Woda z mzgu, czyli lekarzu lecz si sam

16 grudnia 2011 Ostatnio moj uwag przykua ksika Marka Wareckiego i Wojciecha Wareckiego Woda z mzgu manipulacja w mediach. Jak napisano w notce o autorach s oni psychologami, zajmuj si prowadzeniem treningw oraz doradztwem psychologicznym. Paraj si take publicystyk. Maj sta rubryk m.in. w tygodniku Solidarno. Punktem wyjcia ksiki jest rozrnienie midzy manipulacj i perswazj oraz przedstawienie kontekstu historycznego nie tylko manipulacji, ale walki informacyjnej jako takiej. Autorzy w oparciu o prace i opracowania takich specjalistw od walki informacyjnej jak Vladimir Volkoff, Rafa Brzeski, docent Jzef Kossecki, Wiktor Suworow czy Anatolij Golicyn w sposb spjny i zrozumiay dla odbiorcy przedstawili podstawowe mechanizmy manipulacji wystpujcych we wspczesnych mass mediach.

Bez wtpienia si Wody z mzgu jest szeroka paszczyzna jak nawietlili autorzy, bowiem nie skoncentrowali si tylko na walce informacyjnej i sterowaniu masami, ale ukazali czytelnikowi wpyw mediw na pojedyncz jednostk. Nie tylko na paszczynie stricte politycznej (zastosowanie neuromarketingu do celw kampanii wyborczej), ale take reklamowej.

Oprcz wczeniej wymienionych ekspertw z zakresu walki informacyjnej autorzy swoje tezy podparli ponadczasowymi spostrzeeniami Gustawa Le Bona, autora niemiertelnej i cigle aktualnej Psychologii tumu. Nie brakuje take przykadw z Erystyki Artura Schopenhauera.

Ukazano te mechanizmy manipulacji i zwalczania przeciwnikw ideowych przez okrelone media. Takim jaskrawym przykadem przedstawionym przez autorw jest Gazeta Wyborcza i Adam Michnik, ktrzy wypracowali swoiste modus operandi w walce informacyjnej pozwalajce im neutralizowa przeciwnikw za pomoc dwch instrumentw: sofistyki i spraw sdowych. Podano cay szereg osb i rodowisk, ktre przegray sprawy sdowe z GW tylko dlatego, e nie dostrzegy sofistycznej i prawnej puapki w socjotechnice przekazu informacyjnego dziennika z ulicy Czerskiej w Warszawie. Po przeczytaniu tych fragmentw wnioski s oczywiste:

osoby nie przeszkolone, nie znajce podstaw walki informacyjnej, nawet jeli maj racj, to daj si wcign w sofistyczne sida i w konsekwencji przegrywaj jeli nie na paszczynie informacyjnej, to na sali sdowej.

Kolejnym pozytywem ksiki s ciekawe fragmenty wywiadu ze Stanisawem Remuszko, byym dziennikarzem GW, ktry w swojej ksice opisa mechanizmy i kulisy powstania imperium medialnego Agora SA. Mao kto wie, e na reklam ksiki Stanisawa Remuszko zaoone byo swoiste embargo informacyjno reklamowe. Po prostu najwiksze media nie zamieszczay reklam tej ksiki. Kulisy tej sprawy i modus operandi socjotechniki przekazu informacyjnego GW, to jeden z najlepszych i najciekawszych fragmentw tej pozycji. Chociaby tylko dla tych kilku stron warto sign po t ksik.

Autorzy w ciekawy sposb przedstawili take manipulowanie odbiorcami mass mediw za pomoc tzw. autorytetw i ekspertw. W ksice przytoczono ciekawe badania naukowe, w ktrych jak si okazao wiele autorytetw i ekspertw w zderzeniu z nauk i faktami okazao si pseudoautorytetami i pseudoekspertami. Wartoci sam w sobie jest przytoczony przez autorw sposb filtrowania informacyjnego i sprawdzania takich autorytetw i ekspertw. Te kilka punktw swoistych filtrw informacyjnych, to kolejny bardzo wartociowy element tej ksiki.

Jednake do beczki miodu doo yk dziegciu, bowiem autorzy, ktrzy uczulaj czytelnika na manipulacj, perswazj i dezinformacj sami dopucili si w tej ksice tych grzechw. Np. powielaj ukuty, szczeglnie na prawej stronie polskiej sceny politycznej wywodzcej si z Solidarnoci stereotyp jakoby obecna Rosja bya przedueniem i kontynuacj ZSRR, a sami przywdcy Federacji Rosyjskiej to kontynuatorzy poprzedniego systemu: () Komunistyczna wizja wiata, walka klas, ostateczny cel, czyli zagarnicie caego wiata, nie zostaa bynajmniej przezwyciona; wystarczy spojrze na poczynania Putina. Kolejny cytat: () Putin i Miedwiediew najpierw wygrali informacyjn wojn domow, zdawili w swoim kraju wolne media i rzdz zgodnie z tradycj samodzierawia. Staraj si za wszelk cen wskrzesi do ponurego i niesympatycznego ducha w koszulce z napisem CCCP, z sierpem i motem w doniach, ktry biega po ociennych krajach nucc hymn radziecki i groc, e wszystkim, co nie bd posuszni, pozakrcaj kurki od gazu i ropy.

Autorzy nie bior jednak pod uwag faktu, e jednak jest rnica pomidzy Rosj leninowsk, stalinowsk, epoki Chruszczowa, Breniewa, Gorbaczowa i Putina. A ten kreowany przez nich na komunist Putin jest praktykujcym prawosawnym, podobnie Miedwiediew. I gdy maonka gloryfikowanego przez autorw prezydenta Lecha Kaczyskiego na swoich salonach w Paacu Prezydenckim przyjmowaa przedstawicielki nurtw feministycznych, ktre promuj uywajc okrelenia Jana Pawa II cywilizacj mierci, to np. Swietana Miedwiediewa walczya z aborcj i z cywilizacj mierci promujc wartoci prorodzinne poprzez fundacj na czele ktrej stoi. Paradoks i ironia losu ktrych zdaj si nie dostrzega autorzy omawianej ksiki polega na tym, e gdy w 2007 r. na 151 posw PiS za pierwszym realnym instrumentem prorodzinnym w Polsce, czyli ulg podatkow na dziecko 1200 z. gosowa 1 (sownie: jeden pose), to Putin w konkretnych decyzjach politycznych wspiera (i nadal wspiera) polityk prorodzinn w Rosji.

Autorzy pisz, e Rosja prbuje odbudowa swoj pozycj imperialn. Jest to o tyle dziwny argument, e w Rosji rocznie ubywa ponad 800 tys. ludzi. Ten kraj zwyczajnie wymiera, do tego nakadaj si patologie i choroby spoeczne. Si rzeczy te zjawiska demograficzne w onie rosyjskiego spoeczestwa maj negatywne odbicie w armii rosyjskiej, w ktrej ponad 30 proc. onierzy, to muzumanie i coraz czstsze s przypadki jawnych nieposuszestw muzumanw wobec sowiaskich oficerw. To zjawisko nabiera takiej mocy, e Kreml powanie zastanawia si na ograniczeniem poboru muzumanw do armii. Tak wic Rosja ma swoje wewntrzne problemy (nie tylko demograficzne, ale i gospodarcze), a poza tym ten kraj zwyczajnie, biologicznie wymiera Rosjan ubywa w tempie geometrycznym. Konia z rzdem temu kto pokae w historii cho jedno imperium, ktre demograficznie wymierao.

Owszem, wida prby gry ze strony Kremla z pozycji siy (surowce energetyczne) z krajami Europy rodkowo Wschodniej, ale Rosja z tym potencjaem, ktry posiada moe by co najwyej lokalnym mocarstwem wic

pisanie o odbudowie imperium (w kontekcie zacofania technologicznego Rosji w stosunku do USA i rosncych w geoekonomiczn si Chin) wydaje si by duym naduyciem. Co nie znaczy, e piszcy t rzecz uwaa, e Rosja nie stanowi pewnego zagroenia i jest naszym przyjacielem. W polityce (a szczeglnie midzynarodowej) nie ma miejsca na przyjanie s tylko gry interesw.

Autorzy zarzucaj Rosji cyniczn gr informacyjn w stosunku do krajw ociennych i jako jeden z przykadw podaj Gruzj. Oczywicie nikt kto obserwuje wydarzenia na geopolitycznej szachownicy wiata nie zaprzeczy, e Rosja nie prowadzi dziaa informacyjnych operujc dezinformacj, manipulacj, intoksykacj i innymi instrumentami z arsenau wojny informacyjnej i PSYOPS. Jednake najciekawsze zawsze jest to, o czym si nie mwi, albo nie pisze, a autorzy dziwnym trafem zapomnieli w swojej ksice napisa o manipulacjach USA np. w zwizku z atakiem na Irak. W swojej ksice przestrzegaj czytelnika przed manipulacj mediw jak jest kreowanie jakiej siy politycznej, kraju, albo danego polityka na wujka samo zo, a tymczasem sami to czyni przedstawiajc zagroenie dla Polski tylko z jednej strony: Rosji. Rzuca si w oczy fakt, e autorzy przemilczeli amerykaskie i brytyjskie manipulacje i dezinformacje chociaby w zwizku z prowadzeniem dziaa militarnych w Iraku i Afganistanie. A byoby te o czym pisa, bo przykadw mona by byo poda mnstwo.

Jest to jeden z najpowaniejszych mankamentw tej ksiki, i autorzy nie zachowali proporcji w przytaczaniu negatywnych przykadw manipulacji, dezinformacji i innych sztuczek z arsenau socjotechniki walki informacyjnej. Dlatego si rzeczy w trakcie lektury Wody z mzgu niezorientowany, np. mody czytelnik moe zasugerowa si, e jeli tylko Rosjanie opisani s jako kraj manipulujcy i dezinformujcy, to tylko oni tak czyni. A mie pretensje, e Rosjanie uywaj surowcw energetycznych jako jednego z instrumentw realizacji polityki zagranicznej, to tak jakby mie al do wielbda, i jest garbaty.

Autorzy w swojej ksice uyli take stereotypu w innym miejscu: () Przez cae lata kreowano klimat nienawici, icie szataskiej niskiej zoliwoci, braku szacunku dla czowieka, Polski i urzdu prezydenta. Przemiewczego mapowania kadego gestu. Klimatu haaliwej hordy rechoczcej koszmarnymi gbami. Jest taki obraz Hieronima Boscha Jezus nioscy krzy (nie chcemy porwnywa Lecha Kaczyskiego do Niego popenia bdy i mia wady, niemniej). Na tym obrazie Zbawiciel niesie swj krzy a wok Niego jedna koo drugiej s takie same wykrzywione diabelsk radoci, w wyrazie pogardy i nienawici, gby, zbyt czsto spotykane w wiecie polskich mediw.

Nie wiem jakie byy intencje autorw w tym fragmencie, ale jest to uycie klasycznego instrumentu z arsenau socjotechniki propagandy jakim jest stereotyp mczennika, ktry jest mocno zakodowany w polskim spoeczestwie. O stereotypie mczennika w swoich opracowaniach pisze kilkakrotnie cytowany w Wodzie z mzgu docent Jzef Kossecki.

