nr 225 (2347) WTOREK, 18 listopada 2008
Tygodnik Prawa
Gospodarczego
P R O C E D U R Y K O N T R A K T Y O R Z E C Z N I C T W O
SPIS TREŚCI Przewodnik
OPINIA
Przedsiębiorca w nowym kodeksie cywilnym strona C2
Jakie ma prawa i za co odpowiada
małżonek przedsiębiorcy
EKSPERT WYJAŚNIA
Kto ma prawo do służebności gruntowej
Małżonek przedsiębiorcy lub wspólnika spółki handlowej, nawet jeśli sam nie jest
zaangażowany w prowadzenie interesów, z jednej strony czerpie korzyści
po podziale nieruchomości strona C2 z dochodowej firmy, ale z drugiej odpowiada majątkiem wspólnym za długi. Są też
Odpowiedzialność za długi małżonka czynności, na które nawet przedsiębiorca musi uzyskać zgodę męża lub żony.
po rozwodzie strona C5
Egzekucja na podstawie wyroku zaocznego
6 PYTAŃ DO
strona C6
Nowe prawo
Jak zgodnie z prawem przeprowadzać kontrole Inwestycje pod kontrolą ekologów
obiektów budowlanych strona C3
P
rojektowane inwestycje będą badane dwa razy,
a ekolodzy dostaną do ręki dodatkowy silniejszy
WIERZYTELNOŚCI oręż. Wszystko po to, by lepiej chronić środowisko.
15 listopada weszła w życie ustawa z 3 października
Obowiązki zarządu niewypłacalnej spółki kapitałowej 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska
strona C6 oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U.
nr 199, poz. 1227). Ustawa nowelizuje m.in. przepisy
ORZECZNICTWO SĄDÓW POLSKICH o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, pra-
wa budowlanego, wodnego, ochrony środowiska oraz
Kara umowna nie była uzależniona od wysokości szkody o ochronie przyrody. W nowej ustawie zmienione zostały
zasady postępowania w sprawie oceny oddziaływania na
Niedopuszczalna skarga do sądu administracyjnego środowisko planowanych przedsięwzięć budowlanych.
Co do zasady realizacja przedsięwzięcia mogącego zna-
strona C7 cząco oddziaływać na środowisko będzie nadal dopusz-
czalna wyłącznie po uzyskaniu decyzji o środowiskowych
uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia. To
WYROKI ETS najczęściej przy jej wydawaniu dokonywana będzie ocena
wpływu planowanej inwestycji na środowisko, bez czego
Dyskryminacja inwestujących w spółki zagraniczne nie będzie możliwe uzyskanie pozwolenia na budowę. Na
mocy nowej ustawy dotychczasowe kompetencje wojewo-
Odpowiedzialność za naruszenie prawa konkurencji dów w tym zakresie zostaną przejęte przez nowo powoła-
nych 16 dyrektorów regionalnych ochrony środowiska.
Nadrzędność prawa wspólnotowego nad krajowym Ustawodawca doprecyzował przypadki, w których oce-
na oddziaływania na środowisko będzie niezbędna. W tym
strona C8 celu dokonano kategoryzacji przedsięwzięć na te, które
mogą oddziaływać na środowisko zawsze znacząco albo
potencjalnie znacząco, oraz na te, które mogą mieć znaczą-
cy albo potencjalny wpływ na obszary chronione Natura
2000. W przypadku gdy oddziaływanie ma charakter za-
DYŻUR EKSPERTA wsze znaczący – czy to na środowisko, czy na obszar Natu-
Czwartek, 20 listopada ra 2000 – przeprowadzenie oceny będzie obligatoryjne.
Z kolei w sytuacjach gdy wpływ może być tylko potencjal-
Za co odpowiada małżonek osoby prowadzącej ny, wówczas o tym, czy ocena zostanie przeprowadzona,
zdecydują urzędnicy. Nowością jest też to, że w odniesieniu
działalność gospodarczą do inwestycji, mogących mieć wpływ na obszary chronione
Porad na ten temat będzie udzielał radca Natura 2000, ocena będzie mogła być dokonana przy oka-
prawny Paweł Kalinowski, ekspert z Kancelarii zji wydawania jakiejkolwiek decyzji administracyjnej, któ-
Prawnej Casus. ra jest wymagana dla tego przedsięwzięcia. Może więc się
zdarzyć, że organ zdecyduje się dokonać oceny przy okazji
DZWOŃ w godz. 10.00–12.00 wydawania decyzji zezwalającej na wycinkę drzew. Przy
tej okazji ustawodawca dokonał także istotnej zmiany pra-
pod nr tel. (0-22) 531 49 72 wa budowlanego. Uznał on, iż wszelkie przedsięwzięcia,
dla których niezbędne jest dokonanie oceny oddziaływania
na środowisko lub obszary Natura 2000, będą wymagać
Za tydzień uzyskania pozwolenia na budowę, a nie – jak dotychczas –
jedynie zgłoszenia. Jeśli więc budowa niewielkiego wolno
stojącego parterowego budynku gospodarczego będzie od-
działywała znacząco na środowisko, to inwestor będzie
musiał uzyskać pozwolenie na jego budowę.
Najnowsze orzecznictwo Nowa ustawa wprowadza możliwość przeprowadzenia
dwukrotnej oceny oddziaływania na środowisko – po raz
w sprawach gospodarczych pierwszy w postępowaniu w sprawie wydania decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach, a powtórnie w pro-
cesie wydawania pozwolenia na budowę oraz decyzji o ze-
C
strony C4–C5
zwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Pierwsza oce-
na będzie miała na celu ramowe określenie warunków,
które planowane przedsięwzięcie ma spełniać, podczas
gdy druga ocena będzie zmierzać do weryfikacji, czy treść
złożonego przez inwestora wniosku o wydanie pozwole-
nia na budowę jest zgodna z wydaną wcześniej decyzją
o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację
tego przedsięwzięcia. Ustawa rozszerza więc obowiązek
oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko tak-
że na późniejszy etap procesu inwestycyjnego.
Powtórna ocena nie musi być jednak regułą. Będzie ona
przeprowadzona, jeśli organ administracji stwierdzi taką
konieczność, np. w sytuacji gdy złożony przez inwestora
wniosek o wydanie pozwolenia na budowę zawiera znacz-
ne zmiany w stosunku do projektu inwestycji zgłoszonego
w trakcie postępowania o wydanie decyzji o środowisko-
wych uwarunkowaniach. Jeśli więc inwestor sygnalizuje
chęć budowy stacji benzynowej, a następnie występuje
z wnioskiem o pozwolenie na budowę bazy paliwowej, to
musi się liczyć z koniecznością dokonania przez organy
ponownej oceny jego zamierzenia. Przeprowadzenia oce-
ny będzie mógł się też domagać sam inwestor.
Organy administracji będą miały obowiązek szczegóło-
wego informowania o prowadzonych przez siebie postę-
powaniach i decyzjach, które zamierzają podjąć, włączając
w to pozwolenia na budowę – co dotychczas nie miało
miejsca. Ogólnikowe wzmianki o zamieszczeniu w pu-
blicznie dostępnym wykazie danych o wniosku inwestora
ustąpiły miejsca nakazowi publikacji szczegółowych infor-
macji w tym zakresie. Organ jest przy tym obowiązany
uczynić to bez zbędnej zwłoki. Istotną nowością jest, że or-
gany będą obowiązane zamieszczać nie tylko informacje
o dokumentach mających już moc obowiązującą, ale także
o projektach dokumentów i opracowaniach, na których się
opierają. Dzięki temu zainteresowane podmioty – np. wła-
ściciele gruntów – uzyskają możliwość poznania opraco-
wywanych dokumentów oraz zgłaszania swych uwag
i wniosków już na etapie ich tworzenia. Ewentualne spory
i zastrzeżenia będą więc rozstrzygane znacznie wcześniej,
jeszcze przed zatwierdzeniem projektów przez organ.
Organizacje ekologiczne będą mogły zgłaszać udział
w postępowaniu na dowolnym jego etapie, bez koniecz-
ności uzasadniania swego zainteresowania sprawą, a na-
wet skarżyć decyzje organów, nawet jeśli nie brały wcze-
śniej udziału w postępowaniu. Inwestorzy muszą zatem
liczyć się z większą presją społeczną, by ich przedsięwzię-
cia budowlane były przyjazne dla środowiska. Wydaje się
też, że może to powodować większą przewlekłość postę-
powań w sprawach inwestycji bardziej dla ekologów
drażliwych – takich jak drogi, centra handlowe czy osie-
dla mieszkaniowe.■
PAWEŁ NOWAK
aplikant radcowski w Kancelarii Lovells
ANNA WIŚNIEWSKA
prawnik w Kancelarii Lovells
T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O nr 225

C 2
WAŻNE ZMIANY, WAŻNE TERMINY
komentarze – opinie
OPINIA

Dostęp do danych Przedsiębiorca w nowym kodeksie cywilnym

kontrahenta Za działalność gospodarczą będzie uznawana nie tylko
działalność zarobkowa, lecz także mająca inny cel
Przedsiębiorcy będą mieli dostęp do danych gospodarczy. W skład przedsiębiorstwa włączone
zbioru PESEL. Dzięki temu będą mogli sprawdzić zostaną zobowiązania związane z jego prowadzeniem.
rzetelność kontrahentów. Ogłoszony niedawno projekt przepisów części ogólnej nowe-
15 listopada weszło w życie większość przepisów go kodeksu cywilnego zawiera rozwiązania o doniosłym zna-
uchwalonej 3 października 2008 r. nowelizacji ustawy czeniu dla przedsiębiorców. Projekt dostrzega wagę przepisów
o ewidencji ludności i dowodach osobistych oraz niektó- prywatnoprawnych o przedsiębiorcy, poświęcając im odrębny
rych innych ustaw (Dz.U. nr 195, poz. 1198). Dzięki prze- tytuł pod nazwą konsument, przedsiębiorca, przedsiębiorstwo
widzianych w niej zmianom przedsiębiorcy, którzy złożą i gospodarstwo rolne. Jest to ważna zmiana, ponieważ stanowi
wniosek, mogą uzyskać dostęp do danych zbioru PESEL ona sygnał, że ustawodawca przywraca prawu przedsiębiorców
oraz ogólnokrajowej ewidencji wydanych i unieważnio- należne im miejsce w strukturze kodeksu cywilnego. Swoistego
nych dowodów osobistych. Muszą jednak wykazać rodzaju upodmiotowienie przedsiębiorcy w strukturze kodeksu
w tym interes prawny. Wówczas uzyskają możliwość we- cywilnego nie jest przy tym zabiegiem wyłącznie estetycznym.
ryfikacji w trybie on-line danych kontrahentów (doty- Ma to poważne znaczenie praktyczne przy dokonywaniu wy-
czących m.in. informacji adresowych). kładni przepisów o przedsiębiorcy. Stosownie bowiem do pro-
jektowanego art. 4, przy interpretacji przepisów z zakresu pra-
darczy. Praktyka obrotu tworzy podmioty
formalnie odrębne, realizujące jednak cele
inne niż osiąganie zysku (nie zawsze cały
proces gospodarczy, od inwestycji po re-
alizację zysku, jest przeprowadzony w ra-
mach jednego przedsiębiorstwa). Obecnie
działalność gospodarcza, która nie jest
ukierunkowana na osiąganie zysku, rodzi
ryzyka prawne, np. zarzut działania na
szkodę spółki. Pojęciem działalności go-
spodarczej obejmuje się także prowadze-
nia samodzielnej działalności zawodowej.
Poważną zmianą jest odejście od zaka-
zu zbywalności firmy. Zakaz ten został
wprowadzony przy założeniu, że firma
odpowiada imieniu i nazwisku osoby fi-
zycznej, a więc jako dobro osobiste jest MICHAŁ
niezbywalna. Stanowisko takie jest nie do ROMANOWSKI

