1.

Klasyfikacja obrbki ubytkowej (obrbka skrawaniem i erodowaniem).

OBRBKA UBYTKOWA: Obrbka skrawaniem usuwanie okrelonej objtoci materiau narzdziami zaopatrzonymi w klinowe ostrza twardsze od materiau obrabianego: -Obrbka wirowa zdefiniowana jest jako: usuwanie w postaci wirw, okrelonej objtoci materiau, w celu otrzymania przedmiotu o zadanym wymiarze i ksztacie oraz stereometrycznych i mechanicznych waciwociach warstwy wierzchniej przedmiotu z wykorzystaniem energii mechanicznej. W tej definicji mieci si pojcie skrawania jako sposobu obrbki pojedynczym lub wieloma ostrzami o zdefiniowanej geometrii takich jak: toczenie, struganie, cicie, wiercenie, rozwiercanie, frezowanie, przeciganie, gwintowanie i obrbka k zbatych. -Obrbka cierna Sposoby obrbki narzdziami z praktycznie niepoliczaln liczb ostrzy i niezdefiniowan ich geometri jak: szlifowanie, gadzenie, dogadzanie, docieranie, polerowanie, strumieniowo cierna, udarowo cierna (zwana ultradwikow), nazwano ciernymi. a naddatek usuwany jest w postaci czsteczek wyrywanych si tarcia niekiedy mikro-skrawanie, przy czym usuwane produkty ulgaj utlenianiu. Rys.1.2

Metody obrbki erozyjnej erodowanie zaliczane s do ksztatowania ubytkowego, jednak rni si od skrawania rodzajem wykorzystywanej energii elektrycznej i postaci oddzielonego materiau. Zamiast wirw jak to ma miejsce w skrawaniu, powstaj produkty topienia i odparowania materiau obrabianego w temperaturze 10000K. Poszczeglne jej odmiany znalazy bardzo konkretne zastosowania. Dotyczy to szczeglnie obrbki materiaw konstrukcyjnych, ktrych nie mona obrobi skrawaniem czy cieraniem, na przykad trudno obrabialnych takich jak: kompozytowych, spiekw twardych, spiekw ceramicznych albo stali austenitycznych. Istotn zalet jest brak obcienia ukadu obrabiarki siami mechanicznymi. Sprzyja to uzyskiwaniu dobrej dokadnoci. Wad jest znaczne, w porwnaniu z obrbk wirow, zuycie energii elektrycznej na jednostk objtoci usunitego materiau. - Obrbka elektroerozyjna wykorzystuje energi wyadowa elektrycznych pomidzy elektrodami przy czym jedna elektroda to narzdzie, a druga to materia obrabiany. Rys.1.3 - Obrbka elektrochemiczna wykorzystuje energi. Ktra zachodzi pomidzy elektrodami, a elektrolitami. - Obrbka strumieniowo erozyjna wykorzystuje rne czsteczki o rnym stopniu koncentracji elektrycznej np. plazma, strumie fotonw (czyli laser).

2. Istotne rnice pomidzy obrbk wirow, a ciern.

Obrbka wirowa to nadawanie ksztatu przedmiotom za pomoc narzdzi usuwajcych warstwowo naddatek materiau obrabianego. Podczas takiej obrbki powstaj charakterystyczne wiry, ktrym zawdzicza sw nazw, geometria i poloenie ostrza narzdzia s cile zdefiniowane np. frezowanie, toczenie Przykadowe narzdzia uywane do obrbki wirowej: wierto, frez, n tokarski, rozwiertak, wytaczak itp. Obrbka wirowa moe by wykonywana na maszynach takich jak: wiertarki, frezarki, tokarki, wytaczarki. Obrbka cierna jest rodzajem obrbki skrawaniem, w ktrej narzdziem skrawajcym s ziarna cierne lune albo w postaci pasty, tarczy, oseki, papieru lub ptna ciernego. Liczba ostrzy skrawajcych i ich geometria oraz poonie nie s niezdefiniowane. Obrbka cierna charakteryzuje si najczciej bardzo ma gbokoci skrawania. Obrbk ciern charakteryzuje: -bardzo mae przekroje warstwy skrawanej, a wic bardzo mae gbokoci skrawania (zapewniaj uzyskanie duej dokadnoci),-bardzo mae