W ksice zwrcono uwag na jeden z mechanizmw socjotechniki propagandy jakim jest strach fear. Ot propagandzista nawouje ludzi do poparcia pewnej idei, a alternatyw jest pewne straszne wydarzenie, do ktrego ma doj. Ludzie skonni s poprze proponowan przez manipulatorw

propagandzistw ide wanie ze wzgldu na strach. Propagandzista kreuje sytuacj tzw. oblonej twierdzy i przekonujco odpowiada, i zagroenie nadejdzie z konkretnej strony, czy to kraju, nacji czy te grupy spoecznej. W Wodzie z mzgu autorzy pisz: () Wynika z tego, e z punktu widzenia manipulatorw, wadcw myli ogldaczy telewizji czy internetu, stwarzajc moliwie spjn i siln wizj rzeczywistoci (powrt do wadzy PiS-u i Jarosawa Kaczyskiego mona tylko zrwna z Armagedonem, potopem i atakiem dumy na dodatek) nawet niechby i prymitywn, eby nie powiedzie prostack takie widzenie wiata dla wielu ludzi stanie si punktem odniesienia i formuowania ocen tego wszystkiego, co ich otacza.

Szkopu w tym, e instrument socjotechniczny zwany strachem (fear) stosuje si nie tylko przeciw PiS, ale take media przychylne partii Jarosawa Kaczyskiego z luboci uywaj tego mechanizmu w stosunku do Platformy Obywatelskiej.

Kolejn ciekaw kwesti jest podanie w jednym z fragmentw jako przeciwwagi dla tendencyjnego dziennikarstwa Moniki Olejnik i Tomasza Lisa publicystyki i prowadzenia wywiadw przez Bronisawa Wildsteina: ()Wywiady mona robi tak jak Tomasz Lis i Monika Olejnik, albo te tak jak Bronisaw Wildstein.

Stawianie Wildsteina jako odwrotnoci tego, co robi Lis i Olejnik jest wysoce ryzykowne, bowiem publicystyka Bronisawa Wildsteina te nie jest wolna od manipulacji, czy nawet zwyczajnych kamstw. Ot, chociaby warto przypomnie program Rafaa Ziemkiewicza Ring, w ktrym aktor Ryszard Filipski wykaza jak w jednym z artykuw Wildstein skama na jego temat piszc na amach Rzeczpospolitej, e kandydowa z Samoobrony podczas, gdy Filipski nigdy nie kandydowa z listy adnej partii. Tak na marginesie, to komicznie wygldaa wwczas zakopotana mina Rafaa Ziemkiewicza, ktry stara si broni Wildsteina mwic, e moe mia ze wiadomoci. Na te sowa Filipski przytomnie zauway: to dlaczego ich nie sprawdzi?. Dlatego egzorcyzmowanie Tomasza Lisa i Moniki Olejnik Wildsteinem przez autorw omawianej ksiki jawi si groteskowo.

Obok Wildsteina jako jeden z pozytywnych przykadw dziennikarstwa autorzy stawiaj Tomasza Sakiewicza z Gazety Polskiej. Warto przypomnie, e to wanie Sakiewicz w tekcie Teraz musz udowodni, e tego nie zrobili zamieszczonym na portalu internetowym tej gazety napisa m.in: ()Jeeli Rosjanie maj jeszcze potrzeb walki o wasny wizerunek, musz udowodni, e nie zabili prezydenta i 95 towarzyszcych mu osb. Nie mog nas interesowa kolejne krtactwa i dywagacje na temat podziau odpowiedzialnoci.

Jednym z podstawowych punktw stalinowskiej teorii dowodw Andriuszy Wyszynskiego byo udowadnianie przez oskaronego, e jest niewinny, a tymczasem naczelny tygodnika uchodzcego za gwny organ antykomunistw zastosowa j w praktyce, czyli w swojej publicystyce wobec Rosji. Wszak charakterystyczna dla naszej cywilizacji zachodniej jest zasada, e to oskaronemu trzeba dowie jego winy. W tym sensie waciwe wydaje si by powiedzenie: lekarzu lecz si sam. Dziwne natomiast jest to, e tego nie zauwayli autorzy Wody z mzgu, bo przecie o stalinowskiej teorii dowodw pisa cytowany przez nich docent Jzef Kossecki w ksice Wpyw totalnej wojny informacyjnej na dzieje PRL.

Tym niemniej ksik Woda z mzgu warto przeczyta z dwch powodw. Po pierwsze jest w niej zawarta masa ciekawych i istotnych informacji jakich prno szuka w duych mediach. Jest to ksika wielopaszczyznowa, bowiem zawiera elementy historii, socjologii, psychologii, politologii, reklamy, a nawet sportu (bardzo ciekawy opis kanalizowania emocji i zainteresowania kibicw przez mass media). W tym sensie bez wtpienia jest to pozycja posiadajca walory edukacyjne.

Drugim powodem dla ktrego warto j przeczyta jest sposb w jaki autorzy przemycaj w niej swoje pogldy. Jest to dokadnie ten sam mechanizm na ktry zwraca uwag Jerzy Topolski w swojej ksice Jak si pisze i rozumie histori? Tajemnice narracji historycznej i ktry nazwa ukrytym bagaem perswazyjnym. Sposb w jaki autorzy przeciwstawiaj zym mediom i dziennikarzom (Gazeta Wyborcza, Tomasz Lis, Monika Olejnik) dobre media i dobrych dziennikarzy (m.in. Bronisaw Wildstein, Tomasz Sakiewicz) jest klasycznym

przykademmodus operandi socjotechniki przekazu informacyjnego opcji postsolidarnociowej skupionej wok rodowiska PiS i takich mediw jak: Rzeczpospolita, Nasz Dziennik, Gazeta Polska czy fronda.pl. W tym kontekcie jest to bardzo pouczajca lektura.

Bardzo ciekawe tezy i spostrzeenia autorzy wysuwaj na sam koniec ksiki. Trudno nie przyzna im racji, e ju na etapie szkolnym powinno si uczy modzie obcowania z mass mediami oraz podstaw socjotechniki, aby umiaa si broni przed rnymi formami manipulacji, dezinformacji i intoksykacji w przestrzeni informacyjnej. Wszak w chwili obecnej polskie spoeczestwo przy obecnym rozkadzie sub przeznaczonych do walki informacyjnej jest praktycznie bezbronne wobec rnych metod socjotechniki oraz manipulacji jakie wystpuj w mediach masowych.

Ta ksika mogaby by perek na rynku wydawniczym i stanowi prawdziw odtrutk na medialn szarlataneri, gdyby nie fakt, e jej autorzy ewidentnie opowiedzieli si po jednej ze stron partyjnych sporw w naszym kraju podcigajc pod ni pewne tezy oraz przemilczajc niewygodne dla niej kwestie. Daje si to zauway podczas lektury tej skdind bardzo ciekawej ksiki.

Tomasz Formicki

Marek Warecki, Wojciech Warecki- Woda z mzgu. Manipulacja w mediach, Warszawa 2011, ss. 344.

Podziel si tym artykuem ze znajomymi:

http://diarium.pl/2011/12/%E2%80%9Ewoda-z-mozgu%E2%80%9D-czyli-lekarzu-lecz-siesam/

Elementy wojny informacyjnej (cz.1)

30 padziernika 2011 Sterowanie spoeczne jest to wywieranie wpywu na spoeczestwo zmierzajce do osignicia okrelonych celw. Manipulacja natomiast jest specyficznym rodzajem sterowania ludmi, w ktrym prawdziwe cele a czsto nawet sam fakt sterowania s przed nimi ukryte. Ludzie poddani manipulacji mog sobie wyobraa, e walcz o swe wasne interesy lub realizuj jakie wzniose cele (np. buduj nowy ustrj spoeczny, w ktrym y si im bdzie lepiej), podczas gdy w rzeczywistoci zmierzaj w zupenie innym kierunku. Bardzo czsto manipulacja polega na tym, e ludzi inspiruje si do dziaania w sposb ukryty, tak, aby wyobraali sobie, e dziaaj samodzielnie i niezalenie.

Walka

informacyjna jest

szczeglnym przypadkiem procesu sterowania spoecznego, ktrego celem jest niszczenie przeciwnika za pomoc informacji.Informacja niszczca, ktra jest narzdziem walki informacyjnej, spenia dwojakie funkcje:

1) osabia struktur przeciwnika przede wszystkim utrudniajc przekaz informacji midzy jego kierownictwem i wykonawcami;

2) inspiruje bdne decyzje kierownictwa i bdne dziaania wykonawcw przeciwnika inaczej mwic wprowadza do systemu przeciwnika bdne algorytmy decyzyjne i takie algorytmy dziaania, ktre go osabiaj, a nawet w pewnych wypadkach mog go doprowadzi do samozniszczenia.

Przykadem oddziaywania pierwszego rodzaju moe by utrudnianie lub uniemoliwianie objcia stanowiska przez dobrego potencjalnego szefa jednostki w strukturze organizacyjnej przeciwnika, powoanego decyzj przeoonego wyszego szczebla; za przykadem oddziaywania drugiego rodzaju moe by skanianie do zakupu wadliwej licencji lub podsunicie kierownictwu przeciwnika innej bdnej (sprzecznej z jego interesami) decyzji np. zej koncepcji reformy. Organom prowadzcym walk informacyjn chodzi o to, by samemu uzyska jak najwikszy wpyw na funkcjonowanie organizacji przeciwnika, za jego orodek decyzyjny sprowadzi do roli figuranta.

Manipulacja jest jedn z podstawowych metod stosowanych w walce informacyjnej. Natomiast jednym z gwnych narzdzi tej walki jest propagandarozumiana jako planowe oddziaywanie na psychik ludzi za pomoc rozpowszechnianych w skali masowej bodcw o charakterze informacyjnym, zmierzajce do uksztatowania u nich odpowiednich norm spoecznych lub spowodowania odpowiednich dziaa w pierwszym wypadku mwimy o wychowawczym oddziaywaniu propagandy, w drugim za o jej dziaaniu motywacyjnym.

Drugim podstawowym narzdziem walki informacyjnej jest wywiad rozumiany jako wyspecjalizowana i odpowiednio zorganizowana suba, ktrej zadaniem jest zbieranie informacji o przeciwniku i prowadzenie walki informacyjnej. Do obrony przed analogicznymi dziaaniami przeciwnika suy kontrwywiad. Wywiad i kontrwywiad nazywane bywaj cznie subami specjalnymi.

Dziaania zarwno wywiadu jak i kontrwywiadu powinny by wspomagane przez propagand, ktra z kolei od nich moe uzyskiwa wiele cennych informacji. Najbardziej skuteczn metod dywersji stosowan przez wywiad jest inspirowanie bdnych decyzji przeciwnika i wykorzystywanie ich skutkw. Jest to specyficzny rodzaj manipulacji, ktrej istot jest ukryte sterowanie przeciwnika w kierunku samozniszczenia.

