luty 2012

numer 24

NIERUCHOMOCI GIEDA FINANSE

Zapraszamy do lektury drugiego w tym roku numeru miesicznika Res in Commercio. Naszym czytelnikom spieszymy wyjani, e cho pismo pene jest twrczych prawniczych pomysw i tekstw, to jego amy nie wyczerpuj wszystkich pisarskich dokona prawnikw Kancelarii. Niemniej jednak plan jest taki, by wszystkie owe teksty prdzej czy pniej stay si fragmentami wikszych publikacji czyli ksiek. Nasze dowiadczenia w tym zakresie s wanie takie, e kilka tekstw na pewien temat prawniczy stanowi zaczyn ksiki. Co wicej, teksty te nie s pisane na zamwienie, ale wyraaj indywidualne przemylenia autora zwizane z konkretnym przypadkiem, ktrym kancelaria si zajmowaa. Taki wanie bdzie kolejny poytek wynikajcy z wydawania miesicznika.

Spis treci
Repsy w czasie
Jakub Salwa

7 10 15 18 22

Prawo waciwsze
Piotr Mikosik

Niebezpieczne zabezpieczenie
Joanna Ostojska Joanna Czekaj

To co wsplne Przeksztacenie spek. Cz dwunasta

Pomimo najcilej praktycznego nastawienia teksty zamieszczone w Res in Commercio nie s opiniami prawnymi, ktre mogyby by zastosowane wprost i bez dodatkowej weryfikacji stanu faktycznego, za pogldy wyraane na amach miesicznika stanowi jedynie stanowisko ich autorw.

Katarzyna Bielat - Sadowska, Wioletta Januszczyk, Dominika Latawiec-Chara, Marta Mianowska, Joanna Ostojska, Jakub Salwa, Micha Tomczak

Streszczenia tekstw Summary

27 28

N O T I T I A
WIADOMOCI

GIEDA I FINANSE
LEGISLACJA

Wspomnie naley, e definicja formy elektronicznej zostaa zamieszczona w odrbnym przepisie, co jednoznacznie przesdza o tym, e stanowi ona bdzie samodzielny, cho rwnowany w stosunku do formy pisemnej, typ formy czynnoci prawnej.

Tym samym, zgodnie z obecnie obowizujcymi regulacjami, w przypadku ogoszenia upadoci likwidacyjnej pozwanego oraz braku zaspokojenia powoda w postpowaniu upadociowym, powd wprawdzie jest uprawiony ponownie wytoczy powdztwo przeciwko pozwanemu, jednak musi po raz drugi ponie koszty zwizane z wytoczeniem powdztwa. Powysza okoliczno stanowia ratio legis zmiany komentowanych przepisw. Nowelizacj Kodeksu postpowania cywilnego ustawodawca zrezygnowa z rnicowania sytuacji procesowej powoda oraz pozwanego na wypadek ogoszenia wzgldem nich upadoci likwidacyjnej. Zgodnie z nowym brzmieniem przepisw Kodeksu postpowania cywilnego, w przypadku, w ktrym postpowanie dotyczy masy upadoci, za wzgldem Powoda lub Pozwanego zostanie ogoszona upado z moliwoci zawarcia ukadu, a strona pozbawiona zostaa prawa zarzdu mas upadoci lub te jeli ogoszono upado obejmujc likwidacj majtku strony, sd z urzdu zawiesi postpowanie oraz wezwie syndyka albo zarzdc masy upadoci do wzicia udziau w sprawie, wyznaczajc mu w tym celu odpowiedni termin. Odmowa lub niezoenie przez syndyka lub zarzdc owiadczenia w wyznaczonym przez sd terminie bdzie uznane za odmow wstpienia do postpowania, za samo postpowanie bdzie si dalej toczy z udziaem upadego.

atwiejsze dochodzenie
Nowelizacja Kodeksu postpowania cywilnego, ktra wejdzie w ycie w dniu 3 maja 2012 roku, wprowadza istotne zmiany w zakresie relacji pomidzy Kodeksem postpowania cywilnego a ustaw Prawo upadociowe i naprawcze. Obecnie Kodeks postpowania cywilnego rozrnia sytuacj procesow Powoda oraz Pozwanego w przypadku ogoszenia wzgldem nich upadoci likwidacyjnej lub upadoci z moliwoci zawarcia ukadu. Zgodnie z obecnie obowizujc regulacj prawn, w przypadku ogoszenia wzgldem powoda lub pozwanego upadoci z moliwoci zawarcia ukadu oraz pozbawienia strony prawa zarzdu mas upadoci, sd rozpoznajcy spraw zobowizany jest z urzdu zawiesi postpowanie, o ile dotyczy ono masy upadoci. W takim przypadku sd zawiadamia syndyka albo zarzdc o trwajcym postpowaniu, wyznaczajc mu odpowiedni termin do wstpienia do tego postpowania, za bezskuteczny upyw tego terminu uznawany jest za odmow wstpienia do postpowania w takim przypadku postpowanie toczy si dalej z udziaem upadego. Tosame regulacje obowizuj w przypadku ogoszenia upadoci obejmujcej likwidacj majtku powoda. Tymczasem w przypadku, w ktrym postpowanie dotyczy masy upadoci oraz ogoszono upado obejmujc likwidacj majtku pozwanego, sd obligatoryjnie wydaje postanowienie o umorzeniu postpowania. Jeeli powd nie zostanie zaspokojony w postpowaniu upadociowym, to zgodnie z obowizujcymi przepisami, jest on uprawniony w terminie trzech miesicy po prawomocnej odmowie uznania wierzytelnoci, uchyleniu, prawomocnym zakoczeniu albo umorzeniu postpowania upadociowego, ponownie wytoczy powdztwo przeciwko pozwanemu przy jednoczesnym zachowaniu skutkw, jakie ustawa wie z poprzednio wytoczonym powdztwem.

Forma elektroniczna
W Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego trwaj prace nad nowelizacj funkcjonujcego obecnie w obrocie Kodeksu. Jedn z najwaniejszych planowanych zmian jest wprowadzenie dwch nowych form czynnoci prawnych dokumentowej i elektronicznej. Projekt nowego Kodeksu stanowi, e forma dokumentowa czynnoci prawnej bdzie zachowana jedynie w sytuacji, gdy bdzie mona przypisa jej walor dokumentu. Dokument natomiast zdefiniowany zosta jako dowolny przekaz woli ludzkiej, tzn. jakakolwiek informacja moliwa do odtworzenia. Konstytutywn cech dokumentu w wietle projektowanych przepisw jest zatem jego intelektualna zawarto, czyli informacja tre obejmujca rnego rodzaju owiadczenia, w tym owiadczenia woli, przy czym tre ta musi zosta odpowiednio utrwalona w sposb umoliwiajcy jej odtworzenie. Co niezwykle wane, zgodnie z nowelizacj i charakterystyk dokumentu jako takiego, dla funkcjonowania dokumentu w obrocie nie bdzie miao znaczenia, czy zostanie on podpisany. Oznacza to, e podpis nie bdzie koniecznym elementem dokumentu. Oprcz formy dokumentowej, nowelizacja zawiera rwnie propozycj wyodrbnienia expressis verbis formy elektronicznej czynnoci prawnych. Zgodnie z brzmieniem projektowanych przepisw, dla zachowania formy elektronicznej wystarcza bdzie zoenie owiadczenia woli w postaci danych elektronicznych, do ktrych zostanie doczony lub z ktrymi zostanie logicznie powizany podpis elektroniczny, w sposb umoliwiajcy identyfikacj skadajcego oraz wykrycie kadej pniejszej zmiany treci takiego owiadczenia. Ponadto, jeeli z ustawy lub czynnoci prawnej nie bdzie wynika nic innego, zoenie owiadczenia woli w formie elektronicznej bdzie uznawane za speniajce wymagania zoenia owiadczenia woli w formie pisemnej.

Europejski rejestr
W grudniu 2011 roku, Rada UE ds. konkurencyjnoci jednomylnie przyja projekt Dyrektywy w zakresie integracji rejestrw centralnych, handlowych i spek. Celem Dyrektywy ma by zwikszenie przejrzystoci i tym samym zapewnienie bezpieczestwa obrotu prawnego i gospodarczego. Projekt przewiduje utworzenie wsplnej dla wszystkich pastw platformy informacyjno komunikacyjnej, dostpnej przez portal E-justice. Dziki niej, kady bdzie mg w prosty i szybki sposb uzyska informacje w ojczystym jzyku o swoim kontrahencie czy partnerze biznesowym pochodzcym z Pastwa UE, w szczeglnoci informacje o siedzibie podmiotu, sposobie reprezentacji, czonkach zarzdu, a take kapitale zakadowym. Na platformie sprawdzi bdzie mona

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

N O T I T I A
WIADOMOCI

ponadto, czy podmiot nie znajduje si w stanie upadoci lub likwidacji oraz zapozna si z jego sprawozdaniami finansowymi. W intencji twrcw ley take poprawienie transparentnoci dziaalnoci oddziaw. rodkiem sucym temu celowi ma by automatyczna wymiana informacji midzy spk zarejestrowan w jednym Pastwie, a oddziaem znajdujcym si w innym Pastwie Czonkowskim. W razie likwidacji spki matki, Pastwo, w ktrym znajduje si oddzia bdzie zmuszone do wykrelenia oddziau ze swojego rejestru. Nie wystpi ju sytuacja, w ktrej w rejestrze danego kraju istnieje oddzia, ktrego spka matka nie istnieje. W chwili obecnej Parlament Europejski przyj raport na temat Dyrektywy, ktry rozpatrywany bdzie na jednym z posiedze Rady UE. Tam te nastpi ostateczne przyjcie wsplnego tekstu projektu. Dyrektywa ma by wykonana najpniej do 1 stycznia 2014 roku. Jest to nastpny krok w realizacji idei utworzenia europejskiego rynku wewntrznego, majcego wzmocni konkurencyjno przedsibiorcw europejskich.

Rozpoznajcy spraw w pierwszej instancji Sd Rejonowy zasdzi na rzecz Powodw od Pozwanego zwrot ceny auta, uznajc, e Powodowie dziaali pod wpywem bdu i powoujc si na bd, mogli skutecznie odstpi od umowy kupna. Sprawa trafia przed Sd II instancji, ktry postanowi skierowa do Sdu Najwyszego pytanie prawne. Sd Najwyszy orzek, e w razie nabycia wadliwej rzeczy oznaczonej co do tosamoci, kupujcy moe wykona uprawnienia z tytuu rkojmi albo uchyli si od skutkw prawnych owiadczenia woli zoonego pod wpywem bdu. Tym samym przeci wieloletnie wtpliwoci sdw i prawnikw oraz potwierdzi dodatkowe uprawnienia kupujcych.

Trybunau Sprawiedliwoci Unii Europejskiej (sygn. akt C-93/10), zgodnie z ktrym, na mocy art. 2 pkt 1 i art. 4 VI Dyrektywy to jest dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 roku (obecnie zastpionej przez dyrektyw Rady nr 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 roku w sprawie wsplnego systemu podatku od wartoci dodanej) podmiot, ktry na wasne ryzyko nabywa trudne wierzytelnoci po cenie niszej od ich wartoci nominalnej, nie wiadczy odpatnie usugi w rozumieniu art. 2 pkt 1. Z tego te powodu nabywanie trudnych wierzytelnoci nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Ponadto, Wojewdzki Sd Administracyjny dostrzeg w zawieranych z klientami porozumieniach, na mocy ktrych przelewali przysugujce im wierzytelnoci na rzecz spki, umow o wiadczenie w miejsce wypenienia. Dlatego te porozumienie nie powoduje, e spka staje si podatnikiem VAT.

Trudne wierzytelnoci
Wojewdzki Sd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 29 grudnia 2011 roku (sygn. akt I SA/Po804/11) stwierdzi, e spka, ktra na wasne ryzyko nabywa trudne wierzytelnoci po cenie niszej od ich wartoci nominalnej, nie wiadczy odpatnie usug, co oznacza, e nie staje si z tego tytuu podatnikiem VAT. W przedmiotowej sprawie, spka zajmujca si wiadczeniem usug prawnych oraz wykonujca usugi windykacyjne, zwrcia si do Ministra Finansw z wnioskiem o wydanie interpretacji czy nabywanie zych dugw w drodze przelewu wierzytelnoci bdzie podlegao podatkowi VAT. Klienci spki bowiem jako zapat za wiadczone usugi czsto proponuj cesj przysugujcych im wierzytelnoci na rzecz spki. Co istotne, umowy datio in solutum odnosiy si jedynie do tych klientw spki, ktrzy nie korzystali z usug windykacyjnych. Zdaniem wnioskodawcy nabywanie trudnych wierzytelnoci nie jest opodatkowana podatkiem VAT, gdy nie jest to wiadczenie usug. W interpretacji Minister Finansw nie podzieli stanowiska spki, wskazujc, e spka nabywajc trudne wierzytelnoci wiadczy na rzecz klienta usug porednictwa finansowego. Zdaniem Ministra Finansw, poprzez cesj wierzytelnoci, klient zwalniany przez spk jest od ciaru egzekwowania wierzytelnoci. Interpretacja zostaa nastpnie uchylona przez Wojewdzki Sd Administracyjny. Sd, w swoim wyroku powoa si na wyrok

E-mail z pismem
W postanowieniu z dnia 27 grudnia 2011 roku (sygn. akt IIFZ 447/11) Naczelny Sd Administracyjny stwierdzi, e pismo procesowe moe by wysane do sdu drog elektroniczn, a momentem jego wniesienia jest moment rzeczywistego przesania poczty elektronicznej, ktry zostanie odzwierciedlony u odbiorcy wiadomoci w odpowiednim programie pocztowym. Niniejsze postanowienie zapado w nastpujcym stanie faktycznym: skarcy otrzyma zarzdzenie w dniu 17 lutego 2011 roku, termin do wniesienia zaalenia na ww. zarzdzenie wynosi 7 dni od dnia jego dorczenia. Skarcy nada zaalenie na pimie poczt w dniu 25 lutego 2011 roku, jednak wczeniej, w dniu 24 lutego 2011 roku o godzinie 22.50, przesa go do sdu e-mailem. Sd I instancji zaalenie odrzuci. Stwierdzi bowiem, e termin do wniesienia zaalenia upyn w dniu 24 lutego 2011 roku, skarcy nada go za w placwce pocztowej w dniu 25 lutego 2011 roku, tj. po upywie ustawowego terminu. Odnoszc si za do przesania zaalenia poczt elektroniczn, Sd zway, e tak nadane pismo uzna naley za wniesione w dacie prezentaty, tj. adnotacji o wpywie pisma uczynionej przez upowanionego pracownika z tej przyczyny wysanie zaalenia poczt elektroniczn w dniu 24 lutego 2011 roku nie jest jednoznaczne z wniesieniem go do sdu.

