1.

Klasyfikacja i charakterystyka metod obrbki ubytkowej (wirowej, ciernej , erozyjnej): Obrbka ubytkowa jest czci procesu ( technik) wytwarzania elementw maszyn i urzdze ,w ktrej przedmiot obrabiany uzyskuje wymagane ksztaty , wymiary i jakoci powierzchni przez usuwanie naddatku materiau. Obrbka ubytkowa dzieli si na obrbk skrawania i obrbk za pomoc erodowania. Obrbka skrawaniem dzieli si na obrbk wirowa i obrbk cierna, natomiast obrbka za pomoc erodowania dzieli si na obrbk elektroerozyjna, obrbk elektrochemiczna i obrbk strumieniowo erozyjna. Obrbka skrawaniem polega na usuwaniu za pomoc pracy mechanicznej okrelonej objtoci materiau, narzdziami zaopatrzonymi w klinowe ostrza skrawajce. Obrbka wirowa obrbka dokonywana narzdziami o okrelonej liczbie i ksztacie ostrzy skrawajcych, naddatek na obrbk za jest usuwany w postaci wirw widocznych okiem. (toczenie, wiercenie, struganie, frezowanie, przeciganie, dutowanie). Obrbka cierna dokonywana licznymi drobnymi ostrzami o nieustalonej cile liczbie i ksztacie, naddatek jest usuwany w postaci licznych wirw. Obrbka wykaczajca pozwala na zebranie naddatku (szlifowanie, gadzenie, obrbka strumieniowo - cierna, obrbka udarowo cierna. Obrbka erozyjna polega na usuwaniu okrelonej objtoci materiau przez wykorzystanie procesu erozji. Polega na obrbce materiau wywoujc w nim ubytki. Obrbka ta zachodzi za pomoc elektrody , za pomoc strumieni lub za pomoc pynu. 2. Mechanizm niszczenia materiau w procesie obrbki skrawaniem: Przyczyny zurzycia ostrza: -mechaniczne zurzycie ostrza -cieranie machaniczne zaczepianie nierwnoci jednej powierzchni o drug -dorane zurzycie wytrzymaociowe-gdy na skutek dziaajcych si wystpuje przekroczenie wytrzymaoci ostrza -zmczeniowe utrzta spjnoci na skutek zmczenia Objawy: wyszczerbienia , wykruszenia , wyamania , pknicia. Adhezyjne zurzycie ostrza wystpuje w okrelonych warunkach skrawania . Jego objawem jest powstawanie narostw tarcia , szczepie itp. Warunkiem wystpienia s odpowiednio wysokie naciski jednostkowe oraz niezbyt wysoka temp. Dyfuzyjne zurzycie ostrza wystpuje w wysokiej temp.,polega na zgrzewaniu si cztek materiau ostrza i materiau obrabianego , przez co ostrze traci swe wasnoci. Chemiczne zurzycie ostrza tworzenie si na powierzchni ostrza zwizkw chemicznych z orodkiem ktore s sabo zwizane z materiaem ostrza i atwo cieraj si np. Powstawanie powoki tlenkw 3. Omwi proces powstawania wira oraz zjawiska fizyczne wystpujce w strefie skrawania: W procesie powstawania wira nastpuje oddzielenie przez ostre narzdzia materiau warstwy skrawanej. W materiale powstaj odksztacenia spryste i plastyczne , przy zmiennych i wysokich temp. obszaru skrawania , przy cinieniu tarcia , przy zjawisku spczniania i utwardzania wira , cieraniu si ostrza . Rozrniamy wiry: -cinane , gdy wystpuje przekroczenie wytrzymaoci materiau na cinanie odrywane , gdy wystpuje przekroczenie wytrzymaoci na rozciganie materiau. Spczanie wira zmiana wymiarowa wira w stosunku do wymiarw warstwy skrawanej z ktrej wir powsta. Dugo wira jest krtsza od d. warstwy skrawanej l , natomiast pole przekroju poprzecznego wira jest wiksza od pola przekroju warstwy skrawanej. - zjawisko utwardzania obrbkowego materia warstwy skrawanej rozdziela si na dwa strumienie , z ktrych jeden przechodzi gr do wira a drugi zostaje wcinity pod ostrze w gb materiau przedmiotu . Powoduje to utwardzanie powierzchniowe. - graniczne linie powstawania odksztacenia plastycznego - rzeczywista praca ostrza z zaokrglon krawdzi. Rozrniamy wiry: -odpryskowe przy obrbce materiaw trudnych nie wystepuje plastyczne pynicie segmentu w paszczynie polizgu , gdy granica oporu plastycznego polizgu jest stosunkowo niska , a nacisk noa tak szybko wzrasta , e nastpuje oderwanie segmentu od warstwy skrawanej. - wstgowe obrbka materiaw plastycznych. Warstwa skrawana zamieniana w wiry przeswa si po powierzchni natarcia noa - schodkowe skrawanie ze redni prdkoci materiaw o redniej twardoci 4. Warunki i parametry charakteryzujce proces obrbki skrawaniem: Warunki skrawania dane charakteryzujce: Obrabiarke , przedmiot obrabiany , narzdzie , sposb mocowania , warunki chodzenia , prdkoc ruchu narzdzia i przedmiotu obrabianego , wymiary charakterystyczne warstwy skrawanej. Parametry: geometryczne - okrelaj charakterystyczne wielkoci geometryczne dotyczce przedmiotu obrabianego narzdzia i warstwy skrawanej s to: rednica skrawania, rednica narzdzia, szeroko skrawania, gboko skrawania