posuwy (zapewniajce uzyskanie duej gadkoci),-bardzo due prdkoci skrawania zapewniajce uzyskanie duej gadkoci powierzchni, -specjalne ksztaty ostrzy narzdzi skrawajcych, bardzo maa ziarnistod narzdzi ciernych. Przykady obrbki ciernej: szlifowanie, docieranie, gadzenie, dogadzanie, wygadzanie, polerowanie, piaskowanie. Obrbka cierna w samej jej istocie, jak jest oddzielanie materiau obrabianego w postaci wira, jest podobna do obrbki wirowej. Zasadnicza rnica pomidzy tymi obrbkami polega przede wszystkim na tym, e zazwyczaj podczas obrbki ciernej usuwana jest warstwa skrawana o znacznie mniejszym przekroju Z tego wzgldu wiry maj znacznie mniejsze wymiary niekiedy nawet takie, e ciepo wytwarzane w trakcie obrbki ciernej powoduje spalanie si tych wirw, tworzc charakterystyczny snop iskier. Generalizujc w przypadku obrbki ciernej mamy do czynienie nie tyle z procesem skrawania ( jak w przypadku obrbki wirowej) a z procesem mikroskrawania czyli usuwania materiau w postaci znacznej liczby wirw o maych wymiarach. Sens takiego podejcia do procesu usuwania materiau wynika z faktu istnienia nastpujcej relacji: mniejszy przekrj wira mniejsza chropowato powierzchni obrabianej W przypadku, kiedy tak jak w obrbce wirowej, stosowalibymy do obrbki narzdzia o niewielkiej liczbie ostrzy, proces obrbki trwaby bardzo dugo (zwaywszy na niewielki przekrj warstwy skrawanej), koszt jego byby niezwykle wysoki. Z tego wzgldu proces obrbki ciernej prowadzi si za pomoc narzdzi ciernych, ktrych budowa odbiega znaczco od budowy konwencjonalnego narzdzia skrawajcego. 3. Budowa narzdzi skrawajcych i ich geometria.

Podstawowymi elementami konstrukcyjnymi narzdzia s czci zwane:1. chwytow,2. robocz,3. czc. Cz chwytowa suy do ustalania pooenia krawdzi skrawajcej oraz do mocowania narzdzia w celu przeniesienia przez nie obcienia momentem lub siami skrawania. Czci chwytowe maj rne ksztaty. Mog to by powierzchnie walcowe zewntrzne (wierta), wewntrzne (otwory we frezach tarczowych), stokowe zewntrzne (frezy trzpieniowe), wewntrzne (rozwiertaki) lub ksztaty wielobokw; najczciej kwadratw, prostoktw. Cz robocza obejmuje elementy konstrukcyjne zwizane bezporednio z prac narzdzia, a wic skrawaniem i wykaczaniem obrabianej powierzchni oraz prowadzeniem narzdzia w stosunku do przedmiotu lub przyrzdu obrbkowego. Cz skrawajca, fragment czci roboczej wykonujcej proces skrawania, skada si z jednego lub wikszej liczby ostrzy skrawajcych, ktrych odpowiednie powierzchnie stykaj si w czasie skrawania albo z powstajcym wirem albo z powstajc powierzchni na przedmiocie. W obrbce wirowej wyrnia si trzy umowne metody tworzenia powierzchni przedmiotu: punktow, ksztat obrobionej powierzchni jest zbiorem linii bdcych torem ruchu jednego lub kilku naroy wzgldem przedmiotu (rys.1.5.) ksztatow, powierzchnia obrobiona powstaje w wyniku wspdziaania toru ruchu narzdzia (zwykle prostego) i ksztatu (zarysu) krawdzi skrawajcej (rys.1.6.), obwiedniow, zoone, kinematyczne zazbienie przedmiotu i narzdzia z wieloma krawdziami skrawajcymi. Powstajca powierzchnia jest obwiedni zoonego ksztatu i trajektorii ruchu krawdzi skrawajcych