ORZECZNICTWO

Rkojmia albo bd
Uprawnienia z rkojmi nie wyczaj moliwoci powoywania si na bd. Taka interpretacja wynika z najnowszej uchway skadu 3 sdziw Sdu Najwyszego, ktry w dniu 26 stycznia 2012 roku (sygn. akt III CZP 90/11) udzieli odpowiedzi na nastpujce pytanie prawne postawione przez Sd Okrgowy w Toruniu: Czy w razie nabycia rzeczy oznaczonej co do tosamoci w niewiadomoci wady, kupujcy po upywie terminu rkojmi moe zoy owiadczenie woli o uchyleniu si od skutkw prawnych owiadczenia zoonego pod wpywem bdu? Zagadnienie wyonio si na tle nastpujcego stanu faktycznego: prowadzcy przedsibiorstwo Powodowie kupili w ramach prowadzonej przez nich dziaalnoci gospodarczej uywan limuzyn. Po ponad roku, w trakcie remontu auta stwierdzono, e auto ma duo wikszy przebieg ni deklarowano. Min ju jednak roczny termin na skorzystanie z rkojmi.

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

N O T I T I A
WIADOMOCI

Postanowienie sdu I instancji skarcy zaskary, a Naczelny Sd Administracyjny jego zaalenie uwzgldni. Sd stwierdzi, e w orzecznictwie sdw administracyjnych nie budzi wtpliwoci moliwo wnoszenia pism procesowych drog elektroniczn, jakkolwiek s one obarczone brakiem formalnym w postaci braku podpisu strony wnoszcej. W opinii Naczelnego Sdu Administracyjnego, uzalenienie prawidowoci wniesienia przez stron drog elektroniczn pisma od prezentaty dokonywanej przez upowanionego pracownika sdu musi budzi zastrzeenia i nie moe by utosamiane z faktem wniesienia pisma. Z tych wzgldw Naczelny Sd Administracyjny stwierdzi, e w przypadku pism przesanych do sdu drog elektroniczn, momentem ich wniesienia jest moment rzeczywistego przesania poczty elektronicznej, ktry jest odzwierciedlony u odbiorcy wiadomoci w odpowiednim programie pocztowym. Informacja o potwierdzeniu transmisji danych, ktrej czci jest data dorczenia, znajduje si w nagwku kadego listu elektronicznego i to ono powinna decydowa o terminowoci wniesienia pisma procesowego

Do czasu uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gwn podstaw pozwole na budow stanowi warunki zabudowy. Podstawow przyczyn braku miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego jest utrata mocy prawnej przez plany uchwalone przed dniem 1 stycznia 1995 r., ktre zgodnie z ustaw o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (u.p.z.p.) miay zachowa moc do czasu uchwalenia nowych planw, jednak nie duej ni do dnia 31 grudnia 2003 roku. Wskutek powyszego wikszo gmin dnia 1 stycznia 2004 roku pozostaa bez planw, a ten stan utrzymuje si do dzi. Problemem s oczywicie pienidze. Koszty sporzdzenia planu miejscowego pokrywa gmina, ktra ponadto, musi si rwnie liczy z odpowiedzialnoci za jego skutki. Jeeli bowiem w wyniku uchwalenia planu zagospodarowania, warto nieruchomoci spadnie lub te korzystanie z niej bdzie w znacznym stopniu utrudnione czy w ogle niemoliwe, jej waciciel (take uytkownik wieczysty) bdzie mg da od gminy wypaty odszkodowania za rzeczywist szkod lub te wykupienia nieruchomoci w caoci albo czci. Tworzenie planw jest dla gmin take posuniciem ryzykownym, gdy dziaki, ktre maj zaplanowany charakter, s drosze, co moe odstrasza inwestorw. W doktrynie od wielu lat mwi si, e rola studium powinna zosta wzmocniona, a jego ustalenia powinny by dla wadz publicznych wice. Naleaoby zmieni i doprecyzowa przepisy dotyczce zasad wydawania warunkw zabudowy, w szczeglnoci warunki te powinny by zgodne z polityk planistyczn gminy, wyraon w studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego. Powinno te zosta wyjanione, co ustawodawca rozumienie pod pojciem zgodnoci decyzji z przepisami odrbnymi. Naleaoby uproci i przypieszy procedur dotyczc uchwalania miejscowych planw, choby poprzez skrcenie terminw, przyjcie instrumentu tzw. milczcej zgody organw, z ktrymi maj nastpi uzgodnienia, a ponadto wprowadzi mechanizm zacht przy uchwalaniu miejscowych planw oraz sankcji za brak ich uchwalenia w okrelonym terminie.

lacj poselsk przedstawiciel Ministerstwa Finansw przybliy specyfik przygotowywanej instytucji. Chodzi o wprowadzenie do polskiego prawodawstwa kredytu hipotecznego, w ktrym instytucja kredytujca, zabezpieczajc si na nieruchomoci kredytobiorcy (jednake nie przejmujc od razu jej wasnoci), wypaca mu doywotni rent. Jeli kredytobiorca zdecyduje si nie spaca kredytu, wasno nieruchomoci przejdzie na instytucj. Projekt ustawy przewiduje, e rwnie spadkobiercy kredytobiorcy bd mogli zachowa wasno nieruchomoci, jeeli sami spac kredyt. W przeciwnym razie wasno nieruchomoci przejdzie na instytucj kredytujc, jednake spadkobiercy otrzymaj kwot nadwyki midzy aktualn cen nieruchomoci a wartoci roszczenia instytucji kredytowej. Instytucje kredytujce bd podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego lub analogicznych organw w pastwie macierzystym Unii Europejskiej. Ministerstwo Finansw opracowao liczne rodki ochrony kredytobiorcy, w tym obowizek udzielenia mu uprzednio szczegowych informacji, prawo odstpienia od umowy w terminie 30 dni od jej zawarcia, prawo do wczeniejszej bezpatnej spaty kredytu. Do zawarcia umowy uprawniona bdzie kada osoba fizyczna, ktra posiada okrelone prawo do nieruchomoci, niezalenie od wieku potencjalnego kredytobiorcy. Przedmiot zabezpieczenia bd mogy stanowi nieruchomoci przeznaczone na cele mieszkalne, komercyjne czy nieruchomoci rolne.

NIERUCHOMOCI I INWESTYCJE
LEGISLACJA

Likwidacja decyzji
Rzd zamierza wyeliminowa z procesu budowlanego decyzje o warunkach zabudowy. Plan miejscowy jest podstawowym narzdziem regulacji zagospodarowania przestrzennego. Problem w tym, e planw nie ma, jest za to budowlany chaos. Od lat zapowiadane s zmiany uregulowa porzdku architektonicznego Polski, ktre miayby zapobiec przypadkowej zabudowie. Tymczasem gwny powd baaganu, czyli jak twierdz eksperci decyzje o warunkach zabudowy nadal s jednym z najpopularniejszych sposobw uzyskiwania pozwole na budow. Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej rozwaa wyeliminowanie tych decyzji z obrotu przy okazji prac nad nowelizacj prawa budowlanego. Zaoenia projektu znajduj si w konsultacjach midzyresortowych.

Trudniejsza walka
Generalna Dyrekcja Ochrony rodowiska opracowuje projekt zmian do ustawy o udostpnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spoeczestwa w ochronie rodowiska oraz ocenach oddziaywania na rodowisko oraz niektrych innych ustaw. Jedn z waniejszych modyfikacji jest wprowadzenie dodatkowych warunkw dla uczestniczenia organizacji ekologicznej w postpowaniu wymagajcym udziau spoeczestwa, w ktrym konieczne jest przeprowadzenie oceny oddziaywania inwestycji na rodowisko. Zgodnie z obecnym stanem prawnym, jedynymi warunkami, jakie musi speni organizacja ekologiczna, aby przystpi do postpowania

Odwrcony kredyt
Projekt ustawy o odwrconym kredycie hipotecznym czeka na rozpatrzenie przez Rad Ministrw. W odpowiedzi na interpe-

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

N O T I T I A
WIADOMOCI

na prawach strony, oraz aby zoy odwoanie od decyzji lub skarg do sdu administracyjnego, jest zgoszenie chci oraz powoanie si na swoje cele statutowe, zgodne z przedmiotem postpowania lub decyzji. Taka regulacja stwarza zagroenie naduywania prawa poprzez powoywanie stowarzysze ad hoc dla konkretnych postpowa, tylko w celu zablokowania inwestycji. Propozycja zmiany art. 44 zakada dostp do postpowania administracyjnego organizacji ekologicznych prowadzcych dziaalno majc na celu realizacj statutowego celu, jakim jest ochrona rodowiska przez co najmniej jeden rok, bdc jednoczenie zarejestrowan przed dniem wszczcia postpowania. Zmiana ma na celu usprawnienie procesu inwestycyjnego, umoliwiajc przy tym dbao o stan rodowiska, jednake tylko przez podmioty faktycznie istniejce.

nego decyduje nie moment sporzdzenia protokou, a chwila zoenia pienidzy. Podstaw wyroku stanowia wykadnia gramatyczna art. 108 ustawy Prawo o notariacie, w ktrym okrelono, e z przyjcia depozytu notariusz sporzdza protok, ktrym wymienia dat przyjcia, ustala tosamo osoby skadajcej, dat majcego nastpi wydania oraz imi, nazwisko i miejsce zamieszkania osoby odbierajcej depozyt.

Rozwd z hipotek
Hipoteka ustanowiona na nieruchomoci objtej wsplnoci czn bdzie brana pod uwag podczas ustalania caego majtku podlegajcego podziaowi, jak i zaliczania poszczeglnych skadnikw na rzecz maonka. Takie stanowisko wyrazi Sd Najwyszy wyrokiem w sprawie o sygn. akt I CSK 44/11. We wspomnianej sprawie strony postpowania przed rozwodem, w caoci za kredyt hipoteczny w wysokoci 278 tys. zotych, zakupiy mieszkanie, ktre w chwili podziau byo warte o 100 tys. zotych wicej. Sd Rejonowy przyzna mieszkanie byej onie jednoczenie zobowizujc j do dokonywania spat na rzecz byego ma w wysokoci aktualnej ceny mieszkania rozoonej na 120 miesicznych rat. Przy czym podkreli, e dug solidarny z tytuu zacignitego kredytu nie wpywa na przyjt warto mieszkania. Zdaniem Sdu zobowizanie z tytuu kredytu i tak bdzie obciao oboje maonkw. Sd Okrgowy potwierdzi to stanowisko. Nie zgadzajca si z tym rozstrzygniciem maonka wniosa skarg kasacyjn dajc zmniejszenia spaty nalenej maonkowi do 50 tys. tj. do kwoty stanowicej poow wartoci mieszkania pomniejszonej o wysoko niespaconego kredytu hipotecznego. Sd Najwyszy uwzgldni skarg przychylajc si do dania skarcej. W uzasadnieniu Sd zway, e nieuwzgldnienie hipoteki i tym samym niezmniejszenie wartoci spaty podczas ustalania jej wysokoci na rzecz drugiego maonka mogoby by krzywdzce dla maonka obcionego spat. Mimo, e dug obcia obie strony to z reguy bank atwiej i szybciej bdzie mg zaspokoi si z hipoteki stanowicej zdecydowanie pewniejsze zabezpieczenie wierzytelnoci. W takiej sytuacji maonek, ktremu przyznano nieruchomo mgby by zobowizany do spaty caego dugu oraz pozbawiony moliwoci dochodzenia od wspmaonka partycypowania w spacie. Zgodnie bowiem z art. 618 3 Kodeksu postpowania cywilnego, maonek zobowizany do spaty jest pozbawiony moliwo dochodzenia roszcze rozpatrywanych w postpowaniu o zniesienie wspwasnoci po zapadniciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu wspwasnoci.

Nie mniej ni zero

Krajowa Izba Odwoawcza w wyroku z dnia 3 stycznia 2012 roku (sygn. akt KIO 2725/11) stwierdzi, e ustawa Prawo zamwie publicznych nie wymaga od wykonawcy podania w ofercie ceny wyszej ni 0 zotych. Wyrok zapad w nastpujcym stanie faktycznym: zamawiajcy szuka banku, ktremu powierzyby prowadzenie rachunku i lokat tych instytucji. Jeden z oferentw zoy ofert cenow rwn 0 zotych. Cena wskazana przez drugiego z oferentw wynosia 1 grosz. Zamawiajcy wybra drug z nich, argumentujc, e stanowica niezbdny element zamwienia publicznego cena, stanowi element konieczny do jej oceny. W obrocie handlowym nie istniej za jednostki pienine o nominale 0 zotych, co przesdzio o odrzuceniu pierwszej, taszej oferty. Krajowa Izba Odwoawcza nie zgodzia si z powysz interpretacj i uznaa, e cen stanowi kada warto wyraona w jednostkach pieninych, ktr zamawiajcy jest zobowizany zapaci wykonawcy za towar lub usug. Wskazana w ofercie cena 0 zotych odpowiada tym wymogom. Organ dokona rwnie interpretacji okrelenia odpatnoci czynnoci prawnej. Zgodnie z pogldem wyraonym w omawianym wyroku odpatn czynnoci prawn jest kada czynno, w wyniku ktrej kada ze stron uzyskuje jak korzy majtkow. Korzy majtkow banku, ktrego oferta zostaa odrzucona mia stanowi obrt rodkami pieninymi zoonymi przez zamawiajcego na rachunkach i depozytach. Jednoczenie Krajowa Izba Odwoawcza wskazaa, e aden z przepisw Prawa zamwie publicznych nie wymaga od oferenta podania ceny wyszej ni zero, co ostatecznie przesdzio o uznaniu odrzucenia oferty wskazujcej cen 0 zotych za bezpodstawn.