nominalne pole przekroju poprzecz. warstwy skrawanej (F=ap*f) Resztowe pole przekroju poprz. warstwy skrawanej (Fr) rzeczywiste pole pow. przekroju poprz. warstwy skrawanej (Fe=F-Fr) gruboc warstwy skrawanej g rednia wartos warstwy skrawanej, szeroko warstwy skrawanej. kinematyczne - s to: prdk. ruchu gwnego, prdk. ruchu posuwowego, ruch gwny charakteryzuje prdkoc obrotowa n, ruch posuwowy charakteryzuje (zalenie od sposobu obrbki) parametr: posw na obrt(mm/obr), posw czasowy (mm/min), posuw na podwjny, posuw na ostrze(mm/ostrze). dynamiczne - siy: wypadkowa sia skrawania, rozkadana na 3 skadowe gwn albo styczn, oporow,- promieniow i posuwow. Cechy techniczno-uytkowe sztywno, dokadno kinematyczna i geometryczna, dobre wasnoci dynamiczne przeznaczenie produkcyjne- (zakres stosowania obrabiarek w przemyle): obrabiarki: oglnego przeznaczenia, specjalne o zawonych zakresie moliwych robt . Moliwoci obrbkowe: okrelaj operacje moliwych do wykonania, mamy tu obrabiarki: uniwersalne rnorodno operacji, produkcyjne wiksza wydajno od obr. uniw. mniejszy zakres robt, stosowane w produkcji seryjnej, uproszczone jeszcze bardziej zawony zakres operacji. wydajno obrbki: objtociowa, powierzchniowa, jednostkowa. 5. Omwi wskaniki charakteryzujce wydajno procesu skrawania . Poda wzr na wydajno powierzchniow lub objtociow skrawania: Wydajnoci skrawania nazywamy umown wielkoc charakteryzujc objto lub ciar warstwy skrawanej , pole powierzchni obrabianej lub jej dugo skrawania w jednostce czasu. Wydajno skrawania objtociowa Qv okrela obj warstwy skrawanej w jednostce czasu dla przypadku toczenia Qv=1000f*v=1000gpv (mm3/min) Wydajno skrawania powierzchniowa Qp okrela pole powierzchni obrabianej w jednostce czasu Qp=1000pv (mm2/min) Wydajno skrawania liniowa Ql , dugoc powierzchni obrobionej w jednostce czasu odpowiada ona prdkoci posuwu czasowego Ql=p*n ( mm/min) Kad wydajno skrawania odmierzon do mocy skrawania Na nazywamy waciw wydajnoci skrawania. Wydajno procesu skrawania zaley od dobranych parametrw skrawania. Przy doborze parametrw uwzgldniamy: - wymagania technologicznedokadno ksztatowo wymiarowa i powierzchniowa - ograniczenia moliwoci obrbkowych - ekonomia wytwarzania( mniejsze zurzycie materiaow , wysoka wydajno procesu , koszt jednostkowy) 8. Materiay narzdziowe i ich krtka charakterystyka (rodzaje , gatunki, wasnoci, zastosowanie.): Cechy : wysoka twardo, dua odporno na sieranie, odporno na dziaanie wysokich temperatur przez duszy czas, odporno na zmienne obcienia, dobra zdolno do tumienia drga. Stale narzdziowe wglowe C(0,7 1,3 %) temp. Pracy 170-180 stopni Celsjusza, zastosowanie : pilniki, motki, punktaki, rysiki. Stale te przewanie posiadaj struktur cementytu kulkowego. Wady materiau to tracenie twardoci w temp powyej 200, niska hartowno, stosuje si te stale gownie do obrbki rcznej przy maych prdkociach skrawania. Stale narzdziowe stopowe chrom zwiksza odporno na cieranie, zwiksza hartowno, - mangan wzrost hartownoci stali, wysza wytrzymao na ciskanie oraz zmczeniowa. Wolfram tworzy twarde wgliki, - Wand zapobiega rozrostowi ziarna zwiksza hartowno. Stale narzdziowe szybkotnce dua odporno na cieranie i chodzenie do wysokich temp. 570-630. skadniki stopowe to wolfram, molibden, chrom, Wand, kobalt. Kobalt wpywa na dziaanie na wysokie temp. Bardzo dobra hartowno trudniej obrabiane na gorco (np. SW18, SW9, SK5) Zastosowanie: wierta, przecigacze, pogbiacze, frezy walcowe. Wgliki spiekane dua twardo ostrza. Skadniki materiaowe: wglik wolframu, wglik tytanu, wglik tantalu, kobalt. Rodzaje spiekw :- wolframowe, tytanowe (mog pracowa w wysokich temp. 750 950. dua twardo maa udarno. Spiekane tlenki glinu AL2O3 z dodatkami CaO, MgO, MnO, Cr2O zalety : dua twardo, odporno na dziaanie temp., wytrzymao na ciskani, nie tworzy nalotw, brak materiaw szkodliwych. Wady : maa wytrzymao na zginanie, rozciganie, udarno. Su do obrbki materiaw trudnoskrawalnych. Cermentale skadaj si z ronych typw skadnikw ceramiczne metaliczne-spoiwo. Wady : niskie wasnoci wytrzymaociowe. Stosowane w lekkich warunkach pracy. Diamenty i azotki boru super twarde materiay narzdziowe: 9. Narysowa i zdefiniowa ukad paszczyzn stosowany do okrelenia narzdzia w ukadzie odniesienia wg ISO: Ukad odniesienia narzdzia na przykadzie noa tokarskiego Pr paszczyzna podstawowa paszczyzna przechodzca przez rozpatrywany punkt rwnolegy do podstawy narzdzia i prostopada do kierunku ruchu gwnego Ps paszczyzna krawdzi