1

POLITECHNIKA POZNA SKA

WYDZIA TECHNOLOGII CHEMICZNEJ
INSTYTUT TECHNOLOGII I IN YNIERII CHEMICZNEJ Za k ad In yn i er i i i Ap ar at ur y C h e mi czn ej

PRACA DYPLOMOWA IN YNIERSKA

Oczyszczanie strumienia gazu na filtrze p kowym

St ude nt: Nr albumu: Kie r une k s tudiw: Rodz a j st u di w: Promot or:

Ma gor zata Radzi uk -Milev a 86035 in yn ie ria ch e mic zna i proce so wa I s topni a, st ac jonarne dr i n . Marek Oc ho wi ak

Pozna 2012

Sk adam serdeczne podzi kowania Panu dr in . Markowi Ochowiakowi za okazywan cierpliwo i pomoc w trakcie przygotowywania pracy dyplomowej.

Prac t dedykuj mojej Rodzinie, za wsparcie i wyrozumia o podczas pisania pracy dyplomowej

SPIS TRE CI
WYKAZ STOSOWANYCH OZNACZE ............................................................................................... 5 WPROWADZENIE.................................................................................................................................. 6 CEL PRACY ............................................................................................................................................ 7 1.PROCESY OCZYSZCANIA GAZW..................................................................................................... 8 1.1.Emisja 1.2.W a

zanieczyszcze przemys owych. .......................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

ciwo ci czastek ............................................................. ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

2. ODPYLANIE GAZW ..................................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.10 2.1.

Podzia i charakterystyka odpylaczy suchych ............................................................. 10

2.1.1. OYLACZE GRAWITACYJNE I UDERZENIOWO-INERCYJNE .. 11ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED. 2.1.2. ODPYLACZE OD
RODKOWE .................................................................................................. 14

2.1.3. MULTICYKLONY .............................................................. ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED. 2.1.4..ODPYLACZE FILTRACYJNE ................................................ ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED. 2.1.5. E LEKTROFILTRY............................................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED. 2.2.

Podzia i charakterystyka odpylaczy mokrych ......... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

3. OCZYSZCZANIE GAZW W KOMORZE P KOWEJ .......................................................... 17 1.1. 1.3. 4. CZ 4.1.

Budowa. ..................................................................................................................................... 17 Zastosowanie. ........................................................................ ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

DO WIADCZALNA ......................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.19

Opis stanowiska do wiadczalnego i metodyka bada . ..................................................... 19

4.1.1 4.1.2

Przesiewacz sitowy. ................................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED. Komputreowa analiza obrazw ............................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED. wielko ci i kszta tu py u .................. ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

4.2

Wyniki analizy bada . .............................................................................................................. 27

4.2.1. Wyznaczanie

5. WNIOSKI .......................................................................... 32ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED. LITERATURA ........................................................................ ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED. ANEKS .................................................................................. ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

Wykaz stosowanych oznacze (nie wiem czy mam to pisa ) powierzchnia w a ciwa cz stki sferyczno c cz stki szeroko komory p kowej wysoko komory p kowej sprawno aparatu sprawnosc pierwszej p i sprawnosc drugiej p ki sprawno trzeciej p ki masa py u na p ce pierwszej masa py u na p ce drugiej masa py u na p ce trzeciej wsypywanego py u wynosz ca 2 g masa p ki na dnie filtra  Sprawno obj to ciowe nat enie przep ywu

WPROWADZENIE Emisja zanieczyszcze ze rde przemys owych stanowi bezpo rednie zagro enie dla ycia ludzi oraz stanu rodowiska. Powietrze atmosferyczne ma ograniczone mo liwo ci samooczyszczania, konieczna jest wi c kontrola stanu jego czysto ci i podejmowanie przedsi wzi chroni cych je przed nadmiernym zanieczyszczaniem. Konieczno z gazw odlotowych do otoczenia, jak te oczyszczania usuwania zanieczyszcze

powietrza w pomieszczeniach, gdzie przebiegaj procesy technologiczne jest wa nym elementem. Wprowadzane do atmosfery zanieczyszczenia stanowi ga zi przemys ow jest przemys cementowy. Nast pnymi s gazy i py y. W najwi ksz przypadku py w, niemal wszystkie procesy przemys owe je emituj . T

przemys chemiczny,

energetyczny oraz metalurgiczny. Najwi ksz emisj py w notuje si w elektrowniach oraz kot owniach. Ma to zwi zek z procesem spalania paliw o stanie sta ym. Du a cz py w jest toksyczna i ma bardzo szkodliwy wp yw na zdrowie cz owieka, zw aszcza te emitowane z zak adw metalurgicznych. Zaliczamy do nich py y zawieraj ce arsen, mangan, selen, o w, kadm, mied i fluor. Wykonanie projektu mo e by zwi zane z doborem odpowiednich aparatw u rz dze znajduj cych si na rynku. Innym rozwi zaniem jest instalowanie aparatury oczyszczaj cej gazy odlotowe. Problemy zwi zane z zapobiegania emisji zanieczyszcze skutek r nych oddzia ywa okre la tzw. sprawno gazw powinny zosta uwzgl dnione na etapie projektowania przemys owych procesw technologicznych. Na strumienia gazu oczyszcza si go w r nym stopniu, co oczyszczania.

W pracy przedstawiono zagadnienie procesu oczyszczania gazw z zanieczyszcze sta ych ze szczeglnym uwzgl dnieniem filtrw p kowych. W cz ci do wiadczalnej okre lono sprawno filtra p kowego dla zadanych warto ci st e badanego py u na wlocie do filtra przy zmieniaj cym si nat eniu przep ywu strumienia powietrza. Ponadto przeanalizowano kszta t i rozk ad rednic cz stek py u.

CEL PRACY Celem pracy badawczej jest okre lenie sprawno ci filtra p kowego dla zadanych warto ci masy badanego py u przy zmieniaj cym si nat eniu przep ywu strumienia powietrza. Na podstawie ilo ci py u zebranego na p kach nale y wyznaczy sprawno aparatu. Ponadto w pracy okre lono wielko ci i kszta t cz stek py u. W tym celu wykorzystano analiz sitow oraz komputerow analiz obrazw.