ORZECZNICTWO

Chwila dla depozytu

W wyroku z dnia 19 stycznia 2012 roku (sygn. akt IV CSK 341/11) Sd Najwyszy uzna, e o ustanowieniu depozytu notarialnego decyduje chwila zoenia pienidzy, a nie data sporzdzenia protokou przez notariusza. W przedmiotowej sprawie w umowie przedwstpnej sprzeday nieruchomoci, zawartej w formie aktu notarialnego, strony postanowiy, e w zwizku z obowizkami obciajcymi sprzedajcych, takimi jak odrolnienie dziaki czy uzyskanie pozwolenia na budow, kupujcy w cigu miesica zobowizany jest do zoenia do depozytu notarialnego zaliczki. Zaliczka zostaa wpacona przez kupujcego w terminie okrelonym w umowie przedwstpnej, jednake protok o ustanowieniu depozytu rejent sporzdzi dopiero po upywie dwch lat. W zwizku ze wzrostem cen dziaek, przez okres dwch lat, sprzedajcy odmwili zawarcia umowy przyrzeczonej, argumentujc, e kupujcy nie dopeni cicego na nim obowizku ustanowienia depozytu notarialnego. Zarwno Sd I instancji jak i Sd II instancji pozew kupujcego oddali, wskazujc, e bez protokou notarialnego nie ma depozytu. Stanowiska tego nie podzieli Sd Najwyszy, uznajc, e o ustanowieniu depozytu notarial-

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

Gieda finanse

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

C o r p u s

l e x

Jakub Salwa

Repsy w czasie
Jednym z gwnych elementw kadej standardowej umo- - ograniczeniu czasowym odpowiedzialnoci. wy sprzeday udziaw s tzw. owiadczenia i zapewnienia sprzedajcego (representations and warranties). Owiadczenia Ograniczenia czasowe odpowiedzialnoci przejawiaj si i zapewnienia sprzedajcego dotycz pewnych faktw zwiza- przede wszystkim w wyczeniu odpowiedzialnoci sprzenych z przedmiotem transakcji. Fakty te dotycz standardowo dajcego co do przypadkw nieprawdziwoci owiadcze zarwno samych sprzedawanych udziaw czy te akcji, jak zgoszonych po upywie okrelonego okresu od dnia finalizacji i przede wszystkim rzeczywistego przedmiotu transakcji, tj. transakcji. przedsibiorstwa spki, ktrej udziay s nabywane. Instytucja representations and warranties nie jest w adnym r stopniu uregulowana przepisami prawa polskiego, za wyjtkiem owiadcze dotyczcych samych udziaw/akcji, objtych regulacj przepisw o rkojmi przy sprzeday. Representations and warranties s wic instytucj implementowan do umw zawieranych w polskim obrocie prawnym z systemw prawnych common law, a implementacja ta odbywa si na podstawie wyraonej w polskim kodeksie cywilnym zasady swobody umw. Konsekwencj tego jest konieczno szczegowego okrelenia w umowie rwnie skutkw prawnych nieprawdziwoci owiadcze i zapewnie zoonych przez sprzedajcego, jako e skutki takie nie s okrelone przepisami kodeksu cywilnego. W zwizku z brakiem ustawowej regulacji representations and warranties jednym ze standardowych elementw umownej regulacji odpowiedzialnoci z tytuu nieprawdziwoci owiadcze i zapewnie jest szczegowe okrelenie w samej umowie ogranicze odpowiedzialnoci sprzedajcego z tego tytuu. A ograniczenia te mog mie rnych charakter.

Przykadowe postanowienie umowne:

1. Sprzedajcy przestanie ponosi jakkolwiek odpowiedzialno z tytuu Naruszenia (przez Naruszenie naley rozumie nieprawdziwo jakiegokolwiek Owiadczenia i Zapewnienia) po upywie 18 miesicy od Dnia Finalizacji, za wyjtkiem odpowiedzialnoci z tytuu Naruszenia Owiadcze i Zapewnie dotyczcych Podatkw, w ktrych przypadku odpowiedzialno Sprzedajcego ustaje po upywie 5 lat od koca roku, w ktrym nastpi Dzie Finalizacji. 2. Powysze postanowienie nie wycza odpowiedzialnoci Sprzedajcego odnonie do Narusze zgoszonych Sprzedajcemu przez Kupujcego przed upywem terminu, o ktrym mowa w ust. 1 powyej, w trybie okrelonym w punkcie [].

Ograniczenia czasowe
Drugim aspektem ograniczenia czasowego odpowiedzialnoci sprzedajcego jest procedura zgaszania przypadkw nieprawdziwoci owiadcze, ktra wymaga od kupujcego zgoszenia - ograniczeniu kwotowym odpowiedzialnoci (wprowadzenie takiego przypadku sprzedajcemu w okrelonych ramach czasomaksymalnej cznej kwoty, do jakiej ponoszona jest odpo- wych od momentu powzicia wiedzy o takim przypadku. wiedzialno, jak rwnie wprowadzenie minimalnych kwot poszczeglnych roszcze objtych odpowiedzialnoci); Standardowe umowy przewiduj ograniczenia dwojakiego rodzaju, tj. polegajce na:

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

C o r p u s

l e x

Przykadowe postanowienie umowne:

Jeeli Kupujcy jest zdania, i posiada Roszczenie Gwarancyjne, powinien, w terminie 30 Dni Roboczych od dnia uzyskania wiedzy o istnieniu takiego Roszczenia Gwarancyjnego, dorczy Sprzedajcemu pisemne zawiadomienie zawierajce opis faktw i okolicznoci dotyczcych takiego Roszczenia Gwarancyjnego, jak rwnie kalkulacj przewidywanej wysokoci Roszczenia Gwarancyjnego zgodnie z wiedz Kupujcego na dzie zawiadomienia.

Przedmiotem takiej analizy na gruncie prawa polskiego powinny by midzy innymi postanowienia umowne dotyczce czasowych ogranicze odpowiedzialnoci z tytuu representations r and warranties. Pojawia si bowiem pytanie, jak tego rodzaju ograniczenia maj si do obowizujcych na gruncie Kodeksu cywilnego ustawowych terminw przedawnienia.

Porwnujc standardowe postanowienia umowne dotyczce czasowych ogranicze odpowiedzialnoci z tytuu representations and warranties z brzmieniem przepisw Kodeksu cywilnego dotyczcych przedawnienia, ju na pierwszy rzut oka nasuwa si wtpliwo, czy regulacje te nie pozostaj we wzajemnej sprzecznoci. Skoro zgodnie ze standardow umow Umowne a ustawowe sprzedajcy nie ponosi odpowiedzialnoci wobec kupujcego po upywie 18 albo 24 miesicy, jak uzasadni funkcjonowanie Postanowienia opisane powyej, wywodzce si z syste- takiego postanowienia w wietle reguy, zgodnie z ktr ustamw prawnych common law, s powszechnie wprowadzane wowe terminy przedawnienia nie mog by umownie skracane do midzynarodowej, w tym polskiej, praktyki obrotu M&A. ani przeduane? Czy tego rodzaju postanowienia umowy nie Z perspektywy polskiego obrotu prawnego zjawisko to naley s sprzeczne z ustaw albo nie maj na celu jej obejcia? Czy uzna z jednej strony za pozytywne, jako e prowadzi ono w zwizku z powyszym postanowienia takie s wane? do upowszechnienia si w krajowym, do modym jeszcze obrocie prawnym, instytucji sprawdzonych ju przez lata Oto gwne wtpliwoci nasuwajce si przy wstpnym w praktyce innych pastw. porwnaniu przytoczonych powyej przykadowych postanowie umownych oraz przepisw Kodeksu. Ich rozstrzygnicie Z drugiej jednak strony kada implementacja zagranicznych wymaga przeanalizowania charakteru prawnego zarwno inrozwiza prawnych powinna nastpowa z uwzgldnieniem stytucji przedawnienia, jak i instytucji ograniczenia czasowego uwarunkowa prawnych tego pastwa, w ktrym takie zagra- odpowiedzialnoci wedug reimu okrelonego szczegowo niczne rozwizania maj by zastosowane. Nieuwzgldnienie w standardowej umowie sprzeday udziaw. specyfiki lokalnego rodowiska prawnego i bezrefleksyjna implementacja obcych wzorcw moe nieraz prowadzi do ich Analiza charakteru prawnego obu instytucji prowadzi do niewanoci na gruncie prawa lokalnego. wniosku, e ich sprzeczno jest jedynie pozorna.

Charakter prawny terminw przedawnienia

Art. 117 Kodeksu cywilnego 1 Z zastrzeeniem wyjtkw w ustawie przewidzianych, roszczenia majtkowe ulegaj przedawnieniu. 2. Po upywie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysuguje roszczenie, moe uchyli si od jego zaspokojenia, chyba e zrzeka si korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednake zrzeczenie si zarzutu przedawnienia przed upywem terminu jest niewane. Art. 118 Kodeksu cywilnego Jeeli przepis szczeglny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesi, a dla roszcze o wiadczenia okresowe oraz roszcze zwizanych z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej trzy lata. Art. 119 Kodeksu cywilnego Terminy przedawnienia nie mog by skracane ani przeduane przez czynno prawn. Przede wszystkim naley mie na uwadze, e instytucja przedawnienia dotyczy jedynie roszcze. Aby mona byo mwi o przedawnieniu, musi istnie konkretne roszczenie, a wic uprawnienie wierzyciela do dania od dunika okrelonego zachowania. Co wicej, termin przedawnienia liczy si dopiero od momentu, w ktrym roszczenie takie staje si wymagalne. Terminy przedawnienia liczone s wic od momentu, w ktrym wierzyciel moe skutecznie da od dunika takiego zachowania, a dunik zobowizany jest uczyni zado daniu wierzyciela. Innymi sowy, aby w ogle mona byo mwi o przedawnieniu roszczenia, roszczenie takie musi istnie i by wymagalne. Termin przedawnienia to nic innego jak termin, w ktrym roszczenie, ktre ju powstao i ktre jest wymagalne, moe by skutecznie dochodzone przez wierzyciela przed sdem. Przedawnienie nie determinuje w aden sposb samego istnienia roszczenia, a jedynie moliwo jego skutecznego dochodzenia. Po upywie terminu przedawnienia roszczenie w dalszym cigu istnieje, jednake zobowizanie dunika przeksztaca si w zobowizanie naturalne, co oznacza, e dunik zgaszajc zarzut przedawnienia moe uchyli si od zaspokojenia roszczenia. Przenoszc powysze oglne uwagi na grunt roszcze z tytuu owiadcze i zapewnie, naley wic przede wszystkim mie na uwadze, e o przedawnieniu takich roszcze moemy mwi dopiero od momentu ich powstania.

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

C o r p u s

l e x

zoenie owiadcze i ich nieprawdziwo moe mie wycznie skutki okrelone w umowie, jest decydujcy rwnie dla moliwoci czasowego ograniczenia tej odpowiedzialnoci. W przeciwiestwie do terminw przedawnienia, umowne Strony bowiem, dziaaj w tym przypadku na zasadzie swobody terminy ograniczajce odpowiedzialno sprzedajcego z ty- umw i ustalajc terminy zawite wyganicia odpowiedzialnotuu owiadcze i zapewnie maj raczej charakter terminw ci, nie naruszaj jakichkolwiek bezwzgldnie obowizujcych zawitych, to jest terminw, ktrych upyw cakowicie wycza przepisw Kodeksu. odpowiedzialno sprzedajcego i uniemoliwia powstanie roszczenia kupujcego. Sytuacja byaby odmienna w przypadku, w ktrym strony umowy sprzeday zmieniyby termin wyganicia ustawowych Umowny termin, po upywie ktrego sprzedajcy zwolniony uprawnie kupujcego z tytuu rkojmi za wady sprzedanej jest z odpowiedzialnoci z tytuu owiadcze i zapewnie jest rzeczy. Termin ten, jako ustawowy termin zawity, podobnie przy tym jedynie jednym z elementw, ktre razem tworz jak termin przedawnienia nie moe by modyfikowany umow reim odpowiedzialnoci uksztatowany umow sprzeday stron. udziaw.

Charakter prawny umownych ogranicze

Co istotne, reim ten nie okrela terminw przedawnienia roszcze, ktrej ju powstay i s wymagalne, lecz ustala zasady, Analiza charakteru obu rodzajw terminw pozwala stwierna jakich dochodzi do samego powstania roszczenia. Obrazo- dzi, e terminy te s instytucjami od siebie niezalenymi, dowo rzecz ujmujc, dotyczy on etapu wczeniejszego ni reim tyczcymi niejako rnych etapw ycia roszczenia. Termin okrelajcy zasady przedawnienia. Dopiero roszczenie, ktre ustalony w umowie sprzeday udziaw okrela czas, w ktrym powstao zgodnie z zasadami okrelonymi w umowie, moe roszczenie moe powsta, natomiast termin przedawnienia ulec przedawnieniu na zasadach okrelonych w Kodeksie okrela czas, w ktrym roszczenia takiego mona skutecznie cywilnym. dochodzi. Aby mona byo w ogle mwi o powstaniu roszczenia z tytuu nieprawdziwoci owiadcze i zapewnie na gruncie standardowej umowy sprzeday udziaw konieczne jest czne spenienie nastpujcych warunkw: Powysze rozrnienie ujawnia si rwnie w tych postanowieniach standardowej umowy sprzeday udziaw, zgodnie z ktrymi roszczenie zgoszone sprzedajcemu przed upywem terminu okrelonego w umowie moe by nastpnie dochodzone rwnie po jego upywie. Termin taki nie ma wic 1) w okresie, do jakiego ograniczona jest odpowiedzialno dalszego znaczenia dla roszczenia zgoszonego przed jego upysprzedajcego, ujawni musi si niezgodno ktregokolwiek wem, w tym przede wszystkim nie determinuje przedawnienia z owiadcze i zapewnie z rzeczywistym stanem; roszczenia. Po prawidowym zgoszeniu roszczenia - w ktrym to momencie roszczenie takie powstaje bdzie ono podlegao 2) kupujcy musi powiadomi sprzedajcego o takiej niezgod- przedawnieniu zgodnie z terminem ustawowym. noci i o kwocie roszczenia, ktre w zwizku z tym zamierza podnosi, w terminie oraz trybie okrelonym w umowie, przy Powysza analiza wskazuje na cakowit odrbno oraz nieczym standardowo wymagane jest zgoszenie roszczenia w ter- zaleny charakter obu instytucji. Skd zatem czste wtpliwoci minie, o ktrym mowa w punkcie 1) powyej, a jednoczenie dotyczce dopuszczalnoci umownego ograniczenia w czasie w odrbnie okrelonym terminie liczonym od uzyskania przez odpowiedzialnoci sprzedajcego? Wydaje si, e gwn ich kupujcego wiedzy o nieprawdziwoci owiadczenia; przyczyn jest czsto spotykane, mylne przewiadczenie, e roszczenie z tytuu nieprawdziwoci owiadcze i zapewnie 3) roszczenie, ktre kupujcy zamierza podnosi, musi spenia powstaje ju w momencie, w ktrym taka nieprawdziwo si kryteria kwotowe okrelone w umowie. ujawni. Z tym z kolei zwizane jest przekonanie, e zgoszenie roszczenia w terminie i w trybie okrelonym umow stanowi Niespenienie ktregokolwiek z powyszych warunkw jedynie formalno, od ktrej uzaleniona jest jedynie wymaoznacza, e roszczenie kupujcego z tytuu nieprawdziwoci galno roszczenia. owiadczenia nie powstanie. Dopiero zgoszenie naruszenia w przewidzianym umow terminie i trybie powoduje powstanie Tymczasem, w rzeczywistoci roszczenie powstaje dopiero roszczenia, ktre moe ulec przedawnieniu. Natomiast bez- w momencie jego prawidowego zgoszenia zgodnie z terskuteczny upyw terminw okrelonych w umowie skutkuje minami oraz procedur okrelon w umowie. Niezgoszenie cakowit niemoliwoci powstania roszczenia, nie za tak roszczenia w uzgodnionym terminie skutkuje jego nieistnieniem, jak w przypadku terminu przedawnienia- jedynie uomnoci pomimo e do niezgodnoci owiadczenia z prawd rzeczyistniejcego ju roszczenia. wicie doszo. Tego rodzaju uksztatowanie reimu odpowiedzialnoci moliwe jest dziki czysto umownemu charakterowi instytucji owiadcze i zapewnie. Jak ju wspomniano, Kodeks nie okrela skutkw prawnych nieprawdziwoci owiadcze, dlatego odpowiedzialno sprzedawcy i zakres tej odpowiedzialnoci wynika moe wycznie z postanowie umowy. Brak takich postanowie sprawia wic, e owiadczenia w zasadzie nie maj adnego znaczenia prawnego. Fakt, e

Brak kolizji

jakub.salwa@tomczak.pl prawnik dziau Finansowanie Korporacji, aplikant trzeciego roku aplikacji przy Okrgowej Radzie Adwokackiej w Warszawie. Specjalizuje si w transakcjach typu M&A. Wspuczestniczy w powstaniu opracowa na temat poczenia spek i spki komandytowej.
RES IN COMMERCIO | LUTY 2012 | 9

L e x

c i v i l i s

Piotr Mikosik

Prawo waciwe
W wiecie postpujcej globalizacji, z widmem kryzysu krcym po Europie, wikszo przedsibiorcw nie moe pozwoli sobie na luksus cakowitej izolacji, zamknicia si na podwrku krajowym. Nieuniknionym staje si wic problem zawierania umw z tzw. elementem zagranicznym. Wszelkie takie kontrakty mog rodzi spory o to, ktre prawo naley zastosowa do danego stosunku prawnego. Kwestia prawa waciwego dla zobowiza umownych moe rodzi po stronie przedsibiorcw wiele pyta: jakie znaczenie ma to, ktre prawo jest waciwe dla danego kontraktu, czym jest i jak dokona wyboru prawa oraz co bdzie gdy strony wyboru nie dokonaj? Po upywie 5 lat od dnia zawarcia umowy sprzeday okazao si, e samochd by skradziony, w zwizku z czym pierwotny waciciel samochodu postanowi odzyska swoj wasno. Jednake, w momencie kiedy prawem waciwym dla kontraktu sprzeday byo prawo niemieckie B nie mg powoywa si skutecznie wobec pierwotnego waciciela samochodu, e naby jego wasnoci po upywie 3 letniego terminu przewidzianego w art. 169 2 polskiego Kodeksu Cywilnego. Bowiem prawo niemieckie, a konkretniej 935 ust. 1 niemieckiego Kodeksu Cywilnego (BGB), wyklucza moliwo nabycia przez zasiedzenie wasnoci rzeczy ruchomej, jeeli zostaa ona wacicielowi skradziona, zgubiona lub w inny sposb utracona. A sytuacja wygldaaby zupenie inaczej gdy strony dokonay wyboru prawa polskiego jako prawa waciwego.