skrawajcej, paszczyzna styczna do paszczyzny przechodzcej przez rozpatrywany punkt styczna do GKS i prostopada do Pr Po paszczyzna przekroju gwnego, paszczyzna przechodzca przez rozpatrywany punkt, prostopada do Pr i prostopada do Ps Pf paszczyzna boczna, paszczyzna przechodzca przez rozpatrywany punkt, prostopada do Pr, rwnolega do kierunku posuwu f Pp paszczyzna tylna, paszczyzna przechodzca przez rozpatrywany punkt, prostopada do Pf i prostopada do Pr Pg paszczyzna najwikszego spadku powierzchni natarcia Pn paszczyzna normalna prostopada do GKS i prostopada do Pr 13. Rola i znaczenie geometrii ostrza (ktw) w procesie skrawania: Przyjmowane wartoci ktw zale od rodzaju materiau narzdzia, waciwoci materiau obrabianego oraz pozostaych warunkw obrbki. Kat przyoenia o may wpyw na opr skrawania. Im ten kt jest mniejszy tym wiksza sia tarcia; udzia tarcia od strony powierzchni przyoenia w wypadkowej sile skrawania jest niewielki. Kt natarcia o - duy wpyw na sile skrawania, na wytrzymao ostrza, przebieg przeksztacenia warstwy w wir naprenia i odksztacenia wystpujce w strefie skrawania, opory skrawania, drgania dokadno odrbki, przebieg zuycia ostrza, jego trwao. Warto kata natarcia zawiera si w duych granicach i zaley od materiau ostrza i przedmiotu obrabianego. Kt pochylenia gwnej krawdzi ostrza wpywa na kierunek spywu wira, sposb wcinania ostrza w material obrabiany, wytzymalosc ostrza, sily skrawania, dokladnosc obrobki. Wartosc tego kta zalezy od sztywnosci przedmiotu obrabianego, rownomienosc skrawanego naddatku. Podczas skrawania przedmiotw sztywnych = 0 -5, podczas skrawani przedmiotw malo sztywnych = 15 20, podczas skrawania przy nierownomiernym naddatku = -10 30, zmiana kta sprzyja zmianie kierunku splywu wiora. Kt przystawienia Hr wplywa na wytrzymaolosc wierzcholka ostrza, dokladnosc obrbki siy skrawania, drgania, chropowatosc powierzchni, temperature skrawania, intensywnosc zuzycia i trwalosc ostrza. Zaleznie od warunkow obrobki przyjmuje si H = 30 - przy duzych kontach natrcia i duzej sztywnosci przedmiotu obrabianego. H = 45 - dostateczna sztywnosc przedmiotu, sztywnosc obrabiarki, sztywnosc zamocowania H = 60-75 - obrbka namao sztywnej obrabiarce przy przy niesztywnym zamocowaniu i przedmiocie H = 90 - toczenie na automatach wielonozowych, toczenie przedmiotw dugich o maej srednicy,toczenie powierzchni czolowych Kt przystawienia pomocniczy Hr` - wpywa na chropowatosc powierzchni i wytrzymaosc ostrza. Wartosc tego kata zalezy od wielu czynnikw: 1-2 - najczesciej w nozach 5-10 - przy obrbce przedmiotw dostatecznie sztywnych 45 - najczesciej w nozach wygietych. 14. Zdefiniowac kat s w ukadzie nazedzia. Wskazac strzalka na szkicu nazedzia przyblizony kierunek splywu wiora po powierzchni natarcia noza zdzieraka prostego prawego o geomertrii: Kt s definiowany jest w plaszczyznie skrawania Ps jest to kt midzy krawedzia skrawajc, a paszczyzn podstawow Pr. Kt s jest dodatni gdy wierzcholek ostrza, jest najwyzszym punktem krawdzi. Kt s jest zerowy, gdy wszystkie punkty krawedzi leza w tej samej odleglosci od plaszczyzny podstawowej. Kt s jest ujemny, gdy wierzcholek ostrza jest najnizszym punktem krawedzi skrawajacej 21.Omwi przyczyny dynamicznych zmian siy skrawania nawet w warunkach obrbki z wirem cigym: Siy skrawania s szybkozmiennymi w funkcji czasu. Przebieg zmiennoci siy skrawania w czasie przy toczeniu wzdunym. Zmienno siy skrawania moe by wywoana uderzeniami lub drganiami. Uderzenia spowodowane mog by zarwno uruchomieniem jak i chwilowym zatrzymaniem noa pod penym obcieniem na skutek jednorazowych niejednorodnoci w materiale. Uzewntrznieniem waha siy skrawania w procesie skrawania s drgania. Nawet przy wirze cigym wystpuj zmiany siy skrawania, poniewa zmienia moe si przekrj warstwy skrawanej. Wynika to moe ze wczeniejszej obrbki przedmiotu, ktry mgby by zgrabnie obrobiony lub z nawet niewielkich nierwnomiernoci naddatku na obrbk. Mimo i wir jest cigy ze wzgldu na niejednorodnoci materiau, proces powstawania plastycznego wira moe by bardzo niejednorodny i w danej chwili mog nastpowa wahania napre w materiale, co skutkowa bdzie zmienn si skrawania. 