Rys. 16. Oglny wygld frezarki wspornikowej poziomej: 1 korpus, 2 wspornik, 3 Sanie krzyowe, 4 st, 5 skrzynka prdkoci i posuww, 6 drzwiczki, za ktrymi znajduje si silnik elektryczny, 7 wrzeciono, 8 belka wspornikowa (przesuwna), 9 podtrzymka rodkowa, 10 podtrzymka skrajna, 12 listwy usztywniajce Geometria ostrza. GKS gwna krawd skrawajca- jako pierwsza dotyka materiau, wykonuje prace skrawania, oddziela kolejne warstwy materiau. Jest to wynik przecinania si powierzchni natarcia z gwn powierzchni przyoenia,

PKS pomocnicza krawd skrawajca- jako druga dotyka materiau wygadza powierzchnie. Jest to wynik przecinania si powierzchni natarcia z pomocnicz powierzchni przyoenia. PN powierzchnia natarcia spywa po niej wir. GPP gwna powierzchnia przyoenia powierzchnia noa przylegajca do powierzchni skrawania styka si z materiaem obrabianym. PPP pomocnicza powierzchnia przyoenia- styka si z materialem obrabianym. Wierzchoek ostrza, definiowany jako najdalej wysunity punkt ostrza (wzdu lub prostopadle do osi narzdzia), ley w punkcie przecicia gwnej i pomocniczej krawdzi skrawajcej. Rodzaje naroa: - naroe punktowe- naroe promieniowe lub zaokrglone- naroe cinowe W ukadzie narzdzia wyrnia si 6 paszczyzn: a) paszczyzn podstawow Pr jest ona prostopada lub rwnolega do bazowych elementw narzdzia (podstawy lub osi w przypadku narzdzi obrotowych), jest ona moliwie prostopada do kierunku prdkoci ruchu gwnego, przechodzi przez rozpatrywany punkt M krawdzi skrawajcej, b) paszczyzna boczna Pf jest ona moliwie rwnolega do kierunku posuwu, jest prostopada do paszczyzny podstawowej Pr, przechodzi przez rozpatrywany punkt M krawdzi skrawajcej, b) paszczyzna tylna Pp jest ona prostopada do Pr jest ona prostopada do Pf, przechodzi przez rozpatrywany punkt M krawdzi skrawajcej, b) paszczyzn gwnej krawdzi skrawajcej Ps jest ona styczna do gwnej krawdzi skrawajcej jest ona prostopada do Pr przechodzi przez rozpatrywany punkt M krawdzi skrawajcej, c) paszczyzn przekroju gwnego Po jest ona prostopada do Pr, jest ona prostopada do Ps, przechodzi przez rozpatrywany punkt M krawdzi skrawajcej, b) paszczyzn normaln Pn jest ona prostopada do gwnej krawdzi skrawajcej, przechodzi przez rozpatrywany punkt M krawdzi skrawajcej.

Geometria ostrza w ukadzie narzdzi. Rys.2.11, 2.13 oraz 3.3/43 r - gwny kt przystawienia- zawarty midzy paszczyznami Ps i Pf, 'r - kt przystawienia pomocniczy- zawarty midzy paszczyznami Ps i Pf, r kt naroa- zawarty midzy paszczyznami Ps i Ps,

Pomidzy tymi ktami wystpuje zaleno: + + = 180o - kt pochylenia krawdzi skrawajcej zawarty midzy gwn krawdzi skrawajca i paszczyzn podstawow Pr. -kt pochylenia pomocniczej krawdzi skrawajcej - zawarty midzy pomocnicz krawdzi skrawajc i paszczyzn podstawow Pr. f - kt przyoenia- zawarty midzy powierzchni przyoenia a paszczyzn krawdzi skrawajcej Ps, f - kat natarcia- zawarty midzy powierzchni natarcia a paszczyzn podstawow Pr 0 gwny kt przyoenia, 0 gwny kt natarcia. r, 'r zale od umocowania narzdzia wok osi obrotu. r + 'r + r = 1800 Wszystkie kty wymiarowe w gb narzdzia maj wartoci dodatnie lub ujemne z wyjtkiem kta f, ktry musi zawsze by wielokrotnie wikszy od 00 w kadej paszczynie przekroju co najmniej 50. Rys.2.12 1. Materiay na ostrza skrawajce do obrbki wirowej, zakresy zastosowania.