Kanay sterownicze oddziaujce na struktur przeciwnika w procesach walki informacyjnej dzielimy na:

1) Agenturalne, ktre s zobowizane wykonywa wszystkie polecenia orodka kierujcego walk informacyjn, teoretycznie z prawdopodobiestwem P=1, w zamian za zapat lub inne korzyci osobiste, albo te z motyww ideowych, etycznych czy prawnych. Klasycznym przykadem moe tu by zarwno tajny wsppracownik policji, jak kontrwywiadu czy wreszcie agent wywiadu, ktry jest zobowizany do wykonywania wszystkich polece prowadzcego go oficera.

2) Wsppracujce, ktre wykonuj tylko te decyzje orodka kierujcego walk informacyjn, ktre s zgodne z ich wasnymi celami, robic to z wasnej woli lub na polecenie wasnego kierownictwa. Maj one te moliwo korygowania ewentualnych bdnych decyzji orodka kierujcego walk informacyjn, z ktrym wsppracuj, w zwizku z tym dla takich kanaw prawdopodobiestwo wykonania decyzji tego orodka P<1. Jako przykad moe tu suy wsppraca wywiadw pastw suwerennych. W naszej historii wsppracownikiem wywiadu austrowgierskiego by w pewnym okresie Jzef Pisudski, ktry nigdy jednak nie by agentem tego wywiadu.

3) Inspiracyjne, ktre niewiadomie, lub nie cakiem wiadomie, wykonuj decyzje orodka kierujcego walk informacyjn, wprowadzajc do systemu przeciwnika algorytmy decyzji i dziaa sprzecznych z jego interesami, ktre dezorganizuj jego struktur, albo te dostarczaj przeciwnikowi odpowiednich informacji, ktre wpywaj na podejmowanie przez niego .samodzielnie. szkodliwych dla decyzji. W stosunku do ludzi stanowicych kanay inspiracyjne, stosuje si z reguy sterowanie porednie, polegajce na przekonywaniu, sugerowaniu i podsuwaniu odpowiednich informacji, dobre rezultaty moe te da wywoanie u nich poczucia winy, ktre moe sta si motywem usprawiedliwiajcym dziaania na szkod wasnej struktury t ostatni metod niejednokrotnie stosoway wywiady alianckie w stosunku do Niemcw podczas II wojny wiatowej. Czowiek zainspirowany, zwaszcza gdy jest ignorantem nie zdajcym sobie sprawy ze skutkw tego co czyni, dziaajc w dobrej wierze i wskutek tego bdc wolnym od obaw o zdemaskowanie, ktre zawsze ograniczaj dziaania agenta, moe niejednokrotnie wyrzdzi przeciwnikowi wicej szkd ni agent; z drugiej jednak strony nie zawsze uda si takiego czowieka odpowiednio zainspirowa i w zwizku z tym dla takiego kanau prawdopodobiestwo wykonania decyzji orodka kierujcego walk informacyjn P <1. Jako przykad wykorzystania kanau inspiracyjnego mog suy dziaania niemieckiego wywiadu w przededniu II wojny wiatowej, ktry podsuwa radzieckiemu kontrwywiadowi materiay kompromitujce wielu radzieckich dowdcw, inspirujc Stalina i jego wsppracownikw do podjcia decyzji, w wyniku ktrych znaczna cz radzieckiej kadry wojskowej zostaa zlikwidowana.

Niezalenie od podanego wyej podziau, moemy zastosowa nieco inny, dzielc kanay sterownicze oddziaujce na struktur przeciwnika w procesach walki informacyjnej na:

a) kanay informacyjne, ktrych zadaniem jest zbieranie i przekazywanie do centrali kierujcej walk, odpowiednich informacji przede wszystkim o przeciwniku i jego otoczeniu;

b) kanay sterowniczo-dywersyjne, ktrych zadaniem jest wywieranie wpywu na system przeciwnika, zwaszcza za inspirowanie jednych a blokowanie innych decyzji i dziaa.

Obydwa rodzaje wymienionych wyej kanaw mog by tajne lub jawne. Np. agent wywiadu jest kanaem tajnym, za attach wojskowy wystpujcy oficjalnie kanaem jawnym. Oprcz niszczenia systemu przeciwnika, w walce informacyjnej chodzi rwnie o obron wasnego systemu przed jego niszczcymi oddziaywaniami. Tego rodzaju dziaania obronne w walce informacyjnej mona rozpatrywa w sposb analogiczny jak dziaania ofensywne, z tym, e ich obiektem bdzie nie cay system przeciwnika, lecz jego organy prowadzce walk informacyjn. Np. w skali pastwa obronn walk informacyjn prowadzi kontrwywiad, ktry swe kanay sterownicze wszystkich wymienionych wyej rodzajw instaluje przede wszystkim w organach wywiadu przeciwnika (dziaania tego rodzaju mona nazwa kontrwywiadem ofensywnym), a take we wszelkich organizacjach, ktre z wywiadem przeciwnika wsppracuj lub mog wsppracowa. Np. w Polsce przedwojennej kontrwywiad naszego pastwa wprowadza swych agentw zarwno do siatek wywiadu radzieckiego dziaajcych przeciwko Polsce, jak i do Komunistycznej Partii Polski oraz wszelkich organizacji podejrzanych o komunizm lub wspprac z radzieckim wywiadem.

Podstaw zwalczania wywiadu przeciwnika jest rozpoznanie jego kanaw. Kanay sterowniczo-dywersyjne mona namierza obserwujc ich dziaanie i jego skutki. Natomiast rozpracowanie kanaw czysto informacyjnych moe by prowadzone porednio poprzez obserwacj decyzji i dziaa przeciwnika, podejmowanych na podstawie dostarczanych przez te kanay informacji. Rozpracowanie kanaw sterowniczo-dywersyjnych jest z reguy znacznie atwiejsze ni kanaw czysto informacyjnych, w zwizku z tym, w dobrze zorganizowanych organach walki informacyjnej, kanay te powinny by rozdzielone. Wszelkie naruszenie tej zasady uatwia prac kontrwywiadowi. Np. przed wojn dziaacze KPP, ktrzy prowadzili dywersj polityczn przeciw pastwu polskiemu, mieli nie kontaktowa si z radzieck agentur informacyjno-wywiadowcz. Tymczasem w latach trzydziestych przestano przestrzega tej zasady i radziecki wywiad dziaajcy w tym okresie w Polsce niejednokrotnie wykorzystywa do swych celw dziaaczy zarwno Komunistycznej Partii Polski, jak Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy i Komunistycznej Partii Zachodniej Biaorusi, co oczywicie wykorzystywa polski kontrwywiad i wspomagajca go policja, odnoszc w walce ze subami specjalnymi Zwizku Radzieckiego due sukcesy.

W organach walki informacyjnej PRL panowa, wzorowany na rosyjskim, radzieckim i niemieckim, system preferujcy rozbudow agentury, ktra jest bardziej dyspozycyjna ni kanay wpywu wsppracujce i inspiracyjne. Np. w latach osiemdziesitych kierownictwo MSW preferowao ilociow rozbudow agentury, mniej troszczc si o jej jako. Nadmierna rozbudowa agentury bynajmniej nie musi sprzyja efektywnoci systemu, gdy atwo moe doprowadzi do zablokowania elementw organizacji zajmujcych si ewaluacj, nadmiarem informacji bezwartociowych lub maowartociowych. Tak te wanie stao si w PRL.

Jzef Kossecki

Powyszy artyku jest fragmentem wstpu ksiki Totalna wojna informacyjna XX wieku a II RP (Kielce 1997). Jego autor, docent Jzef Kossecki jest cybernetykiem spoecznym, specjalizuje si w zagadnieniach demograficznych i walki informacyjnej.

Podziel si tym artykuem ze znajomymi:

http://diarium.pl/2011/10/elementy-wojny-informacyjnej-czesc-1/

Elementy wojny informacyjnej (cz.2)

8 listopada 2011 Organy walki informacyjnej Wielkiej Brytanii i USA preferuj kanay sterownicze wsppracujce i inspiracyjne, bardzo zrcznie nimi manipulujc. Jeeli struktura przeciwnika jest silnie scentralizowana, bez sprawnie dziaajcych powiza poziomych, wwczas jest ona bardzo czua na brak bodcw pochodzcych od centralnego kierownictwa. Jeeli wic nastpi przerwanie cznoci z central, albo te centrala przestanie podejmowa decyzje lub kontrolowa ich wykonanie, moe atwo nastpi dezorganizacja caej struktury. Rwnie bdne decyzje centrali powoduj ze skutki od razu w caej strukturze. Natomiast nadmiar decyzji i zwizanych z nimi bodcw, ktrych aparat wadzy i wykonawcy nie s w stanie przetworzy i wykona, moe atwo doprowadzi do zablokowania kanaw sterowniczych i spadku aktywnoci caej organizacji.

Te waciwoci struktur silnie scentralizowanych uatwiaj prowadzenie walki informacyjnej przeciw nim. Wystarczy skutecznie zablokowa central, albo te zainspirowa j do wydawania zbyt wielkiej iloci decyzji, ktrych podwadni nie bd w stanie wykona a system przeciwnika zostanie zdezorganizowany.

W walce informacyjnej przeciw wszelkim zorganizowanym strukturom, zwaszcza za przeciw pastwom, s stosowane nastpujce metody:

1.) Wzmacnianie centralizacji decyzji u przeciwnika, przy rwnoczesnym osabianiu powiza poziomych midzy elementami jego organizacji tak m. in. postpowali w latach osiemdziesitych ci ludzie w kierownictwie PZPR, ktrzy w kocu doprowadzili do jej likwidacji.

2.) Inspirowanie bdnej polityki kadrowej u przeciwnika zwaszcza w obrbie jego centrali. Moe tu np. wchodzi w gr niewaciwy dobr charakterologiczny, preferowanie ludzi niekompetentnych, czy wreszcie takich, ktrych mona atwo szantaowa.

3.) Penetracja centralnego orodka decyzyjnego przeciwnika i rozbudowa kanaw wpywu na ten orodek. Pomocni tu mog by zwaszcza doradcy, ktrzy s mniej naraeni na ewentualne zdemaskowanie i odpowiedzialno, ni sami decydenci.

4.) Inspirowanie nadmiaru decyzji lub inspirowanie bdnych decyzji podejmowanych przez centralne kierownictwo przeciwnika. T metod stosuje si zazwyczaj cznie z poprzedni. Ciekawych przykadw dostarcza tu dziaalno hitlerowskiej policji bezpieczestwa w okupowanej Polsce policja ta staraa si

penetrowa orodki kierownicze rnych ugrupowa polskiego podziemia, a nastpnie inspirowaa wzajemne walki midzy nimi zwaszcza midzy obozem londyskim i komunistyczn lewic.

5.) Rozkadanie u przeciwnika a zwaszcza w jego centralnym orodku decyzyjnym mechanizmw umoliwiajcych samosterowanie. Wchodzi tu w gr demoralizacja, dezinformacja, szerzenie indyferentyzmu ideologicznego pod przykrywk apolitycznoci, rozkadanie poczucia prawnego. Te metody stosowaa szeroko carska policja wobec elity opozycyjnej w Rosji, gdy za w 1917 r. opozycja ta obja wadz, wyszo na jaw, w jakim stopniu jest ona zdemoralizowana.

