Professional Documents
Culture Documents
....................................................................................................................................................................................
Tabela
Przeczytaj
uwanie
tekst
i
odpowiedz
na
pytania.
Wikszo gatunkw morskich ryb kostnoszkieletowych utrzymuje cinienie osmotyczne krwi na poziomie 35% cinienia
osmotycznego wody morskiej. Silny, wzrastajcy na zewntrz gradient osmotyczny powoduje cige odwodnienie organizmu.
Mocz jest izoosomotyczny lub nieznacznie hiperosmotyczny w stosunku do krwi. Wikszo glonw i bezkrgowcw
morskich ma pyny ustrojowe izoosmotyczne z wod morsk, wic spoywajc je, ryby nie mog wyrwnywa strat wody t
droga. Jedynym rozwizaniem jest picie wody morskiej i wydalanie nadmiaru jonw przez nerki i drog aktywnego transportu
przez skrzela.
a) Wybierz waciwe okrelenia dla pynw ustrojowych ryby morskiej w stosunku do rodowiska: hiperosmotyczny,
hipoosmotyczny, izoosmotyczny. Wybr uzasadnij. 2 pkt.
b) Wyjanij, dlaczego ryby morskie mog mie problem z niedostatkiem wody w organizmie, a morskie bezkrgowce nie. 2
pkt.
c) Wyjanij, czemu zjadanie glonw i bezkrgowcw nie moe wyrwna straty wody w organizmie ryb morskich. 1 pkt
d) Wyobra sobie, e opisywane ryby bd wydala hipoosmotyczny (wzgldem swojej krwi) mocz. Okrel, jakie byyby tego
skutki dla bilansu wodnego ryby. 1 pkt
Zadanie (5 pkt.) Organizmy zwierzce wyksztaciy rne mechanizmy regulacji zawartoci wody i soli mineralnych.
Poniszy rysunek mia przedstawia ustalanie bilansu wodnego u morskiej ryby kostnoszkieletowej, jednak nie wszystkie,
zamieszczone na nim informacje s prawdziwe.
Przeanalizuj go i zakrel tylko te trzy informacje, ktre
prawidowo wyjaniaj mechanizm osmoregulacji u
morskiej ryby kostnoszkieletowej. Za kadym razem
uzasadnij swj wybr jednym argumentem, biorc pod
uwag specyfik rodowiska.
1....................................................................................................................................................................................................
2....................................................................................................................................................................................................
3................................................................................................................................................................................................
Zadanie 20. (2 pkt)2008 probna Na schemacie przedstawiono jeden ze sposobw osmoregulacji u ryb.
Uzasadnij, posugujc si dwoma argumentami, e na schemacie przedstawiono
sposb osmoregulacji ryby sodkowodnej.
1. .................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
2. .....................................................................................................................................
...............................................................................................................................
Zadanie (10pkt.)2001 Mocz ryby sonowodnej jest zazwyczaj
hipertoniczny, za sodkowodnej hipotoniczny wzgldem
rodowiska ich ycia. Wyjani:
a) (3pkt.) w jaki sposb ryby morskie utrzymuj w swym
ciele stosunkowo sta zawarto wody i soli:
................................................................................................................................................................
......................................
b) (3pkt) w jaki sposb ryby sodkowodne utrzymuj w swym ciele stosunkowo sta zawarto wody i soli
.....................................................................................................................................................................................................
c) (2pkt.) w jaki szczeglny sposb rekiny zapobiegaj ucieczce wody ze swego ciaa
......................................................................................................................................................................................................
d) (2pkt.) w jaki sposb gospodark wodn prowadz takie gatunki jak np. wgorz, zmieniajce w cigu swego
ycia rodowisko sodko- na sonowodne lub odwrotnie
......................................................................................................................................................................................................
ZADANIE 53 Ryby spodouste jak np. rekiny obray szczeglny sposb przystosowania si do rodowiska, w ktrym yj.
Z podanych informacji wybierz faszyw;
A)
yj w wodach sonych
B)
pyny ustrojowe tych ryb i rodowisko ycia s wzgldem siebie izotoniczne.
C)
Utrzymuj w pynach ustrojowych wysokie stenie mocznika.
D)
W utrzymaniu si na pewnym poziomie w wodzie pomaga im pcherz pawny.
E)
Oszczdzaj energi, gdy nie musz usuwa nadmiaru soli z organizmu.
Ryby dwudyszne obok zdolnoci oddychania za pomoc skrzeli tlenem rozpuszczonym w wodzie mog take oddycha
powietrzem atmosferycznym wykorzystujc narzd, ktry powsta z przeksztacenia :....................................................................