Materia stosowany na ostrze skrawajce powinien mied nastpujce wasnoci:- powinien byd twardszy od materiau obrabianego w procesie skrawania, -mied dostateczn wytrzymaod w temp. skrawania, -byd mniej cieralny ni materia obrabiany. Poza tym podane jest aby materia na ostrze skrawajce odznacza si rwnie moliwie duym ciepem waciwym, mia jak najlepsz przewodnod ciepln. Podstawowe materiay narzdziowe: 1) Stale narzdziowe: - Stale wglowe: posiadaj podwyszon zawarto wgla co umoliwia zahartowanie do 65HRC. N7-12 (cyfry oznaczaj procentow zawarto wgla w 0,1%) E pytko hartujce. Temperatura pracy do 2500C. Wykonujemy z nich narzdzia do obrbki rcznej, do obrbki mechanicznej (materiay atwo skrawalne: guma, drewno). - Stale narzdziowe stopowe: W, V, K, Cr, Mo tworz si z nich wgliki (do kilku %), twardo ok. 65 HRC, temp. pracy do 3500C. Zawarto dodatkw wglikowych do 10% np.: NC6 6%Cr, NMV Mo, V. - Stale szybkotnce: wysokostopowe, zawarto dodatkw stopowych do 25% np.: SW18 18%W, SW7M 7%W, 10%Mo, SW12C 12%C i kilka %Cr. Temperatura pracy do 5700C, wgliki dodatkw (stopowych) metalicznych tworz tzw. segregacj wglikow, ktra jest znaczn wad, preferowany proces tworzenia to metalurgia proszkw, stale szybkotnce podlegaj pokrywaniu powokami (najpopularniejsza to TiN daje zot barw). 2) Wgliki spiekane: - Wgliki wolframu: WC + Co (lepiszcze spoiwo). Temp. pracy 8500C 9500C, twardo 90HRA. - WC + TiC + Co (spoiwo): P do obrbki materiaw plastycznych, K do obrbki materiaw kruchych, M grupa uniwersalna. 3) Ceramika narzdziowa: - Grupa tlenkowa na bazie Al2O3 ceramika biaa obrbka bez chodzenia i gdy nie ma gwatownych skokw, nie odporna na skoki temp., temp. pracy do 11000C. Al2O3 + TiC wtedy ceramika mieszana czarna, odporna na skoki temp., mona skrawa materia do 65HRC. - Grupa krzemowa na bazie Si3N4 ceramika krzemowa, temp. pracy ok. 12000C, twardo ok. 2000HV. Cermetal jest materiaem spiekanym zoonym z dwch typw skadnikw, z ktrych jeden ceramiczny ma bardzo wysok twardod, jest aroodporny, moe byd rwnie odporny na korozj, a drugi o charakterze metalicznym jest spoiwem. Dla polepszenia wasnoci wytrzymaociowych , ktre w przypadku spiekw ceramicznych s bardzo niskie, obserwuje si tendencje stosowania takich skadnikw(wolfram, molibden, bar, tytan), ktre przy nieznacznym obnieniu odpornoci na cieranie zmniejszaj kruchod spieku. 4) Super twardy materia narzdziowy: - Diament: Polikrystaliczny (PKO) otrzymany jako syntetyczny proszek spiekany do bry przestrzennych, drogi materia. Monokryszta (MKD) diament naturalny. Nie nadaje si do obrbki materiau na bazie elaza. - Polikrystaliczny PCBN azotek boru szecienny spiekany do postaci o rnych formach. Do obrbki zahartowanych materiaw i innych. 1. Materiay na narzdzia do obrbki ciernej. Narzdziem ciernym nazywamy porowat bry sta, o ustalonym ksztacie i wymiarach, ktra zawiera w swojej objtoci ziarna cierne, zwizane w sposb dostatecznie trway materiaem wicym, zwanym spoiwem. Ziarna cierne speniaj funkcj ostrzy skrawajcych, a spoiwo funkcj czci chwytowych ostrza. Ziarna mog byd z narzdzi ciernych wykruszone, a wtedy s one zastpowane przez nowo odsonite ziarna. Rozrniamy wrd narzdzi ciernych: ciernice, segmenty cierne, pilniki i oseki. Narzdzie cierne charakteryzuj nastpujce cechy: -rodzaj materiau ciernego, -wymiary ziarn ciernych, - rodzaj spoiwa, -twardod ciernicy, -struktur, porowatod i spoistod, -ksztat i wymiary ciernicy.