1. PROCESY OCZYSZCZANIA GAZW 1.1. Emisja zanieczyszcze przemys owych W dzisiejszych czasach niekontrolowany rozwj przemys u i cywilizacji stanowi powa ne zagro enie dla naturalnego ywio owy post p

rodowiska cz owieka. liczne i powa ne

Naruszanie sk adu chemicznego powietrza atmosferycznego przez zanieczyszczenia, niekiedy nawet przy ich niewielkich st eniach mo e mie konsekwencje. Ogromny wp yw na stan rodowiska maj procesy spalania zwi zane z wytwarzaniem energii elektrycznej, ogrzewaniem i motoryzacj . Przemys chemiczny, hutniczy, rafineryjny oraz kopalnie i cementownie rwnie w du ym stopniu wp ywaj na stan zanieczyszczenia rodowiska. Dopuszczalne warto ci emitowanych do powietrza zanieczyszcze przedstawiaj podane s w odpowiednich normach krajowych [11]. Warto ci te oczyszczania odpowiadaj cy okre lonej rd a emisji mog by : punktowe, lotne i lotne minimalny, wymagany stopie

emisji zanieczyszcze ze rd a [14]. niezorganizowane.

rd a punktowe s to g wnie du e zak ady przemys owe zawieraj ce ro nego rodzaju sprz t chemiczny taki jak reaktory, piece, kolumny destylacyjne i rektyfikacyjne, wyparki, kondensatory i inne. Podczas przeprowadzanych procesw emisja zanieczyszcze mo e by kontrolowana przez do czon aparatur maj c na celu oczyszczanie gazw emisj cz stek odlotowych [14]. rd a substancji lotnych przypominaj punktowe i obejmuj aerozolowych, dymw i gazw z takich urz dze jak: miejsca poboru prbek, zawory i zasuwy, pompy, spr arki, urz dzenia podaj ce i wy adowcze. Kontrolowanie emisji mo e rwnie odbywa si za pomoc do czonej aparatury oczyszczaj cej gazy odlotowe [14]. rd a lotne charakteryzuj zanieczyszczenia. Nale si du powierzchni , z ktrej s emitowane do nich oczyszczalnie ciekw, wysypiska, ro nego rodzaju rd o i rodzaj oraz st enie emisji

drogi, place sk adowe materia w sypkich i lotnych [14]. Znaj c technologi procesow mo na okre li zanieczyszcze . W przypadku, gdy technologia nie jest znana pomc mo e analiza fizykochemiczna strumienia gazw odlotowych. Do w a ciwo ci fizykochemicznych charakteryzuj cych zanieczyszczenia zaliczamy: w a ciwo ci fizyczne i chemiczne,

kszta t, rozk ad rozmiarw cz stek, st enie, reaktywno , korozyjno strumie gazu (no nego), obj to lepko , wilgotno i toksyczno .[13]

i inne oraz

strumienia, temperatura i ci nienie, sk ad, g sto ,

1.2. W a ciwo ci cz stek Aerozolami atmosferycznymi nazywamy zawiesiny cieczy i py w w powietrzu, sk adaj ce si z cz stek o wielko ciach rz du te mog by adsorbowane przez unosz ce si zachodzi


 . Znaczenie aerozoli dla

chemii atmosfery zwi zane jest g wnie z ich oddzia ywaniem z gazami ladowymi. Gazy w powietrzu cz stki cia sta ych. Na by tak e powierzchni tych cz stek mog r ne rekcje chemiczne. Mog

wychwytywane przez cz stki ciek e i reagowa w roztworach. W miastach du e st enia aerozoli i gazowych bezwodnikw kwasw doprowadzaj w ten sposb niekiedy do powstawania niebezpiecznego dla ludzi smogu (kwa nej mg y) [7]. Znajomo w a ciwo ci oczyszczonego gazu oraz cz stek aerozolowych jest podstawowym warunkiem przy doborze odpowiedniej metody odpylania i odpowiedniej konstrukcji odpylacza. Dlatego wiedza na temat wielko ci strumienia gazu oraz st enia w nim cz stek aerozolowych jest wa na podczas projektowania urz dze Niezb dna jest rwnie znajomo fizycznych procesu odpylania cz stek aerozolowych takich jak: twardo , odporno , polarno , adhezyjno oraz rozpuszczalno .[13]. odpylaj cych. charakterystycznych podstawowych parametrw rednica, g sto ,

Podczas analizowania procesw przebiegaj cych z udzia em ciek ych cz stek aerozolowych dobrze jest operowa cz stkami sferycznymi. Lecz niestety, za wyj tkiem cz stek ciek ych reszta cz stek odbiega od sferyczno i [atmos]. Cz stki sta e, ktre s sk adnikiem py w lub dymw maj zwykle nieregularny kszta t (z wyj tkiem cz stek otrzymanych w wyniku kondensacji) [13]. Cz stki o kszta cie nieregularnym poruszaj ce si w gazie cz ciej ulegaj zderzeniom oraz aglomeracji. Charakterystyczne kszta ty cz stek to: sferyczne (w giel aktywny, skrobia, dymy tlenkw elaza, PCW i inne tworzywa, kulki szklane), prostok tne (proszek elaza, kwarc i inne minera y), od amkowe (cement, korund, tlenek glinu, pigmenty organiczne), p askie (mika, grafit), pr towe (talk, m ka), w kniste (w kna tekstylne, celuloza) [7].

