na terenie gminy co do zasady stanowi jej rada i to niezalenie, czy delegacja ustawowa wyranie wskazuje ten organ, czy te poprzestaje na skierowaniu kompetencji prawotwrczej do gminy przepisy ustrojowe bowiem przyznaj radzie gminy pozycj zasadniczego prawodawcy jednostki samorzdu terytorialnego jednak organ wykonawczy jednostki samorzdu terytorialnego moe mie przydane kompetencje prawotwrcze w drodze ustawy szczeglnej

39

stanowienie gminnych przepisw wykonawczych moe by: (1) uprawnieniem bd (2) obowizkiem przesdza o tym tre upowanienia ustawowego

Ad. 2) przepisy porzdkowe ustanawia je rada gminy w formie uchway porzdkowej (na podstawie art. 40 ust. 3 ustawy o samorzdzie gminnym) moe je podj take organ wykonawczy gminy wjt (burmistrz, prezydent miasta) w formie zarzdzenia zarzdzenie jednak obowizuje najwyej do najbliszej sesji rady jeeli nie zostanie przedstawiony do zatwierdzenia, lub nie zostanie zatwierdzone, traci moc obowizujc w terminie okrelonym przez rad gminy (na podstawie art. 41 ust. 2 w zw. z art. 40 ust. 3 ustawy o samorzdzie gminnym) przepisy porzdkowe charakteryzuj si tym, e: zawieraj nakazy i zakazy okrelonego zachowania si z moliwoci wprowadzenia za ich naruszenie sankcji w postaci kary grzywny ich wydanie jest moliwe jeeli zaistnia stan faktyczny, ktry nie zosta objty regulacj ustawow (ustaw szczeglnych) a zachodzi potrzeba ingerencji prawodawczej ze wzgldu na ochron ycia lub zdrowia obywateli, oraz zapewnienia spokoju, porzdku i bezpieczestwa publicznego tak wic warunkiem koniecznym wydania takiego aktu jest nie tylko nieprawny charakter stosunkw spoecznych, majcych by przedmiotem unormowania, ale take brak delegacji ustawowej dla takiego unormowania w jej miejsce ustawowa klauzula generalna Ogaszanie aktw prawa miejscowego: (1) przepisy wykonawcze ogaszane s w wojewdzkim dzienniku urzdowym wchodz po upywie 14 dni od dnia ogoszenia chyba ze dany akt ustali termin duszy (2) przepisy porzdkowe ogasza si w drodze obwieszcze, a take w sposb zwyczajowo przyjty na danym terenie, lub w rodkach masowego przekazu nie zwalnia to jednak z obowizku ich ogoszenia w wojewdzkim dzienniku urzdowym wchodz w ycie co do zasady po upywie 3 dni od dnia ogoszenia (za ktry uwaa si dzie wskazany w obwieszczeniu) w uzasadnionych przypadkach mog wchodzi w terminie krtszym jeeli za zwoka mogaby spowodowa nieodwracalne szkody lub powana zagroenie ycia, waciwy organ prawodawczy moe zarzdzi, e wejd one w ycie z dniem ogoszenia wojt gminy zobowizany jest przesa przepisy porzdkowe wjtom ssiednich gmin, a take starocie powiatu, w ktrym ley gmina winien to uczyni nastpnego dnia po ich ustanowieniu podobnie starosta powiatu zobowizany jest w tym samym terminie przesa przepisy porzdkowe wjtom gmin lecych na terenie powiatu i starostom ssiednich powiatw 1.2. Akty prawa miejscowego stanowione przez organy powiatu rda te mona podzieli podobnie jak w przypadku gminy - na dwie podstawowe kategorie: 1) przepisy wykonawcze 2) przepisy porzdkowe (nie mona jednak zapomnie o specyfice przepisw statutowych) w porwnaniu z gmin, relatywnie mocniej sytuowana jest rada powiatu w przypadku wydawania przepisw porzdkowych

40

Akty prawa miejscowego powiatu stanowi rada powiatu w formie uchway jednak istnieje moliwo (cho s to przypadki sporadyczne) ustanawiania wykonawczych aktw prawa miejscowego przez zarzdy powiatu na podstawie upowanienia ustawowego kompetencje prawodawcze posiada take starosta wynikaj z ustawy o stanie klski ywioowej Podobnie jak w przypadku gminy uksztatowano przesanki wprowadzenia przepisw porzdkowych inaczej uksztatowano jednak przesanki okrelajce stany faktyczne dodano tutaj ochron mienia obywateli i ochron rodowiska naturalnego powiatowe przepisy porzdkowe mog by stanowione w szczeglnie uzasadnionych przypadkach, jeeli przyczyny ich wydania wystpiy na obszarze wicej ni jednej gminy

1.3. Akty prawa miejscowego stanowione przez organy wojewdztwa W przypadku wojewdztwa wyczn waciwo prawodawcz posiada jedynie sejmik wojewdztwa (art.18 pkt.1 ustawy o samorzdzie wojewdztwa) jako organ prawodawczy wskazuje si tam jedynie organ stanowicy regionalnej jednostki samorzdu terytorialnego czyli do wycznej waciwoci sejmiku naley stanowienie aktw prawa miejscowego czasami jednak ustawodawca kieruje delegacje ustawodawcz do zarzdw wojewdztw bdzie on wic kompetentny do wydawania aktw prawa miejscowego tylko wtedy, gdy przepis szczeglny expressis verbis uczyni wyjtek od ww. zasady (art.18 pkt.1) w przypadku wojewdztwa nie przewidziane zostay przepisy porzdkowe takie mog bowiem by wprowadzone przez niektre terenowe organy administracji rzdowej 2. Akty prawa miejscowego organw administracji rzdowej w wojewdztwie 2.1. Zagadnienia oglne Tutaj rwnie nastpi podzia na: 1. akty wykonawcze jednak nie wyrnia si ju przepisw statutowych 2. akty porzdkowe kompetencje do wydawania rozporzdze porzdkowych przydano wycznie wojewodzie tego ograniczenia nie ma w przypadku aktw prawa miejscowego stanowionych na podstawie i w granicach upowanie zawartych w ustawie 2.2. Akty prawa miejscowego stanowione przez wojewod Po stronie wojewdzkiej administracji zespolonej kompetencje do stanowienia przepisw powszechnie obowizujcych zastrzega si do waciwoci wojewody art.39 ustawy o administracji rzdowej pominito tam dziaajcych pod zwierzchnictwem wojewody kierownikw zespolonych sub, inspekcji i stray wojewdzkich przepisy wykonawcze wojewoda stanowi (1) z inicjatywy innych organw wojewdzkiej administracji zespolonej ten mechanizm dominuje (2) jako prawodawca nie uwikany w takie wspdziaanie przepisy porzdkowe wydaje ju zawsze samodzielnie

41

obowizuj w tym zakresie uwarunkowania podobne jak przy przepisach po stronie samorzdowej, jednak wrd przesanek o charakterze faktycznym wymienia si mienie (bez adnych ogranicze) pozostae przesanki s powtrzeniem uwarunkowa obowizujcych przy stanowieniu gminnych i powiatowych przepisw porzdkowych

2.3. Akty prawa miejscowego stanowione przez organy administracji niezespolonej Organy administracji rzdowej wymienione s w art. 39 ustawy o administracji rzdowej jako potencjalni prawodawcy wykonawczych aktw prawa miejscowego jednak zasig przypadkw kierowania do organw administracji niezespolonej upowanie do stanowienia przepisw powszechnie obowizujcych jest ograniczony tumaczy to bowiem charakter zada i kompetencji tych organw jednak wrd organw administracji niezespolonej s i takie, ktre maj kompetencje do stanowienia aktw prawa miejscowego takimi moliwociami legitymuj si: (1) dyrektorzy regionalnych zarzdw gospodarki wodnej (2) dyrektorzy urzdw morskich (3) dyrektorzy urzdw eglugi rdldowej (4) okrgowi inspektorzy rybowstwa morskiego (5) powiatowi lekarze weterynarii wyjtkowy jest charakter przepisw wyznaczajcych zasady stanowienia aktw prawa miejscowego przez terenowe organy administracji morskiej zachowany jest tutaj podzia na: (1) przepisy wykonawcze zarzdzenia (2) przepisy porzdkowe zarzdzenia porzdkowe w przypadku wejcia w ycie tych przepisw porzdkowych brak jest vacatio legis 3. Akty normatywne stanowione przez organy zakadw administracyjnych (prawo zakadowe) Cech konstytutywn funkcjonowania formy organizacyjnej zakadu jest to, e w ukadzie zakad uytkownik mamy do czynienia z zalenociami o charakterze wewntrznym prowadzi to do zwikszenia podlegoci midzy administrowanych wobec administrujcych paszczyzn, w ktrej przewaga ujawnia si najbardziej jest przede wszystkim tzw. sfera dziaalnoci podstawowej, sprowadzajca si do aktywnoci o charakterze rzeczowym, sucej wiadczeniu usug pozostajcych w gestii zakadu np. wychowanie, nauczanie, zabiegi medyczne; akty stanowione przez organy zakadw nie s w caoci aktami wewntrznymi (prawem wewntrznym) w znaczeniu, jakie ustalono dla aktw normatywnych kierownictwa wewntrznego (1) normy prawa zakadowego kierowane do administrowanych bd wewntrznie obowizujce np. okrelajce prawa i obowizki uytkownikw zakadu (2) inne natomiast bd normami o charakterze powszechnie obowizujcym np. okrelajce zasady przyjmowania do zakadu administracyjnego przykady: wg Prawa o szkolnictwie wyszym: statuty uczelni okrelaj szczegowo ustrj i funkcjonowanie uczelni regulaminy studiw okrelaj organizacj i tok studiw, a take prawa i obowizki studentw maj wic istotne znaczenie dla uytkownikw ustalenia dotyczce warunkw i trybu rekrutacji ta grupa uchwalana przez senat wszystkie uchway senatu podlegaj nadzorowi rektora ogaszanie:

42

zasad jest ogaszanie aktw normatywnych w dziennikach urzdowych jednak przepisy rangi ustawy mog ten obowizek wyczy ale moliwe jest to tylko w odniesieniu do aktw nie zawierajcych przepisw powszechnie obowizujcych w ustawach ksztatujcych ustrj polskiego szkolnictwa brak jest przepisw stwarzajcych podstaw do publikowania w dziennikach urzdowych aktw normatywnych stanowionych przez organy tych zakadw naley wic przyj, e w zakresie prawa zakadowego nie stworzono warunkw do respektowania reguy domagajcej si ogaszania aktw normatywnych w dziennikach urzdowych w rezultacie akty prawa miejscowego nie s ogaszane w sposb przewidziany w art. 2 ust. 1 ustawy o ogaszaniu aktw normatywnych i niektrych innych aktw prawnych.

4. Akty normatywne stanowione przez organy samorzdw specjalnych Samorzdy specjalne: 1) zawodowy 2) wyznaniowy 3) narodowociowy 4) gospodarczy Samodzielno tych samorzdw ujawnia si take przy stanowieniu prawa przez te podmioty. Zarwno na poziomie oglnokrajowym (naczelnym) jak i na poziomie terenowym stworzone s moliwoci do tworzenia norm prawnych, z ktrych cz mona by zakwalifikowa jako normy o charakterze powszechnie obowizujcym jeeli bd one stanowione przez organy o ograniczonej waciwoci miejscowej (w ramach struktur samorzdw specjalnych) i dotyczy bd np.: * ustalania wysokoci skadek obowizujcych osoby nalece do danego samorzdu zawodowego * okrelania minimalnej i maksymalnej liczby czonkw izby adwokackiej to mona je zakwalifikowa jako lokalne rda prawa administracyjnego mamy tutaj do czynienia z aktami normatywnymi zawierajcymi normy nalece do ustrojowego prawa administracyjnego daj tu jednak o sobie zna antecedencje o wewntrznej proweniencji, tym niemniej obroni mona pogld, i s to regulacje bezporednio dotyczce zagadnie przedmiotowo-podmiotowych przynalenych do materii ustawowych rewelacja :P II. O ZGODNOCI ROZPORZDZE (INNYCH AKTW) Z USTAWAMI Hierarchia rde prawa Konstytucja wprowadzajc zamknity system rde prawa: (1) czyni hierarchi wyraniejsz (2) skraca ilo skadnikw gatunkowych wchodzcych w skad systemy rde prawa (3) mocno uzalenia akt niszy od wyszego (4) wprowadza cezur z prawem wewntrznym hierarchia ta jest m.in.: wskazwka dla adresata norm prawnych co do tego, ktry z aktw w hierarchii ma moc silniejsz, tj. tak, za pomoc ktrej mona osabia bd niwelowa dyspozycje administracji oparte na akcie sabszym, niszym w hierarchii prymat ustawy zosta potwierdzony konstytucyjnie w sposb szczeglny: nie chodzi bowiem tylko o sam ide i respektowanie obowizku utrzymania zgodnoci aktu wykonawczego z ustaw,

43

chodzi o cos wicej: o praktyczn i zewntrzn weryfikacj owej zgodnoci przy badaniu relacji prawnych rozporzdze (innych aktw wykonawczych) i ustaw trzeba rozdzieli dwa typy problemw: (1) pierwszy odnosi si do uchybie w formuowaniu postanowie szczegowego upowanienia w kontekcie wyznaczonym treci ustawy zdarza si czsto, e upowanienie to przechodzi w posta klauzuli kompetencyjnej w rezultacie zaciera si rnica midzy podstaw prawn a szczegowym upowanieniem podstawowym uchybieniem jest takie formuowanie szczegowych upowanie, ktre z powodu braku konkretw (zwaszcza wyznaczenia kierunku i granic merytorycznych rozstrzygni w aktach wykonawczych) daje moliwo zakwalifikowania kadej treci jako zgodnej z ustaw Konstytucja wprowadza w tym zakresie pewne wymogi: kae okrela zakres przekazanych do uregulowania spraw oraz nakazuje ustawodawcy ustala wytyczne co do treci rozporzdzenia; (2) drugi typ problemu odnosi si do organw stanowicych akty wykonawcze mona tu wyrni dwie grupy kwestii: - 1 - pierwszy dotyczy niesprzecznoci dziaa prawodawczych z aktem ustawowym zawierajcym stosowne dla nich upowanienie chodzi nie tylko o to, aby akt wykonawczy nie wykracza poza ramy delegacji, ale przede wszystkim o to, aby by zgodny zarwno z treci, jak i z zaoeniem ustawy; - 2 - druga grupa ma bardziej zoony charakter mona tutaj wydzieli: a) obowizek takiej regulacji, ktra jest zgodna z literalnymi postanowieniami materialnymi konstytucji i ustaw, wchodzcych w przedmiotowy zakres regulacji b) obowizek regulowania zgodnego z wyraonymi w aktach ustawowych w sposb oglny zasadami prawnymi np. zasad rwnoci c) obowizek respektowania wszystkich regulacji ustawowych typu proceduralnego, ktre nie musz prowadzi do sformuowania innej treci aktu prawnego, ale ich nieuwzgldnienie jest zawsze uchybieniem, co stanowi podstaw do uchylenia aktu np. w zakresie wymogu opinii lub konsultacji badanie zgodnoci rozporzdze (a take aktw prawa miejscowego przez NSA) z ustawami daje Trybunaowi Konstytucyjnemu szczeglne funkcje, ktre przejawiaj si przede wszystkim w: (1) tworzeniu spjnego systemu regulacji prawnych w pastwie (2) umocnieniu roli i praktycznej wartoci postanowie Konstytucji (3) ujawnieniu trudnych elementw funkcjonowania organw naczelnych i centralnych majcych znaczenie dla tworzenia przyszych regulacji dziaalnoci tych organw (4) bezporedniej ochrony praw obywateli (5) budowaniu systemu praworzdnoci take za pomoc wystpie sygnalizacyjnych (6) ustalaniu w procesie prawodawczym rangi rde niezorganizowanych, tj. zwyczaju, orzecznictwa i doktryny (7) formuowaniu inspiracji wobec nauki, ktrej wyniki bdzie mona spoytkowa z powrotem w jego praktycznej dziaalnoci orzeczniczej;

III. PROMULGACJA RDE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

44

Jednym z podstawowych zaoe funkcjonowania systemu prawa jest domniemanie powszechnej znajomoci prawa. Tylko wic prawidowo ogoszony akt normatywny moe by uznany za warunkujcy t zasad. Publikacja przepisw prawa ma wic za zadanie utrzyma t fikcj, oraz podda prawo kontroli spoecznej. Ogoszenie aktu normatywnego realizujce podobne zasady do powyszych moe przybiera dwa znaczenia: (1) promulgacji odnosi si do procedury prawotwrczej (gwnie stanowienia ustaw) i oznacza urzdowe stwierdzenie, e akt doszed do skutku; (2) publikacji jest ostatnim elementem instytucji promulgacji, niezbdnym do tego, aby akto normatywny nabra mocy prawnej w sytuacji, kiedy nie istnieje instytucja promulgacji, publikacja jest tylko urzdowym ogoszeniem treci normy prawnej, z ktrym to faktem prawo niekoniecznie musi wiza okrelone skutki wzgldem obowizywania aktu art. 88 ust. 1 Konstytucji stanowi, e warunkiem wejcia w ycie rde powszechnie obowizujcego prawa jest ich ogoszenie ustawa z 20 lipca 2000 roku o ogaszaniu aktw normatywnych i niektrych innych aktw prawnych okrela zasady i tryb ogaszania aktw normatywnych i niektrych innych aktw prawnych oraz zasady i tryb wydawania dziennikw urzdowych ogoszenie aktu normatywnego w dzienniku jest obowizkowe odrbn ustaw mona jednak ten obowizek wyczy w stosunku do aktu normatywnego niezawierajcego przepisw powszechnie obowizujcych akty normatywne ogasza si niezwocznie art. 4 ustawy stanowi, e akty zawierajce przepisy powszechnie obowizujce wchodz w ycie po upywie 14 dni od ogoszenia chyba e akt dany akt przewiduje termin duszy w uzasadnionych przypadkach akt normatywny moe wchodzi w terminie krtszym ni 14 dni, a jeeli wany interes pastwa wymaga natychmiastowego wejcia w ycie i zasady demokratycznego pastwa prawnego nie stoj temu na przeszkodzie, dniem wejcia w ycie moe by dzie ogoszenia tego aktu w dzienniku urzdowym art. 5 stanowi natomiast, e przepisy art. 4 nie wyczaj moliwoci nadania aktowi prawnemu wstecznej mocy wstecznej, jeeli zasady demokratycznego pastwa prawnego nie stoj temu na przeszkodzie ustawa reguluje ogaszanie aktw prawnych w: (1) Dzienniku Ustaw RP (2) Dz. Urz. RP Monitor Polski (3) Dz. Urz. RP Monitor Polski B (4) dziennikach urzdowych ministrw kierujcych okrelonymi dziaami administracji rzdowej (5) dziennikach urzdowych urzdw centralnych (6) wojewdzkich dziennikach urzdowych Ad. 1) w Dzienniku Ustaw RP ogasza si: konstytucje ustawy

45

ratyfikowane umowy midzynarodowe i owiadczenia rzdowe w sprawie mocy obowizujcej umw midzynarodowych rozporzdzenia z moc ustawy rozporzdzenia teksty jednolite powyszych aktw orzeczenia TK dotyczce aktw ogaszanych w Dzienniku Ustaw uchway RM uchylajce rozporzdzenie Ministra Ad. 2) w Dzienniku Urzdowym Monitor Polski ogasza si zwaszcza: zarzdzenia Prezydenta RP wydane na podstawie ustawy uchway RM i zarzdzenia Prezesa RM wydane na podstawie ustawy orzeczenia TK dotyczce aktw ogaszanych w MP lub aktw, ktre nie byy ogaszane Dziennik Urzdowy UE wydawany jest przez Urzd Oficjalnych Publikacji Komisji Europejskich zawiera: w serii L (legislacja) a) rozporzdzenia b) dyrektywy c) decyzje d) zalecenia e) opinie w serii C (komunikaty albo informacje i zawiadomienia) w serii S (suplement)

IV. PRZEPISY PRZEJCIOWE W PRAWIE ADMINISTRACYJNYM Przepisy przejciowe mona sklasyfikowa wedug kryterium treci (ewentualnie przedmiotu) pozwalajcego na wyrnienie przepisw przejciowych o charakterze: (1) materialnym (2) organizacyjnym (ustrojowym) (3) proceduralnym

Ad. 1) przepisy przejciowe o charakterze materialnym nale do nich: - 1- przepisy znoszce dotychczasowe sytuacje prawne moe to nastpi w drodze cakowitego uchylenia poprzedniego aktu normatywnego - 2 - przepisy przeksztacajce dotychczasowe stosunki prawne wedle wymogw nowej regulacji prawnej przeksztacenie nastpuje wraz z wejciem w ycie aktu normatywnego bd po okrelonym czasie lub spenieniu si okrelonego warunku - 3 - przepisy zapewniajce trwao prawomocnie ustalonych stosunkw prawnych - 4 - przepisy pozwalajce na wywodzenie z okrelonego i istniejcego stanu prawnego albo faktycznego skutkw prawnych w inny sposb ni zaoony w nowo przyjtej regulacji prawnej - 5 - przepisy zachowujce w mocy dotychczasowe akty wykonawcze Ad. 2) przepisy przejciowe o charakterze organizacyjnym (ustrojowym) stanowione s dla zapewnienia cigoci organizacyjnej administracji wyrni tutaj mona: - 1 - w razie zmian systemowych w organizacji administracji przepisy powierzajce tymczasowe wykonywanie zada i kompetencji prawnie przypisanym nowym organom przez organy ustpujce albo przez organy trzecie

46

- 2 - w odniesieniu do organw wybieralnych przepisy przyzwalajce na funkcjonowanie tych organw take po upywie kadencji przepisy przejciowe kompetencyjne przenosz zadania i kompetencje pomidzy organami w przypadku zmian systemowych rozdzia zada i kompetencji dokonywany jest przewanie w drodze wydania specjalnego aktu normatywnego Ad. 3) przepisy przejciowe o charakterze proceduralnym budowane s wedug trzech zasad: - 1 - jednoci procesu czyli stosowania uregulowa dotychczasowych a do zakoczenia postpowania prawomocnym rozstrzygniciem - 2 - aktualnoci procesu czyli stosowania w postpowaniu nowych uregulowa, natychmiast po ich wejciu w ycie - 3 - stadiw procesowych co oznacza stosowanie uregulowa dotychczasowych we wczeniejszym toku postpowania, uregulowa za nowych w toku pniejszym

V. RDA NIEZORGANIZOWANE rda niezorganizowane s pewn swoist postaci normodawstwa w ramach tzw. otwartego porzdku prawnego przez ktry rozumiemy taki porzdek prawny, ktrego zmiany odbywaj si lub mog si odbywa rozmaitymi sposobami, z gry nie okrelonymi ( natomiast porzdek zamknity to taki, ktrego wszystkie zmiany odbywaj si sposobami okrelonymi w nim samym) Odesania i normy pozaprawne stosowane przez administracj publiczn Prawodawca z rnych wzgldw, w szczeglnoci biorc pod uwag zoono i dynamizm stosunkw regulowanych przez prawo administracyjne, w rozmaity sposb konstruuje stosunki prawne m.in. posuguje si odesaniami do norm pozaprawnych. mamy wtedy do czynienia z przepisami odsyajcymi pozasystemowo odesanie wie stosujcego prawo, bo tego wymaga przepis odsyajcy w konsekwencji pominicie regu (norm), do ktrych prawo odsya, naley oceni jako naruszenie prawa dwie gwne grupy norm pozaprawnych, do ktrych prawo odsya i ktre s stosowane przez organy administracji publicznej to: (1) normy spoeczne takie normy postpowania, ktre na og s wynikiem ywioowych i masowych procesw w grupach uformowanych naturalnie np. zasady wspycia spoecznego, normy moralno-etyczne, reguy susznoci, normy zwyczajowe, normy obyczajowe) (2) normy wiedzy normy postpowania formuowane przez nauki empiryczne (przyrodnicze i spoeczne) na podstawie kryterium sposobu, w jaki przepisy odsyaj do norm pozaprawnych mona wyrni przepisy odsyajce: (1) jawnie przepis prawny odsya bezporednio do tych norm, to znaczy wymienia je wyranie jako reguy odniesienia np. ciaa osb zmarych na okrtach bdcych na penym morzu powinny by pochowane przez zatopienie w morzu zgodnie ze zwyczajami morskimi (2) domylnie
1.

47

z sytuacj, gdy fakt odesania do norm pozaprawnych pozostawiony jest przez prawodawc domylnoci adresatw prawnych, mamy do czynienia przede wszystkim w przypadku tak zwanych odesa ukrytych (utajonych) prawodawca wprowadza czasami do przepisw prawnych zwroty nieostre (niedookrelone) np. uzasadnione przypadki, szczeglna potrzeba, wane wzgldy itp. tak wic odsyajc w sposb ukryty, prawodawca zobowizuje adresata do korzystania z norm pozaprawnych jako rde i rodkw wykadni oglnych poj zawartych w przepisach prawnych * normy zadaniowe do szczeglnie czsto spotykanych norm zadaniowych nale normy nakazujce zapewni sprawno dziaania administracji publicznej na podstawie kryterium sposobu, w jaki powoywane normy pozaprawne odnosz si do regulacji prawnej, mona wyrni normy, ktre maj: (1) wspiera i uzupenia stanowione (pozytywne) prawo administracyjne w polskim systemie prawa mamy do czynienia z tym przypadkiem (2) korygowa (poprawia) stanowione (pozytywne) prawo administracyjne

Zwyczaj W polskim systemie prawa, ktry jest systemem zamknitym, zwyczaj nie stanowi rda prawa; jednak jeli przyjmujemy istnienie zwyczaju w polu kontaktw podmiotw administrujcych z obywatelem, to musimy jednoczenie uzna jego realny, mniejszy lub wikszy wpyw na ksztatowanie si tych kontaktw zwyczaj jest czci praktyki zwyczaj mona go okreli jako pozaprawny nawyk postpowania przestrzegany praktycznie w obrbie danej struktury (jednostki) organizacyjnej administracji, w podobnych sytuacjach i w podobnym czasie dokadne rozumienie zwyczaju musi uwzgldni podzia na: (1) sfer powtarzalnych czynnoci (2) sfer powtarzalnych interpretacji sfery te zazwyczaj wystpuj cznie u podstaw takiego ujcia le pewne swoistoci: 1. nonikami i przekanikami zwyczaju s ludzie pracujcy w administracji 2. zwyczaj jest zjawiskiem mieszczcym si wewntrz administracji 3. zwyczaj oznacza reguy postpowania wyranie zlokalizowane i zczone s dan jednostk struktury administracyjnej 4. rodzaj spraw zaatwianych przez administracj oraz praktyczne i prawne moliwoci w ich rozstrzyganiu decyduj o treci zwyczaju 5. zwyczaj nie jest trway czst okazj jego zmiany s te przemiany organizacyjne samej administracji 6. czynnikiem nietrwaoci zwyczaju jest zmiana prawa materialnego czy procesowego jednak mimo wszystko polskie prawo administracyjne nie posuguje si odesaniami do regu okrelonego zwyczaju oddziaywanie zwyczaju moe by wielokierunkowe: (1) moe mie on znaczenie dla ksztatowania sytuacji obywatela i podmiotw znajdujcych si w podobnej jak on sytuacji (2) moe mie wycznie znaczenie wewntrzne dla danej jednostki czy struktury organizacyjnej
2.

48


3.

(3) moe mie znaczenie w sferze wsppracy czy oddziaywania z podmiotami nie majcymi statusu podmiotw poddanych ingerencji administracji (4) moe mie wreszcie znaczenie dla prawodawcy

Orzecznictwo sdowe (Przepisy prawa s aktami woli. Wykadnia ma sprawi, by byy take aktami rozumu :P:P:P) Naczelny Sd Administracyjny jest organem najwaniejszym w strukturze podmiotw kontrolujcych administracj (zarwno rzdow jak i samorzdow) funkcja orzecze sdowych wojewdzkich sdw administracyjnych oraz NSA, a czasami rwnie sdw powszechnych w sensie uznania ich za rdo prawa ma sens specjalny jeli np. NSA ustali jakie rozumienie niejasnej lub le zbudowanej normy prawnej w danej konkretnej sprawie, to rozumienie to obowizuje we wszystkich rozpatrywanych sprawach przez wszystkie sdy co dla takiego zakresu (objcia kontrol sdow) oznacza now tre normatywn, podobn do tej, jak maj akty normatywne; Doktryna Funkcja praktyczna nauki przedstawia si dzi wielorako i obejmuje: proces ksztatowania wiadomoci i kultury prawnej spoeczestwa, zwyke zadania wynikajce z jej czysto dogmatycznego charakteru badanie zakresu i skutkw wprowadzenia do treci prawa tych wartoci kuturowych wyraonych spoecznie, dla ktrych prawo stanowi jedn z najtrwalszych form przetrwania inspiracj przyszociowych rozwiza spoecznych badania zgodnoci postpowania praktycznego z treci abstrakcyjnie wyraonej normy prawnej doktryn mona uzna za szczeglne (cho nieformalne) rdo prawa, biorc pod uwag: to, e doktryna przygotowuje w sposb cigy nie tylko zaoenia podstawowe, ale i tre rozwiza szczeglnych to, e sugeruje potrzeb zmiany prawa to, e tak porzdkuje materia pojciowy, e moe on by bezporednio wprowadzany do regulacji prawnych to, e poszczeglne pogldy coraz czciej dostaj si do wyrokw NSA, wyrokw wojewdzkich sdw administracyjnych i orzecze TK itd
4.

ORGANIZACJA PRAWNA ADMINISTRACJI I. PODMIOTY ADMINISTRUJCE

1. Pojcie organu administracji publicznej


pojcie: organ administracji publicznej to czowiek (lub grupa ludzi w przypadku organw kolegialnych): (1) dziaajcy w granicach kompetencji (2) jest wyodrbniony w strukturze pastwa samorzdu terytorialnego (3) realizuje normy prawa administracyjnego

49

materialne ustrojowe procesowe (4) wyposaone jest we wadztwo administracyjne stosunek administracyjnoprawny nadrzdno podporzdkowanie w rodki wadcze przymusowe wyegzekwowanie obowizku (5) dziaa w imieniu pastwa podzia: I. podstawowy 1) organ administracji pastwowej 2) organ administracji rzdowej 3) organ administracji samorzdowej II. wg sposobu powoywania 1) organy wykreowane w drodze powoania jako decyzji administracyjnej 2) organy wykreowane w drodze aktu organy wadzy 3) organy wykreowane w drodze wyborw 4) organy wykreowane w drodze nominacji III. ze wzgldu na skad osobowy 1) organy jednoosobowe 2) organy kolegialne IV. ze wzgldu na terytorialny zakres dziaania 1) organy naczelne i centralne 2) organy terenowe V. wg Konstytucji 1) centralne organy pastwowe 2) centralne konstytucyjne organy pastwa 3) organy naczelne VI. wg sposobu podporzdkowania 1) zdecentralizowane 2) podlege hierarchicznie

2. Pojcie organu administrujcego Organem administrujcym jest kady podmiot, ktremu prawo przydao funkcje administrowania, lub ktremu prawo stwarza podstawy dla przydania funkcji administrowania, a przydanie to nastpio. w obrb organw administrujcych bd wchodzi w szczeglnoci: 1) wszystkie organy administracyjne 2) inne organy pastwowe czy publiczne, ktre s wprawdzie powoane do realizacji funkcji wynikajcych z ich charakteru, ale maj take kompetencje w sferze realizacji funkcji administracyjnych pastwa i w tym wzgldzie dziaaj na podstawie norma prawa administracyjnego oraz w sposb i w formach waciwych organom administracyjnym (np. Prezydent RP) 3) odpowiednio uprawnieni kierownicy pastwowych osb prawnych i innych pastwowych jednostek organizacyjnych funkcjonujcych na obszarze wojewdztwa i prowadzcy niektre sprawy z zakresu administracji publicznej 4) kierownicy jednostek organizacyjnych powiatu uprawnieni przez starost do wydawania w jego imieniu decyzji administracyjnych

50

5) odpowiednio wyposaone organy jednostek pomocniczych samorzdu terytorialnego, tj. soectw, dzielnic miejskich i osiedli 6) organy jednostek organizacyjnych gminy w tym przedsibiorstw w razie upowanienia ich do zaatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej 7) organy organizacji spoecznych, ktre powoane s do realizacji wynikajcych z celw spoecznych poszczeglnych organizacji, ale ktrym oprcz tego zostay zlecone funkcje administrowania 8) odpowiednio upowanione podmioty prowadzce dziaalno poytku publicznego 9) odpowiednio upowanione podmioty prywatne realizujce funkcje z zakresu administracji publicznej

3. Urzdy organw administracji publicznej Urzd wystpuje w trzech znaczeniach 1) jako wyodrbniony zesp kompetencji (praw i obowizkw zwizanych z okrelonym organem administracji publicznej) urzd = stanowisko np. urzd ministra, urzd wojewody 2) jako szczeglna nazwa organu administrujcego np. urzd celny, urzd wojewdzki 3) jako zorganizowany zesp osb przydany organowi administracyjnemu do pomocy w wykonywaniu jego funkcji oraz skadniki materialne np. ministerstwo, rektorat, urzd wojewdzki ministerstwo jest urzdem naczelnego, jednoosobowego organu administracji pastwowej zwanego ministrem (1) obecnie: 20 urzdw w skad ministerstwa wchodz take: 2) sekretarze stanu 3) podsekretarze stanu struktura ministerstwa 1) departamenty realizacja merytorycznych zada ministerstwa 2) biura realizacja zada w zakresie obsugi ministerstwa 3) sekretariaty obsuga ministerstwa komitetw rad zespow 4) wydziay komrki organizacyjne departamentw i biur w kadym ministerstwie tworzy si przede wszystkim: 1) gabinet polityczny ministra 2) komrki organizacyjne, wydziay, biura lub wyodrbnione stanowiska do spraw prawnych, informacyjnych, budetu i finansw, i in. nadzr nad ministerstwem sprawuje dyrektor generalny szczegow struktur organizacyjn nadaje Prezes RM statutem w formie rozporzdzenia znoszenie / tworzenie / przeksztacanie ministerstwa Rada Ministrw w drodze rozporzdzenia 4. Pojcie kompetencji Kompetencja pojcie

51

okrelone przez ustaw: 1) w sposb zupeny np. kompetencje Prezydenta 2) w sposb niezupeny tj. w sposb wystarczajcy, ale warunkowany dodatkowymi czynnociami przekazujcymi (zlecajcymi) kompetencje innym podmiotom ujcie: 1) statyczne obrazuje wyczenie wszystkich kompetencji z caoci porzdku prawnego daje to moliwo odniesienia caoci wszystkich kompetencji org. administr. do oglnego celu i zada stawianych w administracji w prawie 2) dynamiczne (!) = zdolno organu administrujcego do skonkretyzowanego aktualizowania (w drodze odpowiedniego postpowania) potencjalnego obowizku dziaania sformuowanego przez prawo wic: 1) kompetencje s zawsze regulowane prawem 2) kompetencja = obowizek 3) kompetencja suy organowi zawsze i jedynie w okrelonym (konkretnym) uwarunkowaniu przez to nie ma charakteru bezwzgldnego zawsze dotyczy sytuacji konkretnej z punktu widzenia podmiotu prywatnego mona cao kompetencji administracji podzieli na: 1) kompetencje zewntrzne tj. takie, ktre zmierzaj do realizacji norma prawa materialnego tylko te s wane dla obywatela 2) kompetencje wewntrzne tj. takie, ktre zmierzaj do budowy struktur administracyjnych i ksztatowania ich wewntrznego funkcjonowania postulat kompetencyjnoci jest speniony, gdy ziszcz si jednoczenie 3 warunki: 1) wycznoci kompetencyjnej 2) przestrzegania pojemnoci kompetencyjnej 3) przejrzystoci kompetencyjnej

5. Odpowiedzialno za dziaania administracji samo pojcie odpowiedzialnoci mona widzie dwojako: 1) jako moliwo uruchomienia ocen i rodkw prawnych wobec podmiotu, ktry zachowa si niezgodnie z normami spoecznymi, kulturowymi, ekonomicznymi tj. nie uregulowanymi prawnie 2) jako moliwo uruchomienia ocen i rodkw prawnych wobec podmiotu, ktry zachowa si niezgodnie z normami prawnymi odpowiedzialno rodzaje: 1) odpowiedzialno polityczn wobec naczelnych organw administracji pastwowej sformuowana jest w Konstytucji przewiduje one jedn gwn form realizacji odwoanie ze stanowiska inne formy maj charakter towarzyszcy: odpowiedzialno dyscyplinarna odpow. prawna odpowiedzialno partyjna odpow. pozaprawna

52

2) odpowiedzialno majtkow 3) odpowiedzialno karn 4) odpowiedzialno subow, porzdkow, dyscyplinarn maj zawsze zwizek z zatrudnieniem na okrelonym stanowisku 5) odpowiedzialno w sprawach o wykroczenia 6) odpowiedzialno konstytucyjn odpowiedzialno przed TS ponosz: 1) Prezydent RP 2) Prezes RM oraz czonkowie RM 3) prezesi NIK oraz NBP 4) Naczelny Dowdca Si Zbrojnych 5) osoby, ktrym Prezes RM powierzy kierowanie ministerstwem 6) czonkowie KRRiT * 7) osoby spoza administracji posowie i senatorowie w zakresie ustalonym przez art. 107 Konstytucji prawne formy odpowiedzialnoci 1) utrata czynnego i biernego prawa wyborczego na urzd Prezydenta RP oraz do Sejmu i Senatu i organw stanowicych jednostek samorzdu terytorialnego 2) zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub penienia funkcji zwizanych ze szczegln odpowiedzialnoci w organach pastwowych i organizacjach spoecznych 3) utrata wszystkich lub niektrych orderw, odznacze i tytuw honorowych oraz utrata zdolnoci od ich uzyskania 4) pozbawienie mandatu poselskiego lub senatorskiego za naruszenie zakazw okrelonych w art. 107 ust. 1 Konstytucji

II. ADMINISTRACJA PASTWOWA, W TYM RZDOWA 1. Problem naczelnych organw administracji rzdowej Do podstawowych kryteriw klasyfikacji organw zaliczy naley: 1) sposb powoywania 2) miejsce w strukturze organizacyjnej administracji pastwowej 3) terytorialny zasig dziaania dla oznaczenia naczelnych organw administracji pastwowej wystarczy samodzielne zastosowanie kadego z dwch pierwszych kryteriw, dla potrzeby za szerszej klasyfikacji na kryterium trzeciego wraz z pierwszym lub drugim na gruncie obowizujcego prawa otrzymujemy cztery okrelenia naczelnych organw: 1) naczelne organy administracji rzdowej to te, spord organw administracji publicznej, ktre s powoywane przez Prezydenta RP bezporednio, lub te po uprzednim wyborze przez Sejm 2) naczelnymi organami administracji rzdowej s organy zwierzchnie wobec pozostaych organw (i innych podmiotw organizacyjnych pastwa) w strukturze administracji rzdowej 3) naczelnymi organami administracji rzdowej s organy powoywane przez Prezydenta czy Sejm, i ktrych waciwo terytorialna obejmuje obszar caego pastwa 4) naczelnymi organami administracji rzdowej s organy zwierzchnie wobec pozostaych organw w strukturze administracji rzdowej i ktrych waciwo terytorialna obejmuje obszar caego pastwa

53

(1) i (2) daj moliwo kalsyfikacja na naczelne pozostae (3) i (4) pozwalaj take na wyrnienie centralnych organw administracji rzdowej organw administracji rzdowej w terenie ewentualnie: organw administracji publicznej w terenie organy naczelne wic to: RM + organy wchodzce w jej skad, czyli: Prezes RM wiceprezesi RM ministrowie centralne organy administracji rzdowej przewodniczcy okrelonych w ustawach komitetw (dzi dwa komitety: Komitet Bada Naukowych i Komitet Integracji Europejskiej)

1.1. Prezydent jako naczelny organ administracji pastwowej wg Konstytucji Prezydent jest centralnym konstytucyjnym organem pastwa kompetencje Prezydenta: 1) w sferze stosunkw zagranicznych i konsularnych pozycja zwierzchnia w zakresie najwyszego przedstawicielstwa RP niekiedy za wyczna np. co do ratyfikacji i wypowiadania umw midzynarodowych 2) w sferze prawodawstwa nadzwyczajnego wprowadzanie: stanu wojennego stanu nadzwyczajnego 3) w sferze prawodawstwa zwykego pozycja Prezydenta w tej sferze jest saba rozporzdzenia musi zosta wydane upowanienie przez Sejm w ustawie zarzdzenia nie mona nimi regulowa praw i obowizkw, a take sytuacji prawnej podmiotw niepodlegajcych Prezydentowi kontrola zgodnoci aktw normatywnych z ustawami 4) w sferze obsadzania stanowisk Prezydent ma tutaj do szerokie uprawnienia nie ma jednak moliwoci wystpowania z wnioskiem o odwoanie RM czy innych organw naczelnych pojcie powoywanie (uyte w art. 126 Konstytucji) moe mie dwa znaczenia: czym innym jest powoywanie samodzielne, a czym innym powoywanie rzdu wybranego przez Sejm 5) w sferze uprawnie o charakterze organizacyjnym i decyzyjnym np. Prezydent moe zwoywa i przewodniczy Radzie Gabinetowej, nadawa i zwalnia z obywatelstwa, nadawa ordery, odznaczenia, stosowanie prawa aski 1.2. Rada Ministrw jako naczelny organ administracji rzdowej skad: Prezes RM wiceprezesi RM

54

ministrowie centralne organy administracji rzdowej przewodniczcy okrelonych w ustawach komitetw (dzi dwa komitety: 1Komitet Bada Naukowych i 2Komitet Integracji Europejskiej) kompetencje podzia wg podrcznika 5 grup 1) kompetencje w sferze stosunkw z innymi pastwami kompetencje w sferze wewntrzpastwowej 2) kompetencje [na kryterium adresata] wobec naczelnych organw wadzy wobec samorzdu terytorialnego wobec naczelnych centralnych terenowych organw administracji rzdowej wobec podmiotw majcych kompetencje w sferze zarzdzania gospodark narodow wobec wszystkich podmiotw prawnych w pastwie majcych zdolno administracyjnoprawn biern 3) podzia kompetencji w analogii z merytorycznymi dziedzinami dziaania 4) kompetencje wyrnione wg sposobu dziaania nadzr, kontrola, dziaalno normotwrcza 5) podzia kompetencji stosownie do prawnej formy ich realizacji np. wydawanie rozporzdze, wydawanie uchwa, nadawanie statutw kompetencje wg Konstytucji (art. 146 ust. 4) Rada Ministrw: 1) zapewnia wykonywanie ustaw 2) wydaje rozporzdzenia 3) koordynuje i kontroluje prac organw administracji rzdowej * koordynacja: w znaczeniu czynnociowym szerokim w znaczeniu czynnociowym wskim w znaczeniu organizacyjnym istota koordynacji: wsppraca, uzgadnianie, harmonizowanie 4) chroni interesy Skarbu Pastwa 5) uchwala projekt budetu pastwa 6) kieruje wykonaniem budetu pastwa 7) zapewnia bezpieczestwo wewntrzne pastwa oraz porzdek publiczny 8) zapewnia bezpieczestwo zewntrzne pastwa 9) sprawuje oglne kierownictwo w dziedzinie stosunkw z innymi pastwami i organizacjami midzynarodowymi 10) zawiera umowy midzynarodowe wymagajce ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy midzynarodowe 11) sprawuje oglne kierownictwo w dziedzinie obronnoci kraju 12) okrela organizacj i tryb swojej pracy funkcje RM: 1) organizowanie 2) dziaania merytoryczne 3) decydowanie RM dziaa zgodnie z ustanowionym przez siebie regulaminem

1.2.1. Organy wewntrzne i pomocnicze RM Zgodnie z ustaw o Radzie Ministrw (art. 12) Prezes RM z wasnej inicjatywy lun na wniosek czonka RM moe w drodze zarzdzenia tworzy organy pomocnicze RM lub Prezesa RM;

55

w szczeglnoci: 1) stay komitet (lub komitety) RM w celu: inicjowania, przygotowywania, uzgadniania rozstrzygni albo stanowisk RM lub Prezesa RM w sprawach nalecych do ich zada lub kompetencji 2) komitety do rozpatrywania okrelonej sprawy 3) rady i zespoy organy opiniodawcze lub doradcze 4) komisje wsplne w uzgodnieniu z dan instytucj lub rodowiskiem spoecznym 5) komisje dla opracowywania projektw kodyfikacji prawa

1.3. Prezes Rady Ministrw kompetencje 5 grup: 1) z zakresu zwierzchnoci osobowej m.in. wnioskuje o powoanie i odwoanie RM powouje sekretarzy stanu, centralne organy administracji pastwowej, wojewodw (wice-) 2) z zakresu zwierzchnoci subowej m.in. ustala zakres dziaania wicepremierw kieruje i organizuje prac RM koordynuje i kontroluje prac ministrw organizuje i kieruje prac komitetw i in. 3) kompetencje z zakresu nadzoru nad podmiotami niepodporzdkowanymi czynnoci nadzorcze przewidziane ustawami np. moe zawiesi organy gminy i ustanowi zarzd komisaryczny 4) kompetencje normotwrcze rozporzdzenia (w stanie wojennym: zarzdzenia porzdkowe) zarzdzenia 5) kompetencje organizacyjno porzdkowe np. tworzenie rad i zespow (organw pomocniczych i doradczych)

1.3.1.

Kancelaria Prezesa RM zapewnia obsug: 1) RM i Prezesa RM 2) wiceprezesw RM 3) Kolegium ds. Sub Specjalnych 4) organw pomocniczych i opiniodawczo doradczych RM i Prezesa RM 5) Rady Legislacyjnej kancelari kieruje Szef Kancelarii powoywany i odwoywany przez Prezesa RM w kancelarii funkcjonuj sekretarze oraz podsekretarze stanu powoywani przez Prezesa RM zadania kancelarii Prezesa RM: 1) kontrola realizacji wskazanych przez RM i Prezesa RM oraz przedstawienie wnioskw z przeprowadzonej kontroli i metod jej doskonalenia kontrol przeprowadzaj pracownicy komrki do spraw kontroli

56

kontrola ma na celu ustalenie stanu faktycznego pod wzgldem: legalnoci gospodarnoci celowoci rzetelnoci 2) wydawanie: Dziennika Ustaw RP Dziennika Urzdowego RP Monitor Polski Dziennika Urzdowego RP Monitor Polski B 3) koordynacja realizacji polityki kadrowej w administracji rzdowej 4) obsuga spraw kadrowych osb zajmujcych kierownicze stanowiska pastwowe w administracji 5) koordynacja wspdziaania RM i Prezesa RM z Sejmem, Senatem, Prezydentem i innymi organami pastwowymi (inne podr. s. 150)

1.4. Ministrowie minister jest powoany: do kierowania okrelonym dziaem administracji rzdowej (art. 149 ust. 1 Konstytucji) lub do wypeniania zada wyznaczonych przez Prezesa RM przy ministrze moe funkcjonowa powoany przez Prezesa RM komitet doradczy minister zajmuje jednoczenie dwie pozycje: 1) jest czonkiem RM 2) jest organek kierujcym okrelonym dziaem administracji rzdowej (resortem) urzd ministra tworzony jest drog ustawy ( ministerstwo drog rozporzdzenia RM) minister wykonuje swoje zadania przy pomocy: 1) sekretarzy stanu 2) podsekretarzy stanu 3) gabinetu politycznego ministra zadania i kompetencje ministra: okrelone s w: 1) rozporzdzeniu a) ustalajcym szczegowy zakres dziaania ministra b) o utworzeniu ministerstwa c) okrelajcego statut ministerstwa 2) innych ustawach i niszych aktach normatywnych funkcje ministra 1) prawotwrcze (f. prawotwrcza) rozporzdzenia zarzdzenia 2) polegajce na wydawaniu decyzji administracyjnych (f. decyzyjna) 3) kierowanie resortem nie obejmujca dziaalnoci prawotwrczej i decyzyjnej (f.kierownicza) 4) funkcje szczeglne wynikajce ze specjalnego statusu ministra w okrelonej sferze (np. Ministra Skarbu Pastwa) 2. Centralne organy administracji rzdowej

57

wg Konstytucji dwie kategorie organw centralnych: 1) centralne organy pastwowe 2) centralne konstytucyjne organy pastwa adne z nich nie s centralnymi organami administracji pastwowej centralne organy administracji nie wchodz w skad rzdu (poza wyjtkami ustawowymi) nie s te organami terenowymi ich waciwo rozciga si na obszar caego kraju tworzenie: tworzone s w drodze aktw rangi ustawy, wyjtkowo aktami niszego rzdu centralne organy powoywane s najczciej przez Prezesa RM organami zwierzchnimi s: Sejm Rada Ministrw Prezes RM ministrowie im te przysuguj uprawnienia nadzorcze minister, do ktrego zakresu naley sprawowanie nadzoru nad okrelonym urzdem centralnym, przedstawia sprawy dotyczce tego urzdu na posiedzeniu RM oraz: a) skada Prezesowi RM wniosek o nadanie urzdowi centralnemu statutu b) skada Prezesowi RM wniosek o powoanie i odwoanie kierownika urzdu centralnego c) powouje zastpcw kierownika urzdu centralnego d) wykonuje w stosunku do kierownika urzdu centralnego funkcje kontrolne kompetencje podobne do kompetencji organw naczelnych, ale wydaj tylko zarzdzenia centralne organy administracji s organami zwierzchnimi terytorialnych organw administracji tworz z nimi tzw. quasi resorty organy w terenie to zazwyczaj organy rzdowej administracji niezespolonej administracji zespolonej przykady organw: 1) podlegych Sejmowi Gwny Inspektor Pracy Gwny Insektor Ochrony Danych Osobowych Prezes IPN 2) podlegych Prezesowi RM: Prezes Gwnego Urzdu Statystycznego Szef Agencji Wywiadu Prezes CBA 3) podlegych poszczeglnym ministrom: Ministrowi Finansw Szef Suby Celnej Ministrowi Gospodarki Dyrektor Polskiego Centrum Akredytacji Ministrowi Budownictwa Gwny Inspektor Nadzoru Budowlanego Ministrowi Zdrowia Gwny Inspektor Sanitarny i inne s. 153-155

58

od str. 155 3.Administracja rzdowa w wojewdztwie. Zadania administracji rzdowej w wojewdztwie wykonuj: Wojewoda

Kierownicy zespolonych sub i stray(zadania i kompetencje s okrelone w ustawach,


dziaaj pod zwierzchnictwem wojewody-w imieniu wasnych albo wojewody)

Organy administracji niezespolonej Organy samorzdu terytorialnego(z ustawy albo zawartego porozumienia) Kierownicy powiatowych sub, inspekcji i stay( dziaaj pod zwierzchnictwem starosty,
zadania i kompetencje s okrelone w ustawach)

Organy innych samorzdw(z ustawy albo zawartego porozumienia)


Ustawa z dnia 5 czerwca 1998r. o administracji rzdowej w wojewdztwie A. Wojewodowie

Prezes RM powouje i odwouje Wojewod na wniosek ministra


waciwego do spraw administracji publicznej.

Prezes RM powouje i odwouje Wicewojewodw na wniosek wojewody.


