Professional Documents
Culture Documents
kliknij tutaj
Darmowa publikacja dostarczona przez ZloteMysli.pl Niniejsza publikacja moe by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wycznie w formie dostarczonej przez Wydawc. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawartoci publikacji bez pisemnej zgody wydawcy. Zabrania si jej odsprzeday, zgodnie z regulaminem Wydawnictwa Zote Myli.
rok 2010
Data: 1.12.2010 Tytu: Bd pisarzem fragment utworu Autor: Dorothea Brande Tytu oryginau: Becoming a Writer Tumaczenie: Agata Maria Andrzejkowicz Projekt okadki: Janusz Skierkowski Redakcja: Magdalena Michalak, Sylwia Fortuna Wydawnictwo Zote Myli sp. z o.o. ul. Daszyskiego 5 44-100 Gliwice WWW: www. ZloteMysli.pl EMAIL: kontakt@zlotemysli.pl
Autor oraz Wydawnictwo Zote Myli dooyli wszelkich stara, by zawarte w tej ksice informacje byy kompletne i rzetelne. Nie bior jednak adnej odpowiedzialnoci ani za ich wykorzystanie, ani za zwizane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo Zote Myli nie ponosz rwnie adnej odpowiedzialnoci za ewentualne szkody wynike z wykorzystania informacji zawartych w ksice.
Wszelkie prawa zastrzeone. All rights reserved.
Spis treci
Tytuem wstpu.......................................................................5 Rozdzia I Cztery trudnoci.....................................................9 Trudno pisania w ogle..................................................12 Autor jednej ksiki.........................................................13 Pisarz okazjonalny............................................................14 Pisarz nierwny.................................................................15 Problemy nie le w warsztacie pisarskim........................17 Rozdzia II Pisarze, czyli kto?...............................................19 Jak kultywowa pisarski temperament..............................20 Artyci prawdziwi i faszywi...............................................21 Dwie strony pisarza...........................................................22 Rozdwojenie nie zawsze jest psychopatyczne!...............23 Codzienne przykady podwjnej osobowoci....................24 Trzsawisko rozpaczy.......................................................25 Rozdzia III Zalety dwulicowoci.........................................29 Proces tworzenia opowieci..............................................29 Urodzony pisarz..............................................................31 Niewiadomo i wiadomo...........................................32 Dwie osoby, z ktrych skada si pisarz............................32 Przezroczysta bariera.......................................................33 Kieruj si wasn opini.....................................................34 Twj Najlepszy Przyjaciel i Najsurowszy Krytyk..............36 Odpowiednie rozrywki.......................................................37 Przyjaciele i ksiki...........................................................39 Arogancki umys................................................................40 Dwie poowy nie w stanie wojny........................................41 Pierwsze wiczenie...........................................................42 Rozdzia IV Interludium: o przyjmowaniu porad....................45 Oszczdzaj energi...........................................................45 Wyobrania przeciw woli zmiana nawykw..................46 Pozbywajc si starych nawykw.....................................47
Demonstracja....................................................................48 Waciwy nastrj...............................................................49 Rozdzia V Poskromienie niewiadomoci............................51 Nieme sny na jawie...........................................................51 Ku lekkiemu pisaniu..........................................................53 Podwj swj dorobek......................................................55 Rozdzia VI Pisanie zgodne z planem...................................57 Zaangauj si w pisanie....................................................57 Dug honorowy..................................................................58 Rozszerzajc zakres zadania............................................59 Odnie sukces lub przesta pisa.....................................61 Rozdzia VII Pierwsza lustracja.............................................63 Krytycznie czytajc swoje dzieo.......................................64 Kopoty z naladownictwem..............................................64 Odkrywajc swoj si.......................................................66 Przypis dla nauczycieli......................................................68 Rozdzia VIII Krytyk w pracy nad sob..................................71 Krytyczny dialog................................................................72 Konkretne sugestie...........................................................75 Korekta po krytyce............................................................75 Warunki doskonaoci.......................................................76 Dyktatura codziennego reimu..........................................77 Rozdzia IX Czytajc jako pisarz...........................................81 Czytaj dwa razy.................................................................82 Oglny osd, szczegowa analiza...................................82 Drugie czytanie.................................................................83 Sprawy wane...................................................................84 Rozdzia X O naladownictwie..............................................87 Naladujc techniczne doskonaoci.................................87 Jak korzysta ze sw.......................................................89 Zapobiegajc monotonii....................................................90 Zbieraj wiee sowa.........................................................91 Rozdzia XI Uczc si widzie na nowo................................93 Nawyki klapki na oczy..................................................93