10

Z kszta tem cz stek zwi zane jest poj cie sferyczno ci powierzchni cz stki. Przy znanej obj to ci

jest ono zdefiniowane jako danej cz stki do

stosunek powierzchni kuli o takiej samej obj to ci jak obj to i powierzchni cz stki :  Sferyczno

(1.1)

cz stek niekulistych jest zawsze mniejsza od jedno ci. Natomiast odwrotno czynnikiem kszta tu. Powierzchnia w a ciwa cz stki jest obj to ci, sk d jest ona

sferyczno ci okre la si

zdefiniowana jako powierzchnia przypadaj ca na jednostk proporcjonalna do odwrotno ci rednicy cz stki:

(1.2) i dla kuli wynosi: (1.3) W celu wyznaczenia rednicy cz stek nieregularnych w zale no ci od stosowanej metody pomiaru stosuje si takie poj cia jak:  rednica projekcyjna, ktr wyznacza si za pomoc mikroskopu optycznego lub elektronowego, rwnowa na rednicy ko a o tej samej powierzchni co cz stka;  rednica zast pcza, czyli rednica kuli o tej samej obj to ci co cz stka: (1.4)  rednica sedymentacja ( rednica Stokesa), czyli rednica o tej samej g sto ci i pr dko ci granicznej opadania co dana cz stka [13]. Rozmiar cz stki jest wyra ony za pomoc z jednej z wymienionych powy ej rednic w zale no ci od u ytego procesu. 2. ODPYLANIE GAZW 2.1. Podzia i charakterystyka odpylaczy suchych Problem oczyszczania gazu wyst puje w wielu procesach technologicznych. Ze wzgl du na r norodno cz stek wykorzystuje si r ne metody odpylania oraz aparatur [10].W procesach odpylania stosuje si wi c metody mokre lub suche.

11

Odpylacz mechaniczny suchy jest to urz dzenie, w ktrym wytr canie ziaren py u nast puje w sposb mechaniczny na zasadzie wykorzystania si y grawitacyjnej, efektu bezw adno ci lub si y od rodkowej [8]. Odpylacze suche dzielimy na:  komory odpylaj ce, w ktrych osadzanie py u jest skutkiem znacznego zmniejszenia si pr dko ci ruchu powietrza nios cego py ; w wyniku zmniejszenia tej pr dko ci ziarna py u wytr caj si z powietrza i osadzaj na dnie komr;  cyklony, w ktrych do wytr cania py u wykorzystuje si si od rodkow nadaj c ziarnom py u ruch od rodkowy i powoduj c osiadanie ich na cianach cyklonu;  filtry tkaninowe (workowe), w ktrych zasada gromadzenia sie py u polega na filtrowaniu powietrza przez g ste tkaniny filtracyjne, na powierzchni ktrych zatrzymuj si ziarna py u;  inercyjne odpylacze aluzjowe, w ktrych nast puje zag szczenie ziaren py u w ma ej ilo ci powietrza przy rwnoczesnym oczyszczaniu znacznej ilo ci powietrza, (gazu) z zawieszonych w nim ziaren py u [6]. W zale no ci od mechanizmu wydzielania zanieczyszcze rozr nia si odpylacze: grawitacyjne, uderzeniowo-inercyjne, od rodkowe, filtracyjne, elektrofiltry. 2.1.1. Odpylacze grawitacyjne i uderzeniowo-inercyjne Jedn z najprostszych metod odpylania gazw jest odpylanie grawitacyjne. Polega ono na opadaniu cz stek pod wp ywem si y grawitacji przy przep ywie strumienia gazu z ma pr dko ci liniow . Odpylacze tego typu stosowane s do usuwania cz stek du ych rozmiarw, dlatego zwykle u ywa si je jako odpylacze wst pne po czone z innymi bardziej sprawnymi [9]. W komorach mog zosta umieszczone p ki pionowe maj ce na celu zmian kierunku przep ywu gazu i przed u enie czasu dzia ania si inercyjnych. W odpylaczach takich stosowane s kana y oraz przewody o zmiennym kierunku przep ywu. Schemat komory osadczej przedstawiono na rys. 2.1.

12

Rys. 2.1. Komora osadcza py owa[16]. 1 - dyfuzor, 2 - komora osadcza, 3 - konfuzor, 4 - zasobnik py u, 5 - tory ziaren o du ych rednicach, 6 - tory ziaren o ma ych rednicach

W du ej przestrzeni komory pr dko

aerozolu jest ma a wi c cz stki maj odpylania komr polepsza si ] by

wystarczaj co d ugi czas do opadni cia na dno komory. Poprzez stopniowanie przep ywu, instalowanie a cuchw lub przegrd kieruj cych sprawno o ok. 50-70 %. Natomiast pr dko

gazu w komorze nie powinna by wi ksza ni 3

zapobiec wtrnemu porywaniu wydzielonego py u [13]. Korzystniejsz budow komory, przy ktrej sprawno rys. 2.2. jest wi ksza przedstawiono na

Rys. 2.2. Komora p kowa py owa [14] Zamontowanie wielu poziomych p ek polepsza sprawno odpylania, gdy pr dko strumienia jest taka sama, ale cz stki opadaj wwczas z du o mniejszej wysoko ci. Sprawno

13

odpylania mo e by polepszona wskutek dzia ania na cz stki dodatkowych si inercyjnych. Jest wiele rozwi za konstrukcyjnych odpylaczy, gdzie dzia aj jednocze nie si y grawitacji i bezw adno ci. Przyk adowe konstrukcje odpylaczy przedstawiono na rys. 2.3.

Rys. 2.3. Odpylacze uderzeniowo-inercyjne [13]: a) do wbudowania lini przewodu gazowego, b) z przegrod uderzeniow , c) z rur centraln , d) z bocznym wlotem k towym.

Na rys. 2.3a strumie zapylonego gazu zmienia gwa townie kierunek przep ywu. Na rys.2.3b natrafia na przegrod i zmienia kierunek z do u do gry. Na rys. 2.3c uderza o dno komory i zmienia gwa townie kierunek przep ywu. Na rys. 2.3d zmienia kierunek i zmniejsza pr dko [13]. Sprawno odpylania dochodzi mo e do ok. 80 %.

14

2.1.2. Odpylacze od rodkowe W odpylaczach cyklonowych wykorzystuje si mechanizm polegaj cy na dzia aniu si od rodkowych na cz stki aerozolowe. Strumie zapylonego gazu wp ywaj c stycznie do cyklonu, ulega znacznemu odchyleniu w kierunku ciany i sp ywa wzd u niej spiralnie. Obok wymienionego zasadniczego przep ywu w przestrzeni tej wyst puje rwnie nak adaj cy si dryfuj cy przep yw gazu w kierunku rdzenia cyklonu. Pr dko rewersyjne z wlotem oraz cyklon przelotowy. wirowania jest najwi ksza i decyduje o sprawno ci odpylania[6]. Na rys. 2.4 przedstawiono cyklony

Rys. 2.4. Cyklony rewersyjne lotem[12]: a) stycznym, b) spiralnym, c) osiowym, d) cyklon przelotowy.

