Eliot Aronson Czowiek istota spoeczna Rozdz.

Uzasadnianie wasnego postpowania Czowiekowi trudno zaakceptowa fakt ,e mg zachowywa si w sposb cakowicie bezsensowny i stara si usilnie przekona siebie i swych przyjaci, e w jego postpowaniu istnieje metoda i e jego dziaania s w rzeczywistoci rozsdne.(np. skutki uboczne lekw w eksperymencie przypisywane byy niby ogarniajcym ich emocjom ) W innym eksperymencie na wie o nieszczciu ktre spotkao innych ludzie ci byli okropnie przestraszeni , poniewa nie mieli wystarczajcego uzasadnienia dla tego strach, wynajdywali swoje wasne uzasadnienia i rozpowszechniali plotki. Dysonans poznawczy- teoria Leona Festingera wystpuje wtedy gdy dana osoba posiada jednoczenie dwa elementy poznawcze (idee . postawy , przekonania, opinie ) Ktre s psychologicznie niezgodne ze sob. Tj. z jednego z nich wynika przeciwiestwo drugiego. Naturalnym jest motywacja do redukowania dysonansu. Jak to stwierdzi Albert Camus czowiek jest istot , ktra cae swe ycie trawi na prbach przekonanie siebie, e jej istnienie nie jest bezsensowne. Teoria dysonansu poznawczego nie przedstawia czowieka jako istot racjonaln, lecz raczej jako skonn do racjonalizacji. Jest motywowany nie tyle do tego by mie suszno ile do tego by wierzy e ma suszno ( i e jest mdry , uczciwy , dobry) Przykad . Osoby , ktre pal , a tym bardziej te ktrym nie udao si speni postanowienia o rzuceniu palenia staraj si utwierdzi si w susznoci swego postpowania zaprzeczajc szkodliwoci palenia, albo lekcewac niebezpieczestwo zachorowania na raka. Jak na ironi lekcewaenie postanowienia , ktrego nie uda si dotrzyma nie tylko suy do odzyskania szacunku dla samego siebie, lecz take sprawia, ze w przyszoci niemal na pewno spotka je niepowodzenie. Alternatywna reakcja i za pewne mniej nie przystosowawcza Polegaa by na obnieniu oczekiwa dot. Sukcesu i interpretowanie np. zmniejszonej liczby wypalanych w cigu dnia papierosw jako czciowy sukces a nie jako zupen porak Im gbsze zaangaowanie w stosunku do danej postawy tym silniejsza skonno do odrzucania informacji powodujcych dysonans. Na przykad Waciciel Malboro wypala okoo dwch paczek papierosw dziennie twierdzc jednoczenie, e nikt nigdy nie udowodni ich szkodliwoci nadto twierdzi, e zna rzetelne badania wskazujce na brak zwizku midzy paleniem , a chorobami. Dziki temu mg osiga bardzo dobre rezultaty w sprzeday i czerpa z tego satysfakcj. Przykad 2 Kibice maja skonno do pomijania bdw, czy brutalnych zachowa czonkw ulubionej druyny, a zwielokrotniania uchybie u przeciwnikw. Ludzie nie lubi oglda , ani sucha tego co koliduje z ich mocno utrwalonymi przekonaniami, czy gorcymi pragnieniami. W staroytnoci zdarzyo si er reakcj na takie ze wieci byo zabicie posacadosownie. (Redukcja dysonansu a zachowanie racjonalne)

