http://www.chemia.sos.

pl

1.
Z układu okresowego pierwiastków można odczytać, że stront leży w 2 grupie i w 5 okresie,
ma więc 2 ekektrony walencyjne na piątej powłoce. W grupach od 1 do 13 (poza borem)
znajdują się metale. W przypadku metali aktywność wzrasta wraz ze wzrostem nr okresu
(dla niemetali, aktywność wzrasta w górę układu okresowego), stront jest więc bardziej
aktywny od wapnia. Jako metal bardzo aktywny gwałtownie reaguje z kwasami (reaguje
nawet z wodą). Tlenek strontu, tak jak wszystkie tlenku metali 1 i 2 grupy (poza tlenkiem
berylu) reaguje z wodą tworząc wodorotlenek.
1 Atom strontu ma 2 elektrony walencyjne, które w stanie podstawowym P
znajdują się na piątek powłoce
2 Stront jest niemetalem F
3 Stront jest aktywniejszy od wapnia P
4 Stront nie reaguje z kwasem solnym F
5 Tlenek strontu ma charakter zasadowy P

2.
A
Nuklidy opisywane są zawsze dwiema liczbami: A i Z ZX. Liczba Z nazywana liczbą porządkową lub atomową określa ilość
protonów w jądrze (jednocześnie ilość elektronów w atomie), natomiast liczba A nazywana liczbą masową wskazuje łączną
liczbę protonów i neutronów w jądrze, czyli liczba neutronów w jądrze może być obliczona z zależności l.n=A-Z.
87
Izotop rubidu 37 Rb składa się zatem z 37 protonów oraz 87-37=40 neutronów.

3.
W zapisie równań reakcji jądrowych suma liczb Z i A po lewej stronie i prawej równania reakcji musi być równa. Elektron jest
0
cząsteczką o ładunku -1 i masie 0, można go zapisać jako −1e . Równanie z rozpadu β- dla rubidu można zapisać:
87
37 Rb ⎯⎯→ AZ X + −01e . Dla lewej strony: 37=Z+(-1), czyli Z=38, oraz 87=A+0, czyli A=87. Z układu okresowego pierwiastków
możemy odczytać, że pierwiastkiem powstałym w wyniku rozpadu β- rubidu jest stront. Równanie reakcji przyjmie zatem
postać: 87
37 Rb ⎯⎯→ 87
38 Sr + β−

4.
Sód leży w 1 grupie układu okresowego, jest więc metalem. Tak jak większość metali jest barwy srebrzystobiałej, przewodzi
prąd elektryczny, oraz jest miękki (sód można kroić nożem).
Chlor jest gazem o barwie żółtozielonej o duszącym zapachu. Masa cząsteczkowa chloru M=71g/mol, a więc jest cięższy od
powietrza (średnia masa cząsteczkowa powietrza M=29g/mol).

5.
Na rysunku 1 widzimy, że badana substancja składa się z
jonów, ma więc budowę jonową. Z wymienionych substancji
tylko chlorek potasu, KCl, ma budowę jonową.

-1-
http://www.chemia.sos.pl
6.
Temperatura topnienia, to temperatura przejścia z fazy stałej w ciekłą, natomiast temperatura wrzenia to temperatura przejścia
fazy ciekłej w gazową. Brom topi się w temperaturze -7,2oC, wrze w temperaturze 59,5oC. W temperaturze pokojowej jest więc
cieczą (brom i rtęć są jedynymi ciekłymi pierwiastkami w temperaturze pokojowej). Bromometan topi się w temperaturze -
o o
93,7 C, wrze natomiast w temperaturze 3,6 C. W temperaturze pkojowej jest więc gazem. Bromek sodu – temperatura
o
topnienia i temperatura wrzenia tej substancji wynosi odpowiednio 743 i 1391 C. W temperaturze pokojowej jest to więc ciało
stałe (bromek sodu jest solą, pomiędzy jonem sodowym a jonem bromkowym występują wiązania jonowe. Tak jak wszystkie
substancje o budowie jonowej musi mieć wysoką temperaturę topnienia i wrzenia).