6.) Blokowanie przepywu informacji i dezorganizowanie pracy tych elementw organizacji przeciwnika, ktre zajmuj si przetwarzaniem informacji. Przykadem zastosowania tej metody moe by zasypywanie odpowiednich organw przeciwnika wielk iloci faszywych lub maowartociowych donosw, ktrych sprawdzanie wymaga wiele pracy i zajmuje bardzo wiele czasu.

7.) Nasyanie do struktury przeciwnika masowej agentury, ktra jest atwo wykrywana i daje zajcie jego organom kontrwywiadu odwracajc uwag tych organw od gwnych kanaw wpywu, ktre oddziauj na centralny orodek decyzyjny przeciwnika. Ta metoda bya bardzo szeroko stosowana przez wywiady pastw zachodnich w stosunku do pastw komunistycznych.

8.) Przechwytywanie dobrych inicjatyw kierownictwa przeciwnika, przez odpowiednie kanay informacyjne i kanay wpywu oraz wypaczanie ich w taki sposb, by staway si wasn karykatur, zniechcajc do niej spoeczestwo. Mona to nazwa hodowaniem szczepionek przeciw susznym inicjatywom przeciwnika, ktre mogyby go wzmocni. Ta metoda bya np. stosowana przez rosyjsk policj na przeomie XIX i XX wieku do zwalczania ruchu robotniczego, prowadzio to do narastania spirali prowokacji.

Wszystkie te metody s stosowane w walce informacyjnej midzy pastwami, a take w walce politycznej midzy partiami i obozami politycznymi, mog te by stosowane przez policj w walce z przestpczoci zorganizowan. We wspczesnej totalnej wojnie informacyjnej celem dziaa niszczcych moe by zarwno materia ludzki (depopulacja), jak gospodarka, struktury spoeczne, nauka, kultura i waciwie kada dziedzina ycia spoecznego.

Jako przykad bardzo skutecznych dziaa ofensywnych w walce informacyjnej, mona wskaza hitlerowsk totaln wojn informacyjn. Hitlerowcy bardzo umiejtnie kojarzyli dziaania agentury z oddziaywaniami propagandowymi. Natomiast przykadem dobrze zorganizowanych sub walki informacyjnej prowadzcych dziaania defensywne mog by odpowiednie organy Polski w okresie dwudziestolecia midzywojennego.

W literaturze zachodniej zamiast terminu walka informacyjna uywa si z reguy okrelenia wojna psychologiczna. Amerykaski specjalista z tej dziedziny Paul M. A. Linebarger, w swej synnej wydanej w 1954 roku w Waszyngtonie ksice pt. Wojna psychologiczna, podaje nastpujc definicj: Wojna psychologiczna jest zastosowaniem przeciwko nieprzyjacielowi propagandy cznie z takimi rodkami natury wojskowej, ekonomicznej czy politycznej, jakie potrzebne s dla jej uzupenienia. Zadaniem jej jest wywieranie wpywu na psychik przeciwnika w celu obnienia jego morale i doprowadzenia go do stanu uniemoliwiajcego kontynuowanie walki.

P.M.A. Linebarger przytacza nastpujc definicj przyjt przez amerykaski Komitet Szefw Sztabw: Wojna psychologiczna jest to planowe stosowanie propagandy oraz pokrewnych rodkw informacji publicznej w celu wywarcia wpywu na opini publiczn, uczucia, postaw i zachowanie si nieprzyjaciela oraz innych grup cudzoziemskich, tak, aby pomc w realizowaniu polityki pastwa i jego celw oraz zada wojskowych.

10

Stosowane na Zachodzie pojcie wojny psychologicznej ma nieco wszy zakres ni przytoczone na wstpie pojcie walki informacyjnej. Elementy walki informacyjnej stosowano ju w dawnych wiekach, dopiero jednak w XX wieku staa si ona autonomiczn metod walki, ktra w sprzyjajcych okolicznociach moe doprowadzi do decydujcych rozstrzygni. W takim wanie charakterze bya ona po raz pierwszy zastosowana przez Hitlera. Po drugiej wojnie wiatowej jej metody zostay udoskonalone i w okresie zimnej wojny byy stosowane przez obie strony. W walce tej strona radziecka zostaa pokonana, a Zwizek Radziecki wraz ze swym imperium przesta istnie.

Charakterystyczne

dla

wspczesnej

walki

informacyjnej

jest

jej

cise

sprzenie

walk

ekonomiczn. To wanie sprzenie zadecydowao w zimnej wojnie o klsce ZSRR i sterowanego przeze imperium.

Oprcz walki informacyjnej prowadzona jest rwnie walka energetyczna, ktra polega na niszczeniu przeciwnika za pomoc energomaterii; w dawnych czasach bya to energia mini ludzkich przekazywana materii broni biaej, grotw strza czy wczni, potem znacznie wiksza energia powstajca w wyniku procesu spalania prochu przekazywana pociskom armatnim, karabinowym lub pistoletowym, ostatnio za olbrzymia energia termojdrowa.

Walka ekonomiczna jest mieszank walki informacyjnej chodzi w niej m.in. o zdobycie tajemnic gospodarczych przeciwnika i ochron wasnych tajemnic i walki energetycznej, ktra polega m.in. na uywaniu energomaterii skumulowanej i przetwarzanej przez wasn gospodark, do niszczenia struktury przeciwnika.

Walka energetyczna i walka informacyjna od dawna uzupeniay i wspomagay si wzajemnie. Od czasu jednak, gdy po II wojnie wiatowej dwa walczce ze sob o panowanie nad wiatem obozy, zgromadziy tak wielkie rodki niszczenia energetycznego (zarwno klasyczne jak i nuklearne), e ewentualny konflikt zbrojny, mgby grozi zagad caej ludzkoci, coraz wiksze znaczenie zyskiwaatotalna wojna informacyjna, ktrej zasadnicz cech jest cise sprzenie dziaa propagandy, wywiadu i kontrwywiadu z walk ekonomiczn i wycigiem zbroje.

Orodki strategiczne zwalczajcych si obozw, ju w okresie dwudziestolecia midzywojennego, stosoway wobec swych przeciwnikw rne manipulacje propagandowe sprzone z operacjami wywiadowczymi, starajc si im podsuwa tego rodzaju koncepcje, ktrych realizacja prowadzi moga w konsekwencji do ich osabienia, obezwadnienia lub w pewnych wypadkach nawet do czciowego albo nawet cakowitego samozniszczenia.

Drastyczne przykady tego rodzaju manipulacji znale moemy w historii okresu stalinowskiego. Po powrocie z XXII Zjazdu KPZR, na ktrym Nikita Chruszczow odsania kulisy stalinizmu w ZSRR, wczesny I sekretarz KC PZPR Wadysaw Gomuka, w swym sprawozdaniu ze wspomnianego Zjazdu, stwierdzi: Nie moe ulega wtpliwoci, e prowokacja i dziaalno obcych wywiadw przyczyniy si w niemaym stopniu do masowych aresztowa, zwaszcza w latach 1936-1937.

Znajduje to potwierdzenie w pamitnikarskich wynurzeniach byego pracownika gestapo dr Wilhelma H o e t t l a, ktry w swej ksice pt. Tajny front przyznaje, e rzeczywicie Zwizkowi radzieckiemu zostay dostarczone sfaszowane przez gestapowskich specjalistw dokumenty, z ktrych wynikao, i Tuchaczewski wraz z dowdztwem Armii Radzieckiej przygotowuje obalenie Stalin. Karl Henz Abshagen w swej wydanej w 1955 roku w Stuttgarcie ksice pt. Canaris, podaje, e w 1937 r. szef RSHA (hitlerowskiego Gwnego Urzdu Bezpieczestwa Rzeszy) Heydrich zwrci si do szefa Abwehry (wywiadu wojskowego) admiraa Canarisa, z daniem przekazania mu aktw dotyczcych rozmw generaw Seecta i Hammersteina z marszakiem Tuchaczewskim oraz przysania specjalistw w faszowaniu dokumentw. Wkrtce po skazaniu na mier i straceniu w lipcu 1937 r. Tuchaczewskiego, rozpromieniony Heydrich mia drobiazgowo opowiedzie Canarisowi o tym, jak zorganizowa dostarczenie faszywych dokumentw radzieckim wadzom bezpieczestwa. Sam pomys

11

tej manipulacji wywiadowczej mia pochodzi od Hitlera. Biograf admiraa Canarisa stwierdza, e dostarczone przez gestapo materiay, powanie przyczyniy si do osabienia korpusu dowdcw Armii Radzieckiej w przededniu wojny.

Wiele do mylenia daje te nastpujce stwierdzenie Zbigniewa Brzeziskiego (byego doradcy ds. bezpieczestwa narodowego prezydenta USA J. Cartera), zawarte w jego ksice Plan gry USA ZSRR: () To paradoks, ale dla Ameryki komunizm w Rosji jest bogosawiestwem historii, uwizi bowiem wysoce utalentowany i cierpliwy nard w systemie, ktry dawi, marnotrawi i zaprzepaszcza ten wielki potencja. Warto w tym miejscu zauway, e wprowadzany obecnie w Rosji kapitalizm, z tego punktu widzenia, jest dla Ameryki jeszcze wikszym bogosawiestwem.

Zarwno walka informacyjna jak zwizana z ni propaganda manipulacyjna maj ju bardzo dug histori. Np. z Ksigi Sdziw. Starego Testamentu. Dowiadujemy si, e w 1245 roku p.n.e. w wielkiej bitwie przeciw Midianitom, Gedeon, przy pomocy sprytnej manipulacji z zakresu wojny psychologicznej, potrafi wywoa panik w obozie swych przeciwnikw, doprowadzajc do tego, e zrezygnowali oni z walki i uciekli.

W staroytnych Chinach stosowano zasad zastrasz i wyprowad z rwnowagi dowdc nieprzyjaciela. Typowe operacje z zakresu walki informacyjnej stosowali te Mongoowie w czasach Dyngis-chana i jego nastpcw. Planujc swe kampanie Mongoowie posugiwali si szpiegostwem i celowo rozpowszechniali przerne pogoski na temat ogromnej iloci swych wojsk, swej gupoty i okruciestwa. To, co nieprzyjaciel o nich myla, mao ich obchodzio. Chodzio o to, aby si ich ba. Europejczycy wyobraali sobie lekk, miao uderzajc, lecz liczebnie niewielk kawaleri jako niezliczone hordy, agenci mongolscy bowiem podszeptywali im tego rodzaju wiadomoci. Do dzi dnia wikszo Europejczykw nie zdaje sobie sprawy ani z niewielkiej iloci si, ani z wyrafinowanej inteligencji dowdztwa Mongow, ktrzy przed siedmiu wiekami na nich napadli. Aby wznieci strach w szeregach wroga, Dyngis-chan wykorzystywa nawet jego wasnych szpiegw. Gdziekolwiek zdoa ich napotka, rozpowiada niestworzone historie na temat swych niezmierzonych si.