22. Wspczynnik spczania wira, wir, opis i metody jego wyznaczania: Spczeniem wira nazywana jest zmiana wymiarw wira w stosunku do wymiarw warstwy skrawanej z ktrej ten wir powsta. Dugo wira lw jest krtsza od dugoci warstwy skrawanej l (drogi skrawania), natomiast pole przekroju poprzecznego wira Fw jest wiksze od pola poprzecznego przekroju warstwy skrawanej F. Stopie spczenia wira okrela si wartoci wskanika spczenia wira. Wskanik wzdunego spczania (skrcenia) wira wyraony jest wzorem ksp=l/lw. Natomiast wskanik spczenia wira poprzecznego ksp=Fw/F=aw*bw/a*b. Wspczynnik spczenia wira zaley od wielu czynnikw, a przede wszystkim od wasnoi materiau skrawanego, szybkoci skrawania i geometrii ostrza. Im materia jest bardziej plastyczny tym spczenie wira jest wiksze. Najwiksze spczenie wira wystpuje przy szybkoci skrawania 10-50m/min. Ze wzrostem szybkoci spczenie wira maleje, a od szybkoci ok. 200m/min warto wskanika spczenia wira praktycznie pozostaje niezmienna. Wpyw geometrii ostrza na spczenie wira mona wyjani rozpatrujc rysunek. Przyrostowi drogi skrawania l odpowiada w przyblieniu przyrostowi dugoci wira o lw, czyli ksp= l/ lw=sin /sin Zmniejszenie = zwikszenie ksp. 23.Omwi czynniki majce wpyw na posta i spczenie wira: Spczenie wira a tym samym wspczynnik spczenia wira zaley od wasnoci materiau obrabianego, geometrii ostrza, parametrw skrawania, chodzenia i wielu innych czynnikw. Wpyw materiau obrabianego na wspczynnik spczenia jest bardzo zoony i uwarunkowany zmian plastycznoci materiau wystpujc przy zmianie warunkw skrawania. Wspczynnik spczenia wzrasta, gdy zmniejsza si grubo warstwy skrawanej, a wic i posuw, gdy maleje kt natarcia, przy wartoci promienia zaokrglenia ostrza. Zalenie te od powyszych czynnikw, ze wzgldu na posta otrzymujemy nastpujce rodzaje wirw - odamkowy, - wstgowy, - schodkowy. Istnieje szereg hipotez wyjaniajcych proces tworzenia si wira w materiaach plastycznych. Istnieje pogld zakadajcy rn prdko przemieszczenia si czsteczek materiau w obszarze w ktrym zachodzi przeksztacenie warstwy skrawanej z wir. 24. Opisa proces powstania wira segmentowego: Wir segmentowy ma wyranie zarysowane linie zgniotu linie wycignitych wkien, zakrzywione mocno od strony powierzchni spywu wira. We wirze segmentowym wystpuj ostro zaznaczone granice podziau wira nachylone do kierunku skrawania pod ktem . Granice te nie wystpuj w wirach wstgowych wyznaczaj pooenie powierzchni, wzdu ktrych wystpio czciowe naruszenie spjnoci materiau. Gdy utrata spjnoci pomidzy elementami jest cakowita; wir taki nazywamy elementarnym. W pewnych warunkach skrawania odksztaceniom plastycznym materiau towarzyszy znaczne umocnienie prowadzce do czciowego lub cakowitego naruszenia spjnoci i polizgu elementu wira wzdu tej granicy. W ten sposb wir segmentowy ma charakterystyczn posta spitrzonych jeden na drugim elementw o wyranie zaznaczonym podziale. 25.Klasyfikacja wirw, wskaza jak moemy wpywa na ich posta i kierunek spywu: Wir stanowi odpadowy produkt procesu skrawania Klasyfikacja wirw opiera si na podobiestwie cech ich budowy i ksztatu. Klasyfikacja wirw ze wzgldu na budow rozrnia si: -wiry odupywane lub odrywane bdce wynikiem przekroczenia wytrzymaoci rozdzielczej w praktyce wiry tego rodzaju spotyka si bardzo rzadko; -wiry cinane- bdce wynikiem przekroczenia wytrzymaoci na cinanie. Wiry takie wystpuj w rnych odmianach w praktycznie stosowanych warunkach obrbki. Wrd wirw cinanych rozrniamy nastpujce odmiany: A)wiry elementowe, nazywane take odpryskowymi. S to pojedyncze czstki wira lub grupy czstek wira sabo ze sob poczone i rozsypujce si przy zderzeniu; B)wiry schodkowe- ktrych cech charakterystyczn jest dobra spjno wira z wyranie zarysowanymi czstkami wira; C)wiry jednolite zwane te wstgowymi lub cigymi odznaczaj si zupen spjnoci i nieznacznie tylko zaznaczon budow elementow, Klasyfikacja wirw ze wzg. na ksztat: -wiry o budowie jednolitej dzieli si na 4 rodzaje: wstgowe, rubowe, spiralne, ukowe. Kady rodzaj wirw moe by jeszcze podzielony ze wzgl. na stopie cigoci. Rozrnia si wiry cige i odcinkowe. Na kierunek spywu wira moemy gwnie wpywa poprzez geometri ostrza-kty ostrza. s i n. Posta wira zaley gwnie od wasnoci materiau obrabianego. Moemy take ni wpywa poprzez geometri kadego ostrza. Istniej take metody ksztatowania wira. Rozwijana jest metoda wtryskiwania cieczy midzy powstajcy wir a powierzchnie natarcia pod duym cinieniem, ktra wpywa na posta powstajcego wira. 26.Zjawisko narostu i jego wpyw na proces skrawania i dobr warunkw obrbki: Narost skada si z bardzo silnie odksztaconych warstewek materiau obrabianego i ma charakterystyczna wknist budow. Twardo narostu jest znacznie wiksza ni twardo materiau obrabianego. Narost tworzy wtrne ostrze chronice powierzchni natarcia od