Sprawno

odpylania zale y od si y od rodkowej, odleg o ci od ciany i czasu jej

dzia ania. W konstrukcjach klasycznych cyklonw strumie aerozolu jest wprowadzany stycznie do cylindrycznej cz ci aparatu. W innych rozwi zaniach ruch wirowy nast puje wskutek przyp ywu strumienia aerozolu przez nieruchomy wirnik, ktrego opatki maj zarys linii rubowej lub w wyniku wirowania silnika. W cyklonach klasycznych z rewersyjnym przep ywem gazu gaz wp ywa stycznie do cz ci sto kowej, gdzie zmienia kierunek na przeciwny. Poruszaj c si dalej ruchem wirowym spiralnym wzd u osi

15

cyklonu do gry gaz opuszcza cyklon centralnie umieszczon rur odlotow . W cyklonach z wylotem osiowym przed wlotem do cz ci cylindrycznej gaz przep ywa przez zesp opatek nachylonych pod odpowiednim k tem do poziomu, gdzie nast puje zmiana ruchu z prostoliniowego na wirowy. W cyklonach przelotowych gaz po wprowadzeniu w ruch wirowy nie zmienia ju swojego kierunku przep ywu [12]. Odpylacze od rodkowe z wiruj cym wirnikiem maj ograniczone zastosowanie ze wzgl du na ma sprawno odpylania oraz szybkie zu ycie.

2.1.3. Multicyklony Sprawno sprawno odpylania w cyklonie zwi ksza si wraz z zmniejszeniem jego rednicy styczna gazu pozostaje sta a. Wynika st d, e wi ksz

nawet, je eli jego pr dko

odpylania mo na uzyska stosuj c szereg ma ych cyklonw zamiast jednego

du ego. Umieszcza si wi c pojedyncze cyklony o ma ej rednicy we wsplnych p ytach sitowych dolnej i grnej. Wsplny jest te zbiornik wydzielonego py u. Wymieniony odpylacz (multicyklon) mo e sk ada si z kilkudziesi ciu do kilkuset pojedynczych cyklonw o rednicy 10-300mm. Strumie aerozolu wp ywaj c do obudowy rozdziela si na poszczeglne cyklony, najcz ciej rewersyjne z osiowym wlotem, gdzie dzi ki opatkom kieruj cym jest wprowadzany w ruch wirowy [6]. Odpylacze od rodkowe znajduj szerokie zastosowanie w przemy le ze wzgl du na prost i zwart budow , brak cz ci ruchomych, mo liwo pracy w warunkach wysokiej temperatury i du ego ci nienia, niewielkie koszty wykonania oraz nieskomplikowan obs ug . Zasadnicz wad cyklonw jest znaczny spadek ci nienia gazu, niezb dny do efektywnego odpylania.

2.1.4. Odpylacze filtracyjne W odpylaczach filtracyjnych cz stki aerozolowe wydzielane s ju warstwie py u. Mechanizm ten oparty jest g ownie na dzia aniu si bezw adno ci, si przyci gania elektrostatycznego oraz si dyfuzji. Skuteczno odpylania wynosi oko o 97%. Spadek ci nienia gazu jest niewielki i zwi ksza si z przyrostem masy py u wydzielonego na filtrze. G wnie materia y filtracyjne stanowi : tkaniny tkane i plecione, filc, papier,

16

membrany mikroporowate, a tak e filtry porowate z tworzyw sztucznych, ceramiki i metali. Istniej trzy rodzaje filtrw [14]:  filtry tkaninowe maj kszta t worka lub kieszeni wykonane z tkanin filcowych lub tkanin tkanych. Poprawa sprawno ci wymaga okresowego usuwana osadzonej warstwy py u;  filtry w kniste wykonywane s w postaci mat lub siatek zestawianych o okre lonym kszta cie, zwykle s nieregenerowalne;  filtry warstwowe s to lu ne lub zwarte warstwy materia w w postaci ziaren, granul, lub porowatych kszta tek ceramicznych. 2.1.5. Elektrofiltry Elektrofiltry s najcz ciej stosowanym sposobem usuwania cz stek sta ych z gazw, w tym gazw spalinowych. Zasada dzia ania opiera si na przyci ganiu elektrostatycznym na adowanych elektrycznie cz stek py u. Gaz zapylony dop ywa do komory elektrofiltru, w ktrej cz stki sta e elektryzuj si ujemnie dzi ki strumieniowi wolnych elektronw wysy anych przez elektrody ulotowe w silnym polu elektrycznym [8]. Na adowane cz stki s przyci gane przez dodatnio na adowane elektrody zbiorcze i gromadz si na nich. Elektrody zbiorcze s regularnie oczyszczane z py u przez ich wstrz sanie, dzi ki czemu py opada na dno komory elektrofiltru 2.2. Podzia i charakterystyka odpylaczy mokrych W aparatach zwanych odpylaczami mokrymi strumie zapylonego gazu jest odpylony wskutek kontaktu z ciecz . Aparaty te mo emy nazwa skruberami lub p uczkami w nich rwnie prowadzone mog by procesy oczyszczania gazw, ch odzenia oraz nawil ania [2]. Najcz stszym stosowanym czynnikiem jest woda. Odpylacze mokre mo emy podzieli na:  natryskowe, w ktrych rozproszona ciecz na krople zrasza przep ywaj cy strumie zanieczyszczonego powietrza. Przep yw strumienia zanieczyszczonego powietrza mo e by przeciwpr dowy, wsp pr dowy lub rewersyjny. Sprawno wzrasta ze wzrostem ci nienia cieczy rozpylonej; odpylania