Przyczyny powtarzalnoci.................................................94 Odzyskujc niewinno spojrzenia....................................95 Obcy na ulicy....................................................................96 Nagroda za wytrwao.....................................................99 Rozdzia XII rdo oryginalnoci........................................101 Nieuchwytna jako........................................................101 Oryginalno, a nie naladownictwo...............................103 Zaskakujce zakoczenie.............................................104 Szczero rdo oryginalnoci...................................105 Zaufaj sobie....................................................................106 Twj gniew, mj gniew..................................................107 Jedna historia, wiele wersji..............................................108 Twoja niezbywalna wyjtkowo......................................111 Kwestionariusz................................................................111 Rozdzia XIII Pisarz a jego czas wolny................................113 Wakacje w pracy, praca na wakacjach............................113 Wypoczynek bez sw.....................................................115 Znajd wasny bodziec czyli co jest Twoj marchewk?...116 Rnorodno sposobw spdzania czasu.....................116 Rozdzia XIV Pisarskie wprawki..........................................119 Rekapitulacja...................................................................119 Zaraliwo stylu.............................................................120 Znajd swj styl...............................................................121 Historia w zarodku...........................................................121 Okres przygotowawczy...................................................122 Pisz odwanie.................................................................123 Zakoczony eksperyment...............................................124 Czas na moment prawdy.................................................125 Czytanie krytyczne..........................................................127 Rozdzia XV Wielkie Odkrycie.............................................129 wiczenia pisarskie do policzenia na palcach jednej rki129 rdo geniuszu...............................................................131 Niewiadomo, a nie podwiadomo...........................131 Wyszy poziom wyobrani..............................................132
yj w zgodzie z niewiadomoci....................................132 Artystyczna piczka i Pisarska Magia...........................134 Rozdzia XVI Trzeci bohater Geniusz.............................137 Nie podwjna, a potrjna natura pisarza.........................137 Tajemnicza zdolno.......................................................138 Uwalniajc geniusz.........................................................139 Rytm, monotonia, cisza...................................................141 Podoga do wyszorowania...............................................142 Rozdzia XVII Pisarska Magia.............................................145 X jest tym dla Umysu, czym Umys dla Ciaa..................145 Uspokj swj umys.........................................................146 Pod kontrol....................................................................147 Pomys na opowie w roli przedmiotu............................148 Magia w akcji..................................................................149 Wywoujc artystyczn piczk...................................150 Poegnanie.....................................................................151 Zakoczenie. Kilka prozaicznych wskazwek.....................153 Maszynopisarstwo...........................................................153 Miej dwa komputery........................................................154 Artykuy papiernicze........................................................154 Przy klawiaturze: PISZ!...................................................155 Dla uzalenionych od kawy.............................................156 Kawa versus yerba mate.................................................156 Czytanie..........................................................................156 Kupowanie ksiek i czasopism......................................157
R O Z D Z I A II
zrwnowaonych bardzo podejrzane i nie ma wrd nich najlepszej opinii, spiesz wic wyjani, e czci tego programu nie jest wpajanie komukolwiek dzikiego cygaskiego nastawienia do wiata, czy te goszenie, e kaprysy i skoki nastroju (tam, gdzie one rzeczywicie wystpuj) to niezbdny akompaniament ycia autora. Przeciwnie, wahania nastroju i uczuciowe wybuchy, tam gdzie one rzeczywicie zachodz, s oznak, e osobowo danego autora nie dziaa jak naley e zuywa si w jaowych wysikach i emocjonalnym wyczerpaniu. Powiedziaam: Tam gdzie one rzeczywicie zachodz, poniewa wiele z nadtych idiotyzmw, ktre przecitny czowiek uwaa za integraln cz charakteru artysty, w ogle nie istnieje i widziane jest wycznie okiem obserwatora. Taki kto cae ycie sucha opowieci o artystach i naprawd wierzy, e licentia poetica oznacza, i artysta roci sobie prawo do ignorowania kadego moralnego kodeksu, ktry mu nie odpowiada. To, co ludzie niebdcy pisarzami myl na temat artystw, miaoby mae znaczenie, gdyby nie to, e ma to wpyw na tych, ktrzy sami chc pisa wbrew swej woli i wbrew wasnemu zdrowemu rozsdkowi zostaj przekonani, i co strasznego i niebezpiecznego jest w yciu artysty, a cz tej niemiaoci, w ktrej dostrzeglimy przyczyn kopotw, wynika wanie z owej atwowiernoci w stosunku do popularnych opinii.
wiod swe ycie zgodnie z innymi zasadami ni typowy biznesmen, bardzo atwo, patrzc z zewntrz, opacznie zrozumie, co w artysta robi i dlaczego. Obraz artysty widzianego jako monstrum zoonego w czci z kaprynego dziecka, w czci z cierpicego mczennika, w czci z yjcego z dnia na dzie lekkoducha, to dziedzictwo poprzedniego wieku1. Co wicej dziedzictwo bardzo wstydliwe. Istnieje wczeniejsza i zdrowsza od tej idea artysty, ukazujca geniusza jako kogo bardziej wszechstronnego, bardziej wspczujcego, bardziej sumiennego od swych blinich, o bardziej wyrobionym smaku i mniej zalenego od opinii tumu. Ziarno prawdy tkwice w pojciu: fin de sicle jest natomiast takie, e utalentowany autor zachowuje do ostatniego oddechu sw spontaniczno, dziecic wraliwo i niewinno spojrzenia, ktra tak wiele znaczy dla malarza; zdolno szybkiego, penego wieoci reagowania na nowe sceny, za na stare tak, jakby byy nowe; umiejtno postrzegania rysw i charakterystycznych cech tak, jakby wyszy w tej wanie chwili spod rki Boga zamiast je natychmiast sortowa wedug zakurzonych kategorii i szufladkowa bez zdziwienia czy ciekawoci; zdolno odczuwania sytuacji tak bezporednio i z takim zapaem, e sowo banalny niemal nie ma dla sensu; oraz zawsze dar dostrzegania zwizkw pomidzy rzeczami, o ktrych Arystoteles mwi dwa tysice lat temu. wieo reakcji jest spraw yciow dla talentu pisarza.
dla jego sukcesu. Autor musi by dorosy, mie wyrobiony smak, by opanowany, powcigliwy i sprawiedliwy. Jest to jego cz, strona odpowiadajca bardziej ni artycie rzemielnikowi, robotnikowi albo krytykowi. I ta strona musi cay czas dziaa jednoczenie ze stron emocjonaln, dziecinn oraz poprzez ni. Inaczej nie otrzymamy dziea sztuki. Jeli ktrykolwiek z tych dwch elementw osobowoci artysty uzyska zbytni przewag, skutkiem bdzie dzieo sabe, albo te nie bdzie go wcale. Pierwszym zadaniem pisarza jest zrwnowaenie obu tych elementw swojej natury, poczenie ich rnych aspektw w jedn zintegrowan osobowo. Pierwszym za krokiem w kierunku uzyskania tego szczliwego rezultatu jest oddzielenie ich w celu przeanalizowania i wicze.
irytujc istot w oczach zwykych zjadaczy chleba, szczyccych si tym, e oni przynajmniej s cali skadaj si z jednego kawaka. Nie ma jednak nic skandalicznego czy niebezpiecznego w przyznaniu, e nasz charakter ma wicej ni jedn stron. Pamitniki i listy genialnych ludzi pene s fragmentw potwierdzajcych ich przekonanie, e posiadaj dwoist, albo i wielorak, natur. Zawsze mamy tam zwykego czowieka, ktry chodzi, oraz geniusza, ktry lata. Idea alter ego drugiego ja, albo wyszego ja powraca zawsze, ilekro jaki geniusz uwiadamia sobie, jak funkcjonuje, a wiadectwa tego znajdujemy w kadym stuleciu.
F.W.H. Myers (18431901) angielski poeta, eseista i badacz zjawisk parapsychologicznych [przyp. tum.].
11
snu, i ta decyzja lub rozwizanie okazuj si waciwe. Wszystkie te codzienne cuda dotykaj geniuszu. W takich chwilach wiadomo i niewiadomo cz si w wysiku i wsplnie spiskuj, by osign maksymalny efekt; wspomagaj si nawzajem, wspierajc, wzmacniajc i uzupeniajc jedna drug, w ten sposb, e bdce tego skutkiem dziaanie wynika z penej, zintegrowanej osobowoci, niosc w sobie autorytet niepodzielonego umysu. Czowiek utalentowany to kto, kto zazwyczaj (albo bardzo czsto lub z duym powodzeniem) dziaa tak, jak jego mniej uzdolnieni blini czyni tylko sporadycznie. Taki kto nie tylko bierze udzia W jakim wydarzeniu, ale take tworzy je, pozostawiajc zapis danej chwili na papierze, na ptnie czy w kamieniu. Tak czy inaczej, czowiek taki sam tworzy sytuacje, a potem w nich uczestniczy, za jego ch zarwno inspirowania, jak i tworzenia, odrnia go od jego bardziej biernych, mniej odwanych towarzyszy. Kady, kto naprawd pragnie pisa, zdaje sobie w jakim stopniu z tego spraw. Czsto wraz z pojawieniem si wizji maj miejsce rwnie pierwsze trudnoci. Start do kariery jest do atwy: skonno do marzycielstwa, mio do ksiek, wczesne odkrycie, e nie jest zbyt trudno sformuowa wyraenie znale ktr z tych rzeczy albo wszystkie we wasnej modzieczej wiadomoci, to uwierzy, e odnalazo si swoje nieuchronne, a zarazem nie przeraajco oniemielajce powoanie.
Trzsawisko rozpaczy
Wtedy jednak pojawia si stopniowo wiadomo wszystkiego, co niesie z sob ycie pisarza: nie atwe marzycielstwo, tylko cika
12
praca nad przeksztaceniem marzenia w rzeczywisto, bez powicania jego wspaniaoci i czaru; nie bierne podanie za histori opowiadan przez kogo innego, ale znalezienie i ukoczenie wasnej historii; nie napisanie kilku stron, ktre zostan ocenione jedynie pod ktem stylu i poprawnoci, a perspektywa pisania akapitu za akapitem i strony za stron, ktre bd czytane ze wzgldu na swj styl, zawarto i si wyrazu. I nie jest to bynajmniej wszystko, co dostrzega przed sob pocztkujcy pisarz. Martwi si, mylc o swej niedojrzaoci, zastanawiajc si, jak w ogle mg myle, e ma cokolwiek wartociowego do powiedzenia. Odczuwa tak sam trem, mylc o swych niewidocznych czytelnikach, jak ma kady debiutujcy aktor. Odkrywa, e kiedy jest w stanie zaplanowa sw fabu krok po kroku, pynno, z jak powinien pisa, nagle znika. Albo te, kiedy podchodzi do tej sprawy z wiksz swobod i puszcza wodze fantazji, caa fabua zaczyna mu si rozazi. Obawia