Naturalne:- diament (D)- korund (AN)- szmergiel (N)- krzemie (KM)- granat (G)- pumeks (p)- tlenek elazowy- baryt- kaolinkreda- talk- trypla Sztuczne:- diament syntetyczny (DS)- regularny azotek boru (B)- elektrokorund (A)- wglik krzemu (C)- wglik boru (BC)- szko - berylowy tlenek- chromowy tlenek- wapno wiedeskie 2. Parametry technologiczne skrawania, definicje i miary.

Do technologicznych parametrw skrawania zaliczamy; -szybko skrawania, -posuw, -gboko skrawania, -prdko obrotowa n [obr./min] -szeroko warstwy skrawanej b [mm] -grubo warstwy skrawanej h [mm] Szybko skrawania Szybkoci skrawania nazywamy stosunek drogi ktr pokona krawd skrawajc narzdzia w kierunku gwnego ruchu roboczego do czasu przebycia tej drogi. vc=(dn)/1000 m/min Vc- szybko skrawania [m/min]. d - rednica przedmiotu obrabianego [ mm]. n prdko obrotowa przedmiotu obrabianego [obr/min]. z powyszej zalenoci moemy przeksztacajc wzr obliczy prdko obrotow n oraz rednic d ( zalenie od obrbki rednica waka lub narzdzia). n=(vc1000)/d [obr/min] d=(vc1000)/ n [mm] Gboko skrawania Gbokoci skrawania nazywamy rnice pomidzy powierzchni obrabian, a powierzchni obrobion wyraon wzorem. g=(D-d)/2 [mm] g gboko skrawania [mm]. D rednica obrabiana [mm]. d rednica obrobiona [ mm]. Rysunek 2. Gboso skrawania 1. Posuw Posuw oznaczamy liter f i wyraa warto przesuniecie narzdzia noa tokarskiego w czasie jednego obrotu. Podczas obrbki mog by wykonywane posuwy poprzeczne i wzdune. W wyniku toczenia ruchy obrotowe i posuwowe sumuj si doprowadza to e krawd skrawajca wykonuje ruch rubowy wok obrabianego przedmiotu. Powoduje to i z przedmiotu zostaje zdjta warstwa materiau nazywana warstw skrawana. Pole przekroju poprzecznego tej warstwy obliczamy ze wzoru okrelonego iloczynem szerokoci warstwy skrawanej (bD) i jej gruboci (hD). AD=hD bD [mm2] Analizujc rysunek 4 mona zauway e pole przekroju poprzecznego warstwy skrawanej mona przedstawi jako iloczyn posuwu i gbokoci skrawania czyli AD=f g [mm2] Podzia ruchw pomidzy narzdziem, a materiaem obrabianym. Wyrnia si dwie grupy: a) Ruch gwny umoliwia jednorazowy styk narzdzia z materiaem.Jest to ten z ruchw (narzdzia lub przedmiotu), ktry pozwala na zaistnienie procesu oddzielania, podawany w jednostkach m/min lub m/s. Ma charakter jednorazowy i zanika, jeli nie zostanie wykonany jakikolwiek dodatkowy ruch Prdko liniowa w skrawaniu: VC=Dn1000mmin, gdzie VC prdko skrawania, n prdko obrotowa. n=1000VCDobrmin, D najwiksza rednica. b) Ruch pomocniczy ruch posuwowy miar prdkoci w tym ruchu jest tzw. posuw. posuwowy ruch (narzdzia lub przedmiotu), ktry suy do podtrzymania procesu skrawania i podawany jest w mm/obr lub w mm/skok f [mm/obr], fZ [mm/ostrze] f determinuje grubo wira, decyduje o jakoci powierzchni obrobionej. Prdko liniowa: Vf=fn=fzznmmmin, gdzie z liczba ostrzy. Rys.1.7 ap mm gboko skrawania odlego powierzchni obrabianej od powierzchni obrobionej. 1. Czas maszynowy, czas skrawania, przykady oblicze.

