Janet G.

Woititz

Lk przed
bliskoci
Jak pokona dystans w zwizku
Przekad: Ewa Zaremba

GDASKIE
WYDAWNICTWO PSYCHOLOGICZNE Gdask 2000

Dedykuj t ksi k wszystkim, ktrzy walcz o blisko i przeciwko niej. Jest ona napisana z myl o tych, ktrzy dorastali w rodzinie dotknitej problemem alkoholizmu, jak i dla osb, ktre wyrosy w innego typu rodzinach zaburzonych.

Spis treci
Podzikowania........................................................... 9 Przedmowa................................................................ 11 Wstp..........................................................................13 Rozdzia 1 Kogo wybierasz na partnera? ................................. 21
Dlaczego wybierasz takich partnerw? .................................21 Rozdzia 2

Czym waciwie jest zdrowy zwizek? .................. 28 Rozdzia 3 Problemy w zwizkach wsplne dla dorosych dzieci alkoholikw ................................................... 31
Lk przed utrat wasnego ja ............................................... 32 Lk przed zdemaskowaniem................................................. 33 Strach przed porzuceniem .................................................... 34
Wizi ..................................................................................... 38

Wra liwo............................................................................ 41 Gniew.................................................................................... 44 Poczucie winy i wstyd........................................................... 47 Depresja ................................................................................ 48 7

Zaufanie................................................................................ 50 Granice ................................................................................. 54 Oczekiwania ......................................................................... 57 Kontrola................................................................................ 60 Lojalno............................................................................... 61 Wa no uczu...................................................................... 63 Rozdzia 4

Zagadnienia seksualne ...............................................68 Rozdzia 5 Jeli kochasz dziecko alkoholika .............................80

Lk nr 1: Boj si, e ci zrani" ........................................82 Lk nr 2: Osoba, ktr widzisz, naprawd nie istnieje" .... 82 Lk nr 3: Strac kontrol nad swoim yciem"....................83 Lk nr 4: To i tak nie ma znaczenia"..................................84 Lk nr 5: To jest nierealne"................................................85 Lk nr 6: Przekonasz si, jaki jestem zy" .........................86 Lk nr 7: Wstydz si tego, kim jestem" ............................89 Lk nr 8: Kiedy lepiej mnie poznasz, odkryjesz, e nie jestem zdolny do mioci" .........................90 Lk nr 9: Chc mie spokj"...............................................91 Lk nr 10: I tak mnie opucisz" ...........................................91

Podsumowanie .............................................................94 Literatura polecana ................................................... 109

Podzikowania

la Dave'a, Lisy i Danny'ego za ich wyjtkowo. Dla mojej Monday Night Group (Grupa Poniedziakowej Nocy) - dr. Donowi Greggowi, Kenowi Kirklando-wi, Andrei Becker, Bonnie White, Eileen Lindsay, Claudii 0'Brien, Edowi Ellisowi, Miriam Sender, Sue Falan i Berniemu Zwebenowi za ich pomoc. Dla Super Brats (Supersmarkacze) z mojej grupy Dorosych Dzieci Alkoholikw w Rutgers Summer School for Alkohol Studies za zaufanie, ktrym mnie obdarzyli.

Przedmowa

ino kilkanacie miesicy, od kiedy zobowizaam si do napisania tej ksi ki. Przelewanie myli na papier byo dla mnie prawdziwym zmaganiem. Gdybym uwaaa si za pisark, mogabym to nazwa kryzysem twrczym". Poniewa uwa am si za klinicystk, wiem, e jest w tym co wicej. Zawsze czuam potrzeb pisania, wic kiedy z jakiego powodu nie mogam znale odpowiednich sw, musiaam odkry tego przyczyn. Napisanie Marriage on the Rocks (Ma estwo w opaach) poszo mi tak szybko i atwo, e miaam wra enie, i to nie ja jestem autork tej ksi ki. By to dla mnie i dla ludzi podobnych do mnie akt oczyszczajcy - i speni on swj cel. Ze wzgldn atwoci napisaam tak e Adult Children of Alkoholics (Dorose Dzieci Alkoholikw) - ksi k dla moich dzieci; dla setek dzieci, bdcych czci mojego ycia i mojej pracy. Piszc obie te ksi ki, miaam pewno, e daj odpowied na kilka pyta i podsuwam par wedug mnie pomocnych sposobw postpowania. Pisanie na temat lku przed bliskoci i walki o ni to zupenie inna sprawa. Jest to problem znacznie bardziej zoony, klucz do szczcia wielu kobiet i m czyzn. Zdawaam sobie spraw, e w tym wypadku nie jestem tak obiektywna, 11

jak przy pisaniu innych ksi ek. Ten jak e wa ny problem dotyka bowiem rwnie moich wasnych uczu. Mo e powodem, dla ktrego tak opornie szo mi pisanie tej ksi ki, bya obawa, czy tym razem bd moga wam pomc. Uwa am, e ksi ka ta mo e wiele wyjani, ale nie mam pewnoci, czy was uzdrowi. Jestem jednak przekonana, e problemy w niej zawarte musz by omwione w takim wanie kontekcie. Mam nadziej, e czytacie t ksi k z zamiarem wycignicia na jaw pewnych problemw, aby otworzy i oczyci rany, wiedzc, e tylko dziki temu bd mogy si zablini. Je eli spodziewacie si znale w tej ksi ce JEDYNE ROZWIZANIE, spotka was zawd. Walka o blisko dotyczy ka dego z nas i trwa przez cae ycie. Jest ona jednak szczeglnie trudna dla tych, ktrzy dorastali w rodzinach z problemem alkoholizmu. Intymno, blisko, wra liwo to cechy przeciwne do tych, ktre dzieci alkoholikw bardzo wczenie sobie przyswoiy, by przetrwa. Aby by zdolnym do odczuwania bliskoci, musz nauczy si wszystkiego od nowa, a jest to ogromnie trudne zadanie. A wic do dziea.

Wstp

awet jeli znane nam wszystkim statystyki rozwodowe i liczba osb nieszczliwych upewniaj nas, e nie tylko dorose dzieci alkoholikw (DDA) walcz z problemami w swoich zwizkach, to jednak ci z was, ktrzy nale do tej grupy, maj bardzo szczeglne problemy i bardzo szczeglne potrzeby. Chocia nie jestecie odosobnieni w walce o blisko, do rozwizania tego problemu mog by potrzebne wyjtkowe metody. Po pierwsze, wmanipulowano was w sytuacj, w ktrej si teraz znajdujecie. Nigdy nie mielicie szansy postpowa waciwie", poniewa nie dowiadczylicie, jak to jest, gdy postpuje si waciwie" i po czym to mo na pozna. To nie z waszej winy zawsze czulicie, e inni ludzie maj jakie sekretne, nieznane wam sposoby na udane zwizki. Mo ecie czu si przytoczeni ci arem winy, poniewa wasze postpowanie w intymnych zwizkach byo tak bezowocne. Nawet jeli po przeczytaniu tej ksi ki nie dowiecie si niczego nowego, prosz, zaakceptujcie teraz fakt, e nie jestecie odpowiedzialni za bl, ktrego dowiadczylicie - i ktry zadalicie - w przeszoci. Brakowao wam rzeczywistego wzorca zachowania w zwizku opartym na mioci. Musielicie go sobie stworzy

sami. Jedyne co wiecie na pewno to to, e nie chcecie by tacy, jak wasi rodzice. Niestety, nie umiecie oddzieli zachowa budujcych od destruktywnych. Stworzylicie wic wasny, nierzeczywisty obraz idealnego zwizku z dziwacznej mieszaniny waszych wyobra e, obserwacji i tego, co widzielicie w telewizji. Wszyscy uczymy si obcowa z innymi ludmi, obserwujc, jak nasi rodzice odnosz si do siebie nawzajem i do swoich dzieci. Wstrzymajcie si na moment z dalsz lektur tej ksi ki, aby odtworzy obraz relacji, jakie obserwowalicie midzy swoimi rodzicami. Pomylcie, jak odnosilicie si do swojej matki czy ojca. Nie oceniajcie. Po prostu spjrzcie obiektywnie na dowiadczenia z dziecistwa, tak jak je pamitacie. Wasze zachowanie w zwizkach jako osb dorosych, niezale nie od tego, jak zdaje si by odmienne, w znacznym stopniu jest reakcj na tamte prze ycia. Po przeczytaniu tej ksi ki nauczycie si lepiej wsp y z innymi. Zyskacie nowe mo liwoci wyboru. Bdziecie mogli bardziej odpowiedzialnie dokonywa trafnych wyborw. Chc, bycie uzmysowili sobie, jaki wzr zwizku przyswoilicie, dorastajc w rodzinie alkoholika. Poni szy tekst, pierwotnie publikowany w magazynie Focus", poszerzy wasz wiedz na ten temat. Czytajc, mylcie o swoim dziecistwie i swojej rodzinie.

Uzale nienie chemiczne Podstpny agresor

W czym tkwi bd? Co si stao? Kto zawini? Czy to ma sens? Co to znaczy? Jak to si skoczy? Wszystko kompletnie pogmatwane. Kiedy zbdzilimy? Czy mo na to zrozumie? 14

Pocztek ka dego zwizku jest inny. Jednak we wszystkich ma estwach, w ktrych wystpuje chemiczne uzale nienie, proces przebiega jednakowo. Zacznijmy od przyjrzenia si przysidze ma eskiej. Zawiera ona nastpujce wyra enia: na dobre i na ze, w dostatku i w biedzie, w zdrowiu i w chorobie, pki mier nas nie rozczy. Mo e od tego zaczy si kopoty. Czy powiedzielicie to, co chcielicie powiedzie? Gdybycie wtedy wiedzieli, e czeka was ze, nie dobre, nie zdrowie, lecz choroba, nie bogactwo, lecz bieda, a nawet potencjalne samobjstwo, to czy mio, ktr wtedy czulicie, nadaaby temu warto? Mo ecie powiedzie, e tak, ale ja nie jestem tego pewna. Gdybycie nie byli romantykami, lecz myleli realistycznie, to moglibycie zinterpretowa przysig w ten sposb: na dobre i na ze, zakadajc, e ze czasy s przejciowe, a dobre trwae. Kontrakt zostaje zawarty w dobrej wierze. Nie warto oglda si wstecz. Idealizowanie, ktre w tym czasie ma miejsce, jest nierealistyczne. Dotyczy to nie tylko tych, ktrzy bd yli z problemem uzale nienia, ale wszystkich. R nica polega na tym, e w zwizku z osob uzale nion rzeczywisto nadal jest wypaczana i para krok po kroku traci orientacj, o co w ogle w zdrowym zwizku chodzi. Je eli statystyki mwi prawd (a prawdopodobnie s zani one), to bardzo du y procent spord was dorasta w domach z chemicznym uzale nieniem. Wa ne jest, by mie tego wiadomo, poniewa prawdopodobnie nie macie pojcia, od czego zacz budow zdrowego zwizku ma eskiego. Wasze pierwsze prby, by postpowa waciwie", byy zbudowane na wzorcach, ktrych nie znalicie z obserwacji lub z dowiadczenia, lecz wymylilicie je sami. Tak wic nierealne przysigi znajduj potwierdzenie w owiadczeniu: Z nami bdzie inaczej". 15

Oczekiwania bardzo si zmieniaj wraz z rozpoczciem poszukiwania pomocy. Partner wolny od uzale nie traci poczucie wasnego ja". Jak mog mu pomc?" Zmienia si pogld na temat tego, czego mo na oczekiwa od zwizku. To ju nie jest Camelot. To ju nie jest sprawa midzy dwiema osobami. Dochodzi do dziwacznych wypacze. Zostan, poniewa ... On mnie nie bije", Ona mnie nie zdradza", On ma prac". Zachowanie, ktre dla nas - zwykych miertelnikw - jest normalne, staje si czym nadzwyczajnym. Nawet jeli to najgorsze staje si prawd -jeli on bije, jeli ona zdradza, jeli on straci prac - to i tak powiecie: Ale ja go/j kocham". Kiedy pytam: Za co tak go kochasz?", nie otrzymuj odpowiedzi, bo sia emocjonalnego uwikania jest wiksza ni rozsdek. Zdajesz sobie z tego spraw, ale mimo to robisz swoje. Rzeczywisto le y gdzie pomidzy obietnicami wiecznej szczliwoci a zao eniem, e ycie bdzie koszmarem. Prawda jest gboko ukryta. Nie zostaa wypaczona z dnia na dzie, lecz przez cige popadanie ze skrajnoci w skrajno. Proces ten by tak powolny, e wczeniej nikt nie zauwa y, co si dzieje. Gdy pytam: Za co go kochaa, kiedy decydowaa si na ma estwo?", odpowied przychodzi szybko. Zwykle sysz wypowiedzi typu: Byo midzy nami silne fizyczne zauroczenie. Moglimy godzinami rozmawia o wszystkim i o niczym. Bylimy kochankami i najlepszymi przyjacimi". Ludzie, ktrzy zaczynaj by przyjacimi i kochankami, posiadaj co wyjtkowego. Dlatego trzeba uwiadomi sobie, e uzale nienie od alkoholu wpywa na wszystko - stopniowo zmienia ono kochankw we wrogw. Przyja opiera si na wielu podstawach: na wzajemnym zaufaniu i uczciwoci, na otwartoci, zrozumieniu i potrzebie bycia rozumianym. Nag niszczy wszystko powoli, lecz nieuchronnie. 16

Rozpad zwizku zaczyna si prawdopodobnie w fazie negacji. W tym stadium picie powoduje problemy, ale nikt nie chce si im przeciwstawi. Zaczynaj si kamstwa - najpierw przed samym sob, pniej wobec innych. Osoba uzale niona kamie, by usprawiedliwi niedotrzymywanie obietnic. Osoba nieuzale niona kamie, by zatuszowa spraw. Zaufanie zaczyna male. Prawdziwe uczucia s skrywane do momentu ich wybuchu. Uczciwe porozumienie zaczyna si rozmywa. Kontakty fizyczne s dobrym wskanikiem oglnej sytuacji w ma estwie. Fascynacja fizyczna mo e przetrwa faz negacji. Mo e by sposobem na wsplne ycie, nawet wtedy gdy coraz trudniej porozumie si za pomoc sw - poza tym nikt jeszcze nie znalaz lepszego sposobu dochodzenia do rwnowagi po pijackich ekscesach. Stopniowo fizyczne zainteresowanie ze strony wolnego od uzale nie partnera zanika. Zaczyna przewa a pragnienie, by nie da si zrani. Od tego momentu wsp ycie mo e by satysfakcjonujce z fizycznego punktu widzenia, ale niezadowalajce emocjonalnie. Sytuacja stopniowo si pogarsza i to, co byo ciepym, penym mioci prze yciem, staje si gr si i sposobem na wyadowanie gniewu. Id do ka ze swoj butelk, nie ze mn!", Nie mog znie tego zapachu!", Musisz wybra!", Komu jeste potrzebny? Nie bdzie trudno znale kogo lepszego od ciebie!" Przepa stale si powiksza. adna dziedzina wsplnego ycia nie zostaje nienaruszona. Atmosfera staje si napita - pene porozumienie, ktre istniao wczeniej, ustpuje miejsca podejrzeniom i zoci. Problemy narastaj, ma onkowie o nich nie rozmawiaj i nawet jeli nadal zale y im na sobie, ich wsplne ycie ulega negatywnej zmianie. Oboje partnerzy s kontrolowani przez alkohol 17

-jedno z nich bezporednio, drugie porednio. Jedno jest uzale nione od alkoholu, drugie od naogu partnera. Zwizek rozpada si nadal... Jeszcze w tym momencie zniszczenia spowodowane uzale nieniem jednego z partnerw s na tyle mae, e mo na zwizek uratowa. Mo na wszystko wykrzycze w ktniach i w kocu oczyci atmosfer. Przez wyra enie uczu mo na odbudowa porozumienie midzy partnerami. Nie jest to jednak proste. Podstpna choroba nie zatrzymuje si na tym etapie. Coraz bardziej dzieli ma onkw. Partner uzale niony przestaje rozwija si emocjonalnie. Zaczyna odsuwa od siebie problemy. Nie chce mie z nimi do czynienia, ani ich zwalcza. Wiele ma estw zbli a wsplne podejmowanie decyzji i rozwizywanie problemw. Gdzie spdzimy wakacje? Johny znw obla algebr. Mo e wyremontujemy kuchni? Tego rodzaju yciowe sprawy przestaj by wsplne. Partner wolny od uzale nie przejmuje coraz wicej odpowiedzialnoci. Pogbia si uraza. Przepa midzy nimi wci ronie. W tym trudnym okresie zbawienne jest wsparcie rodziny i przyjaci. Tak jest z pewnoci, przynajmniej przez jaki czas, ale jeli wczeniej ci, ktrzy s wam teraz pomocni, nie dowiadczyli tego co wy, to ich wsparcie tylko zwikszy wasz bl. Gdyby mogli zrozumie! Wyobcowanie pary dotknitej uzale nieniem staje si coraz wiksze. Ma onkowie izoluj si od innych ludzi i coraz bardziej oddalaj si od siebie. Choroba si rozwija. Ich uczucia s podobne. Oboje odczuwaj bl i rozpacz, ale obwiniaj si wzajemnie. Oboje rwnie czuj si winni, ale odpowiedzialno nie rozkada si jednakowo. Kiedy bliscy, teraz najczciej s sobie obcy. Czasami odczuwacie ulg, kiedy wreszcie burza nadejdzie. Macie nadziej, e teraz skoczy si picie i wszystko bdzie jak dawniej. Oboje w to wierzycie. Oszukujecie si. Praw18

da jest taka, e choroba bdzie postpowa. Bdzie coraz gorzej - niezale nie od tego, co zostao z waszego zwizku. Komunikacja ogranicza si do okazywania zoci. Czujecie obaw, strach, rozpacz. Odczuwacie tak samo, ale ka de z was osobno. Partner uzale niony tumi uczucia, nieuzale niony - wije si z blu, odczuwajc ulg jedynie dziki zoci lub chwilowym fantazjom. Wyobra a sobie, e koczy si picie i wszystko jest tak jak na pocztku. Cud abstynencji to wasze wsplne marzenie. Alkohol przestanie nad wami dominowa i odtd bdziecie zawsze y szczliwie. To najwiksze kamstwo ze wszystkich, a jednak chtnie daje si jemu wiar. Koniec z piciem - co to oznacza dla zwizku? Oznacza tylko utrat punktu zaczepienia - alkohol nie jest ju w centrum uwagi. Teraz istnieje ogromna pustka. Poza tym nic nie dzieje si automatycznie. Utracone zaufanie nie powraca tylko dziki zerwaniu z naogiem. Tak jak historia niespenionych obietnic zniszczya zaufanie, tak jedynie stworzenie nowej historii mo e je odbudowa. Chocia ustay kamstwa, zraniona wra liwo nie pozwala jeszcze si otworzy. Zo nie mija wraz z momentem zaprzestania picia. Uczucia stumione przez alkohol mog teraz gwatownie domaga si ujcia. Wrd nich jest ogromne poczucie zagro enia i wielki strach. Trudno dzieli si tymi uczuciami i oczekiwa zrozumienia. Ni porozumienia zostaa przecita. Jestecie par lepcw bez przewodnika. Abstynencja to za mao. Trzeba wszystko budowa od nowa. Punkt wyjcia musi by inny ni pierwotnie. Tym razem powinien okaza si przydatny w uczeniu si, jak pomylnie rozwizywa wsplne problemy. Powinien pomc w wypracowaniu sposobu rozmawiania ze sob, a nie tylko mwienia do siebie, tak by ka de z was mogo by wysuchane i zrozumiane. Aby uzdrowi zwizek, potrzeba du o ci kiej pracy. 19

Tworzenie zdrowego zwizku wymaga wiele uwagi i ostro noci. Nie ma ju zauroczenia, ktre istniao na pocztku waszej znajomoci. Teraz zwizek musi mie naprawd solidne podstawy. Jeli obie strony zobowi si pracowa nad jakoci zwizku, mog osign wicej ni w wypadku, gdyby w ich yciu nie pojawi si alkohol. Jeli dwojgu ludziom przywieca ten sam cel, maj wielk szans na rozwj zarwno wzajemny, jak i indywidualny. Jeli tak nie jest, nie ma o czym marzy. Zwizek przestaje istnie. Abstynencja to nie nirwana. Uzale nienie od alkoholu niszczy powoli, lecz nieuchronnie. Jednak uwolnienie si od niego mo e doprowadzi do zbudowania zdrowego zwizku ma eskiego. Jest to jedyna szansa wygranej.

Rozdzia 1

Kogo wybierasz na partnera?

Dlaczego wybierasz takich partnerw?
szystko w moim zwizku ukada si nie tak. Wiem, e to tylko moja wina. Prbowaem wszyst-kiego co w mojej mocy, eby to naprawi, ale bezskutecznie. Nawet nie mam pewnoci, czy go/j kocham. Mo e w ogle nie wiem, co to jest mio. Mam mtlik w gowie". Brzmi znajomo? Powinno. Podobne sowa sysz, kiedy dorose dziecko alkoholika rozpoczyna terapi, poniewa jego intymne zwizki s nieudane. Historia jest taka sama niezale nie od tego, czy dziecko alkoholika jest dwudziestolatkiem w pierwszym powa nym zwizku, czy czterdziestoletnim weteranem po jednym lub kilku nieudanych ma estwach. To po prostu musi by moja wina. Zawsze jest tak samo. Mylaem, e tym razem bdzie lepiej, ale nie jest. Mo e sam powinienem odej".
21

Czy kiedykolwiek tak si czue? Wszyscy tak si czulimy - i wszyscy mwilimy podobne rzeczy w trakcie burzliwego lub nieudanego zwizku. Czy takie odczucia s normalne? To zale y, czy czujecie si tak z powodu obecnych okolicznoci, czy te wasze odczucia wynikaj z zakorzenionych przekona, ktre stay si staym elementem waszej samooceny, poniewa w dziecistwie raniono was raz po raz. W obu wypadkach uczucia s jednakowo bolesne, ale w drugim znacznie trudniej je przezwyci y. Jeszcze raz przeczytaj pocztkowy fragment rozdziau: Wszystko jest nie tak. Wiem, e to moja wina. Prbowaem wszystkiego co w mojej mocy, ale bezskutecznie". Dzisiaj wypowiadasz te zdania o swoim zwizku. Kontekst mo e by nowy, ale nie sowa i uczucia. Ponownie odczuwasz bezradno -jak w dziecistwie - i reagujesz star piewk". Mimo to uczucia s prawdziwe i bardzo silne. Inne dobrze znane uczucia to: zagubienie, poczucie uwizienia, bezsilno wobec swojego przeznaczenia. To wszystko skada si na intymny zwizek. Powracaj znane ju prze ycia i uczucia. Trzeba przej przez to jeszcze raz. Dziki waszym staraniom przebieg caego procesu i jego wyniki bd odmienne, ale nie da si unikn walki. Nawet ci, ktrzy nie yli w rodzinach alkoholikw, uwa aj, e na dobry i zdrowy zwizek trzeba zapracowa. Nie jeste w tej walce osamotniony! Aby dokadnie przyjrze si problemom, z jakimi si spotkasz, powiniene uprzytomni sobie pewne sprzeczne komunikaty, ktre w dziecistwie przekazywali ci rodzice. Czy to si tobie podoba, czy nie, i niezale nie od tego, czy w to wierzysz, te wanie komunikaty, zepchnite do podwiadomoci, wci wywieraj wpyw na wszystkie aspekty twojego ycia.

Musisz je zmieni, by mc zmieni swoje ycie.

22

Uwiadomienie sobie tego to pierwszy krok w kierunku zmiany opinii o sobie. Wiedza o tym, jak ksztatoway si twoje obecne wzorce, pomo e ci uwolni si od samokrytycyzmu, ktry jest podstawow cech twojego charakteru. Przyjrzyjmy si tym sprzecznym komunikatom i temu, jaki wpyw maj one na ciebie dzisiaj.

Kocham ci. Odejd".

Czasami twj rodzic-alkoholik by czuy i kochajcy, innym razem wrogi i odpychajcy. Chocia drugi rodzic zapewnia, e ci kocha, to jednak rzadko to odczuwae, bo wci by zmartwiony i rozdra niony. Brakowao w tym konsekwencji. Tak wanie pojmowae mio jako dziecko i nadal tak j pojmujesz. Zastanawiasz si, dlaczego pocigaj ci osoby, ktre jednego dnia s czue i kochajce, a nastpnego odpychajce. Dlaczego osoby, ktre obiecuj, e zadzwoni, i nie robi tego, wydaj ci si bardziej godne po dania ni te, na ktrych mo na polega? Jeli przypadkiem zwizae si z osob konsekwentn, odbierasz j jako kogo niepewnego, gdy tego rodzaju zachowanie jest ci po prostu obce. Mwi o osobach majcych uporzdkowane ycie, o tych, ktrzy mog w rozsdnych granicach prawdopodobiestwa powiedzie, co im przyniesie jutro. To tak e kto, kogo zachowanie, uczucia i myli bd jutro takie jak dzi. Prba zdobycia mioci osoby kaprynej i odpychajcej przywouje sytuacj z twojego dziecistwa. Jeste wdziczny, gdy kto niestay rzuca ci okruszek, za to szybko si nudzisz osob oddan ci przez cay czas. Wci powtarzasz sytuacje z dziecistwa, poniewa jedyn pewn rzecz, ktr znae, by brak pewnoci. Nie moge przewidzie, co przyniesie kolejny dzie. Prze ywae
23

w dziecistwie hutawk emocjonaln. I to jest dla ciebie zrozumiae. Przypomnij sobie, ile razy doprowadzae do kryzysu w swoim zwizku, aby znw poczu przypyw energii i sprowadzi wzajemne relacje na bardziej znajomy grunt. Nawet jeli teraz wydaje ci si to oczywiste, postaraj si uzmysowi sobie, e by mo e musi min wicej czasu, aby rzeczywicie poczu t prawd, poniewa tak wanie zostae uksztatowany w dziecistwie.

Niczego nie potrafisz zrobi dobrze. Jeste mi potrzebny".

To nastpny zestaw sprzecznych komunikatw, ktre wci jeszcze syszysz. Bdc dzieckiem, nigdy nie moge sprosta wymaganiom swojego uzale nionego od alkoholu rodzica, choby nie wiem jak si stara. Nigdy nie bye wystarczajco dobry. Naprawd uwierzye, e wszystkie niepowodzenia byy z twojej winy. Gdyby by do dobry, lepiej ukadaoby si w waszej rodzinie. A jednak wiedziae, e jeste potrzebny i e rodzice nie dadz sobie bez ciebie rady. To byo oczywiste. Skoro oni nie mogli sobie bez ciebie poradzi, nawet jeli bye tak bezwartociowy, to ty musiae szuka sposobu, aby wszystko naprawi. Czy nie masz wra enia, e jako dorosy lgniesz do osb, ktre s jednoczenie skrajnie od ciebie zale ne i wysoce w stosunku do ciebie krytyczne? Czy nie pocigaj ci osoby, ktre wielokrotnie ci upokorzyy, cho wiesz, e bez ciebie nie umiayby sobie poradzi? Zabiegasz o ich przychylno, poniewa w gbi duszy wierzysz, e gdyby by wystarczajco dobry, nie byoby w waszym zwizku takich problemw. Poza tym wiesz, e nie mo na zawie kogo, kto tak bardzo ci potrzebuje. Brzmi znajomo? Kolej na nastpny zestaw.
24

To prawda, e te okropne rzeczy zrobi/powiedzia ktry z twoich rodzicw. Musisz jednak zrozumie, e on by pijany".
Skutki takiego podwjnie zwizanego komunikatu s dla twojego zwizku szczeglnie szkodliwe. Twoja podwiadomo mwi ci, e jeli zdoasz usprawiedliwi czyje niewybaczalne zachowanie, to uwierzysz, e jest ono wybaczalne. W rodzinie dotknitej alkoholizmem alkoholik rzadko jest uwa any za osob odpowiedzialn za swoje zachowanie. Czciej zdarza si, e dzieci sysz z ust drugiego rodzica: Czego si spodziewae po pijaku?" lub w okresie poprawy: Musisz zrozumie, e twj ojciec jest chory/twoja matka jest chora". Dziecko dowiaduje si, e rodzice mog zrobi, co zechc, majc prost wymwk w postaci pijastwa. Teraz jako dorosy stae si najbardziej wyrozumia osob na wiecie, szczeglnie jeli chodzi o twj zwizek uczuciowy. Zgadza si? W niemal ka dej sytuacji znajdziesz sposb, by wszystko znw byo w porzdku - jeli musi znale si winny, chtnie wemiesz win na siebie. Nauczye si przecie rozumie innych i bra na siebie ca odpowiedzialno. Dlatego, kiedy twj partner le ci traktuje, analizujesz sytuacj i nie pozwalasz sobie na odczuwanie zoci. Rozumienie czyjego zachowania nie oznacza jego akceptacji. Ty jednak ju w dziecistwie nauczye si rozumie i wypiera swj bl, gdy zncano si nad tob - wierzye przecie , e rodzic nie postpiby w ten sposb, gdyby by trzewy". Jest w tym rwnie element kontroli i winy. Oto wzorzec mylowy, ktry utrwala si w umyle dziecka z rodziny nadu ywajcej alkoholu: Skoro czuj si winny, to znaczy, e jestem odpowiedzialny. Jeli jestem odpowiedzialny, to mog naprawi, zmieni sytuacj, mog sprawi, e wszystko bdzie
25

inaczej". Rezygnacja z poczucia winy oznacza rwnie rezygnacj z przekonania, e kontrolujesz sytuacj. Utrata kontroli jest oczywicie katastrof. Wychowano ci na doskonae popychado dla grubiaskiej osoby. Czsto koczysz w idealnym zwizku dawca - biorca , w ktrym ty naturalnie jeste dawc.

Nastpnym razem zrobi to dla ciebie. Obiecuj ci".

Ukryta wiadomo brzmi - nie licz na to! Wic uczysz si niczego nie pragn, aby nie dozna zawodu. Czasami mimowolnie stajesz si popychadem dla partnera, ktry naprawd nie chce ci w ten sposb traktowa. Czsto czujesz si zmczony i ura ony. Narzekasz, e musisz w tym zwizku robi wszystko - to prawie niemo liwe, aby poprosi o co dla siebie. Chcesz, by partnera czyta w twoich mylach. Obawa, e mgby o co poprosi i nie otrzyma tego, jest rwnie niejasna, jak strach przed tym, e twoja proba zostanie speniona. Pierwsza sytuacja utwierdza ci w przekonaniu, e jeste bezwartociowym czowiekiem i nie zasugujesz na to, czego chcesz; druga jest dla ciebie tak obca, e waciwie nie wiesz, jak zareagowa. Nawet najzwyklejszy komplement sprawia, e czujesz si nieswojo. Zrzeczenie si odpowiedzialnoci za wasne szczcie jest dla ciebie metod radzenia sobie z t sytuacj. Uznae, e twj partner powinien sam wiedzie, czego pragniesz, i odpowiednio si zachowywa bez adnych prb z twojej strony. Na przykad: To, e musz mu mwi, i chc pj w dniu moich urodzin do teatru, oznacza, e on w ogle nie chce mi sprawi przyjemnoci". Twj partner podpad ci, bo nie chwyta w lot twych najbardziej mglistych aluzji, mo esz wic uzna,
26

e ci nie kocha. Byby naprawd szczliwy jedynie z kim, kto umiaby czyta w twoich mylach, z wyimaginowanym bohaterem, ktry automatycznie wiedziaby, jak ci uszczliwi.

Nie martw si, wszystko jest w porzdku. Jakim cudem mam sobie z tym poradzi?"
Oba komunikaty si splataj. Nie kopocz si - wszystko bdzie dobrze". Jednak e ukryty sens tej przekazanej ci przez rodzicw informacji jest inny: NIE jest dobrze. W rezultacie wyrastasz na nadczowieka. Potrafisz zatroszczy si o wszystko i robisz to. Zawsze na su bie. Nikt nie musi si o nic martwi. Ty sobie poradzisz. Wiele razy mwie: Nie przejmuj si, wemiemy mj samochd. - Mam dosy pienidzy. - Ja si zajm jedzeniem. - Ja wszystko zorganizuj. - Nie martw si. - To dla mnie aden problem!".

Rozdzia 2

Czym waciwie jest zdrowy zwizek?

zym jest zdrowy zwizek? Jak go odczuwany? W jaki sposb go zbudowa? Jak pozna, e jest si w takim zwizku?" To s suszne i bardzo wa ne pytania. Pragnienie bycia w zdrowym zwizku jest bardzo powszechne. Okrelenie, co w tym wypadku oznacza zdrowy", jest wic problemem uniwersalnym. Poznasz, e twj intymny zwizek z partnerem jest zdrowy, je eli stworzylicie rodowisko, w ktrym prawdziwe s stwierdzenia: 1. Mog by sob. 2. Ty mo esz by sob. 3. My mo emy by sob.
28

4. Mog si rozwija. 5. Ty mo esz si rozwija. 6. Mo emy si wsplnie rozwija.

O to gwnie chodzi. Paradoksem jest to, e zdrowy zwizek pozwala mi by sob, cho jeszcze nie wiem, kim waciwie jestem, gdy uczenie si siebie to proces trwajcy cae ycie. Jednak nawet nie majc pewnoci, kim jeste, bez wtpienia bdziesz wiedzia, kiedy NIE MO ESZ by sob. Staje si to jasne w sytuacji, gdy czujesz si osdzany - kiedy masz wra enie, e trzeba uwa a na ka dy krok, kiedy boisz si popeni bd. Wolno bycia sob oznacza, e twj partner nie bdzie prbowa ci zmieni ani osdza tego, jaki jeste i kim si stajesz. Daj swojemu partnerowi wolno, jakiej chcesz dla siebie. Akceptuj go takim, jaki jest, i nie prbuj go zmienia. Nie staraj si dopasowa go do swoich marze. Skup si na tym, jaki jest naprawd. Akceptuj ci bezwarunkowo i jestem bezwarunkowo akceptowany". Na tym si opieramy. Nie oznacza to, e zmiany w naszej osobowoci lub postpowaniu s niepo dane czy niemo liwe - znaczy to jedynie, e punktem wyjcia jest zaakceptowanie partnera takim, jaki jest. Mo emy by sob". Ka da para buduje swj zwizek na wsplnych wartociach i zainteresowaniach. Po pierwsze, nale y okreli, co ceni ka de z ma onkw z osobna, aby mc zbudowa jedno z ich odrbnoci. Niektre r nice midzy nimi s nieistotne i mog by zignorowane lub przezwyci one. Na przykad sprawy typu: Nigdy nie zakrcasz tubki z past do zbw" lub Nienawidz spotka parafialnych" daj si atwo rozwiza. Inne r nice s znaczce i musicie nad nimi pracowa, jeli wasz zwizek ma pozosta zdrowy i przetrwa. Oto przykady trudniejszych problemw: Nie chc adnych dzieci" czy Nie chc mie wicej do czynienia z twoj matk". Wiele spraw nabiera wartoci, jeli prze ywacie je we dwoje. Wsplne rozkoszowanie si piknem wschodu soca,
29

spacerem po pla y czy smacznym posikiem to przykadowe sytuacje, potwierdzajce warto partnerstwa. Czuj si kim wa nym, kiedy mam siebie - ty masz siebie - i my mamy siebie. Zdrowy zwizek stwarza rodowisko, w ktrym mog si rozwija. W atmosferze wsparcia mog zachca ci do tego samego. Dziki naszemu indywidualnemu rozwojowi doskonalimy si tak e jako para. Rozwj ma onkw odbywa si rwnie poprzez wyznaczanie sobie rozmaitych celw i wspln prac nad metodami ich osignicia. Co ciekawe, d enie do celu - a nie sam cel - pomaga w rozwoju zwizku. Niezale nie od tego, czy uda si osign cel, czy nie, para zyskuje nowe wsplne dowiadczenia. Blisko oznacza peen mioci zwizek z drug osob, w ktrym dajesz i otrzymujesz wsparcie, zrozumienie i dowartociowanie intelektualne, emocjonalne i fizyczne. Im wicej dajecie i otrzymujecie w zamian, tym wiksze jest midzy wami uczucie bliskoci. Zdrowy zwizek nie jest konfrontacj. Nie musicie mie takiego samego zdania na ka dy temat. Zdrowy zwizek nie musi by symbiotyczny. Nie musicie jednakowo wszystkiego odczuwa. W zdrowym zwizku liczy si nie tylko seks, ktry musi zakoczy si orgazmem, ale celebrowanie bycia razem i poznawania si.

30

Rozdzia 3

Problemy w zwizkach wsplne dla dorosych dzieci alkoholikw

rzez cae ycie towarzyszyy ci mity stworzone i podtrzymywane przez ukady istniejce w twojej rodzinie. Z tego powodu yjesz pod cig presj i zastanawiasz si, czy warto paci tak wysok cen za zdrowy zwizek. Szamoczesz si z problemami, ktre innym mog wydawa si wydumane, ale dla ciebie s rzeczywiste i czasami wrcz ci parali uj. Chc si zaanga owa - nie chc si wiza". Chc kogo spotka. Nie chc si z nikim spotyka". Chc ci lepiej pozna. Prosz ci, po prostu odejd". To utrudnia zaspokajanie wasnych potrzeb w zwizku. 31

Po pierwsze, powiniene dobrze przyjrze si tym mitom, przyj je do wiadomoci, ale potem odrzuci je i zastpi tym, co istnieje naprawd. Nie przyjdzie ci to z atwoci - przecie tak dugo z tymi mitami ye. One nie znikn z dnia na dzie. Na pocztek wystarczy, e uwiadomisz sobie ich istnienie. MIT: Jeli zwi si z tob, utrac siebie". PRAWDA: W rzeczywistoci zdrowy zwizek dowartociowuje, a nie tumi osobowo.

Lk przed utrat wasnego ja

Masz podobne obawy, poniewa w okresie dorastania nie wyksztacio si w tobie poczucie wasnego ,ja". Od najmodszych lat otrzymywae od rodzicw sprzeczne komunikaty. Brak jasnych informacji zmusi ci do wykreowania wielu przekona i wartoci, bo nie moge nauczy si ich przez naladownictwo. Poniewa rodzice nie opiekowali si tob w wystarczajcy sposb, musiae czsto sam wobec siebie peni rodzicielsk rol. Pniej nie potrafie okreli, kim waciwie jeste. Twoje poczucie wasnego ja" cigle si ksztatuje i jest podatne na wpywy. W idealnych warunkach dla dorosej osoby informacje pynce z wewntrz siebie s du o wa niejsze ni wpywy zewntrzne. Innymi sowy, na podejmowane decyzje znacznie wikszy wpyw ma wasna wiedza i przeczucia ni to, co mwi inni lub o czym akurat si czyta. Dzieciom alkoholikw nie jest atwo uwierzy, e mog same podejmowa decyzje i zgodnie z nimi postpowa. Czyja
32

opinia ma czsto wpyw na ich wasn. Jeli wic pracowae nad tym, by by sob i umie decydowa o sobie, mo e przeraa ci wizja zwizku z inn osob, ktrej opinie i pogldy byyby dla ciebie wa ne - i nie wiadomo, jak mogyby na ciebie wpyn. Takie uczucie niepewnoci nie oznacza od razu utraty siebie". Bdziesz jedynie bardziej dociekliwie sprawdza" swoje wra enia, opinie i reakcje, aby zrozumie, skd si wziy. Zdobdziesz dziki temu cenne informacje. Nie powiniene automatycznie przekrela swoich pogldw i zastpowa ich nowymi. Przemyl to. Daj sobie troch czasu, aby oceni sytuacj. Zyskasz przez to trzy wyjcia z ka dej sytuacji: mo esz pozosta przy swoim stanowisku, zmieni je lub przyj cakowicie now postaw, ktra czy zarwno twoje pogldy, jak i innych. Poczujesz si du o pewniej, podejmujc decyzje i mniej przejmujc si opiniami innych. MIT: Gdyby naprawd mnie zna, nie zawracaby sobie mn gowy". PRAWDA: Nie jeste zapewne tak dobrym aktorem, jak mylisz. Kochana osoba prawdopodobnie ju dobrze ci zna. Mimo to zale y jej na tobie!

Lk przed zdemaskowaniem
Wiele dzieci alkoholikw wci si boi, e gdyby kochane przez nie osoby dowiedziay si, jakie s naprawd, nie chciayby mie z nimi wicej do czynienia. yjesz w cigym napiciu,
33

chocia waciwie nie jest dla ciebie jasne, jaka to okropna prawda o tobie miaaby wyj na jaw. Starasz si temu zapobiec, zachowujc si zgodnie ze swoimi wyobra eniami o tym, jak powinna postpowa osoba idealna. Usiujesz sprawia wra enie, e cae twoje ycie jest uporzdkowane i pozbawione wszelkich problemw. Poza tym sdzisz, e jako zwyky czowiek z ludzkimi sabociami nigdy nie bdziesz do dobry dla kogo, kogo kochasz. Nie wymylie tego sam. Od dziecistwa utwierdzano ci w przekonaniu, e jeste przyczyn wszystkich problemw rodzinnych. Zbli enie si do kochanej osoby spowoduje, e ujawni si ciemne strony twojego charakteru i ta osoba odrzuci to, co w tobie dobre i za co ci kochaa. Aby zmieni to przekonanie, nale y si posu y tward logik. Zastanw si: czy rzeczywicie jako dziecko bye w stanie spowodowa rodzinne problemy? Uczciwie musisz odpowiedzie nie". MIT: Gdy odkryjesz, e nie jestem osob doskona, porzucisz mnie". PRAWDA: Nikt nie jest doskonay. Doskonao nie istnieje.

Strach przed porzuceniem

Odczuwany przez dzieci alkoholikw strach przed porzuceniem jest bardzo silny i jednoczenie r ny od obawy przed odrzuceniem. Wydaje si, e dorose dzieci alkoholikw s
34

w stanie znie odrzucenie i je zaakceptowa. Z powodu dowiadcze z dziecistwa ich lk przed porzuceniem jest o wiele bardziej dotkliwy. Jak ju mwiam, dziecko yjce w rodzinie dotknitej chorob alkoholow wyrasta na osob ze sabym i bardzo niepewnym poczuciem wasnego ja". To osobowo bardzo krytyczna, ktra nie otrzymaa potrzebnej do rozwoju po ywki -jest mocno wygodniaa i pod wieloma wzgldami ogromnie niepewna. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest to, e nigdy nie wiedziae, kiedy i czy w ogle rodzice pozwol ci si do siebie zbli y. Kiedy zaczynao si picie, po prostu przestawae istnie. Wiadomo byo, e nikt nie zainteresuje si twoimi potrzebami, dopki pijatyka i towarzyszce jej kryzysy si nie skocz. Nie mo na byo przewidzie, kiedy to nastpi. To okropne uczucie! Choby nie wiem jak si stara, nie moge temu zapobiec. Niektre dzieci w takiej sytuacji cigle walczyy o zaspokajanie swoich potrzeb, inne si poddaway. Te dzieci, ktre zrezygnoway z walki, w wieku dorosym nie boj si tak wej w zwizek, jak te, ktre wci snuj fantastyczne wizje, e mo e tym razem nareszcie bdzie inaczej. Bezustannie towarzyszy ci jednak strach, e jutro nie bdzie przy tobie ukochanej osoby. Prbujc uchroni si przed jej utrat, idealizujesz wasz zwizek i twoj w nim rol. By nie zosta porzuconym, bardzo starasz si by bez skazy i zaspokaja wszystkie potrzeby bliskiej osoby. Kiedy nie wszystko dobrze si ukada i dochodzi do konfliktu (tak si w yciu zdarza), strach przed porzuceniem jest silniejszy ni potrzeba rozwizania spornej kwestii. Ten strach jest tak pot ny, e dzieci alkoholikw czsto kompletnie zapominaj o przyczynie konfliktu.
35

Typowym przykadem ilustrujcym tak sytuacj jest ktnia dwudziestoszecioletniej Mary A. (jednej z szeciorga dzieci wci pijcego alkoholika) z jej chopakiem. Mary rozzocia si, poniewa zwraca on uwag na inn kobiet. Chopak broni si, mwic, e Mary jest paranoiczk, i ktnia trwaa nadal. Kiedy chopak odszed, zo Mary szybko zmienia si w panik. O, Bo e! Jestem pewna, e nie miaam racji. Chyba przesadziam. Pewnie nie bdzie mu ju na mnie zale ao. Pewnie mnie teraz zostawi. Poza tym, gdybym nie czua si tak niepewnie, nie przejmowaabym si jego zachowaniem". To klasyczny przykad poczucia porzucenia. W cigu nastpnych trzech godzin Mary A. pojechaa do domu swojego chopaka, daa mu czerwon r i przeprosia go za swoje zachowanie. On przyj jej przeprosiny, a potem poszli do ka. Kiedy pniej opowiadaa mi o tej historii, zapytaam: Jak rozwizalicie problem?". W pierwszej chwili zdziwia si, a potem powiedziaa tylko: Ach, tamto!". Jej okropny strach przed porzuceniem wymaza t sytuacj z pamici. Problem jako taki znikn, kiedy zacza si panika. Jej nadrzdnym celem byo umierzenie blu spowodowanego strachem przed porzuceniem. W tego typu wypadkach problem nie znika dlatego, e si go ignoruje. Bdzie powraca - w takiej czy innej formie - dopki nie zostanie rozwizany albo nie stanie si dla pary znaczcym ukrytym problemem. Tumienie problemu nie sprawi, e da si o nim zapomnie. Problem Mary obrazuje tak e lk przed utrat wasnego ja" i lk przed zdemaskowaniem".
36

Mary zaczyna skupia ca uwag na tym, jak jej chopak reaguje na dan sytuacj. Pniej zaczyna si zastanawia, jak zachowaby si w innych okolicznociach. Myli o nim nieustannie, szczeglnie wtedy, gdy jest dla niej niemiy. Cakowicie skupia si na nim; zastanawia si, co o niej myli i jak nie dopuci do jego utraty. A co z potrzebami Mary? Co z faktem, e ona nie chce wicej czu si ignorowana, gdy on flirtuje z inn kobiet? Mary zaczyna surowo ocenia swoj reakcj na jego zachowanie. Ta czstka kobiecej osobowoci Mary, ktra wyranie zareagowaa, zaczyna powoli zanika. Jednoczenie Mary to zauwa a i nienawidzi siebie za to. Przy naszym nastpnym spotkaniu Mary powie: Zawsze gdy z kim si wi , trac siebie. Mo e powinnam teraz z tym skoczy". Mary nie wierzy, e jest kim wartociowym, i boi si, e jej partner to odkryje. Uwa a, e mo e go oszuka, jeli bdzie si dobrze zachowywa. To powoduje napicie w zwizku, ale Mary boi si by szczera i otwarta. Teraz zaczyna mie wtpliwoci, czy zareagowaa waciwie, i mwi: To naprawd moja wina. Gdybym czua si pewniej, nie martwioby mnie tak to, e zwraca uwag na inne kobiety. Wszystko przez t moj niepewno. Gdyby wiedzia, jak bardzo niepewnie si czuj, pewnie by mnie zostawi. Mo e dobrze, e nasza ktnia tak si skoczya. Chciaabym, aby widzia we mnie mocn kobiet, a nie przestraszon, ma dziewczynk". Jak dugo Mary mo e udawa, e jest kim innym? Przypuszczalnie on ju pozna jej prawdziwe oblicze - maej przestraszonej dziewczynki", i ta druga Mary rwnie go pociga. Pewnie nie ukrywa swoich lkw tak dobrze, jak myli - czy jak by chciaa. Niewa ne, czy reakcja Mary na zachowanie jej chopaka jest spowodowana jej niepewnoci, czy tym, e by on
37

rzeczywicie niemiy. Prawdopodobnie i jednym, i drugim. Wa ne jest natomiast, e para mo e przedyskutowa swj problem. Mary nie poczuje si pewniej, jeli odrzuci swoje uczucia. Musi je sobie uwiadomi, a nastpnie doprowadzi zwizek do punktu, w ktrym bdzie si czua bardziej bezpieczna. Jeli rzeczywicie, jak twierdzi, jej chopakowi zale y na niej, sprbuje on zmieni jej odczucia. Dla niej rwnie wa ne jest dowiedzenie si, e nie jest on zainteresowany zmian jej odczu, i dlatego Mary woli udawa. Kopoty z rozwizaniem stosunkowo bahych spraw mog sygnalizowa, e nie s zaatwione znacznie wa niejsze problemy, ktre z czasem si nasil. Je eli tak jest w tym wypadku, Mary mo e nie znale w tym zwizku tego, czego szuka. MIT: Jestemy jak jedna osoba". PRAWDA: W rzeczywistoci ty jeste sob, a ja sob. Dopiero potem jestemy my".

Wizi
Bardzo mo liwe, e jako mae dziecko nie odczuwae wizi typowych dla wikszoci dzieci z tak zwanych normalnych domw, szczeglnie jeli to matka bya alkoholiczk. Nie moge liczy na stae zaspokajanie przez rodzicw twoich potrzeb. Nie moge liczy, e ci przytul i ukochaj, aby odpdzi twoje lki i wyleczy rany. Nie miae pewnoci, e niezale nie od
38

tego, czy bdziesz mia racj, czy nie, matka wesprze ci w trudnych chwilach. To wpywa na twoje obecne zwizki i na to, jak mocno si anga ujesz. Trzydziestotrzyletnia Chris L., ktrej matka jest alkoholiczk, braa udzia, w zajciach na temat mechanizmw relacji w grupie. Wspomina, e nie pasowaa do kole anek z klasy, poniewa one staray si zerwa wizi ze swoimi rodzicami, a ona przez cae ycie usiowaa takie wizi zbudowa. Istotne jest zrozumienie r nic i poznanie wzajemnych zale noci we wczesnej fazie zwizku. Osoby, ktrych potrzeby w znacznym stopniu zostay zaspokojone w domu rodzinnym (niektre a do przesady!), mog pozwoli, by zwizek rozwija si powoli. Ich zaanga owanie mo e postpowa stopniowo wraz ze wzrostem zaufania. Jeli wi si z kim osoby pochodzce z domw pozbawionych wizi rodzinnych, od razu gboko anga uj si emocjonalnie. Wykorzystuj okazj do zbudowania wizi i zanim zorientuj si, co si dzieje, tkwi w zwizku po uszy. W pierwszym okresie znajomoci intensywno uczu jest ogromna. Narasta wzajemne fizyczne zainteresowanie, a obie strony s niezmiernie zaanga owane i bardzo czujne. Rozumiesz tak intensywno uczu, bo przypomina ci to emocje prze ywane podczas kryzysw. W tym czasie obie strony bardzo chc by razem. Stale o sobie mylicie, czsto do siebie telefonujecie, pragniecie by razem. To czas wielkich uczu. Na pocztku jest raczej wicej zaanga owania" ni zwizku". To czas spenienia si marze. Nie mo esz utrzyma takiej intensywnoci uczu, cho to takie wspaniae. To tylko dynamiczny pocztek i nie na tym polega zdrowy zwizek. 39

Pocztkowo pochlebia i odpowiada nowemu partnerowi taka blisko. Czsto druga osoba znajduje przyjemno w zaspokajaniu pragnie obiektu swoich uczu i poczuciu bycia niezbdnym. Jednak po pewnym czasie zaczyna dusi si w zwizku i czu si wykorzystywana. Twj partner (jeli ma zdrowe odruchy) nie bdzie ju chcia powica si wycznie waszemu zwizkowi. W yciu s tak e inne wa ne sprawy. Pryska atmosfera idealnej mioci i wszystko zaczyna wyglda inaczej. Kiedy ycie wraca do normy, intensywno uczu spada, telefony nie dzwoni bez przerwy, ty czujesz si zawiedziony i odrzucony. Obawiasz si, e twojemu partnerowi ju na tobie nie zale y, bo nie chce ka dej chwili spdza z tob. Z twojego punktu widzenia to porzucenie. Powtarza si znany ci scenariusz: pijany - trzewy rodzic. Teraz jeszcze mocniej odczuwasz pustk. Naciskanie na partnera zmusi go do przyjcia postawy Kocham ci, odejd", nawet jeli nadal zale y mu na tobie. Jeli bdziesz postpowa zgodnie ze swoim scenariuszem, doprowadzisz do sytuacji, ktrej najbardziej si obawiasz - zostaniesz odrzucony i opuszczony. Bdziesz bardzo nieszczliwy, bo wszystko czego pragne to zwizek oparty na mioci. Ponownie uznasz, e wybrae niewaciw osob. Prawda jest prawdopodobnie taka, e wi c si z kim, dasz niemo liwego. Wa ne, by jasno zda sobie spraw ze swoich oczekiwa, aby mg unikn podobnych sytuacji. Z drugiej strony, mo esz powiedzie, e ju ci nie zale y, i zerwa rozwijajcy si zwizek. Mo e to oznacza, e jeste uzale niony od intensywnoci uczu i oszukujesz si, uto samiajc zwizek z ogromn namitnoci. Mo na rwnie sdzi, e boisz si zainicjowa now znajomo i pozwoli, by kto bli ej ci pozna. Prawdopodobnie prawda tkwi porodku.
40

MIT: Bycie wra liwym ma zawsze ze skutki". PRAWDA: Rzeczywicie, bycie osob wra liw pociga za sob i dobre, i ze skutki. Jest to jednak jedyna droga do intymnoci.

Wra liwo
Wczenie zrozumiae, e tylko ty sam odpowiadasz za swoje szczcie, a inni ludzie mog ci rozzoci tylko wtedy, gdy im na to pozwolisz. Nauczye si kontrolowa swoje uczucia. Podstawow i najwa niejsz umiejtnoci w rodzinie alkoholika bya dla ciebie zdolno emocjonalnego przetrwania. Teraz jednak musisz si otworzy na innych, jeli chcesz by w zdrowym, intymnym zwizku. Zdaje mi si, e sama idea wra liwoci jest bardziej przera ajca ni bycie wra liwym. Dao si to wyczu w rozmowie, ktra odbya si pewnej poniedziakowej nocy na jednym z grupowych spotka DDA. Rozpocz j Jimmy, mwic, jak mocno przez cay tydzie prze ywa to, e ujawni swoje uczucia podczas poprzedniego spotkania grupy. Wyszedem - mwi - czujc, jak bardzo jestem podatny na zranienia, i to uczucie towarzyszyo mi przez cay tydzie. Staraem si przez cay czas by sam i baem si towarzystwa innych ludzi, gdy czuem, jak atwo mnie dotkn". Inni czonkowie grupy rozumieli, o co mu chodzi, i zgadzali si z nim.
41

Hej, chwileczk! - powiedziaam - Co dla was znaczy by podatnym na zranienia? Co macie na myli, mwic, e boicie si by wra liwymi?" Ka da z obecnych tam osb, jedna po drugiej, okrelaa, e pozwolenie sobie na wra liwo" oznacza utrat kontroli nad wasnym yciem. Czuli, e wwczas kto inny mgby zapanowa nad ich yciem i wyrzdzi im krzywd. Nie mogli sobie na to pozwoli. Wra liwo to utrata wasnego ja", spustoszenie i bezsilno wobec tego, co nastpi. Kiedy byam dzieckiem - wyznaa Malone - baam si, e mnie zabij, jeli cho na chwil si odsoni". Dla niej pozwolenie sobie na wra liwo znaczyo nara enie si na mier. Inni, chocia nie mieli a tak drastycznych skojarze, rwnie obawiali si czego strasznego. Wizao si to z mo liwoci skrzywdzenia, porzucenia. To bardzo wa ny problem i musimy si nim zaj - po wiedziaam. -Jeli zamierzamy zbudowa zdrowe zwizki, mu simy ujawni przed partnerami swoje uczucia. Nie ma na to innego sposobu. Za bardzo boicie si wra liwoci i wszystkich konsekwencji podjcia ryzyka - natychmiast wic owiadcza cie, e waciwie nie chcecie lub nie mo ecie mie zdrowego zwizku. Czy nigdy nie zastanawialicie si nad tym, e wiele z odrzuconych przez was uczu mogoby wzbogaci wasze ycie? Nie pomylelicie, e uczucie mioci ma wiele aspektw, a czci z nich nigdy nie dowiadczylicie? Dlaczego nie cieszycie si chwil obecn? Dlaczego nie pozwalacie sobie na pewne uczucia? Czy nie mylelicie o tym, e istnieje caa gama uczu, ktre zanegowalicie, bo strach przed zranieniem przej kontrol nad waszym yciem?" Leslie zwierzya si nam, e potrzebowaa trzech lat, aby mc wyzna swe uczucia ukochanej osobie. Nie mam ju ad42

nych sekretw - mwi. - Cega po cegle rozbieraam swj mur. Zdarzao mi si czasem odbudowa kawaek tego muru, poniewa znw czuam strach albo mj partner nie zachowa si tak, jak tego oczekiwaam. Jednak powoli i stopniowo, wraz z rozwojem naszego zwizku i wzrostem zaufania, mogam usuwa kolejne bariery. Nie znam wielu osb, ktrym mogabym tak zaufa, ale wiem na pewno, e bycie wra liw w tym zwizku nie jest dla mnie bolesne. W rezultacie staam si silniejsza. Kiedy rzeczywicie pozwoliam partnerowi sta si czci mojego ycia, pomg mi odzyska wiar w siebie, o co przedtem musiaam walczy. Dziki temu poczuam, e moja sytuacja jest bardziej stabilna i bezpieczna. To nie byo atwe, ale trud si opaci!" wiadomo, e sama myl o byciu wra liwym jest bardziej przera ajca ni rzeczywiste prze ycia, jest dla grupy krzepica. Przecie nie czytaby tej ksi ki, gdyby nie by zainteresowany rozwojem wasnej osobowoci. Nie bdziemy si jednak rozwija, dopki nie poznamy nowych myli, uczu i pogldw. Musimy otworzy si na nie, co oznacza pozwolenie sobie na wra liwo. MIT: Nigdy nie bdziemy si kci, ani krytykowa si wzajemnie". PRAWDA: W rzeczywistoci pary od czasu do czasu si kc i krytycznie oceniaj swoje zachowanie.

43

Gniew
Dorose dzieci alkoholikw wierz, e w idealnym zwizku nie ma konfliktw ani gniewu. Wiedz, e logicznie rzecz biorc jest to niemo liwe, jednak takie wanie s ich emocjonalne oczekiwania. Gniew jest dla nich czym skomplikowanym i niezrozumiaym. W przeszoci nale ao go tumi. Dzieci alkoholikw wzrastay w atmosferze gniewu i nigdy nie dochodzio do jego rozadowania. Wyra anie gniewu do niczego dobrego nie prowadzio, a tylko pogarszao sytuacj. Zo nie przynosia nikomu po ytku. Dlatego dzieci alkoholikw ucz si nie odczuwa nigdy gniewu. Zamiast tego racjonalizuj, znajduj dla wszystkiego wytumaczenie, a w kocu popadaj w depresj. Sowa, ktrymi opisuj swoje zaamanie, s pene zoci. Jeli tumi si gniew, staje si on nie do wytrzymania i w kocu przemienia si w furi. Dzieci alkoholikw boj si furii, poniewa nie wiedz, do czego byyby zdolne pod jej wpywem. Niektre mwi: Nie pozwalam sobie na zo, gdy jeli strac kontrol, mgbym zabi". Poniewa jednak nigdy nie skrzywdziyby innych, kieruj gniew przeciwko sobie i myl o samobjstwie. Obawiaj si tak e gniewu innych ludzi, skierowanego przeciwko nim. Zo mo e prowadzi do przemocy fizycznej, a tego za wszelk cen nale y unikn. To nastpny ukryty problem pojawiajcy si w zwizku. Nie mo na mie zdrowego zwizku, unikajc rozwizywania konfliktw. Midzy dwojgiem normalnych, zdrowych ludzi musi czasami dochodzi do nieporozumie. Mo e si zdarzy, e jedna z osb zrobi co, co zirytuje i rozzoci drug. Nie sposb od razu pozna wszystkich czuych punktw w rozwijajcym si zwizku. Najlepiej, kiedy zo minie, omwi problem i dowiedzie si, co j spowodowao i jak jej w przyszoci unikn.
44

Dzieci alkoholikw czsto bdnie tumacz sobie gniew. Brzmi to mniej wicej tak: Skoro jestem na ciebie zy, nie kocham ci. Jeli ty jeste zy na mnie, znaczy to, e mnie nie kochasz. Poniewa ci kocham, nie mog czu do ciebie zoci. Jeli ty mnie kochasz, nie bdziesz zy na mnie". Na poziomie emocjonalnym wanie takie odczucia przyswaja sobie dorose dzieci alkoholikw. I chocia s one nieuzasadnione, wniosek jest jeden: Jeli nie mog pohamowa mojego gniewu na ciebie, musz z tob zerwa. Jeli ty nie potrafisz pohamowa gniewu w stosunku do mnie, musisz mnie zostawi". Znowu para zapomina o problemie, ktry wywoa zo. Po co troszczy si o jego rozwizanie, skoro wyjciem bdzie zerwanie. Dorose dzieci alkoholikw nie wiedz jak radzi sobie z odczuwaniem gniewu, bo nie maj dowiadczenia we wsplnym rozwizywaniu problemw. Nie wiedz, jak rozadowa swoj zo. Gniew nale y uzewntrzni w taki czy inny sposb. Trzeba go sobie uwiadomi, uzna, omwi, zrozumie i rozadowa. Wa ne jest zrozumienie, e gniew jest wci obecnym, ukrytym problemem zwizku z dorosym dzieckiem alkoholika. Mary uwierzya, e jej chopak chce j porzuci albo e ona musi odej od niego, wanie dlatego, i odczuwaa gniew. Poniewa nie umiaa sobie poradzi ze zoci, w rozstaniu widziaa jedyne wyjcie z sytuacji Nie do, e dzieci alkoholikw obawiaj si siy swojego gniewu, to jeszcze maj wtpliwoci, czy w ogle jest on czym stosownym. Czy dla normalnej osoby byby to powd do zoci?" - czsto sysz takie pytanie. Zadajc je, myl o wasnym gniewie i o gniewie osb, z ktrymi s zwizane. Chc wiedzie, o co mo na si gniewa?". Ostatnio miaam wykad dla dzieci alkoholikw, na ktry przysza moja klientka ze swoim chopakiem. Powiedzia
45

on: Przyszedem, aby dowiedzie si jak najwicej o tym, co spotkao Carol, bo j kocham". Zaimponowa mi. Usiedli po prawej stronie sali, wikszo pozostaych suchaczy po lewej. Po upywie mniej wicej p godziny, w trakcie odczytu, wszed do sali pracownik ochrony i zgasi wiato. Zwrciam mu uwag - wtedy wczy wiato i wyszed. Przeszam nad tym do porzdku dziennego i kontynuowaam wykad. Przy ponownym spotkaniu Carol powiedziaa mi, jak to zdarzenie rozwcieczyo Billa. Jak ktokolwiek mg wej do sali i, patrzc prosto na ciebie, zgasi wiato? To skandaliczne grubiastwo - powtrzya jego sowa. - Wiesz, mnie to w ogle nie ruszyo. Widocznie jestem przyzwyczajona, e traktuje si mnie, jakbym nie istniaa". Gniew Billa by dla obojga wa nym dowiadczeniem. Dla niej stao si jasne, e musi popracowa nad poczuciem wasnej wartoci. On za zobaczy, jak nisko ceni si dzieci alkoholikw. Chciaoby si instynktownie zapyta, czy ta reakcja bya normalna". Kto mo e powiedzie, co jest normalne? Twoje zachowania wynikaj z twojej przeszoci i dopiero gdy spojrzysz na swoje reakcje z pewnej perspektywy, uznasz, co jest normalne. MIT: Jeli co si nie udao, to na pewno przeze mnie. Jestem okropn osob". PRAWDA: Rzeczywicie, niektre niepowodzenia s z twojej winy. Inne nie. Zdarzaj si okropne rzeczy, ale ty nie jeste okropn osob.

46

Poczucie winy i wstyd

Poczucie winy i wstyd pojawiaj si w ka dym zwizku z osob, ktra dorastajc stykaa si z alkoholizmem. Trzeba nad nimi pracowa. Ernie Kurtz w swojej broszurce Shame and Guilt: Characteristics ofthe Dependency Cycle (Wstyd i wina. Charakterystyka cyklu uzale nie) opisuje poczucie winy jako wra enie, i jest si nieudacznikiem, kim nikczemnym, niedobrym". Wmawia si dziecku, e to przez nie wszystko le si ukada. Nawet jeli nie byo niczemu winne, syszy: Gdyby nie by takim beznadziejnym smarkaczem, nie musiabym pi". Poczucie winy, ktre ma wiele dzieci alkoholikw, jest tak gboko zakorzenione, e wierz one, i samo ich istnienie powoduje problemy. Wstyd to poniekd odmienne uczucie, jednak bardzo mocno zwizane z win. Uczucia te wzajemnie si podsycaj. Doktor Kurtz opisuje wstyd jako uczucie niedopasowania, bycia kim bezwartociowym, miernot". Wina wi e si z zachowaniami, podczas gdy wstyd dotyka najbardziej podstawowej czci osobowoci czowieka - wasnego ja". Bardzo trudno przezwyci y te uczucia. Potrzeba wielu lat zmaga, aby wreszcie przesta ocenia swoje zachowanie jako niewaciwe i uwierzy, e nie jest si niedobrym". Obwiniasz si, w du ym stopniu, o wszystkie niepowodzenia w zwizku. Czujesz si winny, poniewa twoje postpowanie jest ze i ty sam jeste zy. Kiedy dorastae, poczucie winy byo jedynym sposobem zapanowania nad sytuacj. Uwaae, e skoro jeste za co odpowiedzialny, to mgby to zmieni. Byo to oczywicie zudne wra enie - przecie nie moge by za nic odpowiedzialny - ale wysiki, by cho sprbowa, sprawiay, e nie czue si zupenie bezradny. Sdzisz, e w waszym zwizku rwnie mo esz wpywa na sprawy, za ktre
47

czujesz si odpowiedzialny. Mo esz przeprosi albo zrobi cokolwiek innego. Je eli jeste winny, mo esz jako zadziaa. Jeli za nie jeste winny, to przy twoich emocjonalnych uwarunkowaniach jeste dosownie w potrzasku. Dlaczego nie przyjdzie ci do gowy, aby zaproponowa partnerowi: Przyjrzyjmy si tej sprawie, bez wzgldu na to po czyjej stronie le y wina. Ja jestem w porzdku, ty rwnie , ale oboje musimy zrozumie, co jest nie tak". Nie powiesz tak, bo w istocie nie wierzysz, e jeste w porzdku. Nawet jeli twoje postpowanie byo dobre, nie zdawae sobie z tego sprawy. Wzajemne relacje w twoich zwizkach niezwykle si przez to komplikuj. Poza tym nie chcesz, by osoba, z ktr jeste zwizany, odkrya, jaki jeste marny i bezwartociowy. Tworzy to klimat braku zaufania. I znw wracamy do lku przed zdemaskowaniem. MIT: Aby zasugiwa na mio, musz by przez cay czas szczliwym czowiekiem". PRAWDA: W rzeczywistoci ludzie nie zawsze s szczliwi.

Depresja
Wiele dorosych dzieci alkoholikw jest w stanie, ktry okrelamy mianem chronicznej depresji". Otacza je aura smutku. Jak ju wspomniaam, w rezultacie kieruj oni gniew do wewntrz, przeciwko sobie. Ma to zwizek z poczuciem straty. Czowiek, ktrego rodzic by alkoholikiem, nigdy nie by dzieckiem. Nie by spontaniczny, zwariowany, dziecinny - nie
48

zachowywa si jak normalne dzieci. Nie mia okazji do zabawy, jeli w ogle wiedzia, czym jest zabawa. Wiedzia za to, co znaczy by kim bezwartociowym i impulsywnym. Nawet jeli zdarzyo mu si prze y chwil, kiedy czu, e dobrze si bawi, nie miao to dla niego wikszego znaczenia. Takie prze ycia wywoyway pewien smutek, ktry sprawia, e trudniej mu byo czu si swobodnie i spontanicznie w jakimkolwiek zwizku. Powodowao to depresj. Dorose dzieci alkoholikw walcz z depresj, staraj si by mie, aby zosta partnerem doskonaym". Jednak wielu z nich uczucie depresji stale towarzyszy. Poczucie straty jest rwnie jednym z wa niejszych problemw dla dorosych dzieci alkoholikw. Utracili oni swoje dziecistwo i zwizane z nim prze ycia. Ka da zmiana wi e si dla nich z utrat tego, co mieli przedtem. Zmiany s trudne, poniewa z psychologicznego punktu widzenia oznaczaj anarchi. Obawa przed utrat wi e si z lkiem przed porzuceniem. Dochodzi do tego wszechobecny lk przed rozpadem zwizku. Znw trzeba bdzie co straci. Ten lk jest przyczyn ogromnego konfliktu. Wiem, e nasz zwizek nie przetrwa i czekam na katastrof. Panicznie boj si go straci, wic staram si wytrzyma". Takie zachowanie zniechca drug osob i powoduje, e zaczynaj si spenia najczarniejsze obawy. Poniewa , niestety, nie mwi si o uczuciach, s nike szans na pomylne rozwizanie problemu. Oto typowa postawa: Poniewa nie dostrzegasz ogromu mojego cierpienia, nao mask szczcia. Piosenka z The King and I o gwizdaniu szczliwej melodii bdzie moim sposobem na ycie". MIT: Bdziemy sobie zawsze bezgranicznie i bezwarunkowo ufa". 49

PRAWDA: W rzeczywistoci zaufanie buduje si powoli.

Zaufanie
To naturalne, e dzieci ufaj innym. Od okresu niemowlcego wierz, e ich potrzeby zostan zaspokojone. W przeciwnym wypadku mog umrze, s bowiem zupenie bezradne i uzale nione od opieki dorosych. Zaufanie jest dla dzieci czym tak naturalnym, e w niezaburzonych rodzinach trzeba je uczy, by nie byy zbyt ufne. Nale y je przestrzec, e nie mo na pj z kim obcym, e niebezpiecznie jest wybiega na ulic, e nie wolno dotyka piecyka. Dzieci w swojej naiwnoci chciayby kocha wszystkich i wszystko. W domu dotknitym alkoholizmem potrzeby dziecka nie s cakowicie pomijane, ale te nie s stale zaspokajane. Znaczy to, e nie nale y ufa ludziom, by nie da si zrani. Dziecko musi nauczy si samo dba o siebie. Aby przetrwa, dziecko uczy si nie ufa... eby mc polega tylko na sobie. Je eli znajdzie si jednak kto godzien zaufania, jest to jedynie wyjtek potwierdzajcy regu. Zamiast spenienia oczekiwa najczciej pojawia si frustracja i niezadowolenie. Nikomu nie ufaj" - t zasad dziecko poznaje bardzo wczenie i bardzo dobrze. Jest to jednak sprzeczna z natur dziecka adaptacja do sytuacji, do ktrej nie mo na si dostosowa. Rozmawiamy o tym, jak zbudowa zdrowy zwizek. Warunkiem wstpnym i nieodzownym do stworzenia zdrowego zwizku jest zaufanie. Bez zaufania zwizek nie bdzie dobrze funkcjonowa, po prostu nie bdzie si rozwija. Aby komu zaufa, musisz oduczy si wielu negatywnych reakcji
50

i uczu. Bdziesz musia cofn si do wczesnego dziecistwa i nauczy si ufa. W grupie Dorosych Dzieci Alkoholikw pewien mody m czyzna powiedzia: Wanie rozpoczem now prac. Lubi wszystkich, ktrych dotd poznaem, ale na razie nie zamierzam nikomu ufa. Musz zasu y na moje zaufanie". Grupa zgodzia si z nim. Powiedziaam: A mo e zaufa wszystkim, a potem odrzuci tych, ktrzy zawiod twoje zaufanie. To wymaga mniej wysiku. Nie oznacza to, aby musia zachowywa si w jaki szczeglny sposb. Jeli zdecydujesz si zaufa, mo esz zachowywa si dokadnie tak samo, jak w wypadku gdyby nie chcia im ufa. Tak po prostu byoby ci atwiej". Grupa bya zachwycona. Chcieli si dowiedzie wicej o takim podejciu, bo byo to dla nich co nowego. Co wam szkodzi z gry komu zaufa - powiedziaam. - Skutek bdzie taki sam. Jeli bdziecie nieufni i kto bdzie si zachowywa w sposb niebudzcy zaufania, potwierdzicie swoje pogldy i upewnicie si, e nikomu nie mo na ufa. Je eli komu zaufacie, a on okae si niegodny tego, bdziecie naturalnie rozczarowani, ale nie zdruzgotani. Z uczuciem zawodu umiecie sobie dobrze radzi. Potwierdzenie opinii, e nie nale y nikomu ufa, nie uchroni was przed rozczarowaniem. Taka jest prawda". By to dla nich bardzo ciekawy pogld. Obci eni uwarunkowaniami swojego dziecistwa nie potrafili sami do tego doj. Co w zwizku oznacza zaufanie? Problem jest zo ony. Po pierwsze, zaufanie oznacza, e twj partner nie bdzie wykorzystywa twoich uczu ani tego, e bdziesz je okazywa. Kiedy znajdujesz si w sytuacjach, ktrych nie znasz z wasnego dowiadczenia, czujesz, e jeste w sytuacji podbramkowej. Od dziecistwa bronisz si przede wszystkim przed zaufaniem komu, a ja ci mwi, e dalej tak by nie mo e. 51

Jednym z powodw, dla ktrych tak si boisz dobrego, zdrowego zwizku, jest to, e ufno stanowi co cakowicie przeciwnego do tego, czego si nauczye. Musisz uwierzy, e bliska ci osoba nie chce ci skrzywdzi. Musisz si przed ni otworzy. W ten sposb zaczniesz kogo naprawd poznawa. Zaufanie oznacza te , e nie bdziesz wykorzystywa uczu swojego partnera i tego, e potrafi ci je okaza. Dziaa to w obie strony. Po drugie, zaufanie oznacza uczciwo. Partnerzy nie powinni przed sob niczego ukrywa, lecz mwi szczerze, co myl. Uczciwo pozwala ci zakada, e bliska tobie osoba nie chce ci okamywa. Jeli rewan ujesz si tym samym, pomagasz tworzy podstawy waszego zwizku. Przekonasz si 0 tym, gdy wycigniesz rk po pomoc i otrzymasz j od ko go, na kogo zawsze bdziesz mg liczy. Wasz zwizek nie bdzie jedynie przygod, po ktrej czujesz niesmak. Po trzecie, zaufanie oznacza, e ty i twj partner nie bdziecie celowo sprawia sobie przykroci. Jeli tak si zdarzy, bdziecie chcieli omwi swoje zachowanie, aby wicej si to nie powtrzyo. Nie jestemy w stanie zawsze przewidzie, co mo e zrani kogo, z kim si wi emy. Szczeglnie wa ne jest, by umie powiedzie: Mwic tak, sprawiasz mi przykro". Wtedy druga osoba powinna odpowiedzie: To dla mnie wa na wiadomo. Nie chc ci skrzywdzi. Doo wszelkich stara, aby si to wicej nie powtrzyo". Dla wielu osb zaufanie oznacza obietnic, e nie bdzie przemocy psychicznej. Zo mnie ogarnia za ka dym razem, gdy sysz, jakich okropnoci dowiadczyli niektrzy z was w dziecistwie. Kiedy zaczynamy mwi o zaufaniu, natychmiast wraca strach, ktrego tak chcielibycie si pozby. Psychiczne zncanie si jest niewybaczalne w ka dym zwizku. I nie mo e by w tej kwestii adnych ustpstw.
52

Po czwarte, zaufanie oznacza, e mo esz by sob, nie bdc osdzanym. Znaczy to, e nie musisz uwa a na ka dy krok, e mo esz by, kim chcesz, i twj partner rwnie mo e by tym, kim chce. Oboje jestecie w porzdku. Nie osdza siebie i nie by osdzanym to zupenie nowe dowiadczenie, niezwykle wspaniae i radosne. Jest jednak rwnie piekielnie przera ajce. Po pite, zaufanie oznacza stabilizacj. Mo na mie pewno co do drugiej osoby i zwizku z ni. Znaczy to, e zachowanie nie zmienia si z dnia na dzie, e mo na na co liczy, co planowa. Na przykad, jeli zaplanujesz jaki wyjazd na sobot, z nadejciem soboty bdziesz mg to zrobi. Stabilno, ktrej tak brakowao ci w dziecistwie, jest dla ciebie bardzo trudna do opanowania, a tak e do zaakceptowania u drugiej osoby. Po szste, zaufanie oznacza, e para wsplnie decyduje, do jakiego stopnia anga uje si w zwizek. Je eli twj partner powie: Bd si spotyka tylko z tob i tylko z tob pjd do ka", musisz by w stanie w to uwierzy. Rwnie ty musisz sprosta podobnym zobowizaniom. Aby czu si dobrze w danym zwizku, musisz mie pewno, e bdziecie dotrzymywa danego sowa. I wreszcie, zaufanie oznacza dyskrecj. Nie powiniene si obawia, e kto inny pozna twoje sekrety. Rwnie ty nie powiniene zdradza tajemnic twojego partnera. Szczeglnie wa ne jest, by w wypadku ktni wiedzie, e sprawy poufne nie zostan u yte przeciwko tobie. R ni ludzie odmiennie pojmuj zaufanie. Ka da para decyduje, co ono oznacza dla nich razem i dla ka dego z osobna. Zaufanie, ktrego aspekty omawiaam, jest podstaw zdrowego zwizku, jednak e nieatwo je zbudowa. Zaufanie do drugiej osoby nie pojawia si z dnia na dzie, nie musisz si potpia za to, i jest to dla ciebie trudne. Mo e jednym z prostszych
53

sposobw na zyskanie przez par wzajemnego zaufania jest uznanie, e jest ono ich celem, i omawianie wszelkich w zwizku z nim trudnoci. Powinni zaanga owa si w prac, by krok po kroku budowa zaufanie, w miar jak rozwija si zwizek. Wa ne by zda sobie spraw, e nie obdarza si nikogo automatycznie tak gbokim zaufaniem, o jakim tu mwiam. Musisz zrozumie, e stopniowy rozwj zaufania jest podstawow czci procesu budowania zdrowego zwizku. Na tym etapie mo esz sucha rad i nie mie pojcia, jak je zastosowa w praktyce. To nic niezwykego. W kocu jednak nauczysz si ufa. MIT: Wszystko bdziemy robi razem - bdziemy jak jedna osoba". PRAWDA: W rzeczywistoci partnerzy spdzaj czas czciowo razem, po czci w samotnoci, a tak e z przyjacimi.

Granice
Dzieci alkoholikw maj trudnoci z respektowaniem granic innych ludzi i z rozpoznaniem, jakie s ich wasne granice. W rodowisku, w ktrym dorastae, granice nie byy jasno okrelone. Trudno byo odr ni poszczeglne role. Nie moge si zorientowa, czy bye dzieckiem, matk czy ojcem. To zamieszanie nasuwa wiele pyta. Czyj bl czue? Czy swj? Czy swojej matki? Czy ojca? Gdzie koczye si ty, a zaczynaa inna osoba?
54

Jak byo z prywatnoci? Jakie rzeczy byy twoj wyczn wasnoci? Czy naruszano twoj prywatno nawet w azience? Jakie byy granice dobrego smaku? Jak nale ao si zachowywa? Jakie zachowanie byo niewaciwe? Na jakiej podstawie oceniasz teraz - jako dorosa osoba - czy zachowujesz si waciwie, czy nie naruszasz czyich praw? Podczas dyskusji z dziemi alkoholikw czsto padaj kopotliwe stwierdzenia i pytania. Pieci mnie. Czuam, e narusza moje granice. Czy to le, e tak to odczuam?" Wszedem, poniewa drzwi do jej pokoju byy otwarte. Czemu zrobia tak min?" Wieczr by miy i zaprosiam go do siebie na kaw. Jakim prawem zacz dobiera si do mnie na pierwszej randce?" Boj si, e ci ura . Zawsze powiem co niewaciwego". Denerwuje mnie, kiedy zadaj mi osobiste pytania. Czy to nie jest wycznie moja sprawa?" Nie jest dla ciebie jasne, czym jest intymno i kiedy narusza si granice czyjej prywatnoci. Zanim co zrobisz, powiniene dobrze rozezna si w sytuacji. Na przykad zanim posprztasz pokj partnera, aby zrobi mu przyjemno, dowiedz si, czy rzeczywicie uzna to on za przysug. Nie nalegaj na to, e zapacisz rachunek, po tym jak zaproponowano, by zrobi skadk. Najpierw upewnij si, czy pozostae osoby nie maj w zwyczaju zawsze za siebie paci. Wiele powa nych niepowodze wynika z braku respektowania granic prywatnoci innych. S one odmienne dla r nych ludzi, jednak e dzieci alkoholikw, ktre maj tendencje do ustalania sztywnych granic, tego nie rozumiej.
55

W zdrowym zwizku partnerzy prbuj zasygnalizowa, jakie s ich granice. Zwykle rozmawiaj o tym wczeniej, ale gdy jest to niemo liwe, wyjaniaj spraw po fakcie. Na przykad: Wiem, e miae dobre intencje, sprztajc mj pokj, ale to mnie rozzocio. To moje terytorium i chocia wolaabym, aby byo czysto, to tylko mj problem, jeli tak nie jest". Co, co jest drobiazgiem dla jednej osoby, dla kogo innego mo e by powa nym problemem. Respektowanie i rozumienie granic przyczynia si do tego, e stajecie si sobie bliscy. R ne s granice i bariery. Ja rwnie mam swoj prywatn przestrze, ktra nale y tylko i wycznie do mnie. Nie oto chodzi, e chc si od kogo odgrodzi. Chodzi raczej o re spektowanie mojego terytorium, abym moga w peni by sob i dobrze funkcjonowa. Naruszenie tej przestrzeni powoduje u wielu osb irytacj i r ne reakcje psychiczne. Jeli kto narusza moje prywatne terytorium, zaczyna mi si robi duszno. Inni reaguj w odmienny sposb. Niektrzy maj wiksz potrzeb prywatnoci i posiadania wasnej przestrzeni ni inni. Trzeba o tych problemach rozmawia, aby byy respektowane i by nie dochodzio do nieporozumie. MIT: Bdziesz instynktownie spenia wszystkie moje potrzeby, pragnienia i yczenia". PRAWDA: W rzeczywistoci, jeli potrzeby, pragnienia i yczenia nie zostan jasno wypowiedziane, s mae szans na ich realizacj.
56

Oczekiwania
Dorastajc w domu, w ktrym nadu ywano alkoholu, nauczye si, e lepiej dla ciebie nie mie oczekiwa. Jeli masz jakie oczekiwania, bdziesz w najlepszym wypadku zawiedziony, a czciej zrozpaczony. Zale y, jaka to bya obietnica i ile dla ciebie znaczya. Usyszae wiele niespenionych obietnic, od kupi ci loda" do pol ci na studia". Nauczye si, e jedyny sposb, aby si chroni, to niczego od nikogo nie oczekiwa. Twardy sposb na ycie, ale bezpieczny. Ograniczasz straty. Ale - wci to wieczne ale" - ograniczasz rwnie zyski. Zdrowy zwizek wi e si z oczekiwaniami. Wymaga rwnie wsplnego powicania si ich realizacji. Ta wsplnota jest bardzo wa na, poniewa oznacza, i musisz powiedzie partnerowi o swoich oczekiwaniach i zawrze z nim pewnego rodzaju umow, e bd one spenione. Nie byoby w porzdku wobec twojego partnera, gdyby miaa pretensje, e nie dostaa na urodziny kwiatw, chocia nie mwia mu wczeniej, i chciaaby, aby tak byo. Gdyby o tym wiedzia, a mimo to nie speni twoich oczekiwa, taka sytuacja wymagaaby omwienia i mogaby sygnalizowa pojawienie si w zwizku trudnoci. Wiele osb spodziewa si, e partnerzy bd czyta w ich mylach. Taka postawa wynika z obaw i wtpliwoci co do wasnej wartoci. Jeli partner uprzedza twoje yczenia, zanim o cokolwiek poprosisz, nie musisz drczy si problemem wasnej wartoci. Jeli tak nie jest, a ty o nic nie prosisz, moesz poczu si zlekcewa ony i utwierdzi si w negatywnych odczuciach na swj temat. Je eli zdecydujesz si powiedzie o swoich pragnieniach i zostan one spenione, bdzie wspaniale. Dla ciebie jednak
57

taka sytuacja mo e by stresujca, poniewa jest czym nieznanym. Twj organizm ka dy stres odbiera tak samo, niezale nie czy jest negatywny (dis-stress) czy pozytywny (eu-stress). W rezultacie mo esz mie skonno do sabotowania zwizku, jeli wszystko bdzie szo zbyt gadko. Taka reakcja ma na celu ograniczenie stresu, ale istnieje niebezpieczestwo, e znw zaczniesz si negatywnie ocenia. Przecie , gdyby by dobrym czowiekiem, nie postpowaby w taki sposb. Do tego co dobre te trzeba si przyzwyczai. Daj sobie zatem czas na przystosowanie si. Je eli jasno przedstawisz swoje yczenia i nie zostan one spenione, trzeba postara si zrozumie, co si dzieje. Jeli wedug ciebie twoje pragnienia s rozsdne, musisz dowiedzie si, dlaczego twj partner nie wychodzi im naprzeciw. Powiniene wszystko sprawdzi. Mo e nie wyrazie si do jasno. Mo e twj partner ci nie sucha. A mo e troszczy si o ciebie po swojemu, a nie tak, jak tego chciae. By mo e nie jest w stanie speni twojego dania. Mgby powiedzie: Jeli zale y ci na mnie, ale nie okazujesz mi tego w sposb zrozumiay, twoja troska jest dla mnie bezu yteczna. Niczego dziki niej nie zyskuj, tylko ty poprawiasz sobie samopoczucie". Je eli to wyjanisz, a twj partner mimo to nie bdzie prbowa dostosowa si do twoich potrzeb, oznacza to, e zwizek nie idzie w dobrym kierunku. Zatem albo stawiasz mu zbyt wysokie wymagania, albo jest on zbyt skupiony na sobie, by nagi si do twoich potrzeb. Powiniene to wiedzie niezale nie od tego, jakie rozwija si wasz zwizek. Jeli jeste osob wymagajc du o troski, nie bdziesz szczliwy z kim penym rezerwy. To si po prostu nie uda. Wsplnie uzgodnione oczekiwania s podstaw zdrowego zwizku. Tumaczenie si cigym rozczarowaniem nie da
58

ci tego, czego pragniesz. Ludzie rozczarowuj czasem tych, na ktrych im zale y, nawet w zdrowych zwizkach. Ale nie zdarza si to czsto. Wiele dzieci alkoholikw nie wie, jakie oczekiwania s racjonalne. Czy jest racjonalne, bym poprosia go, aby wszed do domu, zamiast siedzie w samochodzie i czeka a wyjd? Czy to rozsdne, e chc, by nakada krawat, gdy wychodzimy na kolacj? Czy zaproponowanie jej, by pokrywaa cz wydatkw, jest rozsdne? Oto typowa reakcja: poniewa nie wiem, jakie oczekiwania s racjonalne, a nie chc si wygupi, lepiej bdzie trzyma buzi na kdk i patrze co si dzieje. Taka postawa mo e wyda si uzasadniona, ale jest to rwnie sposb na uniknicie konfrontacji z tym, co budzi wiksze obawy. Zmierzenie si z niewygodn sytuacj jest duym krokiem na drodze do zbudowania zdrowego zwizku. Pary wypracowuj swoje wasne normy i speniaj wzajemnie oboplne oczekiwania. Jednak najpierw trzeba te oczekiwania wyrazi i przedyskutowa. MIT: Jeli nie bd przez cay czas panowa nad sytuacj, nastpi anarchia". PRAWDA: W rzeczywistoci ka dy posiada wadz nad swoim yciem i w razie potrzeby przejmuje kontrol nad r nymi sytuacjami poprzez wiadome decyzje i uzgodnienia. S tak e chwile, gdy trzeba si t wadz podzieli lub w ogle z niej zrezygnowa.

59

Kontrola
Jeli nie bd panowa nad sytuacj, wszystko si rozsypie". Bardzo wczenie nauczye si tej zasady. Kontrolowae swoje ycie, jak moge najlepiej, poniewa bez pewnej dyscypliny zapanowaaby anarchia. Jak takie podejcie wpywa na zwizek? Zdrowy zwizek to nie prba si. Trzeba dawa i bra oraz dzieli z drug osob odpowiedzialno. Nie mo na wszystkiego robi samemu. Dla ciebie to tylko sowa. Nikogo nie prosz o pomoc - mwi z naciskiem Ann. - Wielu moich przyjaci oferowao mi pomoc, ale postanowiam wszystko robi sama. Nie chc niczego nikomu zawdzicza. Poza tym nikt nie zadbaby o moje sprawy tak, jak ja sama". Ann czuje, e jeli przyjmuje czyj pomoc, straci kontrol nad swoim yciem. Przestanie nim kierowa i bdzie zawsze czua si wobec kogo zobowizana. Pojawia si rwnie obawa przed utrat niezale noci. Je eli pozwol, by pomg mi tym razem i on mnie nie zawiedzie, to mo e przy nastpnej okazji rwnie zechc poprosi go o pomoc. W krtkim czasie stan si uzale niona od jego opieki. Wtedy nie bd ju w stanie sama o siebie zadba i znajd si w puapce". Teraz atwo doj do wniosku, e brak cigego panowania nad sytuacj prowadzi do katastrofy, czyli nieuniknionego rozstania. Ann nie potrafi dzieli si odpowiedzialnoci: Wiem, jak poradzi sobie ze wszystkim" albo Nie wiem, jak zrobi cokolwiek. Nie mam pojcia, jak okreli zakres odpowiedzialnoci. Nie wiem, jak to si robi. Mo e si zdawa, e chc si zaj wszystkim albo z kolei od wszystkiego si wymiga. Lecz mo e to te mie zwizek z nieumiejtnoci wypracowania odpowiedniej rwnowagi".
60

To kolejny problem, ktry wymaga specyficznego podejcia. Kiedy twj partner mwi: Denerwuje mnie, e za ka dym razem, kiedy prosisz mnie o przysug, masz co w odwodzie na wypadek, gdybym zawid", mo esz odpowiedzie: To nie ma nic wsplnego z tob. Potrzebuj troch czasu, by dotaro do mnie, e to nie tylko moja sprawa i wiat si nie zawali, jeli nie bd wszystkiego kontrolowa". Takie wyjanienie sytuacji ma swoje dobre i ze strony, albowiem potrzeba akceptacji i obawa przed porzuceniem s u dzieci alkoholikw tak silne, e trac one panowanie nad emocjami. Walcz o kontrol nad sytuacj, ale poddaj si emocjonalnie. Chocia owiadczaj: Nie potrzebuj ci", nie pi po nocach, jeli nie maj od ciebie wieci. Jest to wyczerpujcy konflikt i potrzeba wiele czasu i rozmw, aby sobie z nim poradzi. Jednak pracujc nad nim, mo na osign popraw. MIT: Jeli bdziemy si naprawd kochali, na zawsze zostaniemy razem". PRAWDA: W rzeczywistoci ludzie s razem lub rozstaj si z wielu r nych powodw. Mo na kocha kogo, a mimo to zniszczy zwizek.

Lojalno
Dzieci alkoholikw s we wszystkich zwizkach bardzo lojalne. Chocia lojalno jest integraln czci zdrowego 61

zwizku, ma jednak pewne granice. Najlepiej, gdy opiera si na wsplnie okrelonych zasadach, obowizujcych w zwizku. Obie strony decyduj, czy chc zwizku monogamicznego, omawiaj sytuacje, w ktrych czuj si niepewnie, tak aby druga osoba przez nieuwag czy niewiadomo nie urazia partnera. Jeli na przykad wpadasz w panik, gdy kto spnia si pi minut, a twj partner nie ma wyczucia czasu, musicie pj na kompromis. Jest to mo liwe, jeli obie strony respektuj wzajemnie swoje potrzeby i yczenia. Zadzwoni, jeli bd mia si spni" lub Daj mi dodatkowe pitnacie minut". Dzieci alkoholikw maj skonno do przesadnej lojalnoci. wiadomie pozostaj w zwizkach, ktre ich niszcz. Je eli w zwizku nie da si rozwiza problemw, nie nale y nadal oszukiwa si, e wszystko mo na naprawi. To powtrzenie marze z dziecistwa, e ycie byoby cudowne, gdyby tylko... Wtedy si nie speniy. Teraz te si nie uda. Dla dzieci alkoholikw lojalno jest wyuczonym wzorcem zachowania. Rodziny alkoholikw rzadko rozpadaj si przed osigniciem pewnych oznak trzewoci. Zostaj razem w najwikszej biedzie. W rezultacie atwiej ci zosta, nawet jeli zwizek ju nie funkcjonuje, ni odej. Zadajesz sobie pytanie: Jak mo esz by tak gruboskrny, by rani drugiego czowieka?". Nie bierzesz pod uwag sytuacji, gdy ty sam bye krzywdzony. Umniejszasz swoj wa no. Z drugiej strony, ta skrajna lojalno wi e si z silnym pragnieniem uniknicia blu zwizanego z utrat. Bardzo czsto dzieci alkoholikw rozwizuj wszystkie problemy zwizane z zerwaniem zwizku, ktry sta si toksyczny. Mno fantazje na poziomie intelektualnym i emocjonalnym, lecz wci nie mog zacz dziaa. Jestem w puapce. Nie
62

mog si ruszy. Co jest ze mn nie tak? Nie boj si samotnoci. Wiem, e sobie poradz. Wic dlaczego nie mog si uwolni?" Po rozpadzie zwizku bdziesz musia przej okres aoby. Wizanie si natychmiast z nowym partnerem jedynie to opni i niekorzystnie wpynie na nowy zwizek. Nie mo na nie dowiadczy poczucia straty. Nie mo na unikn blu. To cz procesu dojrzewania. Musisz zrozumie, e istniej w zwizku granice lojalnoci, i stara si je wyznaczy. Z gry okrel te granice i staraj si by ich wiadomym. Musisz wiedzie, kiedy ty je przekraczasz, a kiedy co innego dziaa w niekorzystny dla ciebie sposb. Kiedy zaczynasz racjonalizowa, bd tego wiadom, pamitaj o baga u swojego dziecistwa. Jeli bdziesz pracowa, mo esz si zmieni. MIT: Mj partner nigdy nie zaakceptuje mnie tak, jak jestem, nie bdzie mnie wspiera i zawsze bdzie mnie krytykowa". PRAWDA: W rzeczywistoci nie wszystko dobrze si ukada, ale zawsze masz prawo do swoich uczu.

Wa no uczu
Uznanie wa noci wasnych uczu jest tym, czego dzieci alkoholikw potrzebuj najbardziej. W twojej dotknitej alkoholizmem rodzinie to, co czue, nigdy nie byo wa ne. Wrcz
63

przeciwnie, twoje uczucia byy bagatelizowane: Naprawd tak tego nie odczuwasz. Nie powiniene tak czu". Nie miae pewnoci, czy twoje uczucia s waciwe. Potrzebowae kogo, kto umocniby twoje uczucia - niekoniecznie zachowanie, a wanie uczucia. Brakowao ci kogo, komu mgby powiedzie: Ale mnie to rozzocio. Naprawd chciaem si tak zachowa. Rzeczywicie chciaem to zrobi". Potrzebowae czyjej odpowiedzi: Doceniam te uczucia. S wa ne". Osoby, ktrych uczucia zostay uznane, nie zgaszaj si na terapi, nie przychodz po pomoc. Dlatego tak istotne jest dla dzieci alkoholikw, by wszystkie okazywane przez nie uczucia byy wa ne dla drugiej osoby w zwizku. Oczywicie, tak czujesz. Takie s twoje uczucia. Mo esz chcie przyjrze si tej sprawie, moesz mie inne odczucia. Ja widz to inaczej, ale ty masz prawo czu to, co czujesz. Poza tym, informowanie mnie o twoich uczuciach jest korzystne dla naszego zwizku. Pokazywanie swoich uczu zbli a nas do siebie". Dzielenie si uczuciami zbli y was, jeli wytworzycie klimat bezpieczestwa dla ujawniania uczu. W pewnych okolicznociach uznanie wa noci uczu mo e by punktem krytycznym dla dalszego rozwoju zdrowego zwizku. Lekcewa enie uczu partnera mo e by powa n przeszkod. A oto skrajny przykad. Moj klientk bya crka alkoholiczki. Jej drugi m , alkoholik po terapii, od omiu miesicy nie pi. Sama nie jest alkoholiczk, lecz osob uzale nion od sodyczy. Prze ywaa trudny okres, poniewa jej matka po dugiej i ci kiej chorobie umieraa na raka. Oprcz guza mzgu i przerzutw nowotworowych matka miaa zaawansowan chorob alkoholow. Joanie chciaa jej pomc. Chocia matka nigdy w peni nie zaspokajaa jej potrzeb, Joanie, aby czu si wobec siebie w porzdku, musiaa teraz
64

by przy matce. Byo to dla niej bardzo wa ne, niezale nie od tego, czy oznaczao spdzanie ka dej nocy w szpitalu, czy regularne wizyty, kiedy chora bya w domu. Jej wasne ego nie pozwalao na zlekcewa enie tego, co uznaa za swj obowizek. M Joanie zareagowa na t sytuacj negatywnie. Przed chorob matka stale bya przeszkod dla ich zwizku. Robia wszystko, co moga, aby zniszczy ten zwizek, a nawet wasn crk. Nawet teraz odbieraa im nieliczne cenne chwile, kiedy mogli by razem. M sprzeciwia si tej sytuacji. Nie podoba mi si, e zamierzasz co wieczr odwiedza swoj matk - mwi. - W ogle si nie widujemy. Co to za ma estwo!" By bardzo zy i zazdrosny. Mo na by nawet powiedzie, e zachowywa si jak may samolubny chopiec. Joanie zareagowaa na zachowanie m a, przybierajc postaw obronn. Gadasz gupoty - mwia. - Moja matka niedugo umrze i musz to dla niej robi. Ty i ja mo emy spdzi razem reszt ycia. Przera a mnie twj brak zrozumienia moich potrzeb". Powtarzay si awantury. Ma onkowie byli w nieustannym konflikcie. Oboje czuli si osdzani. adne z nich nie liczyo si z uczuciami partnera. W rzeczywistoci nie byo prawd, e si nie zgadzali. To raczej poo enie, w jakim si znaleli, byo okropne. Choroba matki zabraa im cenne chwile, w ktrych mogli by razem. To bya nieszczliwa sytuacja, niewygodna dla wszystkich. Joanie spdzaa wiele czasu z matk, ale wcale nie czua si przez to lepsza. Fakt, e matka umieraa, nie zaspokaja adnej z potrzeb crki. Tak wic, Joanie znowu moga jedynie dawa. . Byoby idealnie, gdyby jej m by na takim etapie rozwoju wasnej osobowoci, aby by dla niej oparciem. Niestety, tak nie byo. Rwnie dobrze byoby, gdyby Joanie wzmocnia
65

si na tyle, by nie czua si zmuszona do cakowitego powicenia si matce. Tarcia midzy ma onkami zniknyby, gdyby potrafili si nawzajem powa a. Joanie powinna powiedzie m owi: Zgadzam si z tob. Moja matka jest jak zadra. Mamy dla siebie tak mao czasu, a ona zabiera nam cenne chwile, ktre moglibymy spdza razem. W dodatku zoci mnie, e chc zrobi to sama dla siebie i e nie udaje mi si zaspokaja potrzeb mojej matki w jaki bardziej rozsdny sposb". Nie byoby konfliktu, gdyby uznaa, jak wa ne s jego uczucia, zamiast broni matki i swojego dla niej powicenia. Mogaby nadal tak postpowa. Mogaby powiedzie: Chciaabym nie czu takiego przymusu i mc zaspokaja zarwno nasze potrzeby, jak i potrzeby mojej matki. Chciaabym dalej si rozwija". Gdyby Joanie uznaa wa no uczu m a, adne z nich nie musiaoby przyjmowa postawy obronnej. On mgby uzna jej uczucia w ten sposb: Ciesz si, e rozumiesz, co czuj. Zoszcz si, ale jestem w stanie zrozumie, e nie daoby si z tob y, gdyby nie postpia teraz tak, jak nakazuje ci poczucie obowizku". Uznanie wa noci uczu mo e by kluczem do przezwyci enia kryzysw. Bez tego szkody, jakich dozna zwizek, mog by nie do naprawienia. Ona nie bdzie umiaa wybaczy mu jego obrzydliwego sposobu mylenia", a on nie zapomni jej, e nie bya przy nim, kiedy tego pragn i potrzebowa. Ta historia ma swj happy end. Nasi bohaterowie uznali wa no swoich uczu i zagodzili napicia w zwizku. Pewnego popoudnia Joanie przypadkowo podsuchaa w szpitalu rozmow matki z pielgniark. Matka nigdy nie mwia crce takich rzeczy. Powiedziaa pielgniarce, jak bardzo Joanie kocha, jak jest z niej dumna i jak wysoko ceni jej opiek i trosk.
66

Kiedy Joanie powiedziaa matce, e syszaa t rozmow, obie si rozpakay i wyznay sobie, jak bardzo si kochaj. Matka moga ju umrze w spokoju, bo w kocu naprawia swoje ycie. Uznanie nie oznacza ugody. Oznacza szacunek dla r nic i podobiestw. To kamie wgielny dla dobrego, staego porozumiewania si. Bez uznania wa noci uczu komunikowanie si jest jedynie prb si.

Rozdzia 4

Zagadnienia seksualne
Zwizki homoseksualne

rudnoci dzieci alkoholikw w budowaniu zdrowego, intymnego zwizku homoseksualnego s podobne, jak w zwizkach heteroseksualnych. Jednak w pierwszym wypadku problemy s bardziej zo one z uwagi na to, e nasz kultur cechuje homofobia. Chocia problemy dotyczce osb pozostajcych w zwizkach homoseksualnych s podobne, nasilaj si one u ludzi o wy szej kulturze. Zdolno do otwartego, szczerego i swobodnego wyra ania siebie zostaje osabiona poprzez ycie w rodzinie alkoholika. Aby mie zdrowy zwizek, nale y zmieni wyuczone reakcje obronne. Dotyczy to szczeglnie homoseksualistw, gdy ich postawy obronne utrwaliy si wskutek negatywnego nastawienia do nich wikszoci spoeczestwa. Moich klientw zaanga owanych w zwizki z osobami tej samej pci mo na z grubsza podzieli na trzy kategorie. Pierwsz grup stanowi ci, ktrzy jak sign pamici, byli
68

wiadomi swoich seksualnych preferencji, i stracili du o czasu i energii na pogodzenie si z tym oraz na zmaganie si ze wiadomoci, co taka rzeczywisto dla nich znaczy. Walka tych osb ma charakter podobny do tej w zwizkach heteroseksualnych, jest jednak mocniej zaakcentowana. Druga grupa skada si z osb, ktre wanie zday sobie spraw ze swojej seksualnoci. S to ludzie, ktrzy w r nym wieku uwiadomili sobie, e maj homoseksualne preferencje. Wiele objaww, towarzyszcych im przez cae ycie, zaczyna ustpowa. Na przykad depresja zaczyna si zmniejsza. Ta grupa przypomina dojrzewajc modzie , ktra pierwszy raz uwiadamia sobie sw seksualno, jest ni z jednej strony zafascynowana, a z drugiej - boi si jej, oraz szuka nowych dowiadcze, by sprawdzi, jak to jest. Osoby te odczuwaj ogromn rado i wielki bl modzieczych uniesie, ktre mog si wydawa nieodpowiednie do wieku. Ka dy jednak - niezale nie od tego, ile ma lat w chwili, gdy uderza go prawda o wasnych skonnociach - musi przej przez wszystkie etapy tego procesu. Dodatkowe trudnoci mog wynika z faktu, e wiele z tych osb ma rodziny i dzieci, i e skomplikowali swoje ycie heteroseksualne. Musz oni podj decyzj, jak najlepiej pokierowa swoim dalszym yciem. Trzeci grup tworz osoby, ktre miay ze relacje z osobami pci przeciwnej, majce rdo w kontaktach z matk lub ojcem, i zadecydoway, e nie chc powtrzy tych dowiadcze. W rezultacie postanowiy wiza si tylko z osobami tej samej pci. Nie trzeba dodawa, e to si nie udaje. Taka czy inna pe partnera nie oznacza, e musi on mie tego samego typu osobowoci, jak twoja matka lub ojciec czy te osoba, z ktr bye wczeniej zwizany. Z mojego dowiadczenia wynika, e istnieje ryzyko, i osoby, ktre d do homoseksualnych zwizkw, aby unikn powtrzenia koszmarnej przeszoci,
69

wybior kogo o tym samym typie osobowoci, jak w zwizku heteroseksualnym. Wa n okoliczno stanowi fakt, e zmagaj si oni z fundamentalnymi problemami, od ktrych uciekali. Waciwy wybr partnera jest mo liwy niezale nie od pci. Podstawy osignicia intymnoci przez lesbijki oraz gejw, bdcych dziemi alkoholikw, s takie same jak w zwizkach heteroseksualnych. Nastawienie spoeczestwa powoduje wyolbrzymienie problemw, ale walka jest taka sama.

Oglne zagadnienia seksualne

To, w jaki sposb ukada si ycie seksualne pary, jest symptomatyczne dla oglnej kondycji zwizku. Problemy obecne w tej sferze dotycz tak e innych aspektw zwizku, poniewa seks jest jednym ze sposobw porozumiewania si i dzielenia si sob. Mno si pytania: Co jest normalne? Jak dugo trwa seksualne zgranie si pary? Czy nale y szczerze mwi o swoim nastawieniu do seksu i wasnych dowiadczeniach? Czy jestem co wart? Czy jestem wystarczajco dobry? Czy seks mo e by zabaw? Czy du o trzeba o nim wiedzie? Co zrobi, ebym nie bya spita? Czy jako osoba wolna jestem bardziej wra liwa? Czy jestem postrzegana wycznie jako obiekt seksualny? Czy musz przesta si kontrolowa? Pytajcie. Czytajcie literatur. Rozmawiajcie o seksie ze swoim partnerem. Odkryjcie, co jest dla was dobre. To wy decydujecie, co jest normalne, i uczycie si tego dziki wsplnym dowiadczeniom. Dyskutujcie o tym, co wam przeszkadza. Niektre problemy s atwe do rozwizania, podczas gdy
70

przezwyci enie innych, wynikajcych z waszej przeszoci, wymaga wicej czasu. Obserwowane przez was w dziecistwie relacje midzy rodzicami byy wypaczone, rwnie w sferze seksu. Mogo to sta si powodem waszych trudnoci z dopasowaniem seksualnym i nasun wtpliwoci co do wasnej seksualnoci. Sprawy zwizane z seksem s dla was rwnie skomplikowane, jak wszystkie inne aspekty waszego ycia. Trudno ci celebrowa wasne ja" w jakiejkolwiek dziedzinie ycia. Musisz wic zastanowi si, co znaczy dla ciebie seks. Jeden z pacjentw powiedzia: Moi rodzice walczyli ze sob. Pniej szli do ka i wszystko wracao do normy. Seks by dla mnie zawsze sposobem na zakoczenie ktni, ale czuem, e co tu jest nie tak". W wypadku tej pary brakowao rozwizania konfliktu. Seks nie su y umacnianiu zwizku, lecz by raczej sposobem na uniknicie koniecznoci wyjanienia problemu. Oto nastpny przykad: Moja matka mwia, e seks jest obowizkiem kobiety. Nie sprawia on jej przyjemnoci, ale usypia m a. Ja sama nie potrzebuj seksu, ale czuj si winna, gdy odmawiam". By przeanalizowa te uczucia, para powinna rozmawia o yciu seksualnym, a szczeglnie o swoich oczekiwaniach. Ko lejny przykad: W moim domu seks by przejawem kontroli i siy. Wiza si z przemoc fizyczn. Bardzo si boj, aby mnie to nie spotkao, pozostaj wic w celibacie". Jest to powa ny problem i wymaga pomocy terapeuty. Troskliwy partner mgby pomc, ale w tego typu wypadkach prawdopodobnie potrzeba czego wicej. Wiele kobiet i wielu m czyzn twierdzi, e nie s w stanie osign orgazmu. Po zbadaniu problemu staje si jasne, e maj oni zahamowania rwnie w innych sferach zwizku. Jest to lk przed zranieniem, poniewa bycie podatnym na 71

zranienia zawsze wi e si z odczuwaniem blu. To bardzo wyrany przykad na to, jak unikanie ryzyka mo e ogranicza odczucia. Alkoholizm mo e by powodem bardziej zo onych problemw. Oto co opowiedziaa Martha: Mj ojciec zdradza moj matk, a mnie zdradzali obaj moi m owie-alkoholicy. Dlatego nie chc adnych intymnych zwizkw. Nie sdz, bym moga przez to kolejny raz przej. Myl, e to jeden z powodw mojej nadwagi". Tej kobiecie nie pomog dyskusje o alkoholikach i ich potrzebie usprawiedliwiania wasnego naogu. W gbi duszy uznaa, e m owie zdradzali j, poniewa nie bya atrakcyjna. W pewnym sensie czua si rwnie odpowiedzialna za romanse swojego ojca. Znacznie przybraa na wadze, by w ten sposb unikn problemw z seksem: jeli nikt nie uzna jej za atrakcyjn pod wzgldem seksualnym, nie bdzie musiaa stawi czoa problemowi. Na szczcie Martha pracuje z dobrym terapeut, ktry pomo e jej odkry swoj seksualn osobowo i uzna, i trudno nie le y w jej braku atrakcyjnoci, lecz w zym doborze partnerw. Gdy si zmieni i dojrzeje, jej wybory stan si bardziej zgodne z tym, czego naprawd pragnie. W zdrowym zwizku decyzje o monogamii ewoluuj wraz z jego rozwojem. Zdarza si, e na pocztku znajomoci partnerzy s zwizani rwnie z kim innym. W miar rozwoju zwizku podejmuj decyzje o wycznoci. Kiedy w gr wchodzi alkoholizm, zasady ulegaj zmianie. Na pocztku jest monogamia, ale wraz z postpem choroby, alkoholik nierzadko szuka innych partnerw. Oto inny problem: Jedynym miejscem, w ktrym czuj si silny i opanowany, jest sypialnia. Zaczynam wierzy, e seks to jedyna rzecz, jak mam do zaoferowania drugiej osobie. Bardzo mnie to martwi". Nabierz otuchy! Je eli potrafisz by do72

brym partnerem w sypialni, mo esz by dobrym partnerem pod innymi wzgldami. To, co dzieje si w sypialni, rozszerza si na inne sfery zwizku. Co innego jednak znaczy by technicznie dobrym. Jeli jeste tylko dobry technicznie, nie mo emy mwi o zwizku. Podstaw zwizku jest bowiem emocjonalne zaanga owanie i troska. Prawdopodobnie nie ufasz sobie na tyle, by by zdolnym do wyra ania swoich uczu. Sypialnia jest miejscem, w ktrym mo esz sobie na to pozwoli. Zamiast jednak celebrowa wasne ego, wykorzystae swobod na tym terenie jako kolejny rodek do pokonania samego siebie. Prawdziwa jest rwnie odwrotna sytuacja: Bardzo kocham mojego m a. Jest mi bardzo drogi, jestemy nie tylko m em i on, ale i dobrymi przyjacimi. Pragn dzieli z nim cae moje ycie, ale nie chc si z nim kocha. W moim domu uprawianie mioci przypominao gwat. Boj si, e w naszym wypadku bdzie tak samo". Kiedy rozmawiaam z Lynn o uprawianiu mioci, okazao si, e mwi ona o stosunku. Kiedy spytaam j, czy sprawia jej przyjemno, gdy m mwi jej czue sowa lub przytula j, odpowiedziaa: Och, tak". Kiedy zapytaam, czy zdarza im si trzyma za rce, kiedy id na spacer, odpowiedziaa, e to tak e jest dla niej przyjemne. Prawda jest taka, e uprawiaj oni mio na wiele sposobw. Z powodu swoich dziecicych dowiadcze Lynn mylnie uto samiaa stosunek z uprawianiem mioci i nie bya w stanie dostrzec penego obrazu sytuacji. Kiedy uwiadomia sobie, e wraz z m em zaznali wiele aspektw mioci fizycznej, uwolnia si od wyobra e, i mogaby powieli negatywny model rodzicw. Ten temat ma nieskoczon ilo wariantw. Podstawowy problem brzmi: Boj si zbli y do kogo". Jeli pokonasz lk przed zbli eniem si do partnera na innych paszczyznach, uda ci si to tak e w sferze seksualnej. Je eli nadal bdziesz
73

mia z tym trudnoci, prawdopodobnie nadszed czas, by popracowa ze specjalist, ktry pomo e ci je przezwyci y. Seks jest tylko jednym z aspektw zwizku. Wzajemne poczucie bliskoci mo e by bardzo wa ne i symptomatyczne. Naprawienie wypacze majcych swoje rdo w dziecistwie jest istotne dla twojego osobistego rozwoju. Pamitaj, e nie masz wystarczajcych informacji, by znale odpowiedzi na wszystkie pytania. I prawdopodobnie to przede wszystkim ci w yciu przeszkadza. Uspokj si. Daj spokj partnerowi. Jeszcze raz ci mwi - powoli. Nic w zdrowym zwizku nie dzieje si nagle. Mo liwoci mog pojawi si znienacka, ale zwizek buduje si dzie po dniu.

Kazirodztwo
Chocia kazirodztwo nie jest staym zjawiskiem w rodzinach alkoholikw, wystpuje jednak wystarczajco czsto, by skania do dyskusji. Kazirodztwo jest znacznie szerzej rozpowszechnion oznak dysfunkcji w rodzinie, ni wynikaoby to z naszych wstpnych bada. System rodzinny, w ktrym istnieje problem alkoholizmu, tworzy podatny grunt dla tego rodzaju zjawisk. Bez wtpienia dzieci alkoholikw bdce ofiarami kazirodztwa maj jeszcze wiksze trudnoci ze stworzeniem zdrowego, intymnego zwizku. Chocia zdarzaj si stosunki kazirodcze pomidzy matk i synem, ojcem i synem oraz midzy rodzestwem, najczciej zachodz pomidzy ojcem i crk. W naszej dyskusji skupimy si zatem na tych ostatnich.
74

Kazirodztwo mo e by jawne lub utajone. Kazirodztwo jawne jest definiowane jako utrzymywanie kontaktw seksualnych w rodzinie. Dotyczy to ka dej formy kontaktw seksualnych, niekoniecznie faktycznego stosunku. Najczciej spotykane formy kazirodztwa to dotykanie piersi i genitaliw, wykorzystywanie dzieci do masturbacji oraz seksu oralnego. Kazirodztwo utajone dotyczy w wikszoci tego samego zakresu, brak w nim jednak rzeczywistego kontaktu fizycznego. Wiele uwarunkowa obecnych w innych rodzinach kazirodczych znajdujemy tak e w rodzinach alkoholikw. Z pewnoci to, co dzieje si w rodzinie, jest tematem tabu. Rodzina jest wyizolowana. Zarwno w rodzinach kazirodczych, jak i w rodzinach alkoholikw czsto si zdarza, e jedna z crek, zwykle najstarsza, przejmuje wikszo obowizkw w zakresie prowadzenia domu i opieki nad modszymi dziemi. Zaspokajanie seksualne ojca mo e by przez ni uwa ane za rozszerzenie roli maej matki". Istnieje du e prawdopodobiestwo, e takie zachowanie wystpi w wypadku zamiany rl pomidzy matk i crk. Zdarza si to czsto, gdy matka jest alkoholiczk lub cierpi na przewlek chorob. Jak kazirodztwo wpywa na pniejsze zwizki? Po pierwsze, zniszczone zostaje zaufanie (problemy z nim zwizane omawialimy wczeniej). Najbardziej nikczemnym aspektem kazirodczego zwizku jest pozbawienie dziecka bezpiecznej przystani". Dziecko nie ma dokd uciec. Pytaam wielu klientw, bdcych ofiarami kazirodztwa, dlaczego nikomu o tym nie powiedzieli. Dlaczego czekaa, a bdziesz po trzydziestce lub blisko czterdziestki, aby powiedzie komu, e jako dziecko bya wykorzystywana seksualnie?" Odpowied jest zawsze taka sama: I co by to pomogo? Gdybym powiedziaa mojej matce, nic by si nie zmienio. Nie uwierzyaby mi albo nic by z tym nie zrobia. To mogoby
75

tylko pogorszy sytuacj. A na pewno nie mogabym pj do nikogo spoza rodziny". Te dzieci nie miay dokd pj, nie miay nikogo, kto mgby im pomc. Okolicznoci, w ktrych znalaze si w bardzo modym wieku, byy takie, e nie miae nikogo, komu mgby zaufa. Na pewno nie moge ufa temu z rodzicw, ktre wykorzystywao ci seksualnie, nie moge rwnie zaufa drugiemu z nich. Uznae wic, e mo esz ufa jedynie sobie. Jest zupenie jasne, czego nauczye si dziki tym wczesnym i dugotrwaym prze yciom. Po pierwsze, e nie mo esz ufa, bo w przeciwnym razie zostaniesz skrzywdzony. Co wicej, nauczye si, e nie ma nikogo, komu mgby zaufa. Te wczesne dowiadczenia znacznie zaostrzyy twoje pniejsze problemy z obdarzeniem zaufaniem partnera w intymnym zwizku. Po drugie, kazirodztwo wpywa na twoje obecne zachowania seksualne. Nierzadko zdarza si, e powracaj koszmary z dziecistwa. Ofiary kazirodztwa wracaj w sytuacjach intymnych do swych dziecicych prze y, a to powoduje problemy. Po trzecie, niektre ofiary kazirodztwa uznaj, e jedynie przez seks mog zdoby mio i przywizanie drugiej osoby. Je eli seksualne dowiadczenia z ojcem byy przyjemne, uwa aj, i posiadaj niezwyk seksualn moc. To wyobra enie wypacza rozwj zdrowego intymnego zwizku. Prowadzi ponadto do idealizowania m czyzn. Po czwarte, wiele kobiet, ofiar kazirodztwa, decyduje si na zwizki homoseksualne, gdy odczuwaj lk przed penisem. Jednak pozostae wypaczenia i trudnoci nadal odgrywaj wa n rol. Zaanga owanie si w zwizek homoseksualny nie rozwi e problemu braku zaufania. Przecie adnemu z rodzicw nie moge zaufa. Taki zwizek w aden sposb nie usunie problemu.
76

W wypadku gdy kazirodztwo jest raczej utajone ni jawne, niektre okolicznoci s podobne. Ojciec traktuje ma dziewczynk jak on lub obiekt mioci. Jest zazdrosny o jej adoratorw i robi subtelne seksualne aluzje Grka czsto zachowuje si tak, jak w normalnych warunkach zachowywaaby si ona. Jednak skutki s nieco inne. Dziecko nie czuje si wykorzystywane, lecz idealizowane. Dziewczynka tak e idealizuje ojca, co powoduje trudnoci w jej kontaktach z innymi m czyznami. Poniewa ojciec by idealnym obiektem mioci, poszukuje podobnego m czyzny, aby go zastpi. Jest to wi bardzo trudna do zerwania Jak mo na odej od kogo, kto sprawia, e czujesz si kim tak wyjtkowym? W jaki sposb uda ci si znale inn osob ktra kochaaby ci bezwarunkowo? Stawienie czoa tego rodzaju obawom wie si z rozdzierajcym blem. Chocia twoje :fantazje seksualne nie speniy si w realnym wiecie, moj one by na tyle silne, e nie bdziesz w stanie doceni kogokolwiek innego. Niedocenianie wpywu utajonego kazirodztwa jest bdem. Reakcja dziecka na kazirodcz przemoc dotyczy gbokich poziomw osobowoci i do nich trzeba dotrze. Podobnie jak z innymi problemami zwizanymi z yciem w rodzinie alkoholika, droga do rozwizania problemw wiedzie przez otwarcie si ofiar kazirodztwa w rozmowach z ludmi, majcymi podobne dowiadczenia i mogcymi ich zrozumie. Przypadki kazirodztwa nie s czym zwyczajnym, dlatego tak wa na jest praca ze specjalist. Musisz zmierzy si z poczuciem winy i wstydem, ktre czuj ofiary kazirodztwa. Zawsze towarzysz im nastpujce odczucia: Jestem za to odpowiedzialna", Dlaczego przydarzyo si to wanie mnie, a nie mojej siostrze?", Skoro spotkao to i mnie, i siostr, czemu nie zrobiam nic, by temu zapobiec?" Jeli dziecko w rodzinie alkoholika przyjmowao uleg postaw, to kiedy bdc
77

dorosym wraca do tych wydarze, widzi siebie jako chtnego, a nie bronicego si przed kazirodztwem. Ma nieuzasadnione i niesuszne poczucie odpowiedzialnoci. Dzi nie pozwoliaby sobie na takie zachowanie, ale wtedy bya tylko dzieckiem. Spjrz na siebie jako na mae dziecko i powiedz mu, e nie jest winne temu, co zaszo. Jest to bardzo trudne. Zagodzenie poczucia winy nie jest takie proste, jak intelektualne zrozumienie tego, e nie moga by winna. Dla wielu osb, ktre przejmoway rol matki, jest to nawet reakcja obronna. Podobnie jest z dziemi, ktre pozwalaj by je bito zamiast rodzestwa czy matki, aby im tego oszczdzi. W adnym wypadku nie bya odpowiedzialna. Nie powinna czu si winna, e nie bya w stanie powstrzyma kazirodztwa. Nie miaa wyboru, poniewa nie znaa innych mo liwoci. Nie powinna tak e czu wstydu. Niesusznie czujesz do siebie odraz. Nieprawda, e dowiadczya kazirodztwa, bo bya kim odra ajcym. Nie bya wstrtna. Bya ofiar i znajdowaa si w potrzasku. Musisz pozby si uczucia wstydu, by mie na swj temat dobre zdanie. Innymi sowy, twj wstyd przeszkadza ci zbudowa zdrowy intymny zwizek, w ktrym mogaby traktowa swoje ciao jako co dobrego. Nie prbuj pomc sobie sama. Jest dzisiaj wielu terapeutw, zajmujcych si ofiarami kazirodztwa. Wa ne, by bya to osoba wra liwa nie tylko na problemy rodziny alkoholika, lecz tak e wyczulona na to, co dzieje si z dziemi, ktre byy wykorzystywane seksualnie. Trudno mi teraz w sposb wyczerpujcy przedstawi te problemy, poniewa patologiczny wpyw wykorzystywania seksualnego jest gbszy ni skutki alkoholizmu. Jednak e nie umniejszam blu i trudnoci, z jakimi kto dorastajcy w rodzinie, w ktrej nadu ywano alkoholu, spotyka si przez cae ycie.
78

Nie jeste sama. Kiedy podzielisz si z innymi swoimi dowiadczeniami, bdziesz zaskoczona, e tyle osb tak e przez to przeszo. O ile zachowanie w tajemnicy twojej przeszoci zwizanej z alkoholizmem nie przyniesie ci korzyci, to utrzymywanie w sekrecie kazirodztwa dziaa przeciwko tobie. Wyjawienie tego sekretu mo e ci pomc si uwolni. W przeciwnym wypadku nie stanie si mo liwe uzmysowienie tobie, e to, w jaki sposb wykorzystywa ci twj rodzic, byo chore.

Rozdzia 5

Jeli kochasz dziecko alkoholika

ie dziwi mnie, e zakochae si w dziecku alkoholika. Dzieci alkoholikw s najbardziej kochajcymi i lojalnymi ludmi ze wszystkich. Maj do zaoferowania wicej ni jakakolwiek inna znana mi grupa ludzi. Jestem pewna, e nie zwizaby si z dzieckiem alkoholika, gdyby nie by pod wra eniem tego, co taka osoba mo e wnie do zwizku. Jestem rwnie pewna, e zwizek z dzieckiem alkoholika wywouje w tobie mieszane uczucia. Kiedy wydaje ci si, e wszystko dobrze si ukada, e wasz zwizek jest najwspanialszym, najpikniejszym, najbardziej intensywnym, intymnym i ekscytujcym wydarzeniem w twoim yciu, twj partner si wycofuje. Nie dowiesz si, co si stao. Kiedy mylisz, e osignlicie pene zrozumienie, partner robi co, co temu
80

przeczy. Dziecko alkoholika czsto zachowuje si w sposb, ktry wydaje ci si dziwny lub pozbawiony sensu. Naturalnie, czujesz si zagubiony. Ten rozdzia ma ci pomc w lepszym zrozumieniu tego, co dzieje si w umyle twojego partnera. Najczciej jego specyficzna reakcja nie ma nic wsplnego z tob, chocia twoje zachowanie mogo j wywoa. Nie ka ci zachowywa si inaczej, chyba e miaoby to spowodowa korzystne dla was zmiany we wzajemnych relacjach. Ta dyskusja ma sprawi, aby twoje reakcje w danej sytuacji byy bardziej odpowiednie do tego, co faktycznie dzieje si z dzieckiem alkoholika. Zrozumienie tego, co powoduje twoim partnerem, bdzie bardzo przydatne. Dzieci alkoholikw czsto w specyficzny sposb reaguj na dan sytuacj, poniewa nie znaj innych mo liwych reakcji. Nie wiedz, e s inne mo liwoci i co jest waciwe. Czsto sysz pytanie: Jak mog dobrze postpowa, skoro nie wiem, co jest dobre?". Mo e w ogle nie ma na to odpowiedzi. Ale z pewnoci istniej waciwe reakcje. Na przykad ludziom, ktrzy mieli szczliwe dziecistwo, przeciwstawienie si innym przychodzi du o atwiej ni osobom pochodzcym z rodzin alkoholikw. Je eli jeste w restauracji i przeszkadza ci to, e kto siedzcy przy ssiednim stoliku pali, jest dla ciebie naturalne, e poprosisz go, by zgasi papierosa lub przynajmniej wydmuchiwa dym w innym kierunku. Z kolei twj partner, bdcy dzieckiem alkoholika, bdzie przera ony lub zacznie si wierci na krzele. W zwizku ze swoj przeszoci mo e odczuwa siln obaw, pomieszan z chci chronienia ciebie, oraz nieodpart wdziczno za to, e opanowae t sytuacj. Dziecku alkoholika bardzo trudno jest przeciwstawi si innym, ale szczeglnie trudne jest dla niego sprzeciwienie si tobie. Rwnie nieatwo mu obserwowa, jak si z kim 81

sprzeczasz, niezale nie od tego, jak bahej sprawy to dotyczy. Nie mwi, eby tego nie robi. Po prostu bd wiadom, e jego reakcja mo e by inna, ni si spodziewae. Poni ej omawiam podstawowe lki dzieci alkoholikw, ktre maj wpyw na reakcje wobec ciebie. Zrozumienie ich mo e przynie ulg twojemu partnerowi. Nie sugeruj, e dzieci alkoholikw odczuwaj wszystkie te lki, ale prawdopodobnie niektre z nich.

Lk nr 1: Boj si, e ci zrani".

Ta obawa wynika z faktu, e dzieci alkoholikw nie zostay nauczone, jaki sposb mwienia i zachowania jest waciwy. Ich zachowanie wynika z obserwowania innych. Chocia w wikszoci postpuj waciwie, s zdolne, urocze i komunikatywne, to jednak same nie wierz, e rzeczywicie takie s. Obawiaj si, e narusz granice waszej prywatnoci. Boj si, e niechccy powiedz lub zrobi co, co mo e was zrani. Jeli tak si zdarzy, to nie umylnie, ale dlatego, e nie znaj innych mo liwych zachowa. W rezultacie staraj si nie by spontaniczne i - co szybko odkryjecie - nie zachowuj si naturalnie. Oto co, czego warto sprbowa. Mo ecie powiedzie swojemu partnerowi: Zaryzykujmy. Jeli powiesz co, co sprawi mi przykro, dam ci zna, i chciabym, aby i ty mi powiedziaa, jeli zrobi co, co ci zrani. Tylko w ten sposb mo emy naprawd si pozna i szanowa swoje uczucia".

Lk nr 2: Osoba, ktr widzisz, naprawd nie istnieje".

Dzieci alkoholikw tak bardzo staraj si wyglda i zachowywa normalnie, e r nymi sposobami kreuj osob,
82

jak chcieliby by, albo tak, ktra ich zdaniem spenia wasze oczekiwania. Ta maska zwykle nie jest tak skuteczna, jak im si wydaje. Prawdopodobnie widzicie, kim on lub ona jest naprawd, i wanie ta prawdziwa osoba was pociga. Dzieciom alkoholikw trudno w to uwierzy. Na zewntrz wszystko wyglda dobrze, ich zachowanie wydaje si pocigajce i interesujce, w rodku jednak s rozdygotane i pene obaw. Chocia te dwa oblicza - zewntrzne i wewntrzne - ktre skadaj si na ich osob, s penoprawne i prawdziwe, dzieci alkoholikw czuj, e ich zewntrzna poza, ktra sprawia wra enie pewnoci, nie jest realna, natomiast sfera wewntrzna jest t rzeczywist. Zatem dalicie si oszuka, wierzc, e wewntrzna osobowo nie istnieje. Byoby idealnie, gdyby dziecko alkoholika ujawnio swoje lki i zyskao pewno siebie. Chocia obie te sfery osobowoci istniej, dzieci alkoholikw nie maj pewnoci, czy postrzegacie je takimi, jakimi s naprawd. Jeszcze gorzej byoby, gdybycie wskutek poznania prawdy przestali uwa a je za osoby interesujce i atrakcyjne. Pocigajca, interesujca, atrakcyjna, czarujca, pena seksapilu osoba, ktr pokochalicie, nie istnieje w jej wasnym umyle. Lk nr 3: Strac kontrol nad swoim yciem". Moja matka nie panowaa nad sob, mj ojciec rwnie nie panowa nad sob, a jednak oboje mieli wadz nade mn. Jaka straszna myl! Jakie okropne wspomnienie! Nie mog pozwoli, by to si powtrzyo. Poniewa nie jestem pewna siebie, boj si, e jeli zbli si do ciebie, bd ci we wszystkim ustpowa. Pozwol ci podejmowa wszystkie decyzje, poniewa obawiam si, e ja le bym wybraa.
83

Naprawd nie chc tak postpowa, ale nie jestem pewna, czy bd miaa do siy, by si nie podda. Dlatego odsun si od ciebie lub bd stawiaa niedorzeczne wymagania, ktrych nie bdziesz mg speni, abym moga udowodni sobie, e chcesz mn rzdzi. Aby rozwiza ten problem, musicie razem omwi kwestie dotyczce podejmowania decyzji. Dziecko alkoholika nie w peni orientuje si, jakie s mo liwoci wyboru i jego konsekwencje. Przedyskutujcie zwizane z tym ewentualnoci i doprowadcie do wsplnych ustale. Wasza niecierpliwo i niezdecydowanie, cho z pewnoci zrozumiae, nie pomog partnerowi w podjciu decyzji. By mo e oka e si konieczne, aby przej przez cay proces razem i przekona si, czy dziecko alkoholika ma wszystkie informacje wystarczajce do podejmowania decyzji. Mo e bdziecie musieli powiedzie partnerowi: Sam podejmuj t decyzj, poniewa mam ograniczony czas. Nie oznacza to jednak, e prbuj kierowa naszym zwizkiem. Chodzi tylko o to, e trzeba szybko podj decyzj". Sprawy, ktre s jasno postawione, nie s tak przera ajce i mog by postrzegane bardziej realistycznie.

Lk nr 4: To i tak nie ma znaczenia".

Jest to rodzaj obrony. Wynika z postawy wyuczonej w rodzinie alkoholika, ktra przeksztaca si w styl ycia. Kiedy kto jest przygnbiony, wydaje mu si, e naprawd nic si nie liczy. Taka postawa ma w pewnym sensie charakter obronny. Je eli uznam, e to i tak nie ma znaczenia, niepowodzenie mniej mnie zrani. Jeli za pozwol, by to miao znaczenie, gdy co si nie uda, bd zaamany". Jest to tak e rodzaj prby. Dzieci alkoholikw, ktre maj takie nastawienie, bd was
84

wielokrotnie sprawdza, aby mie pewno, e ich nie opucicie. Mo e bdziecie musieli przeciwstawi si partnerce czy partnerowi, mwic: To nie jest gra. Zale y mi na tobie. Nie musisz cigle mnie sprawdza". Jeli nic nie powiecie, a nadal bdziecie poddawani prbom, nie bdziecie w stanie tego znie i w kocu odejdziecie. To sprawdzanie was nie jest jednak przejawem egoizmu ani nie wynika z chci wyprbowania was. Wynika z niepewnoci i raczej marnego wyobra enia o sobie, ktre tylko czas mo e wyleczy. Stopniowo postawa obronna bdzie zanika. To nie ma znaczenia" oznacza Ja nie istniej" oraz Zupenie o mnie zapomnisz, jeli nie bd w pobli u". Jest to sztuczka majca was skoni do dalszego udowadniania, e wam zale y. W kocu bdziecie mieli ochot zapyta: Ile razy mam to powtarza?", Co jeszcze musz ci udowodni?".

Lk nr 5: To jest nierealne".
Przy r nych okazjach moglicie usysze od dzieci alkoholikw: To jest nierealne. To nie dzieje si naprawd". Syszycie takie stwierdzenie, kiedy wszystko dobrze si ukada i wasz zwizek wydaje si czym tak cudownym, udanym i wyjtkowym, e trudno wam w to uwierzy. Niemo no uwierzenia jest czym innym ni niemo no postrzegania danej sytuacji jako realnej. Mwic, e nie mo emy w co uwierzy, wyra amy podniecenie i poczucie niezwykoci: Mam szczcie, e udao mi si znale osob, z ktr tak wiele mog prze y!". Prawdopodobnie to wanie macie na myli, mwic: Czy to dzieje si naprawd? Ale ze mnie szczciarz". Kiedy dzieci alkoholikw mwi: To niemo liwe", ma to inne znaczenie. Dorastanie byo dla wielu z nich bardzo
85

traumatyczne i rzeczywisto wasnego dziecistwa jest jedyn, jak znaj. Kiedy ycie dobrze im si ukada, okolicznoci staj si dla nich na tyle obce, e maj poczucie nierealnoci. Powoduje to niepokj. Kiedy szalejecie ze szczcia i sdzicie, e z waszym partnerem dzieje si to samo, on lub ona mo e wanie robi co, aby sabotowa zwizek. Ni std, ni zowd dziecko alkoholika wywouje sprzeczk lub nie odbiera waszych telefonw. Takie zachowanie nie ma dla was sensu i czujecie si odepchnici. Kiedy wszystko ukada si tak cudownie, e a wydaje si to nieprawdopodobne, dziecko alkoholika w celu urealnienia sytuacji prbuje to zniszczy. Znajomo tego mechanizmu mo e uczyni was bardziej odpornymi. Mo ecie uzna, e nieprzyjemne zachowanie nie ma nic wsplnego z wami, lecz jest zwizane z wyuczonymi przez dzieci alkoholikw reakcjami. Mo ecie powiedzie: Nic zego nie zrobiem. Wszystko jest dobrze. Po prostu sprbuj si rozluni i nie spiesz si". Je eli twj partner ucieknie, jest szansa, e powrci. Zapewne bdziecie musieli zrobi co, by siebie chroni, ale zrozumcie, e to odtrcenie jest tylko chwilowe. Wasze zrozumienie zapobiegnie dalszemu komplikowaniu si sytuacji. Kiedy dzieci alkoholikw zdaj sobie spraw, co zrobiy, czuj si winne i s pene skruchy. Dochodz do wniosku, e nie mo ecie ich du ej kocha, bo s okropnymi ludmi. Gdyby tak nie byo, potrafiyby cieszy si, e jest tak dobrze, zamiast sta na przeszkodzie wasnemu szczciu. Jeli z tym sobie poradzicie, reszta pjdzie jak z patka. Lek nr 6: Przekonasz si, jaki jestem zy".
86

Dzieci alkoholikw nauczyy si ukrywa swj gniew. Z ich dziecicych dowiadcze wynika, e jeli bd okazyway gniew, tak jak robiy to inne dzieci, przysporz tylko wicej trudnoci. W rezultacie wiele z nich jest penych nierozadowanej zoci. Istnieje realna obawa, e zo odczuwana wobec partnera i ta z dziecistwa wscz si w zwizek. Dzieci alkoholikw boj si, e oka wam gniew w niewaciwy sposb. Obawiaj si tak e, i odstraszy was sia ich gniewu. To mo e, ale nie musi by prawda. Wszystko zale y od tego, w jaki sposb reagujecie na zo i jak bardzo obchodzi was to, jak inni si do was odnosz. Zdarza si, e pewne sytuacje w zwizku przywouj wczesne dowiadczenia. Wa ne jest dla was i dla waszych partnerw, abycie si dobrze znali. Dziki temu, jeli zdarzy si co, czego z pocztku nie rozumiecie, zdacie sobie spraw, e wytumaczenia trzeba szuka w dziecistwie. Kiedy dziecko alkoholika reaguje zoci nieadekwatn do sytuacji, prawdopodobnie nasilenie gniewu nie ma z ni nic wsplnego. Sarah poprosia Tommy'ego, by przenis na ty podwrza kilka gazi, ktre spady z drzew przed domem. Byy za ci kie, by sama moga je zebra, ale dla Tommy'ego nie byo to trudne. Odpowiedzia, e z przyjemnoci to dla niej zrobi. Kiedy Sarah wrcia z pracy i zobaczya, e tego nie uczyni, wpada w furi. Tommy by zdumiony, e a tak j to rozzocio, ale powiedzia: Przepraszam. Zupenie o tym zapomniaem, ale zrobi to". Jest oczywiste, e reakcja Sarah bya przesadna, skoro bya gotowa zerwa zwizek z tak bahego powodu. Incydent ten nabiera znaczenia, gdy spojrzymy na zachowanie Sarah pod ktem jej dziecistwa w rodzinie alkoholika. Po pierwsze, musiaa si przeama, by poprosi o przysug. Bardzo trudno jej byo powiedzie: Potrzebuj twojej pomocy". Nauczya si nie prosi o pomoc, bo nigdy jej proby
87

nie byy speniane. Jednak e, poniewa pracuje nad zwizkiem i jest on dla niej wa ny, podja wiadom decyzj, aby poprosi. Poza tym Sarah nadmiernie przejmuje si tym, co pomyl ssiedzi, gdy zobacz baagan na jej podwrku. To, e tak liczy si ze zdaniem innych na jej temat, wiadczy, e nie jest pewna wasnej opinii o sobie. Gdy Tommy zapomnia o jej probie, poczua, e jest dla niego zupenie niewa na. Jej rozumowanie przebiegao w ten sposb: Gdyby rzeczywicie mu na mnie zale ao, nie mgby zapomnie. Wiedziaby, e nigdy nie poprosiabym o co, co nie jest dla mnie wa ne. Gdyby nie zapomnia o posprztaniu gazi, wiedziaabym, e mu na mnie zale y. Fakt, e zapomnia, wiadczy o tym, e tylko udaje, i jestem dla niego wa na. Oczywicie jej zo na Tommy'ego wydaje si niewspmierna do sytuacji, ktra moga j zdenerwowa, ale nie a do tego stopnia. Tommy okaza si niewra liwy na jej potrzeby, poniewa tak niedbale potraktowa jej prob. Jego ociganie si byo waciwe jego przeszoci. Aby zwizek pozosta zdrowy, para musi wnikliwie przeanalizowa ten incydent. Ona musi zrozumie, e nie ka de jej yczenie bdzie automatycznie speniane, nawet jeli tak trudno jej prosi. Musi rwnie zrozumie, e ociganie si Tommy'ego nie odzwierciedla jego uczu do niej. Je eli jego zachowanie si nie zmieni, a ona nie bdzie moga tego znie, by mo e bdzie musiaa podda ocenie ich zwizek. Jednake w tej konkretnej sytuacji jej reakcja wydaje si zbyt ostra. Tommy bdzie musia zrozumie, e jeli zgadza si co zrobi, powinien to zrobi na warunkach osoby, ktra go o to poprosia. Skoro mwi ukochanej: Tak, zrobi to dla ciebie", wiedzc, e to dla niej pilne, nie bdzie w porzdku, jeli nie speni proby jak najszybciej. Jeli nie jest pewien, czy bdzie
88

mg wykona prob natychmiast, powinien powiedzie: Zrobi to dla ciebie, ale nie mog obieca, e od razu to zrobi". Porozumiewanie si i rozmawianie maj ogromne znaczenie dla dzieci alkoholikw. To jedyny sposb dla nich i zwizanych z nimi osb na budowanie zdrowego zwizku.

Lk nr 7: Wstydz si tego, kim jestem".

Mo ecie by zdumieni, kiedy si przekonacie, jak niskie mniemanie ma o sobie dziecko alkoholika, z ktrym jestecie zwizani. Wprost trudno wam bdzie zrozumie, jak taka bystra, czarujca, zdolna, kochana osoba mo e si uwa a za NIC. Chocia to dla was cakowicie nie ma sensu, one naprawd tak czuj i jest to ich gboka, mroczna tajemnica. Przyczyn tak wielkiego wstydu jest to, e wiele dzieci alkoholikw obarcza si odpowiedzialnoci za kopoty swoich rodzin. Od pocztku mwiono im: Dopki si nie pojawie, ycie byo wspaniae"; Gdyby nie by takim obuzem, nie musiabym pi". Czsto czuj si odpowiedzialne za alkoholizm rodzicw. A kiedy dorosy i zrozumiay, e alkoholizm jest chorob, zaczy si sob brzydzi, poniewa wci jeszcze byy ze na rodzicw i czuy si upokorzone ich zachowaniem. Powiedziay sobie: Musz by naprawd okropny, skoro mam takie uczucia w stosunku do chorej osoby". By mo e partner nie przedstawi was swojej rodzinie i zastanawiacie si dlaczego. To mo e by jeden z powodw. Dorose dziecko alkoholika mo e sob gardzi, osdzajc si za takie uczucia. Jednoczenie jest skupione na tym, co mylicie - czy nadal bdzie wam na nim zale e, jeli dowiecie si, z jakiej rodziny pochodzi. Chocia te uczucia odpowiedzialnoci i wstydu s niewaciwe, nie znaczy to, e nie istniej. 89

Urocza dorosa osoba, ktr poznalicie i na ktrej wam zale y, nadal karze si za prze ycia z dziecistwa, na ktre nie miaa wpywa. Poznanie przez was tej tajemnicy wywouje w niej strach. Kiedy sekret zostaje ujawniony, mo e utraci swoj moc. Jednak postawa ta jest tak gboko zakorzeniona, e utwierdza dzieci alkoholikw w przekonaniu, e gdyby naprawd mnie zna, nie chciaby mie ze mn nic wsplnego".

Lk nr 8: Kiedy lepiej mnie poznasz, odkryjesz, e nie jestem zdolny do mioci".

Ten lk jest blisko spokrewniony ze wstydem. Poczucie, e nie jest si zdolnym do mioci, ksztatowao si we wczesnym dziecistwie. Jako dziecko twj partner chcia znale sposb na to, aby wszystko dobrze si uo yo, aby naprawi sytuacj. Czego by nie robi, nigdy nie byo to do dobre. Choby nie wiem jak si stara, nie miao to znaczenia. Dziecko, bezsilna ofiara sytuacji, uwa ao, e co z nim jest nie tak, poniewa nie mo e znale sposobu, by j naprawi. Gdyby naprawd byo zdolne do mioci, znalazoby sposb, na uczynienie ycia znw piknym i szczliwym. Wiele dorosych dzieci alkoholikw wypakiwao si w moich ramionach: Staraem si to powstrzyma, zmieni. Ale po prostu nie byem w stanie. A najgorsze jest to, e czasami, kiedy moi rodzice kcili si ze sob, nawet si nie wtrcaem, bo si baem, e przyjdzie kolej na mnie. Jak mgbym by zdolny do mioci, skoro przede wszystkim mylaem o sobie?". Prawda jest taka, e osoba, na ktrej wam zale y, jest zdolna do mioci, ale trudno jej bdzie uzna to za prawd. Bdziecie musieli by cierpliwi. Zmiana sposobu postrzegania siebie wymaga czasu. 90

Lk nr 9: Chc mie spokj".

Osoba, na ktrej ci zale y, mo e wycofa si z waszego zwizku, u ywajc argumentu Chc mie spokj". To mo e nie mie sensu. Uzasadnienie wyglda mniej wicej tak: Moje cae ycie byo pasmem emocjonalnych kryzysw. Jestem tym zmczona. Nie chc tego. Nie chc ju niczego czu. Uczucia mnie niszcz. Jeli bdziemy razem, znw mnie dopadn, bd musiaa prze ywa wzloty i upadki. Wanie teraz moje ycie jest uporzdkowane i nie chc ryzykowa, przecigajc strun. Zwizek z tob nie pozwoli mi utrzyma bezpiecznego kursu. Zacznie mi zale e, a potem bd si martwi. Zaczn czu najr niejsze rzeczy. Nie chc tego teraz! Chc mie spokj". Taka postawa bdzie krtkotrwaa. Jest to zudzenie, ktremu ulega wiele dzieci alkoholikw, kiedy pragn osign rwnowag. Postawa bdzie krtkotrwaa nie tylko dlatego, e s one aktywnymi, penymi energii ludmi, ale gwnie z braku ukadu odniesienia. Spokj, o ktrym mwi, stanie si okropnie nudny i nie bd mogy go znie. W rzeczywistoci stworzenie zdrowego zwizku zapewni im poczucie bezpieczestwa, jakiego nie mieli wczeniej. Jest to jednak dugotrway proces, wymagajcy ci kiej pracy.

Lk nr 10: I tak mnie opucisz".

Wasi partnerzy mog ba si wejcia w zwizek z obawy przed porzuceniem. Dorose dzieci alkoholikw odczuwaj potworny lk, e osoby, z ktrymi s zwizane, odejd. Ten lk 91

r ni si od obawy przed odrzuceniem. Lk przed porzuceniem jest znacznie gbszy: Jeli mnie porzucisz i zostawisz zupenie sam, umr" - i rwnie ma swoje rdo w dziecistwie. Dorose dzieci alkoholikw pocztkowo odczuwaj obaw przed wizaniem si z kimkolwiek, kiedy jednak zdecyduj si na zwizek, mo ecie si przekona, jak s wobec was zaborczy, zazdroni i niepewni. To niepokojce zachowanie wynika z lku przed porzuceniem. Jest to powa ny problem, poniewa je eli ta zaborczo wymknie si spod kontroli, bdziecie zmuszeni zrobi to, czego wasz partner najbardziej si obawia. Dlatego wa ne jest, bycie wci upewniali go, e wam na nim zale y i e nie macie zamiaru odej. Jest jednak rwnie wa ne, aby tak e inne osoby byy obecne w waszym yciu. Rwnie wasz partner powinien utrzymywa kontakty z innymi. Przyjaciele czciej czyni zwizek silniejszym, ni mu szkodz. Bdziecie musieli wiele razy umacnia t myl, a jednoczenie mie wiadomo, e zaborczo wynika z podstawowego lku przed porzuceniem. Musicie ponadto by ostro ni, aby nie zawie swojego partnera. Inni ludzie znacznie mniej by si przejli, gdybycie zapomnieli zadzwoni lub spnilibycie si o godzin. Natomiast dzieci alkoholikw maj skonno do przesadnego reagowania na takie zachowanie i wpadaj w panik. Musicie to zrozumie, aby wasz zwizek mg si rozwija, rozkwita i by zapewni bezpieczestwo potrzebne wam obojgu. Mo ecie si teraz zastanawia, czy warto zmaga si z tymi wszystkimi lkami partnera, jakie tu wymieniam. Sprbujcie wzi pod uwag kilka spraw. Po pierwsze, nie wszystkie dzieci alkoholikw odczuwaj wszystkie te lki. Po drugie, nie wszyscy ludzie, ktrzy nie dorastali w rodzinach dotknitych chorob alkoholow, s wolni od tych lkw. Po trzecie, najwikszy problem dzieci alkoholikw dotyczy ich stosunku 92

do siebie samych. Polega on na niezdolnoci do postrzegania siebie jako osoby wartociowej i godnej mioci. Najcenniejsza jest w nich zdolno ofiarowania wam poczucia, e jestecie osobami wartociowymi i godnymi mioci. Du o mo na zyska, bdc w zwizku z dzieckiem alkoholika. Trudnoci, jakie si napotyka, mo na przezwyci y, jeli partnerzy chc nad tym wsplnie pracowa. Dziki uwiadomieniu sobie tego i wzajemnemu zrozumieniu mo liwe jest rozwizanie wszystkich problemw. Znajomo charakterystycznych cech dzieci alkoholikw mo e pomc w obraniu waciwego kierunku zmian. Mo liwo precyzyjnego wskazania, w czym tkwi problem, pomaga znale rozwizania, dziki ktrym walka o zdrowszy zwizek jest atwiejsza.

Podsumowanie
1. Dorose dzieci alkoholikw zgaduj, co jest prawidowe.
Prawdopodobnie postanowie, e twj zwizek nie bdzie taki, w jakim pozostawali twoi rodzice. Wszystko, co w yciu robisz, ma by inne. Jednak to nie takie atwe! Co ci pozostanie, skoro postanowie, e nic nie bdzie takie jak w twoim domu? Skd bdziesz czerpa wzorce swoich zachowa? Ze rodkw masowego przekazu, z seriali telewizyjnych. A mo e po prostu wybierzesz model rodziny, ktra mieszka par domw dalej i wszystko robi wsplnie - wedug twoich kryteriw to wanie jest idea rodziny. To wszystko bujdy. Gdyby przyswoi sobie ktry z tych modeli idealnej rodziny", pora ka byaby nieunikniona. W kocu pozbyby si zudze. Po pierwsze, adna kobieta nie jest w stanie przez du szy czas piec chleba, by idealn matk, utrzymywa domu w nienagannym porzdku, jednoczenie pracowa zawodowo, by partnerk seksualn i on, nie mie wasnych problemw i chtnie wysuchiwa cudzych. Tak e aden m czyzna nie mo e by idealnym ojcem, goni za karier trzynacie czy czternacie godzin dziennie, wszystko na czas naprawia, by przez cay czas troskliwym i penym zrozumienia m em oraz paci wszystkie rachunki bez sowa skargi. 94

Poniewa uznae, e to wszystko jest przeciwiestwem tego, co dziao si w twoim domu, starasz si by idealny". Skutkiem takiego zachowania nie jest uznanie ci za witego, lecz wypalenie i zo. Prawidowe w zwizku jest zachowanie, ktre jest rozsdne i wygodne dla was jako pary. Prawidowo oznacza dyskutowanie i przezwyci anie zachowa, ktre wam przeszkadzaj. Ludzie maj swoje mocne i sabe strony i nie ma jednego wzoru, do ktrego ka dy musiaby si dopasowa. Para okrela swoje wasne normy w zale noci od tego, co jest dla nich dobre. Zewntrzne naciski bd wpyway na zwizek i zaburzay jego rwnowag, ale wy, jako para, rwnie tym kierujecie. Jeli znacie pary, ktrych wzajemne relacje wam si podobaj, porozmawiajcie z nimi. Dowiedzcie si, co im pomaga - bdziecie wtedy mogli zadecydowa, co z tego mo e si wam przyda.

2. Dorose dzieci alkoholikw maj problemy z konsekwentnym realizowaniem swoich planw.

Zwizek z drugim czowiekiem przypomina realizacj projektu - to rwnie pewien proces. Twoje problemy w budowaniu zwizku maj takie samo podo e, jak trudnoci w doprowadzeniu do koca realizacji twoich planw. Wbij sobie do gowy, e zdrowe zwizki rozwijaj si powoli, a nie z dnia na dzie. Przypomnij sobie alkoholizm w swojej rodzinie. On te rozwija si powoli. Realizowanie tego co dobre dla ciebie rwnie wymaga czasu. Wa ne jest by dostrzec, e istotnym elementem zwizku jest sama droga rozwoju, nie tylko jej cel. Hasa Anonimowych Alkoholikw: Easy Does It (Spokojnie!) i One Day At A Time (Nie wszystko na raz) znajduj zastosowanie zarwno
95

w zwizku, jak i we wszystkich innych sprawach. Bardzo trudno by cierpliwym, nie ma jednak innego wyjcia. Nie mo ecie w krtkim czasie dowiedzie si o sobie wszystkiego, niezale nie od tego, jak intensywne byyby od pocztku wasze kontakty. Nie ma znaczenia, e przez weekend jestecie razem 24 godziny na dob. Nie mo ecie wiedzie, jak wyglda ycie codzienne w dugotrwaym zwizku, dopki tego nie dowiadczycie. Potrzebujecie czasu, by zbudowa zdrowy zwizek. Kiedy bye dzieckiem, bye nazbyt wra liwy, ufny i szczodry. Takie s dzieci. Kiedy troch podrose, nauczye si zostawia co dla siebie. To pomagao ci przetrwa. Teraz mwisz: Nie bd ju dawa z siebie wszystkiego. Dam mo e osiemdziesit, a mo e siedemdziesit pi procent, ale nie jestem ju w stanie dawa caego siebie". Istotne dla ciebie jest to, by od razu nie anga owa si emocjonalnie tak bardzo, jak dotychczas. Zamiast tego, powiniene z gry okreli granice. Inni ludzie nie musz podejmowa tego rodzaju decyzji. Dla nich jest naturalne, e anga uj si stopniowo: na pocztku znajomoci zaczynaj od maego zaanga owania. W miar rozwoju zwizku ich oddanie rwnie wzrasta. Jest ono adekwatne do tego, co oboje partnerzy wnosz do zwizku. Nie zaczynaj od koca, dajc od razu wszystko, co masz. Pozwl, by twoje zaanga owanie roso w sposb naturalny wraz z upywem czasu. W trakcie tego procesu zadecydujesz, jak wiele mo esz z siebie da.

3. Dorose dzieci alkoholikw kami, kiedy atwiej byoby powiedzie prawd.

Wa ne by zda sobie spraw, e potrafisz odruchowo skama. To ci nie pomo e zbudowa zdrowego zwizku. Mo 96

liwe, e ukrywanie przez ciebie prawdy dotyczy jedynie twoich uczu. Uwa aj, bo mo esz doprowadzi do tego, e twj partner stanie si podejrzliwy w stosunku do wszystkiego, co mwisz. Mgby po prostu powiedzie: Czasami nie mwi uczciwie, jakie s moje uczucia, ale kiedy sobie to uwiadamiam, chciabym mc powiedzie ci pniej, e nie mwiem tego, co myl". Mo e atwiej ci bdzie napisa to, co masz do powiedzenia. Jeli przejawiasz skonno do zachowa obronnych i nieuczciwoci w sytuacjach, kiedy chciaby by uczciwy, napisz to, co chcesz powiedzie, na kartce i przeczytaj swojemu partnerowi. Oto co chciabym ci powiedzie. Pozwl mi po prosto przeczyta to z kartki". Mo esz mie wiksze zaufanie do tego, co napisane, ni do spontanicznie wypowiadanych przez siebie sw. Kiedy poczujesz si w zwizku spokojniejszy i bardziej bezpieczny, mo e zmienisz swj nawyk i zaczniesz mwi, co mylisz.

4. Dorose dzieci alkoholikw osdzaj si bezlitonie.

Zdaj sobie spraw, e masz skonnoci do automatycznego obwiniania si. Zamiast szuka winy w sobie czy w swoim partnerze, sprbuj przyjrze si problemom i okreli ich przyczyny. Jeli zachowanie twojego partnera unieszczliwia ci, przyjrzyj si temu z dystansu i sprbuj dociec, co takie zachowanie znaczy. Jeli zachowasz obiektywizm, zdoasz spojrze na sytuacj obojtnie i powstrzymasz si od osdzania siebie. Bdzie to dla ciebie trudne, poniewa masz skonno do automatycznego osdzania. Zainteresuj si sob i swoimi reakcjami. Jeste bardzo ciekaw osob. Im dokadniej bdziesz obserwowa wasne zachowanie, tym lepiej poznasz samego siebie. Oczywicie, zawsze istnieje ryzyko, e naprawd siebie polubisz, kiedy przestaniesz si osdza. 97

5. Dorose dzieci alkoholikw nie potrafi si bawi. 6. Dorose dzieci alkoholikw traktuj siebie bardzo powa nie.
Umiejtno bawienia si i sprawiania sobie przyjemnoci to wspaniay cel, do ktrego warto d y. Mo e powiniene w swoim zwizku tak postawi spraw: Ucz si, jak si bawi i w czym znajdowa przyjemno. Bardzo tego chc, poniewa w dziecistwie nigdy si tego nie nauczyem. Jeli ty zaczniesz, bd ci naladowa. Nawet nie umiem myle o czym, co byoby zabawne, ale bd si bardzo stara postpowa zgodnie z twoimi wskazwkami. Mo e stosunkowo szybko i ja bd mg wyj z jakimi pomysami". Starania, by w zwizku dobrze si bawi, maj pierwszorzdne znaczenie. To bardzo wa ne by nauczy si, jak si bawi. ycie towarzyskie jest przez wielu ludzi w dorosym wiecie" uznawane za jeden ze sposobw na zabaw - ty musisz si nauczy nawet tego, jak prze y zwyke przyjcie towarzyskie. Oto jak niektrzy moi klienci wypowiadaj si na temat ycia towarzyskiego. Ostatnio przeprowadziem si do innego miasta - mwi John. - Bardzo chciaem pozna nowych ludzi i zaprzyjani si z nimi. Chocia chodzio mi gwnie o kobiet, bybym rwnie zadowolony, gdybym pozna kilku m czyzn, z ktrymi mgbym si trzyma. Czuem si bardziej samotny i wyobcowany ni zwykle, i wiedziaem, e to ja powinienem co z tym zrobi. W ostatni sobot byo przyjcie dla AA w Bostonie, ktry jest oddalony o okoo p godziny drogi. Postanowiem jecha. Zrobiem pgodzinn przeja d k, znalazem miejsce parkingowe, zaparkowaem samochd i nagle wpadem w depresj - wczyem silnik i wrciem do domu. Kiedy wpa98

dam w depresj, staj si bezu yteczny dla innych i dla samego siebie. Nie dabym rady zacisn zbw i jednak tam wej. Byem skoczony". Connie stwierdzia: Zdenerwowanie, jakie odczuwam przed ka dym wyjciem, jest tak przytaczajce, e wci zadaj sobie pytanie, czy w ogle warto i. Zabieram do samochodu peny zestaw do makija u, przybornik do manicure i suszark, na wypadek gdybym musiaa zrobi kocowe poprawki, aby przyzwoicie wyglda. Wiem, e bd nie do przyjcia, jeli cho jeden wosek bdzie nie na swoim miejscu". Kiedy w ostatni niedziel bylimy na przyjciu, przez wiksz cz wieczoru trzymae si blisko mnie - mwia Marie do Johna. - Czy to dlatego, e byo ci mnie al? - spytaa go i dodaa - Wol zosta w domu, ni wyj na towarzyskie spotkanie. Moje zdenerwowanie na przyjciu wzrasta, a po godzinie przytacza mnie i wiem, e musz si stamtd wydosta". S to do typowe reakcje dorosych dzieci alkoholikw na sytuacje towarzyskie. Propozycje Zrbmy przyjcie" lub Chodmy na przyjcie" spotykaj si z entuzjazmem, ale podszytym przera eniem o r nym nasileniu. Z czego wynika to przera enie? Co ono oznacza? Czy mo na si nauczy reagowa inaczej? Pozwol sobie najpierw wyjani, e dzieci alkoholikw nie s jedynymi osobami, ktre reaguj napiciem na sytuacje zwizane z udziaem w yciu towarzyskim, szczeglnie kiedy mog spotka nieznane osoby. Co powiem?", Czy mnie zaakceptuj?", Czy dobrze wygldam?" - o to martwi si wszyscy. Nigdy nie spotkaam nikogo, kto by powiedzia: Uwielbiam rozmowy na przyjciach koktajlowych" czy Imprezy dla samotnych s wspaniae" lub Bary s bogosawiestwem dla rodzaju ludzkiego". W rzeczywistoci jednak spotkania towarzyskie s dla wikszoci ludzi nieuniknione. Niektrzy je lubi, niektrzy znosz, ale wielu po prostu 99

z trudem je wytrzymuje. Ci, ktrzy dodaj sobie odwagi za pomoc rodkw psychoaktywnych, zwykle nie maj prawdziwej oceny sytuacji, a do nastpnego dnia. Z pewnoci pokonali zdenerwowanie, ale ich radosne zachowanie z poprzedniej nocy mo e zupenie inaczej wyglda w wietle dnia. Dzieci alkoholikw w porwnaniu z innymi ludmi maj tendencj do ostrzejszych reakcji. Dlaczego tak jest? Wrmy do przera ajcych dni twojego dziecistwa. Przyjcia, uroczystoci, wakacje - to wszystko byy wariacje na ten sam temat. Wydarzenia towarzyskie, w ktrych brae udzia z rodzin, zwykle powodoway, e czue si za enowany. Modlie si, by twj rodzic-alkoholik si nie upi. Starae si, by inni ludzie nie domylili si, e z nim przyszede. Obawiae si, e bdziesz musia si zaj swoj pijan matk czy swoim ojcem. Jeszcze przed wyjciem bye zdecydowany uciec. W kocu twoja rodzina przestaa wychodzi na przyjcia. Bylicie wyizolowani. Wakacje i wita zawsze byy koszmarem. Wszyscy bylicie podekscytowani Bo ym Narodzeniem czy Wielkanoc i zawsze koczyo si to awantur. Bye zawiedziony i zdenerwowany. To, e stanie si co zego, byo nieuniknione. Twoje urodziny albo byy ignorowane, albo - gdy zaplanowano przyjcie - staway si przyczyn twojej paniki. Nigdy nie moge by pewny, e bdzie dobrze. Odwiedziny przyjaci w twoim domu byy czym tak niezwykym, e ju sam pomys wywoywa zdenerwowanie. Z powodu coraz wikszego wyobcowania nie miae zbyt wielu dowiadcze w sytuacjach towarzyskich. Twoi rodzice nie byli w stanie nauczy ci ogady towarzyskiej. Nie pokazali ci, jak si ubiera, co robi, by czu si swobodnie, ani jak rozmawia z nieznajomymi. Dlatego nawet jeli twoje zachowanie wydaje si innym waciwe i urocze, w gbi duszy masz uczucie, e ich wszystkich oszukujesz. 100

Uwa asz, e ta atrakcyjna, dobrze ubrana, urocza, inteligentna i ciepa osoba, jak widz inni, istnieje tylko w ich wyobrani. To jest przyczyn twojej depresji lub silnego napicia, gdy mylisz o przyjciach. Wracasz bowiem do dziecistwa i wczesnych, traumatycznych prze y. Oto sposoby, ktre uatwi ci wyjcie na przyjcie, jeli si zdecydujesz na nie pj: 1. Nie id sam, lecz z bliskim przyjacielem. 2. Pojed swoim samochodem. 3. Zanim tam dotrzesz, zaplanuj, kiedy wyjdziesz. 4. Przeczytaj dzisiejsz gazet, by znale temat do roz mowy. 5. Dowiedz si, czy bdzie podawany alkohol. 6. Daj sobie prawo do zdenerwowania. 7. Obiecaj sobie, e poznasz jedn now osob. 8. Bd u yteczny. Roznie chipsy lub opr nij popiel niczki. 9. Niezale nie od tego, co si zdarzy, pogratuluj sobie, e postanowie pj i poszede. Nastpnym razem bdzie atwiej. Musisz tylko wiczy.

7. Dorose dzieci alkoholikw maj problemy w intymnych zwizkach.

Przyjmij to za prawd. To prawda niemal uniwersalna. Nie ty jeden masz trudnoci. Zaakceptuj ten fakt. Intymne zwizki s trudne tak e dla innych, w przeciwnym razie nie byoby tylu rozwodw. Uznaj, e wszelkie trudnoci i problemy to przeszkody, nad ktrymi zgadzasz si pracowa, aby je pokona. Wydaje si to proste, ale tak nie jest. Akceptacja nigdy nie przychodzi atwo, ale daje ci swobod, by zmieni swoje ycie i uczyni je bardziej wartociowym.
101

8. Dorose dzieci alkoholikw przesadnie reaguj na zmiany, na ktre nie maj wpywu. Harriet bya przez wiele dni wcieka na Arthura i nie potrafia pohamowa swojej zoci. Kiedy kilka dni temu byli na tacach, Hariett staraa si dobrze bawi, wcign si w zabaw i bra w niej udzia. Kiedy disc jockey zawoa: Panie prosz panw", powiedziaa sobie: W porzdku, bd asertywna i poprosz kogo do taca". Kiedy tylko podja t decyzj, podszed Arthur i zaproponowa taniec. Harriet odmwia mu w niegrzeczny sposb i odesza. Ten incydent przenis j ponownie w dziecistwo, kiedy ojciec nie pozwala jej robi czego dla siebie i po swojemu, ani samej popenia bdw. Poniewa by bardzo wadczy i dominujcy, czua si zniewolona. Te uczucia powrciy, gdy Arthur poprosi j do taca. Poniewa Harriet jest dzieckiem alkoholika, w wielu sprawach jest ulega i robi to, co ka inni. Przypuszcza, e inni ludzie s rwnie ulegli i bd si zachowywa podobnie jak ona. Kiedy disc jockey powiedzia: Panie prosz panw", sdzia, e dla ka dego oznacza to, i wybieraj panie. Tymczasem Arhtur nie by ulegy; chcia zataczy z Harriet i nie zamierza pozwoli disc jockeyowi, by ten decydowa za niego. Harriet przesadnie zareagowaa na zmian, na ktr nie miaa adnego wpywu .Arthur sam zmieni zasady. Ona, z powodu swojej zbyt gwatownej reakcji, nie moga po prostu powiedzie mu: Pniej. Teraz chc zrobi to inaczej". Wa ne jest, by jako dziecko alkoholika dostrzeg, e wyrzdzasz sobie krzywd, tak gwatownie reagujc na zmiany. Nie znaczy to, e osoba, z ktr jeste zwizany, prbuje ci skrzywdzi - mo e po prostu nie przestrzega zasad tak jak ty lub jest bardziej od ciebie spontaniczna. Powiniene jej wytu102

maczy, e tobie zmiany nie przychodz atwo. Dziki temu bdzie wiedziaa, e jej pomysy nie zawsze bd przez ciebie odbierane zgodnie z jej intencj. Elastyczno to cecha, ktr by mo e chciaby w sobie rozwin. Musisz zda sobie spraw, e pragnienia i mo liwoci to dwie zupenie r ne rzeczy. Przekonaj si, co ma na myli twj partner, kiedy zmienia zasady. Co, co uwa asz za osobist zniewag, mo e mie zupenie inny motyw. Sytuacja bdzie jasna, gdy odkryjesz, jaki jest powd, i przyznasz wyranie, e twoja reakcja nie odnosia si do obecnej sytuacji, lecz do twojej przeszoci. Dopiero wtedy mo esz zacz godzi te dwie rzeczy - pragnienia i mo liwoci. By mo e nigdy nie staniesz si takim niefrasobliwym, elastycznym, swobodnym czowiekiem, jakim chciaby by, ale na d enie w tym kierunku warto powici czas i energi.

9. Dorose dzieci alkoholikw stale szukaj aprobaty i potwierdzenia.

Wa ne jest by wiedzia, e oczekujesz od partnera przesadnych pochwa. Mo esz przez to wpa w puapk. Na razie dla obojga z was jest tak samo wa ne, by by zwizanym z osob, ktra daje wsparcie, potwierdzenie i poczucie wa noci. Zdrowy zwizek wymaga dwojga osb, ktre nawzajem daj sobie prawo do wasnych uczu i poczucie, e s wa ne. Je eli aprobata ze strony twojego partnera staje si dla ciebie najwa niejsza, zaczynasz zatraca siebie w tym zwizku. Jeeli liczy si dla ciebie przede wszystkim dobra opinia innych o tobie, atwo poddasz si manipulacji, kiedy opinia ta ulegnie zmianie. Powiniene szuka aprobaty u siebie samego. Nie znaczy to, e nie masz chcie podoba si swojemu partnerowi 103

lub e nie bdzie ci mio, gdy on ci pochwali. Jeli jednak twoje poczucie wasnej wartoci zale y od drugiej osoby, nie jest to dojrzay zwizek. Pozwolie, by twj partner by dla ciebie jak rodzic i mwi: Tak, jeste dobry, nie, jeste niedobry". Taka sytuacja jest niewskazana dla osb dorosych. Jeli znajdziesz si w takiej sytuacji, postaraj si pamita, e relacja rodzic - dziecko nie jest tym, do czego naprawd d ysz. Kiedy pragniesz, by twj partner wspiera ci i mwi, e jeste cudowny, to co innego - to normalne w zdrowym zwizku. Poza tym pomaga to bardziej akceptowa siebie. Przede wszystkim musisz zrozumie, e to co w tobie cudowne istnieje niezale nie od uznania innej osoby. 10. Dorose dzieci alkoholikw zwykle czuj si odmienne od pozostaych ludzi. Poczucie odmiennoci wydaje si towarzyszy ci przez cae ycie. Ta alienacja, wzmo ona przez twoje wyobcowanie w dziecistwie, jest bardzo trudna do przezwyci enia. Nie musi ona jednak by tak wielkim problemem, wyra ajcym si w stwierdzeniu: Jestem inny, bo nie jestem nic wart". Jeste inny, bo jeste wyjtkowy i rozwijasz swoj osobowo. Bdc w zwizku, nie ukrywaj, e jeste inny, lecz zacznij uznawa swoj indywidualno i zachcaj partnera do tego, by cieszy si swoj. To podkreli wasz wyjtkowo jako pary. Nawet jeli zawsze czujesz si odmienny od pozostaych, uznaj, e to czyni ci bardziej interesujcym. Najwy szy czas, by zrozumia, e inny nie znaczy gorszy. Wszyscy jestemy r ni. Rozwj uwydatnia nasz wyjtkowo, co nie znaczy, e jeste skazany na samotno. Oznacza to tylko, e jako jednostka masz swoje prawa. 104

11. Dorose dzieci alkoholikw s wyjtkowo lojalne, gdy ich partner w rzeczywistoci na to nie zasuguje.
Lojalno jest jedn z twoich najwikszych zalet - i jednym z najwikszych obci e. Osoba zwizana z tob jest szczciarzem, bo zawsze mo e na tobie polega. Czasem uciekasz od pewnych problemw, ale lojalno w stosunku do ludzi, na ktrych ci zale y, nie zna granic. Chocia jest to wspaniaa cecha, musi mie rozsdne granice. Wolno ci nadal nadal by lojalnym w stosunku do osoby zachowujcej si w niewybaczalny sposb, ale mo esz te z powodu jej niewybaczalnego zachowania by zmuszony do zerwania zwizku lub przyjani. Najwa niejsze jest rozpoznanie momentu, w ktrym powiniene powiedzie do". Lojalno w stosunku do drugiej osoby nie jest najwa niejsza. Przede wszystkim musisz by lojalny wobec siebie. Zadaj sobie nastpujce pytania: Czy wynosz z tego zwizku to, co jest dla mnie dobre? Czy dostaj tyle, ile daj? Czy to tylko pobo ne yczenie, e dziki mojej lojalnoci w naszym zwizku wszystko uo y si tak, jak bym tego chcia? To bardzo wa ne pytania. Jeli ocenisz wszystko realistycznie i okae si, e otrzymujesz mniej, ni pragniesz, i e nie chcecie wsplnie pokonywa problemw, bdziesz musia zrewidowa swoje pogldy na temat waszego zwizku. Odejcie bez podjcia prby jego naprawy nie jest dobrym pomysem. Podobnie jak pozostanie na miejscu, tylko dlatego e jest to jedyna rzecz, ktr umiesz zrobi. Twoja rodzina bya bardzo lojalna. Jednak droga do wyleczenia zaczyna si od ograniczenia tej lojalnoci na rzecz rozsdku i odpowiedzialnoci wobec wszystkich czonkw rodziny. Lojalny musisz by przede wszystkim wobec siebie. 105

12. Dorose dzieci alkoholikw s albo nadzwyczaj odpowiedzialne, albo wyjtkowo nieodpowiedzialne.
Jedn z zalet bycia w zdrowym zwizku jest to, e nie musisz sobie ze wszystkim radzi sam. Ty robisz swoj cz, a twj partner swoj. Kiedy pojawiaj si problemy, mo ecie usi i wsplnie poszuka rozwizania. Wa ne jest by uzna, e nie jeste sam. Robienie planw razem z drug osob jest dla ciebie czym nowym, ale zdejmuje z twoich ramion wielki ciar. Bez wzgldu na to, co si dzieje, jest kto, z kim mo esz o tym pomwi, kto mo e razem z tob poszuka sposobw na osignicie tego, czego pragniesz. To dotyczy tak e partnera, ktry mo e liczy na twoj pomoc w realizowaniu wasnych celw. Nie jeste sam. Kiedy na przykad przygotowujesz posiek lub zaatwiasz sprawunki, mo esz otrzyma pomoc. Kiedy musisz rozwiza zadanie, ktre zdaje si nie mie rozwizania, mo esz liczy na pomoc. Nie musisz by za wszystko odpowiedzialny. Twoje ycie mo e nabra rwnowagi. Podczas gdy ty zajmujesz si jednymi sprawami, twj partner mo e zadba o inne. We wszystkim wspuczestniczycie - na tym wanie polega zwizek dwojga ludzi. Nie bdzie ci atwo uwierzy w oddanie drugiej osoby lub przyj, e na jej sowie mo na polega. Trudno ci bdzie uwierzy nawet w to, e problem nie jest tylko i wycznie twj. Wsplna odpowiedzialno jest rzecz podstawow dla zdrowego zwizku. Jeli znajdujesz si wrd osb nadzwyczaj odpowiedzialnych i pozwalasz, by kto inny martwi si i troszczy o wszystko, pojawia si inny rodzaj problemw. Prawdopodobnie znalaze kogo, dla kogo przyjemnoci jest wyrczanie ci we wszystkim. S ludzie, ktrych cieszy dawanie i dla ktrych nie jest wa ne, czy otrzymaj co w zamian. Oczywicie wiele
106

z nich to dorose dzieci alkoholikw. Jednak jeli nie staniesz si bardziej odpowiedzialny, twj partner w kocu poczuje si ura ony. To, ile kto mo e da drugiej osobie, nie otrzymujc niczego w zamian, ma swoje granice. Zastanw si, czy nie popracowa nad tym, by sta si czowiekiem bardziej odpowiedzialnym. Jednak e i to wi e si z ryzykiem wpadnicia w puapk. Skoro zwizae si z osob, ktra postanowia opiekowa si tob, wszede w relacj rodzic - dziecko. Kiedy zdecydujesz by bardziej odpowiedzialny, mo esz napotka opr i oburzenie partnera. Nie da si jednak pogodzi braku odpowiedzialnoci z posiadaniem zdrowego zwizku. Konieczne jest, by nad t cech pracowa, ale nie musisz robi tego sam. Jeli wasz zwizek si rozwija, a ty chcesz wzi na siebie wicej odpowiedzialnoci, co dotd nie byo w twoim stylu, omwcie to z partnerem. Mo esz mu powiedzie, e chciaby robi wicej i aktywniej uczestniczy w waszym wsplnym yciu, ale potrzebujesz jego pomocy. Bycie w zwizku wymaga dawania i brania - to nie dziaa tylko w jedn stron.

13. Dorose dzieci alkoholikw maj skonno do ograniczania si do okrelonego sposobu dziaania, nie biorc pod uwag innych zachowa ani mo liwych konsekwencji. Ich impulsywno prowadzi do zakopotania, do tego, e czuj si one za enowane, nienawidz samych siebie i trac kontrol nad otoczeniem. W rezultacie trac wiele energii na naprawianie szkd.
Twoja impulsywno to twj najwikszy wrg. Je eli czujesz, e musisz do kogo zadzwoni, wyjecha gdzie daleko, wzi lub czy zerwa zwizek - od to na chwil. Za107

dzwonisz za godzin, jutro zadecydujesz o podr y, a z owiadczynami lub zerwaniem poczekaj do poowy tygodnia. Skoro zyskae troch czasu, zmu si do rozwa enia innych mo liwoci oraz do zastanowienia si nad konsekwencjami swojej decyzji. Jeli nie potrafisz zrobi tego sam, poszukaj kogo do pomocy. Je eli rozwa ysz inne warianty, bdziesz mg podj rozsdn decyzj (ktra mo e, ale nie musi by taka sama, jak ta podjta impulsywnie). Tylko w ten sposb bdziesz w peni odpowiedzialny za swoje czyny. Nie powiesz pniej, gdy co si nie uda: A gdybym tego nie zrobi...". Jeli z kolei wszystko pjdzie dobrze, bdziesz wiedzia, e nie jest to szczliwe zrzdzenie losu, lecz efekt twojej rozsdnej decyzji.

Wniosek
Rodziny dotknite chorob alkoholow le funkcjonuj. W takiej rodzinie istniej nieprawidowe relacje midzy jej czonkami. Twoje zachowanie jest oparte na dowiadczeniach z dziecistwa, ale chcesz od tego uciec. To, e wiesz, czego nie chcesz, nie oznacza, e wiesz, czego chcesz. Musisz wiedzie, czym jest zdrowy zwizek. Musisz nauczy si go budowa. Musisz odrzuci szkodliwe nawyki. Nie unikniesz walki. Nie unikniesz bdw. Nie unikniesz zniechcenia. Podobnie nieuniknione s: wsplnota, mio, dowartociowanie, rado, po danie, przyja, zrozumienie, wspdziaanie, zaufanie, rozwj, bezpieczestwo i spokj. Wyzwania czekaj, a wybr nale y do ciebie.
108

Literatura polecana
Harris, T. A. (1967) I'm OK- You're OK. Harper & Row. Paul, J., Paul, M. (1984). Do I Have To Give Up Me To Be Loued By You. CompCare. Peck, M. S. (1978). The Road Less Traveled. Simon & Schuster. Pietsch, W. V (1974) Human Be-Ing. How to Haue A Creative Relationship Instead ofA Power Struggle. Signet. Vale Alllen, C. (1980). Daddy's Girl. Berkeley Books Woititz, J. G. (1983). Adult Children ofAlcoholics. Health Communications, Inc. Woititz, J. G. (1979). Marriage on the Rocks. Health Communications, Inc.