Chocia Mongoowie dobrze si znali na propagandzie strategicznej i taktycznej, to nigdy nie udao si im rozwiza problemu, w jaki sposb utrwali jej wyniki. Nie zdobyli oni prawdziwej lojalnoci podbitych przez siebie narodw. W przeciwiestwie do Chiczykw, ktrzy na miejsce podbitej ludnoci sprowadzali swoj wasn, lub do mahometan, ktrzy ujarzmiane ludy nawracali na sw wasn wiar. Mongoowie po prostu wprowadzali swoje prawa, zbierali podatki i w ten sposb na okres kilku pokole podporzdkowali sobie wiat. Lecz wiat ten zawali si pod ich nogami i Mongoowie zeszli z areny.

Jzef Kossecki

Powyszy artyku jest fragmentem wstpu ksiki Totalna wojna informacyjna XX wieku a II RP (Kielce 1997). Jego autor, docent Jzef Kossecki jest cybernetykiem spoecznym, specjalizuje si w zagadnieniach demograficznych i walki informacyjnej.

Podziel si tym artykuem ze znajomymi:

http://diarium.pl/2011/11/elementy-wojny-informacyjnej-cz-2/

12

Elementy wojny informacyjnej (cz.3)

17 listopada 2011 Monarchia hiszpaska posugiwaa si skutecznie inkwizycj jako metod walki informacyjnej. Na przeomie XVIII i XIX wieku rewolucyjna, a potem napoleoska Francja, stosowaa wiele skutecznych metod wojny informacyjnej. W tym okresie coraz wikszego znaczenia nabiera umiejtno manipulowania tumem. Metody dziaania przywdcw tumu zanalizowa i opisa w swej synnej ksice pt. Psychologia tumu, Gustaw Le Bon.

Stwierdzi on m.in.: Chcc owadn tumem i pchn go do spenienia jakiego czynu, np. by spali paac, gin na barykadach lub w obronie zagroonej fortecy, musi si go moliwie z najwiksz ywoci zasugerowa, przy czym przykad wywiera te podany skutek. W powyej przytoczonych wypadkach potrzeba, aby tum ju by nieco podniecony przez pewne bodce, a ta jednostka, ktra chce opanowa dusz tego tumu, musi posiada pewne waciwoci, ktre zbadam poniej, nazywajc je urokiem. W celu przygotowania podatnego gruntu w duszach mas pod pewne idee i pogldy, np. wspczesne zapatrywania na spoeczestwo, naley stosowa odmienn metod w postpowaniu. Wdz potrafi oddziaywa na tum w trojaki sposb: twierdzeniem, powtarzaniem i zaraz. Wpyw tych bodcw na dusz tumu jest do powolny, ale raz osignity skutek jest trway i potrafi przetrwa do dugo.

Najlepsz metod wszczepienia jakiej idei w dusz tumu jest proste twierdzenie, bez oparcia go o jakiekolwiek rozumowanie, pozbawione wszelkich dowodw i nie liczce si, nawet ze znan tumowi rzeczywistoci. Im myl zawarta w twierdzeniu jest bardziej skupiona, im bardziej pozbawiona nawet pozorw uzasadnienia i dowodu, tym wiksz zdobdzie moc, tym silniej oddziaa na budzenie si uczu w tumie. T drog postpoway wszelkie religie, podajc swe dogmaty w twierdzeniach prostych i kategorycznych. Kady m stanu, kady przemysowiec zna dobrze warto twierdzenia, bez ktrego nie mogliby ani naleycie broni pewnych spraw, ani reklamowa swych towarw. Twierdzenie dopiero wtedy wywrze podany wpyw, kiedy bdzie ustawicznie powtarzane w tej samej formie. Napoleon twierdzi, e jest tylko jedna dobra forma retoryczna: powtarzanie si. Dziki powtarzaniu wypowiedziane pogldy przenikaj do duszy tumu, a w kocu czy s rozumiane czy nie, zostaj uznane za prawd, nad ktr nie ma dyskusji. Jeeli uwzgldni si wpyw powtarzania na ludzi wyksztaconych, to jasno zdamy sobie spraw z tego wpywu na tum.

Przyczyn tego wpywu jest to, e metod cigego powtarzania, dany pogld zrasta si organicznie z najgbsz dziedzin niewiadomoci, ktra jest przecie motorem naszego postpowania. Po pewnym czasie, zaczyna si wierzy w ustawicznie syszane zdanie bez wzgldu na to czy wypowiedzia je czowiek wiaty czy gupi. W tym te ley rdo wielkiej potgi ogosze w dziennikach. () Tylko twierdzenie i cige powtarzanie s do silne, aby mogy nawzajem si zwalcza. Skoro pewne twierdzenie powtrzono odpowiedni ilo razy, zwaszcza gdy to powtarzanie zyskuje zgod wikszoci zainteresowanych, wwczas powstaje tak zwana opinia publiczna, ktra z chwil pojawienia si na widowni, niesie ze sob potne dziaanie zarazy. Idee, uczucia, wierzenia, pogldy itd. nurtujce w tumie posiadaj tak moc zaraliwoci, jak najbardziej zoliwe bakterie ().

Wedug Le Bona idee, aby mogy sta si wasnoci tumu, musz przybra najprostsz form i wej w tre niewiadomego ycia psychicznego tumu oraz w sfer jego uczu. Ideologia jest to system gboko zakorzenionych wierze dotyczcych podstawowych zagadnie ycia i spraw czowieka. Obydwie wielkie wojny wykazay, e znaczenie ideologii lub wiary politycznej, jako si napdowych wojny, coraz bardziej wzrasta. Nie s nimi ju wzgldy zimnej i wyrachowanej dyplomacji. Wojny staj si coraz mniej rycerskie, wroga traktuje si nie tylko jako czowieka, lecz jako fanatyka. Od dobrego onierza oprcz normalnej wiernoci wobec swej armii, uzasadnionej lub nieuzasadnionej, wymaga si wiernoci wobec jakiego izmu lub jakiego wodza.

Charakter wspczesnych wojen sprowadza si wic do charakteru wojen religijnych. By moe, e dawn technik wojen chrzecijasko-mahometaskich lub protestancko-katolickich naleaoby ponownie przeanalizowa, aby ustali, ktre z jej wyprbowanych dowiadcze s przydatne jeszcze dzisiaj z

13

psychologicznego lub wojskowego punktu widzenia. Ile czasu potrzeba, aby pozyska ludzi przeciwnej strony? W jakich okolicznociach mona polega na sowie honoru wroga? W jaki sposb mona cakowicie zniszczy heretykw (obecnie czytaj: elementy wywrotowe)? Czy wiara wroga ma jakie sabe punkty, ktre pozwoliyby na skierowanie jej w odpowiednim czasie przeciwko swym wyznawcom? Jak form powinny mie ulotki i wezwania poruszajce sprawy, cieszce si szacunkiem nieprzyjaciela, ktrych my jednak nie uznajemy? Okres ekspansji islamu jako wiary i jako mocarstwa daje nam wiele wiadomoci natury proceduralnej, ktrych w naszych czasach nie naley lekceway. Istnieje teoria, e wiary czowieka nie naley niszczy przemoc i e samo uycie siy nie wystarczy, aby zmieni jego zapatrywania. Gdyby to byo suszne, oznaczaoby, e Niemcy nigdy nie zostan zdenazyfikowane i nie ma nadziei na to, aby pastwa demokratyczne zdobyte przez mocarstwa totalitarne podporzdkoway si swym nowym wadcom lub jeli si podporzdkuj, aby znw powrciy do zasad wolnoci. Wojny prowadzone przez dowdcw Mahometa i jego nastpcw w cigu dugiego czasu wykazay dwie cechy swej treci psychologicznej, ktre do dzi nic nie straciy na swej wartoci. Nard moe przej z jednej wiary na drug, jeeli stanie przed alternatyw: zmiana wierze lub eksterminacja. Jednostki upierajce si przy starej wierze zostan zniszczone.

Aby doprowadzi ludzi do nawrcenia si na now wiar, trzeba zmusi ich do udziau w publicznych ceremoniach i narzuci im jzyk nowej wiary. Kontrwywiad musi by przy tym stale czujny i uwaa na opierajce si elementy. Nowa wiara zostanie powszechnie przyjta tylko wtedy, gdy pokonana wiara pozbawiona jest wszelkich rodkw oddziaywania. Gdyby jednak szybkie i masowe nawracanie wymagao nazbyt intensywnych dziaa wojennych, ten sam rezultat mona by osign tolerujc star wiar, lecz rwnoczenie dajc nawet szereg istotnych przywilejw. Podbity nard zachowuje w skromnym zakresie sw star wiar i zwyczaje, lecz tylko w yciu prywatnym. Wszelki udzia natomiast w yciu publicznym, politycznym, kulturalnym lub ekonomicznym uwarunkowany jest przyjciem nowej wiary. W ten sposb czonkowie spoeczestwa, wybijajcy si w procesie bogacenia si, zdobywania wadzy lub nauki, w cigu kilku generacji staj si wyznawcami nowej wiary. To, co pozostaje ze starej, to przesdy pozbawione wszelkiej mocy i majestatu.

Te dwie zasady pomogy w swoim czasie w rozprzestrzenianiu si islamu. Zostay one znw zastosowane podczas drugiej wojny wiatowej przez wadcw hitlerowskich, pierwsza w Polsce, na Ukrainie i Biaorusi, druga w Holandii, Belgii, Norwegii i innych pastwach Europy Zachodniej. Zasady te prawdopodobnie stosowane bd rwnie w przyszoci. Pierwsza z nich jest procesem trudnym, krwawym, lecz szybkim; druga dziaa tak pewnie jak walec parowy. Jeli chrzecijanie wzgldnie demokraci lub postpowcy kimkolwiek bd ci ludzie znajd si w sytuacji nie uprzywilejowanej i bd musieli wstydzi si swej wiary, a rwnoczenie otworzy si przed nimi droga do nawrcenia si i przejcia na stron zwycizcy, to wczeniej czy pniej prawie wszyscy oporni to uczyni. (W jzyku Vilfredo Pareto okrelono by to prawdopodobnie jako zdobycie powstajcej elity; dzisiejsi marksici nazwaliby podobne postpowanie wykorzystaniem potencjalnych kadr kierowniczych z klas,

14

ktrych rola historyczna si skoczya; praktyczny polityk powiedziaby po prostu: Skoczcie ju z tymi dzielnymi zuchami z opozycji, tak aby nie mogli ju wznieci poaru).

Opisane wyej metody zostay przez marksistw w Polsce zastosowane do zwalczania religii katolickiej i innych .reakcyjnych. pogldw. Ludzi goszcych pogldy nacjonalistyczne lub niepodlegociowe represjonowano, a gdy stawiali czynny opr niejednokrotnie nawet likwidowano fizycznie. W myl zasady rozdziau Kocioa od pastwa starano si zepchn religi wycznie do sfery ycia prywatnego, ograniczajc Kocioowi katolickiemu moliwoci spoecznego oddziaywania. Szerszy udzia w yciu publicznym i awans spoeczny, zwaszcza w strukturze wadzy, zosta w jednych dziedzinach cakowicie, a w innych czciowo uzaleniony od przyjcia nowej ideologii, czyli tzw. naukowego wiatopogldu. Wymagano te od ludzi udziau w rnych oficjalnych obrzdach pochodach 1-majowych, akademiach w rocznic wybuchu Rewolucji Padziernikowej itp. Pod koniec okresu wadzy komunistycznej w Polsce spord ok. 1 miliona kadr kierowniczych a naszym kraju, prawie 900 tysicy naleao do PZPR. Pocztkowo dao to pewne rezultaty, jednak na dusz met okazao si mao skuteczne. Mona wskaza rne tego powody. Z punktu widzenia socjotechniki walki informacyjnej wskaza mona trzy zasadnicze powody niepowodzenia walki z religi i Kocioem: 1. walka informacyjna przeciwko Kocioowi i religii trwaa jak na skal procesw historycznych stosunkowo krtko; 2. Koci nigdy nie zosta cakowicie pozbawiony wszelkich rodkw oddziaywania spoecznego; 3. w latach osiemdziesitych zacz si zaamywa system spoecznych przywilejw dla wyznawcw .naukowego wiatopogldu.. Jeeli za chodzi o walk z nacjonalizmem, to procesy powstawania i ksztatowania nowoczesnych narodw podmyy podstawy wszelkich imperiw wielonarodowych.

W ubiegych wiekach walka informacyjna stanowia z reguy czynnik niesamodzielny, wspomagajcy zasadnicze operacje, ktre miay charakter militarny lub ekonomiczny, a walka energetyczna odgrywaa w nich zasadnicz rol. Natomiast w XX wieku zaczto wojn informacyjn szeroko stosowa jako autonomiczn metod walki, ktra w pewnych warunkach odgrywa moe rol wiodc, prowadzc do rozstrzygni decydujcych (przynajmniej na okrelonym etapie walki), za walka energetyczna zarwno ekonomiczna jak i militarna maj za zadanie tylko wesprze operacje z zakresu walki informacyjnej. W ten sposb powstaa totalna wojna informacyjna. Po raz pierwszy w historii w taki wanie sposb zaczli traktowa walk informacyjn hitlerowcy, ktrzy przez pewien okres czasu odnosili wielkie sukcesy dziki zastosowaniu totalnej wojny informacyjnej, doprowadzajc jej socjotechnik do perfekcji. Do dzi wiele orodkw programujcych walk informacyjn zarwno w skali midzynarodowej jak i krajowej szeroko stosuje elementy socjotechniki wypracowane przez hitlerowcw, nie przyznajc si zreszt do tego.

Sam Adolf Hitler mwi jednak, e trzeba uwanie studiowa metody dziaania partii komunistycznych, gdy s to jedyne partie zdolne zdoby wadz i utrzyma j przez duszy okres czasu. Hitlerowcy niejednokrotnie starali si naladowa komunistw, ktrzy wypracowali wiele skutecznych metod socjotechniki walki informacyjnej, ale w przeciwiestwie do hitlerowcw nigdy nie byli w stanie odnosi decydujcych sukcesw wycznie lub gwnie dziki wojnie informacyjnej. Jako gwn przyczyn tego stanu rzeczy mona tu wskaza rnice doktrynalne. Doktryna marksistowska stanowica podstaw ruchu komunistycznego, przywizuje zasadnicz wag do spraw ekonomicznych, ktre wedug niej stanowi baz wszelkich procesw spoecznych, operacje za informacyjne zalicza do nadbudowy, ponadto tradycja pastwa rosyjskiego w ktrym to wanie zwyciya rewolucja bolszewicka zasadniczy nacisk kadzie na problemy militarne i geopolityczne, ktrym podporzdkowuje wszelkie operacje z zakresu walki informacyjnej. Natomiast Hitler w swej doktrynie wskaza na propagand jako gwny czynnik kreujcy organizacj polityczn i decydujcy o skutecznoci jej oddziaywania na spoeczestwo.

Prowadzona w XX wieku totalna wojna informacyjna, wywara wielki wpyw na losy Polski. Szczeglnie istotny by oczywicie wpyw tej wojny prowadzonej przez hitlerowskie Niemcy i Zwizek Radziecki. Polskie suby walki informacyjnej w okresie dwudziestolecia midzywojennego, prowadziy przeciw tym dwu mocarstwom skuteczn walk. Po II wojnie wiatowej, gdy Polska znalaza si w strefie wpyww Zwizku Radzieckiego, musiaa si podporzdkowa reguom panujcym w tej strefie dotyczyo to rwnie sub walki informacyjnej i wszelkich instytucji pastwowych t walk si zajmujcych. Jednak w miar upywu czasu nasze pastwo wraz z

15

wszystkimi jego subami, uzyskiwao coraz wikszy margines swobody w ramach radzieckiej strefy wpyww. W tym okresie polskie organy zajmujce si walk informacyjn na zewntrz musiay do cile liczy si z zewntrznymi uwarunkowaniami stwarzanymi przez globaln polityk radzieck.

Natomiast od 1956 roku powsta stosunkowo duy margines swobody, ktry pozwala toczy ostr walk informacyjn na paszczynie wewntrznej. Walka ta toczya si nie tylko midzy narodem i wadz, ale rwnie midzy rnymi frakcjami w obozie wadzy. Te dwie paszczyzny walki wzajemnie si przeplatay i warunkoway, a ponadto wczay si w nie rne kanay wpywu zewntrznego zarwno Wschodu jak i Zachodu. Stosowano przy tym rne metody totalnej wojny informacyjnej. Powstaa wskutek tego w PRL ciekawa i oryginalna forma totalnej wojny informacyjnej prowadzonej przez zwalczajce si wewntrzkrajowe frakcje obozu wadzy, ale przy silnych uwarunkowaniach zewntrznych (czsto wrcz agenturalnych). Walka ta czasami si zaostrzaa, a czasami jakby zanikaa, toczya si jednak stale, powodujc stopniow erozj systemu. Musiao to w kocu doprowadzi do jego cakowitego zniszczenia.

Jzef Kossecki

Powyszy artyku jest fragmentem wstpu ksiki Totalna wojna informacyjna XX wieku a II RP (Kielce 1997). Jego autor, docent Jzef Kossecki jest cybernetykiem spoecznym, specjalizuje si w zagadnieniach demograficznych i walki informacyjnej.

Podziel si tym artykuem ze znajomymi:

http://diarium.pl/2011/11/elementy-wojny-informacyjnej-cz-3/

16

Aksamitne rewolucje zastosowanie socjotechniki walki informacyjnej i dziaa psychologicznych w praktyce (cz 1)
22 stycznia 2012 Aksamitne rewolucje, ktre przetoczyy si przez cz krajw bdcych przed 1989 r. w orbicie ZSRR byy rewolucj epoki e mediw. W tym przypadku zamiast typowych dla klasycznych rewolucji zamieszek, demolowania oraz pldrowania sklepw i walk ulicznych moglimy obserwowa spektakl polityczny na bieco transmitowany przez rodki masowego przekazu. Wydarzenia te przypominay bardziej prowadzone na ywo swego rodzaju reality show i w przestrzeni medialnej byy dalsz, informacyjn sekwencj zjawiska CNN.

Aksamitne rewolucje byy przewrotami politycznymi charakterystycznymi dla XXI w. wieku spoeczestwa informacyjnego z wszystkimi tego konsekwencjami. W miejsce uywajc leninowskiej nomenklatury awangardy rewolucyjnej pojawia si sieciocentryczna organizacja. Zamiast bezpardonowej walki ulicznej z elementami wojny domowej bya kampania medialna. Nie byo ostrzeliwania siedzib rzdowych co jest czstym widokiem podczas rewolucji a zamiast tego widzielimy zastosowanie elementw wojny psychologicznej: wymiewanie przywdcw oraz demoralizowanie funkcjonariuszy i zwolennikw przeciwnika w rozmowie, poprzez fraternizacj, czy te wysyanie na pierwsz lini frontu dziewczt z kwiatami w rku, ktre w czasie chodu, za pomoc herbaty i ciepych posikw, z umiechem na twarzy miay przekona do postulatw aksamitnych rewolucjonistw funkcjonariuszy resortw siowych skrytych za tarczami.

Zjawisko aksamitnych rewolucji ujawnio take nowe trendy w polityce oglnowiatowej jakim jest uycie wyspecjalizowanych agencji public relations, ktre dziaaniami o charakterze promocyjnym wspieraj metody stosowane przez modzieowe ruchy rewolucyjne stosujce szerok palet socjotechniki przekazu

informacyjnego: od klasycznego PR-u po agresywn czarn propagand. Praktyka aksamitnych rewolucji pokazaa, e obok funduszy idcych z konkretnych rzdw pastw zainteresowanych obaleniem wadzy w danym kraju przekazywanych rewolucjonistom via fundacje i inne organizacje pozarzdowe, tysicy modych ludzi stanowicych baz personaln aksamitnych rewolt, istotnym czynnikiem w ich wywoywaniu i przeprowadzaniu s take wyspecjalizowane agencje public relations.

17

Aksamitne rewolucje, to zjawisko o zasigu ponadnarodowym. W kwietniu 2005 r., a wic po kilku aksamitnych rewoltach takie organizacje jak: Pora, My, Birge, Kahar i Yox utworzyy midzynarodow sie organizacji, ktre za cel postawiy sobie koordynacj na rzecz wysikw demokratyzacyjnych na terenie byego ZSRR[1]. Kilka miesicy pniej, w czerwcu, przywdcy takich organizacji jak: Otpor (Serbia), Gong (Chorwacja), KAN (Kosova Action Network- Kosowo), Loja (wieczka- Macedonia), Mjaft (Albania), Unitas (Czarnogra), Pora (Ukraina), YHRM (Youth Human Rights Movement- Rosja), YIHR (Youth Initiative for Human RightsSerbia), Yox (Azerbejdan), ubr (Biaoru) i PoF- Pulse of Freedom (Liban) zebrali si na kongresie w Kruje (Albania). Przedstawiciele organizacji aksamitnych rewolucjonistw podpisali deklaracj zaoycielsk: My, przedstawiciele ruchw i organizacji walczcych o demokracj i wolno przy uyciu pokojowych rodkw, skadamy niniejszym t deklaracj wsparcia i solidarnoci. Kada lokalna walka o wolno i demokracj stanowi nasz wspln walk. Bdziemy si wzajemnie wspiera. Kady atak na jednego z nas bdzie traktowany jak atak na nas wszystkich[2]. Kilka miesicy wczeniej przed podpisaniem powyszej deklaracji, w lutym 2005 r. rewolucjonici spotkali si w Bratysawie z prezydentem George Bushem, ktry goci na Sowacji z okazji szczytu Bush Putin. Modzi rewolucjonici byli tam w ramach forum organizacji pozarzdowych wystpujcych przeciwko totalitaryzmowi. Jako kolejny cel swoich dziaa wskazali Rosj oraz Biaoru. Prezydent Bush przemawiajc do nich zachca ich do dalszej walki na rzecz demokratyzacji caego globu.

