Professional Documents
Culture Documents
HAGIA SOFIA
Hagia Sofia - koci w Stambule. witynia bizantyjska, ufundowana przez Justyniana I Wielkiego, budowana od 23 lutego 532 do 27 grudnia 537. Bya to ju trzecia witynia w tym miejscu. wityni zniszczon w 532r. zbudowa ponownie Justynian Wielki, wedug projektu architektw Izydora z Miletu i Antemiosa z Tralles. Ksztat kocioa czy w sobie cechy bazyliki i budowli na planie centralnym.
Hagia Sophia - poudniowa empora - Deesis Mozaika Deesis - Chrystus, Maria Panna i w. Jan Chrzciciel Prodoromos (Zwiastun). Maria i Jan pochylaj si w stron Chrystusa by wyprosi zbawienie dla ludzkoci. Poowa XIII w.
Znajdujca si w wewntrznym narteksie pochodzca z X w. mozaika przedstawiajca Jezusa Pantokratora, u stp ktrego klczy cesarz Leon VI Filozof . Chrystus trzyma w rkach ksig, w ktrej widnieje inskrypcja "Pokj z Tob, Ja jestem wiatoci wiata". W medalionach po bokach Jezusa znajduj si wizerunki Najwitszej Marii Panny i anioa.
W sklepieniu gwnej absydy wizerunek Matki Boskiej z Dziecitkiem. Maria siedzi na awie, nogi trzyma na stoku, jej prawa do spoczywa na prawym kolanie, za lew przytrzymuje Jezusa, ktry gestem rki bogosawi.
Bazylika San Vitale, Rawenna Jej budow rozpocz w roku 525 rzymski cesarz Teodoryk, a ukoczy w 548 roku cesarz bizantyjski Justynian. Architekt nie jest znany. Koci wybudowano na planie omiokta.
KOCI SAN APOLLINARE NUOVO W poowie Via di Roma wznosi si bazylika SantApollinare Nuovo zwana Nuovo dla odrnienia od kocioa w Classe pod tym samym wezwaniem - budowla z VI w., ufundowana przez Teodoryka. Wewntrz kryj si najbardziej imponujce mozaiki w Rawennie: dwie z nich pokrywaj ca dugo nawy gwnej po obu stronach i przedstawiaj procesje mczennikw - z jednej strony kobiet, z drugiej mczyzn - nioscych dary dla Chrystusa i Maryi, ktrzy zajmuj trony przy kocu alei palm daktylowych. Niektre fragmenty mozaiki daj wyobraenie o dawnym wygldzie Rawenny, np. port w Classe oraz miasto z grujcym nad nim paacem Teodoryka w tle.
Procesja mczennikw
Autor nieznany. Trzej Krlowie, mozaika, ok. 520, bazylika San Apollinare Nuovo, Rawenna
Paac Teodoryka
Mozaika w absydzie
Z poowy VI wieku pochodz mozaiki na sklepieniu apsydy oraz na wikszej czci uku triumfalnego; te znajdujce si midzy oknami oraz w dolnej czci arkady s pniejsze. Mozaika na sklepieniu apsydy prezentuje bogat ikonografi. W centrum przedstawiony jest na tle rozgwiedonego nieba krzy w typie crux gemmata, z gow Chrystusa na przeciciu ramion. Trzy owieczki uosabiaj Piotra, Jana i Jakuba, uczestniczcych w Przemienieniu Paskim na grze Tabor. Powyej spomidzy chmur wychyla si rka Boga, a po bokach stoj Mojesz i Eliasz. Poniej znajduje si w pozie oranta w. Apolinary patron kocioa i pierwszy biskup Rawenny. Jego identyfikacj umoliwia inskrypcja: SANCTUS APOLENARIS. Dwanacie owieczek symbolizuje dwunastu apostow. Mozaika na uku take przedstawia owieczki, ale wychodzce z Jerozolimy i Betlejem. W szczycie uku ukazano Chrystusa oraz symbole ewangelistw, a u dou archaniow z VII wieku: Michaa i Gabriela. Midzy oknami apsydy stoj biskupi: Ursicinus, Ursus, Sewerus i Eklezjusz.
Klasztor witej Katarzyny znajduje si u stp gry witej Katarzyny, na pwyspie Synaj, w Egipcie w muhafazie Poudniowy Synaj. Wzniesiony na wysokoci 1570 m n.p.m., naley do prawosawnych Grekw. Tutejszy przeor nosi godno arcybiskupa Synaju - od grudnia 1973 arcybiskup Wadyka Damian (najczciej przebywa w Kairze lub Raifie w Libanie. Autonomiczn Cerkiew Prawosawn witej Gry Synaj, ktra wchodzi w skad patriarchatu jerozolimskiego. Zwierzchnik Cerkwi jest rwnoczenie przeoonym monasteru.
HOSIOS LUKAS
Hosos Loukas klasztor umieszczony w Grecji kolo miejscowoci Distomo, usytuowany na zboczach Helikonu. Zaoony w 946r. przez pustelnika (?) w. ukasza. W obecnej formie klasztor skada si z 2 grup kociow. Najstarsz cz kompleksu stanowi koci Theotokos (Panagia) Matki Boej zbudowaany przez opata Igoumenosa i Philotheosa przy pomocy cesarza Romanosa II w drugiej poowie X w. Ssiaduje z nim wiksza od niego katedra Katholikon datowana na 1011/12 r.
Bazylika w. Marka w Wenecji - Fundatorem pierwszego kocioa by doa Angelo Partycipazio. Konsekracja odbya si, w 832 ale ju w 976 poar powstay podczas powstania przeciwko doy zniszczy koci i Paac Dow (Palazzo Ducale).W latach 1063 1094 koci zosta odbudowany. Fasada bya wielokrotnie rozbudowywana i przebudowywana. Po 1204 dobudowano narteks otaczajcy rami wejciowe kocioa.
Na ikonach Chrystus w momencie powstania z martwych przedstawiany jest niechtnie. Nikt przecie go takim nie oglda. Czsto natomiast spotyka si malowida Jezusa zstpujcego do piekie - tam przecie odnosi pierwsze zwycistwo. Wyobraenie Chrystusa zstpujcego do otchani (anastasis) jest przepikne w swojej symbolice. Czeluci piekielne s jedyn w caej ikonografii okazj do zastosowania czarnej farby, Jezus wyciga za rce z piekie Adama, czasem te Ew, za nimi postpuj prorocy i sprawiedliwi tego wiata. XIV w.
SZTUKA PRZEDROMASKA
Pnobarokowy zesp budynkw opactwa (z XVIII wieku) zbudowany w miejscu redniowiecznego klasztoru benedyktynw, z zachowan krypt z X wieku.
AKWIZGRAN CD.
Widok na gotyckie prezbiterium Gwne wejcie do kaplicy zdominowane jest przez jedn z pierwszych form westwerku, jednej z najcenniejszych zdobyczy architektonicznych z czasw karolingw. Oktogon kaplicy wyznaczaj masywne kolumny, otoczone szesnastobocznym ambitem zwieczonym sklepieniem krzyowym. Wysze partie kaplicy okala dwukondygnacyjna empora oddzielona od wntrza kocioa przez balustrad z brzu. Nad ni wznosi si omioktny tambour z otworami okiennymi, podtrzymujcy kopu kaplicy. Oryginalne kolumny marmurowe zostay sprowadzone na yczenie Karola Wielkiego z Woch, z Rzymu i Rawenny. Nieliczne zachoway sie na swoim miejscu. Wikszo zostaa zagrabiona podczas francuskiej okupacji Nadrenii i wysana do Parya. Cz z nich powrcia do Akwizgranu w 1815 roku i zostaa ponownie umieszczona we wntrzu katedry w 1840 roku. Przy tej okazji postawiono te wiele nowych kolumn, uywajc midzy innymi, granitu assuaskiego. Na emporze znajduje si marmurowy tron cesarski z drewnianym siedzeniem, do ktrego prowadzi sze kamiennych stopni, uoonych na wzr schodw wityni Salomona w Jeruzalem. Przez lata uwaano, e tron ten nalea do Karola Wielkiego. Jednak ostatnie badania dowodz, e powsta on w czasach pniejszych, najprawdopodobniej z okazji koronacji Ottona I. Koronacja ta zapocztkowaa zwyczaj koronowania cesarzy niemieckich w Akwizgranie, ktry przetrwa do XVI wieku. Wntrze kaplicy zdobi wspaniay wiecznik kolisty z XII wieku (tzw. wiecznik Barbarossy), podarowany przez cesarza Fryderyka I Barbaross i jego on Beatrix. Jego 48 wiec zapalanych jest wycznie z okazji wielkich wit kocielnych. Od wschodu kaplica ssiaduje z wskim prezbiterium (25m dugoci, 13m szerokoci i 32m wysokoci) ozdobionym przepiknymi witraami o powierzchni 1000m2. W przedniej czci prezbiterium stoi relikwiarz zawierajcy domniemane szaty i przepask biodrow Chrystusa, szaty Najwitszej Marii Panny a take odzienie Jana Chrzciciela (Wielkie Relikwie Akwizgraskie). Szcztki Karola Wielkiego spoczywaj w scrinium zbudowanym w 1215 roku przez zotnikw akwizgraskich na zlecenie cesarza Fryderyka II, ktre znajduje si na tylnej cianie prezbiterium. Historia najnowsza [edytuj] Pod koniec drugiej wojny wiatowej, katedra, tak jak wikszo centrum miasta w Akwizgranie, bya celem bombardowa lotnictwa brytyjskiego. W czasie nalotw najbardziej ucierpiao gotyckie prezbiterium oraz witrae, ktre po wojnie zostay zrekonstruowane przez Antona Wendlinga. Abstrakcyjne wzory witray bocznych nawizuj do zstpienia wiata z nieba, symbolicznej siedziby Boga, na ziemi. W 1978 roku katedra w Akwizgranie zostaa wpisana na list dziedzictwa kulturowego UNESCO jako pierwszy obiekt na terenie Niemiec, a zarazem jeden z trzech pierwszych w Europie.