7.
W zadaniu tym należy narysować klasyczny wykres. Na osi 0X oznaczyć temperaturę a na osi 0Y masę soli rozpuszczoną w
100g wody:

8.
Z wykresu można łatwo odczytać, że rozpuszczalność Ca(OH)2 w 70oC wynosi około 0,1g/100g wody, natomiast dla PbI2
rozpuszczalność w tej temperaturze wynosi około 0,25g/100g wody.
o
W temperaturze około 42 C rozpuszczalność wodorotlenku wapnia i jodku ołowiu jest jednakowa i wynosi około 0,13g/100g
wody.

9.
Z wykresu doskonale widać, że wraz ze wzrostem temperatury rozpuszczalność Ca(OH)2 maleje, natomiast rozpuszczalność
PbI2 rośnie ze wzrostem temperatury.

10.
Wodorotlenek sodowy jest zasadą i wodny roztwór tej substancji jest alkaliczny (zasadowy), wodny roztwór kwasu azotowego
jest kwaśny, natomiast azotan sodu jest solą mocnego kwasu i mocnej zasady. Wodny roztwór tej soli ma odczyn obojętny.
Podane wskaźniki zmieniają swoje barwy w zależności od środowiska. Fenoloftaleina barwi się na malinowo (fenoloftaleina jak
dziewczyna, w zasadzie się czerwieni), natomiast jest bezbarwna w środowisku kwaśnym i obojętnym. Za pomocą
fenoloftaleiny nie odróżnimy kwasu azotowego od azotanu amonu.
Oranż metylowy w środowisku kwaśnym barwi się na czerwono, w zasadowym na żółto, natomiast w obojętnym na kolor
cebuowy. Mógłby posłużyć do identyfikacji tych związków.
Papierek uniwersalny w środowisku zasadowym barwi się na niebiesko, w kwaśnym na czerwono, natomiast w obojętnym nie
zmienia barwy – pozostaje żółty.
Barwa wskaźnika w roztworze
Oranż metylowy Papierek uniwersalny
Wodorotleneku sodu Żółta Niebieska
Kwasu azotowego(V) Czerwona Czerwona
Azotanu(V) sodu Cebulowa Żółta

-2-
http://www.chemia.sos.pl
11.
Jest regułą, że tlenki pierwiastków 1 i 2 grupy (za wyjątkiem tlenku berylu) reagują z wodą tworząc wodorotlenki (mają
charakter zasadowy), natomiast tlenki pierwiastków 15, 16 i 17 grupy reagują z wodą tworząc kwasy – posiadają charakter
kwasowy.
Wapń leży w 2 grupie układu okresowego pierwiastków, tlenek wapnia ma charakter zasadowy, reaguje z kwasem tworząc
sól:
CaO + 2HCl → CaCl2 + 2H2O
Siarka leży w 16 grupie układu okresowego pierwiastków, tlenek siarki(VI) (jest bezwodnikiem kwasowym), ma charakter
kwasowy, reaguje więc z wodorotlenkiem sodu:
SO3 + 2NaOH → Na2SO4 + H2O

12.
Tleneku siarki(VI) nie można otrzymać w typowych warunkach tlenu z siarką. W tych warunkach otrzymuje się jedynie tlenek
siarki(IV), który należy katalitycznie utlenić. Jako katalizatora używa się tlenku wanadu(V) (pięciotlenku wanadu):
S + O2 SO2
V2O5
2SO2 + O2 2SO3
Węglan wapnia podczas prażenia rozkłada się na tlenek wapnia (wapno palone) i tlenek węgla(IV):
temp.
CaCO3 CaO + CO2

13.
Węglan wapnia jest solą słabego kwasu węglowego, który jest wypierany z soli przez mocniejszy kwas. Kwas węglowy jest
nietrwały i natychmiast rozkłada się na wodę i tlenek węgla(IV):
+ 2+
CaCO3 + 2H → Ca + CO2 + H2O

