Ksztatowanie opinii publicznej przez mass media.

Joanna Pilak

Przez pojcie mass media rozumie si tzw. rodki masowego przekazu, inaczej publikatory, czyli rodki suce do komunikowania spoecznego : prasa, telewizja, internet, radio, ksiki, filmy, postery, bannery etc. W dobie cigego i nieustajcego procesu postpu technologicznego media cyfrowe stay si gwnym rdem przekazu informacji spoecznej. To mass media, nazywane czsto Czwart Wadz , maj najistotniejszy wpyw na ksztat naszych opinii, sdw, na nasze wybory, decyzje czy ich brak, co nazywamy ksztatowaniem opinii publicznej. To media czsto s rdem propagandy, manipulacji czy sporw. W obecnych czasach ciko mwi o obiektywizmie mediw. Media czsto s traktowane jako symbol demokracji, wolnoci sowa, opinii. Mwi si o mediach jako stranikach demokracji. Na ile ten termin jest obecnie aktualny? Na ile media s obiektywne? W jakim stopniu mona im zaufa , i, co najwaniejsze jaki wpyw maj na ksztat opinii publicznej? Mwic o tzw . czwartej wadzy , warto przywoa sowa XIX wiecznego historyka i filozofa Thomas Carlyle, ktry powoa si na Burke a , ktry mwi : trzem stanom w

parlamencie towarzyszy jeszcze jeden stan, ktry ma wicej wadzy ni trzy pierwsze
mediach/dziennikarzach.
1

mowa

tu

wanie

Kontynuuje:

...to

nie

figura

retoryczna, czy dowcipne powiedzonko, to jest dosowny fakt...- Druk, ktry nieodcznie wywodzi si z pisania, jest , jak
1

T. Carlyle : On Heroes and Hero Worship, London 2002

czsto

mwi,

rwnowanikiem

demokracji:

wynalazkowi

pisania, nieodczna jest demokracja. Ktokolwiek kto moe mwi - mwic teraz do caego narodu, staje si moc, oddziaem rzdu, z procesie rang , jaki stanowienia ma tytu lub wszystkich aspektach wadzy. Nie niezbywaln wag w prawa we znaczenia, jak masz konierzyk.

Liczy si to, e posiadasz jzyk, ktrego inni bd sucha, to, i nic wicej jest warunkiem 2- warunkiem posiadania czwartej
wadzy. Przez te sowa rozumiem, e wedug Carlylea oprcz trzech stanw spoecznych : kapastwa, arystokracji i posplstwa istnieje czwarty stan dziennikarstwo. Wspomniaam take, o mediach jako rdle propagandy. O tzw. modelu propagandy3 rozprawia Chomsky, biorc za przykad media amerykaskie. Wedug jego modelu , co myl jest jedn z najtrafniejszych rozpraw na temat mediw obecnych, media s bardzo zakorzenione w systemie rynkowym. Stay si one nastawionymi na zysk biznesami, bdcymi w rkach najbogatszych, ktrzy z kolei s zasilani finansowo przez ogoszeniodawcw, rwnie nastawionymi na zysk podmiotami. Podmioty te naciskajc na media <gwnie poprzez aspekt finansowy> czyni je zalenymi i kompletnie nieobiektywnymi, w tym, jakie informacje dostarczaj spoeczestwu. Mwi si, e media s w poowie wasnoci korporacji, a w poowie innych organizacji poza medialnych.

2 3

T. Carlyle : On Heroes and Hero Worship, London 2002 N. Chomsky: Manufacturing Consent: the Political Economy of the Mass Media, NY 1988

Na ile jest to faktem, na tyle w adnym wypadku nie mona mwi o wolnych mediach i o ich braku wpywu na opini publiczn. Za przykad niech posuy butelka Coca Coli. Co roku przed kadymi witami Boego Narodzenia , ciarwka z Coca Col pdzi przez niegi i kontynenty , eby kady mg mie do niej dostp. Coca Cola Company jako najlepiej rozpoznawalnych jeden z najwikszych producentw napojw, posiadajcych prawdopodobnie jedn z reklam i produktw na caym wiecie manipuluje i reguluje nasz opini. Dla wielu, brak ciarwki Coca Coli w TV przed witami to adne wita. Kolejnym przejawem nieobiektywnego charakteru mediw moe by tzw. mcdonaldyzacja spoeczestwa , ktra jest jednym z przejaww globalizacji. Proces mcdonaldyzacji szybkiej obsugi , rodzimych to proces upowszechniania, dziaania, a take samych w sobie barw dla Stanw Zjednoczonych Ameryki. To take cay szereg zachowa , powiedziaabym nawet kultura McDonalds czyli szybkie, ujednolicone, pozorne ycie. To narzucany sposb spdzania wolnego czasu, rodzaju posiku W McDonalds spotkajmy si fraza znana kademu . Pomimo wielu dyskusji na temat szkodliwoci fastfoodw i negatywnego wpywu na nasze zdrowie reklama McDonalds, a co za tym idzie logo - jest jedn z najbardziej rozpoznawanych grafik na wiecie. Media, poprzez reklam, przyczyniaj si do tego , e ksztatuj nasz , dosownie, smak.

Mass

media

to

ju

swego

rodzaju

rzeczywisto

rzeczywistoci. Mwic o rzeczywistoci , zastanawia fakt na ile ta rzeczywisto jest faktem a na ile iluzj. Na ile prawdziw by nie by symulacj. Jean Baudrilliard, w swoim Symulakry i symulacja4 , swoim wg mnie najwikszym dziele po Ameryce mwi o pogoni za rzeczywistoci. Rzeczywistoci, ktra tak naprawd ni nie jest - jest ona wytworem mediw, wiata wirtualnego, elektronicznego. Rzeczywistoci, ktra powinna by jasnoci i stworzylimy tosamoci. Dc do absolutnej pewnoci, wiat skrajnie niepewny; chcc, by wszystko

mona byo zobaczy, stworzylimy model wiata, ktry nie odsya do niczego poza samym modelem. Przeraajca jest trafno z jak Baudrilliard okrela nasz rzeczywisto , ktra jest ju hiperrzeczywistoci wytworem mediw, ktre kreuj nas samych. Mwic o kreowaniu rzeczywistoci, o manipulacji opini publiczn nie mona nie wspomnie o zamachach na World Trade Center, o wojnie w Iraku, o kryzysie ekonomicznym czy o rozgrywkach politycznych. Interwencja armii USA w Iraku, poparta gosem narodu , a kierowana przez Prezydenta Busha, uzyskaa aprobat spoeczn tylko i wycznie dziki mediom, prasie, ktre stworzyy obraz rzeczywistoci w Iraku, ktry znacznie odbiega od tego jak byo naprawd. Kontrowersje budzi te atak na WTC. Pojawiy si gosy, e atak by wymysem mediw, e ataku nie byo, e by to sabota rzdu
4

amerykaskiego.

Idealnie

pasuje

to

do

teorii

Simulacra and Simulation (The Body, In Theory: Histories of Cultural Materialism)

symulakrw element hiperrzeczywistoci , ktry zakrad si do wiata realnego. Sprawa Osamy bin Ladena istnia naprawd , czy istnia jako wytwr mediw? Posta rzeczywista czy bohater opinii publicznej? Kryzys ekonomiczny - baka, spekulacji ktra w kocu pka efekt bankierw, maklerw giedowych. Moim zdaniem

jest to jeden z najdoskonalszych przykadw, na to jak atwo mona wprowadzi panik na rynku giedowym czy wrd obywateli. Jak atwo mona zmanipulowa i , tak naprawd zawadn naszym umysem. Media ktre tak naprawd wolne nie s, wykreoway kryzys, tym samym przekonujc nas do tego , e to, czego najbardziej si obawiamy, jest jedynym wyjciem. Nowy Porzdek wiata, cz teorii spiskowej dziejw, coraz bardziej realny scenariusz. Mieszane uczucia zaczyna wzbudza osoba Baracka Obamy. Z jednej strony posta idealna, nie skaona wiatem polityki, taki obraz kreuj media, taki obraz kreuje sam Prezydent w swojej autobiografii. Z drugiej strony, zastanawia , na ile ten hiperidealny obraz jest prawdziwy? Czy jest on produktem elity Wall Street? Czy jest o produktem mediw? Media do perfekcji opanoway zdolno odwracania naszej uwagi od spraw istotnych. Stacje telewizyjne , nie ma znaczenia, czy publiczne, czy prywatne , stay si elementem rozgrywek partyjnych, czy to w Polsce czy na wiecie.

Posu si przykadem Silvio Berlusconiego, byego prezydenta Woch, multimilionera, waciciela najwikszych stacji telewizyjnych i dziennikw prasowych. Zmanipulowa opini publiczn, przedstawia obraz siebie samego wygodny dla niego i bezpieczny dla kraju. Sondae. Nastpny przykad , doskonale pokazujcy subiektywny obraz mediw. sonda polityczny, pokazujcy drastycznym Pastwa. spadku Niewiele zaufania osb Na ile obiektywny moe by rosnce notowania partii dla Premiera wiadomych czy jak Gowy media

rzdzcej, w momencie gdy inna stacja telewizyjna mwi o jest

manipuluj ich wyborem. Nie jest zgodne z etyk pytanie o upodobania partyjne obywatela , dajc mu do wyboru np. 2 lub trzy partie. W tym momencie z gry jestemy zmanipulowani i z gry wybr jest przesdzony. Dodatkowo media wiedz jakich ludzi pyta i o co. Powstaje sonda wygodny dla mediw , bezpieczny dla wadz, tak naprawd nie majcy znaczenia dla zwykych obywateli. Podsumowujc, pewne jest, e media s nieodcznie zwizane z opini publiczn. Mog powiedzie, e media s wrcz uzalenione od opinii publicznej i odwrotnie. To wadza jak maj media, ich wpyw na ludzkie ycie, moliwo regulowania nastrojw spoecznych wydaje si by t najwyszym, najwaniejszym czynnikiem kreujcym obecne spoeczestwa. Pytanie , czy najbezpieczniejszym i na ile prawdziwym.

Bibliografia: 1. T. Goban-Klass: Media i komunikowanie masowe.Krakw 2001 2. Skuteczne dziennikarstwo. Warszawa 2002 3. M.G. Roskin, R. L. Cord, J. A. Medeiros, W. S. Jones: Wprowadzenie do nauk politycznych. Pozna 2001 4. M. Mrozowski: Midzy manipulacj a poznaniem, czowiek w wiecie mass mediw. Warszawa 1991 5. Gra w sondae. Polityka 18/2005, s. 14 6. L. Stomma: Gupie sondae. Polityka 23/2004 7. B.Obama: Dreams from My Father: A Story of Race and Inheritance . Broadway 2004 8. B. Obama : The Audacity of Hope. NY 2008. 9. J. Baudrillard : Simulacra and Simulation (The Body, In Theory: Histories of Cultural Materialism) . University of Michigan Press 1995 10. T. Carlyle : On Heroes and Hero Worship, London 2002 11. N. Chomsky: Manufacturing Consent: the Political Economy of the Mass Media, NY 1988