17

 od rodkowe, gdzie strumie zapylonego gazu wp ywa stycznie przez w ski otwr lub szczelin wirowym;  uderzeniowo-inercyjne, Sprawno od 10 m.;  p kowe barbota owo-pianowe, odpylacze p kowe stanowi pionow kolumn , w ktrej jest umieszczona jedna lub wi cej perforowanych p ek w klasycznych odpylaczach zapylony gaz wp ywaj cy od do u jest ch odzony i nawil any, je li to konieczne, a nast pnie przep ywa przez otwory p ek pokryte ciecz ;  z wype nieniem, typu kolumnowego lub komorowego, wype nione r nego rodzaju elementami cia sta ych o r nym kszta cie, tworz cymi porowat warstw wype nienie to zapewnia efektywny kontakt strumienia gazu i cieczy w procesach wymiany ciep a i masy, takich jak absorpcja, ch odzenie i nawil anie gazu oraz odpowiedni wymian p du w procesach odpylania wype nienie mo e by ruchome lub nieruchome;  Venturiego, gdzie w klasycznych odpylaczach strumie kropel w cz ci rury Venturiego.[13] zapylonego gazu, poruszaj cy si z pr dko ci 60-120[ m/s i wi ksz , rozprasza i przyspiesza strumie gdzie odpylanie w tych urz dzeniach polega na bezpo rednim uderzeniu oczyszczanego strumienia aerozolu o powierzchni cieczy. odpylania zale y w du ym stopniu od rozmiaru cz stek przy danej energii strumienia gazu i w praktyce osi ga znacz ce warto ci dla cz stek wi kszych do cz ci cylindrycznej aparatu, wskutek czego p ynie ruchem

3. OCZYSZCZANIE GAZW W KOMORZE P KOWEJ 3.1. Budowa Konstrukcj typowej komory py owej przedstawiono na rys. 2.2. Zamontowanie wielu
poziomych p ek do klasycznego filtra komorowego polepsza sprawno odpylania, gdy pr dko strumienia jest taka sama, ale cz stki opadaj wwczas z du o mniejszej wysoko ci. Zasada

dzia ania oparta jest na dzia aniu na cz stki si ci ko ci. Doprowadzona mieszanina py w i powietrza przep ywa wzd u komory, za cz stki py u osiadaj na dnie sk d odprowadzane s na zewn trz (np. za pomoc przeno nikw limakowych). Przyk ad takiej komory przedstawiono na rys. 3.1.

18

Rys.3.1. Komora py owa[4]. 1 - obudowa komory py owej, 2 - przegroda kieruj ca powietrze, 3 - segment ,,I komory py owej,4 - zbiornik na py , 5 - przes ona sitowa zbiornika, 6 - konstrukcja komory py owej, 7 rura doprowadzaj ca mieszanin py w, 8 - rura odprowadzaj ca powietrze

3.2. Zastosowanie Komory py owe g wnie stosowane s w przemy le zbo owo-m ynarskim, a tak e w urz dzeniach suszarniczych do zbierania py w, nie oddzielonych za po rednictwem cyklonw. Stosowane s wzgl du na wielko Worki filtracyjne s rwnie w innych procesach oczyszczania gazw, lecz ze odpylanych cz stek wy cznie jako wst pne odpylacze gazowe. najcz ciej stosowanymi wymiennymi wk adami do odpylaczy i

instalacji filtracyjnych stosowanych w energetyce, hutnictwie i przedsi biorstwach produkcyjnych. W przemy le cementowym stosuje si najcz ciej elektrofiltry oraz filtry workowe.

19

4. CZ

DO WIADCZALNA

4.1. Opis stanowiska do wiadczalnego i metodyka bada Oglny schemat instalacji pomiarowej przedstawiono na rys. 4.1. Badania do wiadczalne przeprowadzono na filtrze p kowym, ktry pokazano na rys 4.2. W sk ad instalacji pomiarowej wchodzi: rotametr (1), filtr p kowy (5), ktry wyposa ono w zawory reguluj ce nat enie przep ywu gazu (2) i pr dko podawania py u (4) oraz odkurzacz (6). Odkurzacz firmy ELEKTROLUX (bezrowkowy) pod czono do uk adu, ktry pe ni funkcj zasysania powietrza, dzi ki ktrej cz stki py u by y porywane z zasobnika (3). Nat enie przep ywu gazu podczas badania zmierzono rotametrem (1).

Rys. 4.1. Instalacja pomiarowa 1 - rotametr, 2 - zawr do regulacji nat enia przep ywu powietrza, 3 - miejsce wsypu prbki, 4 - zawr reguluj cy szybko podawania py u 5 - filtr p kowy, 6 - odkurzacz

Badania odpylania zanieczyszcze

ze strumienia gazw prowadzono w filtrze

p kowym. Komora p kowa, o wymiarach 420x290x200mm, w ca o ci wykonana by a z pleksi. W filtrze znajdowa y si 3 p ki. Grna (pierwsza p ka) oddalona by a od grnej cianki filtra o 120 mm. Odleg o ci pomi dzy p kami wynosi y 60 mm Ostatnia dolna

20

p ka by a zawieszona na wysoko ci 41 mm od dna filtra. Wymiary p ek oraz ich masy by y praktycznie takie same (rys. 4.2). Szeroko d ugo 220 mm. p ki wynosi a oko o 200 mm a jej

Rys. 4.2. Filtr p kowy

Do wiadczenie przeprowadzono dla poszczeglnych mas py u (2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18 i 20 g) wprowadzanych w okre lonym czasie i przy odpowiednich obj to ciowych nat eniach przep ywu powietrza. Poszczeglne badania polega y na umieszczeniu zadanej masy cz stek py u w dozowniku. Po uruchomieniu urz dzenia ss cego cz stki cz ciowo osadza y si na poszczeglnych p kach filtra. Pomiar polega na wa eniu masy na ka dej z p ek wraz z osadzonym na nich py em i okre leniu wagi py u zgromadzonego na dnie filtra. Do pomiaru masy py u zatrzymanego w filtrze s u y a waga elektroniczna z dok adno ci 0,1 g. Analiz badanych cz stek przeprowadzono wykorzystuj c program Opta Tech z pakietu MultiScanBase oraz Image-Pro Plus firmy MediaCybernetics Inc. Analiz warto opisano w rozdziale 1.1.2. Na podstawie uzyskanych wynikw wyznaczono redniej rednicy Sautera: (4.1) Py wykorzystany w do wiadczeniu to cz stki Poraveru produkowanego przez Dennert Poraver GmbH. Jest to ultralekki granulat produkowany ze spienionej m czki szklanej. Ze