BOOK OF KELLS
Book of Kells znajduje si w Dublinie w Bibliotece Trinity College ozobny manuskrypt zrobiony przez celtyckich mnichw z okoo 800 roku pochodzcy prawdopodobnie z klasztoru na wyspie Iona zaoonego przez w. Kolumbana.
EWANGELIARZ GODESKALKA
Ewangeliarz Godeskalka (781783) anonimowy znajduje si Pary, Bibliothque Nationale
Chrystus w majestacie, Ewangeliarz Godeschalka, wykonany dla Karola Wielkiego, Szkoa paacowa, Akwizgran, 781-783
Rozkwito malarstwo ksikowe (Ewangeliarz koronacyjny Karola Wielkiego, ok. 810 Wiede
PSATERZ Z UTRECHTU
Psaterz utrechcki, rkopis przechowywany w Bibliotece Uniwersyteckiej w Utrechcie; jedno z najwybitniejszych dzie iluminatorstwa epoki karoliskiej; wykonany ok. 820830 w szkole miniatorskiej w Reims.
SZTUKA ROMASKA
Castel del Monte Oywienie mona zaobserwowa jedynie na pnocy, w rejonie Lombardii. Spotykane na tym terenie motywy dekoracyjne nawizuj do architektury niemieckiej (pnoc kraju popieraa wadz cesarsk). Fasady rozwizywane s jako wielopoziomowe, arkadowe galerie. Wejcia poprzedzaj portale z dekoracj figuraln widoczn take na fasadach. Kolumny portali czsto s opierane na rzebionych lwach lub innych przykucnitych zwierztach. Dla rejonu Toskanii charakterystyczne s okadziny elewacji z wielobarwnych kamieni (ten sposb zdobienia stosowany by we Florencji jeszcze na pocztku renesansu). Na poudniu Italii istotny wpyw wywiera architektura Bizancjum. W tym rejonie budowane s kocioy na planie podunym, krzya aciskiego lub centralno-krzyowym z kopu wspart na trompach lub aglach. Wpywy bizantyjskie widoczne s take w wystroju wntrza. Powstay w tym okresie: koci San Sabino (ok. 1100) w Canosa, piciokopukowy koci San Corato w Molfetta i trjkopukowy San Francesco w Trani. Z tego okresu pochodzi take zbudowana w stylu bizantyjskim bazylika w. Marka w Wenecji.
KOCI W VEZELAY
Koci opactwa w Vezelay, XI w., chr gotycki
CARSCASSONE
Historia [edytuj] Pierwsze lady osadnictwa w rejonie Carcassonne s datowane na 3500 lat p.n.e. Okoo 800 p.n.e. wzgrze Carsac byo ju wanym orodkiem handlu. Carcassonne stao si wanym punktem strategicznym, gdy Rzymianie ufortyfikowali wierzchoek wzgrza okoo 100 p.n.e., a pniej obrali je za stolic kolonii Julia Carsaco (potem Carcasum). Gwna cz pnocnych waw obronnych pochodzi z tamtych czasw. W VI wieku Carcassonne zostao przejte przez Wizygotw, ktrzy nastpnie rozbudowali fortyfikacje (stojce tu po dzisiejsze czasy). Wizygotom udao si odeprze ataki Frankw, jednak w 724 Carcassonne ulego Saracenom. W 759, na rzecz Frankw, odbi je Pepin Krtki. Dziki maestwu, w 1067 Carcassonne stao si wasnoci Raimonda Rogera Trencavela, wicehrabi Albi i Nmes. W kolejnych stuleciach rodzina Trencavel koligacia si z dynastiami Barcelony i Tuluzy. Zbudowaa Chteau Comtal (zamek) i bazylik Saint-Nazaire.
BAPTYSTERIUM W PARMIE
baptysterium w Parmie (XII XIII wiek) - zbudowane na planie omioboku, wewntrzny podzia zosta zagszczony do szesnastoboku. W gruboci muru umieszczono niewielkie, pokrge nisze. Co trzecie pole, zamiast niszy, przypadaj wejcia poprzedzone portalem. W osi wejcia gwnego, nisza ma plan prostokta. Wntrze obiega dwupoziomowa galeria. Budowl wieczy szesnastoboczna, ebrowana kopua z XIII wieku. Elewacj zdobi na parterze pytkie arkady, powyej ktrych umieszczono czteropitrow kolumnow galeri oddzielon poziomymi pasami architraww. W naroach budowli umieszczono przypory.
Katedra w Autun; tympanon Sdu Ostatecznego - anio i diabe walcz o dusz zmarego Scen, na ktrej rozgrywa si dramatyczny spektakl, jest bowiem ziemia, gdzie na gos trb anielskich otwieraj si groby, a zmarli ponownie przyoblekaj si w ciaa. Sprawiedliwo wymierzana jest kademu indywidualnie. Wydanie wyroku poprzedzone jest waeniem duszy: w zalenoci od tego, czy przewa dobre czy te ze uczynki, podsdny trafi pomidzy zbawionych albo potpionych. Jest to motyw rwnie przejty ze Starego Testamentu. Lamentujcy Hiob, dotknity cierpieniem, chcia podda si osdowi Boemu: niech zway mnie bardzo dokadnie, a pozna, e jestem niewinny (Hi 31,6). TAKE TYMPANON -RZEBA MISTRZ GISLEBERTUS
PORTAL - OGLNIE
Portal - jest to dekoracyjnie rozbudowane obramienie otworu wejciowego, opracowane architektonicznie i rzebiarsko. W okresie sztuki romaskiej i gotyku rzeb umieszczano na fasadach kociow, na portalach czyli ozdobnych obramieniach drzwi wejciowych, zwaszcza pod ich pkolistymi ukami zwanymi tympanonami. Po bokach otwr ujmuj glify o rnie uksztatowanych profilach, filary, kolumny lub pilastry, dwigajce nadproe lub uk. Portale bardziej rozbudowane maj zwieczenie w formie odcinkw belkowania, szczytw itp. Zalenie od charakteru podpr i ksztatu zwieczenia wyrnia si portal kolumnowy, arkadowy, ostroukowy itp. W redniowiecznej architekturze sakralnej wyksztaci si odrbny typ portali monumentalnych, bogato dekorowanych rzeb figuraln i dekoracyjna, o szerokich rozglifieniach zwykle z kolumienkami, zamknitych gr rzdami archiwolt w uskokach ujmujcych pole wypenione rzebionym tympanonem (p. perspektywiczny), portale takie czyy 2 lub 3 otwory wejciowe(tzw. p. bliniacze, potrjne).Szczeglnie bogat form miay monumentalne portale redniowieczne, z rzdami kolumienek w szerokich, uskokowo uformowanych ocieach, zamknite gr archiwolt rwnie uskokowo profilowan i ujmujc pole wypenione rzebionym tympanonem, zdobione rzeb figuraln i ornamentaln; ze wzgldu na znaczne rozmiary portale redniowieczne miay niekiedy otwr wejciowy dzielony rodkowym filarem.
ROMANIZM RZEBA
ROMANIZM Rzebiarze romascy mieli wasn koncepcj postaci ludzkiej i wasny stosunek do architektury. Rzeb romask wykonywano najczciej w kamieniu, bya ona nierozerwalnie zwizana z architektur; tak cile zespolona z murem jakby do "przyklejona". Do najwybitniejszych rzeb nale rzeby z XII wieku w portalach burgundzkich kociow w Beaulieu i Autun. Nad wejciem do kocioa, w tympanonie krlowali zazwyczaj Madonna lub Chrystus, w niszach i zagbieniach muru umieszczano postacie witych, a gowice kolumn oplecione byy wymylnymi ornamentami z rolin, sylwetek ludzi, zwierzt i ptakw, czasami pojawiaa si tam posta diaba symbolizujcego zo. Ikonografia portali romaskich obraca si najczciej wok tematu chrzecijaskiego nieba i Sdu Ostatecznego. W tympanonach portali tronuje Chrystus w mandorli, czyli wietlistej tczy, a po jego bokach widzimy czterech ewangelistw, dalej za prorokw i witych. Wolne miejsca i podziay wypeniaj najrniejsze sceny: dusze grzesznikw, odwaanie grzechw, anioy, zwierzta, diaby i potwory apokaliptyczne. Nie brak scen traktowanych ze swoistym humorem, np. diaba starajcego si przeway szal, na ktrej siedzi grzesznik. Posta ludzka, wyobraajca w romaskiej rzebie Boga i witych, suya jedynie ilustrowaniu prawd podanych przez Koci do wierzenia. Posta wic ukazywano odzian w dugie szaty , nie usiujc w rysach twarzy zaznacza jakichkolwiek cech charakterystycznych, odrniajcych kadego czowieka od innych ludzi. Ze wszystkich romaskich tympanonw najszlachetniejszy jest tympanon z Vezelay w Bugarii. Jego treci jest misja apostow, z ktrych kady trzyma w rku ewangeli. Wok przedstawione s rne rasy i narody(prawdziwa to encyklopedia wczesnej wiedzy o wiecie), a na uku portalu wyobraono kalendarz w formie znakw zodiaku i przedstawie pracy (dla podkrelenia, e nauka wiary odbywa si zawsze i wszdzie). Caa ta ikonografia pozostawaa w zwizku z nauk Kocioa o niebie i piekle, o krlestwie Chrystusa, o prawdach wiary, a suy miaa do nauczania ludzi prostych, niepimiennych, co byo wwczas regu. Nazwano te dekoracje rzebiarskie "biblia pauperum "- bibli ubogich. By to ten sam cel dydaktyczny, ktry na wschodzie przyja cerkiew bizantyjska, czyli nauczanie przez pokazywanie scen historycznych i wizji religijnych. Tak wic dziea rzeby romaskiej suyy nie tylko dekoracji. Miay one do spenienia znacznie waniejsz rol: ich zadaniem byo po prostu nakonienie ludzi, przewanie nie umiejcych czyta ani pisa, do wiernoci nakazom Ewangelii i Kocioa, pokazanie im, jak bdzie nagrodzone po mierci ycie cnotliwe i pokora, a jak ukarane ycie grzeszne i pene pychy. Byo to wic jak gdyby Pismo wite w rzebionych obrazach, przeznaczone dla ludzi nieuczonych.Ukady ludzi byy bardzo rozmaite, lecz przewanie troch sztucznie dostosowane do miejsca, jakie kadej z nich przypado na cianie kocioa. I tak np. w ciasnych niszach stoj one "wyprostowane na baczno", lecz tam, gdzie miejsca byo wicej, np. pokrgych tympanonach portalu, bywaj one silnie, czasem nawet nienaturalnie wygite. Tylko Chrystus trwa na portalach sztywny, nieporuszony, surowy.