Zadanie54. Na podstawie dowodw z fizjologii i biochemii mona wnioskowa o pokrewiestwie midzy organizmami.
Tabela zawiera zestawienie zawartoci pierwiastkw w wodzie oceanicznej i pynach fizjologicznych rnych zwierzt, przy
czym za 100 przyjto ilo Na, ktry jest charakterystyczny zarwno dla wody oceanicznej, jak i dla pynw ustrojowych.
1. Co to s krgowce?
..........................................................................................................
2. Jakie ryby nazywamy rybami dwudysznymi?
.
4.Na podstawie rys.1 opisz pokrycie ciaa ryb.
Zadanie35. Prawidow rnic midzy sercem ryb spodoustych i kostnoszkieletowych przedstawia zestaw:
spodouste
kostnoszkieletowe
a
stoek ttniczy
jest
nie ma
b
liczba pcherzykw tworzcych serce
3
4
c
pooenie serca
po stronie brzusznej
po stronie grzbietowej
d
liczba zastawek przedsionkowo - komorowych
1
2
Zad. Podaj zwiz charakterystyk gromady pazw
zad. Wyjanij pojcie aromorfozy i wypisz z uzasadnieniem trzy takie cechy dla pazw.
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
.
Zad. Czaszka pazw poczona jest z krgosupem za pomoc:
a) jednego kykcia potylicznego;
a) dwch kykci potylicznych;
a) krgu obrotowego;
a) krgu dwigacza.
Zad. Wymie cechy przystosowujce pazy do ycia na ldzie
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
Zad. Wszystkie gatunki pazw i gadw krajowych objte s ochron; mimo to ich liczebno stale maleje. Wymie i omw
trzy czynniki, ktre wedug Ciebie przyczyniaj si do tego zjawiska.
1.
2.
3. ...
Zad. Napisz w jaki sposb rodowisko ycia wpywa na kierunek zmian przystosowawczych obserwowanych w trakcie
przeobraania si larwy aby w jej posta doros. Odpowied uzasadnij 3 argumentami.
Zadanie (0 3 pkt.) Opisz wszystkie zmiany zachodzce w budowie narzdw oddechowych ab podczas metamorfozy
kijanek w osobniki dorose.
Zad. Wymie przedstawicieli pazw ogoniastych w Polsce
Zad. W jaki sposb aba przystosowaa si do drapienictwa?
Zad. Czyje to puca? Jaka rnica wystpuje w ich budowie i czym jest spowodowana?
Zad. Scharakteryzuj narzdy zmysw aby i zaskroca
Zad. Wyjanij pojcia:
Autotomia .
Herpetologia
Amonita ..
Mimetyzm ..
Atlas ..
Zad. Wentylacja puc u pazw odbywa si w nastpujcy sposb
Zadanie 2 (2pkt.) Wykres przedstawia wyniki pomiarw dotyczcych funkcjonowania przysadki mzgowej aby (linia
ciga), tarczycy (linia przerywana) oraz iloci jodu (supki) podczas metamorfozy,
ktrej stadia przedstawiaj rysunki. Przedstaw jeden wniosek wynikajcy z analizy
powyszych danych. Wyjanij na czym polega zjawisko, ktre mona zaobserwowa u
aksolotli, a przyczyn ktrego jest niski poziom hormonw tarczycy.
Zadanie 24 Poniszy wykres przedstawia wyniki
bada nad wymian gazow ropuch hodowanych w
rnych temperaturach.
a) Podaj, w ktrej z trzech temperatur pobieranie tlenu
przez puca ropuch byo wiksze ni przez skr. (1
pkt.)
b) Wyjanij, ktry z narzdw wymiany gazowej
(skra czy puca) ma u ropuch wiksze znaczenie dla
wymiany CO 2 i w jakich temperaturach. (2 pkt.)
c) Wyjanij dlaczego przeprowadzenie takich bada
nad jaszczurkami nie
miaoby sensu. (1 pkt.)
a. budowa skry
Podaj nazw rodzaju heterotrofa, do ktrego mona zaliczy opisany powyej organizm. Swj wybr uzasadnij jednym
argumentem.
Zadanie 14 (0 3 pkt.) Przystosowanie sposobu trawienia do jakoci pobieranego pokarmu najlepiej jest widoczne
u zwierzt rolinoernych.
a) Podaj pen nazw rodzaju odka, ktrego schemat przedstawiony jest na rysunku.