14.
Potas jest metalem 1 grupy układu okresowego pierwiastków, jest bardzo reaktywny i z wodą reaguje gwałtownie (woda w tej
reakcji wykazuje swój kwasowy charakter):
+ -
2K + H2O → 2K + 2OH + H2
W roztworze znajdują się jony siarczanowe(VI), sodowe, baru i chlorkowe. Z tablicy rozpuszczalności możemy odczytać, że
niemożliwe jest występowanie jonów baru i siarczanu(VI) obok siebie. Jony te łączą się ze sobą dając osad siarczanu(VI) baru.
2+ - + 2- + -
Ba + 2Cl + 2Na + SO4 → BaSO4 + 2Na + 2Cl
W równaniu jonowym powinniśmy zapisać tylko jony biorące udział w reakcji:
2+ 2-
Ba + SO4 → BaSO4

15.
W celu określenia stopnia utlenienia pierwiastka wychodzimy z następujących zależności:
a. Suma stopni utlenienia pierwiastków wchodzących w skład związku jest równa 0, lub ładunkowi cząsteczki
b. Tlen w związkach jest zawsze na –II stopniu utlenienia (za wyjątkiem połączeń nadtlenkowych w których jest
na –I stopniu utlenienia, oraz za wyjątkiem OF2, w którym tlen jest na II stopniu utlenienia)
c. Wodór jest na I stopniu utlenienia za wyjątkiem połączeń z metalami w których jest na –I stopniu utlenienia.
+
NH4 Ładunek cząsteczki +1. 4.(1)+x=+1, czyli x=-3. Azot jest na –III stopniu utlenienia.
HNO2 Ładunek cząsteczki 0. 1+x+2.(-2)=0, czyli x=+3. Azot jest na III stopniu utlenienia
-
NO3 Ładunek cząsteczki -1. x+3.(-2)=-1, czyli x=+5. Azot jest na V stopniu utlenienia.

16.
Dobór współczynników reakcji najlepiej przeprowadzić poprzez rozpisanie równań połówkowych. W tym celu należy odnaleźć
utleniacz i reduktor w równaniu reakcji:
III 0 temp. VI-II
Cr2O3 + K2CO3 + O2 K2CrO4 + CO2
W kolejnym kroku bilansujemy równania połówkowe, zapisując je w postaci jonowej. Brakujące atomy tlenu pobieramy zawsze
z wody (mimo, że nie występuje ona w równaniu reakcji). W równaniu połówkowym z tlenkiem chromu(III) musimy dodatkowo
uwzględnić węglan potasu, by móc otrzymać chromian(VI) potasu:
2 Cr2O3 +2K2CO3 + 3H2O 2K2CrO4 + 6e + 6H+ + 2CO2

3 O2 + 4H+ + 4e 2H2O
2 Cr2O3 + 4K2CO3 + 6H2O + 3O2 +12H+ 2K2CrO4 + 12H+ + 4CO2 + 6H2O
Po redukcji wyrazów podobnych otrzymamy:

-3-
http://www.chemia.sos.pl
temp.
2Cr2O3 + 4K2CO3 + 3O2 2K2CrO4 + 4CO2
Z równia reakcji widzimy, że chrom w tlenku chromu(III), Cr2O3 utlenia się, jest reduktorem, natomiast tlen, O2, redukuje się do
tlenku, czyli pełni rolę utleniacza.

17.

Nadtlenek wodoru, H2O2, to bezbarwna ciecz, której gęstość w temperaturze 25°C jest równa 1,44 g/cm3.
Temperatura topnienia H2O2 wynosi – 0,4°C, a temperatura wrzenia 152°C. Nadtlenek wodoru jest silnym
utleniaczem, może również działać jako reduktor. Jest bardzo słabym kwasem. Nadtlenek wodoru w postaci
wodnego roztworu o stężeniu 30% masowych nosi nazwę perhydrolu. Wodny roztwór H2O2 o stężeniu 6%
masowych stosuje się do rozjaśniania włosów, zaś wodny roztwór tego związku o stężeniu 3% masowych to
woda utleniona, która jest używana jako środek bakteriobójczy.
Na podstawie: L. Jones, P. Atkins „Chemia ogólna. Cząsteczki, materia, reakcje”, Warszawa 2004

Właściwości fizyczne to barwa, rozpuszczalność, temperatura topnienia i wrzenia, gęstość. Natomiast właściwości chemiczne
to reaktywność, charakter (kwasowość/zasadowość).