CD
Dostojestwo tympanonw to sakralna kompozycja; do znaczne puste miejsca w Autun, niegdy zocone, s pustymi miejscami po zotym tle. Wyduanie si postaci nie jest zwizane z kolumnami: jest od nich wczeniejsze, nie rozwija si razem z nimi, zanika, gdy pojawi si gotycka strzelisto. Wielkie tympanony nie s kanwami dla wyobrae w wieku XII, podobnie jak i dla nas. Oczywicie nie przedstawiaj boskiej transcendencji, ktrej przedstawi nie mona; jak architektura, one j tylko gosz. Mistrz sztuki romaskiej tworzy figury, ktre wyzwalaj si z pozornoci, przede wszystkim wasnej. W ten sposb wszystkie s symbolami, bo znacz co innego, ni wydaj si znaczy - jak ryba w katakumbach oznaczaa Chrystusa. Ale ta ryba bya tylko znakiem. Kade wybitne dzieo romaskie wyobraa wielki chrzecijaski symbol. Najtrwalszy z tych symboli, Chrystus wrd symboli czterech Ewangelistw, uosabia wszechwiat. Lew, orze i byk niegdy symbolizoway strony wiata i tajemne siy ziemi. Krzy, jaki znacz wycignite ramiona Chrystusa, nie jest cieniem drzewa. I nie chodzi ju tutaj o ryb z katakumb, lecz o skomplikowane figury, ktrych sam ukad kryje w sobie zagadkowa moc.Artysta czerpie przekonujce formy symboli z tego, co je czy z chrzecijastwem. Nie wynajduje ich, on je odsania. Romaska architektura, jak i rzeba, wczaa czowieka w bosk jedno, ku ktrej prowadzia go liturgia. Wiele miejsca zajmoway stwory fantastyczne, bajkowy wiat zwierzt, czsto pochodzenia wschodniego. Zwizana z architektur rzeba ornamentacyjna miaa miejsce uprzywilejowane, zdobia portale kociow i opactw, jak rwnie kapitele kolumn tych budowli. W portalach dekoracja wypenia przede wszystkim tympanony i archiwolty ukw. W archiwoltach i na kapitelach rzeba dostosowuje si - jak na to wskaza H. Focillon - do "prawa ramy", formy rzebione podporzdkowane s architekturze, a postacie ludzkie czy zwierzce rozcigaj si, tocz i znieksztacaj, byle pozosta w wyznaczonej ramie i jak najcilej do niej przylega. Podobnie w kociele Sainte-Marie-des-Dames w Saintes, gdzie - zamiast zgodnie z "Apokalips" przedstawi dwudziestu czterech starcw - umieszczono ich pidziesiciu trzech, bo tyle byo klicw do ozdobienia. Rzeby portali zalicza si do najlepszych romaskich realizacji dekoracyjnych. Naley do nich portal opactwa benedyktynw w Malmesbury, gdzie nad postaci Chrystusa wznosi si potrjna arkatura motyw spotykany na bordiurach manuskryptw z tego samego okresu. W Aulnay-deSaintonge w portalu transeptu kocioa paskorzeby wystpuj z ta stopniowo, coraz bardziej ku grze: pierwsz nad drzwiami archiwolt pokrywa do paska - uzyskana prost technik champleve, czyli wybierania ta - dekoracja o motywach baniowych zwierzt; nastpne za, coraz bardziej wystpujce, ozdobione s paskorzebami: druga i trzecia - postaciami ludzkimi, a czwarta - grujca nad caoci kompozycji rnymi potworkami. Romaski artysta czerpa natchnienie zewszd. Inspiracj bya nawet sztuka ludw barbarzyskich. Dwa zwierzta lew i orze cieszyy si szczeglnymi wzgldami. Wtpliwe jest jednak, czy presti ten zawdziczay znaczeniu, jakie miay w cywilizacjach staroytnych, wydaje si raczej, e zagubiono symbolizm czasw pogaskich, a uprzywilejowanie wynikao w znacznej mierze z walorw dekoracyjnych. Na archiwolcie z dawnego kocioa Saint-Come w Narbonne wyobraone s kolejno: sfinks, pelikan, bazyliszek, harpia, gryf, mija, centaur i lew. Wszystkie te zwierzta maj znaczenie bardziej lub mniej symboliczne, lecz w XIX w., a nawet w naszym, wyolbrzymiano zbytnio symbolizm tej
PORTAL W MOISSAC
PROROK ISAJASZ
RELIKWIARZ CD.
- W tamtych czasach mistrz mg wyku ca figur z jednego kawaka srebra - powiedzia w rozmowie z KNA Arnold Wolf, byy szef biura budowlanego katedry w Kolonii. Zwrci uwag, e jedynie figury w czci frontowej s wykonane ze zotej blachy. Wolf zaprzecza, jakoby sarkofag, w ktrym znajduj si relikwie Trzech Krli, ksztatem nawizywa do kocioa. Jego zdaniem, s to dwa stojce obok siebie relikwiarze, na ktrych spoczywa trzeci. W dolnej czci przechowywano w redniowieczu relikwie Trzech Krli, w grnym - mczennikw Nabora i Feliksa. W pniejszym czasie wszystkie relikwie umieszczono w neogotyckiej urnie we wntrzu relikwiarza. Ju w redniowieczu wyodrbniono relikwie gw Trzech Krli, ktre spoczywaj obecnie na podstawie za zdejmowan pyt w szczycie relikwiarza. Budowa relikwiarza odzwierciedla myl teologiczn doby redniowiecza. Ukazane s w niej dwa okresy: w dolnej czci sarkofagu czas przed mk i mierci Jezusa, czas "sub lege" - pod prawem, natomiast w grnej czci - czas po zmartwychwstaniu Jezusa, czas "sub gratia" - czas aski. Figury po bokach dolnej czci przedstawiaj prorokw, krlw i duchowiestwo ze Starego Testamentu, w grnej natomiast - apostow. W czci frontowej na dole znajduje si figura Matki Boskiej z dziecitkiem Jezus na rkach, a obok niej - Trzech Krli oraz cesarza Ottona IV, ktry uwieczni si w ten sposb jako mecenas tego dziea sztuki. To on ufundowa m.in. korony na gowy Trzech Krli, przyjte pniej jako herb miasta Kolonii. Z drugiej strony figury Matki Boskiej przedstawiony jest chrzest Jezusa w Jordanie. Powyej umieszczona jest figura Jezusa - Sdziego wiata z dwoma anioami po bokach. Tylna cz sarkofagu przedstawia trzy wizerunki Jezusa: przywizanego do kolumny, ukrzyowanego, a w grnej czci - midzy Feliksem i Naborem. Dawniej rwnie i dachy sarkofagu zdobiy reliefy: przedstawiay one m.in. sceny z ycia Jezusa i z ksigi Apokalipsy w. Jana. Mwi o tym napisy zachowane w tych miejscach. Pocztkowo relikwie Trzech Krli znajdoway si w starej katedrze z czasw Karola Wielkiego. W 1248 r. abp Konrad von Hochstaden pooy kamie wgielny pod budow nowej katedry, ktra w zasadzie staa si ogromnym kamiennym relikwiarzem dla sarkofagu Trzech Krli. W tym miejscu spoczywa on bezpiecznie przez cae stulecia. Gdy w 1794 r. stany w Kolonii wojska francuskie, kapitua katedralna w tajemnicy przeniosa cay skarbiec, w tym rwnie relikwiarz, w bezpieczne miejsce. Relikwiarz wdrowa m.in. do Arnsberg i Bambergu, by po 10 latach, w 1804 r., powrci do Kolonii, jednak z licznymi ubytkami i uszkodzeniami. Prace konserwatorskie trway wiele lat, a obecny wygld otrzyma on dopiero po gruntownej renowacji w latach 1961-1973. Badanie tkanin, w ktre owinite byy relikwie wykazao, e byy to kosztowne materiay. Potwierdzono wic, e tkaninami owinite byy ciaa ludzi wysokiego pochodzenia i e tkaniny te mogy pochodzi nawet z I wieku. Cho nikt dotychczas nie potwierdzi prawdziwoci relikwii, wane jest, e maj tak wielkie znaczenie dla wiernych - zwyk mwi nieyjcy ju, wieloletni dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Kolonii, Walter Schulte. Jego zdaniem, "cenny relikwiarz i ukryte w nim doczesne szcztki stanowi dla wiernych wyzwanie, by wraz z Mdrcami udali si na poszukiwanie Boga".
Klosterneuburg [klo:strnoiburk], m. w pnocno-wschodniej Austrii (kraj zwizkowy Dolna Austria), w zespole miejskim Wiednia, nad Dunajem; 25 tys. mieszk. (2005); or. przem. (metal., miner., chem., drzewny) i turyst.; zesp klasztorny Kanonikw Regularnych (za. XII w.): rom.got. koci (XII, XIV w., przebudowany; wewntrz synny otarz Mikoaja z Verdun z 1181), klasztor (barok. przebudowa XVIII w.) MIKOAJ Z VERDUN zotnik, emalier i odlewnik z Lotaryngii; jeden z pierwszych twrcw stylu gotyckiego w sztuce uytkowej; ambona i otarz w Klosterneuburgu (1181), relikwiarze Trzech Krli w katedrze koloskiej (po 1181) i Panny Marii w Tournai (ok. 1205).