21

wzgl du na znakomite w asno ci Poraver spe nia du e oczekiwania w wielu ga ziach przemys u [3]. Jest produktem, ktry staje si jednym z bardziej uniwersalnych dodatkw do produkcji szeroko rozumianych materia w budowlanych. Jest sk adnikiem elementw konstrukcyjnych budynkw, ale rwnie stosuje si go w produkcji tynkw, klejw, zapraw budowlanych i jako lekkie wype nienie pustek luzem.[5] Poprzez pomiar masy py u zatrzymanego na poszczeglnych p kach mo na wyznaczy sprawno ka dej p ek z osobna oraz sprawno ca ego aparatu. W tym celu mo na wykorzysta nast puj ce zale no ci:

(4.1) (4.2) (4.3) (4.4)

4.2.1 Przesiewacz sitowy

Cz stki rozproszone w gazach stosowanych w technologii chemicznej i in ynierii procesowej maj wielko rednice od
(najdrobniejszy py ) do . Ze wzgl du na

rednicy  najdrobniejsze cz stki tworz aerozole, py y mg y, smog lub dym. W

 mo na stosowa metod analizy sitowej.

zale no ci od wielko ci cz stek stosuje si r nego typu pomiary [1]. Do cz stek sta ych o rednicy powy ej Urz dzenie sk ada o si rozdziela y badan prbk Badania wykonano za pomoc zestawu sit wytrz sarki sitowej firmy Retsch AS 200. z 6 sit a wielko ci oczek zmniejsza y si ku do owi. Sita na poszczeglne klasy wymiarowe odpowiednio: powy ej

0,9mm od 0,9-0,8 mm od 0,8-0,5 mm od 0,5-0,4 mm od 0,4-0,3 mm od 0,3-0,2 mm od 0,2-0,1 mm i poni ej 0,1mm. Po zwa eniu poszczeglnych klas ziarnowych okre lono ile procent ca o ci materia u pozosta o na ka dym sicie.

22

4.2.2 Komputerowa analiza obrazw Oprogramowanie Image-Pro Plus u ywane jest przez naukowcw na ca ym wiecie. Jest nowoczesnym systemem komputerowej analizy obrazu pozwalaj cej na wykonanie precyzyjnych pomiarw dlatego ma bardzo szeroki zakres zastosowania [15]. Program wykorzystano w celu zbadania materia w ziarnistych i wyznaczeniu rozk adu rednic cz stek cia sta ych. Instalacj pomiarow przedstawiono na rys. 4.3. W celu analizy wielko ci i kszta tu badanych cz stek wykorzystano mikroskop Nikon Eclipse 50i (1) wyposa ony w kamer Opta-Tech i komputer PC (2) z zainstalowanym oprogramowaniem MultiScanBase i Image Pro Plus. W pocz tkowym etapie umieszczono szkie ko z naniesion Nast pnie za pomoc obserwowanej skali. pokr t a regulacji ustawiono jasno skal . obrazu oraz ostro

Rys. 4.3. Schemat instalacji pomiarowej 1 - mikroskop optyczny, 2 - komputer PC

W programie MultiScanBase (Opta-Tech) wykonano zdj cie skali, ktre s u y o do przeskalowania ka dego obrazu w danej serii pomiarowej z pikseli na jednostk metryczn . Zdj cia badanych cz stek wykonano tak samo (rys.4.4.)

23

Rys. 4.4. Zdj cie analizowanych cz stek w programie Opta-Tech

Rys. 4.5. Kalibracja za czonego obrazu

24

Rys. 4.6. Ustawienie linii odniesienia

Rys. 4.7. Wynik kalibracji

25

Rys. 4.8. Wybr kalibracji w programie Image Pro Plus

Rys. 4.9. Wybr trybu pomiaru cz stek, oraz usuwanie obiektw z analizy

26

Rys. 4.10. Dobr parametrw mierzonych w programie Image Pro Plus

Rys. 4.11. Eksport wynikw do programu Microsoft Excel

W oknie Create spatial calibration wybrano opcj Nast pnie wpisano nazw

Calibrate the active image.

tworzonej kalibracji oraz dokonano wyboru jednostki

27

pomiarowej (milimetry) po czym zaznaczono Create a reference calibration (rys.4.5). W kolejnym etapie wybrano Draw Reference Line, gdzie narysowan znan odleg o lini odniesienia ustawiono tak, aby jej pocz tek i koniec nak ada y si na miejsca oddalone od siebie o (rys. 4.6). Skala mikroskopu w odleg o ciach pomi dzy liniami wynios a pomi dzy skrajnymi liniami wynios a 0,2 mm. Na wybrano zdj cie l = 0,01 mm, natomiast odleg o

rys.4.7 przedstawiono wynik kalibracji. Po dokonaniu kalibracji referencyjnych dla ca ej serii zdj przedstawiaj ce badane cz stki (File, Open). W pasku menu wybrano kolejno Measure, Calibration oraz Select Spatial (rys.4.8). W pasku menu rozwijaj cego wybrano Measure, a nast pnie Count/Size, po czym wybrano Automatic Dark Object (rys.4.9). W oknie Filter Ranges w zak adce Start i End wpisano minimaln oraz maksymaln warto mierzonego parametru (zakres pomiarowy) (rys.4.9). Pozwoli o to wyeliminowa b dne pomiary. Zaznaczono parametry Diameter max, Diameter mean oraz Diameter min wybrano je rozwijaj c zak adk menu Measure, Count/Size, a nastepnie Measure (4.10). W programie zmierzono automatycznie rednic ka dego obiektu 90 razy dla przyrostu k ta 2o. Otrzymane wyniki eksportowano do programu Microsoft Excel (4.11) [1]. 4.2 Wyniki i analiza bada

4.2.1 Wyznaczenie wielko ci i kszta tu cz stek py u Na podstawie analizy sitowej wyznaczono rozk adu rednic cz stek py u. Na rys. 4.11 przedstawiono histogram dla badanego py u. Z analizy danych wynika, e w badanym pyle wyst puje najwi cej cz stek o rednicy od 0,2 do 0,5 mm. Wykazano, e cz stki o rednicy poni ej 0,2 oraz powy ej 0,5 mm praktycznie nie wyst puj .