Zwrot wywłaszczonych wa prywatnego umieszczonych w ustawach pozakodeksowych

gruntów
Byli właściciele i ich następcy prawni będą mogli
żądać zwrotu części wywłaszczonej nieruchomości,
jeśli nie zrealizowano na niej inwestycji publicznej.
12 listopada rząd przyjął projekt nowelizacji ustawy
o gospodarce nieruchomościami. Przewiduje on, że wła-
ściciele, użytkownicy wieczyści i ich spadkobiercy będą
mieli prawo do ubiegania się o zwrot części wywłaszczo-
nej nieruchomości. Będzie to możliwie, pod warunkiem
że na wskazanym przez nich fragmencie gruntu nie zre-
alizowano celu publicznego określonego w decyzji o wy-
właszczeniu tej nieruchomości. Celem publicznym może
być np. budowa drogi, stadionu, szkoły. Nowelizacja jest
realizacją zaleceń zawartych w wyroku Trybunału Kon-
stytucyjnego z kwietnia 2008 r., który uznał, że nie moż-
na ograniczać prawa do zwrotu wywłaszczonej nieru-
chomości jedynie do sytuacji, gdy cała nieruchomość by-
ła niewykorzystana na cel publiczny określony w decyzji
o wywłaszczeniu.■ (am)
Tygodnik Prawa
Gospodarczego
Redaktor prowadząca: Teresa Siudem, tel. (022) 530 41 28,
teresa.siudem@infor.pl
Sekretarz redakcji: Jerzy Majkut, tel. (022) 530 40 20,
jerzy.majkut@infor.pl
www.gazetaprawna.pl, gp@inforbiznes.pl
INFOR Biznes SPÓŁKA Z O.O. 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72,
tel. (022) 530 40 35, (022) 530 40 40, fax (022) 530 40 39
Biuro Reklamy: tel. (022) 530 44 61, (022) 530 40 26 29, fax (022) 530 40 25
Druk: AGORA SA Drukarnia, ul. Daniszewska 27, 03-230 Warszawa
należy preferować interpretację zgodną z kodeksem, a w razie
wątpliwości przyjmować, że przepisy z zakresu prawa prywat-
nego umieszczone w ustawach pozakodeksowych nie zmienia-
ją znaczenia norm kodeksu.
Projekt wprowadza nową definicję konsumenta skonstru-
owaną w funkcjonalnym związku z pojęciem przedsiębiorcy.
Obecna definicja konsumenta nie odwołuje się do pojęcia
przedsiębiorcy. Istotą nowej definicji jest podkreślenie, że nie
chodzi o to, iż konsument nie może mieć statusu przedsiębior-
cy, ale że dokonuje on czynności nie jako przedsiębiorca, ale ja-
ko konsument. Relacja konsumencka polega na tym, że druga
strona czynności dokonywanej z konsumentem będąca przed-
siębiorcą powinna działać w ramach prowadzonej działalności
gospodarczej. Proponuje się także, aby ochroną konsumenta
mogli być objęci drobni przedsiębiorcy w relacjach z dużymi
przedsiębiorcami.
Projekt wprowadza definicję przedsiębiorcy na potrzeby
stosunków profesjonalnych, nie ograniczając jej, jak dotych-
czas, do stosunków konsumenckich. Jest on oparty na założe-
niu konieczności stworzenia właściwej struktury podmiotowej
przedsiębiorców na potrzeby prawa gospodarczego. Projekt
wyróżnia dwie podstawowe cechy przedsiębiorcy: prowadze-
nie działalności gospodarczej na własne ryzyko oraz prowa-
dzenie działalności gospodarczej w sposób trwale zorganizo-
wany. Jest ono ograniczone do działalności o charakterze sta-
łym mającej cechy trwałej organizacji. Z zakresu szczególnej
regulacji obrotu gospodarczego wyraźnie wyłączono zatem
działalność mającą charakter dorywczy. Wyróżnia się katego-
rię przedsiębiorcy zwykłego (nierejestrowego) lub pełnego (re-
jestrowego) podlegającego obligatoryjnemu wpisowi do reje-
stru przedsiębiorców KRS. Kryterium zróżnicowania jest wiel-
kość osiąganych przychodów powodująca obowiązek lub brak
obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Istotnym novum proponowanej definicji działalności gospo-
darczej jest przesądzenie, że działalnością gospodarczą jest nie
tylko działalność zarobkowa, ale także mająca inny cel gospo-
obrony we współczesnym obrocie. Współ- prof. dr hab. członek
cześnie firma stanowi podstawowy skład- Komisji Kodyfikacyjnej
nik aktywów przedsiębiorcy, który ma Prawa Cywilnego,
decydujący wpływ na wycenę wartości przewodniczący
przedsiębiorstwa. Obecny zakaz wzbudza zespołu KKPC
wątpliwości także wobec dopuszczenia za- ds. przedsiębiorców,
robkowego korzystania z cudzej firmy wspólnik w Kancelarii
oraz oznaczania przedsiębiorstwa firmą Romanowski
przedsiębiorcy (przedsiębiorstwo jest zby- i Wspólnicy
walne).
Projekt wprowadza fundamentalną
zmianę polegającą na włączeniu w skład
przedsiębiorstwa zobowiązań, związanych z jego prowadze-
niem. Wiąże się ona z projektowaną koncepcją, aby nabywca
przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego przejmował zobo-
wiązania zbywcy związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa
lub gospodarstwa rolnego, chyba że co innego wynika z umo-
wy stron, bez konieczności uzyskiwania zgody wierzycieli
zbywcy. Obecna regulacja traktująca przedsiębiorstwo wyłącz-
nie jako zespół aktywów razi swoją sztucznością, rodząc po-
ważne komplikacje praktyczne w obrocie przedsiębiorstwem.
W praktyce wyłącza ona z pojęcia przedsiębiorstwa umowy,
które przecież stanowią dowód życia przedsiębiorstwa.
W przepisach o pełnomocnictwie, oprócz licznych zmian
dotyczących pełnomocnictwa klasycznego oraz prokury, przy-
wraca się znaną kodeksowi handlowemu instytucję pełnomoc-
nictwa handlowego. Powinno to ułatwić życie drobnym przed-
siębiorcom nierejestrowym, którzy nie mogą korzystać z pro-
kury, a może okazać się przydatne także dla przedsiębiorców
rejestrowych jako alternatywa wobec pełnomocnictwa ogólne-
go. Projekt zawiera wskazanie, jakie czynności z pewnością nie
wchodzą w zakres pojęcia zwykłego zarządu przy udzielaniu
pełnomocnictwa ogólnego.
Dla rozstrzygania sporów z zakresu umów za niezwykle do-
niosłe należy uznać rozbudowanie reguł wykładni umów wraz
z wyraźnym podkreśleniem reguły interpretacji na rzecz utrzy-
mania ważności umowy.■