MALARSTWO CIENNE
W redniowieczu obrazy uwaano nie tylko za wyraz uwielbienia dla stwrcy, lecz take za najlepszy sposb wykadania wiernym zasad wiary chrzecijaskiej. Miniaturowe malowida zdobiy okadki biblii, modlitewnikw, wiksze wntrz budowli sakralnych. Na cianach kociow malowano cae przypowieci biblijne. Dla ludzi, ktrzy w wikszoci nie potrafili czyta, ogldanie freskw byo praktycznie jednym z niewielu sposobw poznania Sowa Boego. Twrcy malowide ciennych nakadali farb na mokry jeszcze tynk, w wyniku warstwa farby nie odpadaa potem od warstwy tynku. Dziki temu freski charakteryzuj si trwaoci i s w stanie przetrwa setki lat. Obrazy cienne malowane tak technik mona spotka w caej Europie. Piknym przykadem s dziea w kociele Saint-Savinsur-Gartempe we Francji. ciany krypty pokryto malowidami przedstawiajcymi mczestwo witych. W przedsionku mona podziwia sceny obrazujce koniec wiata oraz Sd Ostateczny. Na sklepieniu nawy widoczne s epizody zaczerpnite z Picioksigu. Na galerii nad wejciem do przedsionka ukazano mier Chrystusa na krzyu. W ten sposb starano si przypomnie wiernym o tym, e zmar on za odkupienie grzechw wszystkich ludzi. Cennymi freskami z XII w. moe rwnie poszczyci si katedra w Canterbury w Anglii. Najstarsze , dobrze zachowane malowida, znajduj si w absydzie krypty witego Gabriela tej wityni. Imponujce obrazy cienne z okresu wczesnego redniowiecza przetrway rwnie w absydzie kaplicy w Berze-Ville we Francji, a take w kociele St.Angelo w Formis we Woszech. W malarstwie owym odzwierciedlaj si charakterystyczne dla poszczeglnych regionw style artystyczne. Wiele lokalnych wzorcw artystycznych i kulturowych rozprzestrzenio si szeroko po caym kontynencie. Na przykad w hiszpaskim kociele San Clemente de Tahull w Katalonii znajduje si obraz zatytuowany Chrystus tronujcy - klasyczny przykad sztuki bizantyskiej, majcej swe korzenie daleko w Konstantynopolu . Wyrazista, pena przepychu forma oraz bogactwo kolorw bez wtpienia wskazuj na wschodnie pochodzenie obrazu. Styl ten rozprzestrzeni si dziki wyprawom krzyowym. Figura Chrystusa jest obramowana grub, wyrazist lini , co daje efekt porwnywalny z witraami. Dziea malarstwa zachodnioeuropejskiego wydaj si by bardzo przestrzenne 0 kolorystka jest tu bardziej stonowana ni na obrazach bizantyjskich, a na twarzach postaci wyranie maluj si emocje.
-PANTOKRATOR Z TAHULL
Bazylika romaska San Isidoro z XIXVIII w.; mieci relikwie w. Izydora, wielkiego wczesnochrzecijaskieg o uczonego z Sewilli. W podziemiu panteon mauzoleum krlewskie, miejsce pochwku krlw Leonu. Wyjtkow atrakcj s freski w kryptach oraz kapitele kolumn, a take skarbiec i muzeum.
TKANINA Z BAUEUX
Tkanina z Bayeux rcznie utkane ptno przedstawiajce podbj Anglii przez Wilhelma I Zdobywc, bitw pod Hastings w 1066 i ycie codzienne mieszkacw wczesnej Normandii; wybitne dzieo sztuki wieckiej. Tkanina to cenne ikonograficzne rdo historyczne. Jej autorstwo przypisuje si krlowej Matyldzie , onie Wilhelma, nie jest to jednak teza w peni potwierdzona. Dzieo obecnie znajduje si w muzeum w miecie Bayeux we Francji. Dugo tkaniny wynosi 70,34m a szeroko 0,5 metra.
Koci w. Idziego we Wrocawiu, jedna z najstarszych ceglanych budowli Wrocawia. Jednofilarowe prezbiterium na planie kwadratu zakoczono niewielk trjboczn absyd. Zachowa si romaski portal od strony poudniowej.
PORTAL OBASKI
Pierwszy koci w tym miejscu powsta ju pod koniec XI wieku. Do rangi parafialnego zosta wyniesiony przez biskupa wrocawskiego Laurencjusza (Wawrzyca) po przekazaniu 1 maja 1226 dominikanom kocioa w. Wojciecha - pierwszego kocioa parafialnego lokacyjnego miasta. Wedug niektrych rde zamiast starszego kocioa wzniesiono wwczas od podstaw romask wityni pod wezwaniem w. Andrzeja Apostoa i w. Marii Magdaleny i ukoczono j w 1232, jednak ju w czasie najazdu mongolskiego w 1241 ulega ona zniszczeniu. Kolejny koci, zapewne w romasko-gotyckim stylu przejciowym, powsta w latach 1242-1248. Po poarze z 8 maja 1342 zdecydowano si zbudowa nowy, wikszy, pnogotycki ju koci wykorzystujcy wiele starszych fragmentw, ktry powsta w latach 13421362 i poza grnymi kondygnacjami wie uzyska wspczesny ksztat. Bazylikowy koci bez transeptu posiada szecioprzsow naw oraz prosto zamknite prezbiterium bez obejcia. Od pnocy przylega do prezbiterium dwukondygnacyjna zakrystia. Nawy sklepione s krzyowo-ebrowo, prezbiterium gwiadzicie, a przeduone nawy boczne przy nim trjdzielnie. ki przyporowe znajduj si wysoko, ponad dachami naw bocznych. Oglny ksztat architektoniczny kocioa jest zapewne echem ukoczonej w tym okresie katedry, zwaszcza za szersze przsa wzniesionego przez mistrza Pieszk prezbiterium, przypominajce centralne przso katedry. Koci ma czn dugo 62,8 m, za jego szeroko wynosi 32,10 m przy wysokoci murw nawy gwnej 22,9 m, a bocznych - 9,4 m.
Najcenniejsze z nich to: tympanon Jaksy datowany na lata 11601163 z dawnego kocioa w. Michaa na Obinie (jeden z czterech romaskich tympanonw fundacyjnych w Polsce),
DRZWI POCKIE
Powstay w poowie XII w. w Magdeburgu z przeznaczeniem dla nowo wzniesionej w l. 1130 1144 katedry pockiej przez biskupa Aleksandra z Malonne. Wykonano je z brzu, skaday si z 24 kwater i 2 prostoktnych, odlanych oddzielnie i zamocowanych na drewnianych dbowych ramach. Poszczeglne kwatery s oddzielone wypukymi listwami, ozdobionymi ornamentem rolinnym i zwierzcym. Oba skrzyda drzwi wiecz kwatery o podwjnej szerokoci (prostoktne).
DRZWI GNIENIESKIE
Drzwi Gnienieskie ("Porta Enea" - Drzwi Spiowe, "Porta Regia" - Drzwi Krlewskie) unikalny zabytek romaskiej sztuki odlewniczej, wykonane ok. 1175 (nie znany dokadny czas i miejsce) za panowania ksicia Mieszka III Starego. Osadzone w portalu wewntrznym kruchty poudniowej Archikatedry gnienieskiej. Oba skrzyda rnej wielkoci (lewe wys. 328 x szer. 84 cm i prawe 323 x 83 cm), odlane z brzu metod wosku traconego (lewe, bardziej wypuke w caoci, a prawe w 24 czciach i zlutowane), zawieraj po dziewi kwater z paskorzebami scen figuralnych i obramowanych bordiur zdobion ornamentem rolinnym z wplecionymi postaciami ludzi i zwierzt. Umocowane na nich koatki w ksztacie lwich gw odlano oddzielnie. Na pionowej listwie skrzyda lewego istnieje sabo widoczny napis, ktrego fragmenty (pojedyncze grupy liter) odczyta w XIX wieku kan. Ignacy Polkowski. Prawdopodobnie zawiera on m. i. imi artysty, ktry wykona Drzwi Gnienieskie, najcenniejszy zabytek sztuki romaskiej w Polsce. Drzwi zdobi 18 scen z ycia w. Wojciecha od narodzin do mierci mczeskiej. Skrzydo lewe zawiera obrazy z pobytu witego w Czechach, Niemczech i we Woszech (w ukadzie od dou do gry), a prawe z dziaalnoci misyjnej w Polsce i w Prusach (w ukadzie od gry do dou).
SZTUKA GOTYCKA
KATEDRA W CHARTRES
Katedra w Chartres, waciwie: Cathdrale Notre-Dame de Chartres gotycka katedra pod wezwaniem Najwitszej Marii Panny, w Chartres, we Francji. Nie znamy nazwisk budowniczych katedry. Zostaa ona wybudowana w XII wieku, jej budowa rozpocza si w 1145, ale ju w 1194 poar miasta zniszczy cao; oprcz frontu katedry. Podczas poaru ocalaa wita relikwia - sancta camisia, czyli suknia, ktr pono miaa na sobie Maria Panna podczas narodzin Chrystusa. Wydarzenie to zostao uznane za cud i postanowiono odbudowa katedr. Zostaa wic ona odbudowana w latach 1194 - 1220 - trwao to przeszo 30 lat. Obecna gotycka katedra powstaa na ruinach katedry romaskiej. Jej fundamenty stanowi grube, wpuszczone w ziemi na gboko 8 metrw, mury. Pozwalaj one uzyska stabilno budowli i absolutnie rwn podstaw. Labirynt w rodku Drewnian konstrukcj dachu skadano na ziemi, a nastpnie, za pomoc wielokrkw, wcigano j a na grn krawd murw. Ustawiano te rusztowania, za kamienie potrzebne do budowy dachu, wcigano za pomoc wcigarki. Aby mury, skadajce si z wykutych w skale filarw, mogy unie ciar sklepienia, budowano przypory, tak zwane supy przyporowe poczone z murami za pomoc ukw przyporowych. Po zachodniej stronie katedry znajduj si dwie 90-metrowe iglice, wysza i bardziej wyszukana pochodzi z roku 1513, za nisza i mniej wyszukana z lat trzydziestych XIII wieku. Wewntrz i na zewntrz budowli znajduje si ponad 10 000 rzeb z kamienia i szka. Liczne posgi W katedrze znajduje si 160 kolorowych witray, zajmuj one czn powierzchni 2000m, wrd nich znale mona sawn Bkitn R lub Najwitsz Mari Pann Piknego Szka. Kolorowe kawaki szka czono ze sob oowianymi spojeniami i elaznymi prtami. W rodku znajduje si rwnie najwikszy w Europie labirynt - pooony w sercu katedry. Poza funkcj dekoratywn umoliwia on czowiekowi redniowiecza odbycie na kolanach wdrwki, rozumianej jako pielgrzymka do Ziemi witej, odprawianej najczciej w akcie pokuty za grzechy. Katedra w Chartres bya jako pierwsza we Francji powicona Najwitszej Dziewicy. W redniowieczu co roku odbyway si tu cztery wielkie odpusty, na ktre cigay tumy pielgrzymw. W 1979 roku Katedra zostaa wpisana na list wiatowego dziedzictwa kultury UNESCO
KATEDRA W LAON
katedra Notre-Dame w Laon (departament Aisne ) trjnawowa z trjnawowym transeptem i pkolistym obejciem wok prezbiterium; do kadych dwch kwadratw sklepie krzyowo-ebrowych naw bocznych przyporzdkowane jest jedno, prostoktne pole nawy gwnej przykryte sklepieniem szeciodzielnym
KATEDRA W AMIENS
Katedra w Amiens (departament Somme) szczyci si uznawan za najdoskonalsz pod wzgldem proporcji katedr zbudowan w latach 1220 1288. Zaprojektowa j Robert de Luzarches, cz prezbiterialn ukoczyli Thomas de Cormont i jego syn Renard. Korpus trjnawowej bazyliki w poowie dugoci przecina potrjna nawa krzyowa (wntrze katedry ma dugo 106,0 m). Picionawowe prezbiterium naw gwn ma zakoczon poow dwunastoboku, ktrego siedem bokw okala podwjne obejcie. Do niego otwiera si siedem kaplic, z ktrych rodkowa, najgbsza, powicona jest NMP. Od frontu budowl flankuj dwie masywne wiee. Cztery kolejne miay stan parami na zakoczeniu ramion transeptu. Wiee te nigdy nie zostay zbudowane, nie ukoczono te zwieczenia wie zachodnich (miay otrzyma wysokie hemy. Ukoczona zostaa tylko niewielka, smuka wieyczka nad skrzyowaniem nawy gwnej z naw krzyow. Wysoko nawy gwnej katedry w Amiens siga 42,5 m wysokoci. Jej smuke proporcje (3:1) czyni z niej wzr budowli tego okresu. Kolejne prby zbudowania jeszcze smuklejszych obiektw koczyy si katastrof (Katedra w Beauvais). Wraenie lekkoci wntrza potguje przewietlony pas triforium w czci prezbiterialnej. Przeszklenie tych otworw stao si moliwe po zastosowaniu dwuspadowych dachw nad obejciem. Od doskonaoci wntrza odbiegaj proporcje fasady. Do 1236 ukoczono j na wysokoci pasa z rozet. Wysze pitra wie dobudowano w latach 1366 1400 a w ok. 1500 pierwotny podzia rozety zastpiono pomienistym maswerkiem. Znaczna wysoko budowli spowodowaa wprowadzenie dodatkowego pasa pomidzy zwieczeniem portali a fryzem krlewskim.
KATEDRA W REIMS
Podobna w swoim planie do katedry w Amiens jest zbudowana w latach 1210 1300 katedra w Reims (departament Marne). Zaprojektowa j Jean d'Orbais. Trjnawowa bazylika z potrjn naw poprzeczn i krtkim, picionawowym prezbiterium zamknita jest w czci wschodniej obejciem, do ktrego przylega pi kaplic. Cz wschodnia zostaa ukoczona ju w 1241 r. Cae wntrze (wraz z gbokoci rodkowej kaplicy) dugo 141,0 m a wysoko trjkondygnacyjnej nawy gwnej osiga 38,0 m. Wntrze silnie akcentuj linie pionowe. ebra sklepienia schodz poprzez pas triforium na pkoliste kolumny. Otwory okienne obejcia i kaplic wzbogacono jednymi z pierwszych laskowa. Katedra synie z witray i bogatej, rzebiarskiej kompozycji fasady.
KATEDRA W BEAUVAIS
Beauvais to miejscowo i gmina we Francji, w regionie Pikardia, w departamencie Oise. Wedug danych na rok 1990 gmin zamieszkiwao 54 190 osb, a gsto zaludnienia wynosia 1,624 osoby/km (wrd 2293 gmin Pikardii Beauvais plasuje si na 3. miejscu pod wzgldem liczby ludnoci, natomiast pod wzgldem powierzchni na miejscu 16.). W Beauvais znajduje si jedna z najsynniejszych katedr francuskiego gotyku - pod wezwaniem w. Piotra - o najwyszym sklepieniu, na wysokoci 47 metrw. W wyniku trzech koleejnych katastrof podczas jej budowy powsta tylko chr i transept; nawa nie zostaa ukoczona. W Beauvais znajduje si rwnie cmentarz wojskowy, w ktrym pochowani zostali onierze polegli w czasie II wojny wiatowej.
Imponujca budowla z XIV wieku w stylu gotyckim - Paac Papieski (Palais des Papes) w przeszoci by siedzib papiey. Potna, zbudowana z biaego kamienia warownia jest najwieksz gotyck budowl w Europie (powierzchnia 15 tys. m). W kompleksie znajdujcym si na Rocher des Doms znajduje si obok tzw. May Paac (Petit Palais), zamieszkiwany niegdy przez kardynaw. Inne wane budowle to romaska katedra z freskami Simone Martiniego, Ramparts oraz most Pont St-Benzet. Cay kompleks o znacznej wartoci historycznej zosta w 1995 roku wpisany na list wiatowego dziedzictwa UNESCO.
KATEDRA W CANTERBURY
katedra w Canterbury zbudowana w miejscu istniejcej wczeniej i zniszczonej przez poar w 1174 budowli romaskiej. Pierwszym budowniczym by Wilhelm z Sens, architekt francuski. Prac rozpocz w 1174 r. od budowy prezbiterium. Po czterech latach zastpi go Anglik o tym samym imieniu, ktry ukoczy je w 1185. Jego niskie obejcie otwiera si na chr arkad ostro zakoczonych ukw. Budow korpusu kocioa rozpocz dopiero w ok. 1379 Henry Yewele. Korpus o dugoci 57,0 m ukoczono w 1411 (dugo caego kocioa wynosi 158,0 m). Wysoka wiea nad skrzyowaniem nawy gwnej z transeptu zostaa zbudowana w latach 1490 - 1503 przez Johna Wastella.
KATEDRA W WELLS
katedra w Wells, zbudowana w latach 1180 - 1425 bazylika z potrjn naw krzyow i dwoma niskimi wieami od frontu. Wiee tylko w niewielkim stopniu s wysze od elewacji nawy gwnej. Kompozycja frontu z podziaem poziomym na dwie kondygnacje, poprowadzonym przez wprowadzenie gzymsw obejmuje wiee i elewacj korpusu katedry. Linie poziome rwnowa pionowe podziay szecioma przyporami i powtarzalnymi detalami architektonicznymi w postaci nisz, arkad i wimperg. rodkow cz fasady wieczy szczyt ozdobiony dwoma rzdami rzeb, z ktrych wyszy przedstawia postacie apostow.
KATEDRA W SALISBURY
katedra w Salisbury, trjnawowa bazylika z trjnawow kaplic Mariack zbudowana w latach 1220 1258. Budowl przecinaj dwie podwjne nawy krzyowe. Nad transeptem przecinajcym korpus w poowie dugoci wznosi si na 123,0 m wiea (najwysza w Anglii). Od strony poudniowej do kocioa przylega czworoboczny dziedziniec otoczony krugankiem zbudowanym w okresie 1263 - 1284, z ktrego mona przej do omiobocznego kapitularza.
KOCI WITEJ ELBIETY W MARBURGU Koci w. Elbiety w Marburgu (niem. Elisatbethkirche) jest najstarszym kocioem gotyckim w Niemczech. Zosta wybudowany w latach 1235 - 1283.
KATEDRA W KOLONII
Katedra w. Piotra i NMP w Kolonii (niem. Klner Dom, oficjalnie Hohe Domkirche St. Peter und Maria) archikatedra, najwikszy i najwaniejszy koci niemieckiej Kolonii. Siedziba arcybiskupstwa koloskiego. Od ukoczenia w 1880 r. do wybudowania pomnika Jerzego Waszyngtona w Waszyngtonie w 1884 bya najwysz budowl wiata. Dzi jest jednym z najbardziej rozpoznawanych i najczciej odwiedzanych miejsc Niemiec. Rocznie jest zwiedzana przez kilka milionw turystw, podobnie jak wiea Eiffla w Paryu. Usytuowana nad rzek Ren katedra koloska posiada wysoko 157 m, dugo 144 m, szeroko 86 m. Jest drug, co do wysokoci gotyck budowl na wiecie (po katedrze w Ulmie ) i trzeci, co do wielkoci gotyck katedr wiata (po katedrze w Sewilli i katedrze w Mediolanie). Posiada najwysz na wiecie fasad. Stanowi unikatowe poczenie prawie wszystkich elementw gotyckich. Na tej podstawie zostaa zapisana na licie wiatowego dziedzictwa UNESCO w 1996 r. Jedyna w swoim rodzaju jest take powierzchnia kocioa wraz z obiema wieami o powierzchni 7000 m2. Budowa gotyckiej katedry rozpocza si w 1248 r. na miejscu rzymskiej wityni z IV wieku i trwaa z przerwami ponad 600 lat do 1880 r. Katedra zostaa wybudowana dla przybyych z Mediolanu relikwii Trzech Krli.