Czas maszynowy czas maszynowy Tm odpowiada czasowi ruchu posuwowego z uwzgldnieniem dosuwu u wysuwu narzdzia

; gdzie l dugo przedmiotu, f posuw, n liczba obrotw, q naddatek obrbkowy, ap gboko skrawania,

tm =

L L q i= f n f n ap

i liczba przej. Poniewa po kadym przejciu rednica maleje o 2 ap, to przy staych obrotach n zmienia si prdko skrawania vc. Przy maych naddatkach i duej rednicy D widoczne jest, e czas maszynowy zaley w rwnym stopniu od kadego z parametrw skrawania vc, f, ap, znajdujcych si w mianowniku uamka. Inaczej mwic, z punktu widzenia wydajnoci skrawania jest to bez znaczenia, ktry z parametrw bdziemy zwikszali. Zwikszenie dwukrotnie ktregokolwiek z nich powoduje skrcenie czasu maszynowego o poow. Toczenie: Rys.2.1 lw = 1,2,3 mm Gdy wczymy ruch posuwowy to mierzymy czas maszynowy. ld jest uwarunkowana geometrycznie, jest czsto bardzo krtka. Wiercenie: Rys.2.2 Frezowanie walcowe: Rys.2.3, 2.4 Czas skrawania ts jest to czas ruchu posuwowego na drodze skrawania l ; i to liczba przej narzdzia.

ts =
2.

l i f n
Siy, moc i temperatura skrawania. Jakociowy i ilociowy wpyw rnych czynnikw na wymienione wielkoci. Sia skrawania:

Na podstawie znajomoci siy skrawania mona okreli: - zapotrzebowanie na moc obrabiarki - sposb zamontowania ostrza Siy skrawania jest to pewna miara niezbdna, przy projektowaniu procesu technologicznego. Rys.3.2 Fc sia gwna - suy zapotrzebowaniu mocy, Fp sia odporowa w obrbce dokadnej staramy si j zminimalizowa, poniewa bdzie zachowywa si nieprzewidywalnie, bdzie powodowa niedokadnoci wymiarowe obrabianego elementu (przejcie z jednej rednicy na drug), Rys.3.4 Ff sia posuwu ma najmniejszy wpyw na przebieg procesu. F=FC2+Ff2+Fp2 Rys.3.3

Wpyw czynnikw na warto si:

Wraz ze wzrostem promienia ostrza skrawajcego wzrasta warto siy Fc. Natomiast wraz ze wzrostem kta natarcia i pochylenia maleje sia skrawania.

Czynniki majce wpyw na si skrawania: 1) Materia obrabiany 2) Ostrze skrawajce a) Materia ostrza: zmienia tarcie pomidzy ostrzem, a materiaem obrabianym, praktycznie nie wpywa na si skrawania. b) Geometria ostrza: wpywa na si skrawania. Wyk.3.8, 3.9, 3.10 i Rys.3.5 i 3.6. Jeeli chcemy mie ma Fp, to wybieramy najwikszy kt r. Rys.3.7 Moc skrawania:

P = F v
Moc podczas skrawania: [H] wzr na cakowit moc, ostatni skadnik wzoru znika gdy nie

P=

Fc vc F f v f F p v p + + 60 60 60

wystpuj drgania. Wszystkie wartoci zostay podzielone przez 60 aby zamieni minuty na sekundy. Moc skrawania w przyblieniu mona zapisa za pomoc tylko jednego skadnika (z si Fc). Ciepo i temperatura skrawania: Wir jest czynnikiem chodzcym.