E K S P E R T W Y J A Ś N I A

Kto ma prawo do służebności gruntowej po podziale nieruchomości

Byłem właścicielem dwóch sąsiadujących
ze sobą działek A i B. Działkę A sprzeda-
łem, ustanawiając jednocześnie służeb-
ność gruntową na działce B. Służebność
ta – jak wynika z aktu notarialnego – jest
ważna do powstania drogi gminnej,
uwzględnionej w planie zagospodarowa-
nia przestrzennego. Gmina jednak drogi
nie buduje, a właściciel działki A podzielił
ją na osiem mniejszych działek. Na trzech
z nich wybudowano już domy mieszkalne,
do których prowadzi dojazd przez moją
nieruchomość. Otrzymałem też kolejne
cztery zawiadomienia o przyznaniu po-
zwoleń na budowę. To oznacza większą
intensywność przejazdów przez moją
działkę i zniszczenie drogi, wybudowanej
na mój koszt. Dlatego odwołałem się od
tych zezwoleń na budowę, kwestionując,
że droga biegnąca przez moją działkę nie
spełnia wymogów planu zagospodarowa-
nia przestrzennego (szerokość w liniach
rozgraniczających projektowanych no-
wych ulic (...) dla dojazdów do najwyżej
sześciu działek pod zabudowę jednoro-
dzinną mieszkaniową – wynosi minimum
6 mkw.).Czy gmina nie powinna poczekać
z wydaniem pozwoleń do czasu budowy
drogi? Czy może wydawać pozwolenia,
mimo że droga nie spełnia wymogów pla-
nu zagospodarowania przestrzennego?
Czy mogę odwołać służebność?
W opisanym stanie faktycznym wy-
stępują dwie odrębne kwestie: jedna
dotycząca możliwości odwołania, znie-
sienia służebności przejazdu oraz druga
wstrzymania budowy domów jednoro-
dzinnych przez gminę na sąsiadujących
działkach do czasu wybudowania drogi
publicznej służącej właścicielom nowo
budowanych budynków.
Przepisy prawa cywilnego dopuszcza-
ją możliwości modyfikowania treści lub
sposobu wykonywania służebności
w wyniku zmiany stanu faktycznego.
BARTOSZ KANIASTY W pana sytuacji niewątpliwie nastąpiła
radca prawny zmiana okoliczności wynikająca z po-
Clifford Chance działu prawnego działki A na osiem no-
Janicka,
wych działek, które z mocy prawa stały
Namiotkiewicz, się nieruchomościami władnącymi. Jeże-
Dębowski i Wspólnicy li jest pan w stanie wykazać, iż w związ-
ku z podziałem działki A służebność wy-
maga zmiany, gdyż jej istnienie zwiększa
użyteczność tylko niektórych, z nieru-
chomości władnących, bowiem inne mo-
gą uzyskać łatwiejszy dostęp do drogi pu-
blicznej w inny sposób lub z uwagi na
zwiększenie się ruchu na pana działce
powodującego zwiększenie uciążliwości
możliwe jest poprowadzenie służebności
na pana działce w inny sposób, ma pan
prawo domagać się od właścicieli nieru-
chomości władnących zmiany treści
i sposobu korzystania ze służebności.
W braku porozumienia z sąsiadami ma
pan prawo wystąpienia z powództwem
do sądu z żądaniem ustalenia nowego
sposobu wykonywania służebności.
W obecnym stanie faktycznym nie ma
pan możliwości odwołania służebności.
W zakresie kosztów związanych z utrzy-
maniem drogi, z której korzystają właści-
ciele nieruchomości władnących, jeżeli
w pana akcie notarialnym ustanawiają-
cym służebność przechodu i przejazdu
nie ma wyraźnych postanowień regulu-
jących obowiązek utrzymania drogi,
wówczas to na pana sąsiadach spoczywa
ustawowy obowiązek jej utrzymania.
W odniesieniu do drugiej kwestii
organ budowlany nie będzie uprawnio-
ny do odmowy wydania pozwolenia na
budowę pozostałych czterech domów
z przyczyn, które pan wskazał. Parame-
try obsługi komunikacyjnej określone
w miejscowym planie zagospodarowa-
nia przestrzennego dotyczą drogi pu-
blicznej, która na chwilę obecną nie ist-
nieje, zaś droga, która istnieje, jest dro-
gą prywatną i jej parametrami organ bu-
dowlany nie będzie zajmował się przy
wydawaniu pozwoleń na budowę.■
PODSTAWA PRAWNA
■ Artykuł 285 i nast. ustawy z 23 kwietnia
1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16,
poz. 93 ze zm.).
ZADAJ PYTANIE EKSPERTOWI
prawogospodarcze@infor.pl
nr 225
6 pytań do...
Jak zgodnie z prawem przeprowadzać kontrole
obiektów budowlanych
Anny Macińskiej, dyrektora Departamentu Prawno-Organizacyjnego w Głównym
Urzędzie Nadzoru Budowlanego
ZADAJ PYTANIE EKSPERTOWI gp@infor.pl
W jakich budynkach należy przeprowadzić
1 kontrolę ich stanu technicznego dwukrotnie
w ciągu roku – w tym do 30 listopada?
Obowiązek ten dotyczy budynków, które posiadają
powierzchnię zabudowy przekraczającą 2 tys. mkw.
(bez względu na powierzchnię dachu) oraz innych niż
budynki obiektów budowlanych o powierzchni dachu
przekraczającej 1 tys. mkw. W takich obiektach kon-
trolę ich stanu technicznego właściciele i zarządcy mu-
szą przeprowadzić co najmniej dwa razy w roku –
przed i po okresie zimowym w terminach do 31 maja
oraz do 30 listopada (art. 62 ust. 1 pkt 3 ustawy prawo
budowlane).
Czy właściciele i zarządcy pozostałych
2 budynków są zwolnieni z obowiązku
kontroli ich stanu technicznego?
Nie, ale takie kontrole okresowe mogą wykonywać
rzadziej. Co najmniej raz w roku muszą sprawdzać
stan techniczny elementów budynku, budowli i insta-
lacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne
i niszczące działania czynników występujących pod-
czas użytkowania obiektu. Muszą też sprawdzać in-
stalacje i urządzenia służące ochronie środowiska,
a także instalacje gazowe oraz przewody kominowe:
dymowe, spalinowe i wentylacyjne (art. 62 ust. 1
pkt 1 p.b.).
Ustawodawca taką kontrolę nakazuje przeprowa-
dzać raz w każdym roku kalendarzowym. Oznacza to,
że odstęp czasu między datą kontroli w danym roku
a datą kontroli w roku poprzednim nie musi być równy
365 dni, tj. 1 rok. Należy dodać, że z obowiązku co-
rocznego sprawdzenia stanu technicznego elementów
budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe
wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników
występujących podczas użytkowania obiektu, instalacji
i urządzeń służących ochronie środowiska ustawodaw-
ca zwolnił m.in. właścicieli i zarządców budynków
mieszkalnych jednorodzinnych, obiektów budowla-
nych budownictwa zagrodowego i letniskowego.
Obiekty te podlegają jednak kontroli rocznej w pozo-
stałym zakresie, jeśli posiadają elementy podlegające
sprawdzeniom.
Co najmniej raz na pięć lat należy przeprowadzać
kontrolę polegającą na sprawdzeniu stanu techniczne-
go i przydatności do użytkowania obiektu budowlane-
go, estetyki obiektu budowlanego oraz jego otoczenia.
Kontrolą tą powinno być objęte również badanie insta-
lacji elektrycznej i piorunochronnej w zakresie stanu
sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środ-
ków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewo-
dów oraz uziemień instalacji i aparatów (art. 62
ust. 1 pkt 2 p.b.).
Poza tym, co bardzo istotne, w razie wystąpienia
czynników zewnętrznych oddziaływujących na obiekt,
takich m.in. jak: wyładowania atmosferyczne, wstrząsy
sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosfe-
ryczne, pożary lub powodzie, w wyniku których nastę-
puje uszkodzenie obiektu budowlanego lub bezpośred-
nie zagrożenie takim uszkodzeniem, mogące spowodo-
wać zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeń-
stwa mienia lub środowiska – należy każdorazowo
przeprowadzić kontrolę bezpiecznego użytkowania
obiektu.
JUTRO w Gazecie Prawnej w Tygodniku Prawa Administracyjnego
Kontrola w urzędzie gminy
T Y G O D N I K P R A W A
Czy nie istnieje zagrożenie, że kontrole:
3 roczna i pięcioletnia będą się dublować?
Zakres kontroli pięcioletniej i kontroli rocznej jest
różny, z wyjątkiem części budowlanej kontroli rocznej,
który pokrywa się z zakresem kontroli pięcioletniej.
Oznacza to, że właściciel lub zarządca w roku kalenda-
rzowym, w którym przypada kontrola pięcioletnia, mo-
że przeprowadzić jedną kontrolę, która obejmowałaby
zakres kontroli rocznej i pięcioletniej. Jednak sporzą-
dzany z takiej kontroli protokół powinien zawierać in-
formacje świadczące o spełnieniu obowiązków związa-
nych zarówno z przeprowadzenia kontroli rocznej, jak
i pięcioletniej. Przeprowadzenie takiej kontroli nie
zwalnia też właściciela bądź zarządcy z przeprowadze-
nia dodatkowej kontroli w terminie do 31 maja albo do
30 listopada.
Jakie kwalifikacje musi posiadać osoba
4 przeprowadzająca okresowe kontrole?
Kontrolę stanu technicznego obiektów budowlanych
(poza kontrolami instalacji elektrycznych, pioruno-
chronnych, gazowych i – w pewnej mierze – przewo-
dów kominowych) mogą przeprowadzać wyłącznie
osoby posiadające uprawnienia budowlane w odpo-
wiedniej specjalności i odpowiednim zakresie. W za-
leżności od przedmiotu okresowej kontroli upoważnio-
ną do jej dokonania będzie osoba, która dysponuje
uprawnieniami do projektowania lub kierowania robo-
tami budowlanymi w specjalności konstrukcyjno-bu-
dowlanej bądź uprawnieniami do projektowania lub
kierowania robotami budowlanymi w specjalności in-
stalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń ciepl-
nych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i ka-
nalizacyjnych, a także uprawnieniami budowlanymi do
projektowania lub kierowania robotami budowlanymi
w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji
i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych w za-
leżności od zakresu posiadanych uprawnień. Przy czym
nie ma znaczenia specjalizacja uprawnień budowla-
nych w ramach posiadanej specjalności budowlanej.
Uzyskanie specjalizacji techniczno-budowlanej wska-
zuje bowiem na to, że dana osoba oprócz posiadania
przygotowania ogólnego w danej specjalności uzyskała
wiedzę specjalistyczną w specjalizacji wskazanej
w uprawnieniach.
Specjalizacja nie może rozszerzać ani ograniczać za-
kresu uzyskanych uprawnień budowlanych. Wykaz
wszystkich specjalizacji techniczno-budowlanych wy-
odrębnionych w specjalnościach budowlanych określa
rozporządzenie ministra transportu i budownictwa
z 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji
technicznych w budownictwie. W rezultacie posiada-
nie wyłącznie uprawnień w specjalności konstrukcyj-
no-budowlanej nie będzie upoważniało do przepro-
wadzania okresowej kontroli wszystkich elementów
budynku. Natomiast posiadanie uprawnień w specjal-
ności konstrukcyjno-budowlanej upoważnia do wyko-
nywania sprawdzeń w zakresie części konstrukcyjno-
-budowlanej kontroli rocznej i pięcioletniej.
Kto i w jaki sposób sprawdza, czy właści-
5 ciel (zarządca) przeprowadził kontrolę sta-
nu technicznego budynku?
G O S P O D A R C Z E G O
C 3
Organami uprawnionymi do egzekwowania obo-
wiązków nakładanych przepisami ustawy – Prawo
budowlane są powiatowi i wojewódzcy inspektorzy
nadzoru budowlanego. Organy te mogą żądać przy wy-
konywaniu zadań określonych przepisami prawa bu-
dowlanego od właściciela lub zarządcy obiektu budow-
lanego informacji lub udostępnienia dokumentów
związanych z utrzymaniem i użytkowaniem obiektu
budowlanego, np. protokołów z kontroli okresowych.
W przypadku kontroli dokonywanej co najmniej dwa
razy w roku osoba dokonująca kontroli jest obowiąza-
na bezzwłocznie pisemnie zawiadomić właściwy organ
nadzoru budowlanego o przeprowadzonej kontroli.
W odniesieniu do pozostałych kontroli ustawodawca
takiego wymogu nie wprowadził.
Właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu budow-
lanego, na których spoczywają obowiązki w zakresie
napraw, określone w przepisach odrębnych bądź umo-
wach, są obowiązani w czasie lub bezpośrednio po
przeprowadzonej kontroli usunąć stwierdzone uszko-
dzenia oraz uzupełnić braki, które mogłyby spowodo-
wać zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeń-
stwa mienia bądź środowiska, a w szczególności kata-
strofę budowlaną, pożar, wybuch, porażenie prądem
elektrycznym albo zatrucie gazem.
Obowiązek ten powinien być potwierdzony w proto-
kole z kontroli obiektu budowlanego. Osoba dokonują-
ca kontroli jest obowiązana bezzwłocznie przesłać ko-
pię tego protokołu do właściwego organu, czyli z regu-
ły powiatowego inspektora nadzoru budowlanego (wo-
jewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego –
w przypadku niektórych obiektów), który po otrzyma-
niu kopii protokołu przeprowadza bezzwłocznie kon-
trolę obiektu budowlanego, by potwierdzić usunięcie
stwierdzonych uszkodzeń oraz uzupełnienie braków.
Jakie sankcje grożą właścicielowi (zarządcy)
6 budynku za niewypełnienie tego obowiązku?
Zgodnie z art. 91a ustawy – Prawo budowlane kto
nie spełnia obowiązku utrzymania obiektu budowlane-
go w należytym stanie technicznym, użytkuje obiekt
w sposób niezgodny z przepisami lub nie zapewnia
bezpieczeństwa użytkowania obiektu budowlanego,
podlega grzywnie nie mniejszej niż 100 stawek dzien-
nych, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do roku. Natomiast karze grzywny podlega
ten, kto nie spełnia obowiązku przeprowadzania okre-
sowych kontroli lub nie prześle protokołu w przypadku
kontroli przeprowadzanej dwa razy w roku.■
Rozmawiała TERESA SIUDEM
PODSTAWA PRAWNA
■ Ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U.
z 2006 r. nr 156, poz. 1118 ze zm.).
■ Rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z 28
kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicz-
nych w budownictwie (Dz.U. nr 83, poz. 578).
Anna Macińska
ekspert prawa budowlanego,
dyrektor Departamentu
Prawno-Organizacyjnego
w Głównym Urzędzie Nadzoru
Budowlanego
www.gazetaprawna.pl
 T Y G O D N I K P R A W A
C 4
Jakie ma prawa i za co odpowiada
małżonek przedsiębiorcy
Małżonek przedsiębiorcy lub wspólnika spółki handlowej, nawet jeśli sam nie jest zaangażowany
w prowadzenie interesów, to z jednej strony czerpie korzyści z dochodowej firmy, ale z drugiej
odpowiada majątkiem wspólnym za długi. Są też czynności, na które nawet przedsiębiorca musi
uzyskać zgodę męża lub żony.
DOBROMIŁA NIEDZIELSKA-JAKUBCZYK
dobromila.niedzielska@infor.pl
B
ez względu na to, czy interesy prowadzi tylko jeden z mał-
żonków, czy obydwoje, prawa i obowiązki żony lub męża
przedsiębiorcy, względnie wspólnika spółki handlowej za-
leżą przede wszystkim od ustroju majątkowego panującego mię-
dzy nimi. Małżonków może bowiem łączyć wspólność majątko-
wa (ustawowa lub umowna) lub rozdzielność powstająca na kil-
ka sposobów. Najczęstsza jest wspólnota, która rozpoczyna się
na mocy ustawy (art. 31 kodeksu rodzinnego opiekuńczego)
z chwilą zawarcia małżeństwa, jeżeli oczywiście wstępujący
w związek nie podpiszą wcześniej intercyzy wykluczającej taki
stan rzeczy. Nie bez znaczenia jest też, z jakiego majątku – osobi-
stego czy wspólnego – powstało przedsiębiorstwo małżonka pro-
wadzącego działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewi-
dencji bądź skąd pochodziły środki wniesione przez małżonka
do spółki.
Przy wspólności majątkowej
Zasadą jest, że długi męża lub żony zaangażowanych w dzia-
łalność gospodarczą mogą być przymusowo ściągnięte z mająt-
ku wspólnego zgromadzonego przez małżonków w czasie mał-
żeństwa. Dzieje się tak po uzyskaniu przez wierzyciela klauzuli
wykonalności przeciwko żonie lub mężowi dłużnika. Niemniej
odpowiedzialność małżonka została ograniczona do przedsię-
biorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego. Wierzyciel
musi przy tym wykazać dokumentem urzędowym lub prywat-
nym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym (orzeczeniem są-
dowym, ugodą zawartą przed sądem czy aktem notarialnym,
w którym dłużnik poddał się egzekucji) wierzytelność powstała
w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa (art. 7871 k.p.c.).
Co więcej, 16 października 2008 r. Sąd Najwyższy podjął
uchwałę w sprawie III CZP 85/08, z której wynika, że dłużnik nie
jest uczestnikiem postępowania o nadanie klauzuli wykonalno-
ści przeciwko jego małżonkowi w trybie art. 787 k.p.c. Tym sa-
mym – nawet jeśli sprawa jest na tyle dawna, że w czasie orzeka-
nia obowiązywała stara wersja art. 787 k.p.c., zgodnie z którą
sąd powinien był wysłuchać dłużnika przed nadaniem klauzuli
PRZYKŁAD GOSPODARSTWO DLA FIRMY
Pani Igrekowska podpisała przed notariuszem umowę, w której kupi-
ła od rolnika gospodarstwo. Ziemia miała służyć rozszerzeniu działal-
ności gospodarczej jej przedsiębiorstwa. Nie poprosiła o zgodę męża
(art. 37 par. 1 pkt 3 k.r.o.), którego nie było wówczas w kraju. Potem
wszyscy zapomnieli o konieczności uzyskania od niego potwierdze-
nia (państwa Igrekowskich łączy ustawowa wspólność majątkowa).
Cenę kupująca miała uiścić w ratach, ale dwóch ostatnich należno-
ści nie zapłaciła. Wierzyciel będzie więc mógł ściągnąć dług z należą-
cych do majątku wspólnego państwa Igrekowskich przedmiotów
wchodzących w skład przedsiębiorstwa prowadzonego przez panią
Igrekowską. Wcześniej jednak musi wystąpić do sądu z wnioskiem
o nadanie wyrokowi, który uzyska przeciw pani Igrekowskiej klauzuli
wykonalności również przeciw jej mężowi. Jego odpowiedzialność
będzie graniczona do przedmiotów przedsiębiorstwa, które wchodzą
w skład majątku wspólnego, czyli zostały kupione z funduszy rodziny,
a nie z majątku osobistego pani Igrekowskiej, tzn. z pieniędzy odzie-
dziczonych przez nią po matce. Rolnik powinien wykazać przy tym
dokumentem urzędowym lub prywatnym, że wierzytelność powstała
w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Będzie miał taką możli-
wość, ponieważ z listu, jaki przysłała do niego pani Igrekowska, za-
nim sfinalizowali transakcję, wynikało, że szuka ziemi, na której jej fir-
ma będzie uprawiała sadzonki.
Jeżeli strona umowy poniosła szkodę z powodu braku koniecznej
zgody małżonka, to naprawienia jej nie może dochodzić z majątku
wspólnego (art. 41 par. 1 k.r.o.), lecz tylko ze składników majątku
osobistego małżonka, który zawarł umowę, oraz z przedmiotów ma-
jątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa należącego do
majątku wspólnego. Natomiast kontrahent umowy z jednym z mał-
żonków, zawartej bez wymaganej zgody, który celowo nie żąda po-
twierdzenia i wyrządza tym szkodę osobie trzeciej, ponosi odpowie-
dzialność z tytułu czynu niedozwolonego (art. 415 k.c.) – orzekł SN
w wyroku z 13 czerwca 2001 r. – II CKN 507/00.
G O S P O D A R C Z E G O
przewodnik
wykonalności przeciwko jego małżonkowi – SN dał sygnał, że
dłużnik w podobnych sytuacjach nie musi być zawiadamiany
o postępowaniu, jeżeli np. nieznane jest miejsce jego pobytu.
Dłużnik nie powinien też mieć w tego rodzaju sprawach możli-
wości blokowania postępowania. A mógłby mu to zapewnić sta-
tus uczestnika.
Zgoda małżonka
W wypadku wspólności majątkowej łączącej małżonków, i to
bez względu na to, czy wynika ona z ustawy, czy z umowy,
przedmiotami służącymi do wykonywania zawodu lub prowa-
dzenia działalności zarobkowej mąż i żona zarządzają samo-
dzielnie (art. 36 par. 3 k.r.o.). I choć – co do zasady – małżonek
może sprzeciwić się czynności zamierzonej przez połowicę, to
nie dotyczy to m.in. czynności podejmowanych w toku działal-
ności zarobkowej, a więc także gospodarczej (art. 361 par.
1 k.r.o.). Nie może więc np. żona jednoosobowego przedsiębior-
cy skutecznie nie zgodzić się na podpisanie przez niego dużego
kontraktu handlowego. Trzeba przy tym pamiętać, że jeśli cho-
dzi o zgodę na dokonanie czynności związanej z posługiwaniem
się majątkiem wspólnym, to nie ma znaczenia, czy w grę wcho-
dzi zarząd zwykły, czy zostałby przekroczony jego zakres. Po-
dobnie potrzeba zgody drugiego małżonka nie wiąże się z po-
działem na czynności obrotu konsumenckiego i profesjonalne-
go. Kodeks rodzinny i opiekuńczy zawiera natomiast zamknięty
katalog czynności, do których dokonania potrzebna jest taka ak-
ceptacja (art. 37 par. 1 k.r.o.). Dlatego wszystko, co prowadzi do
zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia go-
spodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa należącego do mająt-
ku wspólnego, wymaga zgody żony lub męża – osoby prowa-
dzącej działalność gospodarczą (art. 37 par. 1 pkt 4 k.r.o.).
Zgoda na wiele czynności prowadzących do jednego celu mo-
że być wyrażona jednorazowo (np. gdy chodzi o sprzedaż przed-
siębiorstwa, to małżonek nie musi prosić o pozwolenie najpierw
na złożenie oferty, potem na zawarcie umowy przedwstępnej,
wreszcie przenoszącej własność). Podobnie jak np. w jednym
akcie notarialnym można wyrazić zgodę na kilka różnych czyn-
ności – powiedzmy – na sprzedaż gospodarstwa rolnego, które
jest własnością małżonków i całego przedsiębiorstwa prowadzo-
nego przez męża. Niemniej ogólne wyrażenie zgody na działa-
nia określonego rodzaju (np. na obciążanie nieruchomości) nie
może być uznane za wystarczające do dokonania konkretnej
czynności (np. obciążenia hipoteką gruntu małżonków, na któ-
rym stoją firmowe magazyny męża).
Jeżeli chodzi o stronę techniczną tych zgód, to nie muszą one
obejmować szczegółów zamierzonej czynności ani nie ma obo-
wiązku kierowania ich do kontrahenta małżonka. Wystarczy, że
akceptacja dotrze do małżonka dokonującego czynności, choć
w praktyce taka sytuacja może rodzić trudności dowodowe dla
osoby, z którą przedsiębiorca się umawia.
Zgoda powinna być wyrażona w formie wymaganej dla czyn-
ności, której dotyczy (art. 63 par. 2 k.c.). Skutek tego jest taki, że
jeśli zostanie wyrażona bez zachowania formy zastrzeżonej
w ustawie dla czynności, z którą się wiąże, to może być albo nie-
skuteczna, albo nawet nieważna (art. 63 par. 2 k.c.). Skoro więc
zbycie przedsiębiorstwa wymaga co najmniej notarialnego po-
świadczenia podpisów pod pisemną umową (art. 751 par.
1 k.c.), to trzeba założyć, że zgoda na taką czynność w innej for-
mie byłaby nieważna (art. 73 par. 2). Akceptacja poczynań mał-
żonka może być wyrażona przed dokonaniem czynności lub
równocześnie z nią. Kiedy zaś przedsiębiorca i jego kontrahent
uzyskują ją post factum, to jest to potwierdzenie (ma moc
wsteczną od daty czynności – art. 63 par. 1 k.c.). Jest to jednak
dopuszczalne tylko w stosunku do umów. Nie dotyczy jedno-
stronnych czynności prawnych.
Trzeba przy tym pamiętać, że wyrażenie zgody na dokonanie
czynności nie sprawia, że małżonek przedsiębiorcy staje się jej
stroną. W tej relacji pozostaje osobą trzecią. Podobnie jak wtedy,
kiedy dłużnikiem jest tylko jeden małżonek, a wierzyciel może
zaspokoić się z całego majątku wspólnego męża i żony, to drugie
nie staje się współdłużnikiem, a tylko odpowiada za cudzy dług.
Nie zmienia jednak faktu, że jeśli przedsiębiorca zaciągnął zo-
bowiązanie za zgodą małżonka, wierzyciel może żądać zaspoko-
jenia także z majątku wspólnego (art. 41 par. 1 k.r.o.).
Bez zgody
Umowa prowadząca do zbycia, obciążenia, odpłatnego naby-
cia lub wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub gospodarstwa na-
nr 225
PRZYKŁAD ZGODA NA UMOWĘ PRZEDWSTĘPNĄ
Państwa Iksińskich wiąże wspólnota majątkowa. Dlatego gdy pan Ik-
siński postanowił sprzedać całą prowadzoną przez siebie firmę wraz
z działką, na której postawił magazyny, musi uzyskać zgodę pani Iksiń-
skiej. Tak samo byłoby, gdyby chciał obciążyć prowadzone przez siebie
przedsiębiorstwo czy wydzierżawić je. Musi przy tym pamiętać, że zgo-
da żony będzie potrzebna już przy zawieraniu umowy przedwstępnej.
Pani Iksińska będzie mogła oczywiście wyrazić swą akceptację przy
okazji podpisywania tej umowy przez męża u notariusza. Takiej bowiem
szczególnej formy wymaga zbycie przedsiębiorstwa, w skład którego
wchodzi nieruchomość. Gdyby przedsiębiorstwo nie obejmowało nie-
ruchomości, to do zbycia go wystarczyłaby forma pisemna z podpisami
notarialnie poświadczonymi (art. 751 k.c.). Kontrahent obawiając się,
że pan Iksiński mógłby zmienić zdanie i zrezygnować ze sprzedaży, za-
żądał od niego stawienia się przed notariuszem już wtedy, kiedy uzgod-
nili precyzyjnie warunki transakcji, ale nie mogli jej jeszcze sfinalizować.
Umowa przedwstępna zaś – jeżeli czyni zadość wymaganiom, od któ-
rych zależy ważność umowy przyrzeczonej (art. 390 k.c.) – pozwala do-
chodzić zawarcia umowy ostatecznej.
leżących do majątku wspólnego, zawarta bez wymaganej zgody
małżonka, nie powoduje (do czasu) nieważności samej umowy.
Powstaje wówczas stan bezskuteczności zawieszonej. Trwa on
do chwili potwierdzenia umowy albo odmowy. W tym czasie
kontrakt wiąże strony. Dopiero odmowa potwierdzenia albo
ustanie możliwości wyrażenia akceptacji wskutek upływu czasu
wyznaczonego przez kontrahenta na potwierdzenie (art. 37
par. 3 k.r.o.) powoduje, że umowa jest bezwzględnie nieważna,
i to od chwili jej zawarcia.
Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody połowicy
albo zobowiązanie przedsiębiorcy nie wynika z czynności praw-
nej, wierzyciel może żądać zaspokojenia m.in. z dochodów uzy-
skanych przez dłużnika z działalności zarobkowej (także z pro-
wadzenia firmy), a jeśli wierzytelność powstała w związku
z prowadzeniem przedsiębiorstwa, to także z przedmiotów ma-
jątkowych wchodzących w jego skład (art. 41 par. 2 k.r.o.).
Małżonkowie w księdze
Zawsze, gdy w skład przedsiębiorstwa wchodzi nierucho-
mość stanowiąca współwłasność małżonków, w księdze wieczy-
stej powinni być wpisani oni obydwoje. Jeśli natomiast wpisany
jest jako właściciel np. tylko mąż, to zgodnie z zasadą rękojmi
wiary publicznej ksiąg wieczystych sprzedaż takiego gruntu, bu-
dynku czy lokalu jest ważna i skuteczna bez zgody lub potwier-
dzenia przez żonę. Ta sama reguła dotyczy zbycia użytkowania
wieczystego. A wynika ona z art. 38 k.r.o., który mówi, że jeśli na
podstawie czynności prawnej dokonanej przez jednego małżon-
ka bez wymaganej zgody drugiego osoba trzecia nabywa prawo,
to stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie tych, którzy
w dobrej wierze dokonali czynności prawnej z osobą nieupraw-
nioną do rozporządzania prawem. Małżonek nieujawniony
w księdze nie jest jednak bezradny. Może i powinien żądać usu-
nięcia niezgodności treści księgi z rzeczywistym stanem praw-
nym (art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece).
Intercyza nie dobra na wszystko
Gdy małżonkowie zawierają umowę majątkową (dla jej waż-
ności konieczna jest forma aktu notarialnego), zaczyna ich obo-
wiązywać rozdzielność majątkowa. Wówczas zostaje zniesiona
zasada współodpowiedzialności za zobowiązania tego, kto jest
dłużnikiem. Przeważnie dzieje się to od momentu zawarcia inter-
cyzy, choć możliwe jest też ustalenie daty późniejszej. Niedopusz-
czalne jest natomiast umowne wyłączenie jej z datą wsteczną (ta-
ką wadzę ma tylko sąd, któremu wolno znieść wspólność ustawo-
wą od chwili powstania ważnych powodów uzasadniających tego
rodzaju ingerencję). Zasada wspólnej odpowiedzialności mał-
żonków nie dotyczy więc zobowiązań, które zostały zaciągnięte
po podpisaniu intercyzy. Niemniej samo jej wejście w życie nie
powoduje automatycznego wyłączenia odpowiedzialności
współmałżonka prowadzącego interesy. Przedsiębiorca, który za-
warł ze swą połowicą umowę majątkową, powinien poinformo-
wać o tym wierzycieli. I to przed powstaniem wierzytelności.
Małżonek może bowiem powoływać się na taki kontrakt wobec
wierzycieli jedynie wtedy, kiedy wiedzieli o jego zawarciu i znali
 nr 225 T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O