Na dziaalno midzynarodwki aksamitnych rewolucjonistw bez wtpienia naley patrze w szerszym, geopolitycznym kontekcie i dopiero w tym wietle mona oceni ich znaczenie i niebagateln rol jak odegrali i nadal odgrywaj w wydarzeniach na geopolitycznej szachownicy wiata. W niniejszym opracowaniu nie bdziemy jednak analizowa geopolitycznych, geostrategicznych i geoekonomicznych konsekwencji aksamitnych rewolt na obszarze krajw byego ZSRR, ale rozpatrzymy dziaalno aksamitnych rewolucjonistw na paszczynie walki informacyjnej i dziaa psychologicznych. Nasza uwaga w kontekcie aksamitnych rewolucji skoncentruje si na obszarze taktyki i strategii obranej przez ruchy rewolucyjne oraz sposobw zastosowania socjotechniki walki informacyjnej.

Aksamitna rewolucja, czyli refolucja

Rewolucja jest najbardziej gwatown form zmiany spoecznej[3]. Wie si ona z rozerwaniem procesw spoecznych i gbokim przeobraeniem przeywajcego j spoeczestwa. Przyczyny rewolucji maj dwojaki charakter: a.) oddolny i masowy - rewolucja to spontaniczny zryw mas ludzkich, do ktrego dochodzi wskutek przekroczenia tolerowanego przez spoeczestwo poziomu napicia; b.) kryzysowy - do rewolucji dochodzi, gdy struktura spoeczna nie moe zaspokaja potrzeb obywateli[4].

Jak zauwaa Krzysztof Kozowski, autor ksiki o rewolucji tulipanw w Kirgistanie do wybuchu rewolucji niezbdne jest masowe poczucie relatywnej deprywacji[5]. () Chodzi tu o postrzegan przez podmiot rozbieno midzy potencjalnymi oczekiwaniami a realn moliwoci zaspokojenia potrzeb, miedzy postrzeganiem tego, co by powinno a tym, jak jest. Rozbieno ta ma charakter syndromatyczny, dotyczy rwnolegle wiele aspektw ycia spoecznego. Jednoczenie, powinna by na tyle intensywna, by zdoby status dominujcy w znaczcej (np. ze wzgldu na rozmiar lub funkcje) czci spoeczestwa. Jej obecno i powszechno stanowi gwny motyw mobilizujcy ludzi do rewolucji.

() Zwracaj uwag trzy wzajemnie przeplatajce si aspekty relatywnej deprywacji. O pierwszym z nich pisze Ryszard Kapuciski, zauwaajc, e nie wystarczy samo dowiadczenie niedoli, ubstwa czy ucisku. >Potrzebna jest wiadomo ubstwa, oraz wiadomo ucisku oraz przekonanie, e ubstwo i ucisk nie s naturalnym porzdkiem tego wiata. () w tym wypadku samo dowiadczenie ubstwa, niewane jak bolesne, nie jest wystarczajce<. Obiektywne wystpowanie deprywacji w poczeniu z akceptacj spoeczn nie wystarczy do wywoania nastrojw rewolucyjnych. Niezbdne jest wiadome zakwestionowanie istniejcego porzdku ycia, odrzucenie i aktywne denie do zmiany spoecznego status quo.

18

() Drugim aspektem relatywnej deprywacji jest wspwystpowanie wiadomoci rozbienoci i poczucia niesprawiedliwoci. Rewolucje nie mog si obej bez sowa sprawiedliwo i uczu, jakie ono wywouje. Grupy podlegajce deprywacji musz czu, e maj prawo do lepszego ycia i e to prawo zostao im odebrane bez ich winy. () O ile merytorycznie rozumienie sprawiedliwoci jest zrnicowane, w zalenoci od kontekstu rewolucyjnego, to formalnie danie sprawiedliwoci jest nieodzownym elementem zanegowania rozbienoci bdcej rdem deprywacji spoecznej.

Ostatni aspekt relatywnej deprywacji charakteryzuje T. Gurr. Zauwaa on, e do pojawienia si powszechnego uczucia niesprawiedliwoci potrzebny jest zanik elastycznoci funkcjonowania spoeczestwa. w brak elastycznoci powoduje, e cz spoeczestwa nie moe zaspokoi swoich potrzeb, podczas gdy dla jego reszty jest to moliwe. () Niemoliwe jest wic w peni konsensualne rozwizanie narastajcego konfliktu ani zapobieenie jego pojawieniu si czy pniejszej eskalacji. Jak zauwaa Pitrim Sorokin, oddolnej presji mas musi towarzyszy odgrna sabo wadzy i niewydolno lub dysfunkcyjno mechanizmw zaegnywania eskalacji konfliktw spoecznych.

Zaistnienie warunkw deprywacji rodzi sytuacj rewolucyjn. Stanowi ona przesank rewolucji, co nie oznacza jednak, e musi si w ni przeksztaci. Jak zauwaa S. Kara Murza, do wybuchu rewolucji politycznej niezbdne jest zaistnienie jeszcze jednej okolicznoci. Rewolucja nie jest bowiem moliwa, jeli autorytet panujcej wadzy politycznej nie zostanie naruszony. Jest to istotne w kontekcie tzw. eksportu rewolucji. Okres poprzedzajcy rewolucj polityczn odznacza si wystpowaniem burzliwych dyskusji, star i niepokojw spoecznych[6]. () W warunkach wspczesnych znaczy to tyle, e rewolucja jest wykluczona tam, gdzie mona zaufa, i siy zbrojne dochowaj posuszestwa wadzom cywilnym. Rewolucje wydaj si zawsze z zadziwiajc atwoci zwycia w stadium pocztkowym; dzieje si tak dlatego, e dokonujcy ich ludzie zastaj po prostu wadz danego ustroju w stanie kompletnej dezintegracji. Rewolucje s tedy nastpstwami, nigdy za przyczynami upadku autorytetu politycznego w pastwie[7].

Inn cech charakterystyczn dla rewolucji jest rozproszenie suwerennoci wadzy wewntrz pastwa. () Sytuacja rewolucyjna zaczyna si w momencie gdy wadza rzdu pod kontrol suwerena staje si obiektem rzeczywistych, konkurencyjnych, wzajemnie si wykluczajcych roszcze[8].

Z kolei docent Jzef Kossecki w ten sposb opisa ewolucj sytuacji politycznej doprowadzajc do wrzenia rewolucyjnego: () Jeeli organizacja chcca dokona zmian struktury spoecznej spotka si z przeciwdziaaniem wadzy, musi stara si zmieni na swoj korzy stosunek mocy sterowniczych, ktrymi obie dysponuj . Moe to robi z jednej strony powikszajc swoj moc, na ktrej opiera swe panowanie wadza. Staje wic przed organizacj kierujc ruchem spoecznym problem spowodowania korzystnych dla siebie dziaa ze strony ludzi o motywacjach mieszanych i o motywacjach energetycznych.

Poniewa wadza klas dcych do zachowania istniejcej struktury spoecznej wbrew interesom wikszoci spoeczestwa opiera si z reguy na oddziaywaniach energetycznych albo na komunikatach zawierajcych informacje dotyczce moliwoci ich zastosowania, zatem czsto organizacje dce do zmiany struktury spoecznej, spotykajc si z przeciwdziaaniem wadzy, staraj si same uruchomi oddziaywania o charakterze energetycznym, liczc na poszerzenie w ten sposb swej mocy.

Najprostszym sposobem tego rodzaju jest terror indywidualny, ktry stosowaa np. organizacja Narodnaja Wola w Rosji carskiej albo te cz PPS kierowana przez J. Pisudskiego (pniejsza PPS Frakcja Rewolucyjna).

Innym sposobem jest denie do wywoania star midzy tumem a policj, aby przeciwko policji wywoa odruchy samoobronne tumu, a wic dziaania oparte na motywacjach energetycznych (normy witalne) tego typu dziaania stosoway rwnie bojwki kierowane przez Pisudskiego.

19

Ciekawym przykadem dziaa tego rodzaju moe by akcja na Placu Grzybowskim w Warszawie 10 listopada 1904 r., przeprowadzona przez bojwki PPS. Organizacja PPS skorzystaa z tego, e na Placu Grzybowskim zwykle zbieray si w niedziel tumy przychodzce na sum, odbywajc si w obszernym, stojcym przy tym placu, Kociele Wszystkich witych. Aby te tumy jeszcze zwikszy, rozrzucia na przedmieciach ulotki wzywajce ludno robotnicz na okrelon godzin w niedziel na plac w celu zamanifestowania przeciw wojnie z Japoni. Plac zapeni si licznym tumem, zarwno zwolennikw manifestacji jak i ludzi, ktrzy przyszli do kocioa na sum i wreszcie widzw. Ulotki zwabiy te, oczywicie, policj. W pewnej chwili na schodach kocioa, ktre gruj nad placem, pojawia si grupa bojowcw ze sztandarem PPS piewajcych Warszawiank. Policja szybko skierowaa si ku grupie, wwczas z grupy pady strzay do policjantw i bojowcy cofnli si do wntrza kocioa, mieszajc si z tumem zebranym na mszy. Policja ponownie ostro natara, uderzajc na bezbronny tum, zabijajc szereg osb.

Tego typu akcje nie przynosz jednak trwaych rezultatw; jak dugo wadza dysponuje przewag energetyczn, jest ona w stanie wymusi posuszestwo opierajc si na tej przewadze. Dlatego terror indywidualny nie moe przynie rozstrzygajcych rezultatw. Sytuacja ulega zmianie, gdy moc, ktr dysponuje wadza, zaczyna male. Powodem tego mog by albo trudnoci gospodarcze, albo niepowodzenia polityczne lub militarne. Pod ich wpywem wrd czonkw rzdu czy partii rzdzcej, a take wrd wyszej biurokracji i w koach spoecznych, z ktrych si rekrutuj szefowie administracji lub dowdcy wojska ustala si przewiadczenie o grocej pastwu ruinie finansowej, gospodarczej lub wojennej. aden jednak plan ratunku nie znajduje uznania i poparcia dosy silnego, aby mg konsekwentnie przeprowadzony.

Postpowanie rzdu i jego decyzje s chwiejne, powzite postanowienia zanim zostan wykonane ju bywaj najczciej zmieniane albo te jednoczenie rozpoczyna si kilka wzajemnie wykluczajcych si planw dziaania. To wszystko zwiksza niepokj w warstwie rzdzcej. Masa biernych obywateli najczciej nie zdaje sobie pocztkowo sprawy z tego, e kurs nawy pastwowej jest tak niepewny i bezplanowy. Moe nawet wierzy jeszcze w niezwalczon potg pastwa. Ale im bliej steru polityki pastwowej stoj odnone warstwy spoeczne tym mniej w nich wiary i optymizmu, tym czciej syszy si od nich sowa wrce katastrof, refleksje na ten temat czekajcej pastwo zguby i coraz ostrzejsze oskarenia jednych dziaaczy pastwowych przeciwko drugim o >zdrad czy gupot<, o brak charakteru, woli czy lekkomylne igranie z niezadowoleniem ludu, o lepot lub upr, nie chccy widzie koniecznoci gruntownych reform, bez ktrych pastwo si nie ostoi, czy te o wywrotowe knowania dla dogodzenia wasnym niechciom czy ambicjom.