bezporedniego kontaktu z materiaem skrawanym. Narost podczas skrawania powstaje z czstek materiau obrobionego przyhamowywanych na powierzchni natarcia, przy czym powan rol odgrywaj tu zjawiska adhezji i zgrzewania zarwno w strefie styku narzdzia z materiaem obrabianym jak i styku samego narostu ze lizgajcym si po nim wirem. Narost powstaje w okrelonych zakresach temperatur. Wystpowanie narostu zwizane jest bardzo silnie z wasnociami materiau obrabianego. Stwierdzono, e materia ostrza nie wywiera istotnego wpywu na tworzenie si narostu. Najwikszy wpyw ma kt natarcia. Narost pogarsza jako powierzchni powodujc powstawanie wgniece i nierwnoci powierzchni obrabianej. 27. Poda definicj okresu trwaoci ostrza. Omwi wzr Taylora. Przedstawi graficznie ogln posta zalenoci T=f(): Trwao narzdzia T jest to wielko charakteryzujca w sposb bezporedni - czas skrawania lub porednio liczb wykonanych operacji, czci, wzgldnie dugo drogi skrawania narzdzia nowego lub po zaostrzeniu do chwili nastpienia oznak stpienia ostrza, przy niezmiennych warunkach obrbki. CT,C stae, zalene od warunkw obrbki (CT=Cs); T okres trwaoci [min]; s,m- wykadniki potgowe wyznaczane dowiadczalnie (s=1/m) 28. Poda definicj okresowej prdkoci skrawania VT. Omwi czynniki majce wpyw na okresow prdko skrawania: Spord wszystkich czynnikw, ktre wpywaj na okres trwaoci ostrza, najsilniej wpywa szybko skrawania. Szybko skrawania bywa zmieniana w szerokim zakresie, a wic moe ona bardzo znacznie zwiksza lub zmniejsza trwao ostrza. Okresowa szybko skrawania, jest to szybko ktra odpowiada ustalonej wartoci okresu trwaoci ostrza. = C/Tm = T C- staa zalena od warunkw obrbki; m- wykadnik potgowy wyznaczany dowiadczalnie; T- okresowa prdko skrawania; T- okres trwaoci ostrza. Czynniki majce wpyw na okresow szybko skrawania: - wpyw materiau obrabianego wpywa na okresow szybko skrawania poprzez wasnoci odprowadzania ciepa; - wpyw narzdzia okresowa prdko skrawania zaley od odpornoci narzdzia na wysokie temperatury wyraajc si w zmianach wytrzymaoci, tarcia i cierania. Na okresow prdko skrawania wpywaj te: materia i wymiary czci chwytowej , kt natarcia, kt przyoenia, kt pochylenia gwnej krawdzi skrawajcej, promie zaokrglenia, - wpyw warunkw skrawania; - wpyw wymiarw i ksztatu warstwy skrawanej; - wpyw kta przystawienia pomocniczej krawdzi skrawajcej; - Wpyw chodzenia i rodzaje pynw obrbkowych poprzez chodzce i smarujce dziaanie cieczy. 30. Narysowa i omwi parametry geometryczne zuycia ostrzy na jego czynnych powierzchniach: Zuycie powierzchni przyoenia uwidacznia si na ostrzu w postaci szeregu rwnolegych rys, tworzcych na caej czynnej dugoci tej powierzchni charakterystyczny lad zuycia nierwnomiernej szerokoci. Na skutek zuycia powierzchni przyoenia krawdzi traci pierwotny zarys, odsuwajc si w gb ostra. Zuycie powierzchni natarcia w miejscu zetknicia wira z powierzchnia natarcia, w pewnej odlegoci od krawdzi skrawajcej powstaje slad tego zetkniecia w postaci niewielkiego wgbienia przez wykorzystanie kolejnych naroy (w przypadku ostrzy pytek wieloostrzowych) Okres trwaoci ostrza suma czasw pracy (skrawania) ostrza nowego lub od momentu naostrzenia do osignicia umownego stpienia w niezmiennych warunkach obrbki. Okres pracy ostrza suma czasw skrawania, w czasie pomidzy dwoma stpieniami przy zmiennych warunkach skrawania. ywotno ostrza U suma wszystkich okresw pracy, ktre mona uzyska z danego ostrza, , m liczba okresw trwaoci ostrza, liczba zaostrze, t okres trwaoci ostrza, M okres pracy ostrza, z liczba czasw pracy ostrza w cigu jednego okresu pracy ostrza, tu czas pracy ostrza 34. Przedstawi (schematy) rozkadu skadowych sil skrawania przy toczeniu: a)wzdunym, b) poprzecznym i c) skonym: Sia skrawania jest to sia z jaka narzdzie dziaa na przedmiot obrabiany.Indeksy stosowane przy oznaczaniu si skrawania -c- dla kierunku ruchu gwnego -f- dla kierunku ruchu posuwowego -e- dla kierunku wypadkowego ruchu skrawania -p- dla kierunku prostopadego do Vc i Vf F=Fc+Ff+Fp 35. Przedstawi graficznie i omwi wpyw kta przystawienia r na ksztat przekroju warstwy skrawanej i skadowe siy skrawania przy toczeniu: Wpyw kata przystawienia na siy skrawania zwizany jest ze zmianami czynnej dugoci krawdzi skrawajcej ostrza i gruboci warstwy skrawanej, jakie zachodz przy zmianie tego konta. W tych warunkach zmiany naciskw jednostkowych na powierzchniach przyoenia i na tarcie, zmieniaj si opory tarcia, rozkady temp. I odksztacenia w warstwie skrawanej. 