przewodnik
jego rodzaj (art. 471 k.r.o.). Dlatego małżonek wspólnika osobo-
wej spółki handlowej (np. jawnej – zgodnie z art. 27 k.s.h.) może
i powinien żądać wpisania do rejestru przedsiębiorców w Krajo-
wym Rejestrze Sądowym wzmianki o rozdzielającej ich majątek
umowie. Artykuł 14 ustawy o KRS stanowi bowiem, że podmiot
obowiązany do złożenia wniosku o wpis do rejestru nie może po-
woływać się wobec osób trzecich działających w dobrej wierze na
dane, które nie zostały wpisane lub uległy wykreśleniu. Z drugiej
strony nikt nie może zasłaniać się nieznajomością treści wpisu
w rejestrze (art. 16 u. o KRS). Poza tym domniemywa się, że da-
ne z rejestru są prawdziwe (art. 17 u. o KRS). Mimo to ani w prak-
tyce, ani nawet w teorii sprawa nie jest tak prosta. W razie proble-
mów to na małżonkach spoczywa ciężar dowodu, że umowę za-
warli. Dzieje się tak np. w przypadku przedsiębiorców wpisanych
do ewidencji działalności gospodarczej, gdzie nie zamieszcza się
takiej wzmianki jak w rejestrze przedsiębiorców. Tym samym
osoby prowadzące w najprostszej formie prawnej działalność po-
winny za każdym razem powiadamiać kontrahentów o umowie
wyłączającej w ich małżeństwie ustawową wspólność. Mogą
w każdej umowie zapisywać wzmiankę o rozdzielności majątko-
wej, powiedzmy, przy podawaniu standardowych informacji
o stronie. Uchroni to i przedsiębiorców, i ich małżonków przed
ewentualnymi zarzutami ze strony wierzycieli, że nie wiedzieli
o rozdzielności majątkowej (druga strona podpisując umowę
z taką informacją potwierdza, że wie). W innych wypadkach
przydatna jest podpisana kopia zawiadomienia albo potwierdze-
nie doręczenia listu poleconego w tej sprawie.
Intercyza nie jest jednak antidotum na egzekucję z majątku
małżonków. Nie wyłącza bowiem nadania klauzuli wykonalno-
ści przeciwko mężowi lub żonie dłużnika, choć z ograniczeniem
odpowiedzialności do przedsiębiorstwa, które należałoby do
majątku wspólnego, gdyby umowy majątkowej nie zawarto.
Wówczas małżonkom pozostaje powództwo przeciwegzekucyj-
ne, jeżeli oczywiście intercyza była skuteczna wobec wierzycie-
la (art. 7872 k.p.c.).
Komornik powinien się też wstrzymać z prowadzeniem egze-
kucji, jeżeli przed jej rozpoczęciem dłużnik lub jego małżonek
podniósłby zarzut wynikający z umowy małżeńskiej oraz przedło-
żyłby niebudzący wątpliwości pisemny dowód, że zawarcie umo-
wy majątkowej i jej rodzaj były wierzycielowi znane (np. umowę
z taką informacją podpisaną przez wierzyciela). Tenże komornik
ma jednocześnie obowiązek egzekucji. Powinien też niezwłocznie
zawiadomić wierzyciela o przyczynach wstrzymania czynności.
Na żądanie wierzyciela komornik niezwłocznie dokona jednak
czynności, która uległa wstrzymaniu (art. 822 k.p.c.).
Małżonek dłużnika traci
Podstawową zasadą jest, że wierzyciel może żądać zaspokoje-
nia z majątku wspólnego małżonków, gdy zobowiązanie zostało
zaciągnięte za zgodą drugiego (art. 41 par. 1 k.r.o.). Brak akcep-
tacji zobowiązania przez małżonka dłużnika nie zamyka jednak
wierzycielowi drogi do prowadzenia egzekucji. Ma on bowiem
możliwość dochodzenia roszczeń m.in. z przedmiotów wcho-
dzących w skład przedsiębiorstwa, jeżeli wierzytelność powsta-
ła w związku z jego prowadzeniem (art. 41 par. 2 k.r.o.). I choć
normy te mają w zasadzie charakter bezwzględnie obowiązują-
cy (ich działania nie może wyłączyć ani zmodyfikować wola
małżonków), to jednak w literaturze przyjmuje się, że dopusz-
czalna jest umowa jednego z małżonków z wierzycielem, która
w konkretnej sytuacji ograniczy odpowiedzialność dłużnika albo
ją rozszerzy. Ograniczenie może sprowadzać się do ryzykowania
jedynie majątkiem osobistym dłużnika albo i tym, i tylko niektó-
rymi przedmiotami należącymi do majątku wspólnego (np. ru-
chomościami wchodzącymi w skład wspólnego przedsiębior-
stwa małżonków). Niestety małżonek prowadzący działalność
gospodarczą może też rozciągnąć swą odpowiedzialność wobec
kontrahenta na cały majątek wspólny. Odpowiadałby wówczas
nie tylko przedsiębiorstwem należącym do majątku wspólnego,
ale i np. domem, który nie ma nic wspólnego z jego interesami.
Zawarcie takiej umowy jest o tyle niewygodne dla małżonka, że
nie wymaga jego zgody, jeżeli ta szersza odpowiedzialność nie
prowadzi bezpośrednio do zbycia nieruchomości czy przedsię-
biorstwa należących do majątku wspólnego.
Ponieważ odpowiedzialność małżonka dłużnika jest pochod-
ną ich wspólności majątkowej, ważne jest, kiedy powstała wie-
rzytelność. O tym, że pochodzi sprzed powstania wspólności
(sprzed ślubu albo sprzed podpisania umowy o wspólności ma-
jątkowej), decyduje nie tyle chwila wymagalności zobowiąza-
nia, co czas zdarzenia, z którego ono wynikło (zawarcia umowy,
wyrządzenia szkody).
Za dług wspólnej firmy
Nie jest też łatwo małżonkowi przedsiębiorcy uwolnić się od
długów, za które odpowiada częścią majątku wspólnego, np.
udziałem w przedsiębiorstwie. Za obciążenia, za które małżon-
kowie odpowiadają solidarnie w czasie trwania wspólności, od-
powiadają tak samo po jej ustaniu, czyli po rozwodzie, separacji,
podpisaniu intercyzy rozdzielającej majątek, zniesieniu wspól-
ności wyrokiem sądu, albo jej ustaniu wskutek upadłości,
względnie ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków. Sąd
może wprawdzie zobowiązać jednego z małżonków do spłace-
nia wspólnych zobowiązań i zwolnić męża lub żonę z obowiąz-
ku spłaty zadłużenia wspólnego przedsiębiorstwa. Może też
wskazać części, w jakich małżonkowie powinni spłacić dług, ale
takie orzeczenie nie jest bezwzględnie wiążące dla wierzyciela.
Tym samym może on – mimo wszystko – żądać spłaty całego
długu od każdego z małżonków. Wyjątek stanowi sytuacja,
w której wierzyciel zgodził się na przypisanie należności tylko
mężowi lub żonie bądź zgodził się na określony podział długu
między małżonków.
Rozdzielność z woli wierzyciela
Od 20 stycznia 2008 r. wierzyciel jednego z małżonków mo-
że skierować do sądu wniosek o ustanowienie rozdzielności ma-
jątkowej (art. 52 par. 1a k.r.o.). W czasie trwania wspólności
ustawowej nie może bowiem żądać zaspokojenia z udziału, jaki
przypadłby dłużnikowi po podziale (art. 42 k.r.o.). Dzieje się tak
dlatego, że wspólność majątkowa małżeńska nie jest wspólno-
ścią w częściach ułamkowych, lecz łączną, nazywaną też do nie-
podzielnej ręki. Dopiero więc po orzeczeniu rozdzielności wie-
rzycielowi wolno prowadzić egzekucję z majątku, jaki przypadł
dłużnikowi w wyniku podziału ustanowionego przez sąd.
Wierzyciel składając wniosek musi jednocześnie uprawdopo-
dobnić, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem
wykonawczym wymaga podziału majątku wspólnego. Dlatego
już wtedy powinien mieć prawomocne orzeczenie sądu przeciw-
ko jednemu z małżonków.
W takich sytuacjach (kiedy rozdzielność majątkowa została
ustanowiona na żądanie wierzyciela) małżonkowie mogą z cza-
sem zawrzeć umowę majątkową małżeńską przywracającą mię-
PRZYKŁAD ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA
C 5
I DZIEDZICZENIE
Pan Zetowski, przedsiębiorca, zginął w wypadku samochodowym.
Dziedziczy po nim tylko żona. Państwo Zetowscy podpisali przed ślu-
bem intercyzę mówiącą o rozdzielności majątkowej. Firma zmarłego
zalegała z podatkami. Tymczasem spadkobiercy podatnika przejmują
przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa
i obowiązki spadkodawcy (art. 97 par. 1 Ordynacji podatkowej). Nie-
mniej do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatko-
we spadkodawcy stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o przyjęciu
i odrzuceniu spadku, a także o odpowiedzialności za długi spadkowe
(art. 98 par. 1 o. p.). Dlatego pani Zetowska odrzuciła spadek (miesz-
kanie i tak należało do niej). Została więc wyłączona od dziedziczenia
tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku (art. 1020 k.c.), czyli uniknęła
odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spadkodawcy.
dzy nimi wspólność. Wolno im to jednak zrobić dopiero po po-
dzieleniu majątku wspólnego lub po uzyskaniu przez wierzycie-
la zabezpieczenia czy wreszcie w najprostszej sytuacji – po za-
spokojeniu wierzytelności. W najgorszym razie mogą podpisać
intercyzę po trzech latach od ustanowienia rozdzielności (art. 52
par. 3 k.r.o.).
W razie upadłości
Z chwilą ogłoszenia upadłości jednego z małżonków jego
wspólność majątkowa ustaje z mocy prawa. Majątek wspólny
wchodzi do masy upadłości. W związku z tym podział majątku
wspólnego zostaje wyłączony (art. 124 ust. 1 prawa upadłościo-
wego i naprawczego). Domniemywa się bowiem, że majątek
wspólny powstały w czasie prowadzenia przedsiębiorstwa przez
jednego z małżonków (tego, który upadł) został nabyty ze środ-
ków pochodzących z dochodów przedsiębiorstwa (art. 124
ust. 4 p.u.n.). Poza tym – zgodnie z kodeksem rodzinnym i opie-
kuńczym – majątek wspólny małżonków służy m.in. do zaspoko-
jenia wierzycieli również wtedy, kiedy dłużnikiem jest tylko mąż
lub żona.
Prawo upadłościowe i naprawcze chroni wierzycieli także
przed zniesieniem współwłasności, po którym miałoby nastąpić
przeniesienie majątku przyszłego upadłego do majątku odręb-
nego jego małżonka. Zniesienie wspólności lub jej ograniczenie
jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wówczas,
gdy umowa została zawarta co najmniej dwa lata przed złoże-
niem wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 126 p.u.n.).■
PODSTAWA PRAWNA
■ Ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U.
nr 9, poz. 59 ze zm.).
■ Ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
(Dz.U. nr 43, poz. 296 ze zm.).
■ Ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U.
nr 94, poz. 1037 ze zm.).
■ Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz.
93 ze zm.).
■ Ustawa z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze
(Dz.U. nr 60, poz. 535 z zm.).