18. Rozjaśnianie włosów polega na utlenieniu barwnika znajdującego się we włosach. Wykorzystywane w tym celu są
silne właściwości utleniające nadtlenku wodoru.

19.
ms 3 3
Stężenie procentowe c% = 100% . 100cm roztworu perhydrolu o gęstości 1,11g/cm ma masę (d=m/V)
mrozt
3. 3 c% ⋅ mrozt
mrozt=dV=100cm 1,11g/cm =111g. Przekształcając wzór na stężenie procentowe względem ms otrzymamy: ms = ,a
100%
po podstawieniu danych do wzoru otrzymamy (z tekstu informacyjnego wynika, że perhydrol to 30% roztwór nadtlenku wodoru
30% ⋅ 111g
w wodzie): ms = = 33,3g
100%

20.
Z informacji wynika, że nadtlenek wodoru rozkłada się na wodę i tlen: 2H2O2 → 2H2O + O2↑. Powstały tlen, jako gaz opuszcza
środowisko reakcji.
Po dodaniu MnO2 do wody utlenionej obserwujemy pienienie się roztworu i wydzielanie pęcherzyków gazu (w obserwacji
podajemy tylko to co uda się nam zaobserwować, nie wyciągamy żadnych wniosków).

21.
Z równania reakcji : 2H2O2 → 2H2O + O2↑.możemy stwierdzić, że:
3
z 68g nadtlenku wodoru (2 moli) w wyniku rozkładu powstaje 22,4dm (1mol) tlenu, to
85g ⋅ 22, 4dm3
z 85g nadtlenku wodoru w wyniku rozkładu powstanie x dm3 tlenu, czyli x = = 28dm3
68g

22.
Etan – C2H6 – węglowodór nasycony, jest bezbarwnym gazem, nierozpuszczalny w wodzie (brak grup hydrofilowych), palny
(składnik gazu ziemnego)
Etanol – CH3CH2OH – alkohol etylowy, bezbarwna ciecz, bardzo dobrze rozpuszczalna w wodzie (grupa hydroksylowa
powoduje rozpuszczalność w wodzie), palny (składnik paliwa do kuchenek turystycznych)

23.
Jeżeli w wyniku addycji HCl do węglowodoru powstał chloroeten CH2=CHCl, to wyjściowy węglowodór otrzymamy poprzez
eliminację chlorowodoru z chloroetanu. Węglowodorem tym jest zatem etyn (acetylen).
HC CH + HCl CH2 CH Cl
W powstałym chloretenie nadal znajduje się wiązanie wielokrotne C=C, do którego możemy przyłączyć chlorowodór, chlor,
brom, czy wodór na katalizatorze:
Pt
CH2 CH Cl + H2 CH3 CH2 Cl

-4-
http://www.chemia.sos.pl
24.
Polimeryzacja polega połączeniu wielu cząsteczek alkenu lub alkinu (monomeru) w jedną dużą cząsteczkę, bez wydzielania
substancji ubocznych. Łączenie się cząsteczek monomeru następuje kosztem przekształcenia wiązań π w wiązania σ.

Cl Cl Cl Cl Cl
n CH CH n CH2 CH CH2 CH CH2 CH CH2 CH
2 * n *

cząsteczki łączą się ze sobą

za pomocą tych wiązań

25.
W cząsteczce etenu CH2=CH2 znajduje się podwójne wiązanie C=C, którego nie ma w cząsteczce etanu CH3-CH3. Wiązanie
podwójne powoduje, że do etenu łatwo ulegają addycji takie związki jak HCl, Cl2, Br2, H2O. Wiązanie podwójne reaguje również
łatwo z wodnym roztworem KMnO4.
Planując eksperyment musimy wziąć pod uwagę odczynnik, który po addycji do wiązania podwójnego da barwny produkt, lub
który ulegając addycji do wiązania podwójnego zmieni swoją barwę. Takim odczynnikiem może być roztwór bromu w wodzie
lub CCl4 (czterochlorku węgla), albo roztwór KMnO4. W pierwszym przypadku nastąpi odbarwienie roztworu bromu (z żółtego
ewentualnie czerwonego (w zależności od stężenia bromu) do bezbarwnego), w drugim przypadku filetowy roztwór
manganianu(VII) odbarwi się i wytrąci się osad tlenku manganu(IV):