.
b) Przedstaw funkcje jakie peni wacz i trawieniec w sposobie odywiania si rolinoercw.
Zadanie 15 (0 5 pkt. Schematy przedstawiaj ukady pokarmowe ptaka i
ssakw. Podpisz rysunki podajc przynajmniej dwie cechy , ktre o tym
wiadcz do kogo nale Okrel jakim pokarmem ywi si organizmy
podajc argumentacj.
Zadanie 16 (0 2 pkt.)Na poniszych schematach przedstawiono
przewody pokarmowe wybranych krgowcw.
a) Podaj dwie rnice w budowie przewodw pokarmowych
przedstawionych na schematach. (2 pkt.)
b) Wyjanij adaptacyjne znaczenie rnic w budowie przewodw
pokarmowych psa i owcy (2 pkt.)
Zadanie 17 W
kolumnach I - IV
zestawiono
charakterystyczne cechy
czterech typw dziobw u
ptakw.
Zad.
Zadanie 21 (0 1 pkt) Samica pancernika zwykle wydaje na wiat czworo identycznych modych, ktre s w dodatku jednej
pci.
Podaj prawdopodobn przyczyn prawidowoci wystpujcej w rozmnaaniu si pancernikw.
.....................................................................................................................................................................
Zadanie 23 (0 2 pkt.) Rozmiar i ksztat kadej komrki zwizane s z funkcj, jak ona peni.
Uzasadnij t prawidowo na przykadach komrki jajowej i plemnikw, ktrych
schematyczne
rysunki
przedstawiono
obok.
Podaj charakterystyczne cechy trybu ycia i budowy ciaa wy na podstawie
rysunkw
Dlaczego mija jadowita czoga si rano z trudem i chtnie wypeza np. na suchy pieniek?
ZADANIE 20 Przeprowad analiz zamieszczonych schematw dotyczcych rozwoju bon podowych u gadw (1-3)
oraz bon podowych u ssaka (4) i wykonaj polecenia (a, b, c, d).
a. (2 pkt.) Nazwij bony podowe oznaczone jako A .............., B .............., C .............., D ..............
b. (3 pkt.) Wyjanij pojcia: zwierz jajorodne,
jajoyworodne, yworodne.
...............................................................................
c. (3 pkt.) Przedstaw rol poszczeglnych bon podowych
w rozwoju zarodkowym owodniowcw yworodnych.
...............................................................................
d. (2 pkt.) Uzasadnij, e powstanie w ewolucji bon
podowych stanowi wyraz adaptacji rozwoju zarodkowego
do warunkw ldowych.
...............................................................................
Zadanie 25 (0 4 pkt.)
Wyjanij znaczenie poj i podaj po jednym
przykadzie zwierzt, u ktrych wystpuje dany typ
rozrodu.
Jajorodno
..........................................................................................
..........................................................................................np.
..............................................
yworodno
..............................................................
................................................................................................
......................
np.
..............................................
Zapodnienie wewntrzne
c) owady
e) ptaki
b) ryby
d) krgouste
f) pazy
g) gady
Zadanie 29 (0 2 pkt.)
Pomimo olbrzymiej rnorodnoci sposobw rozmnaania si organizmw, zasadniczo mona wyrni dwa podstawowe
sposoby: rozmnaanie pciowe i bezpciowe.
Napisz, ktry z nich ma wiksze znaczenie w procesie ewolucji. Odpowied uzasadnij jednym argumentem.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 30 Dokonaj analizy danych zamieszczonych w tabeli.
1. Sformuuj wniosek wynikajcy z tej analizy
2. Wyjanij przyczyny dostrzeonej zalenoci
zwierz
Wieloryb
Kot
So
Sikorka czarnogowa
winia
Ciar
ciaa
150 ton
1,3 kg
3 tony
8g
70 kg
Zadanie 31Ustal i podaj z uzasadnieniem, ktry z poniszych schematw (A czy B) przedstawia ukad krenia ryb.
B
10
Zadanie 32. Przedstaw prawidowo ewolucyjn dotyczc zmian w budowie serca u krgowcw.
Zadanie 33 Strunowce posiadajce otwarty ukad krenia to :
a)lancetniki
b)osonice
c)ryby
d)krokodyle
Zadanie 34. Przewody Cuviera tocz krew:
a) ubog w tlen do skrzeli
b) ubog w tlen do zatoki ylnej
a) bogat w tlen ze skrzel
d) bogat w skadniki odywcze z jelita do wtroby
Zadanie 36 Poniej przedstawiono serce ryby rysunek A i serce paza rysunek B :
Uzupenij rysunki tak, aby powstay ukady krenia tych krgowcw. Na schemacie zaznacz kierunek
przepywu krwi, podstawowe struktury oraz miejsca utlenowania.