KATEDRA W STRASBURGU
Charakterystyczne dla tej czci miasta s zabytkowe, monumentalne budowle zbudowane z charakterystycznego dla tego regionu czerwonego piaskowca z czego najbardziej znana jest zabytkowa katedra Notre Dame, a w niej wci dziaajcy zegar astronomiczny
KATEDRA W WIEDNIU
Katedra w. Szczepana W katedrze w. Szczepana, ktra jest symbolem Wiednia i najwaniejsz budowl gotyck w Austrii, znajduje si cay szereg cennych dzie sztuki. Czciowo ich zwiedzanie moliwe jest tylko z przewodnikiem. Jednym z tych wartociowych dzie jest grobowiec cesarza Fryderyka III wykonany z czerwonego marmuru wedug projektu Niclasa Gerhaerta van Leydena w latach 1467 do 1513. Dalsze dziea to ambona Antona Pilgrama, ktra powstaa okoo roku 1500 i podstawa organw (1513), rwnie autorstwa tego budowniczego (1513), znajdujca si w pnocnej nawie (na obu dzieach mona te podziwia autoportrerty artysty). Warto te zobaczy: otarz z Wiener Neustadt gotycki otarz skrzydowy z roku 1447, grobowiec ksicia Eugeniusza Sabaudzkiego z roku 1754, a take bogate rzebiarskie ozdoby na filarach wewntrznych i zewntrznych. . Rada: Po stronie poudniowej mona wspi si po 343 stopniach na szczyt wiey, z ktrej roztacza si wspaniay widok na cae miasto ...
RATUSZ W BRUKSELI
Centralnym punktem miasta jest Grand Place z gotyckim ratuszem (Htel de Ville) z XV wieku i zabytkowymi kamienicami oraz Domem Krla (Maison du Roi). Dom Krla to paac, pochodzcy z XVI wieku, w ktrym obecnie znajduje si Muzeum Miejskie (midzy innymi z ceramiki i wyrobami ze srebra). W pobliu placu znajduj si galerie w. Huberta z XIX wieku, ze sklepami galeriami, kafejkami i restauracjami kuchni z caego wiata.
RATUSZ W LOWANIUM
Ratusz z XV wieku, zbudowany przez Sulpitiusa van Vorsta i Jana II Keldermansa, a po ich mierci przez Matheusa de Layensa w latach 1439-1463 w brabatiaskim stylu pnogotyckim.
RATUSZ W SIENIE
m.in.: 700-letni Palazzo Pubblico stanowicy Ratusz (w swych murach kryje Muzeum Civico), wie Torre del Mangia z 1334 roku, z ktrej roztacza si fantastyczny widok, marmurow fontann Fonte Gaia nadal zasilan wod ze redniowiecznego akweduktu oraz wiele innych ciekawych "palazzo".
RATUSZ WE FLORENCJI
Paac Vecchio znajduje si we Florencji, przy Piazza della Signoria. Zaprojektowa go Arnolfo di Cambio w ksztacie masywnego bloku na planie czworokta. Trzykondygnacyjn budowl zwieczon blankami zdobi charakterystyczna, wysoka (94,0 m) wiea z tarasem. Budow paacu rozpoczto w 1299 r. Wie ukoczono w 1310 r. W latach 1343 1592 wprowadzono wiele zmian (najwicej w 1540 na polecenie Kosmy I, ktry zajmowa paac od 1537 do momentu przeprowadzki do Paacu Pitti ). Pocztkowo Paac Vecchio by siedzib republiki florenckiej, w okresie pniejszym peni rol ratusza. Kamienne, rustykalne elewacj oywiaj rzdy dwudzielnych okien zwieczonych ukami. Pod ukami arkad podtrzymujcych dwie kondygnacje obronnych gankw znajduj si freski z dziewicioma herbami miasta. Zegar na wiey ratusza ma wbudowany mechanizm z 1667 r. Wie, podobnie jak gwn bry gmachu, wieczy dwukondygnacyjny ganek obronny z blankami w ksztacie jaskczych ogonw. Glorietta wsparta na czterech kolumnach zostaa dobudowana podczas pniejszych przerbek, podobnie jak wieczcy j piramidalny daszek ozdobiony kul i figurk lwa trzymajcego lili (tak wczeniej wyglda symbol Florencji). Nad ukiem drzwi wejciowych, w niebieskim polu ze zotymi liliami, znajduje si medalion z monogramem Chrystusa. Pod nim aciski napis Rex regum et Dominus dominatorum umieszczony na polecenie Kosmy I w 1551. Po jego bokach umieszczono dwie statuetki lww. Po obu stronach drzwi stoj dwa marmurowe posgi. Wejcie prowadzi na dziedziniec zaprojektowany przez Micheloza, porodku ktrego umieszczono fontann z Puttem Verrocchia. Szerokie schody Vasariego prowadz do Izby Piciuset (Salone dei Cinquecento), w ktrej, po wypdzeniu Medyceuszw, odbyway si zgromadzenia Naczelnej Rady Ludowej. Sala zostaa zaprojektowana przez Il Cronaca (Simone del Pollaiuolo) w 1495. Zlecenie na namalowanie freskw zdobicych sal otrzymao w 1503 r. dwch wielkich mistrzw renesansu: Micha Anio i Leonardo da Vinci. Ich projekty nigdy nie zostay zrealizowane (Leonardo da Vinci prbowa, bez powodzenia, zastosowa now metod malowania freskw a Micha Anio pozostawi tylko szkice). W drugiej poowie XVI wieku zamalowano nieudane prby Leonardo. Giorgo Vasari na cianach i suficie umieci freski sawice Kosm I: Powrt Wielkiego Ksicia Kosmy I do Florencji; Zdobycie Pizy i Sieny. Wystrj Sali uzupeniaj marmurowe rzeby, wrd nich jest eksponowane dzieo Michaa Anioa Geniusz unicestwiajcy Dzik Besti oraz Herkules i Diomedes Vincenza de'Rossi.
SZTUKA GOTYCKA
Sala Wadysawowska sala o rozmiarach 62x16 metrw zbudowana zostaa dla Wadysawa Jagielloczyka. Sala sawna dziki wspaniaemu gotyckiemu sklepieniu, ktrego ebrowanie tworzy rysunek kwiatu. Trzeba si niele naczeka by mona by zrobi zdjcie midzy kolejnymi grupami turystw turystw:).
KATEDRA W MEDIOLANIE
Katedra Narodzin w. Marii w Mediolanie (Duomo St. Maria Nascente di Milano) - gotycka katedra, jeden z najbardziej znanych budynkw w Europie. Pooona na gwnym placu, w centrum Mediolanu. Na zewntrz katedra ozdobiona jest przez 2245 figur, 135 sterczyn, 96 rzygaczy, i okoo kilometra maswerkw. Budowa katedry finansowanej przez Gian Galeazzo Viscontiego rozpocza si w 1386 roku a ostatnie wykoczenia wykonano na polecenie Napoleona w roku 1809. Turyci mog zwiedza dach Katedry.
KATEDRA W SIENIE
Katedra w Sienie - gotycka katedra w Sienie (Wochy). W duej mierze zbudowana w latach 1215-1263, do jej twrcw nalea Nicola Pisano, a jego syn Giovanni zaprojektowa fasad. W 1339 r. rozpoczto prac nad now naw, zamierzano bowiem przemieni istniejcy w koci w transept. Gdyby ten plan si powid, powstaaby najwiksza chrzecijaska witynia na wiecie, jednak epidemia dumy w roku 1348 zniweczya te plany. W nieukoczonych murach nowej nawy mieci si obecnie Museo dell'Opera Metropolitana, a niedosza fasada stanowi taras widokowy.
Paac Dow (w. Palazzo Ducale) gotycka siedziba wadcw i rzdu Wenecji. W pierwszym okresie mia charakter obronny. Pierwsza budowla powstaa na miejscu bizantyjskiego zamku w 814 r. Zniszczy j poar wywoany podczas powstania przeciwko doy w 976. Odbudowana w XI wieku, bya wielokrotnie rozbudowywana i przebudowywana. Doa Sebastian Ziani wprowadzi wiele radykalnych zmian. Zmieni ukad funkcjonalny paacu Dow (m.in. poleci zbudowa osobny budynek tzw. Starej Prokuracji przy placu w. Marka, do ktrego przeprowadzono wyszych rang urzdnikw). Kolejne istotne zmiany zostay wprowadzone w okresie od 1309 do 1424 r. W 1340 r., wzdu wybrzea, rozpoczto dobudow gmachu Wielkiej Rady (Maggior Consiglio). Uroczyste powicenie odbyo si w 1419 a ju trzy lata pniej rozpoczy si prace nad przedueniem budynku w gb Piazzetty. Nowy budynek uzyska fasad z dwukondygnacyjnymi, aurowymi arkadami. Gwne wejcie do paacu Porta della Carta znajduje si przy budynku bazyliki w. Marka. Prace nad jego budow doa Francesco Foscari powierzy Bartolomeowi i Giovanniemu Buonom w 1438 r. Prace ukoczono w 1442 w gotyckim stylu flamboyant. Nad wejciem umieszczono posta doy klczcego przed lwem (na stronach ksigi s widoczne sowa: Pax tibi, Marce evangelista meus Pokj tobie Marku, Ewangelisto mj... tutaj spocznie twoje ciao). Obecnie w portalu znajduj si tylko kopie rzeb, oryginay zostay zniszczone w 1797 przez mistrza kamieniarskiego na polecenie Napoleona (ocalaa tylko gowa doy, ktra obecnie znajduje si w muzeum). W 1483, podczas poaru, zostaa zniszczona cz budynku. Odbudowa podj si Antonio Rizzo. Jego dzieem s take schody Gigantw (Scala dei Giganti) znajdujce si na dziedzicu, naprzeciw gwnego wejcia. Ukoczone w 1491 r. schody prowadz na I pitro. W poowie XVI wieku ozdobiono je dwoma posgami Marsa i Neptuna (rzeby Jacopo Sansovino). Prac Rizzo kontynuowali architekci: Pietro Lombardo, Giorgio Spavento, Antonio di Pietro - Scarpagnino oraz Bartolomeo Manapola (ok. 1600 r.).
???
W rzebie redniowiecznej postacie aniow podporzdkowane s cile architekturze (filar anielski w katedrze w Strassburgu
JEDZIEC Z BAMBERGU
Jedziec bamberski ( niem. Der Bamberger Reiter) jest to kamienna rzeba przedstawiajca konnego mczyzn, pochodzca z XIII wieku, znajdujca si w katedrze w Bambergu. Jest to pierwszy od czasw antycznych monumentany posg konny. Trwa spr, kogo przedstawia: krlw Niemiec Konrada III albo Henryka I Ptasznika, witego Stefana Wgierskiego, czy witego Jerzego. Przyjto zatem wersj, e jest to jaki wadca niemiecki.
Jednym z tych wartociowych dzie jest grobowiec cesarza Fryderyka III wykonany z czerwonego marmuru wedug projektu Niclasa Gerhaerta van Leydena w latach 1467 do 1513. Dalsze dziea to ambona Antona Pilgrama, ktra powstaa okoo roku 1500 i podstawa organw (1513), rwnie autorstwa tego budowniczego (1513), znajdujca si w pnocnej nawie (na obu dzieach mona te podziwia autoportrerty artysty (SABE FOTO)
Michael Pacher, St. Wolfgang Altar, 147981, a central part of pentaptych with the Virgin Mary Coronation scene the church in Sankt Wolfgang (Austria)
wity przedstawiany jest w brzowym habicie franciszkaskim z kapturem, przepasany biaym sznurem z trzema wzami symbolizujcymi trzy skadane przez braci mniejszych luby: posuszestwa, ubstwa i czystoci. Na wielu wizerunkach Franciszek trzyma w rku krucyfiks, a u jego stp znajduje si czaszka symbole pokuty i umartwienia. Artyci niejednokrotnie ukazuj witego z przebitym bokiem, rkami i stopami to tzw. stygmaty, ktre Biedaczyna z Asyu otrzyma na Grze Alvernii 14 lub 15 wrzenia 1224 roku. Wspczeni artyci lubi przedstawia w. Franciszka w otoczeniu zwierzt, ze wzgldu na braterstwo stworze, jeden z elementw duchowoci minoryckiej.
Innocenty III zatwierdza regu franciszkask (fresk Giotta) Franciszek przed sutanem w Egipcie (fresk Giotta) Pierwsza szopka w Greccio (fresk Giotta)
DUCCIO, MAESTA
Duccio obok Giotto uznawany jest za jednego z dwch ojcw malarstwa ... z ktrych najsynniejsza to otarz Maesta w jego rodzinnym miecie Sienie
TEODORYK MISTRZ , Teodoryk z Pragi (XIV w.) Gwn atrakcj turystyczn i najcenniejsz czci zamku jest kaplica witego Krzya (kaple sv. Ke) znajdujca si w Wielkiej Wiey (Velk v) z bogatym, przypominajcym bizantyjskie , wystrojem wntrza (zdobi je ok. 2200 szlifowanych kamieni oraz 129 (pocztkowo 130) obrazw tablicowych Mistrza Teodoryka, nadwornego malarza Karola IV.
Tutaj rnice z pewnoci s zwizane z udziaem rnych wykonawcw. Inny malarz musia wykona podmalwki w Koronacji charakterystycznymi pocigniciami pdzla a inny naoy cienkie warstwy bieli w Zaniciu. aden z nich prawdopodobnie nie ominby podmalowania karnacji w obrazach pasyjnych. Nie mona wykluczy, e malarze specjalizowali si w poszczeglnych motywach jak draperie, twarze, nagie ciaa itp.
Weyden Rogier, Roger, van der (1399 lub 1400-1464), malarz niderlandzki. Jeden z czoowych przedstawicieli pnego gotyku. Gwne rdo inspiracji stanowia dla twrczo J. van Eycka i R. Campina, u ktrego ksztaci si w Tournai (1427-1432) nie przej jednak humanistycznych treci od swoich mistrzw, pozostajc w sferze surowej duchowoci gotyckiej.
PIETA Z AVINIONU
Prcz obrazw nierozerwalnie zwizanych z otarzem, w okresie gotyku po raz pierwszy w dziejach rozpowszechni si obraz niezaleny, umieszczany na cianach kocioa. Obraz taki malowano nie na ptnie, jak to czyni si dzisiaj, lecz na desce (tzw. obraz tablicowy) farbami temperowymi, ktrych barwniki rozprowadzane byy na og biakiem kurzego jaja. Tematami obrazw gotyckich byy nadal przede wszystkim sceny z Nowego Testamentu: ycie Chrystusa, Marii, a take sceny z ycia witych i mczennikw za wiar. Zaczy si jednak pojawia take obrazy o tematyce cakiem wieckiej. Malarstwo rnych krajw, np. Niemiec, Francji, Czech, Polski, a take obrazy z rnych warsztatw malarskich dziaajcych w tych krajach wykazuj znaczne odmiany. Na tych rnicach polega wanie bogactwo, rnorodno sztuki. Ale byy naturalnie i podobiestwa pozwalajce zaliczy wszystkie te dziea do wsplnego stylu gotyckiego. Pierwsz cech odrniajc malarstwo gotyckie od romaskiego jest usiowanie pokazania czowieka takim, jaki jest naprawd. Wiemy, e posta czowieka jest trjwymiarowa, zajmuje nieco miejsca w przestrzeni. Malarze czasw romaskich nie posiedli jeszcze wprawy w ukazywaniu tej przestrzennoci. Dziki opanowaniu przez malarzy gotyku podstaw techniki wiatocienia, postaci na ich obrazach zyskuj trjwymiarowo, sprawiajc wraenie jakby wystpoway z ta. C jeszcze wiemy o czowieku? To na przykad, e ludzie rni si midzy sob figur, proporcjami ciaa, rysami twarzy. Rnice te przez malarzy epoki romaskiej na og byy pomijane. Malarze gotyku nie tylko je uwzgldniaj, lecz - co wicej - w wyrazie twarzy, w odpowiedniej gestykulacji staraj si ukazywa prawdziwe przeycia czowieka: rado, rozpacz, strach, gniew. I wreszcie: czowiek rzeczywisty zawsze "gdzie si znajduje", w jakim wntrzu lub pord przyrody, zawsze "co go otacza". Malarze romascy ukazujc swoje boskie istoty widzieli je "krlujce w niebie". Umieszczali wic Boga i witych na pustym, niekiedy zotym, czasem w inny sposb ozdobionym tle, czsto w otoczeniu aniow. Tylko w scenach opisywanych w Starym i Nowym Testamencie jako dziejce si na ziemi pokazywali czasem jakie drzewko, grk, budynek, sprzt... W obrazach gotyckich, w miar budzcego si zainteresowania malarzy wiatem, ktry ich otacza, zote to wypierane jest stopniowo przez pejza o rodzimej rolinnoci lub wntrze wyposaone w sprzty i przedmioty bynajmniej nie wymylone, lecz takie jakich wwczas naprawd uywano tutaj wic, podobnie jak w gotyckiej rzebie, wkracza ycie codzienne, a postacie z kart Nowego Testamentu, pokazywane w zwykym, czsto swojskim otoczeniu, nabieraj cech ludzkich, czsto swojskim otoczeniu, nabieraj cech ludzkich, zdaj si mniej oddalone i niedosine.
RATUSZ WE WROCAWIU
Wrocawski ratusz pnogotycki. Dwukondygnacyjny korpus na planie wyduonego prostokta skada si w rzeczywistoci z wikszej iloci budynkw i przybudwek, z biegiem czasu poczonych. Najstarsz czci ratusza jest dawna izba sdowa wymurowana w wtku romaskim. Budowa ratusza trwaa od poowy XIII w. a po wiek XVI. Wiea o cznej wysokoci 67 m, nakryta renesansowym hemem. Znajduje si w niej najstarszy w Polsce dzwon zegarowy z 1368. Od strony wschodniej ratusz posiada gwn elewacj z wykuszem kaplicy i bogato zdobionym, niegdy zapewne polichromowanym szczytem ze sterczynami, a pod nim redniowiecznym zegarem. Elewacj poudniow zdobi trzy wykusze zdobione pnogotyck kamieniark i nakryte miedzianymi hemami.
RATUSZ W TORUNIU
Ratusz w Toruniu Ratusz naley do wybitniejszych osigni redniowiecznej architektury mieszczaskiej w Europie. Pod koniec XIV w. miasto otrzymao od wielkiego mistrza zakonu krzyackiego przywilej budowy ratusza. Powsta wtedy jednopitrowy ratusz w ksztacie czworoboku. gotycki budynek powstay etapami w cigu XIII i XIV w., przebudowany w XVII w. i odbudowany po zniszczeniach w XVIII w.
KOCIOY W KRAKOWIE
KATEDRA NA WAWELU
KATEDRA na Wawelu-Na miejscu obecnego kocioa gotyckiego istniay dwie katedry romaskie. Najwczeniejsza, pierwsza katedra tzw. chrobrowska, bya powicona w. Wacawowi. Zostaa ufundowana przez Kazimierza Odnowiciela. Pozostaoci kocioa w. Gereona (m.in. dolna cz krypty). Drug katedr zaczto budowa za Bolesawa II miaego, budow kontynuowa Wadysaw Herman (od niego jest nazywana "hermanowsk"), a dokoczy Bolesaw III Krzywousty. Zachowao si z niej nieco wicej ni z pierwszej, m.in. krypta w. Leonarda. Biskup krakowski Nanker rozpocz budow nowej katedry, wzniesionej etapami od roku 1320 do 1346 (prezbiterium z obejciem) oraz od 1346 do 1364 (korpus nawowy), za rzdw biskupw: Nankera, Jana Grota i Bodzanty. Katedr zbudowano w technice kamienno- ceglanej, jako trjnawow bazylik z prostoktnym obejciem i zredukowanym transeptem, nie wystajcym poza obrys korpusu. Do ambitu i naw bocznych przylega wieniec kaplic. Katedr otaczaj trzy wiee. We wntrzu katedry, nad filaretami midzynawowymi, stoj cztery posgi Ojcw Kocioa: witych Hieronima, Ambroego, Grzegorza oraz Augustyna. sarkofagi krlw Polski: Wadysawa II Jagiey (zm. w 1434), Kazimierza III Wielkiego, a po przeciwnej stronie, Wadysawa I okietka i Wadysawa III Warneczyka. Za otarzem widoczne s fragmenty polichromii z II po. XIV wW katedrze znajduje si te krucyfiks pochodzcy z koca XIV w. Jest to syncy cudami krzy witej krlowej Jadwigi.
KOCI MARIACKI
Koci Mariacki- Wedug Dugosza gotycki koci zosta ufundowany przez biskupa krakowskiego Iwo Odrowa w latach 1221-1222 na miejscu drewnianej wityni. W latach 1290-1300 wzniesiono czciowo na jego fundamentach koci w stylu gotyckim. Zburzono i wybudowano nowy koci. Obecna brya jest wynikiem przebudowy kocioa z typu halowego na bazylikowy, ktra miaa miejsce w latach 1392-1397. Drewniany, pnogotycki hem wiey pnocnej, dzieo mistrza Matiasa Heringka. We wntrzu jest wielki, pnogotycki otarz Zanicia Najwitszej Maryi Panny, pierwsze i najbardziej znane z dzie Wita Stwosza, powstae w roku 1477-1489.
Bazylika Mariacka w Gdasku koci pod wezwaniem Wniebowzicia Najwitszej Marii Panny, Pocztkowo w tym miejscu sta 6przsowy koci o ukadzie bazylikowym z nisk wie zbudowany w latach 1343 ok. 1360. Pozostaociami po tym pierwotnym kociele s filary korpusu nawowego i 2 najnisze kondygnacje wiey.1379 mistrz murarski Henryk Ungeradin rozpocz wznoszenie obecnego kocioa. Do 1447 ukoczono cz wschodni, w latach 1452-66 podwyszono wie o 2 kondygnacje. Od 1485 przy budowie pracowa architekt Hans Brandt; z jego udziaem wzniesiono korpus nawowy. Budow ostatecznie ukoczono po 1496 pod kierunkiem Henryka Haetzla, ktry w latach 14991502 dokona przesklepienia caego wntrza.
Pochodzi z kolegiaty w. Krzya we Wrocawiu ok.1300-1320 Mikryt, piaskowiec, tempera, lady zoce; znajduje si w Muzeum Narodowym we Wrocawiu Auror nieznany Rzebiarz ksztaccy si we Fry-burgu Bryzgowijskim, Strasburgu i Marburgu oraz artyci wyksztace-ni w Nadrenii
NAGROBEK KAZIMIERZA WIELKIEGO NA WAWELU nagrobek krla Kazimierza Wielkiego w ksztacie tumby z baldachimem, wykonany ok. 1370-80 na Wgrzech z czerwonego marmuru szcztki krla umieszczone w nowej trumnie pochowano na powrt w grobowcu fundacji Ludwika Wgierskiego.
PIETA Z LUBIA
Pieta znajdujca si obecnie w Muzeum Narodowym we Wrocawiu a pochodzca z Lubia. Powstaa ona okoo 1370 roku
Krucyfiks Mistyczny z kocioa Boego Ciaa we Wrocawiu po. XIV w. krucyfiks z kocioa Boego Ciaa we Wrocawiu ozdob zbiorw Muzeum Narodowego w Warszawie
Anonimowy malarz zawdzicza swe imi swemu gwnemu dzieu: POLPITYKOWI W. BARBARY, przeznaczonemu dla kocioa w. Barbary we Wrocawiu (1447, zachowana tylko cz rodkowa w Muzeum Narodowym w Warszawie) Pochodzenie obrazu nieustalone, Obraz "Matki Boskiej z Dziecitkiem w komnacie" malarz z pracowni Mistrza Wrocawskiego Poliptyku witej Barbary; ok. 1450
WIT STWOSZ KRUCYFIKS SLACKERA KRUCYFIKS zamwiony u Wita Stwosza przez mincerza krlewskiego Henryka Slackera (ok. 1491). Zarwno krzy, jak i posta Chrystusa zostay wykonane w jednym bloku wapienia.
NAGROBEK KAZIMIERZA JAGIELLOCZYKA (1492, kaplica witokrzyska w katedrze krakowskiej) autor Wit Stwosz
Symbole ewangelistw
Krzy grecki
Krzy aciski
Krzy jerozolimski
Krzy papieski
Krzy patriarchalny
Krzy prawosawny
Krzy w. Andrzeja
Krzy Nerona
Inni wici :
ATRYBUTY WITYCH Apostoowie: 1. w. Andrzej - ukony krzy 2. w. Bartomiej - Zdarta skra, n, broda Rumcajsa 3. w. Jakub Starszy - strj pielgrzymi, kapelusz z muszl. 4. w. Jakub Modszy - Proporzec albo kij 5. w. Jan - bez brody, kielich z wem; wystpuje w grupie ukrzyowania 6. w. Juda Tadeusz - Maczuga, kamienie. 7. w. Mateusz - ktownik, topr, halabarda. 8. w. Pawe - miecz 9. w. Piotr - 1 lub 2 klucze. 10. w. Filip - Krzy w. Antoniego (laska ktowa T) 11. w. Szymon - pia 12. w. Tomasz - ktownik lub wcznia 13. w. Maciej (z toporem) wybrany na miejsce Judasza, zastpowany jest przez w. Pawa. W przedstawieniach wystpuje bardzo rzadko. Symbole Ewangelistw: 1. w. Mateusz - czowiek 2. w. Marek - lew 3. w. ukasz - w 4. w. Jan - orze.
witych Wspomoycieli: 1. Agaton - korona cierniowa lub krzy 2. Barbara - wiea., kielich i Komunia 3. Baej - skrzyowane wiece. 4. Cyriak - diabe 5. Dionizy - ucita gowa. 6. Erazm - powj z kiszkami 7. Eustachy - jele 8. Idzi - ania. 9. Jerzy - smok 10. Katarzyna - miecz i koo 11. Krzysztof - Dzieci Jezus na barkach 12. Magorzata - smok na acuchu. 13. Pantaleon - gwodzie lub rce przygwodone do gowy. 14. Wit - kogut, kocio.
1. Ojciec Kocioa. w. Ambroy- biskup 2. Ojciec Kocioa. w. Grzegorz Wielki- papie z hosti 3. w. Agata - piersi na tacy lub w szczypcach; czasem zamiast piersi - buki. 4. w. Agnieszka - z barankiem 2 korony; 5. w. Anastazja - noyce.6. w. Antoni - szaty mnicha, krzy T, winka. 7. w. Antoni Padewski - Dziecitko Jezus na ramieniu, lilia, franciszkanin. 8. w. Apolonia - szczypce z zbem. 9. w. Augustyn - strj biskupa, anioek szepcze do ucha, Ojciec Kocioa. 10. w. Dorota - z koszyczkiem., z pkiem kwiatw lub jednym kwiatem. 11. w. Eligiusz - moteczek cyzelatorski 12. w. Elbieta z Turyngii - trzyma koron; ebrak 13. w. Feliks - pajczyna, pajk. 14. w. Florian - oficer rzymski w zbroi gaszcy wod z szaflika poar. 15. w. Gertruda - paszcz gronostajowy 16. w. Hieronim - kapelusz kardynalski, ksiga, lew. Ojciec Kocioa. 17. w. Izydor - grabie 18. w. Jan Chrzciciel - w skrze, z barankiem. Wystpuje w Sdzie Ostatecznym 19. w. Jan Nepomucen - 5 gwiazd, strj ksidza - koma , stua, biret. Zawsze z krzyem. 20. w. Kajetan z Tieny - klczy przed Dziecitkiem 21. w. Katarzyna Sieneska - Dominikanka z koron cierniow. 22. w. Krystyn - szewc 23. w. Leonard - kajdany. 24. w. ucja - oczy na talerzu, miecz, pomienie, szyja przeszyta mieczem. 25. w. Marcin - na koniu z paszczem i ebrakiem 26. w. Maria Magdalena - pojemniczek na perfumy. 27. w. Maurycy - czarnoskry rycerz 28. w. Micha Archanio - skrzydlaty ze smokiem 29. w. Mikoaj - strj biskupa , 3 zote kule. 30. w. Norbert - raniec, jabko krlewskie 31. w. Otylia - palma i ksiga, oczy nabite na sztylet. 32. w. Roch - pies, rana na nodze. 33. w. Ryta - zakonnica, krucyfiks, cier, figa, pszczoy. 34. w. Salomea- mniszka z monstrancj 35. w. Scholastyka - gob na ksidze. 36. w. Sebastian - strzay 37. w. Stanisaw - strj biskupa, wskrzeszony Piotrowin. 38. w. Urszula - strzay 39. w. Wawrzyniec - krata strj diakona. 40. w. Wincenty - strj diakona; 41. w. Wojciech - strj biskupa, wioso. Pastora z krzyem greckim (+)