si, i ma skonno do pisania historii, ktre s wszystkie takie same, albo drtwieje na myl, e ju nigdy, po ukoczeniu danego opowiadania, nie znajdzie drugiego, ktre bdzie mu si tak samo podoba. Zacznie ledzi to, co pisz aktualne literackie sawy, drczc si, e brak mu poczucia humoru tego pisarza albo pomysowoci tamtego. Znajdzie setk powodw, by zwtpi w siebie, i ani jednego, by w siebie uwierzy. Zacznie podejrzewa, e ci, ktrzy go zachcali, s zbyt pobaliwi, albo te zbyt odlegli od artystycznego rynku, by zna standardy obowizujce dla odnoszcej sukcesy literatury. Albo te przeczyta dzieo prawdziwego mistrza sowa i rozziew midzy talentem tamtego, a jego wasnym wyda mu si niezgbion przepaci, poerajc wszelk nadziej. W takim te stanie, od czasu do czasu rozjanianym chwilami, w ktrych ma poczucie ywotnoci i siy swego talentu, moe pozostawa przez miesice
13
i lata. Kady pisarz przechodzi okresy zwtpienia i rozpaczy. Bez wtpienia tych wielu obiecujcych, jak te wikszo tych, ktrzy nie s stworzeni, by pisa, w tym miejscu zawraca i znajduje sobie mniej wymagajc drog ycia. Inni potrafi odnale drugi brzeg swego trzsawiska rozpaczy, czasem z pomoc inspiracji, czasem po prostu dziki wytrwaoci. Jeszcze inni zwracaj si ku ksikom i doradcom. Jednak czsto nie potrafi okreli rda drczcego ich poczucia bezradnoci mog nawet doszuka si faszywych przyczyn swego lku, sdzc, e trac na sile wyrazu, poniewa nie potrafi pisa dialogw albo nie wychodzi im intryga, albo wszystkie ich postacie s zbyt sztywne. Kiedy za po zadaniu sobie wielkiego trudu, by te braki pokona, stwierdzaj, e ich problemy nie znikny, nastpuje kolejny, nieoficjalny odsiew. Niektrzy wypadaj z grupy, inni trwaj, mimo e osignli stan otpiaego dyskomfortu i czuj, e nie potrafi ju zdiagnozowa swych problemw. adne zniechcajce udrki serwowane im przez redaktorw, nauczycieli i starszych pisarzy nie zdoaj wyeliminowa niedobitkw tego typu. Taki kto musi przede wszystkim zrozumie, e prbowa robi zbyt wiele na raz, nastpnie za, e cho rozpocz samoksztacenie krok po kroku, to jednak wykona kroki niewaciwe. Wikszo metod ksztacenia wiadomej strony pisarza rzemielnika i krytyka, ktry w nim jest w istocie szkodzi jego stronie niewiadomej, czyli artycie. Twierdzenie odwrotne rwnie jest suszne. JEST JEDNAK MOLIWE KSZTACENIE OBU STRON OSOBOWOCI TAK, BY PRACOWAY W HARMONII, ZA PIERWSZYM DO TEGO KROKIEM JEST ZDANIE SOBIE SPRAWY Z TEGO, E MUSISZ SI UCZY TAK, JAKBY NIE
14
15
http://pisarz.zlotemysli.pl
Co naprawd musisz wiedzie, by sta si sawnym i podziwianym autorem?
16
dowiesz si, jak wyksztaci w sobie elazn dyscyplin sukcesu, odkryjesz, jak dziaa w taki sposb, aby wyeliminowa moliwo poraki, dowiesz si, w jaki sposb zachowywa si, aby sprawia wraenie osoby bardziej pewnej siebie i wartociowej poznasz zestaw najwikszych bdw, jakie popeniaj ludzie, prbujcy nieskutecznie osign sukces w swoim yciu.
Jak konstruowa emocjonujc fabu? Jak prowadzi wartk narracj? Jak wykreowa pobudzajce wyobrani charakterystyki postaci? Jak tworzy inteligentne dialogi? Jak wprawia scenicznych? czytelnika w zachwyt w sekwencjach