Problematyka prawa waciwego nie koczy si jednak na zagadnieniach praktycznych, ywotne zainteresowanie przedstawicieli doktryny wzbudza chociaby charakter prawny Dwa akty wyboru prawa waciwego. Co wicej od dnia 16 maja 2011 roku obowizuje nowa ustawa Prawo Prywatne MidzynaroKwesti prawa waciwego dla zobowiza umownych redowe. Z tego powodu zagadnienie wyboru prawa waciwego guluj przede wszystkim dwa akty prawne: Rozporzdzenie wymaga analizy. Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 roku w sprawie prawa waciwego dla zobowiza umownych tzw. (Rzym I) oraz ustawa z dnia 4 lutego 2011 Relewantno prawa waciwego roku Prawo prywatne midzynarodowe. Czytajc o prawie waciwym i tym samym o prawie prywatPrzepisy polskiej ustawy expressis verbis odsyaj do rozponym midzynarodowym moe pojawi si pytanie o to czy a rzdzenia zgodnie z treci art. 28 ustawy prawo waciwe tak wielkie znaczenie ma to jakie prawo bdzie waciwe dla dla zobowizania umownego okrela rozporzdzenie Rzym I. oceny danego stosunku prawnego. Odpowiadajc na to pytanie, Polsk ustaw stosuje si do okrelenia prawa waciwego dla zamiast elaboratu, posuym si przykadem, ktry duo lepiej zobowiza umownych, co do ktrych zakres zastosowania obrazuje wako problemu. rozporzdzenia zosta wyczony. A - przedsibiorca prowadzcy dziaalno gospodarcz na Rozporzdzenie Rzym I stosuje si do zobowiza umownych terenie Niemiec, zawar z B, przedsibiorc prowadzcym w sprawach cywilnych i handlowych powizanych z prawem dziaalno gospodarcz na terenie Polski, umow sprzeday rnych pastw. samochodu X. Strony nie dokonay wyboru prawa, w zwizku z czym, na podstawie art. 4 ust. 1 pkt a tzw. rozporzdzenia Natomiast, zgodnie z treci art. 1 ust. 2, stosowanie rozpoRzym I, prawem waciwym dla tej umowy jest prawo niemiec- rzdzenia Rzym I wyczono w stosunku do: stanu cywilnego kie prawo miejsca zwykego pobytu sprzedawcy. oraz zdolnoci prawnej i zdolnoci do czynnoci prawnych osb fizycznych oraz w stosunku do zobowiza wynikajcych ze stosunkw rodzinnych, z prawa spadkowego, z weksli, cze10 | RES IN COMMERCIO | LUTY 2012

L e x

c i v i l i s

kw, weksli wasnych oraz innych zbywalnych papierw warPonadto w rozporzdzeniu Rzym I zawarto postanowienia, tociowych w zakresie, w jakim zobowizania z tych innych zgodnie z ktrymi w przypadku gdy wszystkie inne elementy papierw wartociowych wynikaj z ich zbywalnoci; zapisw stanu faktycznego w chwili dokonywania wyboru prawa wacina sd polubowny i umw o waciwo sdu; kwestii z zakresu wego s zlokalizowane w pastwie innym ni pastwo, ktrego prawa spek i innych podmiotw posiadajcych osobowo prawo zostao wybrane, dokonany przez strony wybr nie prawn lub jej nieposiadajcych oraz szeregu innych czynnoci narusza stosowania tych przepisw prawa tego innego pastwa, prawnych. ktrych nie mona wyczy w drodze umowy (art. 3 ust 3 rozporzdzenia Rzym I).

Wybr prawa waciwego

Jednoczenie gdy wszystkie inne elementy stanu faktycznego w chwili dokonywania wyboru prawa waciwego s zlokalizoSwoboda wyboru prawa waciwego okrelona zostaa wane w jednym lub wicej pastwach czonkowskich, dokonany w Preambule rozporzdzenia Rzym I jako jeden z fundamen- przez strony wybr prawa waciwego innego ni prawo patw systemu norm kolizyjnych w odniesieniu do zobowiza stwa czonkowskiego nie narusza stosowania przepisw prawa umownych. Regulacje dotyczce wyboru prawa zawarto w art. wsplnotowego, w odpowiednich przypadkach w ksztacie, 3 rozporzdzenia Rzym I, zgodnie z ktrym umowa podlega w jakim zostay one wdroone w pastwie czonkowskim sdu, prawu wybranemu przez strony. Wybr prawa waciwego ktrych nie mona wyczy w drodze umowy. musi by dokonany wyranie lub powinien w sposb jednoznaczny wynika z treci umowy lub z okolicznoci sprawy. KonNaley zaznaczy, e kontrahenci mog dokona wyboru pratrahenci mog dokona wyboru prawa waciwego zarwno wa waciwego jedynie poprzez pozytywne wskazanie prawa dla caej umowy jak i dla poszczeglnych jej czci. okrelonego pastwa. Dlatego strony nie maj moliwoci wyboru jako prawa waciwego postanowie zawartych w pryStrony nie s zwizane na zawsze pierwotnym wyborem watnych kodyfikacjach, jak chociaby w UNIDROIT Principles prawa waciwego, i w kadym czasie mog si umwi, e of International Commercial Contracts czy w Principles of Euumowa podlega prawu innemu. Nastpczy wybr prawa ropean Contract Law. Niemniej jednak, strony mog dokona waciwego moliwy jest rwnie w stosunku do zobowiza wskazania materialnoprawnego to jest wczy postanowienia umownych, co do ktrych nie nastpi wybr prawa i prawo z tyche kompilacji do treci umowy, czy to przez przepisanie waciwe oceniano na podstawie norm kolizyjnych. Niemniej ich postanowie wprost do treci umowy lub przez zawarcie jednak nastpczy wybr prawa nie narusza wanoci umowy klauzuli odsyajcej do tyche regulacji. ze wzgldu na form ani praw osb trzecich.

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

11

L e x

c i v i l i s

Charakter prawny wyboru prawa waciwego

Co do charakteru prawnego wyboru prawa waciwego pojawiaj si w pimiennictwie rozliczne wtpliwoci. Jak wskazuje Maksymilian Pazdan w Prawie Prywatnym Midzynarodowym wrd rozlicznych gosw naley wskaza dwa dominujce: pogld, zgodnie z ktrym wybr prawa waciwego to nic innego jak fakt spoeczny, czy te stan faktyczny, i jako taki nie wymaga odniesienia do jakiegokolwiek systemu prawnego oraz zapatrywanie przeciwstawne, w ktrym wybr prawa postrzega si jako zdarzenie prawne, na ktre skadaj si owiadczenia woli co rodzi konieczno zastosowania postanowie okrelonego systemu prawnego.

Prawo waciwe w razie braku wyboru prawa

W celu uniknicia sporw oraz zapewnienia pewnoci dotyczcej prawa waciwego warto skorzysta z wyboru jaki daje stronom prawo prywatne midzynarodowe. Wybr prawa waciwego pozwoli stronom w peni uksztatowa tre stosunku prawnego ich czcego cznie z jego skutkami, interpretacj itd. Niemniej jednak w przypadku gdy nie wybierzemy prawa waciwego, to zostanie okrelone na podstawie zasad oceny prawa waciwego dotyczcych okrelonego typu umowy. Zasady te szczegowo zostay uregulowane w rozporzdzeniu Rzym I.

Najpierw, w rozporzdzeniu Rzym I przesdzono, w przypadWrd przedstawicieli polskiej doktryny dominuje zdecydowa- ku braku wyboru prawa, o prawie waciwym dla konkretnych nie ten drugi pogld. Wybr prawa waciwego jest czynnoci rodzajw umw. prawn prawa prywatnego midzynarodowego i jako taka peni rol cznika normy kolizyjnej. Umowa sprzeday towarw podlega prawu pastwa, w ktrym sprzedawca ma miejsce zwykego pobytu; umowa Identyczne stanowisko zaj ustawodawca europejski. o wiadczenie usug podlega prawu pastwa w ktrym usuW rozporzdzeniu Rzym I zostao wyranie zaznaczone, e do godawca ma miejsce zwykego pobytu. oceny istnienia i wanoci porozumienia stron w przedmiocie prawa waciwego stosuje si midzy innymi przepisy art. 10 Umowa, ktrej przedmiotem jest prawo rzeczowe na nierurozporzdzenia Rzym I. Zgodnie z nimi, prawem waciwym chomoci lub prawo do korzystania z nieruchomoci, podlega do oceny istnienia i wanoci takich porozumie, jest prawo, prawu pastwa, w ktrym nieruchomo jest pooona; niezaktre byoby waciwe dla porozumienia gdyby byo wane. lenie jednak od tego, umowa dotyczca czasowego korzystania Innymi sowy, wybr prawa waciwego jest czynnoci prawn z nieruchomoci na uytek wasny, zawarta na okres nie duszy ze wszystkimi z tego wynikajcymi konsekwencjami. ni sze kolejnych miesicy, podlega prawu pastwa, w ktry oddajcy nieruchomo do korzystania ma miejsce zwykego pobytu, pod warunkiem, e biorcy do korzystania jest osob fizyczn i ma miejsce pobytu w tym samym pastwie. Umowa franczyzy podlega prawu pastwa, w ktrym franczyzobiorca ma miejsce zwykego pobytu; umowa dystrybucji podlega prawu pastwa, w ktrym dystrybutor ma miejsce zwykego pobytu; umowa sprzeday towarw w drodze licytacji podlega prawu pastwa, w ktrym odbywa si licytacja, jeeli miejsce to mona ustali. Umowa zwarta w ramach wielostronnego systemu, ktry kojarzy lub uatwia kojarzenie wielu transakcji kupna i sprzeday instrumentw finansowych w rozumieniu definicji z art. 4 ust. 1 pkt 17 dyrektywy 2004/39/WE, zgodnie z reguami innymi ni uznaniowe, i ktry podlega jednemu prawu, podlega temu wanie prawu. W przypadku gdy umowa nie mieci si w katalogu zaprezentowanym powyej lub gdy skadniki umowy obejmuj wicej ni jeden przypadek umowa podlega prawu pastwa, w ktrym strona zobowizana do spenienia wiadczenia charakterystycznego dla umowy ma miejsce zwykego pobytu. Jeeli jednak ze wszystkich okolicznoci sprawy wyranie wynika, e umowa pozostaje w znacznie cilejszym zwizku z pastwem innym, ni pastwo ktrego prawo zostao okrelone na podstawie powyszych regu, stosuje si prawo tego innego pastwa. W przypadku, gdy nie mona ustali prawa waciwego stosujc powysze zasady umowa podlega prawu pastwa, z ktrym wykazuje najcilejszy zwizek.

12

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

L e x

c i v i l i s

takiego ograniczenia nie wprowadzaj. Swoboda stron zostaa tym samym poszerzona. Wie si to oczywicie z wprowadzeniem ogranicze gdy dokonano wyboru prawa waciwego, a wszystkie elementy stanu faktycznego zlokalizowane s w innym pastwie, ni to, ktrego prawo zostao wybrane, dokonany wybr nie moe narusza stosowania tych przepisw prawa tego innego pastwa, ktrych nie mona wyczy w drodze umowy. Takie postanowienia wprowadzono by zapobiec wykorzystywaniu moliwoci wyboru prawa waciwego do omijania przepisw chronicych sabsze strony zobowiza umownych, w szczeglnoci konsumentw. Rwnoczenie naley pamita, e mimo faktu, i prawo waciwe dla danego kontraktu co do zasady stosuje si do caego stosunku obligacyjnego, istniej sytuacje, w ktrych przepisy prawa polskiego ograniczaj zakres stosowania prawa wybranego przez strony. Przepisy te, zwane przepisami wymuszajcymi swoje zastosowanie, su zagwarantowaniu ochrony istotnych interesw publicznych, w zwizku z czym stosuje si je obok prawa waciwego wybranego przez strony bez wzgldu na to, jakie prawo jest waciwe dla umowy zgodnie z wyborem stron. Polskie prawo zawiera wiele przykadw takich przepisw. Innymi sowy, przepisy te zawieraj normy bezwzgldnie obowizujce, ktrych to stosowania strony nie mog wyczy niePonadto, rozporzdzenie Rzym I zawiera szczegowe ure- zalenie od wybranego przez nie prawa waciwego. Dlatego gulowania dotyczce umw przewozu, umw konsumenckich, te zawsze dokonujc wyboru prawa waciwego trzeba mie umw ubezpieczenia oraz indywidualnych umw o prac. na uwadze, e nie we wszystkich przypadkach prawo przez nas wybrane znajdzie zastosowanie. W przypadku polskiego systemu prawnego, regulacja wynikajca z rozporzdzenia Rzym I uzupeniona jest o postanowienia ustawy ktra, jak ju byo wspomniane, wyranie odsya do przepisw rozporzdzenia Rzym I. Jednake odnonie umw ubezpieczenia, nieobjtych zakresem stosowania rozporzdzenia Rzym I, polska ustawa odsya do przepisw rozporzdzenia odpowiednich dla danego zobowizania (art. 28 ust. 2 ustawy). Polsk regulacj uzupeniono postanowieniami, zgodnie z ktrymi prawem waciwym dla obowizkowych umw ubezpieczenia jest prawo polskie. Jednake w sytuacji gdy prawo pastwa czonkowskiego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, ktre przewiduje obowizek ubezpieczenia, kae dla umowy takiego ubezpieczenia stosowa, jako waciwe wasne prawo, stosuje si to prawo. Ponadto w ustawie wprowadzono rozwizanie, e w przypadkach wyboru prawa pastwa niebdcego pastwem czonkowskim Europejskiego Obszaru Gospodarczego dla umowy, ktra wykazuje cisy zwizek z co najmniej jednym pastwem czonkowskim, wybr taki nie moe pozbawia konsumenta ochrony przewidzianej przez prawo unijne (art. 30 ustawy).

Dopuszczalno wyboru i ograniczenia

Co do zasady przepisy prawa midzynarodowego prywatnego przewiduj ograniczenia w wyborze prawa waciwego prawo takie wedug przepisw ustawy z 1965 roku musiao pozostawa w zwizku ze stosunkiem prawnym. Jednake zarwno przepisy rozporzdzenia Rzym I jak i nowej ustawy,

piotr.mikosik@tomczak.pl prawnik dziau Finansowania Korporacji w Kancelarii Tomczak i Partnerzy. Jest absolwentem Wydziau Prawa i Administracji na Uniwersytecie Warszawskim i aplikantem adwokackim przy Okrgowej Radzie Adwokatw w Warszawie. Specjalizuje si w prawie cywilnym i handlowym, szczeglnie za interesuje si instytucj powiernictwa.
RES IN COMMERCIO | LUTY 2012 | 13

Nieruchomoci

inwestycje

14

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

L e x

c i v i l i s

Joanna Ostojska

Niebezpieczne zabezpieczenie
Przewaszczenie na zabezpieczenie, mimo swojego niedoregulowania i pozakodeksowej natury, stao si jednym z najwaniejszych form zabezpieczenia wierzytelnoci w latach dziewidziesitych, zwaszcza zanim powstay ustawowe podstawy zastawu rejestrowego. Pomimo powszechnoci zastawu rejestrowego, przewaszczenie na zabezpieczenie nadal stanowi jedno z najwaniejszych narzdzi zabezpieczania wierzytelnoci w obrocie gospodarczym. 3) przeniesienie posiadania, polegajce na tym, e dotychczasowy posiadacz samoistny (dunik) zachowuje nieruchomo w swoim wadaniu jako posiadacz zaleny (biorcy w uyczenie, dzierawca), zwane z aciny constitutum possesorium. Umowa przewaszczenia nieruchomoci na zabezpieczenie jest w swej istocie umow tzw. powiernictwa, znanego ju zreszt prawu rzymskiemu, ktre jednak, w tej postaci, nie jest regulowane przez polskie prawo cywilne. By zda sobie spraw z doniosoci skutkw takiej umowy zaakcentowa naley, e w momencie zawarcia umowy przewaszczenia nieruchomoci na zabezpieczenie, dunik przestaje by jej wacicielem, a wacicielem tym staje si wierzyciel. Cho wic zwykle wierzyciel zostaje umownie zobowizany do korzystania z nieruchomoci w sposb cile okrelony, a dunik zachowuje prawo do posiadania nieruchomoci (moe np. dalej zamieszkiwa w lokalu), to nie mona traci z pola widzenia faktu, e przeniesienie wasnoci nieruchomoci ma charakter bezwarunkowy i to wierzyciel, a nie dunik, jest wacicielem nieruchomoci ze wszystkimi wynikajcymi std konsekwencjami.

Zaufanie
Istota przewaszczenia nieruchomoci na zabezpieczenie polega na przeniesieniu na wierzyciela wasnoci nieruchomoci (czy to stanowicej wasno dunika, czy nawet osoby trzeciej) w celu zaspokojenia roszczenia wierzyciela w sytuacji, w ktrej dunik swojego zobowizania nie wykona, przy jednoczesnym zobowizaniu wierzyciela do zwrotnego przeniesienia nieruchomoci, jeeli dunik swoje wiadczenie speni. Umowa tego rodzaju obejmuje zwykle rwnie zobowizanie wierzyciela do korzystania z prawa wasnoci nieruchomoci w cile okrelony w umowie sposb, w szczeglnoci do powstrzymywania si z przeniesieniem prawa wasnoci tej nieruchomoci na osoby trzecie. To z reguy jednak dunik (wzgldnie osoba trzecia, ktra zabezpieczya dug dunika) pozostaje we wadaniu nieruchomoci, stajc si wzgldem wierzyciela (waciciela) posiadaczem zalenym. Stosunek przewaszczenia na zabezpieczenie obejmuje wic nastpujce elementy: 1) przeniesienie wasnoci nieruchomoci przez dunika na wierzyciela, 2) zobowizanie wierzyciela do powstrzymywania si od rozporzdzania nieruchomoci oraz do zwrotnego przeniesienia wasnoci nieruchomoci na rzecz dunika w przypadku uiszczenia przez niego dugu,

Dylematy
Kwestia dopuszczalnoci zawierania umw o przewaszczenie nieruchomoci na zabezpieczenie nie bya interpretowana jednolicie. Tak zwana doktryna prawnicza podnosia w zakresie wanoci tego typu umw istotne wtpliwoci, wskazujc, i stanowi one obejcie normy zakazujcej przenoszenia nieruchomoci pod warunkiem lub z zastrzeeniem terminu oraz e, nawet gdyby przyj, e nie s one umowami warunkowymi, to powinny by uznane za czynnoci prawne pozorne, skoro rzeczywistym ich celem nie jest obrt nieruchomociami, a zabezpieczenie rnorakich roszcze.

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

15

L e x

c i v i l i s

Dylematy te rozstrzygn Sd Najwyszy w wyroku z dnia 29 czenia roszczenia. Innymi sowy, nie jest tak, e nieruchomo maja 2000 roku (sygn. akt III CKN 246/00), w ktrym stwierdzi, przekazan na wasno wierzycielowi, wierzyciel ten moe e umowa przewaszczenia nieruchomoci na zabezpieczenie potraktowa jako spat dugu przez dunika. nie jest umow o przeniesienie wasnoci nieruchomoci zawart pod warunkiem. Stanowisko to byo aprobowane rwnie To dopiero wykonanie zobowizania przez dunika powow pniejszym orzecznictwie. duje, e wierzytelno, ktr przewaszczona nieruchomo zabezpiecza, wygasa. Istotnym jest jednak, e sama spata dugu Obecnie moliwo zawierania tego typu umw nie jest nie powoduje per se przejcia prawa wasnoci nieruchomoci kwestionowana. z powrotem na dunika, a jedynie rodzi po stronie wierzyciela obowizek dokonania przeniesienia tego prawa. Mimo e w sytuacji uchylania si przez wierzyciela od dokonania takiego zwrotnego przeniesienia wasnoci nieruchomoci na dunika, dunikowi su rodki prawne umoliwiajce wyegzekwowanie od wierzyciela jego obowizku, to brak automatyzmu w odzyskaniu przez niego nieruchomoci osabia jego pozycj i moe zniechca do korzystania z tego rodzaju zabezpieczenia.

Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 29 maja 2000 roku (sygn. akt III CKN 246/00)
Umowa przeniesienia wasnoci nieruchomoci na zabezpieczenie spaty kredytu, w ktrej kredytodawca zobowiza si do przeniesienia z powrotem na kredytobiorc wasnoci tej nieruchomoci niezwocznie po spacie kredytu, nie jest umow o przeniesienie wasnoci nieruchomoci zawart pod warunkiem.

Kredyt lub poyczka

Ustawa Prawo bankowe dopuszcza moliwo zabezpieczenia wierzytelnoci banku (zwykle z tytuu udzielonego kredytu) w drodze przeniesienia na bank przez dunika lub osob trzeci, do czasu spaty zaduenia, prawa wasnoci rzeczy ruchomej lub papierw wartociowych. Cho regulacja ta odnosi si wycznie do przewaszczenia rzeczy ruchomych, Przewaszczenie na zabezpieczenie nie daje wierzycielowi w literaturze nie budzi wtpliwoci, e przewaszczane na prawa do zaspokojenia roszczenia z przewaszczonej nieru- zabezpieczenie nalenoci z tytuu kredytu mog by rwnie chomoci dopki nie upyn termin wykonania zobowizania nieruchomoci. przez dunika moliwo taka byaby sprzeczna z celem przewaszczenia, ktre winno zmierza wycznie do zabezpie-

16

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

L e x

c i v i l i s

sam wzi kredyt, ktry zabezpieczy hipotek na nieruchomoci. Cho wydwik moralny opisanej sytuacji jest jednoznaczny to trudno dziwi si, e, wobec tak jednoznacznych sformuowa umowy, sdy albo oddalaj powdztwa o stwierdzenie ich niewanoci albo posikuj si karkoomnymi konstrukcjami dziaania przez zbywajcego (poyczkobiorc) pod wpywem W umowie przewaszczenia nieruchomoci na zabezpiecze- bdu. nie kredytobiorca przenosi na udzielajcego kredytu wasno nieruchomoci z zabudowaniami, a udzielajcy kredytu zoboPrzywoywany przykad wyranie wskazuje jak wane jest drowizuje si do korzystania z nieruchomoci jedynie w granicach biazgowe i dokadne okrelenie wzajemnych zobowiza stron uzasadnionych zabezpieczeniem spaty dugu oraz do zwrot- umowy o przewaszczenie nieruchomoci na zabezpieczenie. nego przeniesienia na kredytobiorc wasnoci nieruchomoci Przykad ten jednak, co do zasady, nie powinien kompromitowa po spacie kredytu. Co do zasady, udzielajcy kredytu wyraaj samej instytucji przewaszczenia na zabezpieczenie - opisana w takich umowach zgod na bezpatne uytkowanie nierucho- sytuacja stanowi bowiem raczej wyraz naiwnoci gospodarczej moci przez kredytobiorc w okresie spacania kredytu. i prawnej, ni rzetelny obraz ryzyk zwizanych z prawidowo sporzdzon umow przewaszczenia na zabezpieczenie. Dlaczego przewaszczenie nieruchomoci na zabezpieczenie jest dla udzielajcych kredytw korzystniejsze ni hipoteka? Z uwagi na brak regulacji ustawowej umw tego rodzaju, Z prostego powodu. W przypadku przewaszczenia wierzyciel w celu uniknicia sporw dotyczcych ich wykonywania, prawa nie jest uwikany w dugotrwae i zwykle bardzo formalne po- i obowizki dunika oraz wierzyciela powinny by okrelone stpowanie egzekucyjne. Zaspokojenie z nieruchomoci, ktrej wyjtkowo precyzyjnie, zwaszcza, e nieruchomoci, reprejest przecie wacicielem, moe nastpi poprzez jej sprzeda zentujce zwykle due wartoci, mog niejednokrotnie stanoi zaliczenie uzyskanej kwoty na poczet dugu, bd przez jej wi nieproporcjonalne zabezpieczenie udzielonego kredytu zatrzymanie, z zastrzeeniem, e warto owej nieruchomo- czy poyczki. ci odpowiada wysokoci zobowizania dunika, ktre w ten sposb wygasa. W wietle powyszych rozwaa, umowa przewaszczenia nieruchomoci na zabezpieczenie, jako czynno prawna Co wicej, w przypadku postpowania egzekucyjnego z nie- o charakterze powierniczym, musi by oparta na wzajemnym ruchomoci obcionej hipotek, wierzytelno wierzyciela zaufaniu stron. Pytanie tylko czy uczestnicy obrotu kredytowego ustpi musi nalenociom publicznoprawnym (np. podatkom) mog sobie a tak zaufa. oraz kosztom samego postpowania egzekucyjnego, o czym w przypadku zaspokojenia z nieruchomoci przewaszczonej na zabezpieczenie w ogle nie moe by mowy (nieruchomo ta nie jest ju bowiem skadnikiem majtku dunika). Problemy z przewaszczeniem nieruchomoci na zabezpieczenie pojawiaj si gwnie w przypadkach, w ktrych takiego zabezpieczenia roszczenia daj podmioty trudnice si dziaalnoci gospodarcz polegajc na udzielaniu poyczek i kredytw, inne ni banki. Najbardziej jaskrawy przykad przynosi naganiana ostatnio w mediach sprawa pewnej rodziny z Krakowa, ktra, nie mogc uzyska kredytu w banku, zdecydowaa si na wzicie poyczki od spki reklamujcej swoje usugi kredytowe w Internecie. Poyczka ta opiewaa na 40 tys. zotych, a jej zabezpieczeniem mia by dom, ktrego szacunkowa warto, wraz z nieruchomoci gruntow, ksztatowaa si na poziomie miliona zotych. W rzeczywistoci, zabezpieczeniem kredytu nie bya hipoteka ustanowiona na przedmiotowej nieruchomoci ani nawet jej przewaszczenie na zabezpieczenie. Sporzdzony na potrzeby transakcji akt notarialny obejmowa wyranie owiadczenie o sprzeday gruntu wraz z budynkiem i nie byo w nim mowy ani o celu dokonywanej czynnoci, ktrym byo przecie niewtpliwie zabezpieczenie kredytu, ani o obowizku zwrotnego przeniesienia nieruchomoci na poyczkobiorcw, w przypadku spacenia przez nich dugu. W ten sposb udzielajcy poyczki sta si wacicielem nieruchomoci i to bez obowizku jej przeniesienia z powrotem na poyczkobiorcw. Co wicej, bdc wacicielem owej nieruchomoci, niezobowizanym do powstrzymywania si z rozporzdzaniem ni,

Tego rodzaju zabezpieczenie praktykowane jest rwnie przez inne podmioty, prowadzce dziaalno gospodarcz, w tym te, ktre udzielaj kredytw i poyczek, a nie podlegaj rygorom prawa bankowego (szybkie kredyty, poyczki dla kadego etc.)

joanna.ostojska@tomczak.pl prawnik dziau Nieruchomoci i Inwestycji aplikant adwokacki przy Okrgowej Radzie Adwokackiej w Warszawie, prowadzi doradztwo w zakresie nieruchomoci, interesuje si rwnie prawem medycznym i przygotowuje prac doktorsk z tego zakresu.
RES IN COMMERCIO | LUTY 2012 | 17

L e x

c i v i l i s

Joanna Czekaj

To co wsplne

18

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

L e x

c i v i l i s

Jedn z pierwszych czynnoci jak przedsibiorcy podejmuj decydujc si na rozpoczcie dziaalnoci gospodarczej jest wybr miejsca, w ktrym bdzie miecia si ich siedziba. W wikszoci przypadkw stanie si ono rwnie miejscem faktycznego wykonywania ich dziaalnoci gospodarczej. Jest to wybr o tyle istotny, e nie tylko bez siedziby nie dojdzie do rejestracji przedsibiorstwa we waciwych rejestrach, lecz bdzie ona miejscem spotka z klientami przedsibiorstwa, ktrzy oceniajc wspprac z danym podmiotem nie tylko oceniaj jako wiadczonych usug, ale i ca otoczk.

w tym przypadku lokal. Rwnie w przepisach Kodeksu cywilnego, ktre dotycz umw najmu lokali (art. 680-692 Kodeksu cywilnego) nie ma szczeglnej regulacji dotyczcej tego, do jakich przestrzeni wewntrz lub wok budynku ma prawo najemca w zwizku z wynajmowaniem w tym budynku lokalu. Okoliczno, e tego rodzaju kwestia nie zostaa uregulowana przez ustawodawc nie oznacza jednak, e wynajmujcy lokal ma prawo korzysta tylko z wynajtego przez siebie lokalu, bez dostpu do infrastruktury budynku. Musi przecie mie moliwo chociaby wstpu do lokalu, co oznacza, e wraz z innymi najemcami bdzie korzysta z korytarzy prowadzcych do lokalu, wind czy klatek schodowych.

Mwic krtko: Jak ci widz, tak ci pisz. Dlatego te coraz czciej przedsibiorcy decyduj si na wynajmowanie powierzchni biurowych nie tylko w dogodnej lokalizacji, ale i w okrelonym standardzie nie tylko samych biur, ale i budynNie ulega wtpliwoci, e dla usunicia jakichkolwiek wtpliku, ktry powinien zapewnia bogate zaplecze i odpowiedni woci, wszelkie kwestie w tym zakresie powinny zosta ureguinfrastruktur. lowane przez strony w momencie zawierania umowy najmu. W przeciwnym bowiem razie zarwno zakres powierzchni, To wanie ze wzgldu na wystpowanie coraz bogatsze- z ktrych przedsibiorca, jak i odwiedzajcy go klienci, bdzie go zaplecza wynajmowanych powierzchni komercyjnych, mia prawo korzysta oraz wynikajce z tego dostpu prawa w niniejszym artykule postaram si przybliy problematyk i obowizki stron (a wic rwnie ponoszone w zwizku z tymi ustalenia zakresu powszechnie stosowanego w umowach powierzchniami koszty) bd wynikay z przyjtej przez strony najmu pojcia powierzchni wsplnych budynku, w ktrym umowy praktyki i zwyczajw. mieci si przedmiot najmu. Zagadnienie to jest o tyle wane, e wpywa ono w sposb bezporedni na zakres praw i oboNie ulega wtpliwoci, e w tym przypadku podmiotem dokowizkw stron umowy. nujcym klasyfikacji powierzchni budynku bdzie wynajmujcy. W takich sytuacjach nigdy nie bdzie pewne, e podstawowym wyznacznikiem sucym do zdefiniowania tych przestrzeni bBez definicji legalnej dzie fakt, e su one bezporednio do zapewnienia dostpu do wynajmowanego lokalu. Zagadnienie powierzchni przeznaczonych do wsplnego uytku jest o tyle interesujce z prawnego punktu widzenia, e pojcie to nie pojawia si w adnym z przepisw Kodeksu Praktyka cywilnego powiconych umowie najmu, w tym najmu lokali. W praktyce obserwujemy, e w przypadku najmu duych, Zgodnie z art. 659 Kodeksu cywilnego przez umow najmu nowoczesnych obiektw, tego typu umowy s skonstruowane wynajmujcy zobowizuje si odda najemcy rzecz do uywania w sposb skomplikowany i przynamniej z pozoru wydaje si, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowi- e szczegowo reguluj omawiane kwestie. Czsto zawiezuje si paci wynajmujcemu umwiony czynsz. Rzecz, czyli raj one katalog czci budynku, z ktrych mog korzysta
RES IN COMMERCIO | LUTY 2012 | 19

L e x

c i v i l i s

wszyscy najemcy, ale okrelaj je w taki sposb, e obejmuj swoim zasigiem cao powierzchni nieprzeznaczonych pod wynajem.

W umowach czsto nazywa si tego typu elementy powierzchniami wsplnymi. S to ju nie tylko windy, klatki Jest tu jednak winna definicja, poniewa w ustawie o wasnoci schodowe, korytarze wsplne, otoczenie budynku ale i na lokali ow powierzchni wspln jest wszystko inne. Jest to przykad wszystkie azienki znajdujce si poza obrbem lokali definicja bezpieczna, bez adnego w szczeglnoci i bez ryzyprzeznaczonych pod wynajem czy garae. ka sporu, czy strony o czym zapomniay, czy wiadomie czego nie zaliczyy. Taki jest urok definicji negatywnych negatywnymi Trudno oprze si wraeniu, e samo pojcie powierzchni nazywaj si one tylko z perspektywy konstrukcji logicznej, nawsplnych ma wiele wsplnego z pojciem nieruchomoci tomiast od strony skutecznoci, dokadnoci i jasnoci s one wsplnej, o ktrej mowa w Ustawie z dnia 24 czerwca 1994 najzupeniej pozytywne. roku o wasnoci lokali. Powysza okoliczno rodzi powane zastrzeenia co do rzeDlatego te przystpujc do konstruowania lub interpreta- telnoci wynajmujcego podczas okrelania, ktre z powierzchni cji umowy najmu powierzchni komercyjnej warto mie na s wynajmowane lub pomimo tego, e w chwili podpisywania uwadze tre art. 2 Ustawy o wasnoci lokali, ktra definiuje umowy nie s wynajmowane, ich docelowe przeznaczenie nieruchomo wspln jako grunt oraz czci budynku i urz- jest pod wynajem. Ma to znaczenie o tyle istotne, e jak ju dzenia, ktre nie su wycznie do uytku wacicieli lokali. wczeniej wskazywano okrelenie zakresu pojcia powierzchni Z powyszego wynika, e w skad nieruchomoci wsplnej, wsplnych ma swj bezporedni wpyw na prawa i obowizki wchodz bliej nieopisane co do rodzaju wsplne czci bu- najemcw w stosunku do tych powierzchni. dynku i urzdzenia. Co do tych czci budynku i urzdze ustawodawca sformuowa jedynie zasad, jak naley stosowa okrelajc, co w danej nieruchomoci jest lub sta ma si przedmiotem wspwasnoci (czci nieruchomoci wsplnej). W skad nieruchomoci wsplnej wej maj, zgodnie z omawianym przepisem, oprcz gruntu, wszystkie czci budynku i urzdzenia, ktre nie su wycznie do uytku wacicieli lokali.

od zapisu, e s to wszystkie powierzchnie niewynajmowane lub nieprzeznaczone pod wynajem, przy czym stron, ktra decyduje o tym, ktre powierzchnie maj przeznaczenie pod wynajem jest tylko i wycznie wynajmujcy.

Istota problemu

O ile sama Ustawa o wasnoci lokali jest stosowana do zupenie innego stanu prawnego, w ktrym wystpuje wielu wacicieli nieruchomoci lokalowych pooonych w jednym budynku (lub w pooonym na tej samej nieruchomoci gruntowej zespole budynkw), o tyle w przypadku budynkw przeznaczonych pod najem komercyjny mamy do czynienia O tym, e w praktyce podczas okrelania zakresu pojcia z jednym wacicielem budynku skadajcego si z zespou powierzchni wsplnych strony umowy najmu posikowo po- lokali, ktre s jednostkami na tyle samodzielnymi, e mog suguj si tymi samymi dyrektywami wiadczy powinien fakt, zosta wynajte. e w wikszoci przypadkw ta definicja umowna zaczyna si
20 | RES IN COMMERCIO | LUTY 2012

L e x

c i v i l i s

budynku jako powierzchnie nieprzeznaczone pod wynajem, a tym samym wsplne, co rodzi po stronie najemcw danego budynku pewne obowizki, np. ponoszenia kosztw tych powierzchni, pomimo, e najemcy s pozbawieni rzeczywistego dostpu do tych przestrzeni.

Moliwe rozwizania
Stosowanym w praktyce umw powierzchni najmu komercyjnego dookreleniem zakresu pojcia powierzchni wsplnych jest zawarcie w przyjmowanej przez jej strony definicji umownej tego pojcia nie tylko zapisu, o ktrym wspomniano w poprzednim akapicie, ale rwnie katalogu pomieszcze czy powierzchni, ktre s rozumiane przez strony jako powierzchnie wsplne. I tak strony okrelaj, e powierzchniami wsplnymi s midzy innymi: drogi wewntrzne, wyjcia awaryjne, hole, atrium, klatki schodowe, powierzchnie magazynowe, windy itp. Naley mie jednak na wzgldzie, e w wikszoci przypadkw zapis powicony tego rodzaju powierzchniom zawiera wyraenie w szczeglnoci, co czyni zawarty w nim katalog otwartym. W takim przypadku, jedynym czynnikiem definiujcym czy dana powierzchnia moe by zaliczana do kategorii wsplnych jest okoliczno czy jest ona wynajmowana lub czy moe by przeznaczona pod wynajem. Naley pamita, e z prawnego punktu widzenia jest to dopuszczalne, poniewa jak ju wskazano, ustawodawca nie zawar definicji powierzchni wsplnych w budynkach przeznaczonych pod wynajem, ani nie wyznaczy zasad decydowania tego typu poj w umowach najmu. Strony mog zatem dowolnie zdefiniowa zakres tego pojcia, a granic dowolnoci bd jedynie zasady oglne, dotyczce zobowiza umownych oraz zasada swobody umw, zawarte w Kodeksie cywilnym.

Z drugiej strony, nie trudno dostrzec pomidzy tego rodzaju sytuacjami faktycznymi pewnego rodzaju podobiestwa: zarwno w pierwszym jak i drugim przypadku niezwykle wana pozostaje kwestia uregulowania sposobu wspycia niezalenych od siebie podmiotw w ramach tego samego budynku (lub zespou budynkw). Podstawowym krokiem w tym zakresie pozostaje okrelenie powierzchni, ktrych mog dotyczy prawa i obowizki wszystkich wacicieli lokali lub najemcw. Istotna rnica pomidzy tymi dwoma sytuacjami prawnymi z punktu widzenia powierzchni/nieruchomoci wsplnych polega na tym, e w przypadku wasnoci lokali o powstaniu nieruchomoci wsplnej decyduje fakt, e oprcz dotychczasowego waciciela caej nieruchomoci pojawia si inny waciciel lub pojawiaj si inni waciciele, ktrzy nabywaj wasno lokali w tej nieruchomoci. Z kolei w nieruchomoci przeznaczonej pod najem komercyjny waciciel nieruchomoci co do zasady jest tylko jeden, a okrelenie powierzchni wsplnych jest umowne, przy czym to do wynajmujcego naley decydujcy (jak nie jedyny) gos odnonie tego, ktre powierzchnie zostan zakwalifikowane jak wsplne.

Podsumowanie

Majc na wzgldzie powysze okolicznoci i problemy prawne naley postulowa, aby w momencie formuowania umowy najmu strony w sposb wiadomy zdefinioway zakres powierzchni wsplnych. Brak ustawowej, chociaby posikowej, definicji tego typu powierzchni w budynkach przeznaczonych pod jakikolwiek rodzaj najmu (czy to lokali mieszkalnych czy te uytkowych) nie wpywa na bezpieczestwo obrotu prawnego w tym zakresie i tylko od woli stron zalee bdzie czy s one zdefiniowane w sposb prawidowy. W celu uniknicia jakichkolDo wycznego uytku wacicieli lokali suy przede wszyst- wiek wtpliwoci, naley bezwzgldnie dy do maksymalnie kim to, co stanowi ich wasno i z czego tylko kady z nich szczegowego i wyczerpujcego okrelenia tego pojcia. korzysta osobno, natomiast wyraona w art. 3 pkt 2 Ustawy o wasnoci lokali definicja ustawowa nieruchomoci wsplnej decyduje, e pojcie to dotyczy bdzie tych czci budynku i urzdze, ktre nie s zwizane z korzystaniem wycznie z jednego lokalu. Jest to wic zasada cakowicie rna od tej, zgodnie z ktr nieruchomo wspln stanowi te czci bujoanna.czekaj@tomczak.pl dynku i urzdzenia, ktre s przeznaczone do uytku wszystkich wacicieli. Jak wida, ciar tego typu definicji zostaje przenieprawnik dziau Nieruchomoci i Inwestycji siony z okrelenia tego co jest, na to co nie jest powierzchni w kancelarii Tomczak i Partnerzy, aplikant wspln. adwokacki przy Okrgowej Radzie Adwokackiej Stosujc t sam zasad do umw najmu powierzchni komercyjnych, pojawia si podejrzenie, e wynajmujcy moe, w sposb wiadomy lub nie, kwalifikowa pewne elementy
w Warszawie, specjalizuje si w prawie cywilnym i handlowym, pasjonatka arbitrau, ma due dowiadczenie w prowadzeniu sporw sdowych i administracyjnych.

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

21

c o r p u s
Prawo handlowe

l e x

Komentarze Res in Commercio

Ostatnia ju cz opracowania powiconego przeksztaceniu spek omawia transformacj spki cywilnej w spk osobow. Ustawodawca wprowadzajc w 2001 roku Kodeks spek handlowych mia zamiar wyeliminowa spk cywiln z szeroko rozumianego obrotu gospodarczego. Dzisiaj ju wiadomo, e cel ten zosta wyznaczony z pewn naiwnoci, jak kady cel prawnika, ktry chce narzuci rozwizanie gwnemu nurtowi ycia gospodarczego. W Kodeksie jednak mamy z tej przyczyny dwa tryby przeksztacania spki cywilnej w spk osobow pierwszy jest trybem uproszczonym, bo to on wanie mia doprowadzi do wypchnicia spki cywilnej z krgu podmiotw ycia gospodarczego. Drugi tryb dotyczy przeksztacenia spki cywilnej w inne spki osobowe. Mona go nazwa trybem oglnym. Koczc cykl powicony przeksztaceniu spek zapowiadamy poczynajc od numeru marcowego rozpoczcie prezentacji kolejnego opracowania przygotowanego przez prawnikw Kancelarii. Zainteresowanych odsyamy do kolejnego numeru Res in Commercio.

Komentarze Res in Commercio

Przeksztacenie spek Cz dwunasta

22

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

C O R P U S

l e x

Prawo HANDLOWE

Komentarze Res in Commercio Przeksztacenie spek. Cz dwunasta.

Rozdzia dwunasty

Cywilna w osobow

12.1. Informacje oglne

357

Spka cywilna to szczeglny uczestnik obrotu prawnego. Nie jest ona spk handlow, a jej wsplnikw wie stosunek umowy - stosunek obligacyjny, w ramach ktrego wsplnicy zobowizuj si dy do osignicia wsplnego celu gospodarczego przez dziaanie w okrelony sposb. Inaczej ni ma to miejsce w przypadku spek handlowych, spka cywilna to okrelenie stosunku wewntrznego wsplnikw, ktry jedynie wynikowo i w porednim stopniu dotyczy tego wszystkiego, co dzieje si na zewntrz spki. Spka cywilna jest pozbawiona podmiotowoci w sferze prawa gospodarczego, a status przedsibiorcy przyznany zosta kademu z jej wsplnikw. A zatem, przeksztacajc spk cywiln w spk handlow mamy do czynienia z przeksztaceniem stosunku obligacyjnego w stosunek spki, ktra jest przedsibiorc.