Redukcja dysonansu bywa nie przystosowawcza , gdy suy okrelonemu celowi a mianowicie obronie ego. Utrzymujemy w sobie dodatnie wyobraenie o nas samych zgodnie z ktrym jestemy dobrymi , inteligentnymi i wartociowymi ludmi. Zgodnie z t teori kiedy kto czyta lub syszy gupi argument za swym wasnym stanowiskiem, wzbudza to w nim pewien dysonans, poniewa nasuwa nieco wtpliwoci co do susznoci tego stanowiska i inteligencji ludzi z nim si zgadzajcych, podobnie gdy syszy on rozsdny argument na rzecz stanowiska przeciwnego. Poniewa argumenty te wzbudzaj dysonans czowiek bdzie stara si nie myle o nich a w rezultacie moe nie pamita ich dobrze lub po prostu moe je zapomnie. Takie wnioski otrzymano po eksperymencie. Udowodniono, e nie przetwarzamy informacji w sposb bezstronny lecz znieksztacamy j tak ,by pasowaa do naszych wczeniej uformowanych pogldw. Zwaszcza w takich sprawach jak polityka i religia ludzi e gboko zaangaowani prawie nigdy nie przyjmuj naszego punktu widzenia, niezalenie od tego jak silne i wywarzone s nasze argumenty. Oczywicie niektrzy potrafi lepiej znosi dysonans ni inni, gdy jestemy zdolni do zachowania racjonalnego. Dysonans jako nastpstwo podjcia decyzji. PO decyzji zwaszcza trudnej ,czyli takiej ktra wie si z zaangaowaniem duej iloci czasu, wysiku, lub pienidzy ludzie prawie zawsze odczuwaj dysonans. Dzieje si tak dlatego, e wybrane rozwizanie rzadko ma cechy dodatnie, a odrzucone rozwizania rzadko maj ujemne cechy na przykad w przypadku wyboru samochodu czowiek stara si rozproszy wtpliwoci, wyolbrzymiajc zalety swojego auta i uspokajajc si informacjami o wadach innych modeli. W celu zredukowania dysonansu. Podobne procesy mog wpywa nawet na nasze romantyczne zwizki i nasz gotowo do rozwaenia moliwoci nawizania znajomoci z alternatywnymi partnerami. W badaniu im mocniej osoby badane byy zwizanie za swym aktualnym partnerem tym bardziej negatywnie oceniay przedstawianych im alternatywnych partnerw. Ponadto efekt ten wystpowa najsilniej u tych osb ktre miay rozpatrywa moliwo umwienia si na randk z bardzo atrakcyjnym kandydat em /- k. Najwidoczniej moliwo randki z bardzo atrakcyjn osob stanowia najwiksze zagroenie lub moe najwiksz pokus, a wic stwarzaa najwikszy dysonans. To zjawisko najbardziej niebezpieczne jest w przypadku wojny, nastpuje wtedy eskalacja , proces ktry nieustannie sam siebie podsyca, gdy kto raz zaangauje si w pewnym stopniu stwarza to warunki do coraz wikszego zaangaowania .np. wiele rodzin ydowskich nie byo w stanie przyj do wiadomoci pogromw i faktu istnienia obozw koncentracyjnych. atwiej byo nie wierzy , e twoja grupa wyznaniowa jest systematycznie likwidowana , ni narazi si na ucieczk i ukrywanie si, podczas gdy schwytanie oznaczao by mier. Jeszcze inny przykad: decyzje dotyczce eskalacji bombardowa Wietnamu pnocnego wci utrzymujce si poparcie po Waterloo poparcie Napoleona. To dowody, e gdy dziaania byy niezgodne z ideami Ludzie podejmujcy decyzje skonni s dostosowywa idee do swych dziaa lub te powica racjonalno swych decyzji dla idei. Kiedy pragniemy zapewni sobie czyj pomoc w jakim powanym przedsiwziciu , lecz wiesz, e praca ktr w myli wyznaczye dla tej osoby jest tak trudna i bdzie wymagaa tyle czasu i wysiku i czowiek ten z pewnoci odmwi co powiniene uczyni? Mona go skoni aby wykona cos tak atwego , e nie przyszo by mu do gowy odmwi. Ma to na celu zaangaowanie tej osoby w dan spraw. Wwczas wzronie prawdopodobiestwo , e zgodzi si take speni powaniejsza prob. Przykad z petycja a potem tablic Jed ostronie!

