Wyznaczanie Moduu Sztywnoci Metod Dynamiczn

Anna Kaleta

Wprowadzenie Jak wiadomo, kade ciao stae skada si z atomw, ktre oddziauj ze sob siami zalenymi od odlegoci midzy nimi. Gdy wszystkie atomy znajduj si wzgldem siebie w odlegociach rwnowagowych, to ciao jest w rwnowadze. Natomiast, gdy odlegoci te ulegn zmianie np. wskutek dziaania siy zewntrznej, ciao ulegnie deformacji i pojawi si sia sprystoci, ktra bdzie dziaaa w takim kierunku, by przywrci stan rwnowagi. Makroskopow deformacj ciaa pod wpywem przyoonej siy nazywamy odksztaceniem. Rozrniamy: odksztacenie spryste - gdy po odjciu siy zewntrznej odksztacenie zanika, odksztacenie plastyczne - gdy po odjciu siy zewntrznej odksztacenie nie zanika cakowicie. Siy odksztacajce mog dziaa prostopadle lub stycznie do powierzchni. Stosunek siy normalnej (prostopadej) Fn do powierzchni S, na ktr dziaa sia, nazywamy napreniem normalnym:

Fn . S

(1 )

Pod wpywem napre normalnych ciao ulega wydueniu lub skrceniu (rys. 1).

F F
n

Rys. 1. Wyduenie oraz skrcenie ciaa pod wpywem siy normalnej.

Stosunek przyrostu dugoci l do dugoci pocztkowej l nazywamy odksztaceniem wzgldnym:

=
l . l

(2 )

Okazuje si, e wyduenie wzgldne jest wprost proporcjonalne do naprenia normalnego, a zaleno ta nosi nazw prawa Hookea:
=E ,

(3 )

gdzie wspczynnik E to modu Younga, okrelany rwnie jako wspczynnik sprystoci wzdunej, a jego wymiarem jest N/m2. Modu Younga jest sta materiaow i jest liczbowo rwny wartoci naprenia odpowiadajcego dwukrotnemu zwikszeniu dugoci pocztkowej prbki ( l/l0 = 1). Podobnie do naprenia normalnego, definiujemy naprenie styczne jako stosunek siy stycznej Fs do powierzchni S, na ktr dziaa ta sia:

Fs . S

(4 )

Naprenia styczne powoduj cinanie lub skrcanie ciaa, co w schematyczny sposb zostao zaprezentowane na rysunku 2.
F
s

Rys. 2. cinanie i skrcenie ciaa pod wpywem dziaania siy stycznej.

W tym przypadku prawo Hookea przyjmuje posta:

= G ,

(5 )

gdzie jest miar deformacji ktowej, a G moduem sztywnoci (skrcenia), parametrem charakteN rystycznym dla danego materiau o wymiarze 2 . Przykadowe wartoci moduu sztywnoci dla m rad niektrych cia staych w temperaturze 20C przedstawia tabela 1. Modu sztywnoci 1010 N [ 2 ] m rad 1,8 4,0 - 4,8 4,2 2,4 - 2,9 8,15

Nazwa ciaa Cyna Mied Mosidz Srebro Stal

Tabela 1. Zestawienie wartoci moduu sztywnoci niektrych cia staych.

Metoda dynamiczna wyznaczania moduu sztywnoci Do wyznaczania moduu sztywnoci stosuje si metod: statyczn dla prtw grubych, dynamiczn dla cienkich prtw i drutw. W metodzie dynamicznej badany drut jest przymocowany grnym kocem do nieruchomego uchwytu, a na jego dolnym kocu jest zawieszony wibrator (rys. 3).

Rys. 3. Przyrzd do pomiaru moduu sztywnoci.

Wibrator skada si z prtw zaopatrzonych w koki, ktre umoliwiaj naoenie na nie dodatkowych obcie. Gdy wibrator zostanie skrcony o pewien kt, w drucie wystpi moment si sprystoci starajcy si przywrci stan rwnowagi, a zatem zwolniony wibrator bdzie wykonywa ruch drgajcy. W takim przypadku modu sztywnoci badanego drutu mona obliczy z nastpujcego wzoru:

G=
gdzie:

8 lI w , r (Tw2 T 2 )
4

(6 )

l - dugo drutu, Iw - moment bezwadnoci walcw obciajcych wibrator wzgldem osi obrotu wibratora, r - promie drutu, T - okres drga wibratora nieobcionego, Tw - okres drga wibratora obcionego znanymi masami.

Aby wyznaczy moment bezwadnoci walcw obciajcych wibrator wzgldem osi obrotu Iw naley skorzysta z twierdzenia Steinera. Dla N walcw, o masach m, umieszczonych w odlegoci d od osi obrotu, twierdzenie Steinera przybiera nastpujc posta:
I w = NI 0 + Nmd 2 ,

(7 )

gdzie I0 jest momentem bezwadnoci pojedynczego walca wzgldem jego osi symetrii. Dla walca o promieniu R i masie m wynosi on:
1 I 0 = mR 2 . 2

(8 )

Przykad: Wyznaczenie momentu bezwadnoci Iw dla 4 walcw umieszczonych w odlegoci d1 oraz 2 walcw umieszczonych w odlegoci d3 symetrycznie wzgldem osi obrotu wibratora:
2 I w = ( 4 + 2) I 0 + 4md 12 + 2md 3 .

Wzr (6) wskazuje wielkoci, jakie naley zmierzy, by mc wyznaczy modu sztywnoci badanego prta. Jednak nie jest to jednoznaczne z tym, e modu skrcenia prta zaley od jego rednicy czy dugoci. Naley pamita, e modu sztywnoci jest sta materiaow, a wic zaley od rodzaju materiau, z ktrego jest wytworzony badany prt. Przebieg wiczenia: 1. Zmierzy dugo l i rednic 2r badanego drutu oraz rednic R walcw obciajcych wibrator. 2. Wyznaczy okres drga T wibratora nieobcionego, mierzc czas 10 wahni (naley zwrci uwag, by kt wychylenia wibratora z pooenia rwnowagi nie przekroczy 7 10). 3. Wyznaczy masy ciarkw walcowych. 4. Zmierzy odlegoci d1, d2, d3 kokw wibratora od jego rodka. 5. Wyznaczy okres drga wibratora obcionego T1 dla kilku rozkadw obcie. 6. Obliczy moment bezwadnoci oraz modu sztywnoci dla kadego rozkadu obcie. 7. Obliczy warto redni moduu sztywnoci i odchylenie standardowe redniej arytmetycznej. 8. Przedstawi wnioski.