359

12.2. Dwa tryby przeksztacenia

358

Przeksztacenie spki cywilnej w spk handlow od zawsze wzbudzao wiele kontrowersji. Zgodnie z obowizujcymi przepisami prawa mona wyodrbni dwa tryby w jakich moliwe jest przeksztacenie spki cywilnej w spk osobow: (1) pierwszy, to przeksztacenie spki cywilnej w spk jawn, (2) drugi natomiast, to przeksztacenie spki cywilnej w spk prawa handlowego, inn ni spka jaw na, tj. m.in. w spk partnersk, spk komandytow oraz spk komandytowo-akcyjn. Nale y mie na uwadze fakt, e nie jest moliwe prze ksztacenie innej spki w spk cywiln.

Naley zwrci uwag na praktyczny aspekt przeksztacenia spki cywilnej w inn spk. Czsto bywa tak, e wsplnicy spki cywilnej decyduj si na przeksztacenie w chwili, gdy ich dziaalno zaczyna by coraz bardziej rozlega i ryzykowna, a tym samym zaczynaj poszukiwa innej formy prawnej dla swojej dziaalnoci, celem ograniczenia odpowiedzialnoci osobistej wsplnikw. Przeksztacenie spki cywilnej w inn spk handlow wpywa na zmian zasad odpowiedzialnoci wsplnikw. W spce cywilnej wsplnicy odpowiadaj solidarnie caym swoim majtkiem. I tak, decydujc si na przeksztacenie w spk jawn pojawia si odpowiedzialno subsydiarna wsplnika, tj. polegajca na tym, e odpowiedzialno wsplnika z jego majtku osobistego jest moliwa w chwili, gdy egzekucja z majtku spki okae si bezskuteczna (art. 31 Kodeksu). W przypadku przeksztacenia spki cywilnej w spk partnersk, partner nie ponosi odpowiedzialnoci osobistej za zobowizania spki partnerskiej wynikajce z bdu w sztuce innego partnera bd podlegych mu pracownikw (art. 95 Kodeksu). W spce komandytowej natomiast, wystpuje ograniczona odpowiedzialno komandytariusza do wysokoci sumy komandytowej (art. 111 Kodeksu i 112 Kodeksu), a z kolei w spce komandytowoakcyjnej akcjonariusz w ogle nie ponosi odpowiedzialnoci osobistej za zobowizania spki (art. 135 Kodeksu).

12.3. Przeksztacenie spki cywilnej w spk jawn - tryb uproszczony

360

Zgodnie z przepisami Kodeksu spek handlowych, do dnia 8 stycznia 2009 roku, istnia obowizek

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

23

c o r p u s
Prawo handlowe

l e x

Komentarze Res in Commercio Przeksztacenie spek. Cz dwunasta

przeksztacenia w spk jawn spki cywilnej, ktra prowadzia dziaalno w wikszych rozmiarach, tj. spki, ktrej przychody netto w kadym z kolejnych dwch lat obrotowych osigny warto okrelon w ustawie o rachunkowoci powodujc obowizek prowadzenia ksig rachunkowych. W obecnym stanie prawnym mona mwi jedynie o dobrowolnym przeksztaceniu spki cywilnej w spk jawn. W konsekwencji uniezaleniono charakter prawny spki od wysokoci jej przychodw netto.
361

gruncie przepisw dotyczcych spek jawnych. Na przykad w spce jawnej jest niedopuszczalne powierzenie prowadzenia spraw spki osobom trzecim z wyczeniem wsplnikw, natomiast przepisy odnoszce si do spki cywilnej takiego rozwizania nie wykluczaj.
364

Przeksztacenie spki cywilnej w spk jawn, w trybie art. 26 4 Kodeksu, polega na zwykym zgoszeniu dotychczasowej spki cywilnej jako spki jawnej do rejestru przedsibiorcw. Skutkiem tego jest wyczenie stosowania przepisw o postpowaniu w sprawie przeksztacenia spki. Niemniej jednak, naley pamita, e prawo zgoszenia spki cywilnej przysuguje wszystkim wsplnikom cznie. Nie jest moliwe dokonanie takiego zgoszenia przez jednego lub kilku wsplnikw, a zatem na przeksztacenie musz wyrazi zgod wszyscy wsplnicy, ale przede wszystkim musz wyj z tak inicjatyw i osign konsensus w tej kwestii. W konsekwencji wszyscy dotychczasowi wsplnicy spki cywilnej staj si wsplnikami spki jawnej. Dostosowanie umowy

Ponadto, w aneksie mona zawrze postanowienie zobowizujce wsplnikw do sporzdzenia jednolitego tekstu spki jawnej dostosowanego do przepisw ustawowych oraz do pniejszego dostarczenia go sdowi rejestrowemu. Wspomniany powyej aneks wraz z dotychczasow umow spki powinien by zaczony do zgoszenia oraz przewidywa, e wchodzi on w ycie z dniem rejestracji spki. Wobec powyszego, wsplnicy powinni uzgodni przede wszystkim: (1) firm spki, (2) siedzib spki, (3) wkady wnoszone przez kadego wsplnika i ich warto, (4) przedmiot dziaalnoci, (5) czas jej trwania jeli jest oznaczony, (6) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) wsplnikw oraz ich adresy albo ich adresy do dorcze, (7) nazwiska i imiona osb, ktre s uprawnione do reprezentowania spki oraz sposb reprezentacji.

365

12.3.1
362

W praktyce, prawie kada spka cywilna, ktra prowadzi dziaalno gospodarcz legitymuje si posiadaniem umw sporzdzonych na pimie, pomimo, e forma pisemna jest wymagana jedynie dla celw dowodowych (art. 860 w zw. z art. 73 1 Kodeksu cywilnego). W konsekwencji, przeksztacenie spki cywilnej w spk jawn wymaga dostosowania umowy spki cywilnej do wymogw, jakie przewidziane s dla umowy spki jawnej. Nie jest konieczna uchwaa majca za przedmiot przeksztacenie umowy w spk jawn oraz nie jest niezbdne zawarcie umowy spki jawnej. Przyjmuje si, e dla dostosowania umowy spki cywilnej do przepisw ustawowych wystarczy sporzdzi odpowiedni aneks zawierajcy zmiany i uzupenienia umowy spki cywilnej, tak, aby umowa cznie z aneksem odpowiadaa wymogom okrelonym w art. 25 Kodeksu oraz 26 Kodeksu. Unormowanie to ma wiadczy o tym, e wsplnicy spki cywilnej nie rozwizuj jej i nie zawizuj nowej spki, lecz zmieniaj j, przeksztacajc form prawn spki, zachowujc cigo podstawowych aspektw bytu prawnego. Naley pamita, e moliwe s rwnie takie sytuacje, w ktrych pewne rozwizania s dopuszczalne w spkach cywilnych, a nie s akceptowalne na

365

W praktyce dostosowanie umowy spki cywilnej do przepisw o spce jawnej bardzo czsto sprowadza si jedynie do nadania spce firmy, ktra powinna zawiera nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wsplnikw albo nazwisko lub firm (nazw) jednego albo kilku wsplnikw. Niezbdne jest take dodatkowe oznaczenie spka jawna lub sp. j.. Nie ma adnych przeszkd, aby wczy do firmy okrelenia fantazyjne, ktre jednak nie mog wprowadza w bd uczestnikw obrotu. Pozostae wymagane elementy s zazwyczaj w dotychczasowej umowie spki cywilnej. Pomimo tego, e spka cywilna nie jest osob prawn, to i tak bardzo czsto umowa spki cywilnej zawiera analogiczne postanowienia, jakie s niezbdne do zarejestrowania spki jawnej. Niemniej jednak warto przez chwil zatrzyma si przy innych z wyej wymienionych elementw. Przede

363

366

24

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

C O R P U S

l e x

Prawo HANDLOWE

Komentarze Res in Commercio Przeksztacenie spek. Cz dwunasta

wszystkim, wydaje si, e wsplnicy w umowie spki jawnej powinni przej przedmiot dziaalnoci dotychczasowej spki cywilnej. Celem transformacji jest przecie przede wszystkim zmiana formy prawnej w jakiej wystpuje spka, a nie zmiana przedmiotu jej dziaalnoci (mona go jrdnak rozszerzy bd zawzi).
367

369

To, co jest kwesti problematyczn, to zakres dostosowywania umowy spki cywilnej do przepisw o spce jawnej w przedmiocie okrelenia wkadw wnoszonych przez kadego wsplnika oraz ich wartoci. Przyjmuje si, e wsplnicy powinni ustali wkady wnoszone przez kadego z nich, a dotychczasowe postanowienia umowy spki cywilnej dotyczce tej kwestii nie mog by traktowane jako postanowienia odnoszce si do wkadw wnoszonych przez kadego wsplnika do spki jawnej. W przypadku przeksztacenia spki cywilnej, wsplny majtek wsplnikw stanowicy wspwasno czn moe by uznany za wsplny wkad do spki. W zwizku z tym, wsplnicy powinni okreli uamkowo, albo w inny sposb, przypisan im warto we wnoszonym do spki jawnej majtku. Ograniczenia, jakie przewidziane s w art. 863 1 i 2 Kodeksu cywilnego, odnosz si do spki cywilnej, natomiast okrelenie przypadajcych na kadego wsplnika wkadw ma zwizek z przeksztaceniem spki i wywiera skutek w chwili utworzenia nowej formy prawnej - spki jawnej, tj. w momencie wpisu do Krajowego Rejestru Sdowego. W braku okrelenia wartoci przypadajcych im wkadw, przypadn im wkady rwne. Ponadto, wsplnicy spki cywilnej, ktrzy nie wnieli do niej wkadw, powinni zobowiza si do wniesienia cho symbolicznych wkadw w ramach dostosowania przeksztacanej spki do wymogw, jakie stawiaj przed ni przepisy dotyczce spki jawnej. W sytuacji natomiast, gdzie wsplnik nie wnis wkadu do spki cywilnej, lecz na majtek przeksztacanej spki skadaj si zarwno wkady jak i aktywa nabyte w ramach dziaalnoci spki, to wydaje si, i nie jest konieczne wnoszenie przez tak osob wkadu. Naley pamita, e majtek jaki spka nabya w toku jej dziaalnoci stanowi majtek wsplny i jego cz przypada dla wspomnianego wsplnika. Niemniej jednak, wkad ten naley okreli. Wszystkie wkady wniesione do spki powinny zosta wycenione. W konsekwencji naley stwierdzi, e nie ma potrzeby okrelania na tym etapie wkadw wsplnikw w cisym znaczeniu tego sowa. Jako wkad bdzie traktowany oznaczony kwot pienin udzia wsplnika we wsplnym majtku. A zatem, chodzi o przeliczenie udziaw wsplnikw w majtku wsplnym na udziay kapitaowe w spce jawnej.

Cz teorii prawa opowiada si za przyjciem zgoa odmiennego rozwizania. Podnosi si, e przy przeksztaceniu spki cywilnej w spk jawn konieczne jest zawarcie umowy spki jawnej, a uyte w przepisach sformuowanie dostosowuje si rwnoznaczne jest z zawarciem nowej umowy, umowy spki jawnej. Ponadto, niektre z sdw rejestrowych wymagaj, aby wsplnicy zgaszajcy spk cywiln w celu jej przeksztacenia w spk jawn, przedkadali umow spki jawnej (w formie pisemnej). Za takim rozwizaniem przemawia ma przepis art. 9 Ustawy o Krajowym Rejestrze Sdowym, ktry wymaga, aby do wniosku o wpis kadej spki doczona bya umowa podlegajca wpisowi. Kompilujc przepisy Kodeksu spek handlowych oraz Ustawy o Krajowym Rejestrze Sdowym mona wysnu wniosek, e pomimo tego, i obowizek zgoszenia spoczywa na spce cywilnej, to jednake zgoszenie musi odpowiada wymogom dotyczcym spki docelowej, tj. spki jawnej, std obowizek doczenia do wniosku jednolitego tekstu umowy spki jawnej. Niemniej jednak naszym zdaniem tekst jednolity umowy spki jawnej nie stanowi koniecznego elementu zgoszenia spki do rejestru przedsibiorcw i jego brak nie powinien stanowi przesanki odmowy rejestracji spki. Ponadto, w celu uniknicia ewentualnych wtpliwoci, jeeli ju do sdu przedkadany jest jednolity tekst umowy spki jawnej, to warto zamieci w nim postanowienie, ktre jednoznacznie stwierdza, e zamiarem stron nie jest tworzenie spki jawnej, lecz przeksztacenie istniejcej spki cywilnej. Zgaszanie wniosku o wpis do rejestru przedsibiorcw

370

368

12.3.2

371

Wniosek o wpis spki jawnej do rejestru przedsibiorcw w KRS skada si do sdu rejestrowego waciwego ze wzgldu na siedzib spki, na urzdowym formularzu KRS-W1 wraz z zacznikami w postaci formularza: (1) KRS-WB dotyczcy danych wsplnikw spki jawnej, (2) KRS-WH dotyczcy sposobu powstania podmiotu, (3) KRS-WK wskazujcy wsplnikw uprawnionych do reprezentacji spki, (4) KRS-WM obejmujcy przedmiot dziaalnoci.