36. Poda i omwi oglna posta wzorw (statystyczno dowiadczalnych) na skadowe siy skrawania przy toczeniu: gdzie: CC eC uC rc c cc stae, wykadnik i wspczynniki poprawkowe wyznaczone dowiadczalnie. Przy przecitnych warunkach pozostae siy skadowe mona okreli w przyblieniu z nastpujcych zalenoci: - przy toczeniu stali: Fp = (0,4 0,6) FC Ff = (0,2 0,4) FC - przy toczeniu eliwa: Fp = (0,3 0,6) FC Ff = (0,1 0,4) FC c stae zalene od warunkw obrbki eC wykadniki charakteryzujce wpyw gbokoci skrawania uC wykadniki charakteryzujce wpyw posuwu wspczynniki poprawkowe uwzgldniajce wpyw rnych czynnikw na warto si skrawania, wyznaczane dowiadczalnie. 38. Poda i omwi ogln posta wzorw (statystyczno dowiadczalnych) na skadowe siy skrawania przy wierceniu: Dla wiercenia w penym materiale. gdzie: CF, CM stae ujmujce wasnoci materiaowe przeliczenie jednostek oraz wpyw czynnikw oddzielnie we wzorach nie wyodrbnionych uF, uM, eF, eH, aF, aM, sF, sM wykadniki potgowe okrelajce intensywno wpywu czynnikw zmiennych na si i moment skrawania KH wspczynnik poprawkowy ujmujcy wpyw wasnoci wytrzymaociowych. Ukad si przy wierceniu zredukowa mona do skrtnika, tj. do siy osiowej Ff i momentu skrawania M. Ff = Ff1 + Ff2 M = 0,25 (Fc1 + Fc2)d Fp = Fp1 Fp2 = 0 39. Omwi kinematyk strugania poprzecznego i wzdunego oraz poda przykady zastosowania: Strugania wzdune ruch gwny postpowo zwrotny wykonuje przedmiot obrabiany a ruch posuwowy , prostopady do kierunku ruchu gwnego narzdzie. Struganie poprzeczne ruch gwny wykonuje narzdzie, a ruch posuwowy przedmiot obrabiany. Struganie wzdune stosowane przy obrbce dugich przedmiotw, lub kilku przedmiotw mocowanych szeregowo na stole strugarki Struganie poprzeczne dotyczy obrbki przedmiotw krtkich gwnie z produkcji jednostkowej. Struganie pionowe dutowanie ruch gwny wykonywany jest w paszczynie pionowej a ruch posuwowy w paszczynie poziomej. 40. Rodzaje noy strugarskich i ich wpyw na ksztat powierzchni obrabianej: Zalenie od sposobu pracy noa, rozrnia si noe strugarskie oglnego przeznaczenia oraz noe strugarskie ksztatowe. Zalenie od sposobu zamocowania rozrnia si noe imakowe oraz noe oprawkowe. Rozrniamy noe strugarskie wgniatajce ostrze w powierzchnie obrobiona oraz noe odgite do ty przeciw dziaajce wgnieceniom ostrza w powierzchni obrobion Podczas strugania powstaj prgi, przy wejciu ostrza w materia. Przyczyn tego jest zbyt maa sztywno wystajcej czci trzonka noa. Zalenoci od sposobu zamocowania otrzymuje si wklso albo wypuko. Rys. Progi powstajce przy wcinaniu si ostrza w materia W momencie zderzenia si ostrza z materiaem, dziaa oprcz redniej siy skrawania sia uderzenia. Na skutek tego w tym przerwanym momencie nastpuje silniejsze odgicie trzonka noa w dalszym cigu skrawania, kiedy ustaje wpyw uderzenia. W wyniku odwzorowania toru ruchu ostrza w stosunku do materiau powstaje na powierzchni skrawanej odpowiedniego ksztatu nierwno. 41. Czas maszynowy strugania, poda wzr, wykona schemat obliczeniowy, oznaczy na schemacie wielkoci wystpujce we wzorze oraz wskaza kierunek ruchu gwnego i posuwowego: Niezalenie od odmiany strugania czas maszynowy oblicza si wg wzoru: gdzie: ld dugo poprzecznego dobiegu narzdzia [mm] B szeroko strugania [mm] lw dugo poprzecznego wybiegu narzdzia p posuw (szeroko skrawania w czasie 1 skoku) [mm/skok] u liczba skokw na minut i liczba przej przy tym samym posuwie i liczbie skadw na minut 42. Omwi odmiany kinematyczne wiercenia i poda obrabiarki, na ktrych s one stosowane: Istniej 4 moliwoci kinematycznego wiercenia: - wiercenie narzdziem, ktre wykonuje jednoczenie ruch posuwowy i obrotowy przy nieruchomym przedmiocie obrabianym. Odmiana ta najczciej stosowana jest zwana wierceniem pionowym wykonywane jest na wiertarkach; - wiercenie narzdziem, ktre wykonuje tylko ruch posuwowy, prostoliniowy, rwnolegy do osi obrotu przedmiotu, a ruch obrotowy wykonuje przedmiot obrabiany. Wiercenie to zwane jest wierceniem poziomym, jest stosowane w przypadku dugich otworw, poniewa umoliwia uzyskanie wikszej dokadnoci obrbki. Stosuje si go na automatach tokarskich, rewolwerowych i tokarkach - wiercenie narzdziem ktre wykonuje tylko ruch obrotowy, za przedmiot obrabiany ruch prostoliniowy, rwnolegy do osi przedmiotu wierta. Ta odmiana moe by przeprowadzona na frezarce pionowej. W praktyce nie jest stosowane. - wiercenie narzdziem ktre zamocowane jest nieruchomo, a ruch obrotowy i posuwowy wykorzystuje przedmiot obrabiany. W praktyce nie stosowana.