Zwikszenie temperatury procesu jest zjawiskiem pozytywnym i negatywnym: - zwikszenie temp. zwiksza podatno na odksztacenia - jednak zbyt due zmian temperaturowe zmniejszaj dokadno rzeczywist ostrza. Wpyw na temperatur skrawania maj take stosowane chodziwa. Wodne roztwory sodu z dodatkami aktywnymi; wodne emulsje olejowe; oleje mineralne. 1. Zuycie ostrza, przyczyny (mechanizmy) i objawy zuycia. Przyczyny zuycia (pierwotne) Sia mechaniczna Postacie zuycia Zuycie cierne Zuycie wytrzymaociowe Deformacja plastyczna Zmienna sia lub temperatura Zuycie zmczeniowe Adhezja - zblienie dwch cia na odlegoci midzyatomowe Poczenia tarciowe I stopnia Dyfuzja wysza temperatura ni w adhezji Poczenia tarciowe II stopnia (obszar styku zgrzany, zespawany) Utlenianie

a)

Przyczyny: siy mechaniczne zwizane z oddziaywaniem materiau skrawanego i narzdzia. Wystpuj dwie postacie: - cierne w wyniku oddziaywania nierwnoci materiau obrabianego - wytrzymaociowe w wyniku przekroczenia granicy wytrzymaoci Objawy: wyszczerbienia, wykruszenia, wyamania, pknicia. Zmczeniowe zuycie przebiega bezobjawowo a gdy nagle nastpi wyszczerbienie.

b) zuycie cieplne przekroczenie dopuszczalnej temp. przez okrelony czas powoduje zmiany strukturalne odhartowanie, spadek
twardoci, nage opalenie ostrza. Zuycie dyfuzyjne w wyniku masowego przemieszczenia na styku materiaw. Mechanizm ten intensyfikuje si przy okrelonej dla danego pierwiastka. d) Zyycie adhezyjne w wyniku tworzenia si i rozrywania wiza. Wystpuj gdy dwa ciaa zbliaj si na odlegoci atomowe. e) Zuycie chemiczne utlenianie wystpuje dla materiaw mniej odpornych. Inne przy podwyszonych temperaturach wystpuj reakcje chemiczne skadnikw pynw z atmosfer powstaj tlenki, azotki. Typy zuycia:- starcie na powierzchni przyoenia - starcie w postaci krateru - wykruszenie krawdzi - powstanie karbu - pknicie cieplne - odksztacenia plastyczne wykruszenie - zamanie krawdzi - naroe c)

I docieranie , II normalna eksploatacja , III przyspieszone zuycie Zuycie - jest procesem cigym polegajcym na zmianie masy, ksztatu, waciwoci fizycznych i chemicznych.

1.

Jakociowy wpyw rnych czynnikw na zuycie ostrza.

2. Stpienie ostrza i jego kryteria. Kryteria stpienia ostrza : 1) fizyczne wskanik okrelajcy przyrost si skrawania, momentu, mocy skrawania lub temperatury. Ostrze traci waciwoci skrawajce ( III okres eksploatacji ostrza). 2) technologiczne ktrych wskanikiem jest przyrost chropowatoci powierzchni, zmiany wymiarw lub ksztatu przedmiotu obrabianego 3) ekonomiczne stosowane do narzdzi drogich lub unikatowych; ostrze stpione, kiedy osigamy maksymaln ywotno ostrza. Kryteria ekonomiczne, do ktrych zalicza si wskaniki stpienia,wyznaczone w powizaniu z kosztami eksploatacyjnymi narzdzia lub operacji, przy czym s one najczciej ustalone w odniesieniu do narzdzi pracujcych w warunkach produkcji wielkoseryjnej lub masowej.
Jeeli zuzycie ostrza osigno warto zuycioa dopuszczalnego zdop, wtedy ostrze uznajemy za stpione. W zalenosci od wymaga rzne parametry zuzycia oraz rzne ich wartoci przyjmowana s za zuycie dopuszczalne. Czas skrawania w niezmienionych warunkach skrawania a do przyjtego stpienia ostrza nazywamy trwaoci ostrza. O stpieniu moe decydowa przyrost chropowatoci wywoany zuyciem, si skrawania, temperatury.