Wojewoda jest: Przedstawicielem Rady Ministrw w Wojewdztwie Zwierzchnikiem zespolonej administracji rzdowej Organem nadzoru nad jednostkami samorzdu terytorialnego

Organem wyszego stopnia w rozumieniu przepisw o postpowaniu administracyjnym


Reprezentantem Skarbu Pastwa B. Wojewdzka administracja zespolona Konstrukcj zespolenia wprowadzia wielka reforma administracyjna w 1998 , wyraa si w nazwie: Zespolona(wojewdzka) administracja rzdowa-na stopniu wojewdzkim -zwierzchnikiem jest wojewoda ktry wykonuje zadania gwnie przy pomocy kierownikw zespolonych sub, inspekcji i stray wojewdzkich Zwierzchnictwo wojewody: Osobowe-podstaw to tego daje wczenie w struktur urzdu wojewdzkiego + cao ukadu organizacyjnego administracji zespolonej okrela statut urzdu wojewdzkiego nadany przez wojewod (tre moe by ograniczona rozporzdzeniami) Personalne-powoywanie i odwoywanie (wojewdzkich komendantw i inspektorw) kierownikw zespolonych sub, inspekcji i stray wojewdzkich(z wyjtkiem Policji i Pastwowej Stray Poarnej) przez wojewod oraz uprawnie w zakresie

59

koordynacji, kierowania, zapewnienia warunkw skutecznego dziaania, wydawanie polece subowych i pena wasna odpowiedzialno. Kierownicy zespolonych sub, inspekcji i stray wojewdzkich dziaaj z ustawowego upowanienia w imieniu wojewody( z okrelonymi prawnie wyjtkami) Inspekcja Handlowa Wojewdzki konserwator przyrody Inspekcja Jakoci Handlowej Artykuw Rolno-Spoywczych\ Policja Inspekcja Ochrony rodowiska Pastwowa Stra Poarna Inspekcja Farmaceutyczna Inspekcja Budowlana Inspekcja Ochrony Rolin i Nasiennictwa Inspekcja Weterynaryjna Inspekcja Geodezji i Kartografii Kurator Owiaty Wojewdzki Konserwator Zabytkw Inspekcja Transportu Drogowego Powiatowa administracja zespolona-na stopniu powiatowym -nie mamy tu wyodrbnionej organizacyjnie administracji rzdowej 4.Terenowe organy rzdowej administracji niezespolonej -funkcjonoway zawsze poza granicami administracji samorzdowej i administracji rzdowej oglnej Ustawa z dnia 5 czerwca 1998r. o administracji rzdowej w wojewdztwie. 1) Dowdcy okrgw wojskowych, szefowie wojewdzkich sztabw wojskowych, wojskowi komendanci uzupenie 2) Dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzdw skarbowych, dyrektorzy urzdw kontroli skarbowej 3) Dyrektorzy okrgowych urzdw grniczych i specjalistycznych urzdw grniczych 4) Dyrektorzy okrgowych urzdw miar i naczelnicy obwodowych urzdw miar 5) Dyrektorzy okrgowych urzdw probierczych i naczelnicy obwodowych urzdw probierczych 6) 7) 8) 9) Dyrektorzy regionalnych zarzdw gospodarki wodnej Dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzdw celnych, Dyrektorzy urzdw morskich Dyrektorzy urzdw statystycznych

10) Dyrektorzy urzdw eglugi rdldowej 11) Komendanci oddziaw Stray Granicznej, komendanci placwek i dywizjonw Stray Granicznej, 12) Okrgowi inspektorzy rybowstwa morskiego 13) pastwowi inspektorzy sanitarni 14) powiatowi oraz graniczni lekarze weterynarii 15)Dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasw Pastwowych, i nadleniczy w granicach zawartych z wojewodami i starostami porozumie. Ponadto: -organy administrujce Sdu Najwyszego, sdw administracyjnych(w tym NSA),sdw powszechnych, sdw wojskowych -organy prokuratury -organy przedsibiorstw pastwowych (ktre wydaj decyzje administracyjne) -organy zakadw administracyjnych -organy bankw pastwowych -organy administracji ubezpiecze spoecznych(ZUS)

60

-organy administracji drg -organy administracji archiww -organy Najwyszej Izby Kontroli -organy pastwowych instytutw naukowych poza systemem szk wyszych -organy wszystkich kontroli midzy resortowych nie zorganizowanych w systemie wojewdzkiej rzdowej administracji zespolonej lub w systemie powiatowej administracji zespolonej Cechy wsplne tych organw to: -w obrbie struktur organizacyjnych ,pene podporzdkowanie hierarchiczne wynikajce z potrzeb scentralizowanego kierownictwa i bezwzgldnego zapewnienia pastwowej jednoci polityki i dziaania(z wyjtkami) -budowa tych organw dostosowana kadorazowo jest do zada poszczeglnych organw, odbiega od zasad budowy innych organw administracji publicznej , cho zasada dekoncentracji wewntrznej wystpuje we wszystkich rodzajach struktur. Cechy wyranie odmienne: rno zada poszczeglnych grup organw: -Funkcje kontrolne(nadzorcze) ,czsto o policyjnym charakterze dziaania(np. urzdy grnicze) -Funkcje z zakresu administracji pastwowej, w sposb wyczny lub cz je ze specjalistycznymi zadaniami spoza obszaru stosunkw administracyjnych(np. organy administracji lenej) -Nie rozstrzygaj spraw indywidualnych z zakresu administracji pastwowej(organy administracji statystyki) -czsto zadania administracyjnoprawne zwizane s bezporednio z prowadzeniem dziaalnoci usugowej(usugi nie materialne prowadzone przez zakady administracyjne) -zrnicowana tre zada wynika z zasadniczej odrbnoci dziedzin, w ktrych przychodzi dziaa omawianym organom -zrnicowany jest zasig dziaalnoci administracyjnej. -organy maj waciwo miejscow(zgodn z podstawowym podziaem administracyjnym pastwa) albo dziaaj na podstawie podstawi specjalnego podziau administracyjnego. -niejednolita struktura pionowa(dwu-, trzy-stopniowa), pasko i wysmuko struktury ma motywacje specjalne Istnieje potrzeba zachowania odrbnie scentralizowanych struktur organizacyjnych ze wzgldu na stojce przed nimi zadania szczeglne. Niemniej istniej pewne powizania prawne tych organw. 5. Organy przedsibiorstw jako podmioty administrujce Ustawy szczeglne- wyposaaj niekiedy wprost niektre przedsibiorstwa( rodzaje przedsibiorstw) w funkcje publicznoprawne(PKP) Akty ustawowe w zakresie organizacji terenowej administracji rzdowej i samorzdowej-podobne moliwoci jak ustawy szczeglne. Kodeks postpowania administracyjnego-do wydawania decyzji administracyjnych w postpowaniu przed pastwowymi i komunalnymi jednostkami organizacyjnymi 6. Zakady administracyjne Zakadem administracyjnym jest jednostka organizacyjna powoana do wiadczenia usug niematerialnych na podstawie nawizanego z uytkownikiem stosunku administracyjnoprawnego. Typowymi zakadami administracyjnymi s: -w dziedzinie owiaty: szkoy -w dziedzinie kultury: biblioteki publiczne -w dziedzinie nauki: szkoy wysze -w dziedzinie wychowania: przedszkola samorzdowe -w dziedzinie reedukacji: wizienia, domy poprawcze, izby wytrzewie -w dziedzinie ochrony zdrowia: szpitale, kliniki -w dziedzinie opieki spoecznej: domy dziecka. Domy opieki dla ludzi starszych

61

powoane s do wiadczenia usug niematerialnych powoywanie zakadw administracyjnych ley w sferze humanistycznych i spoecznych zada kadego nowoczesnego pastwa. Tote motywacje ekonomiczne powinny by drugorzdne. Tworzone s przez rne organy administracji publicznej na podstawie rnych podstaw prawnych, w rnych formach aktw kreujcych Korzystanie z zakadu jest ograniczone (tylko uytkownicy danego zakadu)(do szkoy moe chodzi tylko jej ucze)-dostpno korzystania moe by mniej lub bardziej powszechna Korzystanie dobrowolne lub przymusowe(ze szpitala chorb gruliczych) Midzy organami zakadu a uytkownikiem nawizuje si stosunek administracyjnoprawny z mocy prawa (szkoa podstawowa) bd z mocy decyzji administracyjnej(szkoa wysza) Midzy korzystajcym a organami zakadu wytwarza si z mocy prawa lub decyzji o przyjciu stosunek wadztwa zakadowego, ktrego tre stanowi z jednej stronny moliwo jednostronnego ustalenia pozycji prawnej i faktycznej uytkownika, z drugiej za obowizek uytkownika poddania si dyspozycjom organw zakadu. Zagwarantowanie wykonywania aktw prawnych zakadu: - w sytuacji korzystania dobrowolnego----usunicie z grona uytkownikw -w sytuacji korzystania przymusowego----mono uycia rodkw przymusu pastwowego Nie maj osobowoci prawnej( wyjtkami s szkoy wysze, resortowe instytuty naukowobadawcze) Finansowane s z budetu centralnego albo samorzdowego (w zalenoci od organw zwierzchnich zakadu)

7.Organizacje spoeczne wykonujce funkcje administracyjne Cechy: -niepastwowe -samodzielno organizacyjna -dobrowolno uczestnictwa -trwao dziaania -rola w pastwie -samodzielne wykonywanie zleconych im funkcji wedug E. Smoktunowicz. Dwie podstawowe grupy: Organizacje ktrych celem jest rozwijanie zainteresowa pewnej wskiej grupy ludzi-obojtne dla pastwa chyba e przeciwstawiaj si jego celom Organizacje ktrych dziaalno jest zbiena z celami i zadaniami pastwa-pastwo wpywa na nie rodkami oddziaywania prewencyjnego na ich rozwj i kierunki dziaania. ---niektre organizacje tylko w czci uwzgldniaj cele pastwa( przez to ten podzia nie jest zawsze klarowny) A. Organizacje pozarzdowe

USTAWA z dnia 24 kwietnia 2003 r.o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie.


Ustawowa definicja:

62

Organizacjami pozarzdowymi s, niebdce jednostkami sektora finansw publicznych, w rozumieniu przepisw o finansach publicznych, i niedziaajce w celu osignicia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadajce osobowoci prawnej utworzone na podstawie przepisw ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia, z zastrzeeniem ust. 4. elementy przesdzajce o charakterze tych podmiotw Forma wyodrbnienia organizacyjnego(element przesdzajcy o charakterze tych podmiotw)-powoduje ich lokalizacje poza jednostkami nalecymi do sektora finansw publicznych, niezarobkowy charakter a take cel dziaalnoci Te podmioty nie wchodz w zakres pojciowy podmiotw pastwowych, w tym rzdowych i podmiotw samorzdowych Zakaz dystrybuowania zyskw z prowadzonej dziaalnoci midzy czonkw organizacji lub jej zaoycieli lub pracownikw KAZUSY-wyjtki od oglnych regu Stowarzyszenia

USTAWA z dnia 7 kwietnia 1989 r.Prawo o stowarzyszeniach.


Art. 2. 1. Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorzdnym, trwaym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Ale dopuszcza art.34 tej ustawy Stowarzyszenie moe prowadzi dziaalno gospodarcz, wedug oglnych zasad okrelonych w odrbnych przepisach. Dochd z dziaalnoci gospodarczej stowarzyszenia suy realizacji celw statutowych i nie moe by przeznaczony do podziau midzy jego czonkw FUNDACJE

USTAWA z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach


Art.5 ust.5 Fundacja moe prowadzi dziaalno gospodarcz w rozmiarach sucych realizacji jej celw nadto musi dysponowa odpowiednim kapitaem zakadowym niezbdnym do podjcia dziaalnoci gospodarczym. Art.5 ust1 Statut moe zawiera rwnie inne postanowienia, w szczeglnoci dotyczce prowadzenia przez fundacj dziaalnoci gospodarczej- dopuszczalne jedynie gdy tak statut stanowi(przed wpisem do KRS albo po zmianie statutu) Dziaalno poytku publicznego nowa kategoria prawna ktra w odrnieniu od pojcia dziaalnoci statutowej suy przede wszystkim ukierunkowaniu dziaalnoci organizacji pozarzdowych na wiadczeniu usug szerszym spoecznociom. Dziaalno poytku publicznego moe by prowadzona wycznie przez organizacje pozarzdowe Definicje prawn zawiera: Art.3 ust.2 Organizacjami pozarzdowymi s, niebdce jednostkami sektora finansw publicznych, w rozumieniu przepisw o finansach publicznych, i niedziaajce w celu osignicia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadajce osobowoci prawnej utworzone na podstawie przepisw ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia, z zastrzeeniem ust. 4. Art.5 ust4 ,do krgu organizacji pozarzdowych nie dopuszcza: 1) partii politycznych; 2) zwizkw zawodowych i organizacji pracodawcw;

63

3) samorzdw zawodowych; 4) fundacji, ktrych jedynym fundatorem jest Skarb Pastwa lub jednostka samorzdu terytorialnego, chyba e: a) przepisy odrbne stanowi inaczej, b) majtek tej fundacji nie jest w caoci mieniem pastwowym, mieniem komunalnym lub mieniem pochodzcym z finansowania rodkami publicznymi w rozumieniu ustawy o finansach publicznych lub c) fundacja prowadzi dziaalno statutow w zakresie nauki, w szczeglnoci na rzecz nauki; 5) fundacji utworzonych przez partie polityczne

USTAWA z dnia 24 kwietnia 2003 r.o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie.


Termin sektor organizacji pozarzdowych uywa si wymiennie z pojciem spoeczestwa obywatelskiego - niepastwowe organizacje prywatnego ycia jednostek Zasada pomocniczoci (subsydiarnoci)-zostaa sformuowana dla waciwych relacji(spoeczestwa) z pastwem jej odzwierciedleniem s: -rozwizania przyjte w ustawodawstwie samorzdowym, gdzie organizacje pozarzdowe traktowani s jako partnerzy spoeczni w wykonywaniu zada publicznych podejmowanych przez jednostki samorzdu terytorialnego. Ogranicza role pastwa ale jej nie eliminuje Jako podstawowa zasada leca u podstaw konstruowanej polityki spoecznej w krajach UE, zobowizuje rwnie struktury administracyjne i spoeczestwo obywatelskie do wsppracy, wspdziaania, partnerstwa w celu podnoszenia warunkw i jakoci ycia spoeczestw w szczeglnoci kategorii marginalizowanych. Jest odpowiedzi na ekskluzj spoeczn(wykluczeniem spoecznym)- politycznym, gospodarczym, socjologicznym. Rozwizywanie problemw istniejcych w sferze spoecznej wymaga promowania innowacyjnych poj, szczeglnie poprzez budow sieci powiza midzy organami administracji publicznej a wszystkimi zaangaowanymi organizacjami pozarzdowymi na szczeblu lokalnym i krajowym. Obowizek opracowania tego rodzaju strategii rozwizywania problemw spoecznych wynika z: -zaoe Strategii Lizboskiej -Wsplnotowego Programu Przeciwdziaania Wykluczeniu Spoecznemu -Art.136,Art. 137 Traktatu ustanawiajcego Wsplnot Europejsk -Ustawa o pomocy spoecznej Podstawy prawne w zakresie wsppracy organw administracji publicznej z organizacjami pozarzdowymi w sferze zwikszania skutecznoci przeciwdziaania wykluczeniu spoecznemu mona znale m.in. : -USTAWA z dnia 24 kwietnia 2003 r.o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie. -ustawa o zatrudnieniu socjalnym -ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy -ustawa o wychowaniu w trzewoci i przeciwdziaaniu alkoholizmowi -ustawa o rehabilitacji zawodowej i spoecznej oraz zatrudnieniu osb niepenosprawnych -ustawa o przeciwdziaaniu narkomanii -ustawa o ochronie zdrowia psychicznego -ustawa o przeciwdziaaniu przemocy w rodzinie

64

Instytucja spoecznoci socjalnej(jest to inny przejaw ograniczania ekskluzji spoecznej)-jej czonkami mog by organizacje sektora pozarzdowego. -realizuje program aktywizacji zawodowej osb zaliczanych do grupy tzw. niskiej zatrudnialnoci. Organizacje pozarzdowe mog wystpowa w interesach osb trzecich, prowadzi dziaalno lobbingow na ich rzecz -w celu uwzgldnienia w procesie stanowienia prawa interesw tych osb.(tylko organizacje wpisane do KRS, lobbing moe by wiadczony na podstawie umowy cywilno prawnej) B. Organizacje poytku publicznego

USTAWA z dnia 24 kwietnia 2003 r.o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie.


Art. 3. 1. Dziaalnoci poytku publicznego jest dziaalno spoecznie uyteczna, prowadzona przez organizacje pozarzdowe w sferze zada publicznych okrelonych w ustawie. Prawo ubiegania si o status organizacji poytku publicznego w trybie omawianej ustawy nabywaj:

1) Organizacje pozarzdowe, osoby prawne i jednostki organizacyjne dziaajce na


podstawie przepisw o stosunku Pastwa do Kocioa Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Pastwa do innych kociow i zwizkw wyznaniowych oraz o gwarancjach wolnoci sumienia i wyznania, jeeli ich cele statutowe obejmuj prowadzenie dziaalnoci poytku publicznego; 2) stowarzyszenia jednostek samorzdu terytorialnego. Z treci art.20 ,mona wywie 2 naczelne zasady(jakimi kieruj si wyrnione organizacje):

-Zasada Wycznoci Dziaalno poytku publicznego jest wyczn statutow dziaalnoci tych organizacji i dotyczy realizacji zada publicznych na rzecz ogu spoecznoci lub okrelonej grupy podmiotw, pod warunkiem e grupa ta jest wyodrbniona ze wzgldu na szczeglnie trudn sytuacj yciow lub materialn w stosunku do spoeczestwa(art.20 pkt1 i 2) -Zasada Altruizmu -oznacza obowizek organizacji poytku publicznego przestrzegania dyscypliny finansowe i waciwego zarzdzania majtkiem organizacji statut lub inne akty wewntrzne organizacji pozarzdowych oraz podmiotw, o ktrych mowa w art. 3 ust. 3, zabraniaj: a) udzielania poyczek lub zabezpieczania zobowiza majtkiem organizacji w stosunku do jej czonkw, czonkw organw lub pracownikw oraz osb, z ktrymi pracownicy pozostaj w zwizku maeskim albo w stosunku pokrewiestwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewiestwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia albo s zwizani z tytuu przysposobienia, opieki lub kurateli, zwanych dalej "osobami bliskimi", b) przekazywania ich majtku na rzecz ich czonkw, czonkw organw lub pracownikw oraz ich osb bliskich, na zasadach innych ni w stosunku do osb trzecich, w szczeglnoci jeeli przekazanie to nastpuje bezpatnie lub na preferencyjnych warunkach, c) wykorzystywania majtku na rzecz czonkw, czonkw organw lub pracownikw oraz ich osb bliskich na zasadach innych ni w stosunku do osb trzecich, chyba e to wykorzystanie bezporednio wynika ze statutowego celu organizacji albo podmiotu, o ktrym mowa w art. 3 ust. 3,

65

d) zakupu na szczeglnych zasadach towarw lub usug od podmiotw, w ktrych uczestnicz czonkowie organizacji, czonkowie jej organw lub pracownicy oraz ich osb bliskich.(art20 pkt7) ponadto zobowizane s do posiadania: statutowy kolegialny organ kontroli lub nadzoru, odrbny od organu zarzdzajcego i niepodlegajcy mu w zakresie wykonywania kontroli wewntrznej lub nadzoru Zakres kompetencji statutowego organu nadzoru: a)badanie gospodarki finansowej organizacji b)przyjmowanie sprawozda organizacji z jej dziaalnoci c)wydawanie na wniosek organu nadzoru zawiadcze e prowadzona przez nie dziaalno jest zgodna z prawem, zasadami gospodarki finansowej obejmujcymi organizacje poytku publicznego. -czy si z ni zakaz dystrybuowania zyskw 4) nie prowadz dziaalnoci gospodarczej albo prowadz dziaalno gospodarcz w rozmiarach sucych realizacji celw statutowych; 5) cay dochd przeznaczaj na dziaalno, o ktrej mowa w pkt 1 i 2;(art.20) Czonkowie organizacji nie mog czerpa zyskw z prowadzonej dziaalnoci ani wprost, ani otrzymywa ich w inny sposb Ustawa przewiduje pewne odstpstwa: -do osb prawnych i jednostek organizacyjnych tworzonych na podstawie ustaw o stosunku Pastwa do kociow i innych zwizkw wyznaniowych.(w odniesieniu do tych podmiotw nie stosuje si wymogu wycznoci-prowadzona przez nie dziaalno poytku publicznego nie jest ich wyczn statutow dziaalnoci, uzyskany dochd przeznaczaj na t dziaalno)

Korzystaj z uprzywilejowanej pozycji podatkowej Organizacje te zobowizane s wykaza, e ich dziaalno suy dobru wsplnemu oraz to, e obejmuj swoim dziaaniem cao bd cz spoeczestwa. Niezaleno strukturalna od organw administracji publicznej Samorzdno Realizacja celw poytku publicznego Zakaz podziau zyskw pomidzy czonkw organizacji Organizacje pozarzdowe i stowarzyszenia jednostek samorzdu terytorialnego wpisane do KRS uzyskuj status organizacji poytku publicznego z chwil wpisania do KRS informacji o spenieniu wymaga art.20 powyszej ustawy Inne podmioty-z chwil wpisania do KRS na zasadach i w trybie okrelonej przypisami ustawy o KRS

C. Partnerstwo publiczno prywatne

USTAWA z dnia 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym


Definicja:

66

Wsppraca podmiotu publicznego i partnera prywatnego oparta na ustawie w ktrej partner prywatny zobowizuje si wobec podmiotu publicznego do wykonania przedsiwzicia za wynagrodzeniem polegajcym na: -wypacie pieninej -prawie pobierania poytkw -odnoszenie korzyci z wykonywanego zadania. Partner prywatne moe ponosi w caoci lub w czci nakady na wykonanie zadania

Art. 3. 1. Partnerstwo publiczno-prywatne moe stanowi sposb realizacji przedsiwzicia, jeeli przynosi to korzyci dla interesu publicznego przewaajce w stosunku do korzyci wynikajcych z innych sposobw realizacji tego przedsiwzicia. 2. Korzyci dla interesu publicznego jest w szczeglnoci oszczdno w wydatkach podmiotu publicznego, podniesienie standardu wiadczonych usug lub obnienie uciliwoci dla otoczenia. Jest form dugoterminowej wsppracy sektora prywatnego i publicznego przy przedsiwziciach majcych na celu realizacje zada publicznych. Celem wsppracy jest osignicie oboplnych korzyci (spoecznych i komercyjnych)

8. Podmioty prywatne wykonujce funkcje administracji publicznej Podmioty prywatne: -nie wchodz w zakres pojciowy: podmiotw pastwowych, podmiotw samorzdowych, podmiotw spoecznych -osoba fizyczna: moc postanowie ustawowych(aktw wykonawczych moc zindywidualizowanych aktw administracyjnych opartych o waciwe podstawy ustawowe -mog by nimi kocioy i zwizki wyznaniowe (szkoy, szpitale) Zadania odbywajc si na polu usug publicznych a nie w obrbie wydawania decyzji administracyjnych. Prywatyzacja oznacza twrczy proces w zakresie sposobu wykonywania zada publicznych przez podmioty niepubliczne, ktre zadania te przejmuj dobrowolnie i prowadz je w interesie wyszym, oglnym, a nie w interesie jednostkowym. Realizacja ta odbywa si w formach i metodach prawa prywatnego( cywilnego lub handlowego). USTAWA z dnia 24 kwietnia 2003 r.o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie. USTAWA z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakadach opieki zdrowotnej Ustawa o finansach publicznych IV Samorzd terytorialny 1. Teorie samorzdu terytorialnego

Naturalistyczna: -samorzd przeciwstawia si pastwu jako czynnik od niego niezaleny -gminy s instytucj rwn pastwu-pastwo to federacja gmin

67

-pastwo istnieje dla gminy a nie gminy dala pastwa Pastwowa: -istota samorzdu polega na wykonywaniu praw zwierzchnich, odstpionym przez pastwo korporacjom samorzdowym, jako ich prawo wasne. -korporacjom tym przysuguje prawo ustanawiania w drodze wyboru wasnych organw. -Uznajc za w jednostkach samorzdowych osobowo publicznoprawn, czy si j z prawem do samodzielnego sprawowania czci administracji publicznej. Polityczna: -Istot samorzdu widzi si w osobowym skadzie organw samorzdowych albo w udziale spoeczestwa w administracji publicznej -przedstawiciel gwny- Gneist- podkrela niezaleno urzdnikw samorzdowych jako istoty sprawowania samorzdu Pogldy formowane przez midzynarodowe organizacje: -wiatowa Deklaracja Samorzdu Lokalnego 1985 -Europejska Karta Samorzdu Terytorialnego 1985

Z jednej strony samorzd jest podporzdkowany pastwu, ktre decyduje o jego bycie, ksztacie, zakresie i formach dziaania, a z drugiej, to samo pastwo zabezpiecza pozycje samorzdu, przyznajc mu roszczenie o zachowanie przyznanego zakresu dzia i samodzielnoci. Konsekwencj powoania wadzy samorzdowej jest istnienie w terenie wielu samodzielnych orodkw wadzy publicznej, rnorodno ich sposobw dziaania, metod i hierarchii zaspokajania potrzeb

2. Samorzd terytorialny w polskiej nauce prawa administracyjnego W okresie midzywojennym- Dualizm wadzy(pastwowa i samorzdowa) Pogldy: -Panejko -Wasiutyski -Kroski -Bigi Polska ludowa Do 1950r-dualizm wadz w systemie administracji terenowej Od 1950r.-ustaw z marca z tego roku zniesiono dualizm wadz-wprowadzono system centralizmu demokratycznego

68

1972-1975-reformy systemu rad narodowych- okreliy rady jako terenowe organy wadzy i podstawowe organy samorzdu spoecznego Ustawa z 1983r-3 podstawowe funkcje rad narodowych: -terenowy organ wadzy pastwowej -podstawowy organ samorzdu spoecznego -organ samorzdu terytorialnego

Pogldy T. Rabska

Lata 90

Ustawodawstwo wprowadzio samorzd terytorialny w polskim systemie administracji terenowej wedug wzorw wypracowanych w pastwach Europy Zachodniej

W nauce polskiego prawa administracyjnego: Pojcie samorzdu: W znaczeniu szerszym: cech samorzdu przypisuje si rnym grupom spoecznym czy wyonionym przez nie organom bez wzgldu na to, czy realizuj funkcje administracji publicznej. W znaczeniu wszym: przez samorzd rozumie si tylko te grupy spoeczne i ich reprezentacje, ktre zgodnie z przepisami prawa realizowa maj funkcje administracji publicznej w formach zdecentralizowanych, przy czym te grupy spoeczne powinny nalee do podmiotw prawa publicznego, a nie do podmiotw prawa prywatnego.

3. Modele samorzdy terytorialnego

Kryterium zada: Model unitarny- wycznie wasne zadania Model dualistyczny-wasne zadania i zadania poruczone(zlecone)

Kryterium organizacyjne: -model jedno-model dwu-model trzy-stopniowy

Kryterium ingerencji pastwa:

69

-nadzr pastwowy o charakterze weryfikacyjnym -nadzr pastwowy o charakterze dyrektywnym -nadzr pastwowy o charakterze represyjnym -nadzr pastwowy o charakterze prewencyjnym

Cechy charakterystyczne polskiego modelu samorzdu terytorialnego:

Model trjstopniowy (gmina, powiat, wojewdztwo) od 1998 Model Dualistyczny-zadania wasne okrelone s klauzul generaln, Ustawy mog nakada na gminy obowizek wykonywania zada zleconych z zakresu administracji rzdowej. Zadania te mog rwnie wykonywa z porozumie z organami administracji rzdowej. Model ingerencji pastwa w zakresie zada wasnych oraz zleconych jednostek samorzdowych oparty jest na nadzorze weryfikacyjnym, sprawowanym przez organy administracji rzdowej wedug kryterium zgodnoci z prawem. Podstawowym rodkiem nadzoru jest stwierdzenie niewanoci uchwa oraz zarzdze i rozwizanie rady lub sejmiku. Stanowi fragment ustroju pastwowego Istota polega na wykonywaniu wadzy pastwowej przy wykorzystaniu wadztwa administracyjnego w zakresie ksztatowania ycia publicznego w jednostce samorzdowej w ramach obowizujcego prawa przez odrbne od pastwa podmioty o strukturze korporacyjnej regulowanej ustawami.

4. Z historii samorzdu terytorialnego w Polsce -pominem

5. Ustrj samorzdu terytorialnego KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. Art. 15.Ustrj terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj wadzy publicznej. Zasadniczy podzia terytorialny pastwa uwzgldniajcy wizi spoeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniajcy jednostkom terytorialnym zdolno wykonywania zada publicznych okrela ustawa. Art. 16.Og mieszkacw jednostek zasadniczego podziau terytorialnego stanowi z mocy prawa wsplnot samorzdow. Samorzd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu wadzy publicznej. Przysugujc mu w ramach ustaw istotn cz zada publicznych samorzd wykonuje w imieniu wasnym i na wasn odpowiedzialno.

70

3 Ustawy z dnia 5 czerwca 1998r. o samorzdzie powiatowym, o samorzdzie wojewdztwa, o administracji rzdowej w wojewdztwie Ustawa z 24 lipca 1998r. o zmianie niektrych ustaw okrelajcych kompetencje organw administracji publicznej Ksztat terenowej administracji publicznej od 1 stycznia 1999r.: 1 sejmik, zarzd wojewdztwa oraz marszaka- na stopniu wojewdztwa 2 rad, zarzd powiatu (miasta na prawach powiatu) oraz starost-na stopniu powiatowym 3 rad, wjta (burmistrza, prezydenta)-na stopniu podstawowym Ustawa z dnia 20 czerwca 2002r. o bezporednim wyborze wjta, burmistrza i prezydenta miasta - wyborach powszechnych, rwnych, bezporednich, w gosowaniu tajnym -dotychczas bezporednim mandatem demokratycznym w gminie dysponowaa rada gminy.

Wjt

-organ wykonawczy gminy -przej wszystkie zadania i kompetencje zarzdu gminy -do 2002r. funkcjonoway -przej kompetencje rady gminy do ustalania regulaminu organizujcego urzdu gminy oraz do powoywania swych zastpcw Nowelizacja ustawy o samorzdzie gminnym Ustawy z zakresu materialnego prawa administracyjnego Centralne miejsce w strukturze organizacyjnej samorzdu terytorialnego zajmuje organ stanowicy i kontrolny- rada gminy, rada powiatu, i sejmik wojewdztwa. Jest to organ tworzcy samorzdowe jednostki organizacyjne, powoujcy organy wewntrzne(komisje stae i dorane, przewodniczcego i jego zastpcw), wybierajcy zarzd oraz kontrolujcy organy jednostki samorzdu terytorialnego. Organ ten ustala statut danej jednostki, okrela organizacj wewntrzn oraz tryb pracy organw.

A. Gmina (1)Pojcie gminy

USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym


Art. 1. 1. Mieszkacy gminy tworz z mocy prawa wsplnot samorzdow. 2. Ilekro w ustawie jest mowa o gminie, naley przez to rozumie wsplnot samorzdow oraz odpowiednie terytorium

71

Nie ma prawa samorozwizania si Odnosi si to te do innych dziaa organizacyjnych wobec gmin, takich jak czenie gmin, ustalanie ich granic i nazw, tworzenie nowych gmin, uregulowanych w art.4 ustawy o samorzdzie gminnym. Powysze kompetencje posiada Rada ministrw podejmowane s prze w formie rozporzdzenia-uzalenione s jedynie od przeprowadzenia konsultacji z mieszkacami gminy. Wedug skrajnych pogldw w nauce pastw europejskiej gmina moe by skutecznie rozwizana tylko przez ustaw albo na podstawie ustawy(istnieje nawet zupenie pozbawiona czonkw) Formy bezporedniego uczestnictwa mieszkacw: -gosowania wyborcze -referendum -udzia w zebraniu wiejskim Mamy 2424 gminy oraz miasto stoeczne Warszaw(jest gmin majc status miasta na prawach powiatu) USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym przyjmuje w zasadzie jednolity model gminy, bez rozrnienia gmin wiejskich i miejskich. Rnice maj ograniczony charakter i si odnosz do: a) Nazewnictwa organw jednoosobowych W gminie wiejskiej-wjt W gminie miejskiej-burmistrz lub prezydent b) Terytorialnego podziau wewntrznego gminy W gminie wiejskiej- soectwa z zebraniami wiejskimi i sotysami W gminie miejskiej-dzielnice(osiedla) z radami dzielnicowymi(osiedlowymi) oraz zarzdami c) Trybu nadania(a waciwie jednostce osadniczej) charakteru miast(w drodze rozporzdzenia Rady Ministrw)po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkacami d) Sytuacji organizacyjnej gmin powyej 300tys mieszkacw -projekty ich statutw podlegaj uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrw na wniosek ministra waciwego do spraw administracji publicznej e) Sytuacji miast ktrym przysuguj prawa powiatu f) Szczeglnej sytuacji miasta stoecznego Warszawy -ustrj uregulowany jest w drodze ustawy z dnia 15 marca 2002r. o ustroju miasta stoecznego Warszawy (2)Zadania gminy Gmina jest adresatem norm prawnych, sytuujcych j jako wyodrbniony podmiot prawa w strukturze organizacyjnej pastwa. Norma konstytucyjna-gwarantuje samorzdowi terytorialnemu udzia w sprawowaniu wadzy publicznej. Jest to udzia w sprawowaniu wadzy wykonawczej-administracji publicznej. Idea samorzdu polega na tym by byy realizowane przede wszystkim (a czsto wycznie) interesy obywateli, ktrzy tworz zbiorowo nazywan w ustawie wsplnot, i ktrzy wybieraj jej podstawowy organ. Domniemanie waciwoci na rzecz gminy: Art. 6. 1. Do zakresu dziaania gminy nale wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeone ustawami na rzecz innych podmiotw.

72

Art. 7. 1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wsplnoty naley do zada wasnych gminy. W


szczeglnoci zadania wasne obejmuj sprawy: Przedstawione nastpnie wyliczenie nie ma charakteru zamknitego Kategorie zakresw zada wasnych gminy: Infrastruktury technicznej gminy(gminne mosty, drogi, ulice itp. ) Infrastruktury spoecznej(ochrona zdrowia pomoc spoeczna, owiat, kultura itp.) Porzdku i bezpieczestwa publicznego np. organizacja ruchu drogowego adu przestrzennego i ekologicznego np. planowanie przestrzenne Gmina wykonuje zadania wasne w imieniu wasnym i na wasn odpowiedzialno, na zasadach okrelonych przez ustawy, korzystajc z samodzielnoci ochronnej na drodze sdowej Samodzielno zadaniowa gminy jest ograniczona poprzez wprowadzenie instytucji obowizkowych zada wasnych Gminna nie moe si uchyli od ich wykonywania, jeli ustawa tak stanowi. Gminna wykonuje zadania zlecone z zakresu administracji rzdowej okrelone w art.8 ustawy gminnej. S to zadania obce- pochodz od innego podmiotu administracji jakim jest pastwo. O ile ustawa tak stanowi, gmina jest obowizana do wykonywania takich zada. Moe ponadto wykonywa zadania zlecone dobrowolnie, na podstawie porozumienia z waciwym organem administracji rzdowej. Policja administracyjna- cao interwencji administracji zmierzajcych do narzucenia swobodnej dziaalnoci jednostek dyscypliny wymaganej przez ycie w spoeczestwie. Ma raczej charakter prewencyjny. Gwnym celem jest regulacja tych zada, ktre maj znaczenie publiczne, a zwaszcza znaczenie dla spokoju, bezpieczestwa i zdrowotnoci publicznej. Jest raczej reakcja ni akcj. Narzucanie rygorw powinno si cechowa bezwzgldn obiektywnoci. Wykonywanie przez gmin zada zleconych sprawia, e ma ona dwoisty charakter: -wsplnoty samorzdowej -jednostki wykonawczej administracji rzdowej Cao zada administracji publicznej przysugujcych gminie realizowana jest w znacznej czci przez wydawanie decyzji administracyjnych Ustawy kompetencyjne-akty prawne rozdzielajce wszystkie kompetencje sformuowane w obowizujcym prawie-dokonuj ich rozdziau na administracje rzdow i administracj samorzdow Katalog spraw poszerzonych i rozstrzyganych (zada zleconych)przez organy samorzdowe w drodze decyzji administracyjnych powinien by nastpujcy: Sprawa nie moe przekracza zakresu gminnego np. powiatowego Lokalno sprawy-sprawa lokalna objta ramami policji administracyjnej, nie wchodzia by w zakres spraw gminnych. Gmina moe rozstrzyga w tych sprawach indywidualnych, w ktrych moe zachowa regu obiektywnego zachowania si Gmina nie moe rozstrzyga o sprawach, w ktrych waniejsze od samego zaatwienia jest realizowanie polityki pastwa przez organy zdekoncentrowane w systemie hierarchicznego podporzdkowania. Gmina nie moe orzeka w sprawach, w ktrych ze wzgldu na dobro publiczne mogo by doj do rnych rozstrzygni w sytuacjach powtarzalnych, wymagajcych jednolitych rozstrzygni. Samodzielno gminy-priorytetowe okrelenie ustroju samorzdu terytorialnego, wyraa si w: Odrbnej strukturze organizacyjnej Powierzeniu gminie wycznoci w realizowaniu tzw. zada wasnych

73

Osobowoci prawej Wasnoci komunalnej Samodzielno finansowa Ograniczenie interwencji wadzy rzdowej wobec gminy tylko do rodkw nadzorczych Zabezpieczenie prawne w systemie sdowej ochrony praw i interesw-prawne zabezpieczenie i gwarancja samodzielnoci gminy

(3)Wadze gminy

USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym


Uywa pojcia wadza gminy dla okrelenia podmiotw upowanionych do rozstrzygania w sprawach gminy. Pierwotnym adresatem normy kompetencyjnych jest w gminie wsplnota samorzdowa- mieszkacy gminy(z mocy prawa) Wsplnota samorzdowa podejmuje rozstrzygnicia bezporednio w : Gosowaniu wyborczym Referendum Za porednictwem organw gminy (a)Referendum gminne Jest sposobem bezporedniego sprawowania wadzy w sprawach wanych dla gminy Mog bra udzia(oglnie): Mieszkacy gminy uprawnieni do gosowania Obywatele polscy ktrzy ukoczyli 18 lat Wyczno referendum w sprawach: samoopodatkowanie si mieszkacw na cele publiczne mieszczce si w zakresie zada i kompetencji organw gminy. odwoania rady gminy i wjta (burmistrza, prezydenta miasta) albo odwoania jednego z tych organw(przed upywem kadencji) kada inna sprawa dotyczca gminy mieszczca si w zakresie zada i kompetencji jej organw. Decyduj o przeprowadzeniu referendum: Rada gminy-z wasnej inicjatywy Obywatele gminy-poparcie 1/10 uprawnionych do gosowania, (nastpnie rada gminy lub komisarz wyborczy obowizany jest przeprowadzi referendum) Referendum ma charakter rozstrzygajcy (wyklucza opiniodawczy) Referendum jest wane:- min. 30% frekwencja, w sprawie odwoania organu gminy-nie mniej ni 3/5 liczby biorcych udzia w wyborze odwoywanego organu Instytucja konsultacji z mieszkacami gminy W wypadkach przewidzianych ustaw

USTAWA z dnia 15 wrzenia 2000 r. o referendum lokalnym

74

Inne sprawy wane dla gminy Zasady i tryb przeprowadzenia tych konsultacji okrela uchwaa rady gminy

(b)Rada gminy USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym Art.18 ustawy gminnej przyjmuje zasad domniemania waciwoci rady

,przekazujc jej wszystkie sprawy z zakresu dziaania gminy, jeli ustawy nie stanowi inaczej . Ustawa ta okrela katalog spraw gdzie rada ma waciwo wyczn : Organizacyjne np. uchwalanie statutu gminy Planistyczne np. uchwalanie: budetu gminy, miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego Finansowo-majtkowe Osobowe np. powoywanie i odwoywania sekretarza oraz skarbnika gminy Kierowniczo-kontrolne np. stanowienie o kierunkach dziaania wjta, przyjmowanie sprawozda z jego dziaalnoci Inne- np. uchway w sprawie herbu gminy, nazwy ulic i placw publicznych, wznoszenia pomnikw, nadanie honorowego obywatelstwa Do wycznej waciwoci rady gminny mog by przekazane w drodze ustawowej take inne sprawy Przewodniczcy RG Rada gminy wybiera ze swojego skadu przewodniczcego oraz od 1 do 3 wiceprzewodniczcych(nie mona czy ze stanowiskiem wjta, burmistrza, prezydenta miasta) Ustawa gminna nie zalicza przewodniczcego RG do organw gminnych Ustawow okrelon kompetencj przewodniczcego RG jest zwoywanie sesji rady gminy, organizowanie pracy rady i prowadzenie jej obrad Szczegowy zakres dziaania przewodniczcego RG oraz jego zastpcw ustalony jest przez rad w statucie gminy. Rada gminy Spoeczny(ale wynagradzany)charakter Sesyjny charakter pracy Sesje s czasowo ograniczone

75

Ze wzgldu na szeroki zakres zada rady istnieje potrzeba przekazywania czci jej zada innym organom do rozstrzygania z wyczeniem spraw zastrzeonych do waciwoci rady; bd tez do zaopiniowania, bd opracowania projektu rozstrzygnicia-we wszystkich sprawach. Istotn rol w tym zakresie odgrywaj komisje: Organy wewntrzne rady Ich istnienie, przedmiot dziaania oraz skad osobowy zale od uznania rady Komisje: - Stae(o charakterze obligatoryjnym: komisja rewizyjna dla kontroli wjta) -dorane-dla wykonywania zada nadzwyczajnych W praktyce prawie wszystkie sprawy, ktre s przedmiotem obrad rady, omawia si uprzednio na posiedzeniach komisji.

(c)Wjt(burmistrz, prezydent miasta) USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym

Art. 26. 1. Organem wykonawczym gminy jest wjt. Kadencja wjta rozpoczyna si w dniu rozpoczcia kadencji rady gminy lub wyboru go przez rad gminy i upywa z dniem upywu kadencji rady gminy. Art. 27. Funkcji(mandatu) wjta oraz jego zastpcy nie mona czy z: 1) funkcj wjta lub jego zastpcy w innej gminie, 2) czonkostwem w organach jednostek samorzdu terytorialnego, w tym w gminie, w ktrej jest wjtem lub zastpc wjta, 3) zatrudnieniem w administracji rzdowej, 4) mandatem posa lub senatora.

Art. 30. (80) 1. Wjt wykonuje uchway rady gminy i zadania gminy okrelone przepisami prawa. 2. Do zada wjta naley w szczeglnoci: 1) przygotowywanie projektw uchwa rady gminy, 2) okrelanie sposobu wykonywania uchwa, 3) gospodarowanie mieniem komunalnym, 4) wykonywanie budetu, 5) zatrudnianie i zwalnianie kierownikw gminnych jednostek organizacyjnych. 3. W realizacji zada wasnych gminy wjt podlega wycznie radzie gminy. Wykonywanie zada zleconych z zakresu administracji rzdowej Realizujc zadania wasne gminy-podlega radzie gminy Wykonujc zadania zlecone z zakresu administracji rzdowej-podlega take wojewodzie

76

Wjt, burmistrz, prezydent miasta jest kierownikiem urzdu gminy kieruje biecymi sprawami gminy oraz reprezentuje j na zewntrz-sprawy administracyjne i cywilnoprawne(przepisy szczeglne mog ograniczy zakres tej reprezentacji) wykonuje swe zadania przy pomocy urzdu gminy, ktrego jest kierownikiem i ktremu nadaje w drodze zarzdzenia regulamin organizacyjny wydaje decyzje administracyjne(sprawy wasne i zlecone) mog upowani swoich zastpcw oraz innych pracownikw gminy do wydawania decyzji Rada gminy moe udzieli takiego upowanienia organowi wykonawczemu jednostki pomocniczej gminy bd organom gminnym jednostek organizacyjnych (dekoncentracja wewntrzna)

(d) Organy w pomocniczych jednostkach podziau gminy Soectwa na obszarach wiejskich Dzielnice, osiedla -w miastach Miasta na terenie gminy

Art. 5. 1. Gmina moe tworzy jednostki pomocnicze: soectwa oraz dzielnice, osiedla i inne. Jednostk pomocnicz moe by rwnie pooone na terenie gminy miasto. 2. Jednostk pomocnicz tworzy rada gminy, w drodze uchway, z urzdu, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkacami lub z ich inicjatywy. 3. Zasady tworzenia, czenia, podziau oraz znoszenia jednostki pomocniczej okrela statut gminy Zasady tworzenia jednostek pomocniczych ustala statut gminy Organizacj i zakres dziaania ustala Rada gminy indywidualnie w formie odrbnego statutu. Statut moe przewidywa powstanie jednostki niszego rzdu w ramach jednostki pomocniczej ORGANY SOECTWA Zebrania wiejskie- organ uchwaodawczy w soectwie-mog w nim uczestniczy z gosem rozstrzygajcym wszyscy obywatele gminy zamieszkali na terenie soectwa. Jest waciwe we wszystkich sprawach nie zastrzeonych na rzecz pozostaych organw soectwa, a mianowicie organu wykonawczegosotysa oraz wspomagajcej go rady soeckiej Domniemanie waciwoci na rzecz zebrania wiejskiego Sotys oraz rada soecka- organ wykonawczy Sotys: Zadania z zakresu ochrony zdrowia, gospodarki gruntami, spraw podatkowych Administruje majtkiem soectwa w zakresie ustalonym statutem soectwa, zgodnie z uchwaami zebrania wiejskiego. Organizuje mieszkacw soectwa do wsplnych przedsiwzi

77

Jako przewodniczcy i organ wykonawczy zebrania wiejskiego prowadzi obsug tego organu soectwa, organizuje jego prac-przygotowuje projekty uchwa, wykonuje uchway, zwouje zebrania wiejskie. Rada soecka-organ opiniodawczo-doradczy- wspomaga dziaalno sotysa ORGANY DZIELNICY , OSIEDLA

Rada osiedla/dzielnicy-organ uchwaodawczy, organ przedstawicielski wybrany wedug zasad ustalonych przez rad gminy. Zarzd z przewodniczcym na czele-organ wykonawczy rady dzielnicowej/osiedlowej Sprawy podziau zada midzy tymi organami uregulowane s w statucie dzielnicy osiedla Przewodniczcy organu wykonawczego jednostki pomocniczej moe uczestniczy w pracach rady gminy na zasadach okrelonych w statucie gminy, bez prawa udziau w gosowaniu.

(e) Wnioski W sprawie zada i kompetencji Rada gminy-organ legitymowany demokratycznie, wyoniony w drodze wyborw przez obywateli zbiorowoci gminnej. Rozstrzyga wszystkie sprawy jeli ustawy nie stanowi inaczej. Rada ma prawo zajcia si kad spraw wsplnoty samorzdowej ale nie kad z tych spraw rozstrzyga. Ustawodawca poza ustanowieniem uprzywilejowanej pozycji rady dokona bowiem rwnoczenie podziau wadzy w gminie, rozgraniczajc w taki sposb uprawnienia rozstrzygajce. Wyczno z zaatwianiu okrelonych spraw maj: -referendum -rada gminy -wjt i burmistrz-maj bezporedni legitymacje demokratyczn tak jak rada gminy Katalog kompetencji wycznych mona ustali na podstawie: -ustawy o samorzdzie gminnym -ustawy kompetencyjnej -ustaw administracyjnego prawa materialnego W sprawie nomenklatury Na poziomie powiatu i wojewdztwa ,starosta i marszaek nie s ustawowo okreleni jako organy wykonawcze samorzdu terytorialnego-doktryna prawa administracyjnego oraz orzecznictwo sdowe pozwala na uywanie w stosunku do nich tego okrelenia.

B. Powiat (1)Pojcie powiatu

78

Art. 164.Konstytucji 1. Podstawow jednostk samorzdu terytorialnego jest gmina. 2. Inne jednostki samorzdu regionalnego albo lokalnego i regionalnego okrela ustawa. !!! 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorzdu terytorialnego nie zastrzeone dla innych jednostek samorzdu terytorialnego USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie powiatowym. Definicja Art. 1. 1. Mieszkacy powiatu tworz z mocy prawa lokaln wsplnot samorzdow. 2. Ilekro w ustawie jest mowa o powiecie, naley przez to rozumie lokaln wsplnot samorzdow oraz odpowiednie terytorium. -Kwalifikacja mieszkacw jako wsplnoty nastpuje z mocy prawa Kategorie powiatw: Powiat ziemski- cae obszary graniczcych ze sob gmin Miasto na prawach powiatu-cae obszary miast Rada Ministrw-kompetencje w zakresie tworzenia, czenia, podziau, znoszenia powiatw-rozstrzyga po zasigniciu opinii zainteresowanych rad gmin ,rad powiatw, sejmikw wojewdztw, w drodze rozporzdzenia(okrelajcego gminy wchodzce w skad powiatw, nazwy powiatw, siedziby ich wadz)-w drodze rozporzdzenia moe ustali take zasady i tryb postpowania w sprawach tworzenia, czenia, podziau i znoszenia powiatw oraz okrelenia ich granic. Aktualnie mamy 380 powiatw: 315-powiatw ziemskich 65-miast na prawach powiatu (2)Zadania powiatu

USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie powiatowym. Art. 4. 1. Powiat wykonuje okrelone ustawami zadania publiczne o charakterze
ponadgminnym w zakresie: 1) edukacji publicznej, 2) promocji i ochrony zdrowia, 3) pomocy spoecznej, 4) polityki prorodzinnej, 5) wspierania osb niepenosprawnych, 6) transportu zbiorowego i drg publicznych, 7) kultury oraz ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami, 8) kultury fizycznej i turystyki, 9) geodezji, kartografii i katastru, 10) gospodarki nieruchomociami, 11) administracji architektoniczno-budowlanej, 12) gospodarki wodnej, 13) ochrony rodowiska i przyrody, 14) rolnictwa, lenictwa i rybactwa rdldowego, 15) porzdku publicznego i bezpieczestwa obywateli, 16) ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposaenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpoarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagroeniom ycia i zdrowia ludzi oraz rodowiska, 17) przeciwdziaania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, 18) ochrony praw konsumenta,

79

19) utrzymania powiatowych obiektw i urzdze uytecznoci publicznej oraz obiektw administracyjnych, 20) obronnoci, 21) promocji powiatu, 22) wsppracy z organizacjami pozarzdowymi. 2. Do zada publicznych powiatu naley rwnie zapewnienie wykonywania okrelonych w ustawach zada i kompetencji kierownikw powiatowych sub, inspekcji i stray. 3. Ustawy mog okrela inne zadania powiatu. 4. Ustawy mog okrela niektre sprawy nalece do zakresu dziaania powiatu jako zadania z zakresu administracji rzdowej, wykonywane przez powiat. 5. Powiat na uzasadniony wniosek zainteresowanej gminy przekazuje jej zadania z zakresu swojej waciwoci na warunkach ustalonych w porozumieniu. 6. Zadania powiatu nie mog narusza zakresu dziaania gmin. (-infrastruktura spoeczna- np. edukacja publiczna -infrastruktura techniczna- np. transport i drogi publiczne -porzdek i bezpieczestwo publiczne np. ochrona przeciwpowodziowa -ad przestrzenny i ekologiczny -np. geodezja)

(3)Wadze powiatu

USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie powiatowym.


Uywa pojcia wadze powiatu dla okrelenia podmiotw upowanionych do rozstrzygania w sprawach powiatu. Pierwotnym adresatem normy kompetencyjnych jest w gminie wsplnota samorzdowa- mieszkacy powiatu(z mocy prawa) Wsplnota samorzdowa podejmuje rozstrzygnicia bezporednio w : Gosowaniu wyborczym Referendum Za porednictwem organw powiatu

(a)Referendum powiatowe

USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie powiatowym.


USTAWA z dnia 15 wrzenia 2000 r. o referendum lokalnym Jest sposobem bezporedniego sprawowania wadzy w sprawach wanych dla powiatu Mog bra udzia(oglnie): Mieszkacy powiatu uprawnieni do gosowania Obywatele polscy ktrzy ukoczyli 18 lat W referendum mieszkacy wyraaj w drodze gosowania swoj wol Co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczcej wsplnoty odwoanie rady powiatu ( po 12miesiccach: od wyborw, referendum w sprawie rady powiatu; do 6 miesicy przed upywem kadencji) w sprawie zakresu zada i kompetencji organw powiatu we wszystkich sprawach z zakresu waciwoci powiatu

80

Decyduj o przeprowadzeniu referendum: Rada gminy-z wasnej inicjatywy Obywatele gminy-poparcie 10% uprawnionych do gosowania, (nastpnie waciwy organ obowizany jest przeprowadzi referendum) Referendum jest wane:- min. 30% frekwencja, w sprawie odwoania rady powiatu-nie mniej ni 3/5 liczby biorcych udzia w wyborze tego organu (b)Rada powiatu

USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie powiatowym.

Art. 12. Do wycznej waciwoci rady powiatu naley: 1) stanowienie aktw prawa miejscowego, w tym statutu powiatu, 2) wybr i odwoanie zarzdu oraz ustalanie wynagrodzenia jego przewodniczcego, 3) powoywanie i odwoywanie, na wniosek starosty, sekretarza powiatu i skarbnika powiatu, bdcego gwnym ksigowym budetu powiatu, 4) stanowienie o kierunkach dziaania zarzdu powiatu oraz rozpatrywanie sprawozda z dziaalnoci zarzdu, w tym z dziaalnoci finansowej, 5) uchwalanie budetu powiatu, 6) rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budetu oraz podejmowanie uchway w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium dla zarzdu z tego tytuu, 7) podejmowanie uchwa w sprawach wysokoci podatkw i opat w granicach okrelonych ustawami, 8) podejmowanie uchwa w sprawach majtkowych powiatu dotyczcych: a) (6) zasad nabywania, zbywania i obciania nieruchomoci oraz ich wydzierawiania lub wynajmowania na czas oznaczony duszy ni 3 lata lub na czas nieoznaczony, o ile ustawy szczeglne nie stanowi inaczej; uchwaa rady powiatu jest wymagana rwnie w przypadku, gdy po umowie zawartej na czas oznaczony do 3 lat strony zawieraj kolejne umowy, ktrych przedmiotem jest ta sama nieruchomo; do czasu okrelenia zasad zarzd moe dokonywa tych czynnoci wycznie za zgod rady powiatu, b) emitowania obligacji oraz okrelania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu, c) zacigania dugoterminowych poyczek i kredytw, d) ustalania maksymalnej wysokoci poyczek i kredytw krtkoterminowych zaciganych przez zarzd oraz maksymalnej wysokoci poyczek i porcze udzielanych przez zarzd w roku budetowym, e) zobowiza w zakresie podejmowania inwestycji i remontw o wartoci przekraczajcej granic ustalon corocznie przez rad, f) tworzenia i przystpowania do zwizkw, stowarzysze, fundacji i spdzielni oraz ich rozwizywania lub wystpowania z nich, g) tworzenia i przystpowania do spek, ich rozwizywania i wystpowania z nich oraz okrelania zasad wnoszenia wkadw oraz obejmowania, nabywania i zbywania udziaw i akcji, h) wspdziaania z innymi powiatami i z gminami, jeeli zwizane jest to z koniecznoci wydzielenia majtku, i) tworzenia, przeksztacania i likwidacji jednostek organizacyjnych oraz wyposaania ich w majtek, 8a) podejmowanie uchwa w sprawie przyjcia zada z zakresu administracji rzdowej oraz w sprawie powierzenia prowadzenia zada publicznych, o ktrych mowa w art. 5, 9) okrelanie wysokoci sumy, do ktrej zarzd moe samodzielnie zaciga zobowizania, 9a) podejmowanie uchwa w sprawach wsppracy ze spoecznociami lokalnymi innych pastw oraz przystpowania do midzynarodowych zrzesze spoecznoci lokalnych, 9b) uchwalanie powiatowego programu zapobiegania przestpczoci oraz ochrony bezpieczestwa obywateli i porzdku publicznego, 9c) uchwalanie powiatowego programu przeciwdziaania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,

81

9d)

dokonywanie oceny stanu bezpieczestwa przeciwpoarowego i zabezpieczenia przeciwpowodziowego powiatu, 10) podejmowanie uchwa w sprawach herbu powiatu i flagi powiatu, 10a) podejmowanie uchwa w sprawie zasad udzielania stypendiw dla uczniw i studentw, 11) podejmowanie uchwa w innych sprawach zastrzeonych ustawami do kompetencji rady powiatu. S to zadania: organizacyjne(uchwalanie statutu powiatu) planistyczne(uchwalanie budetu miasta) finansowo-majtkowe osobowe(wybr i odwoanie zarzdu powiatu) kierowniczo-kontrolne (stanowienie o kierunkach dziaania zarzdu powiatu, przyjmowanie sprawozda z jego dziaalnoci) inne(uchway w sprawie herbu, flagi) Do wycznej waciwoci rady powiatu mog by przekazane w drodze ustawowej take inne sprawy Przewodniczcy Rady powiatu (RP) Rada powiatu wybiera ze swojego skadu przewodniczcego oraz 1 lub 2 wiceprzewodniczcych(nie mona czy ze stanowiskiem czonka zarzdu powiatu) Ustawa powiatowa nie zalicza przewodniczcego RP do organw gminnych Ustawow okrelon kompetencj przewodniczcego RP jest organizowanie pracy rady powiatu, i prowadzenie jej obrad

(7)

Rada powiatu Spoeczny(ale wynagradzany)charakter Sesyjny charakter pracy Sesje s czasowo ograniczone Ze wzgldu na szeroki zakres zada rady istnieje potrzeba przekazywania czci jej zada innym organom do rozstrzygania z wyczeniem spraw zastrzeonych do waciwoci rady; bd tez do zaopiniowania, bd opracowania projektu rozstrzygnicia-we wszystkich sprawach. Istotn rol w tym zakresie odgrywaj komisje: Organy wewntrzne rady Ich istnienie, przedmiot dziaania oraz skad osobowy zale od uznania rady Komisje: - Stae(o charakterze obligatoryjnym: komisja rewizyjna dla kontroli zarzdu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych) -dorane-dla wykonywania zada nadzwyczajnych

82

(c)Zarzd powiatu Jest organem wykonawczym powiatu Skada si z : Starosta-przewodniczcy Pozostali czonkowie 3-4osoby ( w tym wicestarosta)wybrani przez rad powiatu ze swojego grona bd spoza skadu rady. Czonkowstwa w zarzdzie nie mona czy z czonkowstwem w organie samorzdu gminy i wojewdztwa oraz z zatrudnieniem w administracji rzdowej, a take z mandatem posa, senatora. Jeli rada powiatu nie dokona wyboru zarzdu w terminie 3 miesicy od daty ogoszenia wynikw wyborw-ulega rozwizaniu z mocy prawa. PO ROZWIZANIU przeprowadza si przedterminowe wybory, ktre zarzdza wojewoda w terminie 3 miesicy od dnia rozwizania rady powiatu. Jeli nowo wybrana rada powiatu nie dokona wyboru w terminie 3 miesicy od daty ogoszenia wynikw wyborw, ulega rozwizaniu z mocy prawa. Nie przeprowadza si ponownych wyborw przedterminowych. Do dnia wyboru rady powiatu na kolejn kadencj oraz wyboru zarzdu powiatu, zadania i kompetencje rady i zarzdu powiatu przejmuje komisarz rzdowy ustanowiony przez Prezesa Rady Ministrw na wniosek wojewody Wykonuje uchway rady powiatu oraz zadania powiatu okrelone przepisami prawa

Do zada zarzdu powiatu naley w szczeglnoci: 1) przygotowywanie projektw uchwa rady, 2) wykonywanie uchwa rady, 3) gospodarowanie mieniem powiatu, 4) wykonywanie budetu powiatu, 5) zatrudnianie i zwalnianie kierownikw jednostek organizacyjnych powiatu. 3. W realizacji zada zarzd powiatu podlega wycznie radzie powiatu.!!! 4. Organizacj wewntrzn oraz tryb pracy zarzdu okrela statut powiatu.

Zarzd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego, kierownikw powiatowych inspekcji, stray, sub oraz jednostek organizacyjnych powiatu (w tym powiatowego urzdu pracy).-Pastwowa administracja zespolona Organizacj oraz zasady funkcjonowania starostwa powiatowego okrela regulamin organizacyjny uchwalony prze rad powiatu na wniosek zarzdu powiatu (d) Starosta

Starosta organizuje prac zarzdu powiatu(jego przewodniczcy) i starostwa powiatowego(jego kierownik) Zwierzchnik subowy pracownikw starostwa i kierownikw jednostek organizacyjnych powiatu zwierzchnik powiatowych inspekcji, stray, sub

83

kieruje biecymi sprawami powiatu reprezentuje powiat na zewntrz powouje i odwouje kierownikw powiatowych inspekcji, stray, sub w uzgodnieniu z wojewod zatwierdza programy ich dziaania, uzgadnia wsplne dziaanie tych jednostek na obszarze powiatu, w sytuacjach szczeglnych kieruje wsplnymi dziaaniami, zleca w uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli. Kompetencja podejmowania dziaa o charakterze doranym, w sprawach nie cierpicych zwoki, zwizanych z zagroeniem interesu publicznego, zagraajcych bezporednio zdrowiu i yciu oraz w sprawach mogcych spowodowa znaczne straty materialne, z wyczeniem moliwoci wydawania przepisw porzdkowych. Kiedy w takiej sytuacji zarzd powiatu nie moe si zebra na czas, wwczas starosta powinien podj niezbdn czynno w zastpstwie zarzdu, ktra wymaga przedstawienia do zatwierdzenia na najbliszym posiedzeniu zarzdu powiatu. Zadania powiatu wykonywane s w rnych formach np. -Decyzji administracyjnych-starosta ma ustawow kompetencje do ich wydawania, moe te upowani(do wydawania w jego imieniu decyzji administracyjnych): -wicestarost -poszczeglnych czonkw zarzdu powiatu -pracownikw starostwa, powiatowych sub, inspekcji, stay -kierownikw jednostek organizacyjnych powiatu (e) Administracja Zespolona Zespolenia aparatu administracyjnego wystpuje na wszystkich paszczyznach administracji samorzdowej. Zasada zespolenia wyraona jest w :

Art. 33. Zarzd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego oraz jednostek organizacyjnych powiatu, w tym powiatowego urzdu pracy( kierownikw powiatowych inspekcji, stray, sub )-wsplnie tworz powiatow administracj zespolon Art. 33a. 1. Kierownicy powiatowych sub, inspekcji i stray wykonuj okrelone w ustawach zadania i kompetencje przy pomocy jednostek organizacyjnych - komend i inspektoratw. 2. Jednostki organizacyjne stanowice aparat pomocniczy kierownikw powiatowych sub, inspekcji i stray moe tworzy, przeksztaca i likwidowa wojewoda, na wniosek starosty, zaopiniowany przez waciwego kierownika zespolonej suby, inspekcji lub stray wojewdzkiej, chyba e przepisy odrbne stanowi inaczej. 3. (31) Jednostki organizacyjne, o ktrych mowa w ust. 2, z wyjtkiem jednostek organizacyjnych Policji, s powiatowymi jednostkami budetowymi w rozumieniu przepisw ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1014, z pn. zm. 1)). 4. Szczeglne warunki lub zasady powoywania, odwoywania oraz tryb zatrudniania i zwalniania kierownikw i pracownikw powiatowych sub, inspekcji i stray okrelaj odrbne ustawy.

84

Art. 33b. Powiatow administracj zespolon stanowi: 1) starostwo powiatowe, 2) powiatowy urzd pracy, bdcy jednostk organizacyjn powiatu, 3) jednostki organizacyjne stanowice aparat pomocniczy kierownikw powiatowych sub, inspekcji i stray. Zasada zespolenia oznacza: Skoncentrowanie caego administracyjnego aparatu pomocniczego w jednym urzdzie i pod jednym zwierzchnikiem

Zespolenie osobowe i kompetencyjne Aspekt osobowy-uzyskanie przez starost stanowicego wpywu na obsad najwaniejszych stanowisk w powiatowej administracji zespolonej poprzez powoywanie kierownikw powiatowych inspekcji, stray, sub albo uzgadnianie tych decyzji, jeli podmiotem powoujcym jest organ wojewdzki. Zespolenie kompetencyjne- polega na wykonywaniu przez starost wobec powiatowych inspekcji, stray, sub kompetencji umoliwiajcych ksztatowanie polityki powiatu.

(4) Szczeglny przypadek miasta na prawach powiatu

USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie powiatowym.


65 miast od 1 stycznia 1999r. Miasta liczce wicej ni 100 000 mieszkacw Miasta ktre w dniu 31 grudnia 1998 przestay by siedzibami wojewodw Miasta ktrym nadano status miasta na prawach powiatu, przy dokonaniu pierwszego podziau administracyjnego kraju na powiaty Powiaty wielogminne - w j. prawnym to powiaty, w j. prawniczym powiaty ziemskie Powiaty jednogminne- w j prawnym to miasta na prawach powiatu Rozdzia 9 Gminny charakter jednostek samorzdu terytorialnego bdcych miastami na prawach powiatu Ilekro w przepisach ustawy jest mowa o powiecie rozumie si przez to rwnie miasto na prawach powiatu.

85

Miasta na prawach powiatu Art. 91. Prawa powiatu przysuguj miastom, ktre w dniu 31 grudnia 1998 r. liczyy wicej ni 100.000 mieszkacw, a take miastom, ktre z tym dniem przestay by siedzibami wojewodw, chyba e na wniosek waciwej rady miejskiej odstpiono od nadania miastu praw powiatu, oraz tym, ktrym nadano status miasta na prawach powiatu, przy dokonywaniu pierwszego podziau administracyjnego kraju na powiaty. orzeczenia sdw Art. 92. 1. Funkcje organw powiatu w miastach na prawach powiatu sprawuje: 1) rada miasta, 2) (38) prezydent miasta. 2. Miasto na prawach powiatu jest gmin(!!!) wykonujc zadania powiatu(!!!) na zasadach okrelonych w tej ustawie. 3. Ustrj i dziaanie organw miasta na prawach powiatu, w tym nazw, skad, liczebno oraz ich powoywanie i odwoywanie, a take zasady sprawowania nadzoru okrela ustawa o samorzdzie gminnym. Od dnia 30 maja 2001 obowizuje domniemanie zasad organizacji i funkcjonowania waciwych dla gminnej administracyjnej samorzdowej. Mamy do czynienia z gmin(odmiana gminy) Konsekwencje poddania ustroju i dziaania miasta na prawach powiatu regulacjom ustawy o samorzdzie gminnym: Organy w miecie na prawach powiatu(tj. rada miasta i prezydent miasta)wykonuj kompetencje waciwe dla- odpowiednio-rady gminy, rady powiatu oraz wjta(burmistrza) i starosty. Organ wykonawczy miasta na prawach powiatu jest organem monkratycznym Co do zasady rada nie wybiera organu wykonawczego( wyjtki-w art.11 ust 2 i 4 ustawy o bezporednim wyborze wjta, burmistrza, prezydenta miast)i nie moe go odwoa. Gminny charakter zalenoci midzy organami takiej jednostki samorzdu terytorialnego skutkuje midzy innymi e: -Nie stosuje si przepisw o rozwizywaniu rady z powodu niewybrania organu wykonawczego w ustawowo wyznaczonym terminie. -radni skadaj lubowanie wedug tekstu roty z ustawy gminnej -30 dniowy termin na stwierdzenie niewanoci uchway rady lub zarzdzenia prezydenta liczony jest zawsze od dnia dorczenia uchway (zarzdzenia) organowi nadzoru, dokonanego w okrelonym trybie ustawy gminnej. Konstrukcja ustroju miasta na prawach powiatu w oparciu o dominacje mechanizmw waciwych dla gmin Zadania i kompetencje wykonywane w miecie na prawach powiatu w odniesieniu do powiatowych sub, inspekcji i stray s o powiatowej proweniencji(zastosowanie maj mechanizmy waciwe dla powiatu)prezydent miasta bdzie peni funkcje przewidziane dla starosty w warunkach ustrojowych o bezwzgldnie powiatowym charakterze Organ wykonawczy gminy nie odwouje organu powiatowego Pojawia si organ nie funkcjonujcy w normalniej gminie komisja bezpieczestwa i porzdku Wykonywanie w miastach na prawach powiatu zada powiatu na zasadach okrelonych w ustawie powiatowej oznacza nie tylko poszerzenie zakresu takiej jednostki ale te moe wymaga rozwiza ustrojowych o ewidentnie powiatowym charakterze. Miasto na prawach powiatu jest gmin jego organy podlegaj przede wszystkim regulacj ustawy o samorzdzie gminnym. Zdarzaj si jednak sytuacje, w ktrych ta cz administracji samorzdowej

86

(rozumianej zarwno podmiotowo i przedmiotowo)wykorzystuje- z racji posiadania praw powiatu-rozwizania organizacyjne i sposoby funkcjonowania wykraczajce (nie znane) samorzdowi gminnemu, w istocie s importowane ze sfery waciwej dla samorzdu powiatowego. Gminny status miasta na prawach powiatu trzeba odczytywa jako w ogle dominujcy(nie jest to tylko ustj i dziaanie)

C. Wojewdztwo (1)Pojcie wojewdztwa Art. 164.Konstytucji Podstawow jednostk samorzdu terytorialnego jest gmina. 5. Inne jednostki samorzdu regionalnego albo lokalnego i regionalnego okrela ustawa. !!! 6. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorzdu terytorialnego nie zastrzeone dla innych jednostek samorzdu terytorialnego USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie wojewdztwa Wojewdztwo, tak jak gmina i powiat ma wymiar spoeczny Kwalifikacja mieszkacw wojewdztwa jako wsplnoty nastpuje z mocy prawa Nowe wojewdztwa utworzone s przez ustaw: USTAWA z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trjstopniowego podziau terytorialnego pastwa. Zmiana granic wojewdztw nastpuje w drodze rozporzdzenia Rady Ministrw, po zasigniciu opinii organw jednostek samorzdu terytorialnego, ktrych zmiana dotyczy Mamy 16 wojewdztw.

4.

Art. 2. 1. Z dniem 1 stycznia 1999 r. tworzy si wojewdztwa: 1) dolnolskie, 2) kujawsko-pomorskie, 3) lubelskie, 4) lubuskie, 5) dzkie, 6) maopolskie, 7) mazowieckie, 8) opolskie, 9) podkarpackie, 10) podlaskie, 11) pomorskie, 12) lskie, 13) witokrzyskie, 14) warmisko-mazurskie, 15) wielkopolskie, 16) zachodniopomorskie.

87

(2)Zadania wojewdztwa Regionalne usytuowanie samorzdu wojewdztwa sprawia e jest on waciwy w sprawach okrelania strategii rozwoju wojewdztwa realizowanej przez programy wojewdzkie uwzgldniajcej zgonie z ustaw nastpujce cele: Pielgnowanie polskoci oraz rozwj i ksztatowanie wiadomoci narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkacw Pobudzanie aktywnoci gospodarczej Podnoszenie poziomu konkurencyjnoci i innowacyjnoci gospodarki wojewdztwa Zachowanie wartoci rodowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzgldnieniu potrzeb przyszych pokole Ksztatowanie i utrzymanie adu przestrzennego. Samorzd wojewdztwa prowadzi te polityk rozwoju wojewdztwa na ktr skada si : Tworzenie warunkw rozwoju gospodarczego np. kreowanie rynku pracy Utrzymanie i rozbudowa infrastruktury spoecznej i technicznej o znaczeniu wojewdzkim Pozyskiwanie i czenie rodkw finansowych: publicznych i prywatnych dla realizacji zada z zakresu uytecznoci publicznej Spieranie i prowadzenie dziaa na rzecz podnoszenia poziomu wyksztacenia obywateli Racjonalne korzystanie z zasobw przyrody oraz ksztatowanie rodowiska naturalnego zgodnie z zasad zrwnowaonego rozwoju Spieranie rozwoju nauki i wsppracy midzy sfer nauki i gospodarki, popieranie postpu technicznego oraz innowacji Spieranie rozwoju kultury oraz ochronna i racjonalne wykorzystywanie dziedzictwa kulturowego Promocja walorw i moliwoci rozwojowej wojewdztwa Samorzd wojewdztwa wykonuje zadania o charakterze wojewdzkim okrelone ustawami w szczeglnoci w zakresie (art14. Ustawy wojewdzkiej):

Infrastruktury technicznej np. drogi publiczne Infrastruktury spoecznej np. edukacja publiczna Bezpieczestwa publicznego adu przestrzennego i ekologicznego np. zagospodarowanie przestrzenne, ochrona rodowiska Zadania te zostay skonkretyzowane w:

88

ustawie z 24 lipca 1998r. o zmianie niektrych ustaw okrelajcych kompetencje organw administracji publicznej-w zwizku z reform ustrojow pastwa. Samorzd wojewdztwa wykonuje okrelone ustawami zadania publiczne w imieniu wasnym i na wasnym odpowiedzialno, dysponuje mieniem wojewdzkim oraz prowadzi samodzielnie gospodark finansow na podstawie budetu.

(3)Wadze samorzdu wojewdztwa

USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie wojewdztwa


Uywa pojcia wadze samorzdu wojewdztwa dla okrelenia podmiotw upowanionych do rozstrzygania w sprawach wojewdztwa. Pierwotnym adresatem normy kompetencyjnych jest w wojewdztwie regionalna wsplnota samorzdowa -mieszkacy wojewdztwa(z mocy prawa) Regionalna wsplnota samorzdowa podejmuje rozstrzygnicia bezporednio w : Gosowaniu wyborczym Referendum Za porednictwem organw gminy

(a)Referendum wojewdzkie Jest sposobem bezporedniego sprawowania wadzy w sprawach wanych dla wojewdztwa Mog bra udzia(oglnie): Mieszkacy wojewdztwa uprawnieni do gosowania Obywatele polscy ktrzy ukoczyli 18 lat Wyczno referendum w sprawach: odwoanie sejmiku wojewdztwa(przed upywem kadencji) kada wana dla wojewdztwa sprawa mieszczca si w zakresie jej zada. Decyduj o przeprowadzeniu referendum: Sejmik wojewdzki-z wasnej inicjatywy Mieszkacy wojewdztwa-poparcie 1/20 uprawnionych do gosowania, (nastpnie waciwy oragan obowizany jest przeprowadzi referendum) Referendum ma charakter rozstrzygajcy (wyklucza opiniodawczy) Referendum jest wane:- min. 30% frekwencja, w sprawie odwoania sejmiku wojewdztwanie mniej ni 3/5 liczby biorcych udzia w wyborze odwoywanego organu Wynik jest rozstrzygajcy jeli za danym rozwizaniem oddano wicej ni poow gosw (b)Sejmik wojewdztwa Art. 18. Do wycznej waciwoci sejmiku wojewdztwa naley:

USTAWA z dnia 15 wrzenia 2000 r. o referendum lokalnym

89

1) a) b) c) 2) 3) 4) 5)

stanowienie aktw prawa miejscowego, w szczeglnoci: statutu wojewdztwa, zasad gospodarowania mieniem wojewdzkim, zasad i trybu korzystania z wojewdzkich obiektw i urzdze uytecznoci publicznej, (12) uchwalanie strategii rozwoju wojewdztwa, uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego, podejmowanie uchway w sprawie trybu prac nad projektem uchway budetowej, podejmowanie uchway w sprawie szczegowoci ukadu wykonawczego budetu wojewdztwa, z zastrzeeniem, e szczegowo ta nie moe by mniejsza ni okrelona w odrbnych przepisach, 6) uchwalanie budetu wojewdztwa, 7) okrelanie zasad udzielania dotacji przedmiotowych i podmiotowych z budetu wojewdztwa, 8) (skrelony), 9) rozpatrywanie sprawozda z wykonania budetu wojewdztwa, sprawozda finansowych wojewdztwa oraz sprawozda z wykonywania wieloletnich programw wojewdztwa, 10) podejmowanie uchway w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarzdowi wojewdztwa z tytuu wykonania budetu wojewdztwa, 11) uchwalanie, w granicach okrelonych ustawami, przepisw dotyczcych podatkw i opat lokalnych, 12) podejmowanie uchwa w sprawie powierzenia zada samorzdu wojewdztwa innym jednostkom samorzdu terytorialnego, 13) uchwalanie "Priorytetw wsppracy zagranicznej wojewdztwa", 14) podejmowanie uchwa w sprawie uczestnictwa w midzynarodowych zrzeszeniach regionalnych i innych formach wsppracy regionalnej, 15) wybr i odwoanie zarzdu wojewdztwa oraz ustalanie wynagrodzenia marszaka wojewdztwa, 16) rozpatrywanie sprawozda z dziaalnoci zarzdu wojewdztwa, w tym w szczeglnoci z dziaalnoci finansowej i realizacji programw, o ktrych mowa w pkt 2, 17) powoywanie i odwoywanie, na wniosek marszaka wojewdztwa, skarbnika wojewdztwa, ktry jest gwnym ksigowym budetu wojewdztwa, 18) podejmowanie uchwa w sprawie tworzenia stowarzysze i fundacji oraz ich rozwizywania, a take przystpowania do nich lub wystpowania z nich, 19) podejmowanie uchwa w sprawach majtkowych wojewdztwa dotyczcych: a) (13) zasad nabywania, zbywania i obciania nieruchomoci oraz ich wydzierawiania lub wynajmowania na czas oznaczony duszy ni 3 lata lub na czas nieoznaczony, o ile ustawy szczeglne nie stanowi inaczej; uchwaa sejmiku wojewdztwa jest wymagana rwnie w przypadku, gdy po umowie zawartej na czas oznaczony do 3 lat strony zawieraj kolejne umowy, ktrych przedmiotem jest ta sama nieruchomo; do czasu okrelenia zasad zarzd moe dokonywa tych czynnoci wycznie za zgod sejmiku wojewdztwa, b) emitowania obligacji oraz okrelania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu, c) zacigania dugoterminowych poyczek i kredytw, d) ustalania maksymalnej wysokoci poyczek i kredytw krtkoterminowych zaciganych przez zarzd wojewdztwa oraz maksymalnej wysokoci poyczek i porcze udzielanych przez zarzd wojewdztwa w roku budetowym, e) tworzenia spek prawa handlowego i przystpowania do nich oraz okrelania zasad wnoszenia wkadw, a take obejmowania, nabywania i zbywania udziaw i akcji, f) tworzenia, przeksztacania i likwidowania wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych oraz wyposaania ich w majtek, 19a) podejmowanie uchwa w sprawie zasad udzielania stypendiw dla uczniw i studentw, 20) podejmowanie uchwa w innych sprawach zastrzeonych ustawami i statutem wojewdztwa do kompetencji sejmiku wojewdztwa, 21) uchwalanie przepisw dotyczcych organizacji wewntrznej oraz trybu pracy organw samorzdu wojewdztwa. Art. 18 ustawy wojewdzkiej obejmuje sprawy: Prawotwrcze Organizacyjne Planistyczne Finansowo-majtkowe

90

Osobowe Kierowniczo-kontrolne Z zakresu wsppracy zagranicznej Do wycznej waciwoci sejmiku wojewdztwa mog by przekazane w drodze ustawowej lub statutem wojewdztwa take inne sprawy Przewodniczcy sejmiku wojewdztwa(SW) Sejmik wojewdztwa wybiera ze swojego skadu przewodniczcego oraz nie wicej ni 3 wiceprzewodniczcych (nie mona czy ze stanowiskiem czonka zarzdu wojewdztwa) Ustawa gminna nie zalicza przewodniczcego SW do organw wojewdztwa Ustawow okrelon kompetencj przewodniczcego SW jest organizowanie pracy sejmiku oraz prowadzenie jego obrad Sejmik wojewdztwa Spoeczny(ale wynagradzany)charakter Sesyjny charakter pracy Sesje s czasowo ograniczone Ze wzgldu na szeroki zakres zada rady istnieje potrzeba przekazywania czci jej zada innym organom do rozstrzygania z wyczeniem spraw zastrzeonych do waciwoci sejmiku; bd tez do zaopiniowania, bd opracowania projektu rozstrzygnicia-we wszystkich sprawach. Istotn rol w tym zakresie odgrywaj komisje: Organy wewntrzne sejmiku Ich istnienie, przedmiot dziaania oraz skad osobowy zale od uznania sejmiku Komisje: - Stae(o charakterze obligatoryjnym: komisja rewizyjna do kontroli zarzdu i wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych) -dorane-dla wykonywania zada nadzwyczajnych

(c)Zarzd wojewdztwa Organ wykonawczy wojewdztwa Skada si z(5osb): -Marszaka wojewdztwa-przewodniczcy(take spoza skadu sejmiku mog by wybierani) -1 lub 2 wicemarszakw

91

-pozostali czonkowie zarzdu (take spoza skadu sejmiku mog by wybierani) Czonkowstwa w zarzdzie nie mona czy z czonkowstwem w organach innej jednostki samorzdu terytorialnego ,z zatrudnieniem w administracji rzdowej, a take z mandatem posa, senatora. Jeli sejmik wojewdztwa nie dokona wyboru zarzdu w terminie 3 miesicy od daty ogoszenia wynikw wyborw-ulega rozwizaniu z mocy prawa. PO ROZWIZANIU przeprowadza si przedterminowe wybory, ktre zarzdza Prezes Rady Ministrw w terminie 3 miesicy od dnia rozwizania sejmiku wojewdztwa . Funkcje organw wojewdztwa peni, do czasu wyboru zarzdu wojewdztwa przez nowy sejmik peni waciwy terytorialnie wojewoda. Jeli nowo wybrany sejmik wojewdztwa nie dokona wyboru w terminie 3 miesicy od daty ogoszenia wynikw wyborw, ulega rozwizaniu z mocy prawa. Nie przeprowadza si ponownych wyborw przedterminowych. Do dnia wyboru sejmiku wojewdztwa na kolejn kadencj oraz wyboru zarzdu wojewdztwa, zadania i kompetencje sejmik wojewdztwa i zarzdu wojewdztwa przejmuje waciwy terytorialnie wojewoda.

1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)

Art. 41. 1. Zarzd wojewdztwa wykonuje zadania nalece do samorzdu wojewdztwa, niezastrzeone na rzecz sejmiku wojewdztwa i wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych. 2. Do zada zarzdu wojewdztwa naley w szczeglnoci: wykonywanie uchwa sejmiku wojewdztwa, gospodarowanie mieniem wojewdztwa, w tym wykonywanie praw z akcji i udziaw posiadanych przez wojewdztwo, przygotowywanie projektu i wykonywanie budetu wojewdztwa, (35) przygotowywanie projektw strategii rozwoju wojewdztwa, planu zagospodarowania przestrzennego i regionalnych programw operacyjnych oraz ich wykonywanie, organizowanie wsppracy ze strukturami samorzdu regionalnego w innych krajach i z midzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi, kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie dziaalnoci wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych, w tym powoywanie i odwoywanie ich kierownikw, uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzdu marszakowskiego. 3. Zasady i tryb dziaania zarzdu wojewdztwa okrela statut wojewdztwa.

prawnych

Wykonuje zadania przy pomocy: -urzdu marszakowskiego -wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych lub wojewdzkich osb

(d) Marszaek wojewdztwa Art. 43. 1. Marszaek wojewdztwa organizuje prac zarzdu wojewdztwa (jako jego przewodniczcy)i urzdu marszakowskiego(jako jego kierownik), kieruje biecymi sprawami wojewdztwa oraz reprezentuje wojewdztwo na zewntrz. 2. W sprawach niecierpicych zwoki, zwizanych z bezporednim zagroeniem interesu publicznego, zagraajcych bezporednio zdrowiu i yciu oraz w sprawach mogcych spowodowa znaczne straty materialne marszaek wojewdztwa podejmuje niezbdne czynnoci

92

nalece do waciwoci zarzdu wojewdztwa. Czynnoci podjte w tym trybie wymagaj przedstawienia do zatwierdzenia na najbliszym posiedzeniu zarzdu wojewdztwa. 3. Marszaek wojewdztwa jest kierownikiem urzdu marszakowskiego, zwierzchnikiem subowym pracownikw tego urzdu i kierownikw wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych. ma moliwo wydawania decyzji administracyjnych-przy wykonywaniu zada wojewdztwa moe on upowani wiceprzewodniczcych zarzdu wojewdztwa, pozostaych czonkw zarzdu wojewdztwa, pracownikw urzdu marszakowskiego, kierownikw wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych do wydawania decyzji w jego imieniu. (e) Administracja Zespolona USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie wojewdztwa Zasad zespolenia aparatu administracji na szczeblu wojewdzkiej administracji samorzdowej ustanawia: Art. 3. Administracja samorzdowa w wojewdztwie jest zespolona w jednym urzdzie i pod jednym zwierzchnikiem Chodzi tu o Marszaeka wojewdztwa: -kierownik urzdu marszakowskiego -zwierzchnikiem subowym pracownikw tego urzdu i kierownikw wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych

Zasada ta ma jednak w odniesieniu do samorzdowej administracji wojewdztwa ograniczone znaczenie. Na szczeblu wojewdzkim usytuowany jest bowiem wojewodaorgan wojewdzkiej zespolonej administracji rzdowej.

D. Samorzdowe kolegium odwoawcze E. Swoiste formy wspdziaania midzykomunalnego zwizane z wykonywaniem zada publicznych (1)wprowadzenie (2)Zwizki a porozumienia jednostek samorzdu terytorialnego (3)Zwizki jednostek samorzdu terytorialnego- kilka uwag szczegowych (4)Porozumienia jednostek samorzdu terytorialnego- kilka uwag szczegowych

Prawo administracyjne skrypt z bociana strony 229-303

93

STOSUNKI USTROJOWO-PRAWNE MIDZY PODMIOTAMI ADMINISTRUJCYMI Centralizacja Struktura administracji, w ktrej decyzje podejmowane s jedynie przez organ centralny (pojcie modelowe) Centralizacja nowego typu przekazanie decyzyjnoci do niszych organw podejmuj decyzje, ale s podporzdkowane poleceniom i decyzjom gry hierarchiczne podporzdkowanie Elementy prawne centralizacji: 1. Wyodrbnienie prawne zada i kompetencji na kadym stopniu 2. Moliwo dekoncentracji na organy niszego stopnia 3. Hierarchiczne podporzdkowanie Dekoncentracja moliwo przenoszenia kompetencji, zwaszcza na organy niszego stopnia. Zjawisko poczone z centralizacj wspczesne ukady centralizacji funkcjonuj w warunkach dekoncentracji.

Wysoki stopie dekoncentracji istnieje wwczas, gdy organy niszego stopnia maj duy zasb kompetencji w porwnaniu do organw wyszego stopnia. Dekoncentrowanie to: Przeniesienie kompetencji na organy lub organ niszego stopnia lub rwnorzdny (dokonane w drodze aktu normatywnego bdcego ustaw lub aktem organu przenoszcego) z zachowaniem nadrzdnoci hierarchicznej organw zwierzchnich. Hierarchiczne podporzdkowanie jednostronna zaleno organu niszego od wyszego lub podmiotu podlegego od zwierzchniego skadajca si z 2 elementw: zalenoci osobowej i subowej (moliwo wydawania polece subowych przez organ wyszy organowi niszemu).

Decentralizacja

94

System organizacyjny administracji, w ktrym poszczeglne podmioty administrujce maj wyranie okrelone kompetencje, ustalone bd przekazywane z innych [wyszych] organw w drodze ustawowej, realizowane w sposb samodzielny i podlegajce w tym zakresie jedynie nadzorowi weryfikacyjnemu organw kompetentnych. Gwne podmioty zdecentralizowane to jednostki samorzdu terytorialnego. Inne zdecentralizowane podmioty penice funkcje z zakresu administracji publicznej: przedsibiorstwa pastwowe i komunalne, zakady administracyjne (pastwowe, niepastwowe, samorzdowe), spoeczne podmioty organizacyjne. Dekoncentracja a decentralizacja w dekoncentracji kompetencje przekazuje organ zwierzchni, a w decentralizacji mog one by przekazane jedynie w drodze ustawowej. Brak podporzdkowania odrnia decentralizacj. Samodzielno konstytutywny element decentralizacji. (Nadzr weryfikacyjny to nadzr, ktrego kryterium stanowi zgodno z prawem, jest on sprawowany wobec podmiotu w jaki sposb samodzielnego i niezalenego.)

Nadzr prawny Nadzr jest elementem skadowym centralizacji i decentralizacji. Z treci nadzoru wynika, czy stosunki pomidzy podmiotami s scentralizowane, czy zdecentralizowane, a nie odwrotnie. Nadzr w sferze prawa administracyjnego oznacza: badanie dziaalnoci danego podmiotu administrujcego (kontrola) poczone z moliwoci pomocy, wpywu, a take modyfikacji tej dziaalnoci, dokonywane przez organ zwierzchni [organizacyjnie lub funkcjonalnie], w celu zapewnienia zgodnoci tej dziaalnoci z prawem (czasami te z pewnymi wartociami). Nadzr nad: Administracj rzdow (wskie znaczenie) Dziaalnoci jednostek samorzdu terytorialnego Nadzr policyjny (kryterium przedmiotu) Nadzr nad dziaalnoci samorzdow: Dziaalno samorzdu terytorialnego podlega nadzorowi gwnie z punktu widzenia legalnoci. Nadzr weryfikacyjny realizowany jest przez organy niezwierzchnie organizacyjnie, bo organw zwierzchnich organizacyjnie nad organami samorzdu terytorialnego i nad jego jednostkami w ogle nie ma (ale psikus!). Organy nadzoru nie maj generalnej kompetencji do wkraczania w dziedziny dziaalnoci samorzdu mog wkracza tylko w przypadkach okrelonych ustawami, (zasada dotyczy zarwno zada wasnych jak i zleconych). Przedmiotem nadzoru jest dziaalno jednostek samorzdu(!), a nie same jednostki lub ich organy. Jednak i z dziaalnoci samorzdu istniej pewne materie wyczone spod tego nadzoru np. decyzje indywidualne z zakresu administracji publicznej wydawane przez organy samorzdu. Kryterium nadzoru zgodno z prawem. Uwaga regionalne izby obrachunkowe! Tutaj kontrola gospodarki finansowej w zakresie zada administracji rzdowej nastpuje z uwzgldnieniem kryterium celowoci, rzetelnoci i gospodarnoci. (Dziaania kontrolne s elementem nadzoru [sprawowanego przez RIO) Jeeli w wyniku porozumienia wojewoda powierza jednostce samorzdu terytorialnego cz zada administracji rzdowej, to zakres nadzoru bdzie swobodnie do ustalony w porozumieniu midzy

95

wojewod a zarzdem jednostki. Ustawa za kryterium nadzoru przyjmuje tu prawidowe wykonywanie powierzonych zada. rodki wstrzymanie wykonania uchway organu jednostki samorzdu i przekazanie jej do ponownego uchwalenia jeeli nie uwzgldniono odpowiednich wskaza wojewoda moe uchwa uchyli i wyda w to miejsce zarzdzenie (poinformowanie ministra), ktre wchodzi w ycie po upywie 30 dni. ORGANY NADZORU: Prezes Rady Ministrw Wojewoda Regionalna Izba Obrachunkowa (w zakresie spraw finansowych) Sd administracyjny (spenia funkcje nadzorcze) Minister waciwy ds. administracji publicznej (spenia funkcje nadzorcze) Sejm (spenia funkcje nadzorcze) Kontrola w nadzorze nad dziaalnoci samorzdu Kontrola jest elementem nadzoru organ nadzorczy wyposaony jest w kompetencje do uzyskiwania niezbdnych informacji przez wasne dziaania kontrolne [porwnywanie danego stanu rzeczy z pewnym wzorcem], prawo dania informacji wnioski pokontrolne mog prowadzi do zastosowania rodkw nadzorczych. Rodzaje lub sposoby wykonywania kontroli: o Inspekcja (lustracja) bezporednia obserwacja dziaalnoci podmiotu o Wgld do akt i materiaw podmiotu o Wizytacja wgld w cao lub fragment dziaalnoci poczony z ocen o Rewizja wyspecjalizowana kontrola finansowa Patrzc na powysze wypunktowanie mona powiedzie, e kontrola jest w istocie rwnie rodkiem nadzoru o samoistnym charakterze.

Jeeli jednostka samorzdu nie udziela koniecznych dla nadzoru informacji organ nadzorujcy ma prawo uycia rodkw wadczych w celu spenienia obowizku udzielenia informacji. Jednake owe prawo dania wymaga kadorazowej aktualizacji nie istnieje obowizek staego informowania, chyba e ustawa tak przewiduje. Wymienione informacje potrzebne do kontroli i nadzoru mog by uzyskiwane rwnie ze rde wewntrznych. Regionalne Izby Obrachunkowe badanie uchwa jednostek w sprawach: 1) Procedury uchwalania budetu i jego zmian 2) Budetu i jego zmian 3) Zacigania zobowiza wpywajcych na dug publiczny jednostki i udzielania poyczek 4) Zasad i zakresu przyznawania dotacji z budetu jednostki 5) Podatkw i opat lokalnych objtych przepisami Ordynacji Podatkowej 6) Absolutorium dla wjta/burmistrza/prezydenta/zarzdu powiatu lub wojewdztwa rodki nadzoru: rodki o charakterze prewencyjnym od nich uzaleniona jest wano niektrych rozstrzygni organw jednostek samorzdu, (zatem organ nadzoru jest organ wspdziaajcym w wydaniu rozstrzygnicia w takich sytuacjach):

96

Zatwierdzenie do skutecznoci prawnej rozstrzygnicia potrzebna jest zgodna wola dwch podmiotw, organ nadzorczy wypowiada si jako drugi. o Uzgodnienie organ jednostki przedstawia organowi nadzorczemu projekt rozstrzygnicia, rozstrzygnicie zostaje wydane jeeli zostao poparte pozytywnym stanowiskiem organu nadzorczego. o Zaopiniowanie jest to sabszy rodek nadzoru, konstrukcja analogiczna do uzgodnienia, jednak stanowisko organu nadzorczego jest niewice. Jeeli wyej wymienione akcje nie nastpi w 14-dniowym terminie okrelonym ustawowo, wwczas przyjmuje si, e rozstrzygnicie lub projekt zostay zaakceptowane. rodki o charakterze represyjnym : o Stwierdzenie niewanoci dotyczy sprzecznych z prawem uchwa organw jednostek, a take zarzdze wjta/burmistrza/prezydenta. Zakres nadzoru obejmuje wszystkie uchway i zarzdzenia, a nie tylko akty powszechnie obowizujce. Organ nadzoru ma mono stwierdzenia niewanoci w terminie 30 dni od dorczenia mu uchway [stwierdzenie skutkuje ex tunc], stwierdzenie ma charakter uznaniowy organ moe np. zawiesi uchwa. (Jeeli naruszeni prawa jest nieistotne organ nadzoru jedynie wskazuje na ten fakt uchwaodawcy, jeeli minie termin 30 dni organ nadzoru moe ju tylko uchwa zaskary do sdu administracyjnego, ale nie moe tego zrobi przed upywem tego terminu.) Po upywie roku od podjcia uchway lub zarzdzenia nie stwierdza si jej niewanoci (chyba e nie speniono obowizku przedoenia aktu organowi nadzorczemu uchway rady gminy, powiatu, sejmiku i zarzdu wojewdztwa lub jest to akt prawa miejscowego). Jeeli w wyniku upywu rocznego terminu nie mona stwierdzi niewanoci uchway sd administracyjni (o ile istniej przesanki niewanoci) orzeka o niezgodnoci aktu z prawem [ex nunc]. o Powysze forma nadzoru jest tzw. rozstrzygniciem nadzorczym nastpuje w nim wadcza ingerencja organu nadzorczego w uchwaodawcz dziaalno organw danych jednostek. Rozstrzygnicia nadzorcze wymagaj uzasadnienia faktycznego i prawnego oraz winny zawiera pouczenie o dopuszczalnoci wniesienia skargi do sdu administracyjnego. Rozstrzygnicie nadzorcze jest nastpstwem stosunku prawnego nadzoru. Kiedy Sejm rozwizuje (moliwo) organ uchwaodawczy jednostki samorzdu? Na wniosek Prezesa RM Organ narusza powtarzalnie Konstytucj lub ustawy Prezes RM wyznacza osob penic funkcj organw do czasu nowych wyborw. Procedura analogiczna w sprawie zarzdu lub wjta/burmistrz/prezydenta: 1. Wojewoda wzywa organ uchwaodawczy do zastosowania wobec zarzdu niezbdnych rodkw 2. Gdy brak skutkw wojewoda wystpuje (za porednictwem ministra waciwego) do Prezesa RM z wnioskiem o rozwizanie zarzdu lub odwoanie. 3. Prezes RM rozwizuje bd odwouje dany organ i do czasu nowego wyboru powouje osob do penienia danej funkcji. Kiedy organy jednostki samorzdu nieskutecznie wykonuj zadania publiczne, a stan ten si przedua i brak jest rokowa na szybk popraw Prezes RM na wniosek ministra waciwego moe zawiesi organy jednostki i ustanowi zarzd komisaryczny (maksymalnie 2 lata).

Ochrona prawna przed nielegaln ingerencj nadzorcz:

97

Sdowe mechanizmy ochrony jednostka samorzdu moe w trybie skargi do sdu administracyjnego skutecznie skorzysta z drogi sdowej zabezpieczajcej j przed bezprawnym naruszeniem przez organ nadzoru jej ustawowo chronionej samodzielnoci jest to jedyny rodek sucy do uchylenia rozstrzygnicia nadzorczego.

Organ jednostki aby zaskary rozstrzygnicie nadzorcze musi podj odpowiedni uchwa w cigu 30 dni od wydania rozstrzygnicia w sprawie zoenia skargi do sdu administracyjnego sd jest obowizany wyznaczy rozpraw w terminie 30 dni od wpynicia skargi. Skarg wnosi osoba upowaniona do reprezentowania jednostki na zewntrz tzn.: Wjt Burmistrz Prezydent Starosta Marszaek wojewdztwa Podmiot umocowany uchwa np. przewodniczcy organu uchwaodawczego Rozstrzygnicie nadzorcze staje si prawomocne gdy: upywa termin do wniesienia skargi nastpuje oddalenie skargi przez WSA nastpuje odrzucenie skargi przez WSA (po upywie terminu kasacyjnego)

RESORTOWA STRUKTURA ADMINISTRACJI

W pojciu resortu wyraaj si dwa aspekty: rzeczowy i organizacyjny w sposb nastpujcy: Od strony rzeczowej resort jest to okrelona dziedzina administracji lub gospodarki; wyodrbnienie tej dziedziny opiera si na zasadzie zgrupowania zada o tym samym lub zblionym charakterze. Podzia administracji na resorty to podzia pionowy. W dzisiejszej strukturze organizacyjnej administracji publicznej wyrniamy 3 rodzaje resortw: 1) resorty kierowane wycznie przez ministrw lub podmioty rwnorzdne 2) resorty kierowane przez naczelne lub centralne organy administracji rzdowej oraz rwnoczenie przez organy samorzdu terytorialnego 3) resorty kierowane przez centralne organy administracji pastwowej

98

TERYTORIALNA STRUKTURA ADMINISTRACJI Region najwaniejsza jednostka organizacji terytorium pastwa, bez wzgldu na jego form ustrojow o relatywnie duej powierzchni i znacznej liczbie ludnoci, stanowica wzgldnie jednolity obszar punktu widzenia gospodarczego, spoecznego i kulturalnego. Wyrniamy: a) regiony federalne b) regiony c) regiony samorzdowe d) regiony funkcjonalne Terytorialna struktura administracji jest wynikiem poziomego podziau terenowego aparatu pastwowego. Podzia terytorialny czynniki: Charakter ustroju politycznego i gospodarczego pastwa, elementy typu ekonomicznego, tendencje regionalistyczne, zjawiska urbanistyczne, powizania miast i terenw je otaczajcych, czynnik demograficzny, struktura zawodowa ludnoci, dyrektywy i zasady dziaania postpu technicznego, rzeba i ksztat terenu. Trzy rodzaje podziau terytorialnego: 1) podstawowy podzia terytorialny (dla organw terenowych o zasadniczym znaczeniu i organw o generalnych kompetencjach) 2) podzia dla celw specjalnych (dla organw o kompetencjach specjalnych np. administracja wojskowa) 3) pomocniczy podzia terytorialny (dla organw pomocniczych) Kompetencje w zakresie tworzenia, czenia, podziau, znoszenia, ustalania granic, nazw i siedzib wadz jednostek podziau administracyjnego nale do Rady Ministrw i realizowane s w drodze rozporzdzenia po przeprowadzeniu odpowiednich konsultacji lokalnych. (Niektra ywotne akcje dotyczce wojewdztw wymagaj podjcia ustawy)

PRACOWNICY ADMINISTRACJI Funkcjonariusz pastwowy a pracownik administracji pastwowej cechy wsplne, co do ktrych doktryna jest zgodna: czynnik zawodowy administracji publicznej zatrudnienie w aparacie pastwa czy samorzdu powoanie do wykonywania w sposb fachowy i cigy funkcji publicznych za odpowiednim wynagrodzeniem

Historia polskiego prawa urzdniczego: [pominito z uwagi na makabrycznie niskie prawdopodobiestwo wystpienia zagadnienia gdziekolwiek (biorc i tak ju pod uwag, e cay biecy dzia zosta zredagowany mniejsz czcionk, co wskazuje na jego obnione znaczeni wzgldem pozostaego materiau)] Pracownicy administracji rzdowej i pastwowej Ustawa z 2006 roku zawiera enumeratywne wyliczenie urzdw wycznie administracji rzdowej, w ktrych zatrudnieni czonkowie korpusu suby cywilnej obejmuj stanowiska urzdnicze, co

99

powoduje, i pracownicy pozostaych urzdw organw administracji nie zaliczonych do administracji rzdowej wykluczeni s z korpusu i poddani odrbnej ustawie.

PRACOWNICY URZDW PASTWOWYCH NIE BDCY CZONKAMI KORPUSU Pracownicy nie bdcy czonkami korpusu dziel si na urzdnikw pastwowych i innych pracownikw. Urzdnicy pastwowi s o tyle szczegln kategori, gdy ich nawizanie stosunku pracy w tym wypadku nastpuje przez mianowanie lub powoania, a tylko wyjtkowo na podstawie umowy o prac. Nowelizacja z 1994 roku zniosa zasad mianowania wyrnik ten uleg wic dewaluacji. Obecnie zatem grupa tych urzdnikw dzieli si na: pracownikw mianowanych przed 1995 rokiem na podstawie oglnej zasady pracownikw mianowanych po 1995 na podstawie przepisw szczeglnych Istotn aktualn rnic natury rzeczywistej midzy urzdnikami pastwowymi a innymi pracownikami jest to, e urzdnicy pastwowi wykonuj merytoryczne zadania urzdu pastwowego zwizane z jego rol jako aparatu pomocniczego organu administracji pastwowej, podczas gdy tzw. inni pracownicy wykonuj czynnoci obsugowe na rzecz urzdu (np. obsuga techniczna). Akt mianowania akt administracyjny o charakterze dwustronnym, ktry dla wywoania skutku prawnego wymaga przyjcia go przez adresata. Akt mianowania wywouje skutki prawne dwojakiego rodzaju: powierzenie funkcji publicznej nawizanie stosunku pracy (charakteryzujcego si du stabilnoci i dyspozycyjnoci) Akt powoania akt administracyjny o charakterze dwustronnym, ktry dla wywoania skutku prawnego wymaga przyjcia go przez adresata. Akt powoania wywouje skutki dwojakiego rodzaju: powierzenie funkcji publicznej (czsto zwizanej z kierowaniem lub samodzielnym penieniem obowizkw) nawizanie stosunku pracy (charakteryzujcego si du dyspozycyjnoci i brakiem stabilizacji)

100

Co 2 lata winna by dokonywana ocena pracy urzdnikw pod ktem jakoci i przydatnoci do zawodu. Na dyspozycyjny charakter pracy urzdnika pastwowego wskazuj nastpujce instytucje: zlecenie okresowego wykonywania innej pracy przeniesienie w razie reorganizacji na inne stanowisko przeniesienie na inne stanowisko ze wzgldu na szczeglne potrzeby urzdu przeniesienie do pracy w innym urzdzie (nawet w innej miejscowoci) przeniesienie na inne stanowisko, take nisze, w razie trwaej utraty pewnych zdolnoci pracowniczych zawieszenie w penieniu obowizkw rozwizanie stosunku pracy za lub BEZ wypowiedzenia w wyniku zaistnienia okrelonej przyczyny mono zatrudnienia poza normalnymi godzinami pracy, nawet w nocy, w niedziele i wita jeli wymagaj tego potrzeby urzdu Urzdnikom pastwowym teoretycznie zakazane jest uczestniczenie w strajkach lub akcjach zakcajcych normalne funkcjonowanie urzdu. KORPUS SUBY CYWILNEJ Korpus suby cywilnej jest apolityczny! (A waciwie by szerokie zmiany wprowadzone w 2006 roku pod polityczn egid Prawa i Sprawiedliwoci doprowadziy do likwidacji podatkowych mechanizmw gwarantujcych neutralno korpusu obecnie zosta on podporzdkowany bezporednio Kancelarii Prezesa Rady Ministrw, co w praktyce likwiduje jakikolwiek apolityczny charakter elitarnej suby urzdniczej.) Kompetencje zlikwidowanej Rady Suby Cywilnej (czuwanie nad tworzeniem i funkcjonowaniem suby cywilnej, opiniowanie projektw aktw normatywnych i dziaa dotyczcych suby, wnioski personalne) przeja po czci powoana Rada Suby Publicznej. Likwidacji uleg rwnie centralny organ pastwowy Szef Suby Cywilnej wraz z podlegym mu Urzdem Suby Cywilnej. Ich funkcje przej Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrw wraz z Kancelari [czyli nowym nastpc szefa apolitycznego korpusu suby cywilnej zosta szef najbardziej politycznego biura]. Szef Kancelarii Prezesa RM nadzoruje przestrzeganie zasad suby cywilnej, kieruje procesem zarzdzania kadrami w subie cywilnej, a take planuje i nadzoruje wykorzystywanie rodkw finansowych na wynagrodzenia i szkolenia czonkw korpusu. Szef KPRM rwnie odpowiada za rekrutacj i przebieg zatrudnienia czonkw KSC: o ogasza maksymaln liczb mianowa w danym roku o okrela i publikuje wzr zgoszenia do postpowania kwalifikacyjnego w subie oraz przyjmuje zgoszenia i wnioski o minowanie absolwentw KSAP (Krajowa Szkoa Administracji Publicznej) o dokonuje niektrych zmian w stosunku pracy urzdnika suby cywilnej o organizuje szkolenia centralne w subie cywilnej o powouje komisje dyscyplinarne Cz kompetencji byego Szefa SC przej sam Prezes Rady Ministrw (sic!). Natomiast uprawnienia dotyczce postpowania kwalifikacyjnego przeja w caoci KSAP. Dyrektor generalny urzdu zajmuje podstawowe szczeblem miejsce w hierarchii organizacji SC, organizuje on nabr do korpusu SC, z ktrej wyczone jest zatrudnianie absolwentw KSAP, ktrym Premier wskazuje pierwsze miejsce pracy w subie cywilnej. Dyrektor przyznaje nowo mianowanym urzdnikom suby stopnie subowe, a nastpnie dokonuje zmian w treci stosunku pracy w trakcie

101

jego trwania. Dyrektor generalny urzdu rwnie planuje, organizuje i nadzoruje szkolenia powszechne i specjalistyczne oraz w ramach indywidualnego programu rozwoju. Dyrektor odgrywa te znaczc rol w materii postpowania dyscyplinarnego. Korpus suby cywilnej dzieli si obecnie na dwie grupy: Pracownikw SC (zatrudnieni na postawie umowy o prac) Urzdnikw SC (zatrudnionych w drodze mianowania) (podzia ten ma w zasadzie wymiar ewolucyjno-hierarchiczny z pracownika mona awansowa na urzdnika) Czonkw KSC obowizuj zakazy: a) Kierowania si przekonaniami politycznymi b) Kierowania si interesami jednostkowymi c) Kierowania si interesami grupowymi d) Uczestniczenia w strajkach e) Uczestniczenia w akcjach protestacyjnych f) Przynalenoci do partii politycznych (tylko urzdnicy SC) g) Przynalenoci do zwizkw zawodowych (tylko urzdnicy SC) h) Sprawowania mandatu radnego (tylko urzdnicy SC) i) Wykonywania dodatkowych zaj poza sub bez zgody przeoonego PASTWOWY ZASB KADROWY Pastwowy zasb kadrowy tworzy zbir kandydatw na wysokie stanowiska pastwowe (obejmuje kilkanacie stanowisk od kierownikw urzdw, prezesw agencji i funduszy do dyrektorw generalnych i osb rwnowanych oraz stanowisk kierowniczych w subie zagranicznej) Dwie drogie wejcia do zasobu: 1) Egzamin do PZK 2) Konkurs na wysokie stanowisko pastwowe (urzdnicy KSC z 5 letnim staem, osoby ktre zoyy egzamin do zasobu, zwycizcy konkursw ogoszonych przez Prezesa RM, osoby mianowane przez Prezydenta RP [zagraniczni]) Przynaleno do zasobu jest kadencyjna 5 lat i odnawialna jedynie w drodze egzaminu przeprowadzanego przez KSAP co najmniej 3 razy w roku. Nad prawidowoci funkcjonowania PZK czuwa Rada Suby Publicznej powoana przez Premiera w liczbie od 15 do 24 czonkw. 2/3 czonkw powinno wyrnia si wiedz, dowiadczeniem i autorytetem, 1/3 pochodzi spord przedstawicieli wszystkich klubw parlamentarnych. Kadencja 2/3 czonkw trwa 6 lat i jest kadencj kroczc co 3 lata zmienia si poowa tego skadu. Pracownicy samorzdowi Dobr formy nawizania stosunku pracy wyznacza miejsce w hierarchii urzdniczej. Na najwyszym stopniu znajduj si pracownicy piastujcy funkcje organw samorzdowych: o Wjtowie/ o Czonkowie zarzdw powiatw i wojewdztw o Czonkowie zarzdw zwizkw jednostek samorzdu terytorialnego i ich przewodniczcy

102

Stopie niszy zajmuj pracownicy w strukturze organizacyjnej urzdu gminy lub instytucji samorzdowych zwizku midzygminnego i dla nich przewidziano mianowanie jako form nawizania stosunku pracy. Powoanie zarezerwowano dla zastpcy wjta, sekretarza i skarbnika gminy i powiatu oraz skarbnika wojewdztwa samodzielnych pracownikw samorzdowych. Hierarchicznie najnisz pozycj zajmuj pracownicy samorzdowi zatrudniani na podstawie umw o prac. Istnieje moliwo powierzenia funkcji organu samorzdowego (np. wjt) bez nawizywania stosunku pracy jako takiego duo mniejsza stabilizacja. W celu ochrony tej zagroonej stabilnoci procedur odwoawcz wjta/ rozoono na 2 sesje oraz uwarunkowano konieczno uzasadnienia wniosku odwoawczego opini komisji rewizyjnej rady. Pooenie organw z wyboru w kwestii stabilnoci ich stosunku pracy ulegao i polega systematycznemu polepszeniu.