44.Oglna posta wzorw na skadowe siy skrawania przy frezowaniu walcowym: Do obliczania obwodowej siy FC przy frezowaniu walcowym i czoowym stosujemy wzory potgowe w postaci:

Gdzie: CF- wspczynnik

zaleny od rodzaju materiau obrabianego i typu freza; wf, ef, uf, af wykadniki potgowe; B szeroko frezowania w [mm]; ap gboko frezowania w [mm]; fz posuw w [mm/obr]; z liczba ostrzy; d rednica freza w [mm]; KV,K - wspczynniki poprawkowe uwzgldniajce wpyw prdkoci skrawania i kta natarcia; - Frezowanie przeciwbiene FCN= (0,3 0,4) FC Ff= (0,1 1,2) FC Ffn= (0 0,3) FC - Frezowanie wspbiene FCN= (0,3 0,4) FC Ff= (0,1 1,2) FC Ffn= (0 0,3) FC Fp= FC*tgs 45.Dowiadczalne metody wyznaczania cakowitej siy skrawania: Do bezporedniego pomiaru si skrawania stosuje si siomierze. Spord wielu siomierzy na uwag zasuguj nastpujce konstrukcje: si. hydrauliczny, si. elektrolityczny, si. magnetoelastyczny; si. elektromagnetyczny, si. piezoelektryczny, si. tensometryczny. Najpowszechniej stosowane s siomierze tensometryczne i piezoelektryczne. Siomierz tensometryczny suy do pomiaru napre elementw obcionych statycznie i dynamicznie i jest uywany do pomiaru si i momentw skrawania. Elementem mierniczym tensometru jest cienki drucik oporowy w ksztacie paskiego wyka, wklejony midzy dwa paski papieru izolacyjnego naklejony na obciony element. Ukad pomiarowy skada si ze zrwnowaonych mostkw Wheatstone, wzmacniacza sygnaw napiciowych zintegrowanych z mikroprocesorowym systemem kalibracji i rejestracji wartoci si przez przesyanie sygnaw analogowych do rejestratora lub komputera. Siomierz piezoelektryczny dziaa na zasadzie zmiany adunku elektrycznego w stosie kwarcowym pod wpywem si skrawania 46. Zalety i wady siomierzy stosowanych do wyznaczania skadowych do wyznaczania skadowych si skrawania: Wady metod pomiaru si skrawania: - niezbyt dua dokadno pomiaru; - brak uniwersalnoci kady pomiar wymaga odpowiedniego przyrzdowania i techniki wykonania pomiaru; - konieczno stosowania systemw pomiarowych przetwarzajcych przy pomiarach czujnikowych - konieczno wzorcowania dla danego pomiaru Zalety metod pomiaru si skrawanych:- metody tensometryczna i piezoelektryczna odznaczaj si du czuoci na dynamik zmian si skrawania; - moliwo dokadnego okrelenia si skrawania w porwnaniu do metod analityczno-dowiadczalnych; - w metodach z systemem pomiarowym moliwo eksportowania, przechowywania, analizowania i opracowywania wynikw pomiaru prowadzonego podczas procesu skrawania 47.Omwi wpyw warunkw obrbki(rodzaju i wasnoci materiau obrabianego, geometrii ostrza, parametrw skrawania) na skadow siy skrawania: Wasnoci materiaw obrabianych wywieraj znacznych i bardzo zoony wpyw na siy skrawania. Zale one od skadu chemicznego, struktury, mechanicznych i fizykalnych wasnoci materiau. Dal okrelonego materiau jego wasnoci uwarunkowane s procesami hutniczymi i warunkami obrbki cieplnej. Wpyw parametrw skrawania(g, p, v) na siy skrawania jest rny. Podczas zwikszania gbokoci skrawania siy rosn, gdy wzrasta pole przekroju poprzecznego w skrawanej i udzia krawdzi ostrza w procesie skrawania. Przy zmianie posuwu zmieniaj si jednoczenie pole przekroju poprzecznego i grubo warstwy skrawanej. Zwikszenie pola przekroju poprzecznego wywouje wzrost wypadkowego oporu skrawania. Wpyw prdkoci skrawania na siy skrawania wie si z wpywem prdkoci odksztacania warstwy skrawanej na plastyczno materiau obrabianego i zjawisko\a narostowe na ostrzu narzdzia. Wpyw kta natarcia- kade zmniejszenie kta natarcia bdzie wywoywao wzrost oporw skrawania. Wpyw kta pochylenia gwnej krawdzi ostrza na siy skrawania mona wyjani zmianami bocznego i tylnego kata natarcia. Wpyw kta przyoenia na siy skrawania jest niewielki. Wpyw kta przyswajania na siy skrawania mona uzasadni zjawiskami zwizanymi ze zmianami czynnej dugoci krawdzi skrawajcej ostrza i gruboci warstwy skrawanej. Wpyw promienia zaokrglenia( naroa na siy skrawania mona wyjani zmianami szerokoci warstwy. 