E K S P E R T W Y J A Ś N I A

Odpowiedzialność za długi małżonka po rozwodzie

Zamierzam złożyć pozew o rozwód. Jestem
wspólnikiem spółki jawnej. Mąż prowadzi
działalność gospodarczą zarejestrowaną
w gminnej ewidencji i jest wspólnikiem
spółki cywilnej. Ma też udziały w spółce
z o.o. Jego firmy są jednak bardzo
zadłużone i wedle mojej wiedzy powinny
zostać postawione w stan upadłości.
Nigdy nie podpisaliśmy intercyzy. Czy sąd
w procesie rozwodowym dokona podziału
majątku? Czy będę po podziale
odpowiadała za długi męża?
Zgodnie z art. 31 kodeksu rodzinnego
i opiekuńczego z chwilą zawarcia mał-
żeństwa między małżonkami powstała
wspólność majątkowa obejmująca przed-
mioty nabyte w czasie jej trwania przez
obydwoje małżonków lub przez jednego
z nich. Przedmioty nieobjęte wspólnością
ustawową należą do majątku osobistego
każdego z małżonków.
Wspólnikiem czy prowadzącym dzia-
łalność gospodarczą jest ten z małżonków,
który imiennie figuruje w rejestrze lub
ewidencji. Za zobowiązania spółki jawnej
małżonek będący wspólnikiem odpowia-
da solidarnie ze spółką. Jest to odpowie-
dzialność subsydiarna, czyli wierzyciele
sięgną do majątku wspólnika, kiedy nie
wystarczy na pokrycie długów majątku
spółki. W przypadku spółki cywilnej
wspólnik prowadzący działalność odpo-
wiada za zobowiązania całym swoim ma-
jątkiem. W przypadku spółki z o.o. – za zo-
bowiązania odpowiada spółka. Tu w razie
egzekucji wierzytelności wspólnik ryzyku-
je jedynie tym, co wniósł do spółki i co
przypadłoby mu przy podziale. Gdy pro-
wadzący działalność gospodarczą odpo-
wiada całym majątkiem, a pozostaje we
wspólności majątkowej małżeńskiej, wie-
rzyciele po uzyskaniu klauzuli przeciwko
małżonkowi dłużnika mogą sięgnąć do
majątku wspólnego małżonków. Wolno
im z tego majątku się zaspokoić, chyba że
wiedzieli o istnieniu intercyzy wyłączają-
cej wspólność lub małżonek nie wyraził
zgody na zaciągnięcie zobowiązania.
ALEKSANDRA
MARSZAŁEK
Do majątku osobistego małżonka na-
radca prawny, leżą wierzytelności z tytułu prowadzonej
adwokat prowadząca działalności zarobkowej. Należy do nich
kancelarię radcy zaliczyć przychody z działalności gospo-
prawnego darczej, w tym z udziału w spółkach han-
w Bielsku-Białej dlowych. Niemniej pobrane już dochody
należą do majątku wspólnego.
Czytelniczka nie określiła, z jakich
środków małżonkowie nabyli udziały,
wnieśli wkłady do spółki lub z jakich
środków podjęli działalność gospodar-
czą. A będzie to ważne w przypadku za-
spokojenia się wierzyciela z tych substra-
tów majątkowych. Od tego, skąd pocho-
dziły środki wnoszone do spółek (czy to
pieniężne, czy w postaci aportów), bę-
dzie zależało zakwalifikowanie udzia-
łów lub wkładów do majątku wspólne-
go, względnie osobistego małżonków.
Będzie to miało wpływ na postępowanie
egzekucyjne.
Wskutek orzeczenia rozwodu (art. 55
i nast. k.r.o.) między małżonkami ustaje
wspólność majątkowa. Ma to – co do za-
sady – skutek na przyszłość. Majątek
wspólny powstały przed orzeczeniem
rozwodu staje się współwłasnością mał-
żonków w częściach ułamkowych i może
zostać podzielony. O podziale – na wnio-
sek jednej ze stron – sąd może orzec
w procesie rozwodowym. Kierując się jed-
nak względami ekonomii procesowej
przeważnie wyłącza tę kwestię do odręb-
nego postępowania. Tak więc małżonko-
wie mogą wnieść o orzeczenie podziału
przez sąd albo podzielić to, czego się do-
robil,i przed notariuszem. Wówczas zade-
cydują, które składniki majątkowe zosta-
ną przy którym z nich. Istnieje też możli-
wość spłat, głównie w przypadku niemoż-
ności dokonania takiego fizycznego
podziału, by każdemu przypadła równa
wartościowo część majątku lub gdyby
któryś z małżonków koniecznie chciał po-
zostawić pewne rzeczy lub prawa w swo-
jej gestii. Jeśli np. żona zechce otrzymać
cały dom, a mąż udziały w spółce, to war-
tość jednego z tych składników może być
wyrównana wartością innego lub za po-
mocą spłat.
Po dokonaniu podziału majątek, który
przypadł małżonkowi dłużnika, nie jest
już wspólny. Wnioskując więc z praktyki,
wierzyciele nie będą mogli się z niego za-
spokoić. Nie wyklucza to jednak ich prób
zaprzeczenia, że o podziale majątku nie
wiedzieli.
Czytelniczka wspomniała, że spółki
męża powinny upaść, ale do tej pory nikt
nie złożył wniosku w tej sprawie. Nie ma-
my więc do czynienia z procedurami pra-
wa upadłościowego aż do chwili wszczę-
cia tego rodzaju postępowania.■
T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O nr 225

C 6
P R A W O U PA D Ł O Ś C I O W E I N A P R A W C Z E
wierzytelności
Obowiązki zarządu niewypłacalnej spółki kapitałowej
W praktyce obrotu gospodarczego przedsiębiorcy starają zarządu spółki do złożenia niniejszego artykułu, należy
się wykorzystywać we wzajemnych relacjach – jako wniosku o ogłoszenie upa- jednak wskazać, że zgroma- PRZYKŁAD STAN NIEWYPŁACALNOŚCI SPÓŁKI
swoistą technikę negocjacyjną – groźbę zainicjowania dłości w terminie dwóch ty- dzenie wymaganej prawem
godni od dnia, w którym wy- dokumentacji w terminie 14 15 stycznia spółka X Sp. z o.o., posiadająca przeciętne miesięczne ob-
postępowania upadłościowego. Zachowaniom tego typu
stąpiła podstawa do ogłosze- dni nie jest prostym zada- roty na poziomie 100 tys. zł i wykazująca comiesięczne zyski na pozio-
sprzyjają mało precyzyjne przepisy, zgodnie z którymi nia upadłości, należy wska- niem. Należy przy tym także mie co najmniej 10 tys. zł, spóźnia się z zapłatą na rzecz swoich do-
nawet obiektywnie zdrowa spółka może wypełniać zać na surową podkreślić, że wszelkie for- stawców trzech faktur, o wartości 150 zł każda. Termin płatności każ-
przesłanki do ogłoszenia jej upadłości. odpowiedzialność majątko- malne nieprawidłowości dej z ww. trzech faktur został ustalony na 1 stycznia. Ponieważ spółka
wą wiążącą się z niewykona- przedmiotowym wniosku nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań, spełnione są prze-
Podstawowym aktem praw- wyższa regulacja wydaje się niem tego obowiązku. Z wie- o ogłoszenie upadłości mogą słanki art. 11 u.p.u.n., a więc spółka X Sp. z o.o. znajduje się w stanie
nym regulującym postępowa- racjonalna, zwraca jednak lu przepisów dotyczących tej skutkować jego zwróceniem
niewypłacalności w rozumieniu u.p.u.n. Na zarządzie spółki X
nie w przypadku kryzysu fi- uwagę jej bardzo szeroki za- kwestii warto zwrócić uwagę przez sąd – co wywołuje takie
Sp. z o.o., zgodnie z regulacją u.p.u.n., ciąży obowiązek złożenia wnio-
nansowego spółki handlowej kres. W doktrynie prawa pod- na art. 21 ust. 3 u.p.u.n., skutki, jakby wniosek nigdy
jest ustawa z 28 lutego 2003 r. kreśla się, że dla wystąpienia zgodnie z którym osoby nie został złożony. Tym sa- sku o ogłoszenie upadłości. Z wnioskiem takim może również wystąpić
– Prawo upadłościowe i na- przesłanki niewypłacalności uprawnione do reprezentacji mym w przypadku zwrotu kontrahent spółki, który wystawił trzy wymienione wyżej faktury.
prawcze (dalej jako u.p.u.n.) nie jest istotne m.in.: 1) czy spółki (w szczególności wadliwego wniosku nie wy-
nakładająca na wszystkie oso- dłużnik nie wykonuje wszyst- członkowie zarządu) pono- stępuje skutek zwolnienia jednakże spróbujmy przyjrzeć odpowiedzialności za niezło-
by mające prawo do reprezen- kich zobowiązań, czy też tylko szą osobistą odpowiedzial- członków zarządu z odpowie- się bliżej sytuacji wskazanej żenie w terminu wniosku
towania spółki kapitałowej niektórych z nich; 2) czy nie- ność majątkową za szkodę dzialności, wynikającej z przy- w przytoczonym przykładzie, o ogłoszenie upadłości, może
(a więc także na członków za- wykonywanie zobowiązań wyrządzoną niezłożeniem toczonych powyżej regulacji dotyczącej trzech wystawio- być szybkie zainicjowanie po-
rządu) obowiązek zgłoszenia przez dłużnika jest zawinione przedmiotowego wniosku. prawnych. Jak wskazuje prak- nych i wymagalnych faktur. stępowania sądowego, które-
w sądzie wniosku o ogłosze- czy też nie; 3) jaka jest wyso- Warto także wskazać regula- tyka, w przypadku spółek pro- W przytoczonym przykła- go przedmiotem będzie za-
nie upadłości nie później niż kość niewykonywanych zobo- cję art. 373 u.p.u.n. przewi- wadzącej rozległą działalność dzie podstawa do uznania kwestionowanie roszczeń kon-
w terminie dwóch tygodni od wiązań. Przy ocenie stanu dującego możliwość orzecze- operacyjną przygotowanie spółki za niewypłacalną w ro- trahenta.
dnia wystąpienia podstaw do nadmiernego zadłużenia na- nia pozbawienia na okres od prawidłowego wniosku, speł- zumieniu u.p.u.n. zaistniała, Pomimo oczywistych
ogłoszenia upadłości (art. 20 leży uwzględnić wszystkie zo- trzech do dziesięciu lat prawa niającego wszystkie wymogi pomimo że spółka posiadała mankamentów analizowa-
i 21 u.p.u.n.). bowiązania dłużnika, bez prowadzenia działalności go- u.p.u.n., w ciągu 14 dni jest środki na zapłatę przedmioto- nych przepisów, definiują-
względu m.in. na to, czy są spodarczej na własny rachu- bardzo trudne i wymaga du- wych trzech faktur. Tym sa- cych stan niewypłacalności
wymagalne czy też niewyma- nek oraz pełnienia funkcji re- żego zaangażowania zarówno mym ich nieuregulowanie wy- oraz konsekwencje jego zaist-
Kiedy powstaje galne (szerzej: A. Jakubecki, prezentanta w spółce handlo- kadr samej spółki, jak i ze- nikało bądź z faktu przeocze- nienia oraz pozwalających na
niewypłacalność F. Zedler, Prawo upadłościo- wej osoby, która ze swej winy wnętrznych doradców. nia tego obowiązku, bądź też posługiwanie się szantażem
Zgodnie z art. 10 u.p.u.n. we i naprawcze. Komentarz, nie złożyła w terminie jego kwestionowania przez zagrożenia upadłością, są
upadłość ogłasza się w stosun- Zakamycze, 2003). dwóch tygodni od dnia po- spółkę. Warto wskazać, że po- one obowiązującym w Polsce
ku do dłużnika, który stał się Brak precyzji ustawowego wstania podstawy odpowied-
Jak się bronić mimo, iż formalnie doszło do prawem. Biorąc pod uwagę
niewypłacalny. Z kolei art. 11 pojęcia niewypłacalności nie- niego wniosku.
przed szantażem spełnienia przesłanki mogącej przytoczone powyżej szero-
u.p.u.n. stanowi, iż dłużnik wątpliwie znacząco utrudnia Bardzo szerokie i nieprecy- stanowić podstawę do ogło- kie podstawy odpowiedzial-
jest niewypłacalny, jeżeli nie możliwość zidentyfikowania zyjne określenie przez u.p.u.n. szenia upadłości spółki, to jed- ności osób, które nie złożyły
wykonuje swoich wymagal- chwili jego wystąpienia, co
Wniosek trudny przesłanek upadłości, obejmu- nak nie dojdzie do tego jeżeli: terminowo wniosku o ogło-
nych zobowiązań, a dłużnik może skutkować bardzo suro-
do sporządzenia jących często także zdrowe go- 1) przedmiotowe faktury zo- szenie upadłości, powinni
będący osobą prawną jest nie- wą odpowiedzialnością zarzą- Jeżeli członkom zarządu spodarczo spółki, sprzyja staną – nawet z opóźnieniem – mieć je na uwadze wszyscy
wypłacalny także wtedy, gdy du spółki. Jednocześnie anali- spółki uda się w porę określić, wzmiankowanej już na wstę- zapłacone lub 2) w odrębnym członkowie kapitałowych
jego zobowiązania przekroczą zowane uregulowania u.p.u.n. że w danym dniu zaistniał pie praktyce wykorzystywania postępowaniu zostanie ustalo- spółek handlowych.■
wartość jego majątku, nawet mogą prowadzić do sytuacji, stan niewypłacalności ich zagrożenia ogłoszenia upadło- ne, że na spółce nie ciążył obo-
wówczas, gdy na bieżąco te w której obiektywnie zdrowa spółki, w związku z czym roz- ści jako formy wywierania pre- wiązek zapłaty tych faktur MACIEJ KOŻUCHOWSKI
zobowiązania wykonuje. Tym spółka będzie wypełniała począł bieg 14-dniowy termin sji w toczących się negocja- (np. ponieważ kontrahent aplikant radcowski w Kancelarii
samym, w świetle bezwzględ- przesłanki do ogłoszenia jej na złożenie wniosku o ogło- cjach. Oczywiście w praktyce spółki nie miał podstaw do ich Prawnej Gessel
nie obowiązujących przepi- upadłości. szenie upadłości, czeka ich obrotu gospodarczego, pamię- wystawienia z powodu wadli-
sów u.p.u.n. podstawa do jeszcze bardzo trudne zadanie tając zwłaszcza o surowych wego wykonania zamówie- PODSTAWA PRAWNA
ogłoszenia upadłości powsta- poprawnego przygotowania sankcjach za niezłożenie nia). Tym samym, skuteczną
je w chwili zaistnienia: 1) sta-
Odpowiedzialność takiego wniosku. Szczegóło- wniosku w terminie, do każ- obroną przed stosowaniem ■ Ustawa z 28 lutego 2003 r.
nu niewypłacalności spółki
za niezłożenie wniosku we omówienie obligatoryj- dego przypadku związanego szantażu wszczęcia postępo- – Prawo upadłościowe
lub 2) stanu nadmiernego za- Mając na uwadze przyto- nych elementów takiego z analizowaną materią należy wania upadłościowego i pocią- i naprawcze (Dz.U. nr 60,
dłużenia spółki. Z pozoru po- czony obowiązek członków wniosku wykracza poza ramy podchodzić indywidualnie, gnięcia członków zarządu do poz. 535 ze zm.).