1.

Okres trwaoci ostrza. Stepienie ostrza przewaznie odbywa si po k przejciach to oddzielonych przerwami w pracy okres trwao ostrza T okrela si jako:

2.

Definicja warstwy wierzchniej i jej kompleksowa charakterystyka. Warstwa wierzchnia jest to cz materiau obrobionego leca przy zewntrznej fizycznej powierzchni o zmienionej w stosunku do rdzenia waciwociach - geometrycznych, fizycznych, chemicznych.

Symbole warstwy wierzchniej : WW(Warstwa wierzchnia), TWW(Techniczna Warstwa wierzchnia), EWW.

Kompleksowa charakterystyka WW - obejmuje opis waciwoci geometrycznych tzn. chropowato, falisto i udzia materiaowy oraz waciwoci fizyczne tj. mikrostruktura, odksztacenia plastyczne, naprenia w warstwie wierzchniej. wykres przedstawiajcy profil chropowatoci wykres udziau materiaowego zdjcie mikrostruktury wykres twardoci obrbkowych w gb materiau wykres napre obrbkowych w gb materiau 1. Chropowato teoretyczna i rzeczywista powierzchni obrobionej. Wpyw rnych czynnikw na waciwoci warstwy wierzchniej (geometryczne i fizyczne). Wpyw rnych czynnikw na waciwoci geometryczne i fizyczne.

- mwimy o chropowatoci,

- falisto,

- bd ksztatu.

S 40 R

S 40 1000 R

S 1000 R

- Chropowato teoretyczna , gdzie f posuw, r promie naroa ostrza.

f2 Rzt 8r

Rzt chropowato teoretyczna, Rrz chropowato rzeczywista, R chropowato . - Chropowato rzeczywista jest to suma wszystkich chropowatoci:

Rrz = R zt + Rdr + RVB + Rnarost + Rstr

- Zaleno chropowatoci powierzchni materiau obrobionego od prdkoci skrawania z uwzgldnieniem NAROSTU.

- Parametry informujce o wysokoci fali (z wykresu profilu chropowatoci: Ra , Rz , Rt (constans). - Wpyw ksztatu profilu chropowatoci na udzia materiaowy [%] przykadowe profile:(rysunek do gory)

Wykres udziau materiaowego dla przykadowych profili:

W przypadku pynnej i maej chropowatoci, kierunek ladw obrbkowych nie ma wpywu na waciwoci eksploatacyjne, przy wikszych chropowatociach lepszy kierunek rwnolegy do kierunku ruchu, a przy tarciu suchym i maej chropowatoci korzystne s lady prostopade do kierunku ruchu, natomiast przy duej chropowatoci i suchym i suchym tarciu lepsze s rwnolege ni prostopade. 15. Charakterystyka sposobw skrawania: toczenie, wiercenie, frezowanie, szlifowanie TOCZENIE: 1. Typowe operacje:

2.

Parametry:

3.

Kinematyka:

FREZOWANIE: 1. Typowe operacje:

2. parametry: Frezowanie Prdko obrotowa n [Obr/min] Prdko liniowa skrawania [m/min] Gboko skrawania ap[mm] Posuw f [mm/obr] rednica freza d[mm] Posuw na ostrze fz [mm/ostrze] Szeroko warstwy skrawanej b[mm] Grubo warstwy skrawanej ap[mm] 4. 5. Kinematyka: Narzdzia: