MECHANIZM KREACJI PIENIDZA. JAK SI DRUKUJE PIENIDZE?

Czsto mona si spotka z takim stwierdzeniem, jak drukowanie pienidza, pompowanie kasy, dostarczanie pynnoci. Pisz o tym na rnych portalach, jak i na forach. Czsto jednak koczy si to na takim pustym stwierdzeniu, a jak si czowiek chce dowiedzie, jak to jest w ogle moliwe, to z reguy pozostajemy bez odpowiedzi. Ot mao ludzi to rozumie, a wiele powtarza. Jest to niestety wynik naszej obecnej kultury. Kultury informacji i klikania, a nie wiedzy i mylenia. A wystarczy zaparzy sobie herbat, usi w kuchni i porzdnie si nad tym zastanowi, a sami znajdziemy odpowied. No, wic zastanwmy si. Wyj musimy od fundamentu dziaania naszego obecnego systemu monetarnego. A jest nim proces kreacji pienidza przez banki. Proces ten doskonale ilustruje animowany filmik publikowany przez Narodowy Bank Polski. I widzimy jak Pan Jan wpaca 1000 zotych do banku, a system bankowy generuje 27 571 zotych dodatkowego pienidza. Poda pienidza wynosi 28 571 zotych, dokadnie tyle, ile Pan Jan ma na koncie i banki wykreoway kredyt, ktry znajduje si na saldach depozytowych tych, ktrzy zostali tym kredytem opaceni. Std stwierdzenie, e pienidz jest dugiem. O.K., teraz czas na kluczowe obserwacje. Zauwamy, e od kadego depozytu bank musi odprowadzi do banku centralnego 3,5 procent pienidzy. Ten procent nazywa si stop rezerw obowizkowych. Wykonajmy jednak pewne dalsze obliczenia na boku. Dla uproszczenia rachunkw zamy, e stopa rezerw obowizkowych wynosi 10 procent. Co si stanie, gdy zmniejszymy stop rezerw obowizkowych do 5 procent? Przy zmniejszeniu stopy rezerw obowizkowych, poda pienidza wzrosa dwukrotnie Zwrmy uwag, e poziom rezerw w banku centralnym nie zmieni si, mimo zmniejszenia stopy rezerw obowizkowych. O.K., idmy dalej. Co si stanie gdy stop obniymy do poziomu 2 procent albo 0,01 procent? Poda pienidza wzrosa odpowiednio do 50 000 zotych i 1 000 000 zotych przy pierwotnym tysicu! Poziom rezerw w banku centralnym we wszystkich przypadkach pozostaje ten sam. No dobrze, ale czy jest jaka granica tworzenia pienidza? Nie ma. Bank Centralny ma moliwo zwikszania poday pienidza w nieskoczono. Ilustruje to ponisza tabelka: Im mniejszy poziom stp rezerw obowizkowych, tym Bank Centralny moe generowa wicej pienidzy w systemie. A przy stopie rwnej 0 w systemie bdzie nieskoczona ilo pienidzy. Wszyscy bdziemy niewyobraalnie bogaci ;) Po tym wprowadzeniu, czas na metodologi druku pienidza. Druk pienidza polega na zwikszaniu masy pienidza w gospodarce, a wic na zwikszaniu poday pienidza (niekoniecznie w banknotach). Metodologia Druk pienidza metoda I obnianie stopy rezerw obowizkowych. W zasadzie metoda ju omwiona i najprostsza. Banki otrzymujc depozyt, ktry de facto pochodzi z czyjego kredytu, moe wiksz jego cz poyczy dalej. Zwiksza si ilo pienidza, bo zwiksza si poziom sald na kontach caego spoeczestwa. Czyj kredyt, jest Twoim depozytem i odwrotnie. Druk pienidza metoda II zakup aktyww przez Bank Centralny. Bank Centralny, zakupujc jakiekolwiek aktywo na rynku, wykorzystujc pienidze ze swojej rezerwy, wprowadza pierwotne pienidze na rynek. Co si dzieje? Zamy, e bank kupuje, wykorzystujc pienidze z rezerwy, dom od Kowalskiego. Kowalski otrzymuje 500 000 a Bank Centralny dom. 500 000 Kowalski wpaca do banku, banki tworz z tego nowe pienidze wykorzystujc mechanizm kreacji. Co ciekawe to 500 000 wraca do Banku Centralnego w postaci rezerw czstkowych od udzielanych kredytw. Bank ma i dom i z powrotem swoje rezerwy. y nie umiera. Oczywicie jest tu jeden aspekt. Banki komercyjne maj teraz wicej rezerw zdeponowanych w Banku Centralnym, a Bank Centralny ma na ich pokrycie teraz 500 000 rezerw, ktre wpyno z kreacji nowego pienidza, oraz

dom. W przypadku wycofywania rezerw z Banku Centralnego (BC), moe si zdy, e BC bdzie musia upynni ten dom, czyli sprzeda go na wolnym rynku. W ten sposb zmniejszy poda pienidza, czyli pienidz zamiast druku ulegnie destrukcji. Jednak konstrukcja systemu wymusza na BC cige zwikszanie poday pienidza o czym pniej. Druk pienidza metoda III zakup obligacji przez Bank Centralny. Jeeli Bank komercyjny kupi od Skarbu Pastwa obligacje to nie ma to wpywu na poda pienidza (przynajmniej na tym poziomie rozwaa). Bank od tego momentu ma w swoich aktywach zamiast gotwki obligacje. Ale ta gotwka nie znika! Rzd nie chowa pienidzy uzyskanych ze sprzeday obligacji do skarpety, ale redystrybucje je do swoich jednostek budetowych, czy daje je np. stoczni szczeciskiej. I te pienidze znajduj si oczywicie na kontach bankowych, gdzie su do kreacji pienidza przez system. I teraz. Bank posiada obligacje ale chce rwnie udziela kredytw pieninych. Moe sprzeda te obligacje innemu bankowi komercyjnemu, co jednak nie wpywa na ogln poda pienidza. Co si jednak stanie, gdy BC, wykorzystujc pienidze ze swojej rezerwy, kupi od banku komercyjnego te obligacje? Ano, wpompuje pienidze w system tak samo, jak przy zakupie domu. Nowe pienidze znowu ulegaj procesowi kreacji przez system bankowy przy pomocy mnonika pienidza (1/stopa rezerw obowizkowych). Bank ma z powrotem swoje rezerwy plus nowe, ale w postaci obligacji, a nie samego pienidza. Druk pienidza metoda IV poyczanie pienidzy od Banku Centralnego. Bank komercyjny ma klientw, ale ze struktury jego aktyww wynika, e nie moe ju udziela kredytw, bo nie ma wystarczajcej iloci depozytw. Bank jednak nigdy nie powie, e nie moe udzieli kredytu, bo skoczyy mu si pienidze :) . Taki bank moe poyczy pienidze na rynku midzybankowym, co w sumie nie ma znaczcego wpywu na poda pienidza. Jednak zasadniczy wpyw na poda ma taka poyczka od BC. Bank centralny poyczy po stopie redyskontowej swoje rezerwy, wskutek czego pojawia si nowy pienidz w systemie bankowym podlegajcy dalszej kreacji pienidza. Druk pienidza metoda V kwotowe zmniejszanie rezerw obowizkowych w Bank Centralnym. Mona zmniejszy procentowo kwot rezerw obowizkowych, ale rwnie i kwotowo, tak jak w artykule 39a ustawy o NBP. Mniejsza kwota rezerw obowizkowych to oczywicie zwikszone moliwoci kredytowe banku, a co za tym idzie zwikszona kreacja pienidza. Druk pienidza metoda VI metoda na chama. Bank Centralny po prostu dopisuje sobie cyferki do swojej rezerwy. To nie jest narzdzie obecnie wykorzystywane i legalne. Jest w odwodzie, jak inne instrumenty zawiod i bdzie potrzebny plan ratowania gospodarki. Z drugiej strony czort wie, jak jest finansowana wojna w Iraku, skoro wikszo wydatkw jest tajna i pozabudetowa. W terminologii oficjalnej, nazywaj si te dziaania instrumentami prowadzenia polityki pieninej, a nie druk pienidza. Oczywicie patrzc na te metody, to moemy doj do cakiem susznego wniosku, e Bank Centralny tak samo jak drukowa pienidze, moe je rwnie i niszczy. A to poprzez podwyszanie stopy rezerw obowizkowych, sprzeda aktyww na rynku, sprzeda obligacji czy poyczania pienidzy od bankw. Ot, technicznie ma tak moliwo, lecz w praktyce jest zmuszony jest do drukowania nowych pienidzy. Z czego to wynika? Z panicznej obawy przed deflacj. Kreowanie nowych pienidzy to nic innego jak kreowanie inflacji, destrukcja pienidzy to kreowanie deflacji. Dlaczego deflacja jest taka grona dla systemu pustego pienidza? (mimo, e jest naturalna w systemie wolnego pienidza). Jeeli Bank Centralny chciaby doprowadzi do deflacji poprzez destrukcj pienidza (mechanizmy opisane), to tym samym, zmniejszyby popyt na kredyt. Mniej kredytu to mniej pienidza, co atwo moe doprowadzi do spirali, ktra anihiluje cay system. Warto jednak zauway, e eby nastpia deflacja, najpierw musi nastpi inflacja.

Natomiast, jeeli spojrzymy na system bankowy jako cao, to dojdziemy do wniosku, e jest on kompletnie niewypacalny. Banki w swoich aktywach maj bardzo mao fizycznej gotwki (wymienianej w NBP na banknoty), gdy ona po prostu nie zarabia i staraj si jak najwicej trzyma w zarabiajcych kredytach. Zwikszona, ni normalnie wypata gotwki z banku (obojtnie czy robi to BC, czy ludzie, wycigajc gotwk z systemu), zmusiaby bank do upynnienia swoich kredytw (wypowiedzenia umw kredytowych lub nie udzielania nastpnych kredytw jeeli by to wystarczyo). Nastpiaby destrukcja pienidza poprzez wycofanie pienidza z systemu bankowego. Jeeli liczba kredytw si zmniejszy, to liczba pienidza si zmniejszy. Nastpi efekt spirali i moe si zdarzy, gdy jeden bank utraci pynno i odmwi wypat, e wikszo z nas ruszy na banki po swoje pienidze. Jednak pusty pienidz jest dugiem i jeeli nie ma dugu, to nie ma pienidza. Nastpuje implozja systemu finansowego i banki zostaj zamknite, wraz z naszymi znikajcymi pienidzmi. Kiedy taki run na banki moe nastpi? By moe niedugo w USA, gdzie system bankowy jest bardzo mocno zlewarowany (duy mianownik w mnoniku pienidza) nastpi upynnianie nierentownych inwestycji. Kiedy nastpi taki moment tego nie wiadomo, ale wydaje si, e jestemy bardzo blisko. Bank Centralny stara si oczywicie nie dopuci do runu na banki. Wie si to z automatyczn recesj. Dlatego nastpuje pompowanie pienidzy, dostarczanie pynnoci, czyli po prostu druk zwikszanie poday pienidza. Jednake tym samym powoduje wiksz dwigni w systemie bankowym (mniejsze rezerwy w BC od depozytw), coraz bardziej destabilizujc cay system oraz oczywicie wiksz inflacj. Zastanw si, jak rol w tym systemie peni stopa oprocentowania kredytw i co z tym zwizane, dlaczego banki w USA cierpi na problem braku pynnoci? Czy boom napdzany zwikszaniem poday pienidza jest boomem, czy iluzj czekajc na korekt w postaci recesji? Mami si ludzi rnym stwierdzeniami. A to, e bank prowadzi operacje otwartego rynku, a to zmiana stopy referencyjnej, a to redyskontowej, a to zmiany rezerw obowizkowych. W ostatecznoci jednak efekt jest w postaci zwikszenia poday pienidza, a nie jego destrukcji. Dlatego, Bank Centralny ustanawia sobie cel inflacyjny na poziomie na przykad 2,5 procent i walczy z inflacj. A tak naprawd to walczy ze zjawiskiem, ktre sam tworzy. Zastanw si, dlaczego nie mamy celu inflacyjnego rwnego 0 procent? Poda pienidza mierzy si poprzez agregaty pienine. Popatrzmy jak to si dzieje w przypadku polskiego NBP. Mimo caej gadaniny o restrykcyjnej polityce, czy lunej i tak w ostatecznoci mielimy ruch tylko w jedn stron w stron zwikszania poday pienidza, a wic inflacji. Obserwujc wykres mona zauway przyspieszenie w roku 2003 w zwikszaniu poday pienidza. Obniono wtedy stop rezerw obowizkowych z 4,5 % do 3,5%.

Mnonikkreacji kk Mechanizmkreacjipienidza Mechanizm kreacji pienidza

Mnonikwgospodarceotwartejzpastwem Mnonik w gospodarce otwartej z pastwem

Mechanizmmnonika wgospodarceotwartejzpastwem,tzw.mnonika gospodarkiotwartej(naleydomnonikwpopytowych)powoduje,ewzrost d k ( l d k h) d popytuglobalnego(wydatkirzdowe,inwestycyjne,eksportnetto)powoduje zwikszenieprodukcjiwstopniuwikszymniwartotegopopytu Mnonikobliczasiwedugwzoru:

Mngo =

1
1 (KSK KSI)

Wmodelugospodarkiotwartejzpastwemczny popytowyimpuls(przyrostwydatkwrzdowych,inwestycyjnych, eksportunetto)spowodujeprzyrostdochodunarodowego, p ) p j p y g , zwielokrotnionywartocimnonikagospodarkiotwartej

Y=(G+Ia+NX)*Mngo

Agregatypienine
(NarodowyBankPolski) (Narodowy Bank Polski)

ROR

M0

M1

M2

M3

M0 b bazagotwkowa(bilon+banknoty) k (bil b k ) M1 M0 +wkadynadaniesektoraprywatnego(ROR= wkadyvista) wkady vista) M2 M1 +depozytyterminoweosbprywatnychifirmz y p terminemwykupudo2lat M3 M2+papierywartociowe,ktrychterminwykupu nieprzekraczajednegoroku

Mechanizmkreacjipienidzabankowego
Zaoenia: stoparezerwobowizkowych:10% niemagotwkiwobiegu

1000

100 Bank B k 1

900

90 Bank B k 2

810

81 Bank B k 3

729

72,9 Bank B k 4

Etap E Ilo pienidzaw gospodarce (M)

SUMA*

1000

1900

2710

3439

4095

10000

Kredytwjednymbankujestprzeznaczanyna y j y j p y inwestycje/oszczdnoci/konsumpcj alewrezultacieitakldujenarachunkuwinnymbanku

Mnonikkreacji(poday)pienidza bankowego
MnM =
1
stopa obo o yc e e stopaobowizkowychrezerw

= r

Mnonikkreacjipienidzaobrazujewielko j p j zmianywilocipienidzawywoanejzmian y j j bazymonetarnejojednostk

M1 (poda pienidza) =MnM *M0 (baza monetarna) (podapienidza) (bazamonetarna)

Milczcezaoenie:niemagotwkiwobiegu, czylicaokredytwnatychmiastldujenakontachinnychbankw

Mnonikkreacji(poday)pienidzabankowego (zgotwkwobiegu)

MnM =

g+1 g+r g+r

g:zamierzonystosunekilocigotwkiwobiegudo g: zamierzony stosunek iloci gotwki w obiegu do wkadwnadaniewbankach r: zamierzonastopaobowizkowychrezerw gotwkowychbankw k h b k

M1 (poda pienidza) = MnM *M0 (baza monetarna) (podapienidza)= (bazamonetarna)

Lubgdymwimyostaniepocztkowymwjakiejgospodarce:

M1 (podapienidza)=MnM *M0 (bazamonetarna)

Zadanie
Krajowysystembankowypeniwykorzystujemoliwocikreacji pienidza.Rezerwygotwkowewsystemiebankowym R=1300,costanowi5%zgromadzonychdepozytwD.W 1300 i % d hd obiegupozabankowym znajdujesiC=6700gotwki.Oblicz: a) baz monetarn M0 bazmonetarnM b) podapienidzaM1 c) mnonik kreacji pienidza bankowego mnonikkreacjipienidzabankowego d) ilopienidzabezgotwkowego e) nowy mnonik kreacji pienidza bankowego, nowymnonikkreacji pienidzabankowego, spowodowanyzmniejszeniemilocipienidzawobiegu pozabankowym o300,wtymwycofaniemzobiegu (zniszczono)200orazspadkiemstopyrezerw ( i ) 200 dki t obowizkowychdo4% f) baz monetarn po zmianach M0 bazmonetarnpozmianachM g) podapienidzapozmianachM1

Zadanie rozwizanie
DANE:R=1300r =0,05C=6700 a) M0 =C+R=6700+1300=8000 b) R=D*r,D=R/r =1300/0,05=26000 M1 =C+D=6700+26000=32700 ) g / / , c) g=C/D=6700/26000=0,26 Mn=(g+1)/(g+r)=1,26/0,31=4,06 d) IOU =M1 M0 =327000 8000 =24700 IOU M 327000 8000 24700
M1 =32700 D =26000 C =6700 R=1300
(5%D)

IOU =24700

M0 =8000

Oblicz nowy mnonik kreacji pienidza bankowego, spowodowany zmniejszeniem iloci pienidza w obiegu pozabankowym o 300, w tym wycofaniem z obiegu (zniszczono) 200 oraz spadkiem stopy rezerw obowizkowych do 4%, np.: 1. bi 1 Z obiegu wycofane j t 300 gotwki (l d i wpacaj j d b k ) f jest t ki (ludzie j j do bankw): C2 = 6400, tymczasowo: R = 1600 2. Bank centralny niszczy 200 gotwki (=>rezerwy gotwkowe bankw komercyjnych): R2 = 1400 => M0(2) = R2+C2 = 7800 (f) C 3. Bank centralny okrela now stop rezerw obowizkowych => na jej podstawie banki zmieniaj ilo depozytw trzymanych w postaci pienidza bezgotwkowego (pienidza de facto kreowanego przez system bankowy) r2 = 0,04 => D2 = R2/r2 = 1400/0,04 = 35000 => M1(2) = D2+C2 = 41400 (g)

M1 =32700

[+/]
D =26000

C =6700 6700 [300]

M0 =8000

R=1300 [+100] IOU =24700

[+/]

e) )

Mn2 =M1(2) /M0(2) =41400/78005,3(1.sposb) / / , ( p ) g2 =C2/D2 =6400/35000=0,183 Mn2 =(g2+1)/(g2+r2)=1,183/0,223=5,3(2.sposb)

Rynekpienidza rwnowagarynku
Stopapro ocentowa

Rynekpienidzajestwrwnowadze,gdywielko zapotrzebowanianarealnezasobypienidza jestrwnawielkocizaoferowanej

r0

LL

LL krzywapopytunarealne zasobypienidza (przydanympoziomie dochodurealnego) d h d l )

zasobyrealnepienidza

Wsytuacjigdystopa(narynku)jestniszanistoparwnowagi,nadwykapopytumusi byzrekompensowanadziaaniembankucentralnego(byzachowarwnowag) y p g ( y g) operacjamiotwartegorynku.Bankcentralnyprodukuje zwikszapoda obligacji, ebyjesprzeda,zmniejszaichcenizwikszaichoprocentowanie(stopzwrotuz obligacji) ludziekupujobligacje,zmniejszajcpopytnapienidz,abankcentralny podnosistopprocentowdopoziomuprzyktrymrynekjestwrwnowadze.