11
- ...........................................................................................................................
- ...........................................................................................................................
Zadanie 43. Z podanych cech podkrel tylko te pasujce do ssakw.
Staocieplno, zmiennocieplno, ciao pokryte uskami rogowymi, ciao pokryte wosami,
koczyny podpierajce ciao, koczyny zawieszajce ciao, serce 3-dziaowe, serce 4-dziaowe,
sabiej rozwinity mzg, silny rozwj mzgu, obecna przepona, brak przepony, jajorodno,
jajoyworodno, yworodno.
Zadanie 44. Opisz budow jaja ptasiego wykorzystujc nastpujce pojcia:
bony pergaminowe, komora powietrzna, skrtki, skorupka wapienna, tarczka zarodkowa,
biako, kula tkowa.
Zadanie 45. Opisz krtko rodowisko ycia i pokrycie ciaa u pazw.
............................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................
Zadanie 46. Podpisz odpowiednio na schemacie
poprzecznego przekroju ciaa bezkrgowca:
ukad nerwowy, ukad krenia, pancerz
chitynowy, ukad pokarmowy i narysuj podobny
schemat dla krgowca.
.........................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................
Zadanie Na schemacie przedstawiono wykres mocznika w moczu wytworzonym przez dwa rne gatunki zwierzt: A i B.
Jeden z nich zamieszkuje rodowisko pustynne, a drugi wystpuje w lasach Europy rodkowej.
Okrel koncentracje mocznika w moczu obydwu gatunkw wydalonym smego dnia
12
......................................................................
Oblicz rnic pomidzy iloci mocznika wydalonego przez te dwa gatunki po smym dniu diety bez wody
......................................................................
Wyjanij, dlaczego koncentracja mocznika w moczu organizmu A utrzymuje si przez cay czas bada na mniej wicej
staym poziomie, a u gatunku B ulega zmianom?
..............................................................................................................................................................
Zadanie Podstawowym elementem strukturalnym i funkcjonalnym nerek jest nefron. Jego struktura zaley midzy innymi od
warunkw rodowiska, w jakim yje dany organizm. Ponisze rysunki przedstawiaj nefrony pochodzce z nerek dwch
gatunkw ssakw. Podpisz elementy nefronu. Rozpoznaj, ktry rysunek dotyczy nefronu bobra, a ktry szczuroskoczka
pustynnego. Na jakiej podstawie wycigne (a) takie wnioski?
ZADANIE 52. Podaj numery trzech zda tekstu, ktre opisuj cechy warunkujce staocieplno ptakw. Swj wybr krotko
uzasadnij;
7. Pazy to zwierzta dwch rodowisk. Wypisz po dwie cechy przystosowania do ycia w wodzie i na ldzie.
8. Dlaczego pazy nigdy nie zdoay cakowicie zerwa wizw czcych je z wod?
.........................................................................................................
9. Wymie dwie cechy przystosowania gadw do ycia na ldzie.
.........................................................................................................
10. Uniezalenienie si od rodowiska wodnego umoliwia gadom inna ni u pazw budowa jaja. Na podstawie rysunku opisz
budow jaja gada.
.
.
13
.
.
.
.
12. Dopasuj nazwy do rodzajw pir:
14. Ze wzgldu na rodzaj spoywanego jedzenia ptaki dzielimy na 5 grup. Przyporzdkuj nazwy ptakw do podanych grup:
ZIARNOJADY-
OWADOERNE-
DRAPIENE- ..
PADLINOERNE- .
POKARM MIESZANY-.
Jeyk, dzicio, sok, jastrzb, wrbel, gob, sp, kondor, wrona, kawka.
15. Uzupenij tabelk:
GRUPA
PRZEDSTAWICIELE ( 2)
stekowce
kangur, koala
oyskowce
................................................................................................
18. Czym rni si gniazdowniki od zagniazdownikw? Podaj przykady. .
Zadanie Cechy pazie i gadzie wystpuj w budowie szkieletu wymarego krgowca o aciskiej nazwie
..............................................................
Zadanie Rysunek przedstawia praptaka (Archeopteryx lithographica).