E K S P E R T W Y J A Ś N I A

Egzekucja na podstawie wyroku zaocznego

We wrześniu przedsiębiorca nie stawił się
na rozprawę w sprawie o zapłatę odsetek.
W październiku otrzymał wyrok zaoczny,
w którym sąd zasądził całą kwotę żądaną
przez powoda. Tymczasem w dniu
rozprawy przedsiębiorca przebywał za
granicą w interesach i nie mógł stawić się
w sądzie. Czy zastosowanie wyroku
zaocznego jest zgodne z prawem? Podczas
rozmowy telefonicznej powód
zapowiedział, że skieruje sprawę
do komornika. Czy jest to możliwe, skoro
wyrok jest nieprawomocny?
Jeśli przedsiębiorca nie stawił się na
rozprawę, to sąd słusznie zastosował
wyrok zaoczny. Trzeba jednak zwrócić
uwagę na bardzo istotny fakt – samo
niestawiennictwo nie jest wystarczają-
cym warunkiem do zastosowania zaocz-
ności. Musi być ono jeszcze należycie
udokumentowane. W aktach sprawy
musi się znaleźć zwrotka, czyli potwier-
dzenie otrzymania wezwania na rozpra-
wę. Jak czytamy w wyroku SN z 7 mar-
ca 1973 r. (sygn. akt III PRN 3/73, nie-
ADAM MALINOWSKI
publikowany): przeprowadzenie roz- radca prawny
prawy i wydanie wyroku zaocznego,
pomimo niezawiadomienia pozwanego,
stanowi istotne uchybienie procesowe
w rozumieniu art. 368 pkt 5 kodeksu
postępowania cywilnego. Gdy pozwany
jest prawidłowo powiadomiony, sąd
wydając wyrok zaoczny przyjmuje za
prawdziwe twierdzenie powoda o oko-
licznościach faktycznych przytoczonych
w pozwie lub w pismach procesowych
doręczonych pozwanemu przed rozpra-
wą, chyba że budzą one uzasadnione
wątpliwości albo zostały przytoczone
w celu obejścia prawa. Jeśli zatem w ak-
tach sprawy znalazły się odpowiednie
dokumenty, wyrok zaoczny był zasadny.
To z kolei skutkuje możliwością prze-
prowadzenia egzekucji już na podstawie
nieprawomocnego wyroku, który z mo-
cy prawa jest natychmiastowo wykonal-
ny. Instytucja ta polega właśnie na tym,
że do sądu można wystąpić już z niepra-
womocnym wyrokiem, który jest tytu-
łem egzekucyjnym, i nie czekając na pra-
womocność złożyć wniosek o nadanie
klauzuli wykonalności. W treści wyroku
znajduje się po prostu dodatkowy punkt
w brzmieniu, które wyrokowi nadaje ry-
gor natychmiastowej wykonalności.
Klauzula wykonalności to urzędowa pie-
częć na tylnej stronie odpisu wyroku na-
kazująca wszelkim osobom i instytucjom
wykonywanie jego postanowień. Z wy-
rokiem zaopatrzonym w klauzulę moż-
na udać się bezpośrednio do komornika
i złożyć wniosek egzekucyjny. Rygor na-
tychmiastowej wykonalności obowiązu-
je od chwili ogłoszenia orzeczenia, a gdy
ogłoszenia nie było – od chwili podpisa-
nia sentencji.
Ryzyko skutecznej egzekucji jest za-
tem znaczne. Co można zrobić w takiej
sytuacji? Otóż trzeba jak najszybciej za-
skarżyć wyrok. Zgodnie z art. 343 k.p.c.
wyroki zaoczne doręcza się z urzędu obu
stronom z pouczeniem o przysługujących
im środkach zaskarżenia. Powód może
wnieść na ogólnych zasadach apelację,
a pozwanemu przysługuje sprzeciw, któ-
ry można złożyć w ciągu tygodnia od do-
ręczenia wyroku. W piśmie zawierają-
cym sprzeciw należy przytoczyć zarzuty
przeciwko żądaniu pozwu oraz fakty
i dowody na ich uzasadnienie. Sprzeciw
złożony po terminie oraz sprzeciw, któ-
rego braków strona w wyznaczonym ter-
minie nie uzupełniła, sąd odrzuca na po-
siedzeniu niejawnym. Jeżeli sprzeciw zo-
stał złożony prawidłowo, przewodniczą-
cy wyznacza termin rozprawy i zarządza
doręczenie sprzeciwu powodowi – spra-
wa zatem toczy się dalej na zasadach
ogólnych, choć wyrok zaoczny nie traci
od razu swej mocy. Oprócz tego należy
złożyć w sprzeciwie wniosek o zawiesze-
nie rygoru natychmiastowej wykonalno-
ści. Na wniosek pozwanego sąd zawiesi
rygor nadany wyrokowi zaocznemu, je-
żeli wyrok ten został wydany z narusze-
niem przepisów o dopuszczalności jego
wydania albo jeżeli pozwany uprawdo-
podobni, że jego niestawiennictwo było
niezawinione, a przedstawione w sprze-
ciwie okoliczności wywołują wątpliwości
co do zasadności wyroku zaocznego. Ta-
ki wniosek może zatem wstrzymać egze-
kucję, jeżeli przedsiębiorca przedstawi
usprawiedliwienie konieczności wyjazdu
za granicę.■
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 339–349 ustawy z 17 listopada
1964 r. – Kodeks postępowania cywilne-
go (Dz.U. nr 43, poz. 296 ze zm.).
nr 225
orzecznictwo...
S Ą D A P E L A C Y J N Y W W A R S Z A W I E o umowie najmu
Kara umowna nie była uzależniona od wysokości szkody
TEZA: Dopuszczalne jest zastrze-
żenie w umowie najmu kary
obejmującej okres do czasu fak-
tycznego opuszczenia i wydania
terenu przez najemcę. Jej przy-
sługiwanie wynajmującemu jest
niezależne od tego, czy najemca
korzystał z terenu i czy pozosta-
wał przez cały czas właścicielem
wybudowanego na tym terenie
pawilonu.
STAN FAKTYCZNY: Powodowe
stowarzyszenie wniosło o zasą-
dzenie od pozwanej spółki kwo-
ty 101 104 zł tytułem czynszu
najmu oraz świadczenia za bez-
umowne korzystanie z nierucho-
mości. Sąd okręgowy uwzględnił
powództwo. Uprzednio ustalił, iż
strony w 1999 r. zawarły umowę
najmu terenu pod pawilonem.
Pozwana zobowiązała się płacić
ustalony czynsz. Uzgodniono, iż
po rozwiązaniu umowy najemca
ma obowiązek przygotować
teren do protokólarnego przeka-
zania wynajmującemu, zaś za
okres bezumownego korzystania
z terenu do czasu jego faktycz-
nego opuszczenia obowiązywać
będzie stawka czynszu w po-
trójnej wysokości. 7 września
2003 r. umowa najmu została
rozwiązana. Do lipca 2004 r. po-
zwana nie wydała powódce tere-
nu. Wyrok zaskarżyła pozwana.
UZASADNIENIE: Sąd apelacyjny
oddalił apelację. Podzielił ustale-
nia faktyczne sądu zawarte
N A C Z E L N Y S Ą D A D M I N I S T R A C Y J N Y o odmowie przyznania pomocy publicznej przedsiębiorcy
Niedopuszczalna skarga do sądu administracyjnego
TEZA: Udzielanie pomocy finan-
sowej przeznaczonej na wspo-
maganie inwestycji małych
i średnich przedsiębiorców,
w szczególności sprzyjających
wzrostowi ich konkurencyjności
i innowacyjności przewidzianej
w ustawie o utworzeniu Polskiej
Agencji Rozwoju Przedsiębior-
czości następuje w drodze umo-
wy cywilnoprawnej, a nie decyzji
administracyjnej i jako takie nie
może być przedmiotem kontroli
sądów administracyjnych.
STAN FAKTYCZNY: Przedsiębior-
ca złożył wniosek o dofinansowa-
nie projektu w ramach Sektoro-
wego Programu Operacyjnego
Wzrost konkurencyjności przed-
siębiorstw do jednego z woje-
wódzkich oddziałów Agencji
Rozwoju Regionalnego. Grupa
robocza ds. oceny projektów
działająca w ramach SPO poin-
formowała wnioskodawcę pi-
smem, że w wyniku oceny mery-
torycznej projekt Zakup środków
trwałych celem dokonania kolej-
nego etapu innowacyjności
przedsiębiorstwa nie został za-
kwalifikowany do udzielania do-
finansowania. W odpowiedzi
przedsiębiorca wniósł odwołanie
do Polskiej Agencji Rozwoju
Przedsiębiorczości (PARP). Od-
powiadając na pismo przedsię-
biorcy, PARP poinformowała
wnioskodawcę, że podniesione
przez niego uwagi nie stanowią
w uzasadnieniu zaskarżonego
orzeczenia. W zakresie roszczeń
obejmujących okres od kwietnia
do 7 września 2003 r. podstawą
żądania czynszu najmu była łą-
cząca strony umowa najmu. Po-
wódka dochodząc roszczeń wyni-
kających z umowy najmu nie była
obowiązana do wykazania swego
tytułu prawnego do nieruchomo-
ści stanowiącej przedmiot najmu
(zwłaszcza tytułu własności),
gdyż ta kwestia nie ma żadnego
znaczenia dla rozstrzygnięcia za-
sadności roszczeń pozwu. Bezza-
sadne są także zarzuty pozwanej
wywodzącej, iż została ona zwol-
niona z obowiązku płacenia czyn-
szu najmu z uwagi na to, iż od po-
czątku października 2001 r. wła-
ścicielem pawilonu usytuowane-
go na wynajętym gruncie stał się
bank. Strony umowy najmu nie
zastrzegły, iż najemca musi być
właścicielem pawilonu, zaś fakt,
iż prawo własności pawilonu
przysługiwało innemu podmioto-
wi, nie ma żadnego wpływu na
zakres praw i obowiązków stron
umowy najmu, w tym na obowią-
zek pozwanej uiszczania czynszu
najmu. Dochodząc roszczeń po
rozwiązaniu umowy najmu po-
wódka nie podała podstawy
prawnej żądania, jednak okolicz-
ności faktyczne sprawy nie wska-
zują, iż roszczenia powódki były
wywodzone z treści art. 224 i 230
k.c., gdyż powódka nie powoły-
wała się na prawo własności nie-
ruchomości, ale na treść umowy
podstawy do skierowania wnio-
sku do ponownej oceny. Na sku-
tek skargi przedsiębiorcy sprawę
rozpoznał WSA, który odrzucił
skargę. W uzasadnieniu orzecze-
nia sąd przywołał liczne regula-
cje prawne dotyczące procedury
otrzymywania wsparcia przez
przedsiębiorców. Na podstawie
tych przepisów uznał, że PARP
nie posiada uprawnień do podej-
mowania władczych rozstrzy-
gnięć w przedmiocie udzielania
pomocy w ramach programu
operacyjnego.
Od tak sformułowanego roz-
strzygnięcia skarżący wniósł
skargę kasacyjną do NSA wska-
zując, że sąd I instancji błędnie
przyjął, że PARP nie posiada
kompetencji do załatwiania –
w formie decyzji administracyj-
nej – sprawy dofinansowania
projektu w ramach SPO – Wzrost
konkurencyjności przedsiębior-
stw jako sprawy z zakresu admi-
nistracji publicznej. Skarżący
wskazał m.in., że w sytuacji, gdy
w ustawie z 20 kwietnia 2004 r.
o Narodowym Planie Rozwoju
(Dz.U. nr 116, poz. 1206 ze zm.)
nie ma przepisu, który wprost
przewiduje wniesienie skargi do
sądu administracyjnego na akty
lub czynności wydane lub podję-
te w toku rozpoznawania wnio-
sku o przyznanie dofinansowa-
nia, konieczne jest wykazanie, że
rozstrzygnięcia w tym przedmio-
cie mają prawną formę aktów
T Y G O D N I K
najmu. Jednym z obowiązków
najemcy, wynikającym wprost
z art. 675 par. 1 k.c., jest zwrot
przedmiotu najmu po zakończe-
niu umowy. Zasadniczo obowią-
zek wydania przedmiotu najmu
powstaje niezwłocznie po jego za-
kończeniu, niezależnie od przy-
czyn, zaś uchybienie obowiązko-
wi niezwłocznego zwrotu przed-
miotu należy kwalifikować jako
opóźnienie lub zwłokę najemcy
skutkującą możliwością żądania
przez wynajmującego odszkodo-
wania. W treści umowy najmu
strony szczegółowo określiły,
w jaki sposób i w jakim terminie
ma nastąpić wydanie przedmiotu
najmu, a także określiły wysokość
kwot, jakie najemca miał uiścić
wynajmującemu za bezumowne
korzystanie z przedmiotu najmu.
Trafnie sąd okręgowy uznał, iż
w par. 5 jest mowa o karze umow-
nej zastrzeżonej na wypadek nie-
spełnienia obowiązku zwrotu
przedmiotu najmu po zakończe-
niu umowy, i to zastrzeżenie nie
dotyczy niespełnienia świadcze-
nia pieniężnego. Dla dochodzenia
tego roszczenia nie jest przeszko-
dą fakt rozwiązania umowy naj-
mu, przeciwnie, dopiero po jej
rozwiązaniu powstaje obowiązek
zwrotu przedmiotu najmu i mogą
wówczas postać roszczenia od-
szkodowawcze powódki wynika-
jące z niewywiązania się najemcy
z tego obowiązku. Zastrzeżony
w umowie obowiązek zapłaty ka-
ry obejmuje okres do czasu fak-
lub czynności, o których mowa
w art. 3 par. 2 ustawy z 30 sierp-
nia 2002 r. Prawo o postępowa-
niu przed sądami administracyj-
nymi (Dz.U. nr 153, poz. 1270 ze
zm.). NSA oddalił skargę kasa-
cyjną.
UZASADNIENIE: NSA wskazał,
że konstrukcja umowy pożyczki
jest uregulowana w art. 720 par.
1 k.c. W świetle tej regulacji nie
może być wątpliwości co do cy-
wilnoprawnego charakteru tej
umowy. Sąd odwoławczy powo-
łał przepisy ustawy o Narodo-
wym Planie Rozwoju wskazując,
że podstawą dofinansowania
przyznanego beneficjentowi jest
umowa, a jedynie w przypadku
określonym w art. 11 ust. 7 ww.
ustawy, który w tej sprawie nie
zachodzi, decyzja administracyj-
na. Sąd zaznaczył, że gdyby
w procesie udzielania dofinanso-
wania na podstawie umowy usta-
wodawca zakładał wstępne roz-
strzygnięcie w formie decyzji ad-
ministracyjnej, przepisy prawne
powinny wyraźnie przewidywać
wydanie takiej decyzji. Sąd kasa-
cyjny przypomniał, że w uchwale
NSA z 29 marca 2006 r., II GPS
1/06 sąd, powołując się na wypo-
wiedzi doktryny prawniczej, pod-
kreślił, że podstawą władczego
działania organu administracji
publicznej może być tylko kom-
pletna norma materialna, deter-
minująca wszystkie elementy sto-
P R A W A G O S P O D A R C Z E G O
tycznego wydania terenu przez
najemcę, a więc do dnia wykona-
nia przez najemcę obowiązków
określonych w umowie i nie jest
zależny od faktu korzystania
przez pozwanego z terenu ani te-
go, kto był właścicielem pawilonu
– to pozwana przyjęła na siebie
zobowiązanie do wydania przed-
miotu najmu. Pozwana nie wyka-
zała, iż niewykonanie obowiązku
zwrotu przedmiotu najmu jest
następstwem okoliczności, za któ-
re nie ponosi odpowiedzialności.
Skarżąca nie wykazała nawet, że
podjęła jakiekolwiek działania
w celu wywiązania się z obowiąz-
ku wynikającego z zawartej umo-
wy. Powódka zatem zasadnie do-
magała się kar umownych, nie bę-
dąc przy tym zobowiązaną do
wykazania, iż poniosła szkodę
w związku z niezwracaniem jej
przedmiotu najmu. W ocenie są-
du apelacyjnego zastrzeżenie ka-
ry umownej w wysokości potrój-
nej stawki umówionego czynszu
jest zgodne z art. 483 par. 1 k.c.
Kara umowna musi być określo-
na kwotowo, jest też dopuszczal-
ne posłużenie się przy jej określa-
niu innym miernikiem wysokości,
np. ułamkiem wartości rzeczy al-
bo ułamkiem innej sumy (warto-
ści kontraktu), jeżeli ustalenie
kwoty byłoby tylko czynnością
arytmetyczną.■
Wyrok Sądu Apelacyjnego
w Warszawie z 10 czerwca
2008 r., sygn. akt VI ACa
1556/07
sunku administracyjnoprawne-
go, w tym określająca kompeten-
cję (zdolność, możność) organu
administracji publicznej do auto-
rytatywnego zastosowania okre-
ślonej normy prawa przedmioto-
wego.
NSA wyjaśnił, iż ustawodaw-
ca nie zawsze wprost określa
władczą czynność organu ad-
ministracji publicznej jako de-
cyzję administracyjną. W oce-
nie sądu niewątpliwe jest, że
norma kompetencyjna, upo-
ważniająca do wydania roz-
strzygnięcia administracyjnego
może to rozstrzygnięcie okre-
ślać w inny sposób, np. za po-
mocą zwrotów: przyznaje, ze-
zwala, udziela. Aby jednak
czynnościom kryjącym się pod
tymi określeniami przypisać
znaczenie rozstrzygnięć admi-
nistracyjnych, muszą istnieć
podstawy prawne, pozwalające
na zrekonstruowanie pozosta-
łych elementów stosunku admi-
nistracyjnoprawnego, uzasad-
niające stwierdzenie, że to przy-
znanie czy udzielenie jest ak-
tem władzy publicznej.
W ocenie NSA nie wystarczy za-