28 50 45 40 35

n [% wag.]

30 25 20 15 10 5 0 100-200 200-300 300-400 400-500 500-800 800-900

d [Qm]
Rys. 4.12. Wykres zale no ci rozk adu rednic cz stek py u d od udzia u masowego ziaren 

Wi kszo

analizowanych pod mikroskopem cz stek ma kszta t sferyczny oraz zbli ony

do sferycznego. Przyk adowy obraz badanych cz stek py u przedstawiono na rys. 4.13.

Rys. 4.13. Kszta t analizowanych cz stek

Na podstawie analizy komputerowej uzyskanych obrazw wyznaczono warto ci zast pczych rednich rednic Sautera dla zbioru badanych cz stek, ktra wynosi oko o 321 Qm.

29

4.2.2 Analiza sprawno ci filtra p kowego Podstawowym celem pracy by o okre lenie sprawno ci procesu odpylania py u na filtrze p kowym. Na wst pie okre lono sprawno ci poszczeglnych p ek. Przyk adowe krzywe sprawno ci uzyskane przy zmiennym nat eniu przep ywu zanieczyszczonego strumienia wraz z naniesionymi warto ciami sprawno ci aparatu przedstawiono na rys. 4.14-4.16.

90.0 80.0 70.0 60.0 50.0 n1 n2 n3 n

[%]

40.0 30.0 20.0 10.0 0.0 0 0.0001 0.0002 0.0003 0.0004

[m3/s]

Rys. 4.14. Wykres zale no ci sprawno ci od strumienia przep ywaj cego gazu dla masy py u na wlocie rwnej 2 g
100.0 90.0 80.0 70.0 n1 60.0

[%]

n2 n3 n

50.0 40.0 30.0 20.0 10.0 0.0 0 0.00005 0.0001 0.00015 0.0002 0.00025 0.0003 0.00035 0.0004

V [m3/s]

30

Rys. 4.15. Wykres zale no ci sprawno ci od strumienia przep ywaj cego gazu dla masy py u na wlocie rwnej 10 g
90.0 80.0 70.0 60.0 n1 n2 n3 n

[%]

50.0 40.0 30.0 20.0 10.0 0.0 0 0.00005 0.0001 0.00015 0.0002 0.00025 0.0003 0.00035 0.0004

V [m3/s]
Rys. 4.16. Wykres zale no ci sprawno ci od strumienia przep ywaj cego gazu dla masy py u na wlocie rwnej 20 g

Z analizy uzyskanych danych wynika, e sprawno

odpylania dla poszczeglnych

p ek maleje wraz ze wzrostem nat enia przep ywu powietrza. Przy masie py u na wlocie rwnej 2 g i nat eniu przep ywu powietrza wynosz cego V=0,0001166 sprawno grnej p ki wynios a oko o 40 %. Dla tej samej p ki przy wynios a 24 % a dla 20 g 22,5%. Sprawno ci dla mas py u na rodkowej oraz wy sz od

masie py u na wlocie rwnej 10 g sprawno

plek przy najwy szym nat eniu przep ywu gazu V= wlocie 2, 10, 20 g wynios y odpowiednio 15%, 17% i 12.5%. Sprawno przypadki wykazuj , i

dolnej p ki zmniejsza y si w podobny sposb jak p ka pierwsza. Wszystkie analizowane pierwsza plka prawie zawsze ma sprawno pozosta ych. Powodem takiego wyniku mo e by umiejscowienie p ki. Odleg o

pierwszej p ki od grnej cianki filtra jest dwa razy wi ksza ni odleg o ci pomi dzy pozosta ymi p kami. Podczas procesu odpylania cz stki badanego py u atwiej osadzaj si na grnej p ce, maj one wi cej przestrzeni ni ni sze p ki. P ka dolna znajduje si najbli ej urz dzenia ss cego i to mog o przyczyni si do zmniejszenia sprawno ci dla najni szej p ki.

31 100.0 90.0 80.0 70.0 60.0 mIII mI mII

[%]

50.0 40.0 30.0 20.0 10.0 0.0 0 0.00005 0.0001 0.00015 0.0002 0.00025 0.0003 0.00035 0.0004

mIV mV mVI mVII mVIII mIX mX

V [m3/s]
Rys. 4.17. Wykres zale no ci sprawno ci filtra p kowego od strumienia przep ywaj cego gazu

Z analizy wykresu przedstawiaj cego sprawno ci filtra od strumienia przep ywaj cego gazu (rys.x) wynika, e sprawno maleje wraz ze wzrostem nat enia przep ywu gazu. Natomiast ze wzrostem mas badanego py u ro nie. Sprawno ci uk adw powy ej 6 g utrzymuj si na prawie rwnym poziomie obrazuj c pewien zbli ony do siebie zakres. Sprawno filtra dla 2 i 4 g pocz tkowo znajduje si w tym zakresie lecz zbyt mocno spada odbiegaj c od wyznaczonego zakresu. Powodem wzrostu sprawno ci przy wzro cie mas badanego py u mo e by d u szy czas odpylania. Gdy jest wi cej cz stek wolniej s one pobierane (zasycane) z zasobnika py u. W czasie przelotu obijaj si o siebie wzajemnie i tym samym osadzaj si w wi kszych ilo ciach na poszczeglnych p kach. Sprawno filtra przy najni szym nat eniu przep ywu wynosi ok. 86 % natomiast przy najwy szym maleje do ok. 70 %.

32

5. WNIOSKI W pracy przedstawiono wyniki bada uzyskanych wynikw bada wykazano, e:  histogram rozk adu wielko ci ziaren py u jest jednomodalny,  cz stki modelowego py u maja w przybli eniu kszta t sferyczny,  rednia rednica zast pcza cz stki badanego py u wynosi 321 Qm, filtra zale y od ilo ci wprowadzanego py u oraz od nat enia przep ywu odpylania maleje ze wzrostem obj to ciowego nat enia przep ywu sprawno ci aparatu wzrasta, oko o 86 %. kontynuowany w celu lepszego odpylania. zanieczyszczonego gazu,  skuteczno zapylonego gazu,  wraz ze wzrostem st enia py u na wlocie warto  maksymalna sprawno Temat podj ty w niniejszej pracy powinien by filtra p kowego osi ga warto do wiadczalnych wielko ci i kszta tu ziaren

badanego py u oraz sprawno ci odpylania dla filtra p kowego. Na podstawie analizy

 sprawno

poznania mechanizmu procesu. W przysz o ci nale a oby przeprowadzi badania wp ywu wielko ci i g sto ci cz stek py u oraz rozmiarw filtra na sprawno

33

6. LITERATURA [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] Broniarz-Press L., Agaci ski P., Ochowiak M., R a ski J.: Procesy oczyszczania, Wydawnictwo Politechniki Pozna skiej, Pozna 2011r. Hobler T.: Ruch ciep a i wymienniki. Wyd. 6.WNT,warszawa1986r. http://chemical.pl/artykuly/chemical-review/7783/poraver-reg-gdzie-diabel-niemoze....html http://kmb-steelproduct.eu/komory_pylowe.html http://www.poraver.de Juda J., Nowicki M.: Urz dzenia odpylaj ce, PWN, Warszawa 1986r. Kirill Ya. Kondratyev, Lev S. Ivlev, Vladimir F. Krapivin, Costas A., Varotos.: Atmorspheric Aerosol Properties. Formation, Processes and Impacts, Praxis Publishing, UK 2006 r. Kohl A.L, Nielsen R.: Gas purification, Houston, Texas, Elsevier Inc 1997r. Konieczy ski J.: Oczyszczanie gazw odlotowych. Wyd. Pol. Sl. Gliwice 1980r. Kuropka J.: Oczyszczanie gazw odlotowych z zanieczyszcze gazowych. Wyd. Pol. Wroclaw 1988/89r. Ochrona rodowiska w Polsce. Informator o przepisach prawnych, procedurach administracyjnych I instytucjach. Wyd. II. Wyd. Inst. Ochr. rodowiska. Warszawa 1995r. Warych J.: Aparatura Chemiczna i procesowa, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1996r. Warych J.: Oczyszczanie gazw. Procesy i aparatura, Wydawnictwo NaukowoTechniczne., Warszawa 1998r. Warych J.: Procesy oczyszczania gazw. Problemy projektowo-oliczeniowe, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1999r. www.mediacy.com/index.aspx?page=IPP www.uwm.edu.pl/kopits/Odpylanie%20i%20odpylacze.ppt

34

ANEKS Tablica 1. Wyniki przeprowadzonych bada

V[m3/s] 0,000116667 m1 m2 m3 mw md m1 mII 4 m2 m3 mw md m1 mIII 6 m2 m3 mw md m1 m2 mIV 8 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md 0,8 0,5 0,2 0,4 0,2 1 0,6 0,4 1 1 1,3 0,8 0,5 1,1 2,3 1,8 1 0,5 1,1 3,6 2,4 1,2 0,7 1,4 4,3 2,7 1,3 0,8 2 5,2 3 1,4 1 2,4 6,2 0,000213889 m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md 0,6 0,4 0,1 0,8 0,1 0,9 0,6 0,2 1,5 0,8 1,2 0,7 0,5 1,5 2,1 1,7 0,9 0,7 1,4 3,3 1,9 1,3 0,8 1,5 4,5 2,5 1,3 0,6 1,7 5,9 2,9 1,6 1 2,5 6 0,000305556 m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md 0,4 0,3 0,1 1,1 0,1 0,7 0,5 0,2 1,6 0,7 1,1 0,7 0,5 1,6 2,1 1,3 0,8 0,7 2,3 3,2 1,8 1,1 0,8 2 4,3 1,9 1,2 0,8 2,3 5,8 1,9 1,3 1 3,3 6,5 0,000375 m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md 0,3 0,2 0,1 1,4 0,0 0,7 0,4 0,2 2,0 0,7 1,0 0,6 0,5 1,9 2,0 1,3 0,7 0,6 2,8 3,1 1,7 0,8 0,9 3,1 3,5 2,5 1,2 0,7 2,3 4,3 1,8 1,2 1,1 4,3 5,6

mI

mV

10

mVI

12

mVII

14

35

mVIII

16

m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md

3,4 1,5 1,1 3,2 6,8 3,8 1,7 1,3 3,6 7,6 4,5 2 1,4 4 8,1

m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md

3,3 2,1 1,1 2,7 7 3,4 2,2 1,3 3 8,1 4 2,4 1,5 3,5 8,6

m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md

2,9 1,7 1,2 2,8 7,4 3,7 1,7 1 4,4 7,2 3 2,1 1,5 4,6 8,8

m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md m1 m2 m3 mw md

3,0 1,3 0,7 6,4 4,1 1,7 2,1 1,4 5,1 7,7 2,5 2,4 1,6 5,1 8,4

mIX

18

mX

20

Tablica 2. Pomiary rednich rednic cz stek l. cz.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

r. rednica cz stki
0,2825353 0,3308586 0,3140759 0,261145 0,2545935 0,3017584 0,2706017 0,3445469 0,3363515 0,3089929 0,3499142 0,235141 0,3290883 0,288581 0,214034 0,2759002 0,3311302 0,237399 0,2545004

36 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 0,3000932 0,3459397 0,2632213 0,3397025 0,2105157 0,2454357 0,20899 0,3006625 0,20899 0,3006625 0,2987687 0,3157559 0,3053359 0,3064629 0,270948 0,4982705 0,4217231 0,4041059 0,4146286 0,2523192 0,4144535 0,3481184 0,3485059 0,2731071 0,4048889 0,558912 0,3922447 0,3898283 0,3022109 0,3457971 0,3931931 0,3615128 0,3600374 0,2750662 0,322802 0,3057452 0,29897 0,3022109 0,3457971 0,3931931 0,3615128 0,3600374 0,2750662 0,322802 0,3057452 0,29897

37 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 0,2934884 0,3249928 0,3285951 0,2800027 0,29017 0,3647606 0,4559783 0,3348708 0,4052681 0,3093009 0,2733854 0,3651502 0,2457486 0,3115177 0,2421335 0,3207885 0,259525 0,3358283 0,3575412 0,269714 0,3194861 0,3362542 0,267647 0,4214815 0,3437181 0,3981061 0,3402891