372

Dodatkowo, do wniosku naley doczy uwierzytelnione notarialnie albo zoone przed sdzi lub

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

25

c o r p u s
Prawo handlowe

l e x

Komentarze Res in Commercio Przeksztacenie spek. Cz dwunasta.

upowanionym pracownikiem sdu wzory podpisw osb upowanionych do reprezentowania spki. Do wniosku naley rwnie doczy dowd uiszczenia opaty sdowej oraz dowd uiszczenia opaty za ogoszenie w Monitorze Sdowym i Gospodarczym. 12.4. Dokonanie wpisu przez sd rejestrowy
373

Skutek w postaci przeksztacenia spki cywilnej w spk jawn nastpuje z chwil wpisu do Krajowego Rejestru Sdowego, a zatem wpis ten ma charakter wpisu konstytutywnego. Prawo i obowizek zgoszenia zawizanej spki jawnej do rejestru przedsibiorcw ciy na kadym wsplniku, a na postanowienie o odmowie dokonania wpisu przysuguje apelacja. Jednake w przypadku, gdy zgoszenia dokonuj nie wszyscy wsplnicy, pozostali maj obowizek wspuczestnictwa, polegajcy, np. na uzgodnieniu firmy spki.

ku oraz spce w upadoci. Z uwagi na fakt, e spka cywilna nie posiada zdolnoci upadociowej, sformuowanie spka w upadoci naley odnosi do spki, w ktrej ogoszono upado wsplnika. Jednoczenie, naley pamita, e spk cywiln mona rozwiza, a likwidacja majtku spki jest przeprowadzana po rozwizaniu spki cywilnej. Przeprowadza j sd w trybie waciwym dla zniesienia wspwasnoci, tj. w trybie postpowania nieprocesowego stosujc odpowiednio przepisy art. 617 i nast. Kodeksu postpowania cywilnego. A zatem, jeli chodzi o spki cywilne to mamy do czynienia z likwidacj majtku pozostaego po rozwizaniu umowy, ktrego wspwacicielami w czciach uamkowych s dawni wsplnicy.
377

12.5. Przeksztacenie spki cywilnej w spk handlow, inn ni spka jawna - tryb zwyky 12.5.1. Dopuszczalno przeksztacenia

374

Przepis art. 551 2 Kodeksu spek handlowych wycza spk jawn spord form spek, w ktre moe zosta przeksztacona spka cywilna w tym trybie. Wobec czego, na potrzeby niniejszego opracowania, zostanie omwione jedynie przeksztacenie spki cywilnej w pozostae spki osobowe, tj. w spk partnersk, komandytow oraz komandytowo-akcyjn. Przeksztacenie w trybie art. 551 2 i nast. Kodeksu spek handlowych wynika wycznie z inicjatywy wsplnikw spki cywilnej. Do przeksztacenia w osobow spk handlow, z wyczeniem spki jawnej, moe doj take wtedy, gdy niektrzy wsplnicy spki cywilnej nie zo owiadczenia o uczestnictwie w spce przeksztaconej. Do przeksztacenia spki cywilnej w spk handlow nie jest konieczne uprzednie przeksztacenie jej w spk jawn. Niemniej jednak, naley mie na uwadze, e wystpuj pewne ograniczenia w moliwoci przeksztacenia, wynikajce m. in. z przepisw szczeglnych, nakazujcych prowadzenie dziaalnoci w okrelonej formie, np. dziaalno zwizana z publicznym obrotem papierami wartociowymi. Ponadto, jak o tym ju bya mowa, zgodnie z dyspozycj przepisu art. 551 4 Kodeksu, ustawodawca zdecydowa si na odebranie zdolnoci przeksztaceniowej spce w likwidacji, w ktrej rozpoczto podzia majt-

Zgodnie z przepisami, do przeksztacenia spki cywilnej w spk prawa handlowego, inn ni spka jawna, stosuje si odpowiednio przepisy dotyczce przeksztacenia spki jawnej w spk handlow. Wobec czego zachodzi konieczno przeprowadzenia penego postpowania w sprawie przeksztacenia spki. Zgodnie z brzmieniem przepisw ustawowych do skutkw tego przeksztacenia naley stosowa art. 26 5 Kodeksu, ktry z kolei odsya do art. 553 2 i 3 Kodeksu. W konsekwencji, do przeksztacenia spki cywilnej w spk handlow, w zakresie procedury przeksztaceniowej, znajd odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczce oglnej procedury przeksztacania oraz dodatkowo przepisy o przeksztacaniu spki osobowej w inn spk osobow.

12.6. Podsumowanie rnic midzy trybami przekszta cenia

378

375

W sferze skutkw nie ma rnicy pomidzy przeksztaceniem spki cywilnej w trybie art. 26 Kodeksu oraz w trybie art. 551 i nast. Kodeksu. To, co odrnia te dwa tryby od siebie, to procedura. Procedura okrelona w art. 26 Kodeksu jest uproszczona, stosunkowo atwa, tania. Niemniej jednak w trybie art. 26 moliwe jest przeksztacenie spki cywilnej wycznie w spk jawn. Natomiast procedura okrelona w art. 551 i nast. Kodeksu jest rozbudowana, bardziej skomplikowana oraz zdecydowanie kosztowniejsza. W tym trybie z kolei mona przeksztaci spk cywiln w kad spk, z wyjtkiem spki jawnej.

376

26

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

S T R E S Z C Z E N I E

Wydanie luty 2012

Repsy w czasie (s. 7) Jakub Salwa kontynuuje cykl tekstw powiconych standardowej umowie zbycia udziaw (lub akcji) malowniczo nazywanej przez prawnikw caego wiata SPA (es-pi-ej). Tym razem przedmiotem rozwaa s wprowadzane w standardowych umowach terminy zwizane z dochodzeniem roszcze. S to terminy zwykle powizane z bardzo daleko idcymi skutkami dla stron i zarazem terminy, ktre na og staj w jawnym konflikcie z terminami przedawnienia. Te ostatnie, jak wiadomo, w prawie niemieckiego pochodzenia, a wic i w prawie polskim, maj charakter norm bezwzgldnie obowizujcych. Na tle zbiegu norm kontraktowych i kodeksowych powstaje zatem oczywisty konflikt. Prawo waciwsze (s. 10) Wiosn ubiegego roku weszo w ycie nowe prawo midzynarodowe prywatne. Poprzednia ustawa pochodzia z 1965 roku na tej krtkiej i treciwej regulacji uczyy si cae pokolenia prawnikw. W midzyczasie jednak do gosu doszy nowe tendencje i nowe rozwzania o charakterze konwencji midzynarodowych. Wszystkie one pozostaj ciele zwizane z daleko idcym umidzynarodowieniem obrotu prawnego. Piotr Mikosik zbiera w swoim tekcie najwaniejsze informacje na temat tej nowej legislacji i jednoczenie na temat regulujcego zblion materi traktatu rzymskiego. Niebezpieczne zabezpiczenie (s. 15) Joanna Ostojska omawia umow przewaszczenia na zabezpieczenie. Umowa taka staa si niezwykle popularna w praktyce bankowej jako zabezpieczenie spaty kredytu w latach dziewidziesitych ubiegego stulecia, zwaszcza w czasach, gdy nie byo jeszcze w systemie prawnym ustawy o zastawie rejestrowym. Joanna wskazuje na ryzyka zwizane ze stosowaniem tej instytucji w prawie polskim w sytuacji, gdy nie jest ona w ogle regulowana przepisami oglnie obowizujcymi. W takich przypadkach, rzecz prosta, cay ciar jasnoci przyjtego rozwizania przeniesiony zostaje na umown regulacj zawart midzy stronami.

To co wsplne (s. 18) Pojcie czci wsplnych budynku take pochodzi spoza kodeksu, co gorsza w bardzo niewielkim stopniu poddao si ono regulacji ustawowej w ogle. Jedynie ustawa o wasnoci lokali odwouje si do takiego pojcia. W przypadku nieruchomoci komercyjnych pojcie czci wsplnych staje si kluczowe dla okrelenia kosztw najmu w oglnoci. Joanna Czekaj podejmuje ten temat, ktry, jak naley sdzi, rozwinie si w wiksze opracowanie. Problemem jest oczywicie nie sama definicja czci wsplnych, lecz jej finansowe skutki. W pewnym uproszczeniu mona powiedzie, e czci wsplne mog by definiowane negatywnie jako te powierzchnie, ktre nie zostay oddane do dyspozycji jednostkowych najemcw, jak rwnie pozytywnie przez wskazanie tych czci, ktre s uznane za wsplne. W tym przypadku wynajmujcemu pozostaje jeszcze wszystko to, co naley do jego wycznej dyspozycji. Pytanie, ktrego nie sposb nie zada, jest w takim przypadku zawsze takie kto za obsug tych czci ma zapaci? Umowy najmu rzadko kiedy definiuj ten problem z waciw precyzj. Komentarze Res in Commercio (str. 22) Ostatnia ju cz opracowania powiconego przeksztaceniu spek omawia transformacj spki cywilnej w spk osobow. Ustawodawca wprowadzajc w 2001 roku Kodeks spek handlowych mia zamiar wyeliminowa spk cywiln z szeroko rozumianego obrotu gospodarczego. Dzisiaj ju wiadomo, e cel ten zosta wyznaczony z pewn naiwnoci, jak kady cel prawnika, ktry chce narzuci rozwizanie gwnemu nurtowi ycia gospodarczego. W Kodeksie jednak mamy z tej przyczyny dwa tryby przeksztacania spki cywilnej w spk osobow pierwszy jest trybem uproszczonym, bo to on wanie mia doprowadzi do wypchnicia spki cywilnej z krgu podmiotw ycia gospodarczego. Drugi tryb dotyczy przeksztacenia spki cywilnej w inne spki osobowe. Mona go nazwa trybem oglnym. Koczc cykl powicony przeksztaceniu spek zapowiadamy poczynajc od numeru marcowego rozpoczcie prezentacji kolejnego opracowania przygotowanego przez prawnikw Kancelarii. Zainteresowanych odsyamy do kolejnego numeru Res in Commercio.

Kancelaria Tomczak & Partnerzy Spka adwokacka jest specjalistyczn firm doradcz prowadzc doradztwo w zakresie prawa gospodarczego. Kancelaria obsuguje przede wszystkim transakcje w obrocie kapitaowym, bankowym a take w obrocie nieruchomociami. Kancelaria prowadzi specjalistyczn sekcj prawa farmaceutycznego oraz prawa telekomunikacyjnego. Kancelaria obsuguje take biec dziaalno firm. Partnerzy Kancelarii: Karolina Kocemba Micha Tomczak Adwokaci i Radcowie Prawni: Wioletta Januszczyk Karolina Muskaa Karina Pcherz Samodzielni prawnicy: Katarzyna Bielat - Sadowska Dominika Latawiec - Chara Joanna Ostojska Wojciech Deja Jakub Pietrasik Jakub Salwa Prawnicy: Joanna Chiciak Joanna Czekaj Agnieszka Janus Piotr Mikosik Krzysztof ak Kontakt dla mediw: Anna Dzienio Manager ds. PR i Komunikacji Wsparcie pozaprawnicze: Iwona Drabik (tumacz) Iwona Jaroszewska Paulina Kalenik Joanna Pramo Anna Wako Adres: Tomczak & Partnerzy Spka Adwokacka ul. Podwale 3/9 00-252 Warszawa, Polska Telefon: +48 22 33 96 500 Telefax: +48 22 33 96 501 Strona: www.tomczak.pl ISSN 2081-9056

Miesicznik Res in Commercio . Praktyka prawa gospodarczego redagowany jest przez zesp w skadzie: Dominika Latawiec - Chara, Joanna Ostojska, Jakub Pietrasik i Micha Tomczak. Wsppracownikami miesicznika i autorami tekstw s prawnicy Kancelarii Tomczak & Partnerzy a take inni prawnicy, zaproszeni do wsppracy, co w ich notkach biograficznych wyranie zaznaczono. Miesicznik skadany jest w programie InDesign firmy Adobe. Autorem projektu graficznego jest Wojciech Wilk.

RES IN COMMERCIO

LUTY 2012

27

S U M M A R Y

February 2012 Issue

Reps in time (p. 7) Jakub Salwa continues a series of texts devoted to the standard share purchase agreement, which in legalese in poetically abbreviated to SPA. This time the article is dedicated to terms related to seeking claims under standard agreements. The terms concerned generally may bring far-reaching consequences for both parties; what is more, they usually are incompliant with periods of limitation which, as it is commonly known, under the law of German origin, i.e. under Polish law, are deemed as mandatory norms. Thus, it is a self-evident truth that the concurrence of contractual and codified norms may lead to a conflict. More governing law (p. 10) In spring 2011 a new private international law came into force. The previous act derives from 1965 this brief and meaningful regulation laid foundations for an in-depth education of many legal generations. In the meantime, however, new tendencies and solutions displaying features of international conventions came to light. All of them are closely related to the far-reaching internationalization of legal trade. In his article Piotr Mikosik collects the most essential information on a new legislation and on the Roman treaty regulating matters of similar nature. Risky security (p. 15) Joanna Ostojska addresses the transfer of ownership agreement for security purposes. Such agreement became extremely popular within banking as security for credit repayment in 1990s, especially in times when the legal system did not incorporate an act on registered pledge. Joanna highlights the risks related to the application of this legal institution under Polish law whenever it is not regulated by universally binding provisions. It goes without saying that under such circumstances the clarity of the adopted solution is conditioned upon the contractual regulation entered into by the parties. What is common (p. 18) The notion of common building parts also goes beyond the framework of codes, and what is more, it has been subjected to any statutory regulation merely to a highly insignificant extent. Only the act on premises
28 | RES IN COMMERCIO |

ownership introduces the above notion. In the event of commercial real properties the notion of common parts becomes highly pertinent to the determination of the lease costs. Joanna Czekaj addresses this topic which presumably will be discussed in more detail in a more extensive monograph. Certainly, the problem lies not in the definition of common parts, but in their financial consequences. To cut the long story short, it may be said that common parts may be defined negatively as those areas which have been given at disposal of individual tenants, as well as positively upon indication of those parts that are deemed as common. In this case the lessor should remain vested in that property part which is at his own disposal. The question which in this case is impossible not to be raised is who is supposed to pay for using those parts? Lease agreements very rarely define the problem in hand with due precision. Commentaries of Res in Commercio (p. 22) The last part of a monograph devoted to the transformation of companies discusses the transformation of a civil law partnership into a partnership. While introducing in 2001 the Code of Commercial Partnerships and Companies the legislator aimed to eradicate the civil law partnership from broadly understood commercial trade. Nowadays it is common knowledge that this intention has proved slightly nave, like each and every intention of a lawyer who attempts to impose a solution upon the mainstream of commercial trends. The Code distinguishes two main modes under which a civil law partnership may be transformed into a partnership the first one is a summary mode, since it was designed to eliminate the civil law partnership from the circle of commercial entities, whereas the second one pertains to the transformation of civil law partnership into other types of partnerships. It may be called a general mode. By closing a series devoted to the transformation of companies we officially announce that from March a new monograph prepared by lawyers of the Law Office will be presented. The interested readers are kindly referred to the next edition of Res in Commercio.

Tomczak & Partners Law Officeis A professional counselling company rendering advisory services in the field of commercial law. The law office is chiefly preoccupied with transactions concerning the capital and bank turnover as well as real estate business. Furthermore, it runs a specialist section of pharmaceutical as well as telecommunication law and provides services pertaining to the companies current activities. Partners: Karolina Kocemba Micha Tomczak Attorneys-at-law and Counsellors: Wioletta Januszczyk Karolina Muskaa Karina Pcherz Leading Lawyers: Katarzyna Bielat - Sadowska Dominika Latawiec - Chara Joanna Ostojska Wojciech Deja Jakub Pietrasik Jakub Salwa Associates Lawyers: Joanna Chiciak Joanna Czekaj Agnieszka Janus Piotr Mikosik Krzysztof ak Contact for media: Anna Dzienio PR & Communications Manager Extralegal Support: Iwona Drabik (translator) Iwona Jaroszewska Paulina Kalenik Joanna Pramo Anna Wako Address: Tomczak & Partners Law Office 3 Podwale St. apt. no 9 00-252 Warsaw, Poland Telephone number: +48 22 33 96 500, Telefax: +48 22 33 96 501 Website: www.tomczak.pl ISSN 2081 - 9056

Monthly Res in Commercio . Law Practice is edited by the team composed of: Dominika Latawiec - Chara, Joanna Ostojska, Jakub Pietrasik and Micha Tomczak. The further parties involved in the issuance of a monthly as well as authors of texts are lawers employed at Tomczak & Partners Law Office and other lawyers invited to cooperation, which fact was marked in their biographical notes. The monthly is created in Adobe InDesign and designed by Wojciech Wilk.

LUTY 2012