Podaj trzy cechy charakterystyczne dla: a) gadw, b) ptakw widoczne na rysunku praptaka.
a) 1.............................................. 2................................................... 3. ....
b) 1 ............................................. 2.................................................. 3.......
Uzupenij tabel opisujc stanowisko systematyczne praptaka.
Zadanie Na schemacie ukazujcym skrcony rodowd ptakw w miejsce wolne naley wpisa:
Kotylozaury .....................................
Ptaki
Zadanie Wymie ywe skamieniaoci wrd bezkrgowcw
1.......................................................
2 .............................................
3 ......................................................
4 .............................................
Zadanie Wymie ywe skamieniaoci wrd krgowcw
1.......................................................
2 .............................................
3 ......................................................
4 .............................................
Zadanie 47. (3 pkt) Zakadajc, e klasyfikacja poprawnie oddaje filogenez piciu poniszych rodzajw ssakw, przedstaw
w postaci drzewa rodowego relacje pokrewiestwa ewolucyjnego midzy tymi rodzajami.
1. rodzaj: jele, rodzina: jeleniowate, rzd: parzystokopytne, podgromada: oyskowce, gromada: ssaki.
2. rodzaj: sarna, rodzina: jeleniowate, rzd: parzystokopytne, podgromada: oyskowce, gromada: ssaki.
3. rodzaj: dzik, rodzina: winiowate, rzd: parzystokopytne, podgromada: ssaki wysze, gromada: ssaki.
14
4. rodzaj: kangur, rodzina: kangurowate, rzd: torbacze, podgromada: ssaki nisze, gromada: ssaki.
5. rodzaj: ko, rodzina: koniowate, rzd: nieparzystokopytne, podgromada: oyskowce, gromada: ssaki.
Zadanie 48. (2 pkt)
Strunowce to typ zwierzt, do ktrego naley ok. 50 tys. gatunkw. Maj one wiele cech wsplnych wiadczcych o ich
przynalenoci do tego typu. Zaznacz dwie cechy, ktre nie s charakterystyczne dla wszystkich przedstawicieli strunowcw
oraz podaj uzasadnienie wyboru kadej z nich.
A. Pooenie przewodu pokarmowego po stronie brzusznej.
B. Wyksztacenie staocieplnoci.
C. Obecno struny grzbietowej przynajmniej w pewnym okresie cyklu yciowego.
D. Pooenie ukadu nerwowego po stronie grzbietowej.
E. Powstanie otworu odbytowego w miejscu pragby.
F. Obecno bon podowych.
Odp. 1......................................................................................................................................................
Odp. 2......................................................................................................................................................
Zadanie 41. (3 pkt) 2006 Charakterystyczne cechy ptakw wi si z ich zdolnoci do aktywnego lotu. Wymie cztery
cechy budowy szkieletu ptakw, bdce przystosowaniem do lotu oraz okrel, jakie znaczenie adaptacyjne ma kada z
wymienionych cech.
......................................................................................................................................................
Zadanie (1 pkt) 2006 prbna operon Sowy s drapienikami, poluj na gryzonie i inne drobne ssaki, ptaki, we, jaszczurki,
aby, a nawet owady i ryby. Kiedy tylko moliwe, sowy poykaj zdobycz w caoci, razem z sierci, pirami, komi itp.
Nastpnego dnia czci nie dajce si strawi, zbite w kluskowat wypluwk, s usuwane z odka. Wypluwki s rdem
wielu informacji naukowych, na przykad o diecie sw. Podaj inny ni analiza diety sw przykad naukowego
wykorzystania analizy wypluwek.
Zadanie (2 pkt) 2006 prbna operon
Zwierz A
Ma dobry wch, wzrok i such. Znaczn cz dnia spdza na lenistwie, pi kilkanacie godzin na dob. Nie posila si
regularnie, czasem nie je nawet kilka dni. Chodzi na palcach i jest bardzo szybkie. Sier na grzbiecie ma ciemniejsz barw
ni na brzuchu.
Zwierz B
Spoywanie posiku zajmuje mu znaczn cz dnia. Pokarm starannie rozciera zbami policzkowymi. Szybko biega i zawsze
jest czujne. yje w stadach, czsto si przemieszcza, a mode, krtko po urodzeniu, zdolne s do wdrwek.
Oce, ktre z opisanych zwierzt jest rolinoerne. Odpowied uzasadnij dwoma argumentami sformuowanymi na
podstawie wybranych z tekstu dwch cech zwierzcia. Podaj przedstawicieli.
Zadanie na podstawie rysunkw przedstaw etapy ewolucji koczyny krgowcw
15