48.Poda zalenoci na energi i moc skrawania przy toczeniu: N- moc skrawania Poniewa vy=0; vf<<v, to dla praktycznych oblicze zaleno mona uproci pomijajc dwa ostanie czony: Energia skrawania 49.Opr waciwy i praca waciwa skrawania, wzory i wzajemna relacja: Opr skrawania- na opr ten skadaj si siy dziaajce podczas skrawania: - sia odksztacenia warstwy skrawanej(spczenie); - sia oddzielajca warstwy skrawanej; - sia odksztacenia wira; - sia tarcia wira- powierzchnia natarcia; - sia tarcia powierzchni przyoenia- materia obrabiany; Opr waciwy skrawania- stosunek skadowej obwodowej Pz do czynnej dugoci krawdzi skrawajcej okrela on si przypadajc na jednostk dugoci krawdzi skrawajcej. b- szeroko warstwy skrawanej Praca waciwa skrawania- stosunek skadowej obwodowe Pz do pola przekroju poprzecznego warstwy skrawanej. b- szeroko warstwy skrawanej; agrubo warstwy skrawanej 50. Omwi wpyw kta r i promienia zaokrglenia naroa ostrza na gadko pow. obrabianej przy toczeniu: Podczas toczenia ostrzem zaokrglonym o promieniu r mikro nierwnoci mog by ksztatowane tylko krzywoliniow czci krawdzi albo rwnie prostoliniowymi odcinkami krawdzi w zalenoci od wartoci posuwu i promienia r oraz ktw przystawienia gwnej i pomocniczej krawdzi ostrza. Przypadek ksztatowania mikro nierwnoci krzywoliniow czci krawdzi o promieniu r zachodzi gdy: r arc sin(P/2r) i r arc sin(P/2r) to r<arc sin(P/2r) i r<arc sin(P/2r) to 51. Technologiczno ekonomiczne kryteria doboru warunkw obrbki: Przy doborze war. obrbki kierujemy si otrzymaniem: -najwyszej wydajnoci; -najniszych kosztw obrbki; -najwysz jako produktu; Racjonalny dobr warunkw obrbki jest wynikiem uwzgldnienia: a)wymaga technologicznych stawianych przez konstruktora; b)ogranicze moliwoci obrbkowych; c)ekonomii wytwarzania; Ad.a).-kryteria waciwej jakoci i uytkowoci wyrobu; -dokadno ksztatowo-wymiarowa; -dok. powierzchniowa warstwy obrabianej; Ad.b).-specyfikacj obrbki; -rodzajem obrbki; -narzdziem; -przedmiotem obrabianym; Ad.c).-najnisze zuycie mat. Konstrukcyjnych; -minimalne zuycie mat. Narzdziowych i konstrukcyjnych; -wysoka wydajno produkcji; -najmniejszy koszt jednostkowy; Optymalnego doboru warunkw obrbki dokonuje si analitycznie lub graficznie. Dobr warunkw obrbki zaley od rodzaju obrbki: -zgrubna; -rednio dokadna; -dokadna; -bardzo dokadna; -bardzo dok.-tzw diamentowanie. 52. Wyprowadzi wzr na optymaln szybko skrawania bazujc na kryterium minimalnego kosztu operacji: -koszt jednostkowy ; ; ; ; Przypadek formowania mikro nierwnoci wierzchokiem o promieniu r i prostoliniowymi odcinkami krawdzi zachodzi gdy:

53. Zasady i tok doboru warunkw obrbki zgrubnej: Punktem wyjcia przy wyznaczaniu warunkw skrawania jest analiza danych dotyczcych przedmiotu obrabianego narzdzia i obrabiarki. Usunicie naddatku obrbkowego odbywa si moe w jednym lub kilku zabiegach i przejciach. Na podstawie danych dotyczcych obrabiarki i przedmiotu obrabianego mona ustali wstpnie rodzaje, typy i wymiary narzdzi przeznaczonych do kadego zabiegu. Dla zabiegw-obrbki zgrubnej-korzystajc z poradnikw normowania, instrukcji, instrukcji norm pastwowych i zakadowych ustalamy rodzaj i gatunek materiau ostrza, dugo wysunicia narzdzia z imaka noowego, ksztat powierzchni natarcia i geometrie ostrza. Nastpnie naley ustali warunki chodzenia i sposb doprowadzania cieczy do strefy skrawania. Przy obrbce zgrubnej celowe jest ustalenie jak najwikszego usunicia naddatku obrbkowego w moliwie najmniejszej liczbie przej. W przejciu zgrubnym naley dobra moliwie najwikszy posuw, uwzgldniajc ograniczon sztywno i wytrzymao przedmiotu obrabianego narzdzia i obrabiarki. W obrbce zgrubnej, po okreleniu si skadowych, sprawdza si trzonek na zginanie i pytk ostrza na ciskanie, wytrzymao napdu wrzeciona pod dziaaniem momentu skrawania. Nastpnie na podstawie okresu trwaoci ostrza naley ustali prdko skrawania. Nastpnie obliczamy moc skrawania i konfrontujemy z moc obrabiarki. Na kocu obliczamy czas jednostkowy i wydajno obrbki. 54. Omwi ograniczenia w doborze warunkw obrbki wykaczajcej: Ustalenie warunkw skrawania: -na obrbk wykaczajc pozostawia si naddatek 0,51mm na stron. Ze wzgldu na wydajno obrbki podane jest stosowanie jak najwikszego posuwu, ktry jest ograniczony sztywnoci ukadu oraz chropowatoci powierzchni, ktr naley uzyska; -po ustaleniu gbokoci skrawania g i wielkoci posuwu p okrelamy szybko skrawania dla zaoonej trwaoci noa; -po obliczeniu si skrawania, porwnujemy moc skrawania z moc obrabiarki. Rwnie moment skrawania porwnujemy z maksymalnym momentem moliwym na wrzecionie; W obrbce wykaczajcej przedmiotowi nadaje si ostateczny ksztat z dan dokadnoci i chropowatoci. Dlatego warunki skrawania tak naley dobra, by te wasnoci otrzyma przy zachowaniu najwyszej wydajnoci, najniszego kosztu, przy zachowaniu trwaoci ostrza.