Prawo urzdnicze: W szerokim ujciu stanowi og norm prawnych regulujcych sytuacj prawn korpusu suby cywilnej oraz normy prawa odnoszce si do ksztatowania stosunkw pracy innych pracownikw zatrudnionych w urzdach s strukturach administracji publicznej. Klasyfikacja pracownikw samorzdowych wedug kryterium charakteru stanowisk (wedug noweli majowej z 2005 roku): o Stanowiska pracownicze o Stanowiska urzdnicze (wyksztacenie co najmniej redni, niekaralno za przestpstwa umylne, nieposzlakowana opinia) o Stanowiska kierownicze urzdnicze (dodatkowo co najmniej 2 lata stau na okrelonych stanowiskach i wyksztacenie wysze) Pracownicy podlegaj systematycznemu ocenianiu (kwalifikacji) skutkiem dwukrotnego uzyskania oceny negatywnej jest bezwzgldne rozwizanie stosunku pracy z danym pracownikiem samorzdowym. W przypadku pracownikw mianowanych zatrudnionych na stanowiskach nieurzdniczych przewidziano pozostawienie decyzji o rozwizaniu stosunku pracy do uznania kierownika urzdu.

Do rozdziau pitego Majtek publiczny PRYWATYZACJA POREDNIA Poprzedzana jest w kadym przypadku komercjalizacj przedsibiorstwa pastwowego (przeksztacaniem przedsibiorstwa pastwowego w spk kapitaow). Spka taka wstpuje we wszystkie stosunki prawne, ktrych podmiotem byo przedsibiorstwo pastwowe bez wzgldu na charakter prawny tych stosunkw. Komercjalizacji dokonuje Minister Skarbu Pastwa: - na wniosek organu zaoycielskiego, - na wniosek dyrektora przedsibiorstwa pastwowego i rady pracowniczej, - na uzasadniony wniosek organu wykonawczego jednostki samorzdu wykonawczego jednostki samorzdu terytorialnego, na obszarze ktrej znajduje si siedziba tego przedsibiorstwa, - z wasnej inicjatywy.

103

W wypadku komercjalizacji dyrektor przedsibiorstwa dorcza Ministrowi Skarbu Pastwa kwestionariusz przedsibiorstwa pastwowego wraz z dokumentami okrelonymi w przepisach rozporzdzenia RM. W akcie komercjalizacji ustala si: statut spki, wysoko kapitau zakadowego, imiona i nazwiska czonkw wadz pierwszej kadencji, osob upowanion do zgoszenia wniosku o wpisanie spki do rejestru przedsibiorcw. Bilans zamknicia przedsibiorstwa pastwowego staje si bilansem otwarcia spki. Do spek stosuje si przepisy Kodeksu spek pastwowych. Istnieje rwnie moliwo wniesienia przedsibiorstwa do jednoosobowej spki Skarbu Pastwa (przedsibiorstwo ktrego fundusze wynosz minimum 50.000 z). Minister Skarbu pastwa wskazuje penomocnika, okrela jego zadania oraz termin wyboru podmiotu, ktry oszacuje warto i ustali sytuacj prawn przedsibiorstwa. Nastpnie penomocnik sporzdza bilans zamknicia przedsibiorstwa i skada wniosek do sdu o wykrelenie przedsibiorstwa z rejestru. Prywatyzacja jednoosobowych spek skarbu pastwa polega na: obejmowaniu akcji w podwyszonym kapitale zakadowym jednoosobowych spek Skarbu Pastwa zbywaniu nalecych do Skarbu Pastwa akcji w spkach. Akcje Skarbu Pastwa s zbywane w trybie: - oferty ogoszonej publicznie, - przetargu publicznego, - rokowa podjtych na podstawie publicznego zaproszenia, - przyjcia ofert w odpowiedzi na ogoszone wezwanie, - aukcji ogoszonej publicznie, jeeli przedmiotem zbycia s akcje spki, w ktrej Skarb Pastwa posiada nie wicej ni 10% kapitau zakadowego, a cena sprzeday nie jest nisza od wartoci ksigowej akcji. RM moe zezwoli na zbywanie akcji na zasadach oglnych, Uprawnionym pracownikom przysuguje prawo do nieodpatnego nabycia do 15% akcji objtych przez Skarb Pastwa w dniu wpisania spki do rejestru, Uprawnieni pracownicy oraz rolnicy/ rybacy mog skorzysta z prawa do nabycia akcji nieodpatnie, o ile w cigu 6 miesicy od wpisania spki do rejestru zo pisemne owiadczenie o zamiarze nabycia akcji; akcje przez nich nabyte nie mog by przedmiotem obrotu przed upywem dwch lat od dnia zbycia przez Skarb Pastwa pierwszych akcji na zasadach oglnych, z tym e akcje nabyte przez pracownikw penicych funkcj czonkowskie zarzdu spki- przed upywem 3 lat. PRYWATYZACJA POREDNIA Polega na rozporzdzeniu wszystkimi skadnikami materialnymi i niematerialnymi majatku przedsibiorstwa pastwowego przez: sprzeda przedsibiorstwa, wniesienie przedsibiorstwa do spki, oddanie przedsibiorstwa do odpatnego korzystania. Podlegaj jej przedsibiorstwa pastwowe. Prywatyzacji bezporedniej dokonuje organ zaoycielski w imieniu Skarbu Pastwa. Dziaa on przez penomocnika do spraw prywatyzacji. Przed wydaniem zarzdzenia o prywatyzacji bezporedniej dokonuje si analizy stanu przedsibiorstwa. 1) Sprzeda przedsibiorstwa nastpuje w trybie: przetargu publicznego/ rokowa podjtych na podstawie publicznego zaproszenia. 2) Wniesienie przedsibiorstwa do spki polega na tworzeniu spki pomidzy Skarbem Pastwa a osobami trzecimi (aktywny inwestor nie bdcy pracownikiem przedsibiorstwa/ pracownicy przedsibiorstwa w dniu wydania zarzdzenia o prywatyzacji bezporedniej. Uprawnionym pracownikom w spce przysuguje prawo do nieodpatnego nabycia do 15% akcji nalecych do Skarbu Pastwa. Zbywanie pozostaych akcji nastpuje w trybie publicznym. Jeeli spka jest tworzona pomidzy Skarbem Pastwa, a pracownikami prywatyzowanego przedsibiorstwa, powinni oni wnie wkady na pokrycie co najmniej 10% kapitau akcyjnego. 3) oddanie przedsibiorstwa do odpatnego korzystania- wszystkie skadniki materialne i niematerialne przedsibiorstwa pastwowego przekazywane s spce kapitaowej celem

104

odpatnego korzystania. Nastpuje to w drodze umowy zawartej midzy Skarbem Pastwa a przejmujcym na okres nie przekraczajcy pitnastu lat. PRZYKAD REGLAMENTACJI W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA MAJATKIEM PUBLICZNYM. ZAMWIENIA PUBLICZNE A) Podstawowe zasady postpowania o udzielnie zamwienia publicznego moe by udzielone wycznie wykonawcy zamawiajcy powinien okreli przedmiot zamwienia za pomoc cech technicznych i jakociowych postpowanie o udzielenie zamwienia jest jawne wykonawcy krajowi oraz zagraniczni uczestnicz w postpowaniu o udzielenie zamwienia na rwnych zasadach podmioty ubiegajce si o zamwienie powinny by traktowane na rwnych zasadach wyonienie wykonawcy nastpuje na podstawie jawnych i niezmiennych kryteriw dziaania zamawiajcego s poddane kontroli realizacja zamwienia nastpuje na podstawie umowy B) Tryby udzielania zamwie publicznych Przetarg nieograniczony- podstawowy tryb udzielania zamwienia publicznego oparty na zasadzie konkursu, organizowanego przez zamawiajcego. Ci co zo oferty, mog w nim bra udzia. Przetarg ograniczony- zaproszeni tylko bior udzia w przetargu. Negocjacje z ogoszeniem- rozpoczynaj si publicznym ogoszeniem. Negocjacje bez ogoszenia- zamawiajcy negocjuje warunki umowy z wybranymi przez siebie wykonawcami, a nastpnie zaprasza ich do skadania ofert i wybiera najkorzystniejsz. Dialog konkurencyjny- po publicznym ogoszeniu o zamwieniu zamawiajcy prowadzi z wybranymi przez siebie wykonawcami dialog, a nastpnie ich zaprasza do skadania ofert. Zamwienie z wolnej rki- zamawiajcy udziela zamwienia po negocjacjach tylko z jednym dostawc lub wykonawc. Zapytanie o cen- polega na skierowaniu zapytania o cen dostawcy rzeczy lub usug do takiej liczby przedmiotw, ktra zapewni wybr najkorzystniejszej oferty. Licytacja elektroniczna- wykonawcy skadaj korzystniejsze ofert za pomoc formularza umieszczonego na stronie internetowej.

ROZDZIA SZSTY: PRAWNE FORMY DZIAANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Konstrukcja i pojcie form dziaania administracji publicznej uksztatowana jest zawsze przyjt koncepcj administracji publicznej, oraz wykonawczym bd nie tylko wykonawczym charakterem jej dziaa. Do podstawowych form dziaania administracji publicznej okrelonych przez prawo zaliczamy: - akty administracyjne, - akty normatywne, - formy dziaa faktycznych, - umowy. AKTY ADMINISTRACYJNE

105

AKT ADMINISTRACYJNY sformalizowany (podjty w wyniku postpowania) objaw woli organu administrujcego podjty na podstawie prawa i w granicach przysugujcych temu organowi kompetencji, skierowany do zindywidualizowanego adresata, w konkretnej sprawie, wywoujcy skutki w sferze PA, a niekiedy rwnie w sferze innych dziaw prawa. akt adm. jest konstrukcj prawn, przy pomocy ktrej organ administracji publicznej w oparciu o wyrane przepisy ustawy i dokonane ustalenia stanu faktycznego, wadczo i jednostronnie rozstrzyga o prawach i obowizkach konkretnego adresata. Adresatem aktu administracyjnego moe by obywatel lub inny podmiot prawa publicznego lub prywatnego. Przepisy prawa rangi ustawowej powinny okrela: jakie prawa i obowizki mog by przedmiotem rozstrzygni organu administracji publicznej; powinny rwnie upowania organ AP do takiego rozstrzygania oraz okrela tryb podejmowania rozstrzygni i zasady kontroli owych rozstrzygni. Przepisy powinny okrela take form rozstrzygnicia (najczciej s to decyzje administracyjne).

We wszystkich wypadkach, w ktrych prawodawca przewidzia form decyzji, formuuje to wprost (np. organ zaatwia spraw przez wydanie decyzji) bd w inny sposb wskazuje, e chodzi o jednostronne rozstrzygnicie o prawach lub obowizkach skonkretyzowanego podmiotu w indywidualnej sprawie (zezwala, nakazuje, stwierdza itp.). Jeeli przepisy prawa wyranie nie okrelaj formy rozstrzygnicia, robi to organ administracji publicznej w ramach przyznanej samodzielnoci prawnej. Decyzje adm. s najbardziej rozpowszechnion kategori aktw administracyjnych. S rwnie najpeniej regulowane przepisami PA. Podstaw prawn decyzji administracyjnej moe by jedynie przepis prawa zawarty w ustawie lub przepis aktu wykonawczego, wydanego na podstawie i w ramach wyranego upowanienia zawartego w akcie ustawodawczym ( wyranie skonkretyzowana podstawa prawna ). Nie mog stanowi podstawy prawnej decyzji przepisy prawa zawarte w uchwaach RM oraz zarzdzeniach Prezesa RM, Ministrw i ministrw, majcych charakter wewntrzny. Decyzje administracyjne mog by zaskarone do sdu administracyjnego z powodu ich niezgodnoci z prawem (przez stron, organizacj spoeczn, prokuratora oraz Rzecznika Praw Obywatelskich). KLASYFIKACJA AKTW ADMINISTARCYJNYCH a)ze wzgldu na sposb ksztatowania stosunkw prawnych: konstytutywne tworz, zmieniaj lub uchylaj stosunki prawne; zmiana konkretnej sytuacji prawnej nastpuje tu z mocy tego wanie aktu administracyjnego; przyznaje si im charakter twrczy, poniewa ustalaj dla adresatw prawa i obowizki. Obowizuj ex nunc.( decyzja o zmianie nazwiska, wydanie paszportu itp.) deklaratoryjne- potwierdzaj (deklaruj) prawa i obowizki, ktre dla adresatw wynikaj z ustawy, same za takich praw i obowizkw nie tworz. Ksztatuj stosunki prawne. Dopiero od chwili wydania takiego aktu adm. adresat aktu moe si skutecznie powoywa na swoje prawo. Obowizuj ex tunc. (stwierdzenie nabycia obywatelstwa, decyzje stwierdzajce nabycie /wyganicie okrelonych uprawnie z mocy prawa).

b)ze wzgldu na charakter stosunku organu administracyjnego wydajcego akt administracyjny do adresata: zewntrzne adresowane do odrbnych podmiotw prawnych(np. obywatela) i innych instytucji nie podporzdkowanych organizacyjnie organowi wydajcemu akt.

106

wewntrzne - adresowane do organw, instytucji, pracownikw podlegych subowo organowi wydajcemu dany akt administracyjny.

c)ze wzgldu na zakres prawnej regulacji warunkw wydania aktu administracyjnego: zwizane akty, ktrych warunki podjcia zostay wyranie okrelone normami prawa. swobodne akty, ktrych warunki wydania nie s w ogle przez prawo okrelone, lub te okrelone s w sposb niewyczerpujcy. Wypenienie tej niewyczerpujcej regulacji dokonuje si w obrbie samodzielnoci prawnej, jak organ administracyjny otrzymuje od ustawodawcy.

d)ze wzgldu na wyraanie woli adresata aktu adminstracyjnego( maj charakter jednostronny, gdy organ je wydajcy zawsze zachowuje pozycj nadrzdn wobec adresata ) za zgod adresata bez jego zgody

e)ze wzgldu na skutki wywoywane w sferze prawa cywilnego: rodzce bezporednio skutki cywilnoprawne wywoujce porednio skutki cywilnoprawne stanowi niezbdny warunek zawarcia umowy, wywoujcej bezporednie skutki w sferze prawa cywilnego.

Stosowanie norm PA skada si z szeregu czynnoci: 1)ustalenie skadnikw stanu faktycznego, 2)ustalenie treci, norm prawa, ktre maj by stosowane, 3)subsumpcja, czyli zbadanie czy ustalony stan faktyczny odpowiada treci uytej tu normy prawa, 4)ustalenie skutkw prawnych wynikajcych z porwnania stanu faktycznego z norm prawa. W procesie wydawania aktu administracyjnego, organy administracji publicznej maj pewne zakresy samodzielnoci. Mog by one przez prawo rozszerzane lub zwane. Samodzielno organu AP nie jest nigdy nieskrpowana. Najpeniejsz postaci samodzielnoci prawnej organu wydajcego akt administracyjny jest tzw. uznanie administracyjne. DEFINICJA: Jest to samodzielno, ktrej organowi administracji publicznej udziela norma prawna blankietowa, skonstruowana najczciej w ten sposb, e przy rozwinitej w peni hipotezie dyspozycja ma form dysjunktywn, co oznacza e organ administracyjny w warunkach okrelonych w hipotezie ma wybr midzy rnymi sposobami zachowania si; moe samodzielnie ustali kryteria rozstrzygnicia i w oparciu o te kryteria ustali tre rozstrzygnicia. Organ ten ma obowizek wyda decyzj. Organ administracji publicznej musi ustali pewne mierniki, wg ktrych przyjdzie mu wartociowa rne, dopuszczalne w obliczu danej normy blankietowej rozstrzygnicia, i spord ktrych to rozstrzygni dokona wyboru jednego, najwaciwszego. Samodzielno organu administracyjnego wynika zawsze z upowanienia wyraonego konstrukcj normy blankietowej zawartej w przepisach ustawy. Jest to wic samodzielno uwarunkowana przez sam norm blankietow, a wic zawsze ograniczona. Liczne ograniczenia tej samodzielnoci prawnej wynikaj nadto z norm prawa materialnego, procesowego oraz ustrojowego. Jeeli akt administracyjny podjty w zakresie samodzielnoci prawnej kwalifikowanej jako uznanie adm. opiera si na upowanieniu ustawowym, to sd administracyjny bada, czy nie przekroczono granic uznania administracyjnego. Nie kontroluje on jednak ocen wartociujcych, na ktrych opiera si organ administracji publicznej. Naley odrni uznanie administracyjne (tzn. samodzielne wartociowanie, ocen celowoci rozstrzygnicia na podstawie ustalonego stanu faktycznego) od aktu administracyjnego podjtego w zakresie uznania administracyjnego. To pierwsze nie podlega kontroli sdowej, natomiast akt administracyjne uznaniowy podlega kontroli sdowej, z punktu widzenia tego, czy odpowiada formalnym wymogom

107

ustawowym. Od uznania adm. naley odrni takie postacie samodzielnoci organu administracyjnego jak: ocena stanu faktycznego w procesie stosowania norm PA oraz ocena poj nieoznaczonych zawartych w normach prawa stosowanych przez organ administracyjny (samodzielna interpretacja poj uywanych przez ustawodawc, jak np. interes publiczny, wykonywanie kierownictwa itp. Normy, ktre zawieraj tego typu pojcia nieoznaczone, naley zaliczy do norm blankietowych, ktre udzielaj organowi administracyjnemu upowanienia do samodzielnej interpretacji tych poj- do samodzielnego formuowania sdw poznawczych). PRAWIDOWY AKT ADMINISTRACYJNY: musi by wydany zgodnie z prawem materialnym(prawo musi zezwala na rozstrzyganie o prawach i obowizkach okrelonych podmiotw w drodze aktu adm.), ustrojowym(musie by wydany przez organ administracji publicznej kompetentny zarwno rzeczowo, jak i miejscowo) i procesowym(musi by wydany w odpowiednim trybie, okrelajcym zarwno sposb jego podejmowania jak i sposb kontroli). musi by wydany z waciwym wykorzystaniem samodzielnoci prawnej, przyznanej organowi przez normy prawa materialnego, ustrojowego i procesowego.(w szczeglnoci: samodzielno w ustalaniu stanu faktycznego sprawy, w interpretowaniu stosowanych norm, w okrelaniu treci poj nieoznaczonych, waciwe wykorzystanie samodzielnoci w zakresie wartociowania i formuowania sdw wartociujcych, waciwe wykorzystanie samodzielnoci w ustalaniu treci rozstrzygnicia). WADLIWE AKTY ADMINISTRACYJNE akty, ktre nie speniaj jednoczenie opisanych wyej warunkw do uznania aktu za prawidowy. Akty administracyjne o najwyszym stopniu wadliwoci(obcione szczeglnie istotnymi wadami) kwalifikowane s jako akty niewane. Traktuje si je jako akty, ktre nigdy nie wywary zamierzonych skutkw prawnych. Istniej do czasu uniewanienia tylko pozornie i organ administracyjny winien stwierdzi niewano takiego aktu z urzdu. Stwierdzenie takie ma znaczenie deklaratoryjne, dziaa ex tunc. S to akty, ktre: a) zostay wydane przez organy rzeczowo lub miejscowo niewaciwe, b) zawieraj oczywist wad procesow, c) s skierowane do osignicia efektu prawniczo lub faktycznie niemoliwego do osignicia. Poza pojciem aktu administracyjnego stoj tzw. nieakty. S to czynnoci podejmowane przez organy oczywicie niewaciwe, z pominiciem wszelkiej procedury. Nie s zwizane z administracj publiczn. Przykad: wydanie prawa jazdy przez instruktora nauki jazdy, przydzia lokalu mieszkalnego przez kierownika budowy. Innym typem wadliwych aktw administracyjnych s akty administracyjne zaskaralne (wzruszalne). Naruszaj normy prawa materialnego lub procesowego. Akty te pozostaj skuteczne tak dugo, jak dugo nie zostan zmienione/uchylone przez waciwy organ administracyjny. Zmiana/ uchylenie dziaa ex nunc(od chwili zmiany). Taki akt jest skuteczny prawnie pod warunkiem rozwizujcym, tzn. jeeli nie zostanie wzruszony. Przykad: decyzje adm. wydane przez organ adm., ktry podlega wyczeniu z mocy prawa. W prawie administracyjnym uwaa si, e akt administracyjny nawet wadliwy, uznawany jest za obowizujcy, dopki w odpowiednim trybie nie zostanie zmieniony lub uchylony. Odpowiednio rozbudowany system rodkw prawnych przyznawanych zarwno obywatelowi adresatowi aktu, jak i organom administracji, umoliwia kontrol kadego aktu administracyjnego i ewentualne uchylenie lub zmian. Brak moliwoci zakwestionowania aktu adm. zwykymi rodkami kontroli w postpowaniu adm. czyni akt adm. ostatecznym. Z kolei niemono zoenia skargi na akt administracyjny do sdu czyni akt prawomocnym. ( prawomocno materialna- tre aktu administracyjnego ma charakter trway, nie moe by naruszalna; uniemoliwienie przeprowadzeni uatwionych zmian aktu administracyjnego, zmiana jest moliwa jedynie w sytuacjach okrelonych

108

ustaw. prawomocno formalna- niedopuszczalne obalenie aktu zwyczajnymi rodkami prawnymi; akt staje si niezaskaralny ). TRWAO DECYZJI ADMINISTRACYJNYCH: a) wyznaczona momentem wydania decyzji (dorczenia), b) wyznaczona momentem uostatecznienia si decyzji administracyjnej (moe j zmieni organ administracyjny za zgod strony lub z powodu powanych wadliwoci okrelonych w k. p. a.), c) Wyznaczona momentem uostatecznienia si decyzji, organ nie moe jej ju wzruszy, jedynie adresat moe ja zakwestionowa, d) Wyznaczona momentem jej uprawomocnienia si, wzruszy j wwczas moe jedynie NSA na skutek wniesienia skargi kasacyjnej przez stron, prokuratora lub RPO. FORMY AKTW ADMINISTRACYJNYCH W POLSKIM USTAWODAWSTWIE I. DECYZJA- akt administracyjny stanowicy jednostronne ustalenie organu administracji publicznej o wicych dla jednostki (i organu) konsekwencjach normy prawa administracyjnego(np. decyzja o zmianie nazwiska maoletniego dziecka). Decyzje przyznaj lub odmawiaj przyznania uprawnie jednostce. Niekiedy ustawodawca przyjmuje okrelenia inne ni decyzja: nakazy, orzeczenia, zarzdzenia, uchway organw kolegialnych i inne.(np.: uchwaa rady wydziau szkoy wyszej o nadaniu stopnia naukowego). Form decyzji przyjmuj take niektre czynnoci organu adm. publicznej, ustalajce o wicych dla jednostki (i organu) konsekwencjach normy PA (np.; rezerwacja czstotliwoci lub zasobw orbitalnych). Form decyzji przyjmuje ustawodawca take dla przyrzeczenia wydania koncesji (PROMESA) lub zezwolenia. Przyrzeczenie w formie decyzji chroni interes prawny podmiotu ubiegajcego si o koncesj. Decyzja jest aktem adm. wywierajcym trwale skutki w sferze PA. Przeksztaca ona bowiem interes prawny lub obowizek jednostki w jej prawo nabyte lub niezbywalne lub obowizek prawny. II. ZEZWOLENIE- forma aktu adm. ustalajcego uprawnienia w sferze PA lub wyraajcego zgod na dokonanie przedsiwzicia lub podjcie czynnoci dopuszczonej normami PA.(np.: zezwolenie na nabycie nieruchomoci przez cudzoziemca, zezwolenie na wywz dbr kultury za granic). Nabycie uprawnienia lub zgoda ustalone w zezwoleniu nastpuj zwykle w warunkach prawnie okrelonego zakazu pewnego zachowania si jednostki lub zakazu podejmowania przez jednostk pewnych czynnoci. Inne okrelenia tej formy: pozwolenie, zgoda, karta. Decyzje wydawane s na czas oznaczony lub nieoznaczony. III. KONCESJA- akt adm., ktry osobie fizycznej lub prawnej nadaje uprawnienia do wykonywania okrelonej dziaalnoci, najczciej produkcyjnej lub usugowej. Jest podstawow form reglamentacyjnej funkcji pastwa. Koncesja moe naoy na jej adresata okrelone uprawnienia, obowizki, a take okreli warunki, jakie koncesjonariusz winien spenia. Koncesja moe by udzielona na czas oznaczony/nieoznaczony. Wykonywanie dziaalnoci objtej koncesj podlega kontroli organu koncesyjnego, ktry jest uprawniony do cofnicia koncesji. Koncesjonariusz nie moe powierzy wykonania koncesji innej osobie; ma on prawo do osigania korzyci finansowych. Koncesje wi si z odstpstwem od monopolu pastwowego. Obecnie koncesji wymagaj: rozpowszechnianie programw radiowych i telewizyjnych, dziaalno dot. z kopal, wytwarzanie i obrt materiaami wybuchowymi(broni i amunicj), dziaalno zwizana z paliwami i energi, ochrona osb i mienia, transport lotniczy, budowa i eksploatacja autostrad oraz drg ekspresowych, zarzdzanie liniami kolejowymi. IV. LICENCJA jest aktem adm. ustalajcym uprawnienia do wykonywania okrelonej dziaalnoci (niekoniecznie o charakterze gospodarczym) lub pracy zawodowej, gdy wykonywanie takiej dziaalnoci zwizane jest z posiadaniem odpowiednich kwalifikacji. ( lotnicze, przewodnickie, poowowe, sportowe). Licencja czy w sobie element nabycia uprawnienia do wykonywania okrelonej dziaalnoci oraz element zezwolenia na t dziaalno. Zwykle warunkiem wydania

109

licencji, jest posiadanie okrelonego zasobu wiedzy i umiejtnoci, stwierdzonych pozytywnie zdanym egzaminem, ktry stanowi podstaw do nabycia uprawnie ujtych w licencji. Moe by udzielona na czas oznaczony/nieoznaczony. Wykonywanie dziaalnoci objtej licencj podlega kontroli. Organ, ktry licencji udzieli, uprawniony jest do cofnicia licencji w cile okrelonych prawem przypadkach. AKTY NORMATYWNE ADMINISTRACJI DEFINICJA: wszelkie akty prawne nie majce rangi ustawy, przyjmujce rne nazwy, wydawane przez upowanione organy administracji publicznej w oparciu o rozmaicie skonstruowane podstawy prawne, o ile tylko zawieraj treci normatywne, a wic zobowizuj adresatw do okrelonego, skonkretyzowanego zachowania si. Treci w nich zawarte powinny mie charakter nowych regu zachowania si, uzupeniajcych lub konkretyzujcych reguy zachowania ju istniejce. Mog mie charakter powszechnie obowizujcy, ale mog te obowizywa jedynie w sferze wewntrznej(uchway RM, zarzdzenia Prezesa RM i ministrw). Akty normatywne obowizujce w sferze wewntrznej administracji publicznej nie mog stanowi podstawy prawnej dla aktw administracyjnych. Uzupeniaj one i konkretyzuj ustawy, ograniczajc tym samym prawnie dopuszczaln samodzielno podmiotw, do ktrych s adresowane. Jedynie akty normatywne majce charakter wewntrzny i obowizujce jednostki organizacyjnie podlege organowi wydajcemu te akty, mog by uznane za form dziaania administracji. Podstaw prawn aktw normatywnych powszechnie obowizujcych jest przepis prawa rangi ustawowej, wyranie upowaniajcy okrelony organ administracji publicznej do wydania danego aktu normatywnego w okrelonej przedmiotowo dziedzinie. Upowanienie ustawowe powinno zawiera elementy proceduralne wydania aktu normatywnego, jak i elementy materialne. Podstaw prawn wewntrznych aktw normatywnych mog take stanowi: przepisy kompetencyjne zawarte w konstytucji, ustawach i innych aktach normatywnych. Rozporzdzenie jest podstawow form prawotwrstwa wykonawczego do ustawy. Rozporzdzenia mog by wydawane tylko na podstawie szczegowego upowanienia zawartego w ustawie, w celu wykonania tej ustawy. Prawidowe upowanienie ustawowe powinno okrela nie tylko form regulacji rozporzdzeniowej i organ upowaniony do takiej regulacji, ale take: tre, cel i zakres tej regulacji. Rozporzdzenie moe by wydawane tylko przez ten organ administracji publicznej, ktry otrzyma upowanienie do unormowania spraw wskazanych w upowanieniu. Niedopuszczalne jest interpretowanie przepisw rozporzdze przy pomocy wyjanie organw administracyjnych, ktre wyday rozporzdzenia, dokonywane w formie aktw tzw. prawa powielaczowego (wytyczne, oklniki, instrukcje wewntrzne). Rozporzdzenie nie moe by w sprzecznoci z aktem ustawodawczym. Wykonanie upowanienia ustawy do wydania rozporzdzenia przez okrelony organ administracyjny jest obowizkiem prawnym tego organu. Upowanienie do wydania rozporzdzenia nie moe by oparte na domniemaniu kompetencji. Niedopuszczalne jest przekazywanie kompetencji do wydania rozporzdzenia innym organom ni te, ktre wyranie okrelono w ustawie. Niedopuszczalna jest rwnie regulacja prawna wprowadzajca wsteczne dziaanie prawa. Akty prawne, wydawane bez skonkretyzowanych podstaw prawnych, bez cile okrelonej przez ustaw formy i bez bliszego ustawowego sprecyzowania przedmiotu i zakresu regulacji. Za podstaw prawn maj normy kompetencyjne, zawarte niekoniecznie w ustawach. Ich przedmiotem mog by jedynie tzw. kwestie wewntrzne administracji publicznej. Mimo wszystko, regulowane przez nie sprawy porednio wpywaj na ksztatowanie si praw i obowizkw obywatela. Za sprzeczne z porzdkiem prawnym naley uzna : 1) akty administracyjne, ktre utrudniaj lub ograniczaj obywatelom dostp do wiadcze, ustawowo okrelonych, albo w inny sposb mno nie przewidziane w ustawie wymagania w korzystaniu z praw podmiotowych obywateli.

110

2) ksztatowanie treci wewntrznych aktw normatywnych administracji w oderwaniu od zasad porzdku prawnego, a stanowienie takich aktw wedle dowolnie ustalonych i stosowanych regu procesowych. TRYBUNA KONSTYTUCYJNY. Z wnioskiem o stwierdzenie zgodnoci aktu normatywnego administracji z Konstytucja lub aktem ustawodawczym moe si zwrci do TK: Prezydent RP, Marszaek Sejmu, Marszaek Senatu, Prezes RM, 50 posw, 30 senatorw, Pierwszy Prezes SN, Prezes NSA, Prokurator Generalny, Prezes NIK, RPO, KRS, organy stanowice jednostek samorzdu terytorialnego....(art.191 Konstytucji RP), Orzeczenia TK maj moc powszechnie obowizujc i s ostateczne. Podlegaj niezwocznemu ogoszeniu w organie urzdowym, w ktrym akt normatywny by ogoszony. Jeeli nie by, orzeczenie ogasza si w Dzienniku Urzdowym RP Monitor Polski. Orzeczenie TK wchodzi w ycie z dniem ogoszenia, jednak TK moe okreli inny termin utraty mocy obowizujcej aktu normatywnego, AKTY NORMATYWNE TERENOWYCH ORGANW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ (rzdowej i samorzdowej)- ich podstaw prawna mog by przepisy ustaw zawierajce wyrane upowanienia do wydania aktu normatywnego. Wyjtkiem s akty normatywne terenowych organw administracji publicznej o charakterze porzdkowym, gdzie podstaw prawn stanowi mog przepisy ustawowe zawierajce upowanienie ujte formu klauzuli generalnej. Mog by one wydawane o ile: kwestie porzdkowe nie zostay uregulowane w innych ustawach lub przepisach wykonawczych do tych ustaw, istnieje niezbdno takiej regulacji, zachodzi potrzeba ochrony szczeglnie cennych wartoci, istnieje oglna konieczno wydania takich aktw normatywnych. Dodatkowymi przesankami prawnymi takich aktw s: ogoszenie w odpowiednim trybie i objcie ich nadzorem. AKTY NORMATYWNE WYDAWANE PRZEZ ORGANY GMIN, POWIATW I ICH ZWIZKW, WOJEWDZTW ORAZ AKTY NORMATYWNE TERENOWYCH ORGANW ADMINISTRACJI RZDOWEJ STANOWICE PRZEPISY PRAWA MIEJSCOWEGO- kontrol zgodnoci z prawem tych aktw sprawuje sd administracyjny. Uprawnionym do wniesienia skargi jest kady, kto ma w tym interes prawny, prokurator, RPO oraz organizacja spoeczna, w zakresie jej statutowej dziaalnoci, w sprawach dot. interesw prawnych innych osb. Wniesienie skargi do sdu administracyjnego powinno by poprzedzone wezwaniem organu, ktry wyda akt normatywny, do usunicia narusze prawa. FORMY DZIAA FAKTYCZNYCH DZIAANIA FAKTYCZNE- dopuszczalna i niewadliwa prawnie kategoria dziaa administracji publicznej, uzupeniajca dziaania prawne tej administracji. S one podejmowane w wystpujcych w administracji publicznej procesach stosowania prawa, na podstawie i w granicach obowizujcych przepisw prawa. Od dziaa prawnych rni si tym, e w ogle nie s okrelone prawem lub te s okrelone w sposb niewyczerpujcy. Znajduj regulacj prawn co najwyej w normach ustrojowych. Podstaw prawn dziaa faktycznych mog by normy prawne o charakterze materialnym, ustrojowym oraz procesowym. Powinny one by konkretyzowane. Koniecznych konkretyzacji w tym zakresie dokonuje organ administracyjny. Poza tym kontrola legalnoci dziaa administracji publicznej zaczyna coraz wyraniej obejmowa badanie faktw. DZIAANIA FAKTYCZNE PODEJMOWANE POZA POSTPOWANIEM ADMINISTRACYJNYM- nie zwizane s z konkretyzacj norm procesowych. Chodzi tu w szczeglnoci o normy ustanawiajce zadania dla administracji oraz normy strukturalno-

111

administracyjne. Konkretyzacje tych norm s dokonywane dziaaniami prawnymi i dziaaniami faktycznymi, najczciej w sytuacji braku norm procesowych. 1. FORMY DZIALA FAKTYCZNYCH W STOSOWANIU PRAWA USTALENIE PRZEZ ORGAN ADMINISTRACYJNY NIEKTRYCH CELW I ZADA (zbieranie informacji, sporzdzanie prognoz, zbieranie propozycji, organizacje spoeczne, dokonywanie analiz) USTALENIE PRZEZ ORGAN ADMINISTRACYJNY NIEKTRYCH SYTUACJI FAKTYCZNYCH (zbieranie informacji, ocena ich oraz przyjcie wicego ustalenia) TWORZENIE SYTUACJI FAKTYCZNYCH PRZEPROWADZANIE OCEN PRZEZ ORGAN ADMINISTRACYJNY (przeprowadzanie szeregu ocen dotyczcych dziaania) DOKONYWANIE WYBORU PRZEZ ORGAN ADMINISTRACYJNY (form dziaania, treci rozstrzygnicia, kryteriw dziaania, wybr midzy rnymi sposobami zachowania si, wybr odp. momentu dziaania, dokonywanie wyboru kryteriw dziaania) TWORZENIE KRYTERIOW OCENIANIA I WYBORU (wyinterpretowane z obowizujcego systemu prawa, albo z norm do ktrych prawo odsya , np. norm moralnych, etyki itp.) PROJEKTOWANIE WARIANTW DZIAA (propozycje rozstrzygni rnej treci) TWORZENIE NORM ORGANIZACYJNYCH (ustalanie regu zachowania si wewntrzorganizacyjnego pracownikw administracji publicznej) PODEJMOWANIE DECYZJI ORGANIZACYJNYCH (podejmowane na podstawie oglnych norm kompetencyjnych oraz norm blankietowych, przy braku norm prawa administracyjnego materialnego oraz prawa procesowego). INNE FORMY DZIAA FAKTYCZNYCH

112

A) DZIAANIA FAKTYCZNE ZMIERZAJCE DO NAWIZANIA WSPPRACY Z OBYWATELAMI zaliczane s do tzw. zjawisk niekonfliktowych w PA. Ich cech charakterystyczn jest powstrzymywanie si administracji publicznej od wadczego regulowania stosunkw spoecznych. Dziaania te s jednym ze sposobw realizowania zada administracyjnych. S dla nich stawiane trzy bezwzgldne warunki: mog by podejmowane w oparciu o wyraony przepis PA materialnego; nie mog narusza praw i wolnoci obywateli okrelonych w konstytucji i ustawach; mog by podejmowane jedynie w celu nawizania wsppracy z obywatelami (efektywno administracji publicznej). Ustawodawca moe upowani administracj publiczn do stosowania rodkw o charakterze faktycznym (nie s wyranie okrelone przepisami prawa i ktrych stosowanie nie jest zagwarantowane moliwoci uycia egzekucji) i klasycznym (okrelone w rny sposb prawem i zagwarantowane moliwoci uycia przymusu pastwowego). Poza tym, wrd tych dziaa mona wyrni dwie kategorie: 1)dziaania faktyczne dwustronne- ich skutkiem jest bezporednie podjcie wsppracy przez obywateli, do ktrych adresowane s te dziaania. Podejmowane s zwykle w dwch etapach: przygotowania wsppracy oraz nawizania wsppracy. Organ administracji publicznej powinien wskaza termin oraz okreli form takiej inicjatywy. 2)dziaania faktyczne jednostronne- ich bezporedni skutek wyraa si w postaci jednorazowego, oczekiwanego przez administracj zachowania si obywateli. Maj posta apelu lub odezwy i s podejmowane w celu wywoania oczekiwanych przez administracj, jednorazowych zwykle, zachowa obywateli, zwizanych z realizacj zada administracyjnych. B) DZIAANIA INFORMACYJNE ADMINISTRACJI naley tu wyrni: a) dziaania informacyjne podejmowane wobec adresatw spoza struktury organizacyjnej administracji publicznej, gwnie wobec obywateli- zwizane gwnie z ochron praw podmiotowych obywatela. Ich podstawow funkcj jest zapoznanie obywatela z przysugujcymi mu uprawnieniami oraz ostrzeganie przed dziaaniami mogcymi przynie szkod obywatelowi. b) dziaania podejmowane w obrbie tej struktury- zapewniaj konieczn sprawno aparatu administracji publicznej, jego koordynacj. Powinny znajdowa podstaw prawn w odpowiednich przepisach. C) DZIAANIA FAKTYCZNE O CHARAKTERZE MATERIALNO-TECHNICZNYM czynnoci te wywouj skutki prawne poprzez fakty dokonywane przez organy administracyjne lub upowanionych przedstawicieli tych organw. Upowanienia do dokonywania takich czynnoci musz by zawarte w aktach prawnych rangi ustawowej. Czynnoci te mog by podejmowane take w sferze wewntrznej administracji i wwczas zwizane s z szeroko rozumian organizacj pracy aparatu administracji publicznej. Podstawa prawna dla dokonania tego typu czynnoci moe by zawarta w aktach prawnych pozaustawowych. Dziaania faktyczne bd stanowi przedmiot kontroli aktualnego systemu sdownictwa administracyjnego. Oglnie wymaga si, aby dziaania o charakterze faktycznym byy oparte na jakiej podstawie prawnej, np. na oglnej normie kompetencyjnej. UMOWY W administracji musz legitymowa si odpowiednia podstawa prawn. Musz mieci si w ramach prawnie okrelonych kompetencji organu upowanionego do ich zawarcia, ich przedmiotem mog by sprawy z zakresu administracji publicznej. Konkretyzacja normy ustawowej dokonuje si z pominiciem lub znacznym ograniczeniem elementu jednostronnoci dziaania. Podmioty konkretyzujce umow dziaaj w granicach znacznie szerszej samodzielnoci ni to ma miejsce w przypadku aktu administracyjnego.

113

Umowy cywilnoprawne- z reguy stosowane dla wykonywania kompetencji zwizanych z dysponowaniem majtkiem, forma za umowy publicznoprawnej jest najczciej stosowana do wykonywania kompetencji dotyczcych wsppracy organw administracyjnych w okrelonych dziedzinach. Ich zawieranie zwizane jest niejednokrotnie z dziaaniem w formie aktu administracyjnego. Umowy publicznoprawne- ich stronami s z reguy organy administracji publicznej; s gwarantowane rodkami administracyjnymi (nadzoru). Podstaw prawn ich zawierania s przepisy PA. Przykady: zwizki komunalne (tworzone s przez gminy, powiaty, miasta, s rejestrowane w rejestrze Prezesa RM, po zarejestrowaniu uzyskuj osobowo prawna, zwizek ma wasne organy, m. in. Zarzd i zgromadzenie), porozumienia komunalne (zawierane przez gminy, powiaty, wojewdztwa w sprawie powierzania zada publicznych; stronami porozumienia s; jednostka samorzdu terytorialnego przejmujca zadania i jednostka ST je powierzajca), porozumienia zawierane przez gminy i powiaty z organami administracji rzdowej w sprawie wykonywania zada z zakresu administracji rzdowej, porozumienia administracyjne, kontrakty wojewdzkie (zawierane midzy RM a samorzdem wojewdztwa; celem kontraktu jest okrelenie zakresu, trybu i warunkw realizacji zada okrelonych w programach wojewdzkich i wspieranych przez rzd oraz zada nadzorowanych przez ministrw i wspieranych przez innych przez jednostki samorzdu terytorialnego i inne uprawnione podmioty), umowy administracyjne midzy studentem a uczelni. ROZDZIA SIDMY: SFERY INGERENCJI ADMINISTRACJI I. POLICJA ADMINISTRACYJNA

Obejmuje t sfer dziaania polegajc na ochronie bezpieczestwa, porzdku i spokoju publicznego, a w szczeglnoci ycia, zdrowia i mienia. Policja jest albo utosamiania zakresem z reglamentacj, albo stanowi pewn, wyrnion jej cz, albo traktowana jest jako funkcja osobna i rwnorzdna reglamentacji. I w policji i w reglamentacji mamy do czynienia z ograniczeniami formuowanymi w interesie publicznym i tym samym katalogiem form wadczych. Przedmiot i cele s natomiast rne( policja- gwarantuje nienaruszalno dotychczasowego stanu porzdkowego, mienia i niektrych, poddanych ochronie administracyjnoprawnej, dbr osobistych czowieka; reglamentacjafunkcje kreatywne w zakresie celowego ksztatowania dziaalnoci gospodarczej). Inne rnice stanowi : czstotliwo i rny ksztat konstrukcji normy uznaniowej, a take rna rola polityki wobec administracji i polityki w administracji, niejednakowa stabilno podstaw prawnych, sposb powstawania sytuacji prawnych, skuteczno i zasig zabezpieczenia procesowego, czasowe ramy trwania sytuacji wyznaczonych formami wadczymi. Dziaania nie nalece do policji administracyjnej niekoniecznie musz mieci si w reglamentacji. II. REGLAMENTACJA

Reglamentacja oznacza rnorodn sfer dziaalnoci administracji, ktrej istot jest ograniczenie w dziedzinie wykorzystania skadnikw procesu wytwarzania, wiadczenia usug i obrotu towarowego, swobody dziaalnoci podmiotw gospodarczych w imi szeroko pojtego interesu spoecznoekonomicznego. Zasig reglamentacji wobec obywatela jest widziany w paszczynie przedmiotowej, musi rwnie obj ograniczenia ustanawiane wobec sytuacji regulowanych prawem rzeczowym, w szczeglnoci za prawem wasnoci. Narzucanie woli pastwa w ramach reglamentacji odbywa si zawsze na podstawie szczegowych podstaw prawnych, ma znaczenie konkretne oraz nie jest zwizane z jednym tylko sposobem powstawania sytuacji prawnych. Kontrola i nadzr nie stanowi zjawisk rwnorzdnych reglamentacji, ale s w odpowiednich granicach jej elementami. Czynnoci podejmowane w ich obrbie oparte s na tym samym prawie materialnym, tym samym celu i

114

kryteriach ocen. Swoboda dziaania jednostki ma charakter pierwotny, za swoboda dziaania podmiotu gospodarki pastwowej wtrny. III. WIADCZENIA MATERIALNE

Obejmuj dziaania polegajce na zapewnieniu materialnych warunkw ycia w spoeczestwie. IV. WIADCZENIA NIEMATERIALNE

Obejmuj dziaania polegajce na regulacji niematerialnych warunkw ycia w spoeczestwie; regulacji poddanych prawu administracyjnemu. Realizacja tego prawa odbywa si gwnie przez wydawanie decyzji administracyjnych, ale moe te wynika wprost z prawa. Tam gdzie jest normowana prawem, jest niejako zmuszona do zapewnienia realizacji tego prawa. Tam gdzie wynika z decyzji administracyjnej, mamy do czynienia z dwoma sytuacjami: a) w ktrych administracja musi wyda decyzj pozytywn w razie zaistnienia przewidzianych prawem okolicznoci, np. zarejestrowanie urodzonego dziecka, b) w ktrych administracja tylko moe wyda decyzj pozytywn, np. umieszczenie w domu opieki dla starszych. Zakres tej sfery graniczy, a czasem miesza si z zakresem policji administracyjnej. V. ZAKAZ INGERENCJI ADMINISTRACJI

Moe by osdzony tylko na tych postanowieniach Konstytucji, ktre nie dopuszczaj adnego wyjtku lub dopuszczony wyjtek okrelaj dokadnie. VI. W SPRAWIE REGULACYJNEJ NOWEGO WYRNIENIA SFERY ADMINISTRACJI

Administracj regulacyjn mona rozumie w sposb przedmiotowy lub podmiotowy. Znaczenie przedmiotowe- wszelkie administracyjno-prawne sposoby wpywania na rynek przez pastwo. Wszelkie dziaania regulacyjne polegaj na wpywaniu na rynek za pomoc instrumentw, ktrych jurydycznym wyrazem jest stanowienie norm prawnych i ich wadcze stosowanie. Podstawow funkcj tych dziaa jest ochrona i wspieranie rynku, ktre maj zapewni zwizane z nim wartoci. Regulacja rynku ma dwojakie cele: ekonomiczne i pozaekonomiczne. Cele regulacji wskazuj na jej zbieno. Znaczenie podmiotowe- funkcje i cele regulacji realizuj specjalne organy regulacyjne. Pastwo czonkowskie moe utworzy organ regulacyjny w formie publicznoprawnej i prywatnoprawnej, jednoosobowy, ale i kolegialny. Regulacja w danym pastwie moe by powierzona wicej ni jednemu organowi. Dyrektywy sektorowe nakazuj krajowym organom regulacyjnym oraz Komisji Europejskiej obowizek cisej wsppracy . Funkcje i cele regulacji realizuj rwnie ministrowie waciwi w sprawach danego sektora infrastrukturalnego, ktrych uwzgldnienie prowadzi do pojcia administracji regulacyjnej sensu largo. Gdyby uwzgldni dalsze podmioty realizujce zadania regulacyjne, to mona wprowadzi jeszcze pojcie organw regulacyjnych sensu largissimo. ROZDZIA SMY: STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

SYTUACJE

1. Pojcie stosunku administracyjnoprawnego: prawo przedmiotowe ma dla dwch podmiotw takie znaczenie, e w okrelonych warunkach sytuacja prawna jednego podmiotu jest w pewien sposb poczona z sytuacj prawn drugiego. Jest to wzajemny midzy dwoma

115

podmiotami ukad zachowa, kwalifikowany przez PA, wyrniajcy si spord innych stosunkw prawnych tym, e: - Jednym z podmiotw tego stosunku jest zawsze organ administracji publicznej, - Drugim z podmiotw moe by: obywatel, spka, przedsibiorstwo pastwowe, zakad administracyjny i kada inna jednostka organizacyjna kwalifikowana przez prawo jako podmiot praw bd obowizkw administracyjnoprawnych, - Podmiotem rozstrzygajcym o treci wzajemnych midzy dwoma podmiotami praw lub obowizkw jest zawsze organ administracji publicznej; jednostronno stosunku administracyjnego(wadztwo administracyjne). Konstrukcja tego wadztwa opiera si na nierwnorzdnoci podmiotw, wyraajcej si w moliwoci ksztatowania przez organ administracji publicznej sytuacji drugiego podmiotu, niezalenie od jego woli, ale zgodnie z prawem podmiotowym. 2. Pojcie sytuacji administracyjnoprawnej: kada sytuacja spoeczna okrelonego podmiotu regulowana przez PA, ktrej elementy skadowe zostay uksztatowane prawnie w sposb bezporedni lub poredni, ze wzgldu na konkretne zdarzenie faktyczne. Sytuacj t bdziemy wiza wycznie z czowiekiem, a take z zorganizowan grup ludzi, ktra tworzy okrelona przez porzdek prawny jednostk organizacyjn. Korzystanie z pojcia sytuacji prawnej i pojcia stosunku administracyjnoprawnego moe by: jednoczesne, zamienne, uzupeniajce. 3. RODZAJE STOSUNKW ADMINISTRACYJNOPRAWNYCH Najbardziej stabilnym elementem stosunku jest jego przedmiot(w ogle niezmienialny), a najbardziej ruchomym- tre stosunku. Wyrniamy stosunki: a) Materialnoprawne- maj charakter trway, trwae s te prawa i obowizki kwalifikowane za pomoc tych stosunkw. b) Procesowe- maj charakter przejciowy, dugo ich trwania jest okrelona oglnie lub szczegowo dla okrelonych rodzajw postpowania. Stosunki te nie s samodzielne, kwalifikowane za ich pomoc postpowanie administracyjne zmierza zawsze do ustalenia stosunku materialnoprawnego. (nie kademu stosunkowi materialnoprawnemu odpowiada uprzedni stosunek procesowy). Dzielimy je na : Stosunki procesowe proceduralne- ich budowa jest analogiczna do budowy stosunku materialnoprawnego. Znaczy to, e pozycja strony i organu prowadzcego postpowanie jest nierwnorzdna. Jednostronno rozstrzygania sytuacji procesowej strony przez organ administracyjny prowadzcy postpowanie jest tu do charakterystyczna, co wyraa si w uzalenieniu czynnoci procesowej jednego uczestnika postpowania od czynnoci procesowej drugiego uczestnika, ale w uzalenieniu tylko w charakterze formalnym. Jednostronno pozycji organu wobec strony nie zmienia si w razie przesunicia postpowania przed organ odwoawczy. Stosunki procesowe sporne- zachodz wtedy gdy pozycje organu i strony wyrwnuj si. Ma to miejsce przed sdem lub innym organem niezalenym od administracji i powoanym do kontroli decyzji administracyjnych. Model stosunku spornego wyznaczony jest przez udzia w nim dwch(kilku) rwnorzdnych stron oraz sdu, ktrego

116

pozycja jest jednakowo zwierzchnia wobec kadej ze stron. Przed sdem administracyjnym stron pozostajc w sporze z organem jest zawsze podmiot wnoszcy skarg przeciw decyzji. W sporze tym nie musi uczestniczy adresat zaskaronej decyzji. 4. RODZAJE SYTUACJI ADMINISTRACYJNOPRAWNYCH Sytuacje potencjalne- znajduj si w nich wszystkie podmioty prawne, wobec ktrych nie zindywidualizowano jeszcze konkretnych praw i obowizkw okrelonych prawem materialnym, ale wobec ktrych zindywidualizowanie to moe lub musi nastpi, np. sytuacja starajcego si o przyjcie na studia wysze. Sytuacja realna- w wyniku aktu administracyjnego wydanego w trybie okrelonego postpowania nastpio odniesienie sformuowanych w prawie w sposb abstrakcyjny praw i obowizkw do oznaczonego konkretnie podmiotu prawnego, np. sytuacja prawna przyjtego na wysze studia. Sytuacja prosta- odpowiada treci okrelonego jednego stosunku prawnego. Sytuacja zoona- odpowiada treci wielu rnych stosunkw prawnych, w ktre dany podmiot wchodzi. Podmiot tej sytuacji bdzie podmiotem wielu praw i obowizkw o niejednolitym charakterze, formuowanych przez wypowiedzi administracji w rnych formach prawnych na podstawie rnych dziaw prawa administracyjnego, np. sytuacja budujcego dom. Ponadto sytuacje zoon tworzy zbieg praw i obowizkw o jednolitym charakterze, wystpujcych zazwyczaj we wzajemnym uwarunkowaniu, co oznacza, e wykonanie jednego jest warunkiem powstania drugiego. Sytuacje administracyjne mog wynika wprost z przepisw prawa, bd w uzalenieniu od jego prawnego lub faktycznego zachowania si. Sytuacje zamknite- uksztatowane ostatecznie, choby na czas okrelony. Sytuacje otwarte- mog by zmieniane lub modyfikowane, a take te, ktre zobowizuj bd uprawniaj do podjcia czynnoci ocenianych w sferze prawa innego ni administracyjne(np. wywouj skutki cywilnoprawne). Sytuacje jednorazowe- uprawnienia i obowizki s w nich realizowane w sposb jednorazowy, choby w duszym czasie. Sytuacje okresowe- uprawnienia bd obowizki s w nich realizowane w sposb powtarzalny, w czasie okrelonym przez akt administracyjny lub przepis generalny,np. koncesja, obowizek szkolny. Sytuacje trwae- ich trwao ma charakter wzgldny, co oznacza ze prawa i obowizki s ograniczone w czasie. Wyraa si to przez wizanie praw czy obowizkw z okrelonym adresatem(np. zezwolenie na nabycie nieruchomoci przez cudzoziemca) albo przez moliwo zmiany sytuacji w okrelonych warunkach(np. cofnicie posiadania broni). Niektre sytuacje s trwae bezwzgldnie i nie mog by zmieniane(np. sytuacja wyznaczona dyplomem uniwersyteckim). Sytuacje organizacyjnoprawne- krg podmiotw w tych sytuacjach jest ograniczony do bezporednich norm organizacyjnych, co oznacza e podmioty prawne, dla ktrych norma taka ma znaczenie porednie, ale do ktrych nie jest bezporednio adresowana, nie znajduj si w sytuacjach organizacyjnych. Adresatami tych norm bd zatem podmioty administracji pastwowej i samorzdowej. Sytuacje materialnoprawneprzypadki, w ktrych skutki przydania lub wykonania praw czy obowizkw adresowanych bezporednio do podmiotu X dotycz praktycznie podmiotu Y, np.

117

lokalizacja , wybudowanie i uruchomienie w pobliu mieszkania osoby Y fabryki wiskozy wydzielajcej szkodliwe dla zdrowia gazy. Sytuacje materialnoprawne dotycz rwnie tych podmiotw, ktre s organami administracyjnymi. Sytuacje procesowe- przejciowe, nietrwae, konkretyzuj czyje prawo lub obowizek o charakterze materialnym. Spotykamy si z nimi rzadziej, jedynie w toku realizacji norm prawa materialnego. Funkcja procesu realizowana jest za pomoc instytucji prawnych o charakterze najbardziej zunifikowanym. Sytuacje procesowe mona podzieli na: sytuacje w wszym znaczeniu(maj miejsce w toku rozstrzygania w indywidualnych sprawach nalecych do waciwoci organw administrujcych) i sytuacje w szerszym znaczeniu( obejmuj take wszelkie regulowane toki postpowania, byleby zmierzay do rozstrzygnicia sprawy z zakresu administracji publicznej. Sytuacja procesowa jest sytuacj dynamiczn, zachodzc wyranie i zawsze midzy co najmniej dwoma podmiotami). Sytuacje typu klasycznego- podstawow rol peni w nich sytuacje materialne i procesowe. Sytuacje ukadu wewntrznego- gwn rol odgrywaj w nich sytuacje organizacyjnoprawne. Sytuacje ukadu dla dziaa faktycznych- brak sytuacji procesowych, a sytuacje materialnoprawne w zwizku z charakterem podstawy prawnej i brakiem elementu wadztwa s swoiste. 5. SPOSOBY POWSTAWANIA SYTUACJI ADMINISTRACYJNOPRAWNYCH NAWIZYWANIA STOSUNKW ADMINISTRACYJNOPRAWNYCH I

a) powstanie z mocy samego prawa gdy w danym stanie faktycznym lub prawnym zaczyna obowizywa norma prawna, ktra z tym stanem wie okrelone skutki prawne albo gdy w danym stanie prawa zmienia si sytuacja faktyczna albo podejmowana jest jaka czynno, z ktrymi norma prawna wie okrelone skutki prawne. Rola organw administracyjnych sprowadza si jedynie do kontroli, czy zachowanie si okrelonych podmiotw w okrelonych sytuacjach prawnych jest zgodne z prawem. Okrelony podmiot prawny interpretuje prawo wg swojej wiedzy. Tymczasem organ administracyjny interweniuje tylko wwczas, gdy dojdzie do przekonania, e jednostka nie stosuje normy lub interpretuje j bdnie. b ) powstanie z mocy decyzji organu administracyjnego- najczstszy sposb; kady rodzaj zindywidualizowanej wypowiedzi organu administracyjnego, np.; wszczcie postpowania administracyjnego.

Str. 376-452 Rozdzia dziesity

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI I. Pojcie i zasig kontroli

- kontrola, wykonywan na podstawie obowizujcych w danym pastwie norm prawnych, nazywamy kontrol prawn.(obejmuje: wszystkich obywateli i jednostki organizacyjne w pastwie; w tym administracja publiczna)

118

- administracja kontrolowana przez organy spoza jej struktur, to k. Zewntrzna. Zewntrzna Profesor Bo w swym podrczniku, przedstawia rozumienie kontroli jako: badanie stanu faktycznego pod ktem zgodnoci ze stanem postulowanym okrelenie rozmiarw i przyczyn sprzecznoci przekazanie wynikw kontroli, wraz z ewentualnymi dyspozycjami, zarwno pod. kontrolowanemu, jak i organowi wobec niego zwierzchniemu kryteria kontroli.- mierniki ( rdo modelu wzorcowego dla podmiotu kontrolowanego): a) b) c) d) e) f) g) h) legalno celowo rzetelno gospodarno uwzgldnianie interesu spoecznego uwzgldnianie interesu indywidualnego zgodno z polityk rzdu inne, kryteria o char. szczegowym -

- J.Homplewicza: stosunki wzajemne pomidzy kryteriami ograniczaj si do celowoci i legalnoci. Og kryterium kontrolnych, jest podporzdkowana legalnoci( konieczna zgodno z normami prawa) - k. przeprowadzana wg kryteriw waciwych danemu typowi ~ k. Legalnoci, celowoci, rzetelnoci, gospodarnoci - podstaw k. dziaalnoci gospodarczej ~ pozostae, oprcz ww. wymienionych byy punktem wyjciowych dla kontroli a. Powszechnej. - kontrola(nadzr) nad samorzdem komunalnym miaa by sprawowana pod ktem zarwno legalnoci, jak i celowoci, rzetelnoci i gospodarnoci. - Przedmiotem badania kontrolnego s : ostateczny efekt dziaania, og dobranych rodkw oraz przedsiwzi organizacyjnych w ramach dziaania. wyniki kontroli( wraz z ew. Postulatami dalszych dziaa) winny by przekazane podmiotowi kontrolowanemu czy jednostce wobec niego nadrzdnej nadzr ( kompetencje organu badajcego do ingerowania w dzia podmiotu kontrolowanego.) kontrola czysta tj. opierajcej si braku moliwoci ingerencji kontrolujcego w dzia organu badanego. zasig kontroli wyznaczony przez akty normatywne Podmioty poddawane kontroli: -

a) Organy adm. pastwowej b) Organy adm. rzdowej w sferze orgnaniz-zew. c) Organy administracji rzdowej w zakresie ksztatowania zew. stosunkw spoecznych i gospodarczych. d) Organy samorzdu terytorialnego w sferze organizacyjno-zewntrznej e) Organy samorzdu terytorialnego w sferze ksztatowania zewntrznych stosunkw spoecznych i gospodarczych f) Podmioty spoeczne w zakresie okrelonej prawem sferze organizowania stosunkw spoecznych, a take gospodarczych i politycznych.

119

g) Gospodarcze podmioty pastwowe i samorzdowe pod ktem ksztatowania stosunkw gospodarczych, a czasem take spoecznych. h) Gospodarcze pomioty prywatne w zakresie ksztatowania stos. gospodarczych, a niekiedy take spoecznych i) Obywatele w okrelonej prawem sferze ich dziaa politycznych, gospodarczych i spoecznych.

II.

Podziay kontroli

- kontrola a nadzr (intensywno, charakter rodkw zapewniajcych skuteczno dziaania oraz zwizki organizacyjne midzy kontrolowanym a kontrolujcym)..

a) Nadzr weryfikacyjny - kontrola sprawowana jest przez organ zwierzchni


funkcjonalnie wobec podmiotu kontrolowanego, zarazem odpowiedzialny za jego dziaalno w granicach okrelonych prawem. Podmiot kontrolujcy posiada take rodki oddziaywania wadczego na podmiot kontrolowany; ten typ kontroli-nadzoru w szczeglnoci w odniesieniu do kontroli samorzdu terytorialnego.

Podziay kontroli sensu stricte b) Ze wzgldu na zasig zalenoci organizacyjnej

K. zewntrzna ( podmiot kontrolujcy znajduje si poza struktur administracji publicznej, np. prokurator, sd; albo te podmiot kontrolujcy i kontrolowany znajduj si z w rnych pionach organizacyjnych administracji. K. wewntrzna jest rozumiana dwojako (podmiot kontrolujcy zajmuje pozycj w strukturze organizacyjnej administracji publicznej kontrolowany i kontrolujcy znajduj si w tym samym pionie organizacyjnym administracji c) Wg kryterium inicjatywy kontroli Z urzdu (NIK) Na wniosek ( k. instancyjna)

d) Wg kryterium charakteru kontroli K. dokonywana na mocy planw( bazujcych na rzeczowej i miejscowej intensywnoci zjawisk negatywnych) K. o charakterze doranym

e) Wg kryterium stosunku czynnoci badawczej do czynu kontrolowanego:

120

f) K. wstpn g) K. faktyczn h) K. nastpn i) Wg kryterium przedmiotu kontroli a) Charakter czynnoci kontrolowanych ( organizacyjne, techniczne) b) Zakres kontroli ( okrelona cz lub cao czynnoci) j) Wg kryterium sposobu przeprowadzenia kontroli: a) Inspekcja (bezporednia obserwacja zachowania si ludzi w jednostce kontrolowanej). b) Lustracja (ocena stanu badanego przedmiotu lub wyniku okrelonych dziaa). c) Rewizja ( zwykle polega na kontroli finansowej) d) Wizytacja ( ocena na mocy bezporedniego wzgldu w og dziaalnoci podmiotu kontrolowanego) k) Wg kryterium podmiotu dokonujcego kontroli a) b) c) d) e) f) g) h) i) j) k) l) K. parlamentarna (sejmowa i senacka) K. prezydencka K. spoeczna K.NIK-u K. resortowa K. instancyjna K. prokuratorska K. sdowa K. administracji rzdowej nad adm. samorzdow K. dyscyplinarna K. RPO K. TK.

III.

Prawny system kontroli.

System prawny kontroli nad administracj, zarwno pod katem organizacyjnym jak i funkcjonalnym oparty jest przede wszystkim na badaniu zgodnoci dziaania administracji z prawem. Poparcie dla tego postulatu znale mona w Konstytucji RP. Poszczeglne regulacje prawne udzielaj konkretyzacji i detalizacji tego problemu. Obowizujcy porzdek prawny eksponuje kryterium ochrony interesu spoecznego, zachowane mimo przejcia do systemu kapitalistycznego. Jednake rozrost kontroli, wyraajcy si zaspokajaniem jej potrzeb, nie jest bynajmniej zjawiskiem pozytywnym. Taka konieczno powstaje w sytuacji, gdy: a) dziaalno kontrolowana ulega pogorszeniu pod ktem dotychczas stosowanych wobec niej kryteriw

121

b) pogorszeniu ulega dziaalno kontrolna; obnieniu ma ulec jej rzeczywista, lub tylko postulowana sprawno, efektywno, rzetelno, obiektywno. c) Warunki dziaalnoci kontrolowanej( w aspekcie politycznym, spoecznym, ekonomicznym, organizacyjnym) zmieniaj si w stopniu, ktry wymusza zwikszenie lub intensyfikacje kontroli, aby utrzyma t dziaalno na dotychczasowym poziomie. d) Kontrola obejmuje te dziedziny dziaania, ktre wczeniej znajdoway si poza ni. Pojmowanie obecnego ustroju implikuje niejako odejcie od dotychczas przyjmowanego, niezwykle szerokiego pola administracji publicznej oraz funkcji administracji. To oznacza z kolei, i znaczna cz oczekiwa pod adresem pastwa i samorzdu w zakresie efektywnoci tych organw, nie bdzie moga by zrekompensowana na drodze pozytywnych wynikw zwikszonej ze wskazanych powodw kontroli. Zwikszenie zakresu kontroli dokonuje si na 3 sposoby: przyrost liczby jednostek kontrolujcych lub zwikszenie aparatu wykonawczego tych jednostek na forum tego samego typu kontroli zwikszenie rodzajw kontroli rozrost zasigu samej kontroli w okrelonej paszczynie badanej.

Piszc o zjawisku rozrostu kontroli, nie mona zapomnie o pozytywnych stronach tego zjawiska; przede wszystkim naley tu wymieni kontrol spoeczn, czy kontrole sdow nad decyzjami administracyjnymi czy uchwaami rad gmin. Zakrawa na oczywiste, nie mniej jednak warte przytoczenia, i rwnoczesna kontrola danej jednostki przez kilka podmiotw wymusza konieczno harmonizowania dziaa badawczych. Dokonuje si ono w drodze koordynacji, wspdziaania oraz czynnociach uzaleniajcych jedn kontrole od drugiej. Funkcje koordynacyjne o charakterze podstawowym s penione obecnie przez organy NIK-u.

1. Kontrola parlamentarna A. kontrola sejmowa.

- kompetencjie Sejmu okrelaj: Konstytucja RP, Regulamin Sejmu oraz ustawa z 9 maja 1996 o wykonywaniu mandatu posa i senatora. Kontrol Sejm sprawuje: a) b) c) d) e) Na sesjach Przez dziaalno marszaka i prezydium sejmu W drodze dziaalnoci komisji sejmowych ( o charakterze staym bd nadzwyczajnym) Za porednictwem posw. dziaalno uchwaodawcza. (np. stanowiska co do np. orzecze TK, , sprawozda i sprawozda i informacji NIK-u,) f) podejmowanie rezolucji (wezwanie do okrelonego, jednorazowego; adresowane do odpowiedniego organu pastwowego) Najwaniejszy obszar kontroli Sejmu dotyczy jego stosunkw z rzdem. Przybiera on posta:

122

rozpatrywanie projektu uchway budetowej analiza innych planw finansowych pastwa badanie zaoe polityki spoeczno-gospodarczej rzdu.

g) powoywanie komisji sejmowych: staych , nadzwyczajne, ledcze; Cele dziaalnoci komisji co do kontroli: rozpatrywanie i przygotowywanie spraw stanowicych przedmiot pracy sejmu wyraanie opinii w kwestiach, przekazanych im w tym celu przez sejm, marszaka sejmu lub jego prezydium w pewnym zakresie take kontrola organw pastwowych, samorzdu terytorialnego oraz innych organw pod ktem wykonywania ustaw i uchwa sejmowych.

Posiedzenia komisji sejmowych opieraj si na: rozpatrywaniu projektw ustaw i uchwa analizie propozycji Senatu odnonie zmian w przekazanych mu do przyjcia ustawach uprzednio uchwalonych przez Sejm, a take umotywowanych wnioskw prezydenta co do odmowy podpisania ustawy. badaniu i wydawaniu opinii co do zaoe projektw uchwa i ustaw rozpatrywanie sprawozda oraz informacji zarwno ministrw, jak i kierownikw naczelnych organw administracji pastwowej czy innych urzdw i instytucji pastwowych. analizie poszczeglnych dziaw administracji i gospodarki pastwowej rozpatrywaniu kwestii zwizanych z wprowadzeniem w ycie i wykonaniem zarwno ustaw i uchwa Sejmu, jak i przyjtych przez siebie dezyderatw. Opiniowaniu, skierowanych przez marszaka sejmu, wnioskw odnonie wyboru, powoania i odwoania przez Sejm okrelonych osb na poszczeglne stanowiska pastwowe. Inne przejawy kontroli komisji: prezydium komisji zlecenie ministrom oraz kierownikom naczelnych organw administracji pastwowej udzielenia informacji i przedstawienia sprawozda z mocy prawa ciy na ministrach i kier. Urz. Centr.obowizek uczestnictwa w posiedzeniach, ktrych przedmiotem s sprawy z zakresu dziaania wymienionych organw( moliwo zaproszenia odpowiednich osb) wizytacje lub badania dziaalnoci poszczeglnych zakadw i spek z udziaem Skarbu Pastwa, podobnie jak przedsibiorstw i innych instytucji pastwowych.

B. Kontrola senacka f. kontrolne senatu maj zbliony charakter do funkcji o tym samym charakterze przysugujcym sejmowi. Ukad kompetencji bazuje przede wszystkim na czynnym uczestnictwie w podstawowych pracach senatu( art. 3 ups). rozbudowane s te prawa senatora dotyczce funkcji kontrolnych, ktre maj charakter szczeglny W kontekcie powyszego naley wskaza, i senator ma prawo do: uzyskiwania wszelkich materiaw i informacji dotyczcych dziaalnoci organw administracji pastwowej i samorzdowej ( jak punkt wyej) odnonie zakadw, przedsibiorstw pastwowych i innych jednostek gospodarki uspoecznionej

123

- organizacji spoecznych, przedsib. samorzdowych - spek handlowych z udziaem pastwowym lub komunalnym Wskazane przy mylnikach podmioty maja obowizek okazywania oczekiwanych informacji oraz udzielania stosownych wyjanie Senator( i pose) ma take prawo do: dostpu do informacji objtych tajemnic pastwow lub subow ( w granicach okrelonych ustawami) interwencji w organie administracji rzdowej lub samorzdowej, zakadzie i przedsibiorstwie pastwowym oraz organizacji spoecznej, oraz jednostkach gospodarki niepastwowej.

2. Kontrola pastwowa (NIK) Obecnie status Najwyszej Izby Kontroli reguluje ustawa z 23 grudnia 1994 roku o NIK. Stwierdza ona, i: Izba jest naczelnym organem administracji pastwowej Podlega Sejmowi Dziaa w oparciu o kolegialno Kieruje ni Prezes, wybrany przez Sejm za zgod Senatu na okres 6 lat; odpowiedzialny przed Sejmem za dziaalno NIK-u. Chroniony jest przez immunitet. W ramach Najwyszej Izby Kontrolnej dziaaj te wiceprezesi; ich liczba waha si w granicach 2-4, s oni powoywani i odwoywani przez marszaka sejmu na wniosek Prezesa. Sam Prezes powouje i odwouje, za uprzedni zgod marszaka sejmu, dyrektora generalnego NIK. e) W jej ramach funkcjonuje tzw. Kolegium Najwyszej Izby Kontroli( zoone z Prezesa, wiceprezesw, dyrektora generalnego, oraz 14 czonkw powoanych przez marszaka sejmu) o kompetencjach uchwaodawczych i zatwierdzajcych. f) Jednostkami organizacyjnymi NIK-u s departamenty i delegatury. g) Organizacja wewntrzna NIK-u okrelona jest przez statut (uwzgldnia on m.in. siedzib delegatur oraz zakres ich waciwoci terytorialnej); nadaje go w drodze zarzdzenia marszaek sejmu, na wniosek Prezesa NIK-u. Istnieje moliwo upowanienia przez marszaka sejmu w tyme statucie, Prezesa Izby do okrelenia w zarzdzeniu szczegowej organizacji wewntrznej jednostek organizacyjnych NIK wraz z ich waciwociami. Pracownikami NIK s: prezes, wiceprezesi, dyrektor generalny, pracownicy nadzorujcy lub wykonujcy funkcje kontrolne oraz pracownicy zatrudnieni na stanowiskach administracyjnoobsugowych. I. Pracownicy nadzorujcy czynnoci kontrolne to: dyrektorzy jednostek organizacyjnych wicedyrektorzy jednostek organizacyjnych doradcy Prezesa NIK-u doradcy ds. prawnych, ekonomicznych i technicznych II. Pracownicy dokonujcy cz. kontrolnych: g. specjalici kontroli pastwowej specjalici kontroli pastwowej starsi inspektorzy kontroli pastwowej inspektorzy kontroli pastwowej modsi inspektorzy kontroli pastwowej a) b) c) d)

124

Wymogi co do osb, ubiegajcych si o funkcje pracownika nadzorujcego wykonywanie czynnoci kontrolnych lub wykonujcego takie czynnoci: wycznie obywatele polscy o penej zdolnoci do czynnoci prawnych oraz nieograniczeni w korzystaniu z praw publicznych. brak karalnoci za przestpstwa umylne. wysze wyksztacenie odpowiedni stan zdrowia. Stosunek pracy nawizuje si tu w drodze mianowania, poprzedzonego dodatkowo umowa o prace na okres max. 3 lat, z ewentualnymi zastrzeeniami. Podejmowanie kontroli przez NIK

przeprowadzana przez kontrolerw NIK-u dokonywana przez pracownikw w oparciu w oparciu o 2 akty prawne: legitymacj subow oraz imienne upowanienie; to ostatnie wskazuje jednostk kontrolowan wraz z podstaw prawn do podjcia kontroli. Imienne upowanienie do podjcia kontroli wydaj: prezes NIK, wiceprezesi, dyrektorzy i wicedyrektorzy jednostek organizacyjnych.

NIK przeprowadza kontrol: z wasnej inicjatywy na zlecenie: Sejmu lub jego organw( char. kontroli jest tu obligatoryjny), albo wniosek premiera lub prezydenta RP.

Zakres podmiotowy kontroli NIK w oparciu o kryteria wg przepisw ustawy: I. II. III. Organy administracji rzdowej, NBP, pastwowe osoby prawne oraz inne pastwowe jednostki organizacyjne. Organy samorzdu terytorialnego, samorzdowe osoby prawne oraz inne samorzdowe jednostki organizacyjne pod katem legalnoci, rzetelnoci, gospodarnoci( fakultatywne) Jednostki organizacyjne i podmioty gospodarcze inne od ww. wymienionych w zakresie, w jakim jednostki i podmioty te:

wykonuj zadania zlecone lub powierzone przez pastwo czy samorzd wykonuj zamwienia publiczne na rzecz pastwa czy samorzdu teryt. organizuj lub wykonuj roboty publiczne lub zamwienia interwencyjne. dziaaj z udziaem pastwa lub samorzdu, korzystajc zarazem z mienia pastwowego lub samorzdowego( take ze rodkw uzyskanych na podstawie umw midzynarodowych) - korzystaj z indywidualnie udzielonej pomocy lub gwarancji pastwa czy samorzdu terytorialnego - peni funkcje z zakresu powsz. ubezpieczenia zdrowotnego - speniaj zobowizania z zakresy podatkw czy innych nalenoci budetowych, gospodarki pozabudetowej, pastwowych funduszy celowych oraz wiadcze pieninych na rzecz pastwa, bdcych efektem stosunkw cywilnoprawnych. Gwnym punktem odniesienia kontroli jednostek okrelonych w podpunkcie III, jest realizacja ustaw oraz innych aktw prawnych w zakresie dziaalnoci o char. gospodarczym, finansowym i organizacyjno-administracyjnym tych jednostek; wraz z aktami wchodzi tu w rachub wykonanie budetu pastwa.

125

IV. V.

Jednostki penice zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, pod ktem legalnoci i gospodarnoci Kancelari Prezydenta RP, Kancelari Sejmu, Kancelari Senatu, TK, RPO, Krajow Rade Radiofonii i Telewizji, Centralnego Inspektora Ochrony danych Osobowych, IPN, Krajowe Biuro Wyborcze, SN, NSA oraz Pastwow Inspekcj Pracy w ramach wykonania budetu, oraz w odniesieniu do gospodarki finansowej i majtkowej, wg kryteriw legalnoci, gospodarnoci, celowoci i rzetelnoci.

3. Kontrola sdowa sprawowana sdy powszechne i administracyjne( wyjtkowo podmioty specjalne) orzeczenie sdowe uchyla lub zmienia czynno administracji. Te dziaania nie maj jednak charakteru nadzorczego. Niemal wycznym kryterium badania poprawnoci kontroli sdowej jest legalno. Przedmiot kontroli: -

decyzja administracyjnych akt normatywny umowna dziaalnoci organw administracyjnych

Sposb uruchamiania kontroli:

a) s. kontrola bezporednia legalnoci decyzji administracyjnych


przedmiotem kontroli jest tu decyzja administracyjna sprawowana jest przez sd administracyjny;) polega na zaskareniu danej decyzji administracyjnej do sdu powszechnego lub administracyjnego( decyduje waciwo rzeczowa) w celu uchylenia lub zmiany tej decyzji. W drodze stosownego postpowania, sd przez swe orzeczenie co najmniej uchyla akt; jego moc obowizujca ma identyczny zasig jak ten, ktry by przypisany zmodyfikowanej decyzji. W tego typu postpowaniu stykamy si z modelem stosunku spornoprocesowego. przede wszystkim adresat decyzji administracyjnej wszczyna post. decyzje, ktre moc orzeczenia sdowego zostay utrzymane w mocy, lub te w ogle nie zostay zaskarone w okrelonym przepisami prawa terminie, cechuj si tzw. prawomocnoci tj. wyszym stopniem trwaoci.

A. Kontrola dokonywana przez sd administracyjny (2) Kontrola dokonywana przez sd administracyjny od 1 stycznia 2004 roku W obecnym stanie prawnym problematyka sdownictwa administracyjnego jest regulowana przez 2 ustawy: u. z 25 lipca 2002 Prawo o ustroju sadw administracyjnych, Oraz u. z 30 sierpnia 2002 Prawo o postpowaniu przed sdami administracyjnymi. Obydwa akty obowizuj od dnia 1 stycznia 2004; ich przyjcie oznaczao automatycznie uchylenie ustawy o Naczelnym Sdzie Administracyjnym struktura sdownictwa administracyjnego skada si z:

126

wojewdzkich sdw administracyjnych( badajcych sprawy w I instancji) NSA( rozpoznaje on rodki odwoawcze od orzecze sdw I instancji, podejmuje uchway wyjaniajce zagadnienia prawne, nadzoruje dziaalno wojewdzkich sdw administracyjnych oraz zajmujcy si tzw. innymi sprawami ze swej waciwoci. Kontrola dziaalnoci adm. publicznej przez sd administracyjny polega na wydawaniu orzecze odnonie skarg na: a) Decyzje administracyjne b) okrelone postanowienia wydane w postpowaniu administracyjnym c) okrelone postanowienia wydane w postpowaniu egzekucyjnym i zabezpieczajcym d) inne akty i czynnoci z zakresu adm. publ. Dotyczce uprawnie lub obowizkw wynikajcych z przepisw prawa. - najmniej okrelona kategoria zachowa - prawdopodobnie chodzi o czynnoci materialno-techniczne, nie bdce aktami prawnymi - tworz sytuacje prawne w korelacji z faktami i czynnoci prawnie relewantne - dokonywane wewntrz organw administracyjnych( np. czynnoci dotyczce sprawnego funkcjonowania urzdu) lub na zewntrz administracji ( np. szczepienie ochronne, zburzenie budynku) - sdowa kontrola odnonie omawianych aktw i czynnoci ogranicza si do dziaa administracji publicznej co do przyznania, stwierdzenia lub uznania obowizku albo prawa wynikajcego z przepisw normatywnych. e) Akty prawa miejscowego oraz inne akty organw samorzdu terytorialnego i terenowych organw administracji rzdowej f) Akty nadzoru nad dziaalnoci organw jednostek samorzdu terytorialnego g) Bezczynno organw h) Inne zachowania, co do ktrych prawo przewiduje kontrol sdow. Wejcie w ycie z pocztkiem 2004 roku przedstawionych we wstpie zagadnienia aktw prawnych wprowadzio istotn zmian w funkcjonowaniu sdownictwa administracyjnego w Polsce pojawia si dwuinstancyjno

Informacje dotyczce kasacji: skarga o takim charakterze przysuguje na orzeczenie( wyrok lub postanowienie) wojewdzkiego sdu administracyjnego koczce postpowanie w danej sprawie; wnoszona jest do NSA uprawnionymi do wniesienia skarg kasacyjnej s: Rzecznik Praw Obywatelskich, prokurator, strona wniosek o kasacj moe by oparty na naruszeniu w postpowaniu prawa materialnego wskutek bdnej wykadni lub nieodpowiedniego zastosowania naruszenie norm proceduralnych, jeeli tego typu uchybienie mogo mie istotny wpyw na rozstrzygnicie skarg mog sporzdzi wycznie: sdzia, adwokat, radca prawny, notariusz, prokurator, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych (jeeli wymienione osoby s stron postpowania lub penomocnikiem czy przedstawicielem strony; odnonie prokuratora naley te uwzgldni sytuacje dziaania podczas kontroli prokuratorskiej), Rzecznik Praw Obywatelskich, doradca podatkowy, rzecznik patentowy.

127

Skarcy, uczestnik postpowania na prawach strony, strona, osoba realizujce swe uprawnienia w postpowaniu egzekucyjnym lub innym zmierzajcym do wykonania orzeczenia sdu, moe wnie skarg w zwizku z przewlekoci postpowania. Skarga dotyczca opieszaoci w postpowaniu przed wojewdzkim sdem administracyjnym lub NSA wnoszona jest i badana przez Naczelny Sd Administracyjny; z kolei skarga na opieszao postpowania egzekucyjnego wnoszona jest do sdu okrgowego.

B. Kontrola bezporednia decyzji administracyjnych sprawowana przez inne sdy. (1) Bezporednia kontrola dokonywana przez sd cywilny. Kontrola legalnoci aktw administracyjnych, podejmowana przez cywilne sdy powszechne, obejmuje sytuacje ( podrcznik prof. Bocia udziela przykadw):

a) skarga do waciwego sdu rejonowego na decyzje nieuwzgldniajc reklamacji lub


skutkujca skreleniem ze spisu wyborcw. ( wg Ordynacji wyborczej do Sejmu RP)

b) Wg przepisw ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego; wniosek w sprawie uniewanienia,


sprostowania lub ustalenia treci aktu, wnoszony przez prokuratora, kierownika USC lub osob zainteresowan. c) Wg przepisw ustawy O postpowaniu egzekucyjnym w administracji. Osobie ( innej ni zobowizany do wiadczenia) w przypadku odrzucenia jej wniosku wniesionego do organu egzekucyjnego o wyczenie spod egzekucji rzeczy lub prawa, przysuguje prawo zwrcenia si, w trybie okrelonym przepisami KPC, o wyczenie spod egzekucji administracyjnej tych rzeczy lub praw. d) Wg art. 161 k.p.a. Strona, ktra poniosa straty na skutek uchylenia czy zmiany ostatecznej, niewadliwej decyzji administracyjnej ( ktrej wykonanie mogo grozi utrat ycia lub zdrowia; stratami w gospodarce narodowej czy innych wanych interesach pastwa), winna mie przyznane odszkodowanie na mocy decyzji organu administracji, ktry zaskarony akt zmieni bd te uchyli. Warto tu zwrci uwag, i w przypadku zajcia okolicznoci okrelonych ustaw z 17.06. 2004 o zmianie ustawy-Kodeks Cywilny oraz pewnych innych ustaw, decyzja o odszkodowanie bdzie podlega kontroli sdu administracyjnego, nie za sdu powszechnego. e) Wg art. 287 ustawy Prawo o postpowaniu przed sdami administracyjnymi : stronie, ktra poniosa szkod na skutek danej decyzji, przysuguje odszkodowanie od organu, ktry te decyzje wyda w sytuacjach gdy: - sd administracyjny w swym orzeczeniu uchyli zaskaron decyzje, a organ, ktry wyda decyzj, rozpatrujc spraw ponownie umorzy postpowanie - sd administracyjny w swym orzeczeniu stwierdzi niewano prawn aktu lub te stwierdzi przeszkod prawn co do uznania niewanoci aktu. (2) Bezporednia kontrola dokonywana przez sd ubezpiecze spoecznych. - badanie decyzji ZUS-u w zakresie ubezpieczenia spoecznego. Na mocy przepisw ustawy z 18 kwietnia 1985 o rozpoznawaniu przez sdy spraw z zakresu prawa pracy i ubezpiecze spoecznych organami waciwymi do rozstrzygania w omawianej kwestii s: 1 ) stosowne jednostki organizacyjne sdw powszechnych, Charakter kontroli:

128

niekasacyjny mono caociowej lub czciowej zmiany decyzji m. przekazania sprawy organowi ZUS celem uzupenienia decyzji lub materiau dowodowego postpowanie wg przepisw KPC.

(3) Bezporednia kontrola dokonywana przez sd karny Sd karny bada legalno aktw administracyjnych w sytuacji, gdy wg szczeglnej normy materialnej lub proceduralnej moliwe jest przeniesienie lub zaskarenie na drodze sadowej decyzji organu administracji publicznej. (4) Bezporednia kontrola decyzji przez sd antymonopolowy. - od decyzji Prezesa Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw, przysuguje w cigu 2 tygodni od dnia dorczenia decyzji, odwoanie do Sdu Okrgowego w Warszawie sdu ochrony konkurencji i konsumentw. odwoanie wnosi si wg zasad i trybu KPC. Warianty sytuacji nastpnych I. Prezes uznaje dowoanie za suszne:

uchyla lub zmienia swoj decyzj( caociowo lub czciowo) bez przekazywania sprawy sdowi, powiadamiajc stron i przesyajc jej now decyzj II. Skarga trafia do sdu sd moe dowoanie odrzuci lub uwzgldni. w przypadku uwzgldnienia odwoania; sad decyzj objt wnioskiem uchyla lub zmienia( w caoci albo w czci) i orzeka co do istoty sprawy. Odwoa si mona od decyzji stwierdzajcej praktyk ograniczajc konkurencj, jak i od decyzji o niestwierdzeniu stosowania takiej praktyki. Od decyzji i postanowie Prezesa Urzdu nie przysuguj rodki wzruszeniowe decyzji przewidziane w KPA, dotyczce wznowienia, uchylenia, zmiany lub stwierdzenia niewanoci decyzji. Odnonie spraw nienormowanych w ustawie o postpowaniu przed Prezesem Urzdu, zastosowanie znajduj przepisy KPA, oprcz spraw dowodowych( art. 227-315 KPC).

C. Kontrola porednia Typ kontroli Podstawa prawna bezporednia Akty pr. administracyjnego porednia Konkretne przepisy pr. Karnego i cywilnego (zarwno materialnego jak i proceduralnego), czasem take orzeczenia SN Charakter jedynie subsydiarny Konieczny, jeli sprawa ich dotyczy ( st. stron)

Legalno aktu jako przedmiot kontroli Udzia organu wydajcego i adresata decyzji w post.

Cel gwny Obowizkowy

129

D. Sdowa kontrola aktw normatywnych administracji. W chwili obecnej podstawy kontroli aktw normatywnych daje ustawa z 1 sierpnia 1997 o Trybunale Konstytucyjnym. Wg jej postanowie Trybuna Konstytucyjny jest organem wadzy sadowniczej, powoanym do badania: a) Zgodnoci ustaw i umw midzynarodowych z Konstytucja RP b) Zgodnoci ustaw z umowami midzynarodowymi, ratyfikowanymi za uprzedni zgod wyraon w ustawie c) Zgodnoci przepisw prawa wydawanych przez centralne konstytucyjne organy pastwowe z Konstytucj, ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi, ustawami. d) Skargi konstytucyjnej e) Sporw kompetencyjnych midzy centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa f) Zgodnoci z Konstytucja celw lub dziaalnoci partii politycznych. Wg przepisw konstytucyjnych podmiotami uprawnionymi do wniesienia wniosku, odnonie zgodnoci z Konstytucj danej ustawy, czy tez innego aktu normatywnego z Konstytucj lub aktem ustawodawczym wystpowa mog: 1) Prezydent RP 2) Prezes RM 3) Marszaek Sejmu 4) Marszaek Senatu 5) Grupa 50 posw 6) Grupa 30 senatorw 7) I Prezes SN 8) Prezes NSA 9) Minister Sprawiedliwoci- Prokurator Generalny 10) Rzecznik Praw Obywatelskich 11) Prezes NIK-u 12) Krajowa Rada Sdownictwa w zakresie, jakim akt dotyczy niezalenoci sdw i niezawisoci sdziw. 13) Oglnokrajowe organy zwizkw zawodowych 14) Oglnokrajowe wadze organizacji prawodawcw i organizacji zawodowych 15) Kocioy i inne zwizki wyznaniowe 16) Organy stanowice jednostek samorzdu terytorialnego

130

17) Podmioty skargi konstytucyjnej okrelone w art. 79 Konstytucji RP 18) sdy w okrelonych konstytucyjnie okolicznociach Stwierdzenie niezgodnoci danego aktu normatywnego z Konstytucj, ustaw czy innym stosownym aktem stwierdzonym orzeczeniem Trybunau Konstytucyjnego i brak jej usunicia, TK moe: - uchyli akt w zakresie wskazanym w orzeczeniu. zawiesi akt w caoci lub czci od dnia ogoszenia orzeczenia poczwszy. Ustawa z 8 marca 1990 o samorzdzie terytorialnym( obecnie gminnym), wprowadzia kontrol aktw normatywnych organw gmin przez NSA( obecnie sd administracyjny). Kontrola ta odpowiada dwm modelom: I. Badanie, ocena i orzekanie przez sd odnonie danej uchway organu gminy, na ktr skarg wnie moe: a) organ nadzoru wskazany ustaw w warunkach rwnie w ustawie okrelonych b) Kady, czyj interes prawny lub uprawnienie zostay naruszone podjta uchwaa lub zarzdzeniem ( pod warunkiem wczeniejszego wezwanie przez skarcego organu gminy do usunicia owego naruszenia- wymg proceduralny), a take regulacja zaskaranego aktu normatywnego prawem administracyjnym). II. Kontrola legalnoci rozstrzygnicia organu nadzorczego majcego za przedmiot okrelon uchwal, nie za wprost aktu organu jednostki samorzdu terytorialnego (pod ktem zgodnoci z prawem samej uchway i zaskaronego rozstrzygnicia.) Organami nadzoru s tu z reguy terenowe organy administracji rzdowej. Skarg na rozstrzygnicie organu nadzorczego odnonie uchway swego organu wnosi gmina (zwizek komunalny) w okolicznociach i warunkach przewidzianych ustaw o samorzdzie; skarga wnoszona jest do sdu administracyjnego. Ten model dotyczy rwnie odnonie do aktw normatywnych organw powiatu i wojewdztwa, a take terenowych organw rzdowej administracji oglnej. E. Sdowa kontrola umownej dziaalnoci administracji. Umowna dziaalno administracji - rodzaj aktywnoci administracji publicznej oparty na prawie cywilnym; w jego skad wchodz umowy, ktrych jedn ze stron jest organ administracyjny. Brak cech swoistych; odbywa si wg oglnych zasad dziaalnoci orzeczniczej sdu. - Organ administracyjny moe by zarwno powodem, jak i pozwanym. - Spory rozstrzygane w oparciu PC. - Skutki prawne orzeczenia wobec organu administracji s takie same jak wobec innych podmiotw poddanych jurysdykcji sdowej. F. Kontrola prokuratorska W obecnym stanie prawnym ten typ kontroli okrela ustawa o prokuraturze z 20 czerwca 1985. Wg przepisw ustawy zasig kontroli prokuratorskiej obejmuje: - rozstrzygane przez organy administracyjne( administrujce) indywidualne sprawy, odnonie ktrych dochodzi do wydawania decyzji administracyjnych. - sprawy spoza zakresu postpowania administracyjnego. Ad rozstrzyganie indywidualnych spraw: Prokurator moe uruchomi, okrelone przepisami KPA, rodki kontroli w toku postpowania administracyjnego i wobec niego. Trzy artykuu kodeksu okrelaj pozycje prokuratora jako ewentualnego uczestnika postpowania: 1) Art. 182 KPA - prawo zwrcenia si do waciwego organu administracji publicznej o wszczcie postpowania majcego na celu usunicie stanu sprzecznego z prawem.

131

2) Wg art. 183 ust. 1 mono uczestniczenia w kadym stadium postpowania , aby zapewni przebieg postpowania i rozstrzygnicie zgodne z prawem. 3) Art. 188 KPA - ( co do p. uczestniczcego w postpowaniach okrelonych artykuami 182-184) wystpowanie na prawach strony. Jedynym kryterium uczestnictwa prokuratora w postpowaniu jest k. legalnoci; - P. dy do zapewnienia stanu zgodnego z prawem( art. 182 KPA) - p. zapewnia zgodnoci z porzdkiem normatywnym postpowania i rozstrzygnicia. (art. 183 KPA). Kilka artykuw KPA oraz ustawa Prawo o postpowaniu przed sdami administracyjnymi okrelaj rodki suce prokuratorowi: - wniosek ( Prokuratora Generalnego) o rozstrzygnicie sporu o waciwo midzy organami jednostek samorzdu terytorialnego; midzy organami jednostek samorzdu terytorialnego a terenowymi organami administracji rzdowej.( rozstrz. NSA) - sprzeciw wobec decyzji ostatecznej ; jeli przepisy KPA dopuszczaj moliwo wznowienia postpowania, stwierdzenia niewanoci decyzji, jej uchylenia lub zmiany( sprzeciw od decyzji ministra wnosi Prokurator Generalny) - wzicie udziau w kadym toczcym si postpowaniu; zaalenie; skarga; skarga kasacyjna; wniosek o wznowienia postpowania; Warunkiem jest uznanie przez prokuratora praworzdnoci za zagroon. Kontrola prokuratorska nie posiada charakteru wadczego. Ad podmiotowy i przedmiotowy zakres kontroli prokuratorskiej poza postpowaniem administracyjnym - wystpienie przez Prokuratora Generalnego z wnioskiem do TK o zbadanie zgodnoci z Konstytucja lub ustaw aktw lub dziaalnoci okrelonych w art. 188 Konstytucji RP w zwizku z art. 191 ust. 1 Konstytucji RP. Wniosek o zmian uchway organu samorzdu terytorialnego lub rozporzdzenia wojewody, w razie niezgodnoci tyche aktw z prawem, o ich uchylenie lub zmian: skadany jest do organw je wydajcych, ewentualnie do waciwego organu nadzorczego lub sdu administracyjnego. udzielanie pomocy przez organy administracji pastwowej oraz organy jednostek samorzdu terytorialnego( obowizkowo) w realizacji zada prokuratury. danie nadesania lub przedstawienia dokumentw, akt, pisemnych wyjanie odnonie postpowania administracyjnego; przesuchiwanie wiadkw i zasiganie opinii biegych, przeprowadzanie ogldzin.

5. Kontrola spoeczna

K. spoeczna wystpuje w formach: a) K. niezorganizowanej b) K. zorganizowanej

132

Ad a) Cechy: kontroli dokonuje obywatel lub niezorganizowany zesp obywateli( np. spotkanie wyborcw z radnym na zebraniu dzielnicowym) skadanie skarg i wnioskw przez osoby fizyczne i prawne na mocy uregulowa KPA. Skargi i wnioski uregulowane s w prawie caociowo uregulowane w rozdz. VIII k.p.a skada je moe praktycznie kady za przedmiot skarg suy zaniedbanie lub nieprawidowe wykonanie obowizkw przez organy i jednostki pastwowe samorzdu terytorialnego i organizacji spoecznych , naruszenie praworzdnoci lub susznych interesw obywateli; przewleke zaatwianie spraw. Wniosek to propozycja poprawy okrelonego stanu organizacyjnego lub dziaania; skadane s do organw waciwych do zdecydowania o przedmiocie wniosku Skargi rozpatruj jednostki zwierzchnie wobec organw, ktrych skarga dotyczy. Skargi wniesione przez redakcje prasowe, radio, telewizj, kroniki filmowe czy organizacje spoeczne s rozpatrywane wg oglnych zasad KPA, a wskazane podmioty otrzymuj zawiadomienie o sposobie rozstrzygnicia co do skargi. obejmuje te prawo skadania petycji( w interesie wasnym, drugiej osoby lub publicznym, do organw administracji publicznej lub organizacji spoecznych w zwizku z penionymi przez nie zadaniami z zakresu administracji publicznej)

Ad b) Cechy kontroli zorganizowanej Podmioty sprawujce te kontrol: rada gminy podczas obrad sesyjnych wjt, zarzd powiatu i zarzd wojewdztwa komisje rad w granicach funkcji kontrolnych; powoywane przez rady i im wycznie podlege organizacje spoeczne w ramach ich organizatorsko-kontrolnych funkcji np. Polski Zwizek Wdkarski co do ochrony rodowiska inne podmioty spoeczne, o funkcjach kontrolnych okrelonych prawem obywatele, jako podmiot referendum oglnokrajowego lub samorzdowego grup obywateli jako podmiot konsultacji( w zakresie postanowie ustaw o samorzdach i Europejskiej Karty samorzdu Terytorialnego) grup mieszkacw; wyrazicieli pisemnej zgody na zaskarenie aktu prawa miejscowego do sdu administracyjnego

6. Kontrola resortowa

K. resortowa- przeprowadzanie badania w ramach organizacyjnych tego samego resortu. Fakt, czy podmiot kontrolowany znajduje si w tej samej jednostce, co pomiot kontrolujcy, czy te nie, jest bez znaczenia. Typy kontroli resortowej:

133

a) K. sprawowana przez jednostk( jednostki) nadrzdne organizacyjnie lub funkcjonalnie nad badanym; przedmiotem s sprawy nie wykraczajce poza zakres organizacyjny i dziaania wewntrzne podmiotu kontrolowanego. b) Ukad podmiotowy jak w a); przedmiotem badania s takie dziaania organu kontrolowanego, ktre ustalaj sytuacj prawn podmiotu spoza resortu. (kontrola aktw normatywnych administracji, umw administracyjnych, decyzji administracyjnych) c) K. sprawowan przed dan jednostk organizacyjna wobec niej samej.

Ad a) powoywaniu specjalnych jednostek uprawnionych do badania podmiotw podlegych organizacyjnie lub funkcjonalnie - powierzenia funkcji kontrolnych organom zwierzchnim o charakterze oglnym. Przykadowe elementy zakresu kontroli: zapobieganie i ujawnianie narusze obowizkw subowych badanie przestrzegania zasad etyki zawodowej, bezstronnoci i obiektywizmu

Kontrola resortowa nie obejmuje w ogle prywatnych jednostek gospodarczych; w szczeglnych przypadkach obejmuje przedsibiorstwa pastwowe wyczone z ustawy, a take przedsibiorstwa uytecznoci publicznej.

Ad b) odnosi si w zasadzie do organw administracji rzdowej przedmiotem kontroli s rne typy umw administracyjnych, zawieranych przez podmioty z tego samego resortu ma za przedmiot instancj administracji rzdowej dokonywana przez organ odwoawczy na skutek wniesienia odwoania, zaalenia, skargi( w wyjtkowych sytuacjach). Kompetencje organu odwoawczego co do decyzji utrzymanie w mocy uchylenie i umorzenie postpowania w I instancji umorzenie postpowania odwoawczego uchylenie zaskaronej decyzji (cakowicie lub czciowo) i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia. odnosi si take do fakultatywnych przypadkw uchylenia lub zmiany na mocy art. 154, 155, 161 i czciowo 163 KPA.( na mocy art. 145 KPA rwnie, cho nie ma charakteru instancyjnego) decyzja moe by rwnie zmieniona lub uchylona przez organ ktry j wyda (wyjtek stanowi uchylenie lub zmiana na mocy art. 161 KPA) kontrola dotyczy aktw normatywnych( pod ktem: zgodnoci z polityk rzdu; zgodnoci z ustawami i ich aktami wykonawczymi; zgodnoci z zasadami rzetelnoci i gospodarnoci. przeprowadzaj j waciwi ministrowie i premier

134

Ad c) Jest to kontrola wewntrzna:

oparta na zrnicowanych podstawach prawnych przeprowadzana w urzdach sprawowana prze kierownika urzdu( jest nim organ administracji bd kierownicy odpowiednich komrek urzdu). dotyczy spraw organizacji urzdu i obejmuje jego wszystkich pracownikw

7. Kontrola midzyresortowa.

Jest to kontrola zewntrzna. Cechy:

organy kontroli( inspekcje) s wczone organizacyjnie w dany resort; charakter k. gwnie rzeczowy(chodzi o dan dziaalno) organy kontroli czsto mog wpywa na pod. kontr. (np. w drodze decyzji administracyjnych) - zblienie do nadzoru gwarancje sprawnoci kontroli( np. prawo inspektorw do wstpu na teren pomieszcze czy nieruchomoci; obowizek kontrolowanych udostpniania danych materiaw; blokada czynnoci kontrolowanej lub tylko jej skutkw) wysoka obiektywno podmiot kontrolowany nie jest organizacyjnie podporzdkowany jednostce kontrolujcej wysoka specjalizacja i fachowo kontroli( specjalici zatrudnieni w jej ramach, wyposaenie techniczne najwyszej klasy)

Kontrol midzyresortowa przeprowadzaj

I. Pastwowa Inspekcja Sanitarna

135

Dziaa na podstawie ustawy z14 III 1985 o Pastwowej inspekcji Sanitarnej. Jest to organ powoany do realizacji zada co do zdrowia publicznego; zwaszcza sprawowania nadzoru nad: a) b) c) d) e) f) g) stanem higieny rodowiska st. Higieny pracy w zakadach pracy higien radiacyjn higien procesw nauczania i wychowawczych higien wypoczynku i rekreacji warunkami zdrowotnymi, ywieniowymi, przedmiotw uytku stanem higieniczno-sanitarnym, wymaganym wobec personelu medycznego, sprztu oraz pomieszcze, przeznaczonych do wiadczenia usug o charakterze zdrowotnym.

Organami Pastwowej Inspekcji Sanitarnej s: Gwny Inspektor Sanitarny; wojskowi inspektorzy sanitarni; Gwny Inspektor Sanitarny MSWiA; pastwowy wojewdzki inspektor sanitarny( organ administracji publicznej) i kierownik wojewdzkiej stacji sanitarno-epidemiologicznej w jednej osobie; pastwowy powiatowy inspektor sanitarny(kierownik powiatowej stacji sanitarno epidemiologicznej); pastwowy graniczny inspektor sanitarny( kierownik granicznej stacji sanitarno-epidemiologicznej). Inspektorowi wojewdzkiemu przysuguje prawo przekazania, na mocy porozumienia, prowadzenia spraw z zakresu jego waciwoci inspektorom niszych szczebli.

II.

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw.

Organ dziaajcy na mocy ustawy z dnia 16 lutego 2007 o ochronie konkurencji i konsumentw. Prezes Urzdu Ochrony Konkurencji i konsumentw (PUOKiK) centralny organ administracji rzdowej podlegym Prezesowi RM; Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw( UOKiK) skada si z 1. Centrali umiejscowionej w Warszawie

136

2. Delegatur w nastpujcych miastach: Bydgoszczy, Gdasku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, odzi. Poznaniu, Warszawie, Wrocawiu. Wg przepisw ustawy: kompetencje przysuguj delegaturom, (nie za ich dyrektorom) delegatury terenowe s integraln czci UOKiK dyrektorzy delegatur podejmuj decyzje i postanowienia co do waciwoci delegatur w imieniu Prezesa UOKiK. decyzje i postanowienia w sensie oglnym s wydawane przez dyrektorw delegatur. Prezes Urzdu ma mono przekazywa kompetencje( okrelone rozporzdzeniem) z zakresu dziaania danej delegatury do zaatwienia drugiej, a take przekazywa delegaturom wasne kompetencje lub przejmowa od nich do zaatwienia okrelone sprawy.

Terenowy organ OKiK powiatowy(miejski) rzecznik konsumentw powoywany i odwoywany przez rade powiatu( rad miasta na prawach powiatu). pracownik starostwa powiatowego corocznie przekazuje on radzie sprawozdanie ze swej dziaalnoci, ktre po zatwierdzeniu przez rad oddawane jest delegaturze.

III.

Inspekcja handlowa

Organ powoany do ycia na mocy ustawy z 25 lutego 1958 o Pastwowej Inspekcji handlowej; Obecnie jej status reguluje ustawa z 15 grudnia 2000 o Inspekcji handlowej. podporzdkowana Prezesowi Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw jej organami s: Gwny Inspektor, Gwny Inspektorat Inspekcji Handlowej na szczeblu wojewdzkim organami s: wojewodowie, wojewdzcy inspektorzy, kierownicy wojewdzkich inspekcji handlowych( wchodzcy w skad zespolonej administracji rzdowej) na szczeblu powiatowym zadania inspekcji wykonuje powiatowy rzecznik konsumentw

IV. Kontrola skarbowa.

Ten typ kontroli narodzi si 28 IX 1991, wraz z przyjciem ustawy o kontroli skarbowej. Naczelnym organem kontroli skarbowej jest Minister Finansw(MF), ktremu podlegaj organy tej kontroli niszych rang: Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej dyrektorzy urzdw kontroli skarbowej. Ministrowi kierujcemu resortem finansw, jako naczelnemu organowi kontroli skarbowej, podlegaj te jednostki tej kontroli; s to: - urzdy kontroli skarbowej - Ministerstwo Finansw

137

W skad kontroli skarbowej wchodzi rwnie inspekcja celna. Ta sytuacja doprowadzia w znacznej mierze do powoania tzw. wojewdzkich kolegiw skarbowych(WKS). Organy te maj za zdania koordynowanie i konsolidacj polityki finansowej pastwa na terenie wojewdztwa ( w szczeglnoci spraw celnych, podatkowych, kontrolnych). W skad tyche kolegiw wchodz: - dyrektor izby skarbowej - dyrektor izby celnej - dyrektor urzdu kontroli skarbowej - naczelnik urzdu skarbowego( wyznaczony przez MF do reprezentacji naczelnikw z obszaru wojewdztwa) - wojewoda WKS nadzoruje Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej. WKS powstay na mocy ustawy z 27 czerwca 2003 o utworzeniu Wojewdzkich Kolegiw Skarbowych ora zmianie niektrych ustaw. Ten sam akt nada te pewne uprawnienia inspektorom kontroli skarbowej: - odnonie wywiadu skarbowego - gromadzenie, uzyskiwanie - przetwarzanie - wykorzystywanie informacji na temat: osb dochodw obrotw rzeczy praw majtkowych V. Dozr Techniczny Ten typ kontroli jest uregulowany przez ustaw z 21 grudnia 2000 o dozorze technicznym. Wg jej postanowie dozr techniczny wykonuj: Prezes Urzdu Dozoru Technicznego, razem z kierowan przeze jednostk oraz podlegymi dyrektorami oddziaw terenowych Urzdu Dozoru Technicznego Dyrektor Transportowego Dozoru Technicznego, podlegy mu Transportowy Dozr Techniczny, kierownicy oddziaw terenowych wraz tymi oddziaami Szef Wojskowego Dozoru Technicznego, Wojskowy Dozr Techniczny, delegatury kierowane przez szefw Specjalistyczne jednostki dozoru technicznego

VI. Inspekcja Jakoci Handlowej Artykuw Rolno- Spoywczych Organ ten zosta powoany do ycia na mocy ustawy z dnia 21 grudnia 2000 o jakoci handlowej artykuw rolno spoywczych. - nadzr nad jakoci handlow artykuw rolno- spoywczych. - Podlega Gwnemu Inspektorowi; dziaajcego przy pomocy Gwnego Inspektoratu, posiadajcego status centralnego organu administracji rzdowej. Podlega on ministrowi waciwemu do spraw rynkw rolnych. terenowe organy Inspekcji: - wojewodowie, wspierani przez( punkt niej) - wojewdzcy inspektorzy jakoci handlowej artykuw rolno spoywczych.; (kierownicy wojewdzkich inspekcji jakoci handlowej produktw rolno- spoywczych.) VII. Inspekcja Farmaceutyczna

powoana do ycia ustaw z dnia 10 padziernika o rodkach farmaceutycznych, materiaach medycznych, aptekach, hurtowniach i Inspekcji farmaceutycznej. Obecnie

138

dziaa na podstawie ustawy z dnia 6 wrzenia 2001 Prawo farmaceutyczne. Jej zadania wykonuj Gwny Inspektor Farmaceutyczny, przez Gwny Inspektorat Farmaceutyczny Wojewoda; przez wsparcie wojewdzkiego inspektora farmaceutycznego, kierujcego wojewdzk inspekcj farmaceutyczn.

VIII. Pastwowa Inspekcja Ochrony Rolin i Nasiennictwa. dziaanie oparte na mocy ustawy z dnia 18 grudnia 2003 o ochronie rolin. - Zadania wykonuje tu Gwnego Inspektora Pastwowej Ochrony Rolin i Nasiennictwa. - Organem inspekcji jest take wojewoda( wraz z wojewdzkim inspektorem, bdcego zarazem kierownikiem wojew. Pastwowej Inspekcji Ochrony Rolin i Nasiennictwa IX. Inspekcja Weterynaryjna. Obecnie dziaanie tej inspekcji jest oparte na mocy ustawy z 29 I 2004 o Inspekcji Weterynaryjnej. Organami tej inspekcji s: Gwny Lekarz Weterynarii oraz lekarze weterynarii szczebla wojewdzkiego, powiatowego, oraz lekarze graniczni. X. Inspektor ds. Spraw Substancji i Preparatw Chemicznych.

urzd utworzony na mocy ustawy z 11.01. 2001 o substancjach i preparatach chemicznych. Centralny organ administracji rzdowej Podlegy Ministrowi Zdrowia Do przepisw i postanowie Inspektora stosuje si przepisy KPA Organem odwoawczym wobec omawianego urzdu jest Minister Zdrowia Przyjmuje zgoszenia substancji nowych celem zaopiniowania ryzyka stwarzanego przez ten substancje Gromadzi dane nt. niebezpiecznych substancji i preparatw. Udostpnia dane dotyczce ww. substancji i preparatw subom medycznym i ratowniczym Wsppracuje z organami midzynarodowymi w kwestiach substancji i preparatw Dokonuje wymiany informacji nt. substancji nowych z Komisj Europejsk i stosownymi organami pastw( substancje objte wymian odnonych informacji s okrelone w ustawie) Wsppracuje z pastwami czonkowskimi UE oraz Komisj Europejsk w zakresie oceny ryzyka stwarzanego prze substancje istniejce oraz odnonie eksportu i importu niebezpiecznych chemikaliw. Take wykonuje inne zadania, naoone przez ministra waciwego ds. zdrowia Dziaa przy pomocy Biura do Spraw Substancji i Preparatw Chemicznych.

XI. Urzd Komunikacji Elektronicznej (UKE) Obecnie UKE dziaa na podstawie ustawy z 16 lipca 2004 Prawo telekomunikacyjne cznoci, radiofonii i telewizji. - urzd centralnego organu administracji rzdowej, mianowicie Prezesa UKE. - Prezesa powouje premier spord osb nalecych do pastwowego zasobu kadrowego i zaproponowanych przez Krajow Rad Radiofonii i Telewizji. Zakres dziaa Prezesa UKE: - regulacja usug telekomunikacyjnych i pocztowych - kontrola przestrzegania przepisw, decyzji i postanowie z zakresu gospodarki czstotliwociami, telekomunikacji oraz speniania wymaga odnonie kompatybilnoci elektromagnetycznej - egzekucja obowizkw o charakterze niepieninym w zakresie powierzonych mu spraw.

139

XII. Inspekcja Transportu Drogowego Ta Inspekcja zostaa utworzona na mocy ustawy z dnia 6 wrzenia 2001 roku o transporcie drogowym. Jej organami s - Gwny Inspektor Transportu Drogowego - Wojewodowie( za porednictwem wskazanych poniej inspektorw) - Wojewdzcy inspektorzy transportu drogowego, dziaajcy za porednictwem wojewdzkich inspektoratw transportu drogowego XIII. Pastwowa Inspekcja Pracy (PIP) Organ utworzony na mocy ustawy z dnia 6.03. 1981 o Pastwowej Inspekcji Pracy. Obecnie jej funkcjonuje na mocy przepisw ustawy z 13 kwietnia 2007 roku o Pastwowej Inspekcji Pracy. Jednostki organizacyjne Inspekcji: - Gwny Inspektorat Pracy - Okrgowe inspektoraty pracy Organy: - Gwny Inspektor Pracy( organ zwierzchni) - okrgowi inspektorzy pracy - inspektorach pracy dziaajcych na terytorium okrgowych inspektoratw pracy. Cechy PIP: - podlega Sejmowi i Radzie Ochrony Pracy - zespou organw i ich urzdw z zakresu administracji pastwowej - jej zadaniem jest nadzr i kontrola przestrzegania norm prawa pracy, oraz pewnych innych dziaw prawa - eliminuje lub ogranicza w odniesieniu do zakadw pracy zagroenia, bdce przyczyn wypadkw przy pracy, chorb zawodowych, narusze rodowiska Warto zaznaczy, i inspektor pracy moe, o kadej porze dnia i nocy przeprowadzi badanie kontrolne w zakadzie pracy, jeli uzna to za konieczne i bez wczeniejszego uprzedzenia. Aby dokona kontroli urzdnik winien jedynie okaza legitymacje subow; (przepustka, pisemne upowanienie przeoonego czy delegacja nie s tu konieczne) (inaczej ni w odniesieniu do inspektorw zajmujcych si innymi dziedzinami). XIV. Inspekcja Ochrony rodowiska. (IO) IO powoana zostaa do ycia ustaw z dnia 31 stycznia 1980 o ochronie i ksztatowaniu rodowiska. Obecnie za dziaa na mocy ustawy z dnia 20.07. 1991 o Inspekcji Ochrony rodowiska. Organy: - Gwny Inspektor Ochrony rodowiska - Wojewodowie - Wojewdzcy inspektorowie ochrony rodowiska ( za ich porednictwem dziaaj wojewodowie; wchodz w skad zespolonej administracji wojewdzkiej) Urzdy: - Gwny Inspektorat Ochrony rodowiska - Wojewdzkie inspekcje ochrony rodowiska Inne organy, zaliczane do inspekcji z zakresu kontroli midzyresortowej: - Urzd Regulacji Energetyki - Urzdy eglugi rdldowej - Wyszy Urzd Grniczy - Gwny Inspektor Nadzoru Budowlanego

140

XV. Specjalistyczny nadzr bankowy Ten typ nadzoru unormowany jest w ustawach Prawo bankowe oraz o Narodowym Banku polskim, a take o nadzorze nad rynkiem finansowym. Nadzr ten powierzono nowoutworzonemu organowi kolegialnemu-Komisji Nadzoru Bankowego( KNB) W skad KNB wchodz: przewodniczcy oraz 2 jego zastpcw- powoywanych przez premiera. 4 czonkw, ktrymi z mocy ustawy s: minister waciwy ds. instytucji finansowych minister waciwy ds. zabezpieczenia spoecznego ( ewentualnie odpowiedni przedstawiciele tych ministrw) Prezes Narodowego Banku Polskiego( tudzie delegowany przez niego wiceprezes NBP), przedstawiciel Prezydenta RP. Kryteriami, do ktrych KNB odnosi swoje dziaania nadzorcze, s legalno oraz celowo. To ostatnie opiera si na zabezpieczeniu rodkw pieninych gromadzonych na rachunkach bankowych. Zakres przedmiotowy nadzoru sprawowanego przez KNB. - n. wstpny: czynnoci o char. nadzorczym lub kontrolnym; polega na badaniu czy mona uzyska w konkretnym przypadku zezwolenia na utworzenie banku lub rozpoczcie przez taki bank dziaalnoci) - n. nad bieca dziaalnoci banku: (skupia si na rozwanym przestrzeganiu przez bank regu zarzdzania ryzykiem, take f. nadzorczych w toku procesw o charakterze likwidacyjnym czy proceduralnym) rodki nadzoru: - zezwolenie - decyzja - zalecenie - opinie, uzgodnienia ( konsekwencje ich nie wydania nie s wprost okrelone). Decyzje Komisji Nadzoru Bankowego oraz Prezesa NBP maja moc ostateczn. 8. Kontrola dokonywana przez Rzecznika Praw Obywatelskich Rzecznik Praw Obywatelskich( RPO) jest konstytucyjnym organem powoanym w celu strzeenia praw i wolnoci czowieka i obywatela okrelonych przez normy prawne. Zadanie strzeenia praw i wolnoci RPO wykonuje przez: - badanie, czy wskutek dziaa okrelonego organu, organizacji czy instytucji obowizanych do przestrzegania ww. praw, nie doszo do naruszenia prawa oraz zasad wspycia spoecznego. - F. Rzecznika maja charakter czysto kontrolny; czynnoci podejmuje on na wniosek obywateli, ich organizacji organw samorzdu terytorialnego z inicjatywy wasnej Prowadzc swoiste dochodzenie RPO ma prawo do dania: - przedoenia mu informacji nt. danej sprawy badanej przez sd, prokuratur i inne organy cigania; - wgldu w Biurze Rzecznika akt sdowych i prokuratorskich czy akt innych organw cigania; dzia si tak moe po zakoczeniu postpowania. - RPO ma prawo odmwi ujawnienia nazwiska skarcego, jeli uzna to za potencjalne zagroenia dla wolnoci, praw i interesw jednostki( take wobec organu publicznego) -

141

Zbadawszy spraw, RPO moe postpi w nastpujce sposoby: - wskazanie wnioskodawcy, i nie stwierdzi naruszenia praw i wolnoci obywatelskich - skierowa wystpienie do organu, organizacji, lub instytucji, w postpowaniu ktrej stwierdzi naruszenie praw i wolnoci obywatela( nie moe godzi w niezawiso sdz) - zwrcenie si do organu nadrzdnego nad jednostk, ktra dopucia si wg jego ustale naruszenia praw i wolnoci czowieka czy obywatela; by owy organ zwierzchni wycign konsekwencje - zadanie wszczcia postpowania odnonie spraw cywilnych lub wzicie udziau w kadym toczcym si postpowaniu - na prawach przysugujcych prokuratorowi - danie wszczcia przez uprawnianego oskaryciela postpowania przygotowawczego w sprawach ciganych z urzdu. - zwrcenie si o wszczcie postpowania administracyjnego, zaskarenie danej decyzji do s. administracyjnego, oraz uczestniczenie w tych postpowaniach na prawach przysugujcych prokuratorowi - wystpienie z wnioskiem o ukaranie lub uchylenie prawomocnego rozstrzygnicia w postpowaniu w sprawach o wykroczenia, - wniesienie skargi kasacyjnej do SN, dotyczcej wyroku wojewdzkiego sdu administracyjnego lub postanowienia koczcego postpowanie - Wystpienie do Trybunau Konstytucyjnego w sprawach, o ktrych mwi art. 188 Konstytucji RP; zgoszenie udziau w postpowaniu odnonie skargi konstytucyjnej przed TK i faktycznego wzicia w nim udziau. Jako ciekawostk warto wspomnie, i RPO ustanowi w roku 2004 swego penomocnika terenowego. w penomocnik urzduje we Wrocawiu, postanowienie RPO wyda za zgod Sejmu. Rozdzia dziesity Podstawy odpowiedzialnoci odszkodowawczej za dziaania administracji Wyrni mona obecnie dwa cele odpowiedzialnoci administracji, organw administracyjnych, pracownikw urzdw:

A) Wewntrzny - ulepszenie funkcjonowania administracji przez:


przymusow zmian dziaania na lepsze podmiotu, wobec ktrego egzekwowana jest odpowiedzialno, bd usunicie odpowiednich osb ze struktur dziaania administracji. B) Zewntrzny - jego posta uzaleniona jest od charakteru odpowiedzialnoci i jej skutkw prawnych. Jeeli podmiot, wobec ktrego egzekwowana jest odpowiedzialno, wywodzi si spoza struktur organizacyjnych administracji, realizacja opisywanego celu administracji moe oznacza modyfikacj jego sytuacji prawnej. Wycznie odpowiedzialno o charakterze majtkowym zawsze wie si z takimi skutkami. Dla pozostaych podmiotw z zewntrz administracji cel zewntrzny wywouje lub moe wywoywa zaledwie skutki spoeczno - psychologiczne. Piszc o odpowiedzialnoci organw administracji publicznej, koniecznym jest przytoczenie postanowie art. 417 obowizujcego Kodeksu Cywilnego( po nowelizacji z dnia 17 VI 2004) 1) Art. 417 1 KC - Za szkod wynik przez niezgodne z prawem dziaanie lub zaniechanie przy wykonywaniu wadzy publicznej ponosi Skarb Pastwa, jednostka samorzdu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonujca t wadz z mocy prawa.

142

2) Art. 417 2 KC- Jeeli wykonywanie zada z zakresu wadzy publicznej powierzono, w drodze porozumienia, jednostce samorzdu terytorialnego lub innej osobie prawnej; solidarn odpowiedzialno za szkod wyrzdzona przez dziaania lub zaniechania z zakresu sprawowania wadzy publicznej ponosz w takiej sytuacji: wykonawca zlecajca zadania jednostka samorzdu terytorialnego lub Skarb Pastwa.

Postanowienia art. 4171 KC reguluj kwestie odpowiedzialnoci za wydanie lub nie wydanie aktu normatywnego, prawomocnego orzeczenia czy ostatecznej decyzji administracyjnej. Z kolei art. 4172 KC reguluje odpowiedzialno za tzw. legalne wykonywanie wadzy publicznej. II. Podmiotowy zakres odpowiedzialnoci I. Podmioty odpowiedzialne A. Skarb pastwa Skarb Pastwa ponosi odpowiedzialno z szkody, spowodowane dziaaniem lub zaniechaniem z zakresu wykonywania wadzy publicznej przez jednostk organizacyjn, stanowic integraln cz jego struktury( fakt, i za naruszenie odpowiada caa jednostka, jej cz czy pojedynczy funkcjonariusz nie ma dla sprawy znaczenia) Przed sdami Skarb Pastwa dziaa za porednictwem organw pastwowej jednostki organizacyjnej, ktra odpowiada bezporednio za naruszenie( okrelanej mianem statio fisci)lub te organu jednostki wobec niej nadrzdnej( art. 67 2 KPC). W pozwie, jaki skadany jest przeciwko Skarbowi Pastwa naley wskaza t jednostk, co ma istotne znaczenie pod ktem ustalenia waciwoci miejscowej sdu majcego spraw rozpozna( art. 29 KPC). Jeeli jednak, jak pisze prof. Bo, szkoda jest wynikiem dziaania lub zaniechania funkcjonariusza okrelonej pastwowej osoby prawnej, to zamiast Skarbu Pastwa ta osoba poniesie odpowiedzialno( art. 420 KC) B. Jednostka samorzdu terytorialnego. Jednostki samorzdu terytorialnego ponosz, podobnie jak to si ma w odniesieniu do Skarbu Pastwa, odpowiedzialno za szkody powstae w wyniku naruszenia zasad sprawowania wadzy publicznej przez ich organy, funkcjonariuszy i struktury organizacyjne. Wrd jednostek samorzdu terytorialnego ponoszcych odpowiedzialno naley wymieni: - gminy - powiaty - wojewdztwa - zwizki midzygminne ( wykonujce zadania publiczne w imieniu wasnym i na wasn odpowiedzialno, posiadaj osobowo prawn) - zwizki powiatw( podobnie jak ze zw. Gmin) Natomiast, piszc o odpowiedzialnoci odszkodowawczej jednostek samorzdu terytorialnego, nie mona jej przypisa takim jednostkom organizacyjnym jak: - stowarzyszenia czy porozumienia gmin, powiatw, wojewdztw

143

jednostki pomocnicze gminy( soectwa, dzielnice itp.) porozumienia komunalne

Odpowiedzialnoci jednostek samorzdu terytorialnego nie mona rozciga na szkody wyrzdzone prze funkcjonariuszy osb prawnych dziaajcych w ramach tych jednostek. C. Inne osoby prawne wykonujce wadz publiczn Odpowiedzialno za szkody, powstae na skutek wadliwego wykonywania zada z zakresu wadzy publicznej, ponosi mog take osoby prawne, zobligowane do wykonywania zada z tego zakresu na mocy: - szczeglnych przepisw prawa - zlecenia wykonywania zada o charakterze publicznym takim osobom prawnym przez Skarb Pastwa lub jednostk samorzdu terytorialnego w drodze umowy( zachodzi tu odpowiedzialno solidarna za szkody, zarwno ze strony zlecajcego jak i wykonawcy) Skarb Pastwa oraz jednostki samorzdu terytorialnego nie mog jednak, w drodze porozumienia, przekaza funkcji zakresu penienia zada wadzy publicznej, jednostkom organizacyjnym niebdcych osobami prawnymi.

2. Podmioty poszkodowane wykonywaniem wadzy publicznej Podmiotami narusze wykonywania wadzy publicznej przez ww. organy mog by: osoby fizyczne osoby prawne jednostki organizacyjne nieposiadajce osobowoci prawnej(wyposaone w zdolno prawn , zwaszcza spki osobowe czy wsplnoty mieszkaniowe; z wykluczeniem spek cywilnych). - jednostki samorzdu terytorialnego ( gdy rdem naruszenia bdzie bezprawny akt wadczy pochodzcy od organw penicych obowizki wadzy publicznej, kierowany do takiej jednostki) Powyej wskazane pomioty( oprcz jednostek samorzdu terytorilanego) mog by poszkodowane przez dziaania organw wskazanych we wstpie, z racji wejcia z nimi w okrelony stosunek prawny z zakresu wadzy publicznej. III. Przedmiotowy zakres odpowiedzialnoci 1. Odpowiedzialno za szkod wyrzdzon przy wykonywaniu wadzy publicznej Przepisem okrelajcym generalnie odpowiedzialno z a szkody wyrzdzone z racji sprawowania funkcji o charakterze publicznym jest art. 417 1 KC. Jego zakresem s objte wszystkie niezgodne z prawem dziaania lub zaniechania wadzy publicznej nieuregulowane w przepisach szczeglnych, tj. w art. 4171 KC oraz przepisach, o ktrych mwi art. 421. KC. 2. Odpowiedzialno za szkody wynike z prawnych form dziaania wadzy publicznej. Postanowienia art. 4171 KC okrelaj zasady odpowiedzialnoci organw wadzy publicznej za szkody powstae wskutek: -

144

1) Wydania aktu normatywnego- po stwierdzeniu w


stosownym postpowaniu niezgodnoci tego aktu z Konstytucj, ratyfikowan umow midzynarodow czy ustaw.( art. 4171 1 KC) Wydania prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzjinaprawienie szkody powstaej wskutek tych aktw uzalenione jest od stwierdzenia we waciwym postpowaniu sprzecznoci z prawem tyche aktw ( art. 4171 2 KC, zdanie pierwsze) Wydania prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, ktre to s niezgodne z Konstytucj RP, ratyfikowan umow midzynarodow, ustaw ( art. 4171 2 KC, zdanie drugie) Zaniechania wydania decyzji lub orzeczenia, do ktrych to czynnoci organ by zobligowany przez przepisy prawa; ta sprzeczno musi by ponadto stwierdzona w drodze odpowiedniego postpowania (art. 4171 3 KC) Zaniechanie wydania aktu normatywnego jeeli wydanie takiego aktu przez stosowny organ wizao si z obowizkiem okrelonym przez przepisy normatywne, oraz niezgodno z prawem niewydania tego aktu stwierdzi sd badajcy spraw w ramach postpowania o naprawienie szkody (art. 4171 4 KC) Zgodnego z prawem wykonywania wadzy publicznej efektem ktrego wyrzdzona zostaa szkoda na osobie. Poszkodowany moe tu da cakowitego lub czciowego naprawienia szkody lub pieninego zadouczynienia, gdy okolicznoci sprawy( zwaszcza cikie pooenie materialne osoby poszkodowanej lub jej niezdolno do pracy) pozwalaj sdzi, i opowiadaj si za tym wzgldy susznoci ( art. 4172 KC)

2)

3)

4)

5)

6)

Postanowienia art. 417 KC, art. 417 1 KC i art. 4172 KC nie znajduj zastosowania, jeeli odpowiedzialno za szkod spowodowan przez dziaania lub zaniechania z zakresu wykonywania wadzy publicznej ureguluj przepisy szczeglne ( art. 421 KC). Orzeczenia (zarwno decyzje administracyjne jak i wyroki sdowe) przyznajce odszkodowania za tzw. szkod rzeczywist, mog by wzruszone na drodze wznowienia postpowania; wyjtek stanowi szkody wyrzdzone przed dniem wejcia w ycie Konstytucji RP tj. 17 X 1997. IV. Niezgodne z prawem dziaanie lub zaniechanie wadzy publicznej. W rozumieniu przepisw art. 417 1 KC, podmiot prawa moe domaga si odszkodowania z tytuy dziaania lub zaniechania wadzy publicznej, ktre miao charakter bezprawny. Ten termin mona rozumie na dwa sposoby: 1) Sprzeczno z konkretn norm prawn( rozumienie konstytucyjne) 2) Naruszenie okrelonej normy prawnej lub zasady wspycia spoecznego( tu ujcie cywilistyczne). Art. 7 Konstytucji RP mwi, i organy wadzy publicznej dziaaj na podstawie i w granicach prawa.- zasada legalnoci odnonie organw wadzy publicznej.

145

W kontekcie powyszego okrelenia zasady legalnoci i naley wskaza, i bezprawno okrelonego dziaania lub zaniechania organu publicznego, naley ocenia pod ktem normy lub norm prawnych, regulujcych dany stosunek na paszczynie pastwo - jednostka. V. Odpowiedzialno za szkod wynik z legalnych dziaa administracji publicznej.

wprowadzona przez art. 4172 KC do systemu prawnego efekt wykonywania kompetencji ( wydanie lub wykonanie niewadliwej decyzji adm.) organy mogce je spowodowa to: o. administracji rzdowej, samorzdowej, pastwowej nierzdowej take efekt dziaa na mocy ustawowego upowanienia lub wykonywania praw podmiotowych szkoda jest wynikiem dziaania, do ktrego podmiot jest uprawniony. Przykady: normy regulujce wywaszczenie, czasowe zajcie nieruchomoci i jego nastpstwa, straty wynike z celowego zalania terenu.

VI. Odpowiedzialno za szkod w przypadku niektrych rozstrzygni sdu administracyjnego. T kwesti reguluje art.287 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 Prawo o postpowaniu przed sdami administracyjnymi ( znowelizowany ustawa z dnia 17 VI 2004). Wg postanowie wskazanego artykuu: 1) W przypadku gdy: a) Sd administracyjny w orzeczeniu uchyli zaskaron decyzj, a organ rozpatrujcy spraw ponownie umorzy postpowanie. b) Sd stwierdzi niewano aktu lub przeszkod uniemoliwiajc stwierdzenie tej niewanoci. Podmiotowi, ktry ponis szkod w wyniku wydania decyzji, przysuguje prawo do odszkodowania, w stosunku do organu, ktry ow decyzj wyda. VII. Odpowiedzialno za niewykonanie orzeczenia sdu administracyjnego. Analizujc t kwesti konieczne jest uwzgldnienie dwch postanowie ustawy Prawo o postpowaniu przed sadami administracyjnymi (PPSA):

a) Art. 154 4 PPSA- osoba, ktra poniosa szkody na skutek niewykonania orzeczenia sdu
administracyjnego( SA) moe roci sobie prawo do odszkodowania na zasadach okrelonych w KC. b) Art. 154 5 PPSA odszkodowania, o ktrym mwi ppkt powyszy omawianego zagadnienia, naley si domaga od organu, ktry nie wykona orzeczenia sdu. Jeeli organ, ktry nie wykona orzeczenia SA, w cigu 3 miesicy od dnia zoenia wniosku o odszkodowanie nie wypaci go, uprawniony podmiot moe wnie powdztwo do sdu powszechnego.

Rozdzia jedenasty Prawo administracyjne normujce sytuacje prawne obywatela

146

I. Uprawnienie a obowizek

na sytuacje prawn obywateli skadaj si uprawnienia i obowizki organ administracyjny wyznacza, weryfikuje lub wymusza okrelone zachowanie obywatela organ administracyjny nie jest adresatem zachowania obywatela obywatel najczciej nie realizuje obowizku na rzecz organu administracyjnego (wyjtek stanowi zwykle sytuacje procesowe) organy posiadaj kompetencje, bdce obowizkami w swej istocie organ stosuje prawo, co jest jego obowizkiem dziaalno organu administracyjnego nie zaspokaja prawnych roszcze obywatela uprawnienie i obowizek, pozostajce w swoistym zwizku wynikym z nawizanego stosunku prawnego, nie odnosz si w tym stosunku do siebie tak, jak to si ma na podobnych uregulowa w prawie cywilnym. organ administracji ma obowizek zapewnienia obywatelowi realizacji jego uprawnienia, w granicach okrelonych przez prawo organ administracyjny musi wyznaczy granice i tre obowizku, jaki ley po stronie obywatela i ewentualnie wymusi jego spenienie organ ma take mus kontroli zakresu i jakoci spenianego obowizku obywatelskiego; jeli powsta on z mocy prawa.

Konkluzja wymaga stwierdzenia, i okrelone dziaania organu administracyjnego wzgldem uprawnienia lub obowizku obywatela, przybieraj posta obowizku. II. Rodzaje materialnoprawnych sytuacji obywatela wyznaczonych przez prawo administracyjne. 1. Wprowadzenie Prof. Bo w swym podrczniku proponuje zastosowanie kryterium podziau wskazanych w nagwku sytuacji, jakim byoby podzielenie praw i obowizkw obywatelskich wg norm konstytucyjnych. Pod katem praw administracyjnego, katalog sytuacji omawianych w tym podpunkcie wymagaby rozszerzenia, gdy Konstytucja RP reguluje jedynie podstawowe prawa i obowizki, a prawo administracyjne reguluje rwnie sytuacje, nie majce pierwowzoru konstytucyjnego. 2. Obywatel jako podmiot praw i obowizkw. Zaliczy tu mona sytuacje ksztatowane przez prawo dotyczce: akt stanu cywilnego ewidencji dowodw osobistych paszportw imion i nazwisk

A. Sytuacja prawna obywatela z zakresu stanu cywilnego.

147

Rejestracja cech, regulujcych stan cywilny danej jednostki, uwzgldnia trzy wpywajce na zdarzenia: urodzenie, zawarcie maestwa i zgon. Wpis do aktw stanu cywilnego (ASC) moe nastpi jedynie na mocy szczeglnych przepisw prawnych. Czynnoci rejestracyjnych w omawianych kwestiach dokonuje kierownik urzdu stanu cywilnego, ewentualnie jego zastpca. Dokonuje on tych rejestracji w tzw. ksigach stanu cywilnego. Kompetencje i funkcje kierownika urzdu stanu cywilnego( USC, jednostki wchodzcej w skad urzdu gminy) reguluje ustawa z dnia 29 wrzenia 1986 Prawo o aktach stanu cywilnego (PAST) Zgoszenie zdarze objtych rejestracja ma charakter obowizku; w najwikszym stopniu s nim zwizane osoby fizyczne, ktrych zwizek ze zdarzeniem poddawanym rejestracji jest najwikszy; ewentualnie dotyczy okrelonych podmiotw pastwowych lub spoecznych. Jeli akt stanu cywilnego nie zostanie sporzdzony na skutek braku zgoszenia do rejestracji okrelonego zdarzenia, prawo przyznaje tu organom wadzy publicznej mono do wszczcia postpowania egzekucyjnego. ASC to jedyny dowd zdarzenia, ktre w nim zostao zarejestrowane. Osoba, ktrej stan cywilny zosta w tyme akcie uregulowany; a po nadto jej wstpny, zstpny, maonek, przedstawiciel ustawowy, czonek rodzestwa mog da od USC: odpisw zupenych lub czciowych tych aktw; zawiadcze o dokonanych w ksigach wpisach lub ich braku ; zawiadcze o zaginiciu lub zniszczeniu ksigi stanu cywilnego Oprcz ww. podmiotw prawo do dania odpisw aktw stanu cywilnego lub te zawiadcze o dokonanych w tych ksigach wpisach lub ich braku przysuguje osobom, ktre wyka w tym okrelony interes prawny oraz organizacjom spoecznym, ktrych cechy statutowe i interes spoeczny uzasadniaj potrzeb wydania im tyche dokumentw. Na koniec trzeba wspomnie o fakcie, i niezgodno ASC ze stanem faktycznym moe by udowodniona jedynie w drodze sdowej; dokona si to ma w postpowaniu nieprocesowym, dotyczcym uniewanienia, sprostowania lub ustalenia treci aktw zawartych w ksigach stanu cywilnego. B. Sytuacja prawna obywatela w zakresie obowizku meldunkowego. Na mocy przepisw ustawy z dnia 10 IV 1974 o ewidencji ludnoci i dowodach osobistych. Obywatel polski winien zameldowa si w miejscu swego pobytu staego lub czasowego. Obowizek meldunkowy ciy na obywatelu RP take odnonie urodzin dziecka, zmiany stanu cywilnego, zgonu. Zobligowanie to powstaje ex lege Zgoszenie danych dotyczcych urodzenia; zmiany stanu cywilnego, imienia lub nazwiska; dokonana we waciwym USC zastpuje zameldowanie. Obowizek zameldowania (wymeldowania) w miejscu pobytu staego lub czasowego winien by wykonany w odpowiednich, ustawowo okrelonych terminach; dotyczy on take cudzoziemcw. Wobec podmiotw, ktre nie dopeniyby omawianych tutaj obowizkw, zastosowane bd rodki karne przewidziane w przepisach zawartych w aktach prawnych powiconych postpowaniu w sprawach o wykroczenia. W ostatnim czasie doszo do nowelizacji ustawy z 26 kwietnia 1984 o zmianie ustawy o ewidencji ludnoci i dowodach osobistych. Najwaniejsze zmiany tym aktem wprowadzone w zakresie obowizku meldunkowego to: 2) konieczno wskazania uprawnie do pobytu w lokalu w zwizku z zameldowaniem na pobyt stay lub czasowy. 3) moliwo organu gminy o zadecydowaniu( na wniosek strony lub z urzdu) o wymeldowaniu osoby, ktra opucia miejsca pobytu staego lub czasowego trwajcego ponad 3 miesice, nie wymeldowawszy si w zwizku z tym

148

4) brak koniecznoci meldowania si w przypadku pobytu czasowego w celach turystycznych; skasowanie w pewnych okolicznociach ograniczenia zameldowania si na pobyt czasowy trwajcy duej ni 3 miesice; rozszerzenie okolicznoci pozwalajcych na zameldowanie stae. 5) likwidacja wszelkich ogranicze odnonie zameldowania na pobyt stay( efekt ratyfikacji przez RP Midzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych).

C. Obywatel jako podmiot obowizku posiadania dokumentu tosamoci.

I.
II.

III.

Obywatele maja obowizek (i uprawnienie) do posiadania wskazanego w ustawie dokumentu tosamoci Zlekcewaenie obowizku wie si z postpowaniem egzekucyjnym i ws. o wykroczenia Dokumentem tosamoci jest dowd osobisty(DO)

okrela tosamo osoby powiadcza polskie obywatelstwo waciciela uprawnia obywateli polskich do przekraczani granic UE ( od 1 V 2004). IV. Obowizek posiadania dowodu powstaje wobec osoby, ktra: posiada obywatelstwo RP ma miejsce zamieszkania na terenie Polski ukoczya:

18 rok ycia 15 rok ycia ( jeli pozostaje w stosunku pracy; jest poza wadz rodzicielsk lub opiek; nie zamieszkuje wsplnie z osobami, ktrym wadza rodzicielska lub opieka wobec niej przysuguje) IV. obywatel polski moe otrzyma DO z chwil ukoczenia 13 roku ycia; uzasadniony wniosek rodzicw lub opiekunw moe doprowadzi do wydania go osobie modszej.

Dane zamieszczone w dowodzie osobistym: a) nazwisko, imi( imiona), imiona rodzicw, nazwisko rodowe b) dat i miejsce urodzenia c) adres zameldowania na pobyt stay; ew. ad. zam. na pobyt czasowy trwajcy ponad 3 miesice; w przypadku braku tych danych adresu zamieszkania nie umieszcza si d) pe, wzrost w centymetrach, kolor oczu e) numer PESEL f) nazw organu wydajcego, dat wydania i termin wanoci dowodu. g) zdjcie i podpis waciciela dowodu. h) Dane w dowodzie osobistym oraz dane PESEL nie mog zawiera innych danych, ni ww. wymienione V. Dowd osobisty winien by zwrcony gdy:

149

waciciel jego utraci obywatelstwo RP waciciel zmar DO zosta znaleziony( wasny po zgubie, lub cudzy) V. Dowd podlega wymianie w okrelonych okolicznociach; taki stan jest stwierdzany na mocy decyzji organu wydajcego DO.

Terminy wanoci dowodu osobistego: a) D. wydany osobie , ktra ukoczya 18 rok ycia 10 lat b) D. wydany osobie, ktra nie ukoczya 18 roku ycia- 5 lat c) D. wydany osobie, ktra ukoczya 65 rok ycia- bezterminowa wano( jeli osoba wnioskowaa o wydanie dokumentu na taki czas). D. Obywatelskie prawo do otrzymania paszportu. Paszport jest to dokument urzdowy pozwalajcy na przekroczenie granic pastwa i pobyt poza nimi. Powiadcza on take obywatelstwo polskie waciciela oraz okrelone dane co do jego tosamoci. Rodzaje: a) paszport b) paszport dyplomatyczny c) paszport subowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych d) paszport tymczasowy Organy majce okrelone waciwoci co do paszportw: wojewoda( odnonie wydania; odmowy wydania; uniewanienia paszportu lub paszportu tymczasowego) minister waciwy do spraw zagranicznych( co do wydania p. dyplomatycznych i subowych resortu spraw zagranicznych) konsul( odnonie paszportw wydawanych za granic).

Kwestie odnonie wydawania paszportw: - akt wydania nastpuje po zoeniu stosownych dokumentw i uiszczeniu opat - prawo to przysuguje kademu obywatelowi polskiemu( art. 3 ustawy o dokumencie paszportowym) - paszportu nie wydaje si na wniosek sdu prowadzcego postpowanie przeciw ubiegajcemu si o paszport; organu przygotowawczego lub wykonawczego w zakresie sankcji karnej naoonej na ubiegajcego si - decyzje w sprawach paszportu objte s kontrol sdu administracyjnego. E. Imi i nazwisko obywatela zindywidualizowane oznaczenia danej osoby w spoecznoci ich posiadanie jest obowizkowe moliwo zmiany w sytuacjach prawem okrelonych: przysuguje obywatelom RP oraz bezpastwowcom RP zamieszkujcym dochodzi w wyniku postpowania przed kierownikiem USC zmieni mona imi lub nazwisko( przykadowo): omieszajce, nie licujce z godnoci ludzk, niepolskie

150

jest mono zmiany imienia lub nazwiska na takowe, ktrego wnioskodawca od dawna faktycznie uywa

3. Obywatel jako podmiot praw i i obowizkw politycznych wolnoci i prawa o charakterze politycznym formuowane s w Konstytucji RP prawo administracyjne okresla szczegowo zasady ich realizacji. Do katalogu tej kategorii praw i obowizkw uregulowanych przez prawo administracyjne nale np.: p. do uzyskiwania informacji p. do uczestnictwa w referendum wolno wyraania pogldw w. zrzeszania obrona ojczyzny( jako obowizek)

- rnice w ujciu wolnoci i praw politycznych na gruncie p. konstytucyjne go i p. administracyjnego; tre kluczowych poj( wolnoci, prawa, obowizku) sposb powstawania warunki realizacji A. Obywatel jako podmiot dajcy informacji. prawo do dania informacji przez obywatela jest uregulowane w art. 61 Konstytucji RP obejmuje ono w zakresie przedmiotowym: dziaalno organw wadzy publicznej dziaalno osb penicych funkcje publiczne dz. organw samorzdu gospodarczego czy s. spoecznego dz. innych osb i jednostek organizacyjnych w zakresie, jakim gospodaruj mieniem komunalnym czy Skarbu Pastwa oraz wykonuj funkcje publiczne moliwo wstpu na posiedzenia kolegialnych organw wadzy publicznej m. dostpu do dokumentw przysuguje take cudzoziemcowi ograniczenia dostpu do informacji publicznej 1) ochrona tajemnicy pastwowej 2) o. informacji niejawnych 3) prywatno osb fizycznych 4) tajemnice przedsibiorcw tryb udzielania informacji okrelaj ustawy; w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy. brak udzielenia dostpu do informacji moe by zaskarony do sdu

B. Udzia obywatela w referendum. Udzia w referendum jest uzaleniony od faktu zarzdzenia tego referendum, ktre jest niezalene od woli obywateli lub ich grupy. Konstytucja nie daje obywatelom moliwoci zdecydowania o przeprowadzeniu referendum. O tym fakcie decyduj: - Sejm: zarzdza on referendum w drodze uchway przyjtej bezwzgldn wikszoci gosw

151

- Prezydent, za zgod Senatu wyraon bezwzgldn wikszoci gosw. Jeeli w referendum oglnokrajowym wzio udzia wicej ni 50% uprawnionych, jego wynik jest wicy.

C. Konstytucyjne prawo zrzeszania si kady ma mono zrzeszania si na mocy art. 58 Konstytucji RP zakazane s zrzeszenia, ktrych cel lub dziaalno s sprzeczne z Konstytucj lub ustaw. P. zrzeszania polega na: przystpieniu do zrzeszenia istniejcego utworzeniu wasnej organizacji kwestie te reguluj normy prawa administracyjnego

- p. zrzeszania reguluje te ustawa z dnia 7 kwietnia 1989. Prawo o stowarzyszeniach wg postanowie tego aktu nie mona, wobec braku uregulowania w niej, uwaa za stowarzyszenia: a) partie polityczne b) komitety powoane w celach wyborczych do Sejmu, Senatu i samorzdu terytorialnego c) Kocioy, zwizki wyznaniowe i organizacje religijne o statusie prawnym d) Organizacje spo. i stow. dziaajce w oparciu o odrbne normy prawne - przystpienie do zrzeszenia jest dobrowolne - warunki osobowe realizacji praw zrzeszenia s zrnicowane np. wiek, obyczaje, zainteresowania kwestie odnoszce si do stowarzyszenia, o ktrych prawo powszechnie obowizujce milczy lub reguluje niewystarczajco, rozstrzyga ich statut.

D. Wolno wyraania pogldw i rozpowszechniania informacji. art. 54 konstytucji RP: zakaz cenzury prewencyjnej rodkw spoecznego przekazu i koncesjonowania prasy. Granice zniesienia cenzury wyznaczaj normy prawa karnego i cywilnego wymagana jest uprzednia koncesja na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej (konstytucyjny wymg, skonkretyzowany w ustawach)

E. Prawo do uczestniczenia i organizowania zgromadze. Zgromadzenie zgrupowania min. 15 osb w celu podjcia wsplnych obrad lub wsplnego wyraenia stanowiska( wg przepisw ustawy Prawo o zgromadzeniach). Wskazana powyej ustawa nie reguluje sytuacji: - Zgr. organizowanych przez organy pastwowe i samorzdowe - Zgr odbywajcych si w ramach Kocioa katolickiego i innych kociow czy zwizkw religijnych. 1) Wymogi odnonie organizujcego zgromadzenie: - zawiadomienie waciwego organu gminy o zgromadzeniu w okresie 3-30 dni przed jego dat( z wyjtkiem zgr. w ramach kultu religijnego) - uzgodnienie z organem zarzdzajcym lub dysponujcym danym placem, drog, pomieszczeniem publicznym; jeli zgromadzenie miao si w nich odby.

152

2) Kwestie zakazu odbycia zgromadzenia: cel lub odbycie zgr naruszaj przepisy prawa karnego lub ustawy odbycie zagraa yciu, zdrowiu ludzkiemu lub mieniu w znacznych rozmiarach. zakaz ma posta decyzji administracyjnej organem odwoawczym od zakazu jest wojewoda.

Skargi na decyzje w sprawach zgromadze wnosi naley bezporednio do s. administracyjnego, w cigu 3 dni od dorczenia decyzji. Rozprawa jest wyznaczona w terminie 7 dni od dnia wniesienia skargi; wyznacza go sd.

F. Powszechny obowizek obrony ojczyzny okrelony przez Konstytucj: Obowizek konstytucyjny jest realizowany w ramach powszechnego obowizku obrony: Rozdziela si on na oglne obowizki np. zasadnicz sub wojskow przez poborowych; odbycia przeszkolenia wojskowego przez studentw i absolwentw szk wyszych; czynnej suby wojskowej w razie ogoszenia mobilizacji i w czasie wojny; zakresie obrony cywilnej. ( patrz strona 451-452 Prawa administracyjnego po peny wykaz) Cao warunkw, sposobw powstawania obowizkw, trybu realizacji skutkw prawnych okrela ustawa z 21 XI 1967 o powszechnym obowizku obrony RP. Obowizki powstaj zwykle na skutek decyzji administracyjnych ( kwestie materialnoprawne w tej kwestii okrelaj ustawy).

1) obywatel a obowizek odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego, obowizek szkolny oraz obowizek nauki ustawa z 7 IX 1991 o systemie owiaty: art. 70 Konstytucji RP: 1. Kady ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku ycia jest obowizkowa. Sposb wykonywania obowizku szkolnego okrela ustawa; obowizek odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego: art. 14: 3. Dziecko w wieku 6 lat jest obowizane odby roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu albo w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej; 3a. Obowizek, o ktrym mowa w ust. 3, rozpoczyna si z pocztkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w ktrym dziecko koczy 6 lat. W przypadku dziecka, o ktrym mowa w ust. 1a, obowizek ten rozpoczyna si z pocztkiem roku szkolnego poprzedzajcego rok szkolny, w ktrym dziecko rozpocznie spenianie obowizku szkolnego. 4. Zapewnienie warunkw do speniania obowizku, o ktrym mowa w ust. 3, jest zadaniem wasnym gminy;

art. 14b: 1. Rodzice dziecka podlegajcego obowizkowi, o ktrym mowa w art. 14 ust. 3, s obowizani dopeni czynnoci zwizanych ze zgoszeniem dziecka do przedszkola lub oddziau przedszkolnego w szkole podstawowej, a take zapewni regularne uczszczanie dziecka na zajcia.

153

2. Kontrolowanie speniania obowizku, o ktrym mowa w art. 14 ust. 3, naley do zada dyrektora szkoy podstawowej, w obwodzie ktrej dziecko mieszka. 3. Dyrektorzy publicznych i niepublicznych przedszkoli i szk podstawowych, w ktrych zorganizowano oddziay przedszkolne, s obowizani powiadomi dyrektora szkoy, w obwodzie ktrej dziecko mieszka, o spenianiu przez dziecko obowizku, o ktrym mowa w art. 14 ust. 3, w tym przedszkolu lub oddziale przedszkolnym oraz o zmianach w tym zakresie

obowizek szkolny: art. 15: 1. Nauka jest obowizkowa do ukoczenia 18 roku ycia. 2. Obowizek szkolny dziecka rozpoczyna si z pocztkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w ktrym dziecko koczy 7 lat, oraz trwa do ukoczenia gimnazjum, nie duej jednak ni do ukoczenia 18 roku ycia.

art. 16: 1. Na wniosek rodzicw nauk w szkole podstawowej moe take rozpocz dziecko, ktre przed dniem 1 wrzenia koczy 6 lat, jeeli wykazuje psychofizyczn dojrzao do podjcia nauki szkolnej; 3. W przypadkach uzasadnionych wanymi przyczynami rozpoczcie speniania przez dziecko obowizku szkolnego moe by odroczone, nie duej jednak ni o jeden rok; 5. Obowizek szkolny spenia si przez uczszczanie do szkoy podstawowej i gimnazjum, publicznych albo niepublicznych; 5a. Po ukoczeniu gimnazjum obowizek nauki spenia si: 1) przez uczszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoy ponadgimnazjalnej; 2) przez uczszczanie na zajcia realizowane w formach pozaszkolnych w placwkach publicznych i niepublicznych posiadajcych akredytacj, o ktrej mowa w art. 68b; 3) przez uczszczanie na zajcia realizowane w ramach dziaalnoci owiatowej prowadzonej przez osoby prawne lub fizyczne na podstawie art. 83a ust. 2, dla ktrej osoby te uzyskay akredytacj, o ktrej mowa w art. 68b; 4) przez realizowanie, zgodnie z odrbnymi zawodowego u pracodawcy. przepisami, przygotowania

art. 18: Rodzice dziecka podlegajcego obowizkowi szkolnemu s obowizani do: 1) dopenienia czynnoci zwizanych ze zgoszeniem dziecka do szkoy; 2) zapewnienia regularnego uczszczania dziecka na zajcia szkolne; 3) zapewnienia dziecku warunkw umoliwiajcych przygotowywanie si do zaj szkolnych; 4) zapewnienia dziecku, realizujcemu obowizek szkolny poza szko, warunkw nauki okrelonych w zezwoleniu, o ktrym mowa w art. 16 ust. 8; 5) powiadamiania organw gminy o formie speniania obowizku szkolnego lub obowizku nauki przez modzie w wieku 1618 lat i zmianach w tym zakresie

obowizek nauki: obowizki rodzicw osb podlegajcych obowizkowi nauki ograniczaj si do powiadomienia organw gminy o formie spenienia tego obowizku i zmianach w tym zakresie; kontrola realizacji obowizku: do 16 r.. dyrektorzy publicznych szk podstawowych i gimnazjalnych; od 16 do 18 r.. gmina;

154

2) prawo do uzyskania pomocy spoecznej ustawa z 12 III 2004 o pomocy spoecznej: pomoc spoeczna: = instytucja polityki spoecznej pastwa, majca na celu umoliwienie osobom i rodzinom przezwycienie trudnych sytuacji yciowych, ktrych nie s one w stanie pokona, wykorzystujc wasne rodki, moliwoci i uprawnienia; organizacja: odpowiedzialne za ni s organy administracji rzdowej i samorzdowej, wsppracujc w tym zakresie na zasadzie partnerstwa z organizacjami spoecznymi i pozarzdowymi, kocioem katolickim i innymi kocioami, zwizkami wyznaniowymi, stowarzyszeniami oraz osobami fizycznymi i prawnymi; cele: zaspokajanie niezbdnych potrzeb yciowych osb i rodzin; umoliwienie im bytowania w warunkach odpowiadajcych godnoci czowieka; doprowadzenie do yciowego usamodzielnienia si + integracji ze rodowiskiem; art. 7 Pomocy spoecznej udziela si osobom i rodzinom w szczeglnoci z powodu: 1) ubstwa; 2) sieroctwa; 3) bezdomnoci; 4) bezrobocia; 5) niepenosprawnoci; 6) dugotrwaej lub cikiej choroby; 7) przemocy w rodzinie; 7a) potrzeby ochrony ofiar handlu ludmi; 8) potrzeby ochrony macierzystwa lub wielodzietnoci; 9) bezradnoci w sprawach opiekuczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwaszcza w rodzinach niepenych lub wielodzietnych; 10) braku umiejtnoci w przystosowaniu do ycia modziey opuszczajcej caodobowe placwki opiekuczo-wychowawcze; 11) trudnoci w integracji osb, ktre otrzymay status uchodcy; 12) trudnoci w przystosowaniu do ycia po zwolnieniu z zakadu karnego; 13) alkoholizmu lub narkomanii; 14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej; 15) klski ywioowej lub ekologicznej; prawo do wiadcze pieninych z pomocy spoecznej przysuguje osobom, ktre nie maj adnych rde utrzymania, lub ktrych dochd na osob w rodzinie nie przekracza wskanikw kwotowych szczegowo okrelonych w ustawie; obowizek wykonywania zada pomocy spoecznej spoczywa na: gminie; powiecie; samorzdzie wojewdzkim; wojewodzie;

6) prawo do uzyskania pomocy socjalnej ustawa z 13 VI 2003 o zatrudnieniu socjalnym + ustawa z 27 VI 2003 o rencie socjalnej + ustawa z 20 IV 2004 o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy: zatrudnienie socjalne: dotyczy osb, ktre podlegaj wykluczeniu spoecznemu i ze wzgldu na swoj sytuacj yciow nie s w stanie wasnym staraniem zaspokoi swoich potrzeb yciowych oraz

155

znajduj si w sytuacji powodujcej ubstwo i uniemoliwiajcej lub ograniczajcej uczestnictwo w yciu zawodowym spoecznym i rodzinnym; organizacja: centra gminne; organizacje poytku publicznego; renta socjalna: dla osb penoletnich cakowicie niezdolnych do pracy z powodu naruszenia sprawnoci organizmu; agodzenie skutkw bezrobocia + aktywizacja zawodowa bezrobotnych zatrudnienie;

7) obywatel a prawo o zbirkach publicznych ustawa z 15 III 1933 o zbirkach publicznych + rozporzdzenie MSWiA z 6 XI 2003: zbirka publiczna wymaga pozwolenia w formie decyzji administracyjnej, ktr wydaje (w zalenoci od zasigu terytorialnego): wjt, burmistrz, prezydent miasta; starosta; marszaek wojewdztwa; minister waciwy do spraw wewntrznych: jeli ofiary maj by zuyte za granic pastwa za zgod ministra waciwego ds. zagranicznych i ministra waciwego ds. finansw publicznych; cel zbirki: powinien by godny poparcia ze wzgldu na interes publiczny; nie moe by sprzeczny z prawem; wyniki zbirki i sposb zuytkowania zebranych ofiar powinien by podany do wiadomoci organu, ktry udzieli pozwolenia oraz ogoszony w terminie 1 miesica w prasie; art. 13 Ustawa niniejsza nie ma zastosowania: a) do zbierania ofiar na cele religijne, kocieln dziaalno charytatywno-opiekucz, naukow, owiatow i wychowawcz oraz utrzymanie duchownych i czonkw zakonw, jeeli odbywaj si w obrbie terenw kocielnych, kaplic oraz w miejscach i okolicznociach zwyczajowo przyjtych w danej okolicy iw sposb tradycyjnie ustalony; b) do zbirek, przeprowadzanych w drodze loteryj pieninych lub fantowych, jeeli zbirki te nie s przeprowadzane w miejscach publicznych; c) do zbirek, przeprowadzanych w lokalach prywatnych wrd grona osb znajomych osobicie przeprowadzajcym zbirk; d) do zbirek wrd modziey szkolnej w lokalach szkolnych, odbywajcych si na podstawie pozwolenia wadz szkolnych; e) do zbirek koleeskich w lokalach urzdw publicznych na cele godne poparcia, odbywajcych si na podstawie pozwolenia przeoonego urzdu; 8) obywatel a odznaczenia ustawa z 16 X 1992 o orderach i odznaczeniach: ordery i odznaczenia s najwyszym wyrnieniem zasug cywilnych i wojskowych pooonych w czasie wojny lub pokoju dla chway i rozwoju RP; art. 2 Ordery i odznaczenia nadaje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej: Prezydent nadaje ordery z wasnej inicjatywy lub na wniosek Prezesa Rady Ministrw oraz Kapitu Orderw; Prezydent nadaje odznaczenia z wasnej inicjatywy lub na wniosek Prezesa Rady Ministrw, ministrw, kierownikw urzdw centralnych oraz wojewodw; Ordery i odznaczenia wojenne w czasie wojny nadaje w Siach Zbrojnych, z upowanienia Prezydenta, Naczelny Dowdca Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; powysze postanowienia maj charakter norm uznaniowych decyzja przyznajca odznaczenie nie wywouje adnych skutkw materialno prawnych;

156

9) obywatel jako waciciel nieruchomoci (gruntowej): administracyjnoprawna reglamentacja sytuacji obywatela jako podmiotu wasnoci lub innego prawa rzeczowego (np. wywaszczenie) ustawa z 21 VIII 1997 o gospodarce nieruchomociami: wywaszczenie: Wywaszczenie nieruchomoci polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w drodze decyzji, prawa wasnoci, prawa uytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomoci; Wywaszczenie nieruchomoci moe by dokonane, jeeli cele publiczne nie mog by zrealizowane w inny sposb ni przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomoci, a prawa te nie mog by nabyte w drodze umowy: art. 6 Celami publicznymi w rozumieniu ustawy s: 1) wydzielanie gruntw pod drogi publiczne i drogi wodne, budowa i utrzymywanie tych drg, obiektw i urzdze transportu publicznego, czci lotniczych lotnisk oraz sucych do kierowania, kontroli, nadzoru i zabezpieczania ruchu lotniczego, w tym rejonw podej, a take cznoci publicznej i sygnalizacji; 1a) wydzielenie gruntw pod linie kolejowe oraz ich budowa i utrzymanie; 2) budowa i utrzymywanie cigw drenaowych, przewodw i urzdze sucych do przesyania pynw, pary, gazw i energii elektrycznej, a take innych obiektw i urzdze niezbdnych do korzystania z tych przewodw i urzdze; 3) budowa i utrzymywanie publicznych urzdze sucych do zaopatrzenia ludnoci w wod, gromadzenia, przesyania, oczyszczania i odprowadzania ciekw oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadw, w tym ich skadowania; 4) budowa oraz utrzymywanie obiektw i urzdze sucych ochronie rodowiska, zbiornikw i innych urzdze wodnych sucych zaopatrzeniu w wod, regulacji przepyww i ochronie przed powodzi, a take regulacja i utrzymywanie wd oraz urzdze melioracji wodnych, bdcych wasnoci Skarbu Pastwa lub jednostek samorzdu terytorialnego; 5) opieka nad nieruchomociami stanowicymi zabytki w rozumieniu przepisw o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami; 5a) ochrona Pomnikw Zagady w rozumieniu przepisw o ochronie terenw byych hitlerowskich obozw zagady; 6) budowa i utrzymywanie pomieszcze dla urzdw organw wadzy, administracji, sdw i prokuratur, pastwowych szk wyszych, szk publicznych, a take publicznych: obiektw ochrony zdrowia, przedszkoli, domw opieki spoecznej i placwek opiekuczo-wychowawczych; 7) budowa i utrzymywanie obiektw oraz urzdze niezbdnych na potrzeby obronnoci pastwa i ochrony granicy pastwowej, a take do zapewnienia bezpieczestwa publicznego, w tym budowa i utrzymywanie aresztw ledczych, zakadw karnych oraz zakadw dla nieletnich; 8) poszukiwanie, rozpoznawanie, wydobywanie i skadowanie kopalin stanowicych wasno Skarbu Pastwa oraz wgla brunatnego wydobywanego metod odkrywkow; 9) zakadanie i utrzymywanie cmentarzy; 9a) ustanawianie i ochrona miejsc pamici narodowej; 9b) ochrona zagroonych wyginiciem gatunkw rolin i zwierzt lub siedlisk przyrody; 10) inne cele publiczne okrelone w odrbnych ustawach; Organem waciwym w sprawach wywaszczenia jest starosta, wykonujcy zadanie z zakresu administracji rzdowej;

157

na cao przesanek uzasadniajcych prawn mono wydania decyzji o wywaszczeniu skadaj si: ubieganie si o wywaszczenie tylko przez pastwo lub jednostk samorzdu terytorialnego; wystpienie przed wszczciem postpowania przez ubiegajcego si do waciciela o dobrowolne odstpienie nieruchomoci w drodze umowy; posiadanie przez ubiegajcego si waciwej dokumentacji; rozporzdzanie przez wnioskodawc odpowiednimi rodkami lub kredytami na zapacenie odszkodowania; okoliczno, i nieruchomo (co do wasnoci) musi by niepastwowa lub niesamorzdowa; przejcie wasnoci nastpuje z chwil uprawomocnienia si decyzji o wywaszczeniu; obowizki obywatela jako waciciela nieruchomoci ustawa z 3 II 1995 o ochronie gruntw rolnych i lenych: przeciwdziaanie erozji i innym podobnym zjawiskom; rekultywacja i zagospodarowanie gruntw; zasady: ograniczenia przeznaczenia okrelonych gruntw na cele nierolnicze i nielene: okrelonego typu postpowania w zakresie planowania przestrzennego i programowania rolniczego dla racjonalnego wykorzystania gruntw; scalanie gruntw ustawa z 26 III 1982 o scalaniu i wymianie gruntw: art. 1 Celem scalenia gruntw jest tworzenie korzystniejszych warunkw gospodarowania w rolnictwie i lenictwie poprzez popraw struktury obszarowej gospodarstw rolnych, lasw i gruntw lenych, racjonalne uksztatowanie rozogw gruntw, dostosowanie granic nieruchomoci do systemu urzdze melioracji wodnych, drg oraz rzeby terenu; art. 3: 1. Postpowanie scaleniowe lub wymienne przeprowadza starosta, jako zadanie z zakresu administracji rzdowej ze rodkw budetu pastwa (finansowanie przez Skarb Pastwa, poza wyjtkami okrelonymi w ustawie), z zastrzeeniem ust. 57 oraz art. 4 ust. 2. Organem wyszego stopnia w rozumieniu Kodeksu postpowania administracyjnego w stosunku do starosty w sprawach z tego zakresu jest wojewoda; 2. Postpowanie scaleniowe moe by wszczte na wniosek wikszoci wacicieli gospodarstw rolnych, pooonych na projektowanym obszarze scalenia, lub na wniosek wacicieli gruntw, ktrych czny obszar przekracza poow powierzchni projektowanego obszaru scalenia: waciciele musz podda si postpowaniu scaleniowemu, gdy: s w mniejszoci; postpowanie zostao wszczte z urzdu; 3. Odmowa wszczcia postpowania scaleniowego nastpuje w drodze decyzji starosty; ograniczanie prawa wasnoci: polega na czasowym zajciu nieruchomoci lub legalnym umoliwieniu korzystania z niej w sposb regulowany prawem cywilnym ograniczenia te powstaj: zazwyczaj z mocy decyzji administracyjnej; niekiedy z mocy prawa: gdy ograniczenia formuowane s wprost aktem normatywnym; gdy ich sformuowanie nastpuje w drodze decyzji administracyjnej; gdy z powodw przewidzianych prawem okolicznoci szczeglnych decyzja administracyjna zostaje wydana po wyegzekwowaniu ograniczenia; ograniczenie w ustawach szczegowych:

158

ustawa z 4 II 1994 prawo geologiczne i grnicze: art. 88: 1. Jeeli cudza nieruchomo lub jej cz jest niezbdna do wykonywania dziaalnoci regulowanej ustaw, przedsibiorcy suy roszczenie o ograniczenie prawa wasnoci tej nieruchomoci lub jej czci za wynagrodzeniem. Jeeli na skutek ograniczenia tego prawa nieruchomo lub jej cz nie nadaje si do wykorzystania na dotychczasowe cele, podlega na wniosek waciciela wykupowi; 2. Ograniczenie prawa wasnoci moe nastpi na czas oznaczony; art. 90: 1. W razie zagroenia bezpieczestwa ycia lub zdrowia ludzkiego, bezpieczestwa zakadu grniczego i jego ruchu oraz urzdze uytecznoci publicznej w zwizku z ruchem zakadu grniczego, waciwy organ nadzoru grniczego moe wyda decyzj zezwalajc na zajcie nieruchomoci na czas niezbdny do usunicia zagroenia i jego skutkw; 2. Decyzja, o ktrej mowa w ust. 1, okrela nieruchomo podlegajc zajciu, cel zajcia nieruchomoci oraz dat i czas trwania zajcia. Decyzja ta podlega natychmiastowemu wykonaniu; 3. Wacicielowi przysuguje odszkodowanie za szkody wyrzdzone wskutek zajcia nieruchomoci; ustawa z 21 VIII 1997 o gospodarce nieruchomociami: art. 124: 1. Starosta, wykonujcy zadanie z zakresu administracji rzdowej, moe ograniczy, w drodze decyzji, sposb korzystania z nieruchomoci przez udzielenie zezwolenia na zakadanie i przeprowadzenie na nieruchomoci cigw drenaowych, przewodw i urzdze sucych do przesyania pynw, pary, gazw i energii elektrycznej oraz urzdze cznoci publicznej i sygnalizacji, a take innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektw i urzdze niezbdnych do korzystania z tych przewodw i urzdze, jeeli waciciel lub uytkownik wieczysty nieruchomoci nie wyraa na to zgody. Ograniczenie to nastpuje zgodnie z planem miejscowym, a w przypadku braku planu, zgodnie z decyzj o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego; 2. Zezwolenie moe by udzielone z urzdu albo na wniosek organu wykonawczego21) jednostki samorzdu terytorialnego, innej osoby lub jednostki organizacyjnej; 3. Udzielenie zezwolenia powinno by poprzedzone rokowaniami z wacicielem lub uytkownikiem wieczystym nieruchomoci o uzyskanie zgody na wykonanie prac, o ktrych mowa w ust. 1. Rokowania przeprowadza osoba lub jednostka organizacyjna zamierzajca wystpi z wnioskiem o zezwolenie. Do wniosku naley doczy dokumenty z przeprowadzonych rokowa; 6. Waciciel lub uytkownik wieczysty nieruchomoci jest obowizany udostpni nieruchomo w celu wykonania czynnoci zwizanych z konserwacj oraz usuwaniem awarii cigw, przewodw i urzdze, o ktrych mowa w ust. 1. Obowizek udostpnienia nieruchomoci podlega egzekucji administracyjnej. Przepisy ust. 4 stosuje si odpowiednio; art. 126: 1. W przypadku siy wyszej lub nagej potrzeby zapobieenia powstaniu znacznej szkody, starosta, wykonujcy zadanie z zakresu administracji rzdowej, moe udzieli, w drodze decyzji, zezwolenia na czasowe zajcie nieruchomoci na okres nie duszy ni 6 miesicy;

159

2. Decyzji, o ktrej mowa w ust. 1, nadaje si rygor natychmiastowej wykonalnoci; 10) obywatel jako waciciel ruchomoci: obywatel jako waciciel zabytku ruchomego ustawa z 23 VII 2003 o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami: art. 4 Ochrona zabytkw polega, w szczeglnoci, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej dziaa majcych na celu: 1) zapewnienie warunkw prawnych, organizacyjnych i finansowych umoliwiajcych trwae zachowanie zabytkw oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagroeniom mogcym spowodowa uszczerbek dla wartoci zabytkw; 3) udaremnianie niszczenia i niewaciwego korzystania z zabytkw; 4) przeciwdziaanie kradziey, zaginiciu lub nielegalnemu wywozowi zabytkw za granic; 5) kontrol stanu zachowania i przeznaczenia zabytkw; 6) uwzgldnianie zada ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy ksztatowaniu rodowiska; art. 5 Opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego waciciela lub posiadacza polega, w szczeglnoci, na zapewnieniu warunkw: 1) naukowego badania i dokumentowania zabytku; 2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych przy zabytku; 3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 4) korzystania z zabytku w sposb zapewniajcy trwae zachowanie jego wartoci; 5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury; waciciel moe by pozbawiony zabytku przez tymczasowe jego zajcie w razie obawy o stan i bezpieczestwo zabytku: decyzja wojewdzkiego konserwatora moe nakaza przekazanie takiego zabytku muzeum, archiwum lub bibliotece; obywatel jako podmiot wiadcze rzeczowych: polski porzdek prawny nie zna jednej, generalnej ustawy, regulujcej wiadczenia rzeczowe; wiadczenie rzeczowe: tre wiadczenia rzeczowego: obowizek udostpnienia rzeczy ruchomych (rzadko budynkw): wynikajcy z decyzji administracyjnoprawnych; w sposb nieodpatny; na rzecz konkretnego przedsiwzicia o charakterze publicznym, ktrego organizacja ley w kompetencjach podmiotw administrujcych; wiadczenia s nakadane nie ze wzgldu na cechy osobowe poszczeglnego obywatela, ale ze wzgldu na fakt dysponowania przeze rzeczami (ruchomymi) objtymi wiadczeniem; rozporzdzenie RM z dnia 3 VIII 2004 w sprawie wiadcze rzeczowych na rzecz obrony w czasie pokoju: obowizkiem wiadcze rzeczowych objte s wszystkie nieruchomoci i rzeczy ruchome z wyjtkiem tych terenw, pomieszcze, rodkw transportowych, maszyn i innego sprztu, ktre s expressis verbis wymienione; decyzje o przeznaczeniu nieruchomoci lub rzeczy ruchomych na cele wiadcze rzeczowych wydaje wjt (burmistrz, prezydent miasta), uwzgldniajc, w miar moliwoci, rwnomierne obcienie obowizkiem;

160

11) obywatel jako podmiot prowadzcy dziaalno gospodarcz ustawa z 2 VII 2004 o swobodzie dziaalnoci gospodarczej: pojcie przedsibiorcy art. 4: 1. Przedsibiorc w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebdca osob prawn, ktrej odrbna ustawa przyznaje zdolno prawn wykonujca we wasnym imieniu dziaalno gospodarcz; 2. Za przedsibiorcw uznaje si take wsplnikw spki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich dziaalnoci gospodarczej; prowadzenie dziaalnoci gospodarczej art. 6: 1. Podejmowanie, wykonywanie i zakoczenie dziaalnoci gospodarczej jest wolne dla kadego na rwnych prawach, z zachowaniem warunkw okrelonych przepisami prawa; 2. Organ administracji publicznej nie moe da ani uzaleni swojej decyzji w sprawie podjcia, wykonywania lub zakoczenia dziaalnoci gospodarczej przez zainteresowan osob od spenienia przez ni dodatkowych warunkw, w szczeglnoci przedoenia dokumentw lub ujawnienia danych, nieprzewidzianych przepisami prawa; postanowienia Konstytucji RP w w/w kwestii art. 20: Spoeczna gospodarka rynkowa oparta na wolnoci dziaalnoci gospodarczej, wasnoci prywatnej oraz solidarnoci, dialogu i wsppracy partnerw spoecznych stanowi podstaw ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej; kwestia uzyskania uprawnienia do podejmowania dziaalnoci gospodarczej: regulacje prawne co do przesanek i trybu uzyskiwania uprawnie do podejmowania dziaalnoci gospodarczej lub jej podejmowania maj charakter powszechnie obowizujcy; postanowienia aktw prawnych, regulujcych poszczeglne rodzaje DG stanowi wprost o ich obowizujcym charakterze bez wzgldu na to, kto DG prowadzi; 12) ograniczenia w podejmowaniu i prowadzeniu dziaalnoci gospodarczej Konstytucja RP: art. 22: Ograniczenie wolnoci dziaalnoci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze wzgldu na wany interes publiczny: ograniczenie to moe: mie charakter powszechny obejmuje wszystkie podmioty zamierzajce podj DG o okrelonym przedmiocie; dotyczy pewnej kategorii podmiotw np. osb niemajcych obywatelstwa polskiego; dotyczy okrelonej ustawowo dziedziny np. wydobywania kopalin, handlu rodkami farmaceutycznymi; art. 13 ustawy z 2 VII 2004 o swobodzie dziaalnoci gospodarczej: 1. Osoby zagraniczne z pastw czonkowskich Unii Europejskiej, pastw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienalecych do Unii Europejskiej oraz pastw niebdcych stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, ktre mog korzysta ze swobody przedsibiorczoci na podstawie umw zawartych przez te pastwa ze Wsplnot Europejsk i jej pastwami czonkowskimi, mog podejmowa i wykonywa dziaalno gospodarcz na takich samych zasadach jak obywatele polscy; 2. Cudzoziemcy, obywatele innych pastw ni wymienione w ust. 1, ktrzy: 1) posiadaj w Rzeczypospolitej Polskiej: a) zezwolenie na osiedlenie si, b) zezwolenie na pobyt rezydenta dugoterminowego Wsplnot Europejskich, c) zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony udzielone w zwizku z okolicznoci, o ktrej mowa w art. 53 ust. 1 pkt 7, 13 i 14 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach,

161

d) zgod na pobyt tolerowany, e) status uchodcy, 2) korzystaj w Rzeczypospolitej Polskiej z ochrony czasowej; 3) s czonkami rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjedzie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjedzie z tego terytorium obywateli pastw czonkowskich Unii Europejskiej i czonkw ich rodzin (Dz. U. Nr 144, poz. 1043), doczajcymi do obywateli pastw, o ktrych mowa w ust. 1, lub przebywajcymi z nimi; - mog podejmowa i wykonywa dziaalno gospodarcz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach jak obywatele polscy; 3. Osoby zagraniczne inne ni wymienione w ust. 1 i 2 maj prawo do podejmowania i wykonywania dziaalnoci gospodarczej wycznie w formie spki: komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczon odpowiedzialnoci i akcyjnej, a take do przystpowania do takich spek oraz obejmowania bd nabywania ich udziaw lub akcji, o ile umowy midzynarodowe nie stanowi inaczej; cechy DG: organy terenowe maj kompetencje do wydawania aktw wadczych, uprawniajcych tylko niektre podmioty do podejmowania dziaalnoci gospodarczej; brak jest rozwiza prawnych, ktre stanowiyby o obowizku obywatela prowadzenia tej dziaalnoci; cele zamierzonej dziaalnoci gospodarczej znajduj si poza sfer regulacji prawnej; czasami kryterium dziaalnoci prowadzonej w celach zarobkowych decyduje o formie organizacyjnej przedsiwzicia np.: spka komandytowo-akcyjna ma na celu prowadzenie przedsibiorstwa pod wasn firm; banki mog mie wycznie form spki akcyjnej, spdzielni lub banku pastwowego; istnienie monopolu prawnego pastwa w pewnych dziedzinach aktywnoci gospodarczej: istota monopolu prawnego tkwi w zakazie podejmowania dziaalnoci przez podmioty, ktrych ustawodawca wprost nie wymienia np. gry losowe;

13) ustawa z 2 VII 2004 o swobodzie dziaalnoci gospodarczej: adresaci: jednostki organizacyjne; osoby fizyczne (obywatele); pewne rodzaje dziaalnoci zarobkowej nie s znane za dziaalno gospodarcz stanowi o tym przepisy regulujce sposb prowadzenia okrelonych rodzajw dziaalnoci: ustawa z 30 VIII 1991 o zakadach opieki zdrowotnej do zakadw opieki zdrowotnej nie stosuje si przepisw ustawy o swobodzie DG; ustawa z 18 XII 2003 o zakadach leczniczych dla zwierzt; zasady podejmowania i prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przyjte w ustawie o swobodzie DG nie odnosz si do wszystkich rodzajw dziaalnoci: np. odrbne przepisy stosuje si do dziaalnoci wytwrczej w rolnictwie; wzmocnienie ustawowo chronionej moliwoci podejmowania i prowadzenia DG: dotyczy osb fizycznych, poprzez przyznanie im szczeglnych uprawnie co do sposobu organizowania (prowadzenia) tej dziaalnoci czy organizowania si (zrzeszania) ustawa z 22 III 1989 o rzemiole: zakres pojcia rzemiosa: art. 2: 1. Rzemiosem jest zawodowe wykonywanie dziaalnoci gospodarczej przez osob fizyczn, z udziaem kwalifikowanej pracy wasnej, w imieniu

162

wasnym tej osoby i na jej rachunek, przy zatrudnieniu do 50 pracownikw zwan dalej rzemielnikiem; 1a. Rzemiosem jest rwnie zawodowe wykonywanie dziaalnoci gospodarczej przez wsplnikw spki cywilnej osb fizycznych, z udziaem kwalifikowanej pracy wasnej, w imieniu wasnym tych wsplnikw i na ich rachunek, zatrudniajcych do 50 pracownikw; 4. Do rzemiosa nie zalicza si dziaalnoci: handlowej, gastronomicznej, transportowej, usug hotelarskich, usug wiadczonych w wykonywaniu wolnych zawodw, usug leczniczych oraz dziaalnoci wytwrczej i usugowej artystw plastykw i fotografikw; 14) formy wspdziaania przy podejmowaniu (prowadzeniu) DG: zaoenia: osoba fizyczna moe prowadzi DG przez wspdziaanie z innymi podmiotami regulacja cywilnoprawna wskazuje na formy prawne (np. umowa przedstawicielstwa, umowa zlecenia); osoba fizyczna moe prowadzi DG samodzielnie lub przy pomocy jednostki organizacyjnej (odrbnego podmiotu prawa) podzia podmiotw: realizujce wycznie cele gospodarcze: np. bank, zakad ubezpiecze, spka cywilna; realizujce cele o charakterze innym ni gospodarczy, a prowadzona przez nie DG ma charakter wspomagajcy ich osignicie; podmioty korporacyjne: korporacyjny charakter jednostek organizacyjnych przejawia si w elemencie czonkowstwa grupuj one osoby fizyczne, aczkolwiek moliwy jest take udzia innych jednostek organizacyjnych; podmioty korporacyjne podejmuj DG bezporednio lub za porednictwem odrbnych jednostek organizacyjnych; zarobek pochodzcy z DG zwykle jest obracany na wspomaganie realizacji zada podstawowych (statutowych) organizacji korporacyjnej ; czonkowie organizacji korporacyjnej maj znaczny wpyw na jej dziaalno przez: bezporednie uczestnictwo; za porednictwem organw okrelonej organizacji; powizanie midzy organizacj typu korporacyjnego i jej czonkami (osobami fizycznymi) w sferze majtkowej: organizacja ma odrbny majtek jednake pochodzi on w zasadzie z wpat czonkw organizacji; zyski organizacji nie powinny by dzielone midzy czonkw; DG mog prowadzi spki: osobowe: cywilna: w odrnieniu od pozostaych spek osobowych, nie ma statusu przedsibiorcy za przedsibiorcw uznaje si tylko wsplnikw spki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich DG; jawna; partnerska; komandytowa; komandytowo-akcyjna; wsplnicy spek osobowych uczestnicz w zarzdzaniu sprawami spki bezporednio, co przejawia si rwnie w sferze stosunkw majtkowych;

163

kapitaowe: z ograniczon odpowiedzialnoci; akcyjna; s odrbnymi podmiotami prawa przejawem tej odrbnoci jest rozdzielno majtkowa tych organizacji oraz zakadajcych je podmiotw lub osb uczestniczcych w skadzie organw zarzdzajcych;

15) szczeglne formy prowadzenia dziaalnoci gospodarczej: ustawodawca niekiedy narzuca rodzaj formy organizacyjno prawnej dla prowadzenia okrelonych rodzajw DG np.: ustawa z 29 VIII 1997 prawo bankowe bank moe by prowadzony wycznie w formie spki akcyjnej, spdzielni lub banku pastwowego; przedsibiorca zagraniczny moe stworzy w Polsce oddzia wycznie dla prowadzenia DG, ktra mieci si w zakresie przedmiotu dziaalnoci przedsibiorcy zagranicznego; jeeli za chodzi o przedstawicielstwo przedsibiorcy zagranicznego przyjto szereg ogranicze wolnoci tworzenia i prowadzenia DG; ustawodawca nie zezwala osobom fizycznym na prowadzenie samodzielnie niektrych rodzajw DG wymagane jest wwczas wspdziaanie kilku osb fizycznych np.: stowarzyszenie min. 15 czonkw; 16) podejmowanie DG ustawa z 2 VII 2004 o swobodzie dziaalnoci gospodarczej: art. 6: 1. Podejmowanie, wykonywanie i zakoczenie dziaalnoci gospodarczej jest wolne dla kadego na rwnych prawach, z zachowaniem warunkw okrelonych przepisami prawa; 2. Organ administracji publicznej nie moe da ani uzaleni swojej decyzji w sprawie podjcia, wykonywania lub zakoczenia dziaalnoci gospodarczej przez zainteresowan osob od spenienia przez ni dodatkowych warunkw, w szczeglnoci przedoenia dokumentw lub ujawnienia danych, nieprzewidzianych przepisami prawa; art. 14: 1. Przedsibiorca moe podj dziaalno gospodarcz po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsibiorcw w Krajowym Rejestrze Sdowym albo do Ewidencji Dziaalnoci Gospodarczej, zwanej dalej ewidencj. Spka kapitaowa w organizacji moe podj dziaalno gospodarcz przed uzyskaniem wpisu do rejestru przedsibiorcw; 2. Wpisowi do ewidencji podlegaj przedsibiorcy bdcy osobami fizycznymi. Zasady wpisu do rejestru przedsibiorcw okrelaj odrbne przepisy; dodatkowo moe wiza si z obowizkiem uzyskania przez przedsibiorc koncesji, zezwolenia, wpisu do rejestru dziaalnoci regulowanej albo innych uprawnie przewidzianych prawem; uprawnienia pastwa wobec podmiotw DG: pewne regulacje prawne, stanowice o kompetencjach organw pastwowych do okrelenia w formach wadczych sytuacji tych podmiotw s wsplne dla osb fizycznych i jednostek organizacyjnych ustawa z 16 II 2007 o ochronie konkurencji i konsumentw; zadaniem waciwych organw jest kontrola przestrzegania przez adresatw aktw normatywnych warunkw, przewidzianych w aktach normatywnych; * ciekawostki: utworzenie w Polsce przedstawicielstwa przedsibiorcy zagranicznego wymaga wpisu do ewidencji przedstawicielstw przedsibiorcw zagranicznych; utworzenie spki z udziaem zagranicznym w Polsce nie wymaga w zasadzie zezwolenia: akty szczeglne wprowadzaj jednak takie wymogi np. wobec banku w formie spki cywilnej;

164

17) prowadzenia dziaalnoci gospodarczej: sytuacja administracyjnoprawna podmiotu prowadzcego DG moe by rnicowana przez jej ksztatowanie aktami wadczymi; prowadzenie DG podlega reimowi prawnemu przepisw bezwzgldnie obowizujcych podmiot winien je uwzgldnia przez uzyskiwanie zezwole (zgody) waciwych organw stosownie do obowizujcych wymogw; pozwolenie (zezwolenie) ma istotne cechy aktu administracyjnego jako formy dziaania administracji w sferze stosunkw gospodarczych: podstaw prawna zezwole s postanowienia aktw normatywnych zwykle ustawowych; stopie zwizania organu decyzyjnego prawem jest zrnicowany spotykamy: przepisy bezwzgldnie obowizujce; normy blankietowe, ktre ksztatuj uprawnienia waciwego organu do wydania decyzji w ramach uznania administracyjnego; wydawanie zezwole w zasadzie podlega przepisom KPA; zezwolenia uchylaj generalny zakaz podejmowania dziaalnoci lub nadaj jej okrelon form organizacyjno-prawn, jeeli podjcie i prowadzenie DG objte jest obowizkiem uzyskania zezwolenia; koncesjonowanie DG, podobnie, jak zezwolenia zwizane jest z tymi dziedzinami DG, ktre objte s szczeglnym zainteresowaniem pastwa: DG zaliczana do koncesjonowanej nie jest jednak (w odrnieniu od zezwolenia) objta oglnym zakazem, co do jej podejmowania; Koncesjonowanie zwizane jest z ustanowieniem szczeglnych warunkw prowadzenia DG, ktrych spenienie podlega ocenie organu wydajcego koncesj; 18) DG obywatela wobec prawa ochrony rodowiska: podzia wg kryteriw uwarunkowanych przedmiotem ochrony obywatel wystpuje w roli: (1) podmiotu prawa wasnoci (innego prawa rzeczowego) i zwizanej z nim DG; (2) pracobiorcy; (3) podmiotu korzystajcego z wszelkich dbr rodowiska i poddany w zwizku z tym zarwno caemu reimowi prawnemu jak i jego skutkom pozaprawnym; ad. 1: sytuacja indywidualnych podmiotw praw rzeczowych i DG jest zrnicowana szczegowym przedmiotem tych praw, rodzajem wasnoci i dziaalnoci oraz intensywnoci ogranicze ochronnych; obok ogranicze administracyjnoprawnych funkcjonuj i su podmiotowi tych praw urzdzenia skonstruowane przez prawo cywilne; ad. 2: obejmuje sytuacje, w ktrych czowiek o statusie pracownika, realizujc tre stosunku pracy, znajduje si z tego powodu w specjalnych warunkach pracy, czsto wyranie gorszych od przecitnych warunkw rodowiskowych; przedmiotem ochrony jest zdrowie i ycie czowieka chodzi zatem o zastpienie ekwiwalentem pieninym ubytkw zdrowia; ad. 3: jest to kategoria zbiorcza obejmuje cao sytuacji poza tymi, ktre wynikaj z prawa rzeczowego i zwizanej z nim DG lub ze stosunku pracy; przedmiotem ochrony w tej grupie jest ycie i zdrowie czowieka, potrzeba mu wartoci estetycznych i warunkw wypoczynku;

165

podzia wg kryterium charakteru determinacji prawnej administracyjnej, cywilnej, karnej etc. podzia wg kryterium relacji obowizek uprawnienie: ogle zaoenie uprawnienia w ochronie rodowiska s wtrne ochrona interesw jednostki nastpuje przez naoenie obowizkw albo na: (1) ni sam; (2) na inne podmioty; (3) na ni i na inne podmioty rwnoczenie; ad. 1: obowizki s nakadane na jednostk zawsze w interesie oglnym; jednostka odnosi dwie, czsto nie uwiadomione, korzyci: w obrbie wycznie wasnego interesu gospodarczego (lub innego); w obrbie interesu o charakterze generalnym (zbiorczym); ad. 2: naoenie obowizkw ma charakter spitrzony tzn.: na stopniu pierwszym obowizki powstaj z mocy prawa bd z mocy decyzji administracyjnej; na stopniu drugim jednostka uzyskuje proceduralne gwarancje jej wasnego interesu, ale tylko w sytuacjach okrelonych prawem sytuacje te ograniczaj si w zasadzie do indemnizacji (wyrwnania) strat materialnych; ad. 3 ustawa z 27 IV 2001 prawo ochrony rodowiska: unifikuje obowizki wg podmiotw nimi obcionych wszystkie obowizki, ktre ustanawia, obciaj jednoczenie i tak samo zarwno jednostki organizacyjne, jak i osoby fizyczne; ochrona od strony formy czynnoci ochronnych: wydanie decyzji administracyjnej korzystnej bezporednio dla jednostki, gdy jest ona jej adresatem, albo korzystnej porednio, gdy decyzja chroni interes spoeczny, ktrego elementem skadowym jest interes jednostki; wydanie korzystnego orzeczenia sdowego realizujcego bezporednio roszczenia jednostki; wydanie aktu normatywnego nakadajcego wprost na okrelone podmioty obowizki administracyjnoprawne, ktrych realizacja ley zarazem w interesie jednostki; podjciu czynnoci faktycznych, majcych pozytywne znaczenie dla dobra jednostki;

19) obywatel jako podmiot wiadcze osobistych: kryteria wyrnienia wiadcze osobistych: nieodpatno; przejciowo; wyjtkowo celw uzasadniajcych wiadczenia; niezbdno wiadcze dla postulowanej skutecznoci przedsiwzicia w ochronie interesu spoecznego; naoenie obowizku nie modyfikuje dotychczasowego statusu administracyjnoprawnego obywatela, ze wzgldu na swoj przejciowo i samoistno; czsto wiadczenia osobiste czone s z rzeczowymi o klasyfikacji decyduje wwczas tre prawa stanowicego podstaw ich powoania; straty w rzeczach uytych w celu realizacji wiadczenia osobistego oraz szkody na osobie powoanej do wiadczenia podlegaj odszkodowaniu; 20) obywatel jako uytkownik drogi publicznej: czowiek na drodze moe znajdowa si w dwch sytuacjach: moe by uczestnikiem ruchu drogowego; moe by osob znajdujc si na drodze z innych powodw;

166

w obydwu przypadkach obowizany jest zachowywa si ostronie tzn. unika wszelkiego dziaania, ktre mogoby spowodowa zagroenie bezpieczestwa lub porzdku ruchu drogowego... w kadej sytuacji spoczywaj na uczestniku ruchu drogowego obowizki o charakterze oglnym (niezalene od rodzaju sytuacji) oraz szczeglnym (zwizane z dan sytuacj) niezalenie od moliwoci odniesienia ich do sytuacji drugiego uczestnika ruchu; obowizuje domniemanie, e kady z uczestnikw ruchu porusza si na drodze publicznej zgodnie z prawem; kolejno obowizywania rde polece na drodze: polecenia i sygnay od osb kierujcych ruchem bd uprawnionych do jego kontroli; sygnay wietlne; znaki drogowe; normy prawne; skutki prawne nieprzestrzegania zasad ruchu drogowego odnosz si wycznie do uczestnika ruchu maj wycznie charakter restrykcyjny, a nigdy egzekucyjny: zamanie obowizku okrelonego zachowania si na drodze nie stwierdzone w sposb bezporedni przez organy kontrolujce bd kierujce ruchem kierujcy pojazdem obowizany jest mie przy sobie dokumenty uprawniajce go do kierowania i uywania danego pojazdu;

21) obywatel jako poszkodowany skutkami zanieczyszczenia rodowiska: obywatel nie ma wszelkich moliwoci samodzielnego uruchomienia skutecznej ochrony prawnej obywatelowi jako dotknitemu skutkami zanieczyszczenia rodowiska suy moliwo: uruchomienia kontroli spoecznej niezorganizowanej; inicjatywy w zakresie uruchomienia kontroli spoecznej zorganizowanej; dochodzenia odszkodowania na drodze postpowania cywilnego przed sdem powszechnym; dochodzenia ochrony swoich interesw na drodze postpowania administracyjnego, gdy moe uzasadni swoj sytuacj, jako sytuacj strony; zaskarenia do sdu administracyjnego aktw prawa miejscowego a nawet zoenia skargi konstytucyjnej; 22) obywatel w sytuacji ustanowionego obszaru specjalnego: istota obszaru specjalnego polega na powizaniu okrelonej przestrzeni ze swoist regulacj prawn: (1) zastpienie okrelonej czci porzdku prawnego regulacj sformuowan specjalnie na potrzeby obszaru; (2) poszerzenie porzdku powszechnego o pewne regulacje specjalne; (3) 1+2; utworzenie obszaru specjalnego, niezalenie od jego oglnych statycznych (zachowawczych) czy dynamicznych ( twrczych) funkcji, motywowane jest osabieniem lub likwidacj wszelkiej dziaalnoci przeciwstawiajcej si okrelonemu, priorytetowemu celowi, dla ktrego realizacji obszar zosta utworzony; skutki dla obywatela uzalenione s od jego pooenia prawnego wzgldem reimu obszaru obywatel wystpuje tu jako: waciciel nieruchomoci; podejmujcy okrelon dziaalno gospodarcz; mieszkaniec; przebywajcy w obrbie obszaru; system zakazw i nakazw wyraa si najczciej w: ograniczeniach prawa wasnoci lub innego prawa rzeczowego;

167

specjalnym reimie policyjnym (ochronno-porzdkowym);

23) obywatel w sytuacji stanu klski ywioowej ustawa z 18 IV 2002 o stanie klski ywioowej: art. 2: Stan klski ywioowej moe by wprowadzony dla zapobieenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszcych znamiona klski ywioowej oraz w celu ich usunicia; definicje legalne art. 3: 1. Ilekro w ustawie jest mowa o: 1) klsce ywioowej rozumie si przez to katastrof naturaln lub awari techniczn, ktrych skutki zagraaj yciu lub zdrowiu duej liczby osb, mieniu w wielkich rozmiarach albo rodowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mog by skutecznie podjte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych rodkw, we wspdziaaniu rnych organw i instytucji oraz specjalistycznych sub i formacji dziaajcych pod jednolitym kierownictwem, 2) katastrofie naturalnej rozumie si przez to zdarzenie zwizane z dziaaniem si natury, w szczeglnoci wyadowania atmosferyczne, wstrzsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, dugotrwae wystpowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi, poary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe wystpowanie szkodnikw, chorb rolin lub zwierzt albo chorb zakanych ludzi albo te dziaanie innego ywiou, 3) awarii technicznej rozumie si przez to gwatowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urzdzenia technicznego lub systemu urzdze technicznych powodujce przerw w ich uywaniu lub utrat ich waciwoci; 2. Katastrof naturaln lub awari techniczn moe by rwnie zdarzenie wywoane dziaaniem terrorystycznym; art. 5: 1. Rada Ministrw, w drodze rozporzdzenia, moe wprowadzi stan klski ywioowej z wasnej inicjatywy lub na wniosek waciwego wojewody; 2. W rozporzdzeniu, o ktrym mowa w ust. 1, okrela si przyczyny, dat wprowadzenia oraz obszar i czas trwania stanu klski ywioowej, a take, w zakresie dopuszczonym niniejsz ustaw, rodzaje niezbdnych ogranicze wolnoci i praw czowieka i obywatela; art. 8: W czasie stanu klski ywioowej dziaaniami prowadzonymi w celu zapobieenia skutkom klski ywioowej lub ich usunicia kieruj: 1) wjt (burmistrz, prezydent miasta) jeeli stan klski ywioowej wprowadzono tylko na obszarze gminy; 2) starosta jeeli stan klski ywioowej wprowadzono na obszarze wicej ni jednej gminy wchodzcej w skad powiatu; 3) wojewoda jeeli stan klski ywioowej wprowadzono na obszarze wicej ni jednego powiatu wchodzcego w skad wojewdztwa; 4) minister waciwy do spraw wewntrznych lub inny minister, do zakresu dziaania ktrego naley zapobieganie skutkom danej klski ywioowej lub ich usuwanie, a w przypadku wtpliwoci co do waciwoci ministra lub w przypadku gdy waciwych jest kilku ministrw minister wyznaczony przez Prezesa Rady Ministrw jeeli stan klski ywioowej wprowadzono na obszarze wicej ni jednego wojewdztwa; regulacja szczegowa dekret z 23 IV 1953 o wiadczeniach w celu zwalczania klsk ywioowych: art. 1: 1. Klskami ywioowymi w rozumieniu niniejszego dekretu s wszelkiego rodzaju zdarzenia ywioowe: 1) zagraajce bezpieczestwu ycia lub mienia wikszej iloci osb albo te;

168

2) mogce wywoa powane zakcenia gospodarki narodowej, w szczeglnoci w komunikacji miejskiej na skutek nadmiernych opadw nienych, dla ktrych zwalczania konieczna jest zorganizowana akcja spoeczna; art. 4: wiadczenia osobiste i rzeczowe dla celw zorganizowanej akcji spoecznej polegaj na: 1) udzielaniu pierwszej pomocy osobom, ktre ulegy nieszczliwym wypadkom, 2) udostpnieniu pomieszczenia poszkodowanym na czas niezbdny dla udzielenia pierwszej pomocy i schronienia, 3) przyjciu na przechowanie i pilnowaniu mienia poszkodowanych, 4) zabezpieczeniu zagroonego inwentarza ywego (dostarczenie paszy i pomieszczenia), 5) penieniu warty w celu zapobieenia rozszerzaniu si klski, 6) wykonywaniu okrelonych robt, 7) dostarczeniu narzdzi potrzebnych przy prowadzeniu akcji, 8) dostarczeniu rodkw przewozowych wraz z niezbdnym inwentarzem pocigowym art. 5: 1. Do wykonania obowizku wiadcze osobistych i rzeczowych powouje odpowiednio wjt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo wojewoda: w formie zarzdzenia lub wezwania indywidualnego;

24) obywatel w stanie powanej awarii ustawa z 27 IV 2001 prawo ochrony rodowiska: definicja legalna art. 3: powana awaria zdarzenie, w szczeglnoci emisj, poar lub eksplozj, powstae w trakcie procesu przemysowego, magazynowania lub transportu, w ktrych wystpuje jedna lub wicej niebezpiecznych substancji, prowadzce do natychmiastowego powstania zagroenia ycia lub zdrowia ludzi lub rodowiska lub powstania takiego zagroenia z opnieniem; art. 243: Ochrona rodowiska przed powan awari, zwan dalej awari, oznacza zapobieganie zdarzeniom mogcym powodowa awari oraz ograniczanie jej skutkw dla ludzi i rodowiska; Art. 245: 1. Kady, kto zauway wystpienie awarii, jest obowizany niezwocznie zawiadomi o tym osoby znajdujce si w strefie zagroenia oraz jednostk organizacyjn Pastwowej Stray Poarnej albo Policji albo wjta, burmistrza lub prezydenta miasta; 2. Organy administracji w trybie i na zasadach okrelonych w dekrecie z dnia 23 kwietnia 1953 r. o wiadczeniach w celu zwalczania klsk ywioowych (Dz. U. Nr 23, poz. 93, z pn. zm.) mog wprowadzi obowizek wiadcze osobistych i rzeczowych w celu prowadzenia akcji na rzecz ochrony ycia i zdrowia ludzi oraz rodowiska przed skutkami awarii; art. 246: 1. W razie wystpienia awarii wojewoda, poprzez komendanta wojewdzkiego Pastwowej Stray Poarnej i wojewdzkiego inspektora ochrony rodowiska, podejmie dziaania i zastosuje rodki niezbdne do usunicia awarii i jej skutkw, okrelajc w szczeglnoci zwizane z tym obowizki organw administracji i podmiotw korzystajcych ze rodowiska; 2. O podjtych dziaaniach wojewoda informuje marszaka wojewdztwa; 25) obywatel w sytuacji stanu zagroenia powodziowego ustawa z 27 IV 2001 prawo ochrony rodowiska:

169

dawny stan zagroenia powodziowego, ktry by swoistym rodzajem stanu klski ywioowej, regulowanym w sposb odrbny przez prawo wodne i obejmujcym dwa stany (stan pogotowia przeciwpowodziowego oraz stan alarmu powodziowego), dosta si dzisiaj w obrb stanu klski ywioowej nie uzyska regulacji tak szczeglnej, jak niegdy w Prawie wodnym;

26) obywatel w sytuacji stanu wojny Konstytucja RP + ustawa z 21 XI 1967 o powszechnym obowizku obrony RP + rozporzdzenie z 11 VIII 2004 w sprawie wiadcze osobistych i rzeczowych na rzecz obrony w razie ogoszenia mobilizacji i w czasie wojny: art. 116 Konstytucji: 1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju; 2. Sejm moe podj uchwa o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umw midzynarodowych wynika zobowizanie do wsplnej obrony przeciwko agresji. Jeeli Sejm nie moe si zebra na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej; konsekwencje: wiadczenia osobowe i rzeczowe: obowizek ich podjcia powstaje z mocy prawa z chwil ogoszenia mobilizacji i stanu wojny i trwa przez cay czas mobilizacji i wojny; powstajcy z mocy prawa obowizek wiadcze konkretyzowany jest zazwyczaj przez decyzje indywidualne; ustawa wprowadza obowizek przekazywania na rzecz si zbrojnych i innych jednostek dziaajcych w zakresie obrony rodkw transportowych, narzdzi, maszyn i urzdze: posiadacze w/w przedmiotw mog by adresatami decyzji administracyjnej, zwanej kart przeznaczenia; 27) obywatel w sytuacji stanu wojennego ustawa z 29 VIII 2002 o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowdcy Si Zbrojnych, zasadach jego podlegoci konstytucyjnym organom RP: stan wojenny rni si od stanu wojny: przesankami jego wprowadzenia; organem wprowadzajcym; trybem wprowadzania; treci obowizujcego w czasie jego trwania prawa; skutkami prawnymi; stan wojenny oznacza to, co w innych krajach nazywane jest stanem wyjtkowym, stanem koniecznoci pastwowej etc. stan wojenny dotyka wszystkich obywateli (a w ustalonym przez prawo zakresie take i obcych) na zasadzie rwnoci tylko wtedy, gdy idzie o ich status obywatela nierwno obcie wynika z penienia okrelonych funkcji publicznych czy okrelonych funkcji w pastwie lub te okrelonych funkcji zwizanych specjalnie ze stanem wojennym; art. 1: Ustawa okrela tryb wprowadzenia i zniesienia stanu wojennego, zasady dziaania organw wadzy publicznej oraz zakres ogranicze wolnoci i praw czowieka i obywatela w czasie stanu wojennego, a take kompetencje Naczelnego Dowdcy Si Zbrojnych i zasady jego podlegoci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej; art. 2: 1. W razie zewntrznego zagroenia pastwa, w tym spowodowanego dziaaniami terrorystycznymi, zbrojnej napaci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umowy midzynarodowej wynika zobowizanie do wsplnej obrony przeciwko agresji,

170

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej moe, na wniosek Rady Ministrw, wprowadzi stan wojenny na czci albo na caym terytorium pastwa; 2. We wniosku, o ktrym mowa w ust. 1, Rada Ministrw okrela przyczyny i obszar, na ktrym ma by wprowadzony stan wojenny, a take odpowiednie do stopnia i charakteru zagroenia, w zakresie dopuszczonym niniejsz ustaw, rodzaje ogranicze wolnoci i praw czowieka i obywatela;

28) obywatel w sytuacji stanu wyjtkowego ustawa z 21 VI 2002 o stanie wyjtkowym: art. 2: 1. W sytuacji szczeglnego zagroenia konstytucyjnego ustroju pastwa, bezpieczestwa obywateli lub porzdku publicznego, w tym spowodowanego dziaaniami terrorystycznymi, ktre nie moe by usunite poprzez uycie zwykych rodkw konstytucyjnych, Rada Ministrw moe podj uchwa o skierowaniu do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o wprowadzenie stanu wyjtkowego; 2. We wniosku, o ktrym mowa w ust. 1, Rada Ministrw okrela przyczyny wprowadzenia i niezbdny czas trwania stanu wyjtkowego oraz obszar, na jakim stan wyjtkowy powinien by wprowadzony, a take odpowiednie do stopnia i charakteru zagroenia, w zakresie dopuszczonym niniejsz ustaw, rodzaje ogranicze wolnoci i praw czowieka i obywatela; art. 3: 1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej niezwocznie rozpatruje wniosek, o ktrym mowa w art. 2 ust. 1, a nastpnie wydaje rozporzdzenie o wprowadzeniu stanu wyjtkowego na czas oznaczony nie duszy ni 90 dni lub postanawia odmwi wydania takiego rozporzdzenia. Rozporzdzenie o wprowadzeniu stanu wyjtkowego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej przedstawia Sejmowi w cigu 48 godzin od jego podpisania; 2. W rozporzdzeniu o wprowadzeniu stanu wyjtkowego okrela si przyczyny wprowadzenia, czas trwania i obszar, na jakim wprowadza si stan wyjtkowy, oraz, w zakresie dopuszczonym niniejsz ustaw, rodzaje ogranicze wolnoci i praw czowieka i obywatela; 29) uwagi oglne o zabezpieczeniu procesowym sytuacji prawnych obywatela: zabezpieczenie procesowe obywatela wobec aktw administracyjnych funkcje: (1) przestrzeganie uniwersalnoci w treci rozstrzygni; (2) zapewnienie obywatelowi, w sferze jego indywidualnej administracyjnej sprawy, pewnego ograniczonego wspudziau w formuowaniu treci decyzji; (3) przestrzeganie prawa; swoisto zabezpieczenia moliwo ochrony dopiero w toku postpowania egzekucyjnego bd w sprawach o wykroczenia, poniewa sam obowizek powstaje z mocy prawa; zasada: przyznanie (realizacja) uprawnie obywatelowi nastpowao zawsze na jego wniosek; obowizkami obciano obywatela z urzdu; znaczenie inicjatywy obywatela w sferze ochrony procesowej podstawa do wyrnienia dziaa warunkowanych inicjatyw procesow obywatela (strony), przejawion w odrbnej formie; dziaa swobodnych, wobec ktrych procesowa inicjatywa obywatela (strony) nie ma znaczenia warunkujcego; dziaa podejmowanych alternatywnie; w polskim porzdku prawnym zabezpieczenie procesowe ochrony wasnych interesw prawnych jest silniejsze ni w sytuacji wasnych interesw faktycznych lub interesw wasnych, ale wynikajcych z interesw oglnospoecznych; cel zabezpieczenia procesowego: = optymalna i w miar ujednolicona realizacja norm prawa materialnego; cechy zabezpieczenia procesowego:

171

pewne rodzaje norm prawa materialnego, na podstawie ktrych nie mona ksztatowa sytuacji prawnej obywatela, nie maj oglne znaczenia procesowego; osabienie zabezpieczenia procesowego wynika szczeglnie z popiesznego wydawania dyspozycji i ich realizacji; skuteczno zabezpieczenia procesowego wyznaczana jest rwnie przez upyw czasu upyw czasu ma walor zdarzenia prawnego wywoujcego okrelone skutki prawne; coraz czciej przydaje si obywatelowi moliwo uruchomienia postpowania zmierzajcego do wzruszenia niezgodnego z prawem aktu: art. 79 Konstytucji RP: 1. Kady, czyje konstytucyjne wolnoci lub prawa zostay naruszone, ma prawo, na zasadach okrelonych w ustawie, wnie skarg do Trybunau Konstytucyjnego w sprawie zgodnoci z Konstytucj ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie ktrego sd lub organ administracji publicznej orzek ostatecznie o jego wolnociach lub prawach albo o jego obowizkach okrelonych w Konstytucji; 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw okrelonych w art. 56; art. 101 ustawy o samorzdzie gminnym: 1. Kady, czyj interes prawny lub uprawnienie zostay naruszone uchwa lub zarzdzeniem podjtymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, moe po bezskutecznym wezwaniu do usunicia naruszenia zaskary uchwa lub zarzdzenie do sdu administracyjnego; 2. Przepisu ust. 1 nie stosuje si, jeeli w sprawie orzeka ju sd administracyjny i skarg oddali; art. 44 ustawy o administracji rzdowej w wojewdztwie: 1. Kady, czyj interes prawny lub uprawnienie zostay naruszone przepisem aktu prawa miejscowego wydanym w sprawie z zakresu administracji publicznej, moe po bezskutecznym wezwaniu organu, ktry wyda przepis, lub organu upowanionego do uchylenia przepisu w trybie nadzoru, do usunicia naruszenia zaskary przepis do sdu administracyjnego; moliwoci okrelone w art. 101 i art. 44 su rwnie w sytuacji, gdy organy administracyjne nie wykonuj czynnoci nakazanych prawem, albo gdy podejmuj czynnoci prawne lub faktyczne naruszajce prawa osb trzecich; kontrola przestrzegania prawa przez sdy administracyjne ma charakter ograniczony, stanowi kontrol samoistn, bezporedni i jest dokonywana w sformalizowanym postpowaniu o charakterze procesowym;

30) publiczne prawa podmiotowe: = sytuacja prawna obywatela (jednostki zbiorowej), w obrbie ktrej obywatel ten (jednostka zbiorowa), opierajc si na chronicych jego interesy prawne normach prawnych moe: (1) skutecznie da czego od pastwa; (2) w sposb niekwestionowany przez pastwo co zdziaa: w razie przyznania mu norm ustawow okrelonej wolnoci, nikt nie ma prawa przeszkadza lub kasowa dziaa wynikajcych z tej wolnoci; jest jakby materialnym roszczeniem wobec pastwa, przysugujcym obywatelowi, w celu ochrony jego, gwarantowanego ustaw interesu prawnego, poczonym z prawem skargi do sdu administracyjnego; uprawnienie poniewa uprawnienia zostay uznane za konstrukcj sabsz, nie uwzgldniajc elementu owej pewnoci uzyskania danej od pastwa reakcji; w zakresie istnienia publiczne prawa podmiotowe s kategori obiektywn, za w zakresie realizacji s kategori subiektywn (nikt nie przymusza nosiciela prawa podmiotowego do jego realizacji); klasyfikacja podmiotowych praw publicznych:

172

I:

negatywne p.p.: = roszczenie jednostki wobec pastwa, aby nie wkraczao ono w sfer wolnoci okrelonej w Konstytucji; pozytywne p.p.: = roszczenie jednostki wobec pastwa, aby zapewnio ono jednostce korzystanie z przysugujcych jej uprawnie (wiadcze);

II: roszczenie o wydanie aktu administracyjnego o oznaczonej treci; danie od organu, okrelonego prawem zachowania si; domaganie si nie tylko rozstrzygnicia pozytywnego, ale okrelonego rozstrzygnicia pozytywnego; domaganie si od pastwa, aby zaniechao ingerencji w sfer uznanej uprzednio wolnoci; prawo do wspdziaania z administracj w rozstrzyganiu spraw publicznych; III z uwagi na przedmiot materii, ktrej p.p. dotycz: prawa wolnociowe; prawa polityczne; prawa do wiadcze pastwa; prawa osobowe; ustawa z 30 VIII 2002 prawo o postpowaniu przed sdami administracyjnymi: uprawnionym do wniesienia skargi jest: kady, kto ma interes prawny; prokurator; RPO; organizacja spoeczna w zakresie jej statutowej dziaalnoci, w sprawach dotyczcych interesw prawnych osb, jeli braa udzia w postpowaniu administracyjnym; jedynym podmiotem w polskim systemie prawa administracyjnego, ktry swoj dziaalno opiera na kryterium ochrony p.p. jest RPO: peni on jedynie funkcj subsydiarn, wtrn wobec uprawnie, ktre powinny przysugiwa podmiotom bezporednio zainteresowanym, tzn. tym, ktrych publiczne prawa podmiotowe zostay naruszone;

ADMINISTRACYJNOPRAWNA SYTUACJA CUDZOZIEMCA W POLSCE 31) podstawy prawne: ustawa z 13 VI 2003 o cudzoziemcach; ustawa z 13 VI 2003 o udzieleniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP; ustawa z 14 VII 2006 o wjedzie na terytorium RP, pobycie oraz wyjedzie z tego terytorium obywateli pastw czonkowskich UE i czonkw ich rodzin; ustawy szczegowe: ustawa z 24 III 1920 o nabywaniu nieruchomoci przez cudzoziemcw; ustawa z 10 IV 1974 o ewidencji ludnoci i dowodach osobistych; powysze regulacje prawne rnicuj cudzoziemcw w zakresie ich praw i obowizkw podstawa do wyodrbnienia zasadniczo dwch grup cudzoziemcw: korzystajcych ze zwykego statusu; korzystajcych ze specjalnego, preferencyjnego statusu: nie jest to grupa jednorodna w samej grupie nastpuje dalsze zrnicowanie; podmioty korzystajce ze szczeglnego statusu art. 3 ustawy o cudzoziemcach: Ustawy nie stosuje si do:

173

1) szefw i czonkw personelu misji dyplomatycznych, kierownikw urzdw konsularnych i czonkw personelu konsularnego pastw obcych oraz innych osb zrwnanych z nimi na podstawie ustaw, umw lub powszechnie ustalonych zwyczajw midzynarodowych, pod warunkiem wzajemnoci i posiadania przez te osoby dokumentw potwierdzajcych penienie przez nie funkcji, z wyjtkiem art. 13 ust. 1, art. 25, 26, 3541, 51 ust. 1 i art. 144; 2) obywateli pastw czonkowskich Unii Europejskiej, pastw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienalecych do Unii Europejskiej lub pastw niebdcych stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, ktrzy mog korzysta ze swobody przepywu osb na podstawie umw zawartych przez te pastwa ze Wsplnot Europejsk i jej pastwami czonkowskimi, oraz czonkw ich rodzin, z wyjtkiem (okrelonym w ustawie); 3) cudzoziemcw ubiegajcych si o ochron oraz objtych ochron na podstawie ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1695), w zakresie w niej uregulowanym; 4) cudzoziemcw polskiego pochodzenia i czonkw najbliszej rodziny repatrianta, w zakresie uregulowanym w ustawie z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz. U. z 2004 r. Nr 53, poz. 532 oraz z 2005 r. Nr 94, poz. 788);

32) pojcie cudzoziemca ustawa z 13 VI 2003 o cudzoziemcach: art. 2: Cudzoziemcem jest kady, kto nie posiada obywatelstwa polskiego; pojcie to dotyczy tylko osb fizycznych i nie jest istotne to, czy ma obywatelstwo innego pastwa, czy jest bezpastwowcem; 33) oglny status cudzoziemca wjazd, pobyt i wyjazd ustawa z 13 VI 2003 o cudzoziemcach: przekraczanie granicy: art. 13: 1. Cudzoziemiec moe przekroczy granic oraz przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeeli posiada wany dokument podry oraz wiz, o ile przepisy ustawy nie stanowi inaczej; 2. Przekroczenie granicy przez cudzoziemca moe by uzalenione od uiszczenia przez niego opaty zwizanej z wjazdem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeeli wymaga tego zachowanie zasady wzajemnoci w stosunkach z innymi pastwami; art. 15: 1. Cudzoziemiec wjedajcy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej powinien posiada i okaza na danie uprawnionego organu rodki finansowe niezbdne do pokrycia kosztw wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przejazdu przez to terytorium, pobytu na nim i wyjazdu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub dokumenty umoliwiajce uzyskanie takich rodkw oraz zezwolenie na wjazd do innego pastwa lub na powrt do kraju pochodzenia, jeeli takie zezwolenie jest wymagane; 2. Posiadanie rodkw finansowych, o ktrych mowa w ust. 1, moe by potwierdzone przez okazanie zaproszenia; art. 16: 1. Zaproszenie, o ktrym mowa w art. 15 ust. 2, mog wystawi: 1) obywatel polski zamieszkujcy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a take obywatel pastwa czonkowskiego Unii Europejskiej, pastwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienalecego do Unii Europejskiej lub

174

pastwa niebdcego stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, ktry moe korzysta ze swobody przepywu osb na podstawie umw zawartych przez to pastwo ze Wsplnot Europejsk i jej pastwami czonkowskimi, oraz czonek jego rodziny, zamieszkujcy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i posiadajcy prawo pobytu lub prawo staego pobytu na tym terytorium; 2) cudzoziemiec przebywajcy bezporednio przed wystawieniem zaproszenia legalnie przez okres co najmniej 5 lat na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub posiadajcy zezwolenie na osiedlenie si albo zezwolenie na pobyt rezydenta dugoterminowego WE; 3) osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadajca osobowoci prawnej, majca siedzib na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; zwani dalej zapraszajcymi art. 21: 1. Cudzoziemcowi odmawia si wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeeli: 1) nie posiada dokumentu podry lub wizy, o ktrych mowa w art. 13 ust. 1, albo nie uici opaty, do ktrej uiszczenia byt obowizany na podstawie art. 13 ust. 2; 2) jego dane znajduj si w wykazie cudzoziemcw, ktrych pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepodany; 3) nie posiada rodkw finansowych lub zezwolenia, o ktrych mowa w art. 15 ust. 1; 4) okolicznoci zwizane z jego wjazdem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wskazuj, e wjazd ma cel inny ni deklarowany; 5) istnieje uzasadnione podejrzenie, e jego wjazd lub pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej spowodowayby zagroenie dla zdrowia publicznego; 6) jego wjazd lub pobyt mog stanowi zagroenie dla obronnoci lub bezpieczestwa pastwa albo ochrony bezpieczestwa i porzdku publicznego bd jeeli naruszyyby one interes Rzeczypospolitej Polskiej; 7) od dnia, w ktrym poprzednia decyzja o odmowie wjazdu zostaa wydana, nie upyn rok, a cudzoziemiec nie przedstawi nowych okolicznoci w sprawie. 2. Cudzoziemcowi, ktremu wydano wiz na podstawie art. 33, nie mona odmwi wjazdu; wiza: = zezwolenie wydawane cudzoziemcowi, uprawniajce go do wjazdu, przejazdu, pobytu i wyjazdu z terytorium RP w czasie, celu i na warunkach w nim okrelonych; rodzaje wiz art. 26: Wiz wydaje si, w zalenoci od celu wjazdu i pobytu, jako wiz: 1) lotniskow; 2) tranzytow; 3) wjazdow w celu: a) repatriacji, b) przesiedlenia si jako czonek najbliszej rodziny repatrianta, c)17) realizacji zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenia na osiedlenie si lub zezwolenia na pobyt rezydenta dugoterminowego WE, d)18) przebywania lub doczenia do obywatela pastwa czonkowskiego Unii Europejskiej, pastwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienalecego do Unii Europejskiej lub pastwa niebdcego stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, ktrego obywatele mog korzysta ze swobody przepywu osb na podstawie umw zawartych przez to pastwo ze Wsplnot Europejsk i jej pastwami czonkowskimi; 4) pobytow w celu: a) turystycznym,

175

b) odwiedzin, c) udziau w imprezach sportowych, d) prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, e) prowadzenia dziaalnoci kulturalnej lub udziau w konferencjach midzynarodowych, f) wykonywania zada subowych przez przedstawicieli organu pastwa obcego oraz organizacji midzynarodowej, g) udziau w postpowaniu w sprawie o udzielenie azylu, h) wykonywania pracy, i) naukowym, szkoleniowym, dydaktycznym z wyczeniem wykonywania pracy, j) korzystania z ochrony czasowej, k) przyjazdu z przyczyn, o ktrych mowa w art. 33 ust. 1, l) pobytu maoletniego, o ktrym mowa w art. 34, m)19) o ktrym mowa w art. 44 ust. 3, art. 61 ust. 3 lub art. 71 a ust. 3, n) innym ni okrelone w lit. am; 5) dyplomatyczn; 6) subow; 7) kuriersk; 8) dyplomatyczn tranzytow; odmowa wydania wizy art. 42: Cudzoziemcowi odmawia si wydania wizy, jeeli: 1) nie zostay spenione przesanki do wydania wizy okrelonego typu; 2) jego dane znajduj si w wykazie cudzoziemcw, ktrych pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepodany; 3) nie posiada rodkw finansowych niezbdnych do pokrycia kosztw pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 4) zachodzi obawa, e wydanie wizy mogoby spowodowa zagroenie dla obronnoci lub bezpieczestwa pastwa lub ochrony bezpieczestwa i porzdku publicznego albo naruszy interes Rzeczypospolitej Polskiej; 5) okres wanoci dokumentu podry cudzoziemca jest krtszy ni 3 miesice od terminu, w ktrym musi nastpi jego wyjazd z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie tej wizy; 6) od dnia wydania poprzedniej decyzji o odmowie wydania wizy nie upyn rok, a cudzoziemiec nie przedstawi nowych okolicznoci w sprawie; 7) w postpowaniu o wydanie wizy: a) zoy wniosek lub doczy do niego dokumenty nieprawdziwe dane osobowe lub faszywe informacje, zawierajce

b) zezna nieprawd lub zatai prawd albo, w celu uycia za autentyczny, podrobi lub przerobi dokument bd takiego dokumentu jako autentycznego uywa. zrnicowany charakter pobytu cudzoziemca na terytorium RP: wiza pobytowa krtkoterminowa do 3 miesicy; wiza pobytowa dugoterminowa do 1 roku; zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony nie duej ni 2 lata; zezwolenie na osiedlenie si na czas nieoznaczony; zezwolenie na pobyt rezydenta dugoterminowego WE na czas nieoznaczony; kontrola legalnoci pobytu cudzoziemcw art. 85: 1. Organy Stray Granicznej i Policji sprawuj kontrol legalnoci pobytu cudzoziemcw na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

176

1a. Prezes Urzdu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemcw, wojewoda i organy Suby Celnej mog sprawowa kontrol legalnoci pobytu cudzoziemcw na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w zakresie niezbdnym do prowadzenia przez te organy postpowa w sprawach cudzoziemcw lub w sprawach celnych; 2. Funkcjonariusz Suby Celnej, Stray Granicznej i Policji lub upowaniony przez Prezesa Urzdu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemcw lub wojewod pracownik przeprowadzajcy kontrol moe da okazania: 1) dokumentw i zezwole uprawniajcych cudzoziemca do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 2) rodkw finansowych niezbdnych do pokrycia kosztw pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przejazdu przez to terytorium i wyjazdu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub dokumentw umoliwiajcych uzyskanie takich rodkw finansowych, o ktrych mowa w art. 15 ust. 1, od cudzoziemca przebywajcego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, wizy lub umowy midzynarodowej przewidujcej cakowite albo czciowe zniesienie obowizku wizowego lub na podstawie jednostronnego zniesienia obowizku wizowego stosownie do przepisw, o ktrych mowa w art. 51 ust. 3 i 4; wydalenie cudzoziemcw art. 88: 1. Cudzoziemcowi wydaje si decyzj o wydaleniu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeeli: 1) przebywa na tym terytorium bez wymaganej wizy, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenia na osiedlenie si lub zezwolenia na pobyt rezydenta dugoterminowego WE; 2) wykonywa prac niezgodnie z ustaw z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy albo podj dziaalno gospodarcz niezgodnie z przepisami obowizujcymi w tym zakresie w Rzeczypospolitej Polskiej; 3) nie posiada rodkw finansowych niezbdnych do pokrycia kosztw pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i nie moe wskaza wiarygodnych rde ich uzyskania; 4) jego dane s wpisane do wykazu cudzoziemcw, ktrych pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepodany, jeeli wjazd cudzoziemca na to terytorium nastpi w okresie obowizywania wpisu; 5) jego dalszy pobyt stanowiby zagroenie dla obronnoci lub bezpieczestwa pastwa lub ochrony bezpieczestwa i porzdku publicznego albo naruszaby interes Rzeczypospolitej Polskiej; 6) niezgodnie z przepisami przekroczy lub usiowa przekroczy granic; 7) dobrowolnie nie opuci terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w terminie okrelonym w decyzji: a) o zobowizaniu do opuszczenia tego terytorium, b) o odmowie udzielenia zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, c) o cofniciu zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony; 8) nie wywizuje si z zobowiza podatkowych wobec Skarbu Pastwa; 9) zakoczy odbywanie kary pozbawienia wolnoci orzeczonej w Rzeczypospolitej Polskiej za umylne przestpstwo lub przestpstwo skarbowe; 10) zosta skazany w Rzeczypospolitej Polskiej prawomocnym orzeczeniem na kar pozbawienia wolnoci podlegajc wykonaniu i istniej podstawy do przeprowadzenia postpowania o przekazanie go za granic w celu wykonania orzeczonej wobec niego kary; 2. Cudzoziemcowi, ktry posiada zezwolenie na osiedlenie si lub zezwolenie na pobyt rezydenta dugoterminowego WE, nie wydaje si decyzji o wydaleniu; zobowizanie do opuszczenia terytorium RP:

177

art. 97: 1. W przypadkach, o ktrych mowa w art. 88 ust. 1 pkt 13, cudzoziemiec moe by zobowizany do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w terminie do 7 dni, gdy z okolicznoci sprawy wynika, e dobrowolnie wykona ten obowizek; 2. Decyzji o zobowizaniu cudzoziemca do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nadaje si rygor natychmiastowej wykonalnoci; 3. Decyzja, o ktrej mowa w ust. 2, powoduje z mocy prawa uniewanienie wizy, cofnicie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony oraz zezwolenia na prac; art. 98: 1. Decyzj o zobowizaniu cudzoziemca do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wydaje komendant wojewdzki Policji, komendant powiatowy (miejski) Policji, komendant oddziau Stray Granicznej lub komendant placwki Stray Granicznej; z przymusowym opuszczeniem przez cudzoziemca Polski wie si moliwo zastosowania wobec niego rodkw detencyjnych: zatrzymania na okres nie duszy ni 48 godzin; umieszczenia w strzeonym orodku; zastosowania aresztu w celu wydalenia;

34) szczeglny status cudzoziemcw obywateli UE ustawa z 14 VII 2006 o wjedzie na terytorium RP, pobycie oraz wyjedzie z tego terytorium obywateli pastw czonkowskich UE i czonkw ich rodzin: art. 1: Ustawa okrela zasady i warunki wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobytu oraz wyjazdu z tego terytorium: 1) obywateli pastw czonkowskich Unii Europejskiej; 2) obywateli pastw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienalecych do Unii Europejskiej; 3) obywateli pastw niebdcych stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, ktrzy mog korzysta ze swobody przepywu osb na podstawie umw zawartych przez te pastwa ze Wsplnot Europejsk i jej pastwami czonkowskimi: np. Konfederacja Szwajcarska; 4) czonkw rodzin obywateli, o ktrych mowa w pkt 13, ktrzy do nich doczaj lub z nimi przebywaj a take tryb postpowania i organy waciwe w tych sprawach; art. 9: 1. Obywatel UE moe wjecha na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wanego dokumentu podry lub innego wanego dokumentu potwierdzajcego jego tosamo i obywatelstwo; 2. Czonek rodziny niebdcy obywatelem UE moe wjecha na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wanego dokumentu podry oraz wizy; art. 15: 1. Obywatel UE i czonek rodziny niebdcy obywatelem UE moe przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres do 3 miesicy bez koniecznoci zachowania warunkw pobytu okrelonych w niniejszym rozdziale; art. 16: 1. Obywatelowi UE przysuguje prawo pobytu przez okres duszy ni 3 miesice, w przypadku gdy spenia jeden z nastpujcych warunkw: 1) jest pracownikiem lub osob pracujc na wasny rachunek na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 2) jest objty powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym albo jest osob uprawnion do wiadcze opieki zdrowotnej na podstawie przepisw o

178

art. 42: Obywatel UE nabywa prawo staego pobytu po upywie 5 lat nieprzerwanego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeeli w tym okresie spenia warunki pobytu okrelone w rozdziale 3. art. 43: Czonek rodziny niebdcy obywatelem UE nabywa prawo staego pobytu po upywie 5 lat nieprzerwanego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z obywatelem UE, jeeli w tym okresie spenia warunki pobytu okrelone w rozdziale 3; art. 66: 1. Obywatelowi UE lub czonkowi rodziny niebdcemu obywatelem UE, ktrzy nie posiadaj prawa staego pobytu, moe by wydana decyzja o wydaleniu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku gdy ich pobyt na tym terytorium stanowi zagroenie dla obronnoci lub bezpieczestwa pastwa albo ochrony bezpieczestwa i porzdku publicznego lub zdrowia publicznego;

koordynacji w rozumieniu art. 5 pkt 23 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135, z pn. zm. 7)) i posiada wystarczajce rodki finansowe do utrzymania siebie i czonkw rodziny na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez potrzeby korzystania ze wiadcze pomocy spoecznej; 3) studiuje lub odbywa szkolenie zawodowe w Rzeczypospolitej Polskiej i jest objty powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym albo jest osob uprawnion do wiadcze opieki zdrowotnej na podstawie przepisw o koordynacji w rozumieniu art. 5 pkt 23 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych oraz posiada wystarczajce rodki finansowe do utrzymania siebie i czonkw rodziny na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez potrzeby korzystania ze wiadcze pomocy spoecznej; 4) jest maonkiem obywatela polskiego;

35) Status uchodcy Konwencja Genewska z 28 VII 1951 dotyczca statusu uchodcw + Protok Nowojorski z 31 I 1967 dotyczcy statusu uchodcw + Konstytucja RP: podstawa prawna: Art. 1 A pkt 2: uchodca to osoba, ktra na skutek uzasadnionej obawy przed przeladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowoci, przynalenoci do okrelonej grupy spoecznej lub z powodu przekona politycznych przebywa poza granicami pastwa, ktrego jest obywatelem, i nie moe lub nie chce z powodu tych obaw korzysta z ochrony tego pastwa, albo ktra nie ma adnego obywatelstwa i znajdujc si na skutek podobnych zdarze, poza pastwem swojego dawnego staego zamieszkania nie moe lub nie chce z powodu tych obaw powrci do tego pastwa; art. 56 Konstytucji: 2. Cudzoziemcowi, ktry w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed przeladowaniem, moe by przyznany status uchodcy zgodnie z wicymi Rzeczpospolit Polsk umowami midzynarodowymi; organy waciwe do orzekania w sprawie nadania statusu uchodcy: I instancja Szef Urzdu ds. Cudzoziemcw; II instancja Rada ds. Uchdcw; postpowanie o nadanie statusu uchodcy wszczyna si na wniosek zoony osobicie przez cudzoziemca wniosek o nadanie SU: obejmuje take maoletnie dzieci towarzyszce cudzoziemcowi; moe obj maonka za jego zgod wyraon na pimie; odmowa nadania SU nastpuje: z powodu oczywistej bezzasadnoci wniosku:

179

wydanie decyzji powinno nastpi w terminie 30 dni od zoenia wniosku odwoanie w terminie 3 dni od dania dorczenia decyzji; odmawia si gdy wniosek: nie daje jakichkolwiek podstaw do uznania, e istnieje uzasadniona obawa cudzoziemca przed przeladowaniem, o ktrym mowa w Konwencji; ma na celu wprowadzenie w bd organu lub naduycie postpowania o nadanie SU; wskazuje na to, e cudzoziemiec przyby z bezpiecznego kraju pochodzenia lub bezpiecznego kraju trzeciego, do ktrego ma prawo powrotu; z powodu braku przesanek: procedura powinna zakoczy si w terminie 6 miesicy; odmawia si, jeeli: nie spenia warunkw uznania za uchodc, o ktrych mowa w Konwencji Genewskiej i Protokole Nowojorskim; zachodz okolicznoci wyczajce uznanie za uchodc, o ktrych mowa w Konwencji Genewskiej; uzyska status uchodcy w innym pastwie, zapewniajcym mu rzeczywist ochron; standardy traktowania cudzoziemcw, ktrzy otrzymali SU wyznacza Konwencja Genewska (art. 3-34) s to standardy minimalne; cudzoziemcowi, ktry posiada status uchodcy, przysuguj uprawnienia cudzoziemca, ktremu udzielono zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, o ile przepisy ustawy lub innych ustaw nie stanowi inaczej osoba korzystajca z SU otrzymuje kart pobytu i dokument podry przewidziany w Konwencji Genewskiej; status uchodcy zapewnia ochron przed zobowizaniem do opuszczenia terytorium RP oraz wydaleniem;

36) azyl ustawa z 13 VI 2003 o udzieleniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP: art. 56 Konstytucji RP: 1. Cudzoziemcy mog korzysta z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okrelonych w ustawie; art. 90: 1. Cudzoziemcowi mona, na jego wniosek, udzieli azylu w Rzeczypospolitej Polskiej, gdy jest to niezbdne do zapewnienia mu ochrony oraz gdy przemawia za tym wany interes Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Cudzoziemcowi, ktremu udzielono azylu, udziela si zezwolenia na osiedlenie si jest to decyzja podejmowana na podstawie normy uznaniowej udzielenie azylu jest fakultatywne, nawet gdy zostan spenione wskazane w przepisie warunki: poza wzgldami humanitarnymi azyl suy realizacji politycznych interesw pastwa udzielajcego azylu; art. 94: 1. Decyzje w sprawach udzielania i pozbawiania azylu wydaje Prezes Urzdu (ds. Cudzoziemcw); 2. Wydanie decyzji o udzieleniu lub pozbawieniu azylu wymaga uzyskania zgody ministra waciwego do spraw zagranicznych. 3. Zezwolenia na osiedlenie si cudzoziemcowi, ktremu udzielono azylu, udziela oraz wydaje kart pobytu Prezes Urzdu. art. 95: Cudzoziemca, ktremu udzielono azylu, nie mona zobowiza do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. art. 96:

180

Cudzoziemcowi, ktremu udzielono azylu, mona wyda decyzj o wydaleniu tylko po uprzednim pozbawieniu go azylu art. 91: 1. Cudzoziemca pozbawia si azylu, jeeli: 1) ustay przyczyny, dla ktrych azyl zosta udzielony; 2) prowadzi on dziaalno skierowan przeciwko obronnoci lub bezpieczestwu pastwa lub bezpieczestwu i porzdkowi publicznemu; 2. W decyzji o pozbawieniu azylu nakazuje si cudzoziemcowi przebywajcemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej opuci to terytorium w terminie w niej okrelonym;

37) pobyt tolerowany ustawa z 13 VI 2003 o udzieleniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP: jest to uzupeniajca forma ochrony (subsidiary protection); art. 97: 1. Cudzoziemcowi udziela si zgody na pobyt tolerowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeeli jego wydalenie: 1) mogoby nastpi jedynie do kraju, w ktrym zagroone byoby jego prawo do ycia, wolnoci i bezpieczestwa osobistego, w ktrym mgby zosta poddany torturom albo nieludzkiemu lub poniajcemu traktowaniu albo karaniu lub by zmuszony do pracy lub pozbawiony prawa do rzetelnego procesu sdowego albo by ukarany bez podstawy prawnej w rozumieniu Konwencji o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci, sporzdzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 i 285, z 1995 r. Nr 36, poz. 175, 176 i 177, z 1998 r. Nr 147, poz. 962 oraz z 2002 r. Nr 127, poz. 1084); 2) jest niewykonalne z przyczyn niezalenych od organu wykonujcego decyzj o wydaleniu lub od cudzoziemca; 2. Cudzoziemcowi mona udzieli zgody na pobyt tolerowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeeli jego wydalenie mogoby nastpi jedynie do kraju, do ktrego wydanie cudzoziemca jest niedopuszczalne na podstawie orzeczenia sdu o niedopuszczalnoci wydania cudzoziemca albo na podstawie rozstrzygnicia Ministra Sprawiedliwoci o odmowie jego wydania, uwzgldniajc przyczyn, z powodu ktrej odmwiono wydania cudzoziemca, oraz interes Rzeczypospolitej Polskiej; art. 98: Cudzoziemcowi, ktremu udzielono zgody na pobyt tolerowany, przysuguj uprawnienia cudzoziemca, ktremu udzielono zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, o ile przepisy ustawy lub innych ustaw nie stanowi inaczej; art. 99: 1. Cudzoziemcowi, ktremu udzielono zgody na pobyt tolerowany, wydaje si kart pobytu; 2. Karta pobytu wydana cudzoziemcowi, ktremu udzielono zgody na pobyt tolerowany, jest wana rok; 3. Cudzoziemiec jest obowizany wymieni kart pobytu w przypadkach okrelonych w art. 77 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, a take po upywie okresu jej wanoci; art. 101: Cudzoziemcowi, ktry posiada zgod na pobyt tolerowany, nie mona wyda decyzji o zobowizaniu do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ani decyzji o wydaleniu art. 104: 1. Zgody na pobyt tolerowany udziela: 1) wojewoda: a) z urzdu, w decyzji o odmowie wydalenia, gdy w postpowaniu w sprawie o wydalenie cudzoziemca stwierdzi, e zachodzi ktrakolwiek z okolicznoci, o

181

ktrych mowa w art. 97 ust. 1 pkt 1, albo w odrbnej decyzji, gdy okolicznoci te ujawniy si po wydaniu decyzji o wydaleniu; b) na wniosek organu zobowizanego do wykonania decyzji o wydaleniu, gdy wydalenie cudzoziemca jest niewykonalne z przyczyn niezalenych od organu wykonujcego decyzj o wydaleniu lub od cudzoziemca; 2) Prezes Urzdu: a) z urzdu, w decyzji o odmowie nadania statusu uchodcy, pozbawieniu statusu uchodcy lub pozbawieniu azylu, jeeli zachodzi ktrakolwiek z okolicznoci, o ktrych mowa w art. 97 ust. 1 pkt 1, albo w odrbnej decyzji, gdy okolicznoci te ujawniy si po wydaniu decyzji o odmowie nadania statusu uchodcy zawierajcej nakaz opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, decyzji o pozbawieniu statusu uchodcy lub pozbawieniu azylu; b) na wniosek cudzoziemca przebywajcego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w sprawie ktrego sd wyda orzeczenie o niedopuszczalnoci wydania lub Minister Sprawiedliwoci rozstrzygn o odmowie jego wydania; c) na wniosek organu zobowizanego do wykonania decyzji o odmowie nadania statusu uchodcy zawierajcej nakaz opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, decyzji o pozbawieniu statusu uchodcy lub pozbawieniu azylu, gdy wydalenie cudzoziemca jest niewykonalne z przyczyn niezalenych od organu wykonujcego decyzj lub od cudzoziemca; 3) Rada, gdy w wyniku rozpatrzenia odwoania od decyzji w sprawie o nadanie statusu uchodcy stwierdzi, e zachodzi ktrakolwiek z okolicznoci, o ktrych mowa w art. 97 ust. 1 pkt 1;

38) ochrona czasowa ustawa z 13 VI 2003 o udzieleniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP: art. 106: 1. Cudzoziemcom masowo przybywajcym do Rzeczypospolitej Polskiej, ktrzy opucili swj kraj pochodzenia lub okrelony obszar geograficzny, z powodu obcej inwazji, wojny, wojny domowej, konfliktw etnicznych lub racych narusze praw czowieka, mona udzieli ochrony czasowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez wzgldu na to, czy ich przybycie miao charakter spontaniczny, czy te byo wynikiem pomocy udzielonej im przez Rzeczpospolit Polsk lub spoeczno midzynarodow; 2. Ochrony czasowej udziela si do chwili, gdy moliwy stanie si powrt cudzoziemcw do uprzedniego miejsca ich zamieszkania, jednake nie duej ni na okres roku; 3. Jeeli po upywie roku nie ustan przeszkody do bezpiecznego powrotu cudzoziemcw do uprzedniego miejsca ich zamieszkania, okres ochrony czasowej przedua si o dalsze 6 miesicy, jednak nie wicej ni dwa razy; art. 107: 1. Ochrony czasowej udziela si na podstawie i w granicach okrelonych w decyzji Rady Unii Europejskiej, przez okres okrelony kadorazowo w tej decyzji; 2. Rada Ministrw, w drodze rozporzdzenia, moe udzieli ochrony czasowej cudzoziemcom nieobjtym decyzj Rady Unii Europejskiej, zmuszonym do opuszczenia kraju lub obszaru geograficznego, ktrego ta decyzja dotyczy, z powodu wystpienia zdarze, o ktrych mowa w art. 106 ust. 1; art. 109: Prezes Urzdu moe odmwi cudzoziemcowi skorzystania z ochrony czasowej, jeeli: 1) istniej uzasadnione podejrzenia, e: a) popeni zbrodni przeciwko pokojowi, zbrodni wojenn lub zbrodni przeciwko ludzkoci w rozumieniu przepisw prawa midzynarodowego odnoszcych si do tych zbrodni; b) popeni, poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a przed przybyciem na to terytorium w celu korzystania z ochrony czasowej, zbrodni o charakterze niepolitycznym;

182

c) dopuci si czynw sprzecznych z celami i zasadami Organizacji Narodw Zjednoczonych; 2) jego wjazd lub pobyt mog zagrozi bezpieczestwu pastwa; 3) zosta skazany prawomocnym wyrokiem za tak zbrodni, ktrej charakter wskazuje, e jego obecno na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogaby stanowi zagroenie dla jej obywateli;

39) wybrane prawa i obowizki cudzoziemcw: uprawnienia konstytucyjne Konstytucja RP: art. 37: 1. Kto znajduje si pod wadz Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolnoci i praw zapewnionych w Konstytucji; 2. Wyjtki od tej zasady, odnoszce si do cudzoziemcw, okrela ustawa; ograniczenia osobiste: ustrojodawca posuguje si sformuowaniem kady lub obywatel polski (obywatel); dwie kategorie praw: p. czowieka przysuguj kademu, bez wzgldu na przynaleno pastwow; p. i wolnoci obywatelskie; o rzeczywistej pozycji cudzoziemca w Polsce decyduje caoksztat ustawodawstwa; rodkiem ochrony przyznanych cudzoziemcom konstytucyjne praw jest: skarga konstytucyjna (art. 79) skarga nie moe dotyczy jednak spraw zwizanych z przyznaniem prawa azylu i statusu uchodcy; prawo zwrcenia si do RPO; nabycie obywatelstwa polskiego ustawa z 15 II 1962 o obywatelstwie polskim: moliwe jest nabycie obywatelstwa polskiego z mocy samego prawa (na zasadzie krwi lub ziemi) albo na podstawie aktu administracyjnego; art. 8: 1. Cudzoziemcowi mona, na jego wniosek, nada obywatelstwo polskie, jeeli zamieszkuje na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej 5 lat na podstawie zezwolenia na osiedlenie si, zezwolenia na pobyt rezydenta dugoterminowego Wsplnot Europejskich lub posiadajc prawo staego pobytu; 2. W przypadkach szczeglnie uzasadnionych mona cudzoziemcowi nada na jego wniosek obywatelstwo polskie, chociaby nie odpowiada on warunkom okrelonym w ust. 1; 4. Nadanie obywatelstwa polskiego obojgu rodzicom rozciga si na dzieci pozostajce pod ich wadz rodzicielsk; art. 9: 1. Moe by uznana za obywatela polskiego osoba o nieokrelonym obywatelstwie lub nieposiadajca adnego obywatelstwa, jeeli zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie si lub zezwolenia na pobyt rezydenta dugoterminowego Wsplnot Europejskich, co najmniej 5 lat; 2. Uznanie za obywatela polskiego nastpuje na wniosek osoby zainteresowanej; 3. Uznanie za obywatela polskiego rozciga si na dzieci uznanego, jeeli zamieszkuj w Polsce; uzyskanie obywatelstwa polskiego poprzez zoenie owiadczenia osoby uprawnionej i przyjcie tego owiadczenia w drodze decyzji przez waciwy organ obejmuje: prawo opcji; uproszczon naturalizacj; reintegracj;

183

nabycie obywatelstwa z mocy prawa wg ustawy z 9 XI 2000 o repatriacji: art. 4: Osoba przybywajca do Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy wjazdowej w celu repatriacji nabywa obywatelstwo polskie z mocy prawa z dniem przekroczenia granicy Rzeczypospolitej Polskiej; art. 5: 1. Za osob polskiego pochodzenia, w rozumieniu niniejszej ustawy, uznaje si osob deklarujc narodowo polsk i speniajc cznie nastpujce warunki: 1) co najmniej jedno z jej rodzicw lub dziadkw albo dwoje pradziadkw byo narodowoci polskiej; 2) wykae ona swj zwizek z polskoci, w szczeglnoci przez pielgnowanie polskiej mowy, polskich tradycji i zwyczajw; 2. Za osob polskiego pochodzenia uznaje si rwnie osob deklarujc narodowo polsk, ktra posiadaa w przeszoci obywatelstwo polskie lub co najmniej jedno z jej rodzicw lub dziadkw albo dwoje pradziadkw posiadao obywatelstwo polskie oraz speniajc warunek okrelony w ust. 1 pkt 2; 3. Warunek okrelony w ust. 1 pkt 1 uwaa si za speniony, jeeli co najmniej jedno z rodzicw lub dziadkw albo dwoje pradziadkw wnioskodawcy potwierdzio swoj przynaleno do Narodu Polskiego przez, w szczeglnoci, pielgnowanie polskich tradycji i zwyczajw; 4. Decyzje w sprawach, o ktrych mowa w ust. 1, wydaje konsul; 4a. Od decyzji w sprawie stwierdzenia polskiego pochodzenia przysuguje odwoanie do Prezesa Urzdu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemcw, zwanego dalej Prezesem Urzdu;

uprawnienia publiczne: co do zasady cudzoziemcy nie s podmiotami prawa wyborczego wyjtek: ustawa z 16 VII 1998 Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatw i sejmikw wojewdzkich: art. 6a: 1. Prawo wybierania do rady gminy ma rwnie obywatel Unii Europejskiej niebdcy obywatelem polskim, ktry najpniej w dniu gosowania koczy 18 lat, stale zamieszkuje na obszarze dziaania tej gminy oraz ktry, z zastrzeeniem ust. 2, zosta wpisany do prowadzonego w tej gminie staego rejestru wyborcw najpniej na 12 miesicy przed dniem wyborw; 2. Obywatel Unii Europejskiej niebdcy obywatelem polskim ma prawo wybierania do rady gminy take w przypadku, gdy zosta wpisany do staego rejestru wyborcw w okresie 12 miesicy poprzedzajcych dzie gosowania, jeeli ukoczy 18 lat w okresie 12 miesicy poprzedzajcych dzie wyborw lub w dniu gosowania; 3. Prawa wybierania nie ma obywatel Unii Europejskiej niebdcy obywatelem polskim pozbawiony prawa wybierania w pastwie czonkowskim Unii Europejskiej, ktrego jest obywatelem; cudzoziemcy nie maj dostpu do suby publicznej suba publiczna oznacza sytuacj osb pracujcych we wszystkich wyrnionych konstytucyjnie wadzach; ustawa z 27 VI 1997 o partiach politycznych czonkami partii politycznych mog by wycznie obywatele polscy, ktrzy ukoczyli lat 18. prawo do zrzeszania si: ustawa z 7 IV 1989 Prawo o stowarzyszeniach: art. 4: 1. Cudzoziemcy majcy miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mog zrzesza si w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami obowizujcymi obywateli polskich;

184

2. Cudzoziemcy niemajcy miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mog wstpowa do stowarzysze, ktrych statuty przewiduj tak moliwo; cudzoziemiec moe by take czonkiem zwizku zawodowego oraz organizacji pracodawcw;

praca ustawa z 20 IV 2004 o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy: art. 87: 1.Cudzoziemiec moe wykonywa prac na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeeli posiada zezwolenie na prac wydane przez wojewod waciwego ze wzgldu na siedzib pracodawcy. Z obowizku tego s zwolnieni cudzoziemcy (wymienieni w ustawie, np. uchodcy, obywatele pastw czonkowskich UE etc); art. 88: 1. Zezwolenie na prac jest wymagane, jeeli cudzoziemiec: 1) wykonuje prac w podmiocie majcym siedzib na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 2) wykonuje prac u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu realizacji usugi eksportowej; 3) wykonuje prac u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany przez niego do podmiotu majcego siedzib na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres przekraczajcy 30 dni w roku w celu wykonania zadania okrelonego przez delegujcego w innym trybie ni realizacja usugi eksportowej; przepis ten nie narusza przepisw, o ktrych mowa w art. 90 ust. 2, dotyczcych trybu zatrudniania cudzoziemcw przy realizacji usug eksportowych wiadczonych przez pracodawcw zagranicznych w Rzeczypospolitej Polskiej; warunkiem wydania zezwolenia na prac jest wczeniejsze uzyskanie przez pracodawc przyrzeczenia i uzyskanie przez cudzoziemca odpowiedniej wizy lub zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium RP, w przypadku obywateli UE zawiadczenia o zarejestrowaniu pobytu lub karty pobytu czonka rodziny obywatela UE: gdy cudzoziemiec posiada ju wymagane zezwolenia lub dokumenty nie wydaje si uprzednio przyrzeczenia; przyrzeczenie i zezwolenie na prac wydaje wojewoda, uwzgldniajc sytuacj na lokalnym rynku pracy oraz kryteria wydawania przyrzecze i zezwole na prac cudzoziemcw; art. 88: 12. Przyrzeczenie lub zezwolenie na prac podlegaj uchyleniu przez wojewod, jeeli: 1) cudzoziemiec wykonuje prac nielegalnie; 2) cudzoziemiec utraci uprawnienia do wykonywania pracy; 3) ulegy zmianie okolicznoci lub dowody odnoszce si do wydanej decyzji; 4) ustaa przyczyna, dla ktrej zostao udzielone zezwolenie na prac; 5) cudzoziemiec wykonujcy za pracodawc bdcego jednostk organizacyjn czynnoci w sprawach z zakresu prawa pracy narusza to prawo; uchylenie przyrzeczenia lub zezwolenia na prac w przypadku naruszenia przepisw prawa pracy nastpuje na wniosek waciwego inspektora pracy 13. Uchylenie przyrzeczenia lub zezwolenia na prac zobowizuje pracodawc do niezwocznego rozwizania umowy z cudzoziemcem. W przypadku cudzoziemca delegowanego pracodawca jest obowizany do niezwocznego odwoania go z delegacji;

ustawa z 2 VII 2004 o swobodzie dziaalnoci gospodarczej: art. 13:

185

1. Osoby zagraniczne z pastw czonkowskich Unii Europejskiej, pastw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienalecych do Unii Europejskiej oraz pastw niebdcych stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, ktre mog korzysta ze swobody przedsibiorczoci na podstawie umw zawartych przez te pastwa ze Wsplnot Europejsk i jej pastwami czonkowskimi, mog podejmowa i wykonywa dziaalno gospodarcz na takich samych zasadach jak obywatele polscy; 2. Cudzoziemcy, obywatele innych pastw ni wymienione w ust. 1, ktrzy: 1) posiadaj w Rzeczypospolitej Polskiej: a) zezwolenie na osiedlenie si, b) zezwolenie Europejskich, na pobyt rezydenta dugoterminowego Wsplnot

c) zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony udzielone w zwizku z okolicznoci, o ktrej mowa w art. 53 ust. 1 pkt 7, 13 i 14 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, d) zgod na pobyt tolerowany, e) status uchodcy,

2) korzystaj w Rzeczypospolitej Polskiej z ochrony czasowej; 3) s czonkami rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjedzie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjedzie z tego terytorium obywateli pastw czonkowskich Unii Europejskiej i czonkw ich rodzin (Dz. U. Nr 144, poz. 1043), doczajcymi do obywateli pastw, o ktrych mowa w ust. 1, lub przebywajcymi z nimi. - mog podejmowa i wykonywa dziaalno gospodarcz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach jak obywatele polscy. 3. Osoby zagraniczne inne ni wymienione w ust. 1 i 2 maj prawo do podejmowania i wykonywania dziaalnoci gospodarczej wycznie w formie spki: komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczon odpowiedzialnoci i akcyjnej, a take do przystpowania do takich spek oraz obejmowania bd nabywania ich udziaw lub akcji, o ile umowy midzynarodowe nie stanowi inaczej; nabywanie nieruchomoci ustawa z 24 III 1920 o nabywaniu nieruchomoci przez cudzoziemcw: art. 1: 1. Nabycie nieruchomoci przez cudzoziemca wymaga zezwolenia. Zezwolenie jest wydawane, w drodze decyzji administracyjnej, przez ministra waciwego do spraw wewntrznych, jeeli sprzeciwu nie wniesie Minister Obrony Narodowej, a w przypadku nieruchomoci rolnych, jeeli sprzeciwu rwnie nie wniesie minister waciwy do spraw rozwoju wsi; 1a. Sprzeciw, o ktrym mowa w ust. 1, jest wyraany, w drodze postanowienia, w terminie 14 dni od dnia dorczenia wystpienia ministra waciwego do spraw wewntrznych. W szczeglnie uzasadnionych przypadkach minister waciwy do spraw wewntrznych, na wniosek organu, ktremu przysuguje prawo sprzeciwu, przedua termin na jego wniesienie do 2 miesicy od dnia dorczenia wystpienia ministra waciwego do spraw wewntrznych; 1b. Odmowa wydania zezwolenia, o ktrym mowa w ust. 1, nie wymaga wystpienia do Ministra Obrony Narodowej lub ministra waciwego do spraw rozwoju wsi; 2. Cudzoziemcem w rozumieniu ustawy jest:

186

1) osoba fizyczna nieposiadajca obywatelstwa polskiego; 2) osoba prawna majca siedzib za granic; 3) nieposiadajca osobowoci prawnej spka osb wymienionych w pkt 1 lub 2, majca siedzib za granic, utworzona zgodnie z ustawodawstwem pastw obcych; 4) osoba prawna i spka handlowa nieposiadajca osobowoci prawnej majca siedzib na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, kontrolowana bezporednio lub porednio przez osoby lub spki wymienione w pkt 1, 2 i 3 art. 1a: 1. Zezwolenie, o ktrym mowa w art. 1 ust. 1, jest wydawane na wniosek cudzoziemca, jeeli (spenione s dwa warunki cznie): 1) nabycie nieruchomoci przez cudzoziemca nie spowoduje zagroenia obronnoci, bezpieczestwa pastwa lub porzdku publicznego, a take nie sprzeciwiaj si temu wzgldy polityki spoecznej i zdrowia spoeczestwa; 2) wykae on, e zachodz okolicznoci potwierdzajce jego wizi z Rzeczpospolit Polsk; art. 3: 1. Zezwolenie powinno okrela w szczeglnoci: 1) osob nabywcy i zbywcy; 2) przedmiot nabycia; 3) specjalne warunki, w sytuacji okrelonej w art. 2 ust. 2. 2. Zezwolenie jest wane dwa lata od dnia wydania art. 3d: 1. Cudzoziemiec zamierzajcy naby nieruchomo moe ubiega si o przyrzeczenie wydania zezwolenia, zwane dalej promes. Do promesy stosuje si odpowiednio przepisy art. 13c. 2. Promesa jest wana rok od dnia wydania. 3. Promesa moe by wydana rwnie na wniosek zaoycieli podmiotu, o ktrym mowa w art. 1 ust. 2 pkt 4. 4. W okresie wanoci promesy nie mona odmwi wydania zezwolenia, chyba e uleg zmianie stan faktyczny istotny dla rozstrzygnicia sprawy

podmiotowe i przedmiotowe wyczenia z obowizku uzyskania zezwolenia na nabycie nieruchomoci art. 8: 1. Nie wymaga uzyskania zezwolenia, z zastrzeeniem ust. 3: 1) nabycie samodzielnego lokalu mieszkalnego w rozumieniu ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o wasnoci lokali; 1a) nabycie samodzielnego lokalu uytkowego o przeznaczeniu garaowym lub udziau w takim lokalu, jeeli jest to zwizane z zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych nabywcy lub waciciela nieruchomoci lub samodzielnego lokalu mieszkalnego; 2) nabycie nieruchomoci przez cudzoziemca zamieszkujcego w Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej 5 lat od udzielenia mu zezwolenia na osiedlenie si lub zezwolenia na pobyt rezydenta dugoterminowego Wsplnot Europejskich; 3) nabycie przez cudzoziemca, bdcego maonkiem obywatela polskiego i zamieszkujcego w Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej 2 lata od udzielenia mu

187

zezwolenia na osiedlenie si lub zezwolenia na pobyt rezydenta dugoterminowego Wsplnot Europejskich, nieruchomoci, ktre w wyniku nabycia stanowi bd wsplno ustawow maonkw; 4) nabycie przez cudzoziemca nieruchomoci, jeeli w dniu nabycia jest uprawniony do dziedziczenia ustawowego po zbywcy nieruchomoci, a zbywca nieruchomoci jest jej wacicielem lub wieczystym uytkownikiem co najmniej 5 lat; 5) nabycie przez podmiot, o ktrym mowa w art. 1 ust. 2 pkt 4, na jego cele statutowe, nieruchomoci niezabudowanych, ktrych czna powierzchnia w caym kraju nie przekracza 0,4 ha na obszarze miast; 6) nabycie nieruchomoci przez cudzoziemca, bdcego bankiem i jednoczenie wierzycielem hipotecznym, w trybie przejcia nieruchomoci na wasno w wyniku bezskutecznej licytacji w postpowaniu egzekucyjnym; 7) nabycie lub objcie przez bank bdcy osob prawn okrelon w art. 1 ust. 2 pkt 4 akcji lub udziaw w spce, o ktrej mowa w art. 3e, w zwizku z dochodzeniem przez ten bank roszcze wynikajcych z dokonanych czynnoci bankowych. 2. Nie jest wymagane uzyskanie zezwolenia przez cudzoziemcw, bdcych obywatelami lub przedsibiorcami pastw czonkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego, z wyjtkiem nabycia: 1) nieruchomoci rolnych i lenych, przez okres 12 lat od dnia przystpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej; 2) drugiego domu, przez okres 5 lat od dnia przystpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej. 2a. Nie jest wymagane uzyskanie zezwolenia przez cudzoziemcw, bdcych obywatelami pastw czonkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego w okresach okrelonych w ust. 2, w przypadku: 1) nabycia nieruchomoci rolnych pooonych: a) w wojewdztwach: dolnolskim, kujawsko-pomorskim, lubuskim, opolskim, pomorskim, warmisko-mazurskim, wielkopolskim, zachodniopomorskim po upywie 7 lat od dnia zawarcia umowy dzierawy z dat pewn, jeeli przez ten okres osobicie prowadzili na tej nieruchomoci dziaalno rolnicz oraz legalnie zamieszkiwali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, b) w wojewdztwach: lubelskim, dzkim, maopolskim, mazowieckim, podkarpackim, podlaskim, lskim, witokrzyskim po upywie 3 lat od dnia zawarcia umowy dzierawy z dat pewn, jeeli przez ten okres osobicie prowadzili na tej nieruchomoci dziaalno rolnicz oraz legalnie zamieszkiwali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 2) nabycia drugiego domu: a) jeeli nabywca legalnie, nieprzerwanie zamieszkuje co najmniej 4 lata na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub b) w celu wykonywania dziaalnoci gospodarczej polegajcej na wiadczeniu usug turystycznych. 2b. Obywatele pastw czonkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego, bdcy w dniu uzyskania przez Rzeczpospolit Polsk czonkostwa w Unii Europejskiej udziaowcami lub akcjonariuszami spek handlowych z siedzib na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, mog do okresw dzierawy, o ktrych mowa w ust. 2a pkt 1, zaliczy okres dzierawy nieruchomoci rolnej przez spk, jeeli przez ten

188

okres, bdc udziaowcami lub akcjonariuszami spki, osobicie prowadzili na tej nieruchomoci dziaalno rolnicz oraz legalnie zamieszkiwali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 3. Zwolnie, o ktrych mowa w ust. 1, nie stosuje si do nieruchomoci pooonych w strefie nadgranicznej oraz gruntw rolnych o powierzchni przekraczajcej 1 ha. 4. Minister waciwy do spraw wewntrznych prowadzi rejestr nieruchomoci, udziaw i akcji, nabytych lub objtych przez cudzoziemcw bez zezwolenia w przypadkach okrelonych w ust. 1, 2 i 2a, oraz rejestr nieruchomoci, udziaw i akcji nabytych lub objtych przez cudzoziemcw na podstawie wymaganych zezwole, o ktrych mowa w art. 1 ust. 1 oraz w art. 3e ust. 1 i 2. 5. Rada Ministrw okreli, w drodze rozporzdzenia, tryb postpowania i szczegowe zasady prowadzenia rejestrw, o ktrych mowa w ust. 4

189

You might also like