tem samo określenie treści dzia-
łania określonego podmiotu, je-
żeli nie ma dostatecznych pod-
staw prawnych do przyjęcia, że
jest to władcze działanie orga-
nu administracji publicznej.■
Wyrok NSA z 4 marca 2008 r.,
sygn. akt II GSK 217/08
C 7
OPINIA
Zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie Sądu
Najwyższego utrwalony jest pogląd, iż wynaj-
mujący nie musi być właścicielem rzeczy wy-
najętej. Roszczenia z tytułu czynszu najmu
oparte są na istniejącym stosunku obligacyj-
nym z art. 659 k.c. Po zakończeniu najmu na-
jemca obowiązany jest zwrócić rzecz wynajmu-
jącemu, a więc wydać ją tym samym umożli-
wiając objęcie przez wynajmującego we wła-
danie. Niewydanie przedmiotu najmu może
skutkować żądaniem ze strony najemcy od-
szkodowania z art. 471 k.c. Do powstania od-
powiedzialności kontraktowej poza faktem
niewykonania bądź nienależytego wykonania
zobowiązania z przyczyn, za które dłużnik od-
powiada, konieczna jest nadto szkoda będąca
normalnym następstwem niewykonania bądź
nienależytego wykonania zobowiązania (art.
471 w zw. z art. 361 k.c.). W odniesieniu do
wynajmującego, względem którego najemca
nie wykonał obowiązku przewidzianego w art.
675 par. 1 k.c., oznacza to, że musi on wyka-
zać, że na skutek niezwrócenia mu w terminie
przedmiotu najmu poniósł on uszczerbek
LIDIA
SULARZYCKA w swym majątku. Natomiast kara umowna na-
sędzia Sądu leży się wierzycielowi w zastrzeżonej na wypa-
Apelacyjnego dek niewykonania bądź nienależytego wyko-
w Warszawie nania zobowiązania wysokości bez względu na
wysokość poniesionej szkody.
OPINIA
Przepisy dotyczące pomocy publicznej dla
przedsiębiorców ulegają szybkim zmianom,
niemniej przedstawione orzeczenie zachowu-
je aktualność. W obecnie obowiązującym sta-
nie prawnym – ustawa z 9 listopada 2000 r.
o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przed-
siębiorczości (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 42, poz.
275 ze zm.) – w art. 6b ust. 8 stanowi, że
agencja udziela pomocy finansowej w drodze
umowy, do której stosuje się przepisy kodek-
su cywilnego. Zgodnie z upoważnieniem za-
wartym w powołanym akcie (art. 6b ust. 10)
właściwy minister wydaje odpowiednie prze-
pisy wykonawcze określające szczegółowe
warunku udzielania pomocy finansowej w ra-
mach poszczególnych programów. Obecnie
można ubiegać się o pomoc publiczną w ra-
mach programów na lata 2007–2013. Naj-
nowszym aktem wykonawczym jest rozporzą-
dzenie ministra rozwoju regionalnego z 8 paź-
dziernika 2008 r. w sprawie udzielania przez
PARP pomocy finansowej w ramach Progra-
mu Operacyjnego Rozwoju Polski Wschodniej
2007–2013 r. (Dz.U. z 2008 r. nr 187, poz.
MICHAŁ 1152). W ramach tego programu wsparcie
KOWALSKI może być udzielane na realizację projektów,
asystent które realizowane są na terenie województw:
sędziego NSA lubelskiego, podlaskiego, podkarpackiego,
świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego.
T Y G O D N I K
C 8
Dyskryminacja inwestujących w spółki zagraniczne
TEZA: Przepisy krajowe mają-
ce na celu unikanie podwój-
nego opodatkowania zysków
spółek kapitałowych wypłaca-
nych w postaci dywidend nie
mogą dyskryminować podat-
ników inwestujących w spółki
zagraniczne.
STAN FAKTYCZNY: W sprawie
Meilicke prawo niemieckie
przewidywało system specjal-
nego zaliczenia na poczet po-
datku dochodowego od osób
fizycznych dywidend wypła-
conych przez spółki niemiec-
kie. Nie dotyczyło to jednak
Odpowiedzialność za naruszenie prawa konkurencji
TEZA: Zmiany organizacyjne
i prawne w przedsiębiorstwie
nie wyłączają odpowiedzial-
ności podmiotu powstałego
w wyniku restrukturyzacji za
wcześniejsze naruszenia pra-
wa konkurencji.
STAN FAKTYCZNY: Spółka ak-
cyjna Ente tabacchi italiani –
ETI SpA, której kapitał należał
początkowo w całości do skar-
bu państwa, a później do pry-
watnego inwestora – powstała
w 2000 r. z przekształcenia in-
stytucji publicznej tj. urzędu
ds. włoskiego tytoniu (Istitu-
zione dell'Ente tabacchi italia-
ni). Urząd ten powołano rok
wcześniej do prowadzenia
produkcji i sprzedaży tytoniu,
która to działalność w latach
1927–1999 była prowadzona
przez AAMS (Amministrazio-
Nadrzędność prawa wspólnotowego nad krajowym
TEZA: Uregulowania dotyczą-
ce pomocy publicznej muszą
być stosowane, nawet jeśli pro-
wadzi to do wyłączenia pod-
stawowych zasad procesu są-
dowego w kraju członkow-
skim.
STAN FAKTYCZNY: W sprawie
wniesionej z powództwa wło-
skiego ministerstwa przemysłu
przeciwko spółce stalowej Luc-
cini sąd krajowy zwrócił się do
Trybunału z pytaniami doty-
czącymi konfliktu pomiędzy
zasadą powagi rzeczy osądzo-
nej a efektywnością kontroli
przez Komisję Europejską przy-
znawania pomocy państwa.
W połowie lat osiemdziesią-
tych huta Luccini zwróciła się
o udzielenie pomocy publicz-
nej zgodnie z ustawą krajową,
której plan właściwe władze
notyfikowały Komisji. Przed
uzyskaniem zgody Komisji, ze
względu na zbliżający się osta-
teczny termin wypłacenia po-
mocy wyznaczony prawem
wspólnotowym, zdecydowano
o przyznaniu Luccini części
środków, których jednak
w oczekiwaniu na zgodę Komi-
P R A W A
wypłat od spółek zagranicz-
nych.
Z UZASADNIENIA: Trybunał
rozstrzygnął o niezgodności ze
swobodą przepływu kapitału
niemieckich przepisów podat-
kowych dyskryminujących in-
westorów osiągających docho-
dy z tytułu posiadania akcji
w spółkach zagranicznych.
Skoro zaliczenie na poczet
podatku stosuje się wyłącznie
w przypadku dywidend wypła-
canych przez spółki z siedzibą
w Niemczech, to wspomniane
przepisy stawiają w nieko-
ne autonoma dei monopoli di
Stato). Organ ten podlegał mi-
nisterstwu gospodarki i zaj-
mował się monopolami pań-
stwowymi. Po wydzieleniu
działalności gospodarczej do-
tyczącej tytoniu AAMS dalej
wykonywała zadania publicz-
ne w sektorze tytoniowym,
a także działalność gospodar-
czą w innych sektorach.
W 2003 roku urząd ochrony
konkurencji stwierdził naru-
szenie w latach 1993–2001 re-
guł konkurencji poprzez utwo-
rzenie kartelu przez spółki
z grupy Philip Morris oraz
AAMS, a następnie ETI. Poro-
zumienia i praktyki uzgodnio-
ne między przedsiębiorstwami
spowodowały zakłócenie kon-
kurencji na rynku papierosów.
Odpowiedzialnością zostały
obciążone spółki Philip Morris
sji nie wypłacono. Luccini
zwróciła się do sądu krajowego
o nakazanie właściwym wła-
dzom wypłatę środków całości
wnioskowanej pomocy, które
to roszczenie w kolejnych in-
stancjach zostało przez sąd
uznane. Stało się tak, pomimo
że w trakcie postępowania Ko-
misja wydała decyzję uznającą
pomoc dla Luccini za niezgod-
ną ze wspólnym rynkiem. Żad-
na ze stron ani sąd krajowy nie
odniosły się do decyzji Komisji,
a wyrok wydany w wyniku od-
wołania nie został zaskarżony
przez władze włoskie.
Na podstawie prawomocne-
go wyroku Luccini wypłacono
całość wnioskowanej kwoty po-
mocy. W konsekwencji tego Ko-
misja, grożąc pociągnięciem
Włoch do odpowiedzialności
za złamanie prawa wspólnoto-
wego, nakazała właściwym
władzom odzyskanie pomocy.
Postanowienie władz, które za-
stosowały się do opinii Komisji
i nakazały zwrot pomocy, Luc-
cini zaskarżyła do sądu. Krajo-
wy sąd administracyjny uznał
skargę Luccini, uznając, że wła-
dze administracyjne nie mogą
G O S P O D A R C Z E G O
rzystnej sytuacji osoby opodat-
kowane w Niemczech, otrzy-
mujące dywidendy od spółek
z siedzibą w innych państwach
członkowskich.
Tego rodzaju regulacja mo-
że, zdaniem Trybunału, znie-
chęcać niemieckich inwesto-
rów do lokowania kapitału
w innych państwach człon-
kowskich. Może również
utrudnić pozyskiwanie nie-
mieckich inwestorów przez
spółki z innych państw człon-
kowskich. Stanowi to narusze-
nie swobody przepływu kapi-
tału.
oraz spółka ETI, jako następca
AAMS w tym sektorze przy za-
stosowaniu kryterium ciągłości
gospodarczej.
ETI odwołała się od decyzji
powołując się na kryterium od-
powiedzialności osobistej, czyli
wyłącznej odpowiedzialności
podmiotu kontrolującego
przedsiębiorstwo w chwili na-
ruszenia. Dodatkowym uza-
sadnieniem był fakt, iż AAMS
nie przestało istnieć po restruk-
turyzacji i jako funkcjonujący
podmiot może podlegać sank-
cji nałożonej przez organ
ochrony konkurencji.
Z UZASADNIENIA: Trybunał
uznał, że fakt dokonania za-
równo przekształceń praw-
nych, jak i organizacyjnych
podmiotu winnego narusze-
nia nie może powodować wy-
odwoływać swoich decyzji, wy-
danych na podstawie prawo-
mocnego wyroku sądowego,
nawet jeśli są one niezgodne
z prawem lub zawierają błędy
materialne. Sąd odwoławczy
powziął wątpliwości co do za-
stosowania zasady powagi osą-
dzonej w sytuacji konfliktu
z prawem wspólnotowym
i zwrócił się z pytaniem o wy-
kładnię prawa do Trybunału.
Z UZASADNIENIA: Trybunał
stwierdził, iż sąd krajowy na-
ruszył prawo wspólnotowe po-
przez zignorowanie funda-
mentalnej zasady pierwszeń-
stwa prawa wspólnotowego.
Sąd oparł swoje rozstrzygnię-
cie jedynie o ustawę krajową
bez uwzględnienia decyzji
Komisji.
Sąd krajowy nie ma kompe-
tencji ani do stwierdzenia
zgodności pomocy ze wspól-
nym rynkiem, ani ważności ak-
tu prawa wspólnotowego doty-
czącego pomocy państwa.
W zakresie pomocy państwa
podział kompetencji jest jed-
noznaczny: organy wspólnoto-
we decydują o zgodności po-
wyroki ETS
Nie znalazł uznania Trybu-
nału argument rządu niemiec-
kiego uzasadniający regulację
koniecznością utrzymania
spójności systemu podatkowe-
go, jako nadrzędnego interesu
ogólnego. Rozpatrując ten ar-
gument w świetle przepisu, ja-
kim jest zapobieżenie podwój-
nemu opodatkowaniu zysków
spółek, Trybunał nie widział
przeszkód dla jednakowego
traktowania akcjonariuszy
spółek niemieckich i tych spo-
za Niemiec.■
Wyrok ETS z 6 marca 2007 r.
Sprawa C- 292/04 Meilicke
łączenia odpowiedzialności
jego następcy. Okoliczność,
że AAMS nie przestała istnieć,
nie jest tu istotna, gdyż zakres
działalności, która naruszyła
prawo antymonopolowe, zo-
stał w całości przeniesiony na
ETI. Dlatego ETI można
uznać za tożsamą pod wzglę-
dem gospodarczym z AAMS.
Trybunał podkreślił, że w tym
przypadku nie może nastąpić
wyłączenie odpowiedzialno-
ści osobistej, ponieważ
w trakcie trwania naruszenia
AAMS i ETI (przed sprzedażą
prywatnemu podmiotowi)
podlegały temu samemu
organowi władzy publicznej
– ministrowi gospodarki.■
Wyrok ETS z 17 grudnia
2007 r. Sprawa C-280/06 Au -
torita garante della Concor -
renca e del Mercato
mocy ze wspólnym rynkiem.
Jeżeli taka decyzja o uznaniu
zgodności pomocy nie zostanie
zaskarżona do Europejskiego
Sądu Pierwszej Instancji, staje
się ona wiążąca.
Zasada powagi rzeczy osą-
dzonej, jako podstawowa zasa-
da prawa krajowego i wspól-
notowego, nie może znaleźć
w takim przypadku zastosowa-
nia. Niezgodna z prawem
wspólnotowym decyzja sądu
krajowego nie może faktycznie
przyznawać pomocy ignorując
decyzję Komisji Europejskiej.
Taki wyrok sądu krajowego
musi być wzruszalny. Inaczej
prowadziłoby to do zniesienia
skuteczności prawa wspólno-
towego i braku możliwości wy-
egzekwowania zwrotu pomocy
niezgodnej ze wspólnym ryn-
kiem. Przepis dotyczący res iu-
dicata musi zatem być trakto-
wany jako przepis krajowy,
który w sytuacji konfliktu
z prawem wspólnotowym nie
znajdzie zastosowania, tak aby
skuteczność prawa wspólnoto-
wego była zapewniona.■
Wyrok ETS z 18 lipca 2007 r.
Sprawa C-119/05 Lucchini
nr 225
OPINIA
Każda forma dyskryminacji podatkowej, czy to
bezpośredniej czy pośredniej, skutkuje tym, że
każda inwestycja w spółki zagraniczne możne
stać się mniej opłacalna, a tym samym naru-
szać swobodę przepływu kapitału. Należy pa-
miętać, że nawet przepisy, które mają zapew-
nić unikanie podwójnego opodatkowania zy-
sku spółek, mogą w ostateczności zostać
uznane za sprzeczne z zasadą swobodnego
przepływu kapitału. Nie można byłoby uzasad-
nić zgodności danej regulacji podatkowej
z prawem wspólnotowym argumentem, iż jej
brak prowadziłby do uszczuplenia polskich
wpływów podatkowych.
OPINIA
Kwestia odpowiedzialności na naruszenie pra-
wa wspólnotowego w przypadku dokonanej
sukcesji prawnej podmiotów gospodarczych
jest obecnie przedmiotem postępowania toczą-
cego się przed Trybunałem w sprawie dotyczą-
cej zwrotu niedozwolonej pomocy państwa
przyznanej w latach 1997–2002 Hucie Często-
chowa. Pomimo że nie dotyczy ono bezpośred-
nio prawa antymonopolowego, lecz pomocy
państwa, to zasady wypracowane w omawia-
nym orzeczeniu Trybunału mogą mieć zastoso-
wanie. Komisja Europejska w 2005 r. wydała
decyzję nakazującą zwrot pomocy, określając
podmioty zobowiązane do zwrotu. Odpowie-
dzialnością solidarną obciążono Hutę Często-
chowa oraz trzy spółki, które przejęły w procesie
restrukturyzacji część aktywów i pasywów Huty,
a zatem były jej następcami prawnymi.
To orzeczenie, razem z orzeczeniem C-419/06
w sprawie Komisja przeciwko Grecji, wydaje
się mieć istotne znaczenie dla wszystkich prze-
kształcanych podmiotów (w zakładów przemy-
słu ciężkiego), które chcą uniknąć zwrotu po-
mocy lub odpowiedzialności przed organami
antymonopolowymi.
OPINIA
To orzeczenie ma istotne znaczenie dla Polski.
Pokazuje, że efektywność prawa wspólnoto-
wego, i to nie tylko w dziedzinie pomocy pań-
stwa, może wymagać odmowy stosowania
prawa krajowego i to nawet w tak istotnej kwe-
stii jak zasada powagi rzeczy osądzonej. Ta
ostatnia ma zastosowanie w postępowaniu
sądowym stanowiąc, że konkretne zarzuty lub
roszczenia mogą być przedmiotem badania
sądu tylko raz.
Jeżeli w podobnej sytuacji sędzia krajowy
uznałaby roszczenie o przyznanie pomocy za
uzasadnione, nie biorąc pod uwagę art. 87-
88 TWE, wtedy w tym zakresie takie orzeczenie
sądu krajowego nie byłoby objęte powagą rze-
czy osądzonej. Podobnie w innych dziedzinach
prawa (prawo pracy, prawo cywilne), jeżeli np.
wyrok sądu krajowego uznałby postanowienie
wzorca umowy za niedozwolone, a byłoby to
sprzeczne z prawem wspólnotowym, wytocze-
nie powództwa w tym przedmiocie, nie tylko
przez osobę biorącą udział w sprawie, będzie
możliwe.
BARTŁOMIEJ KURCZ
urzędnik Komisji Europejskiej, doktor, wykładowca prawa na UJ
Poglądy autora są wyłącznie jego własnymi i nie mogą być
przypisane Komisji Europejskiej
MAGDALENA MOKRZYCKA
doktorantka w Instytucie Europeistyki UJ