Plakietki ,potem datek na rzecz walki z rakiem Nazywa si j technika wetknicia nogi midzy drzwi. Jednym z podstawowych czynnikw rozstrzygajcych o tym , czy u danej osoby po podjciu decyzji wystpi znieksztacenia poznawcze i przewartociowania jest nieodwoalno tej decyzji. Dowiadczenie ( na og gracz ktry ju postawi na jakiego konia dawa mu wiksze szanse zwycistwa ni gracz ktry sta w kolejce do budki z zakadami.) Generalnie ludzie s bardziej pewni , e postpili susznie gdy ju nie mog niczego zmieni. Low balling - rzucenie niskiej piki (strategia marketingowa w salonach samochodowych. Istnieje pewne zaangaowanie uwydatnione przez akt podpisania czeku na pierwsza rat. Po drugie zaangaowanie to wywoao oczekiwanie przyjemnego, czy interesujcego dowiadczenia. : wyjechania nowym samochodem. Wycofanie si wywoao by dysonans i rozczarowanie. Chocia cena kocowa jest znacznie wysza ni spodziewa si klient to jednak jest tylko troch wysza ni cena tego samochodu gdzie indziej. Decyzje dotyczce nieetycznego postpowania. Jeden ze sposobw zredukowania dysonansu polega na pomniejszaniu ujemnych aspektw dziaania ktre wybrae i na wyolbrzymianiu aspektw dodatnich. Czowiek lubi mylec o sonie dobrze, a wic gdy postpowanie jest nieetyczne. Skutecznym sposobem zredukowania dysonansu bdzie zmiana twojej postawy wobec np. oszukiwania i przyjcie postawy bardziej tolerancyjnej. Jeli jednak po cikiej walce wewntrznej czowiek zdecyduje si pozosta przy swych zasadach jego postawa staje si bardziej radykalna. Najgorliwszymi przeciwnikami danego stanowiska nie s Ci ktrzy zawsze znajdowali si daleko od niego. Ci ktrzy o mao nie popenili grzechu, czsto s najbardziej skonni do kamienowania grzesznikw. Jeli chcesz aby kto zagodzi sw postaw moraln wobec jakiego karygodnego czynu, ku go tak , aby popeni ten czyn ; i na odwrt jeli chcesz aby kto wzmocni swoj postaw wobec jakiego czynu ku go tak lecz nie tak aby skoni go do popenienia tego czynu. Psychologiczne nastpstwa niedostatecznego uzasadnienia wasnego postpowania. Pewien czowiek wchodzc do swego biura spostrzeg na cianie bardzo brzydki obraz. Ju mia zauway to na gos , gdy jego sekretarka spytaa, Jak Ci si podoba? Sama go namalowaam! Bardzo adny odpowiada. Z teoretycznego punktu widzenia jego element poznawczy Jestem czowiekiem prawdomwnym pozostaje w dysonansie z elementem powiedziaem e obraz jest bardzo adny chocia sadz e jest okropny. Dysonans ten zostanie atwo i szybko zredukowany przez inny element poznawczy, e nie powinno si ludziom sprawia przykroci. Uzasadnienie to jest determinowane przez sytuacj jest to wiec UZASADNIENIE SYTUACYJNE- ZEWNETRZNE Innym uzasadnieniem zewntrznym jest bycie nietrzewym , nagroda, czy zapata. Natomiast jeli dana osoba uczyni co sprzecznego ze swymi pogldami to np. w toku dyskusji z przekory zacznie broni Fidela Castro i trudno jej znale uzasadnienie dla swego postpowania , to bdzie prbowaa uzasadni je wewntrznie, zmieniajc swoje postawy tak by byy bardziej zgodne z wyraonym pogldem. Przy czym jeeli chodzi o uzyskanie trwaej zmiany w postawach, wwczas im wiksza nagroda tym mniejsze prawdopodobiestwo, e nastpi jakakolwiek zmiana postawy.Np. (Gdyby kto zapaci Ci 5.000 za mow sawic Fidela Castro ). Eksperyment z praonym konikiem polnym

Mona mwi o niewystarczajcym uzasadnieniu sytuacyjnym. Wystp0uje ono na przykad wtedy gdy paca jest niewystarczajco wysoka. Pienidze skaniaj nas do zrobienia czego , ale nie wystarczaj abymy nie czuli si gupio. Musimy przekona samych siebie co do sensownoci tego dziaania. Czasami wic aby skoni pracownikw do wikszego zaangaowania wystarczy niewielka nagroda. Podobnie w przypadku gdy ofiarowuje si zbyt du nagrod istnieje prawdopodobiestwo , e zaangaowanie przyganie. jest to pedagogicznie bardzo wane w ksztaceniu pocztkowym dzieci. Rwnie jeli kto wykonuje do nudne zadanie a uzasadnienie zewntrzne jest bardzo mae to wwczas ocenia to zadanie jako przyjemniejsze ni wtedy gdy uzasadnienie zewntrzne jest due. Dysonans a obraz samego siebie. Dysonans jest najsilniejszy w tych sytuacjach w ktrych obraz samego siebie jest zagroony, Wany jest tu element poznawczy. Wane jest tu aby element poznawczy powiedziaem X by w dysonansie z elementem poznawczym jestem przekonany , e nie X . Kiedy czowiek wierzy, e jest dobrym i porzdnym czowiekiem pozostaje w dysonansie gdy powiedzia co w co nie wierzy lub co gorsza jego czyny mog mie powane konsekwencje w odniesieniu do przekona i zachowa innych. np. Przykad wykad o marihuanie. Kolejnym przykadem na obudzenie dysonansu wtedy gdy obraz samego siebie jest zagroony s skutki frazy Nawet jeden pens bdzie pomocny. Zgodnie z badaniem Ci mieszkacy do ktrych zwrcono si z prob nawet o pensa skadali datki znacznie nawet dwukrotnie czciej ni Ci ktrzy wysuchali standardowego apelu. Brak zewntrznego uzasadnienia odmowy zoenia ofiary skania ludzi do dawania pienidzy ponadto by unikn posdzenia o skpstwo Pragnienie by unikn posdzenia o skpstwo wpywa na ich decyzje ile da. Wyjcie grosika byoby poniajce. Duy datek jest zgodny z obrazem samego siebie jako osoby w rozsdnym stopniu askawej i hojnej. Istnieje zjawisko niewystarczajcej kary. Posugiwanie si grob surowej kary jako rodkiem powstrzymywania kogo od zrobienia tego co lubi robi wymaga cigego nkania i czujnoci Istnieje jednak moliwo aby np. w pewnych warunkach dzieci same przekonay siebie , e takie a nie inne zachowanie jest ze. Im surowsza groxi kara tym wiksze prawdopodobiestwo , e bdzie zachowywao si lepiej , wwczas gdy patrzysz na nie. Jest jednak bardzo prawdopodobne , e znw uderzy brata gdy tylko si odwrcisz. Natomiast gdy zapowiedziana kara jest tak agodna , ze nie zapewnie wystarczajcego usprawiedliwienia dziecko nie moe zredukowa dysonansu tumaczc sw bezczynno strachem przed kar , a wiec sprbuje przekona samego siebie , e bicie braciszka to adna przyjemno. Eksperyment z zabawka w przedszkolu, po czasie. WANE JEST BY NIE KARA SROGO DZIECI Uzasadnienie wysiku Teoria dysonansu prowadzi do przekonania e jeli kto ciko pracuje dla osignicia danego celu to ten cel bdzie bardziej atrakcyjny ni dla kogo kto osiga ten sam cel mniejszym wysikiem lub zupenie bez trudu. Przykroci jakie napotykamy w deniu do niego(cel) czyni go jeszcze bardziej atrakcyjnym. Np. w eksperymencie z jednostkami cierpicymi na silny lk przed wami badanych poddawano rnym dowiadczeniom zwizanym z duym wysikiem i stresem co miao mie warto terapeutyczn. Poow badanych poinformowano o procedurze , a nastpnie poddano jej. Pozostaych nakoniono aby zgosili na ochotnikami poinformowano, e nie maj obowizku wytrwania do koca

terapii. Poprawa wystpia tylko u tych badanych ktrych nakoniono by zgosili si na ochotnika. Wykazuje to , e kolejnym sposobem uzasadniania woonego przez nas wysiku jest skorygowanie naszych wspomnie o przeszoci.- o tym co dawniej wycierpielimy lub jak si napracowalimy. Wyjania to rwnie , dlaczego ludzie , ktrzy powicaj czas i pienidze aby poprawi swoj kondycj mog odczuwa satysfakcj nawet jeli nie powiodo im si w peni. Przeceniaj swoje postpy. Znieksztacajc wspomnienia o tym jak sab mieli form przedtem. Uzasadnienie okruciestwa Jeli wyrzdzona krzywda jest oczywista i realna to nie bdziesz mona zredukowa dysonansu przez zmiany swych opinii w tej sprawie .Naleao by przypisa jak najwiksza win ofierze swego czynu. Ofiara zasuya na to co j spotkao , poniewa sama zrobia co takiego co sprowadzio na ni to nieszczcie , bd te dlatego , e jest osoba z , nikczemn , zasugujc na potpienie. Mechanizm ten funkcjonuje nawet wtedy, gdy czowiek bezporednio nie wyrzdzi krzywdy swej ofierze , lecz gdyby tylko nie lubi jej przed nieszczciem ktre j spotkao i mia nadziej , e spotka j co zego. Kiedy w eksperymencie namawiano studentw , aby obraali si lub aplikowali sobie seri przykrych impulsw elektrycznych zazwyczaj udawao im si przekona samych siebie , e nie lubi ofiary swego okruciestwa. Wystpio to najwyraniej u osb odznaczajcych si wysok samoocen. Ludzie o niskiej samoocenie w mniejszym stopniu odczuwaj potrzeb przypisywania negatywnych cech swoim ofiarom. Skonno ta bya osabiona rwnie wtedy , gdy ofiara miaa moliwo si odwzajemni. Wwczas krzywdziciel czuje , e rachunki zostan wyrwnane i nie potrzebuje uzasadnia swego czynu nikczemnoci ofiary. Wyniki te sugeruj , e w czasie wojny onierze mog mie wiksz potrzeb deprecjonowania ofiar spord ludnoci cywilnej. W(W czasie wojny w Wietnamie amerykascy onierze traktowali Wietnamczykw za co gorszego od ludzi. Psychologowie spoeczni twierdz , e ludzie ktrzy dokonuj aktw okruciestwa nie wychodz z tego nieskaeni. Psychologiczne nastpstwa nieuchronnoci zdarze Kiedy ludzie prbuj pogodzi si z nieprzyjemnymi faktami zwaszcza kiedy s zarwno przykre jak i nieuchronne staraj pocieszy si przedstawiajc sobie w jak najlepszym wietle to co ich zdaniem musi si wydarzy. Np. 95% respondentw nie podjo zadnych rodkw ostronoci przed wielkim trzsieniem ziemi w Los Angeles , ktre miao si wydarzy na 90% .jeli posunicia prewencyjne wydaj si daremne to najlepsza taktyka poradzenia sobie ze stresem jest zaprzeczenie i oddalenie od siebie problemu. Samoocena Doniose znaczenie samooceny Najgbsze zaangaowanie wystpuje w tych sytuacjach w ktrych wchodzi w gr samoocena danej osoby. Tak wic jeli czowiek wykonuje jakie okrutne lub gupie dziaanie to zagraa to jego samoocenie. Natomiast jeli jednostka uwaa si za osob gupi lub pod to nie odczuwa dysonansu. Niska samoocena moe by wic wanym rdem zachowa o charakterze przestpczym , powinnimy zrobi zatem wszystko co tylko moliwe , aby kady nauczy si szanowa i lubi samego siebie. Fizjologiczne i motywacyjne skutki dysonansu Dysonans moe modyfikowa nasz sposb odczuwania podstawowych popdw fizjologicznych. W okrelonych warunkach ludzie mog w mniejszym stopniu odczuwa gd , pragnienie , bl , itd. Nie jest to efekt wycznie psychiczny. Fizjologiczna reakcja na bl

mierzona za porednictwem reakcji skrno-galwanicznej bya sabsza w sytuacji zwizanej z silnym dysonansem. Jak mona uwolni si od zgubnych skutkw dysonansu poznawczego? Uczy si z tego dowiadczenia, aby nie znale si znowu w podobnej sytuacji? 1. Przez poznanie wasnych mechanizmw obronnych i tendencji do redukowania dysonansu 2. 2. prze uwiadomienie sobie e popenienie gupiego czy nie moralnego czynu nie musi wcale oznacza i bezpowrotnie jestemy ludmi gupimi czy niemoralnymi 3. przez osignicie dostatecznej siy ego aby mc tolerowac wasne bdy 4. przez zwikszenie swojej zdolnoci do zrozumienia korzyci jakie daje przyznanie si do bdu atwiej to wyliczy ni zrealizowa.