Obserwacje:

Barwa zawartości probówki

Przed zmieszaniem reagentów
Probówka 1 Żóty (czerwony) w przypadku bromu
Filoetowy w przypadku KMnO4
Probówka 2 Żóty (czerwony) w przypadku bromu
Filoetowy w przypadku KMnO4
Po zmieszaniu reagentów
Żóty (czerwony) w przypadku bromu
Filoetowy w przypadku KMnO4
Bezbarwny
Bezbarwny, wytrąca się osad.

26.
Wyszukując izomeryczne (lub identyczne) związki najlepiej jest:
• Sprawdzić czy mają identyczny wzór cząsteczkowy. Związki o różnym wzorze cząsteczkowym nie mogą być
izomerami
• Nazwać związki. Związki o identycznej nazwie są identycznymi związkami, a więc nie mogą być izomerami:
CH3 CH CH2 OH
CH3
C4H10O 2-metylopropan-1-ol

I CH3 CH CH3 II CH3 CH2 CH2 OH

CH2 OH
C4H10O 2-metylopropan-1-ol C3H8O propanol
CH3
IV H3C C OH
III CH3 CH2 CH2 CH2 OH
CH3
C4H10O butanol C4H10O 2-metylopropan-2-ol

-5-
http://www.chemia.sos.pl
Ze wzorów cząsteczkowych wynika, że związek II nie może być izomerem 2-metylopropan-1-olu. Tworząc nazwy dla
pozostałych łatwo zauważyć, że związek I jest również 2-metylopropanolem. Zatem izomerami 2-metylopropanolu mogą być
jedynie związki II i IV.

27.
Zaznaczona grupa pochodzi od metanu, CH3-H, od którego oderwano atom wodoru. Nazwy takich grup tworzy się zamieniając
końcówkę –an na –yl. Grupa ta nazywa się więc grupą metylową. Druga grupa nosi nazwę grupy karbonylowej.

28.
W wyniku redukcji butanolu wodorem w obecności katalizatora, tlen w grupie karbonylowej redukuje się do grupy
hydroksylowej. Jest to reakcja odwrotna do utleniania alkoholi. Alkohole II-rzędowe utleniane są do koetonów, więc ketony
redukowane są do alkoholi II-rzędowych:
O OH
H2/Ni
CH3 C CH2 CH3 CH3 CH CH2 CH3
butanon butan-2-ol

29.
Etanal wskazuje, że związek składa się z dwóch atomów węgla (etan) i posiada grupę aldehydową: CH3CHO, kwas octowy to
zwyczajowa nazwa kwasu etanowego – czyli kwasu składającego się z 2 atomów węgla. W kolejnej reakcji powstaje octan
etylu, czyli związek zawierający grupę octanową CH3COO oraz grupę etylową CH3CH2. Hydroliza prowadzi do octanu sodu,
czyli związku składającego się z grupy CH3COO- i jonu sodowego:
I 2CH3CHO + O2 2 CH3COOH

H2SO4
II CH3COOH + CH3CH2OH CH3COOCH2CH3 + H2O

III CH3COOCH2CH3 + NaOH CH3COONa + CH3CH2OH

30.
Wzór pierścieniowy Howortha glukozy bardzo łatwo zapamiętać ponieważ glukoza tworzy pierścień 6-członowy (pierścień
piranozowy), oraz wszystkie grupy w tym wzorze są na przemian skierowane do góry i do dołu. Fruktoza natomiast tworzy
pierścienie 5-członowe (pierścienie furanozowe). W podanym wzorze obydwa fragmenty, I i II są fragmentami pochodzącymi
od glukozy.

-6-