Powoli echa niepokoju myli, pesymizmu, niewiary w przyszo pastwa, a przede wszystkim ostrych krytyk nieudolnej polityki pastwowej rozpowszechniaj si wrd bardziej wyksztaconych warstw spoeczestwa, budzc w nich zaniepokojenie o los pastwa, niewiar w umiejtno rzdzenia tych, ktrzy stoj na jego czele, a jednoczenie podnoszc ich wraliwo na hasa teorii goszcych krytyk caego dotychczasowego ustroju pastwowego i spoecznego. Im wiksza bya przy tym poprzednio w masie biernych obywateli wiara w potg pastwa tym wikszy w nich wzbiera gniew na winowajcw zaamania si ich iluzji.

Warstwa rzdzca zauwaa zmian stosunku obywateli do pastwa, rzdu i administracji pastwowej. >Gra< zaczyna si liczy z rewolucj jako realn si. Jeeli teraz rozkad myli i woli w kierujcej pastwem warstwie spoecznej obj ca t warstw i podzieli j na tak zwalczajce si obozy, e ani aden program polityczny, ani aden czowiek zjednoczy jej dla konsekwentnego dziaania nie moe- wtedy z reguy pierwszy wstrzs spowodowany czy to zewntrznymi niepowodzeniami, czy kryzysem gospodarczo- finansowym prowadzi do rewolucji. Wynikajce bowiem z niezaspokojenia ywotnych potrzeb ludnoci zaburzenia wskutek saboci rzdu rozrastaj si i powoduj upadek dotychczasowej wadzy pastwowej. Do wadzy dochodz najpierw ludzie z warstwy rzdzcej, ktrzy jednak stali w opozycji do ostatniego rzdu. Ludzie ci zazwyczaj nie mog jednak rwnie opanowa sytuacji i wadza moe wwczas przej w rce ugrupowa rewolucyjnych, goszcych cakowit krytyk dotychczasowego ustroju.

20

W opisanej powyej sytuacji wrzenia spoecznego, wystarczy nage podziaanie bodcw o charakterze energetycznym np. podwyka cen ywnoci albo sprowokowanie rozruchw przez represje aby spowodowa przejcie na stron przeciwnikw wadzy ludzi o motywacjach energetycznych lub o rwnowadze motywacji energetycznych i informacyjnych, z ktrych niektrzy dysponowa mog nawet czci mocy, bdcej dotychczas w dyspozycji wadzy (np. przejcie wojska na stron rewolucji).

Naga zmiana zachowania zaskakuje z reguy przedstawicieli wadzy, ktrzy nie bior najczciej pod uwag, e zmiany norm nastpoway przed tym przez dugi okres, a tylko naga zmiana bodcw zwizana z powstaniem nowej sytuacji spowodowaa wystpienie reakcji zwizanych z tymi normami[9].

Jeeli chodzi o fal tzw. kolorowych rewolucji, ktre przetoczyy si przez szereg krajw, ktre znajdoway si w orbicie ZSRR, albo wchodziy w jego skad, to wyraenie aksamitna rewolucja po raz pierwszy uyte zostao jeszcze w Czechosowacji w 1989 roku. Aksamitne rewolucje w rodowiskach badaczy zagadnienia bywaj take okrelane terminem refolucja i jako pierwszy tego sowa uy Timothy G. Ash[10]. Wedug Asha refolucja jako zjawisko politologiczne czy dwa aspekty: rewolucyjny i ewolucyjny. Pojcie refolucja przyj i zaadoptowa do swojej analizy wydarze 1989 r. take Jan Pakulski[11]. Cytowany wczeniej Krzysztof Kozowski twierdzi, e z analizy Jana Pakulskiego wynika, i: a.) maj charakter pokojowy, moralny i samo ograniczajcy; b.) poprzez swych przedstawicieli gosz hasa zorientowane na wartoci uniwersalne pomijajc cele polityczne (wynika to gwnie z niepenego wyksztacenia si politycznie zorientowanych elit rewolucyjnych); c.) programowo wykluczaj przemoc jako instrument dziaania politycznego; d.) nie wi si z tendencjami dyktatorskimi ani radykalnymi; zmiana wadzy nastpuje agodnie i bardziej w drodze kompromisu ni konfliktu; e.) cz w sobie zmiany polityczne z kulturowymi; u ich podoa ley sprzeciw wobec totalitarnych ambicji wadzy uzewntrznianych pod postaci cenzury, cilej kontroli cieek edukacyjnych czy manipulowania opini publiczn; f.) wi postulaty zmian spoecznych z daniami niepodlegoci i penej suwerennoci; najjaskrawszym przejawem refolucji jest odzyskanie suwerennoci pastwowej; g.) maj oddolny charakter i przybieraj form spontanicznego ruchu obywatelskiego[12].

() W przypadkach refolucji, sownikowo definiowanych jako >obalenie wczeniejszego reimu i przejcie wadzy metodami pokojowymi przez opozycj< mona by rwnie mie wtpliwoci co do tego czy system zosta >obalony<, czy te moe raczej uleg samoistnej dezintegracji. Mechanizmy wyaniania elit opozycyjnych byy analogiczne do wariantw klasycznej rewolucji. Rwnie kontrowersyjne jest stwierdzenie, e wadz przeja opozycja. Trafniej byoby powiedzie, e j stopniowo przejmowaa. Kardynalne znaczenie dla rnicy midzy rewolucj a refolucj ma fakt, e midzy opozycj refolucyjn a wadz komunistyczn istnia rodzaj interakcji umoliwiajcy poszukiwanie konsensu[13].

() Zmiana wewntrz samych rewolucji i pojawienie si ich refolucyjnej, agodniejszej wersji, zblionej do nieposuszestwa obywatelskiego, jest przede wszystkim efektem naukowej, jak i praktycznej, w rnym stopniu wiadomej refleksji nad okrutnymi dowiadczeniami dotychczasowych rewolucji.

Refolucja nie jest bytem nowym i samodzielnym, ale typem rewolucji. Podobnie jak w przypadku klasycznej rewolucji, jej istot pozostaje absolutna i radykalna zmiana systemu spoecznego i politycznego i utworzenie na ich miejsce nowego porzdku. Cechami specyficznymi refolucji s natomiast: nawizanie do przeszoci narodowej, dominacja hase zagwarantowania wolnoci obywatelskich nad hasami socjalnymi i nieobecno przemocy, bdca konsekwencj reformatorskiego nastawienia czci elit rzdzcych starego reimu[14].

21

Tabela. Zestawienie charakterystycznych podobiestw i rnic midzy klasyczn rewolucj a refolucj Klasyczna rewolucja Sytuacja rewolucyjna Warunek sine qua nonwybuchu rewolucji. Nowy porzdek Nawizanie do tradycji, czasw Absolutne zerwanie z przeszoci. suwerennoci, niepodlegoci. Wolnoci obywatelskiej i kwestie socjalne Hasa wolnoci obywatelskich Postulaty rozwizania kwestii dominuj w pocztkowych okresach socjalnych i gospodarczych dominuj rewolucji by z czasem zacz ustpowa miejsca postulatom socjalnym. w pocztkowych okresach rewolucji by z czasem zacz ustpowa miejsca hasom wolnoci obywatelskich i suwerennoci. Minimalna, odrzucana przez refolucjonistw. Refolucja Warunek sine qua nonwybuchu refolucji.

Przemoc Obecna na du skal, jest narzdziem dziaania rewolucjonistw. rdo: Krzysztof Kozowski- Rewolucja tulipanw w Kirgistanie, str. 61.

Jak wyej wspomniano jednym z przejaww refolucji s aksamitne rewolucje. Termin aksamitna rewolucja suy okreleniu rewolucji politycznej o charakterze pokojowym opartej na zasadach nonviolent wypracowanych przez amerykaskiego naukowca Gene Sharpa.

Tomasz Formicki

Autor jest doradc i analitykiem w Midzynarodowym Centrum Szkolenia Sub Mundurowych i Cywilnych GRYF

Przypisy:

1. Viatcheslav Avioutskii- Aksamitne rewolucje, Warszawa 2007, str. 212. 2. tame, str. 212. 3. Jan Baszkiewicz- Wolno, rwno, wasno: rewolucje buruazyjne, Warszawa 1981, str. 57. 4. tame, str. 60. 5. Krzysztof Kozowski- Rewolucja tulipanw w Kirgistanie, Warszawa 2009, str. 47. 6. tame, str. 47-49. 7. Hannah Arendt- O rewolucji, Warszawa 2003, str. 143, za: K. Kozowski- Rewolucja tulipanw, str. 49. 8. Ch. Tilly- From Mobilization to Revolution Massachusets 1978, , str. 191, za: K. Kozowski- Rewolucja tulipanw, str. 49. 9. Jzef Kossecki- Cybernetyka spoeczna, Warszawa 1981, str. 391-394. 10. Timothy G. Ash- Polska rewolucja. Solidarno 1980-81, Warszawa 1990. 11. Jan Pakulski- Rewolucje wschodnioeuropejskie, Kultura i Spoeczestwo, nr 3/1991. 12. K. Kozowski- Rewolucja tulipanw, str.55. 13. tame, str. 59. 14. tame, str. 62.

Podziel si tym artykuem ze znajomymi:

http://diarium.pl/2012/01/aksamitne-rewolucje-%E2%80%93-zastosowanie-socjotechnikiwalki-informacyjnej-i-psychologicznej-w-praktyce-czesc-1/

22

Aksamitne rewolucje zastosowanie socjotechniki walki informacyjnej i dziaa psychologicznych w praktyce (cz 2)
1 lutego 2012 Jednym z charakterystycznych elementw aksamitnych rewolucji jest zastosowanie walki bez przemocy, ktr na paszczynie teoretycznej wypracowa amerykaski naukowiec profesor Gene Sharp. W rodowisku specjalistw w zakresie socjotechniki walki informacyjnej system wypracowany przez prof. Sharpa nazywany jest nonviolent action. Praktycznie kada organizacja aksamitnych rewolucjonistw przed przystpieniem do akcji przechodzi przez intensywne szkolenia, treningi i seminaria na ktrych wykadane s tezy prof. Sharpa. Tak byo midzy innymi w przypadku Otporu, ktry w Serbii by motorem napdowym dziaa informacyjnych i psychologicznych wymierzonych w Slobodana Milosevica.

Wydarzenia w kilku krajach na obszarze postradzieckim w cigu ostatnich kilkunastu lat s dowodem na to, e teoretyczne zaoenia i tezy wypracowane przez prof. Gene Sharpa nie s jedynie akademickimi rozwaaniami, ale znajduj praktyczne zastosowanie podczas aksamitnych rewolucji. Mona pokusi si o stwierdzenie, e prof. Sharp jest intelektualnym ojcem duchowym aksamitnych rewolucjonistw.

Gene Sharp i polityczne jujitsu

Profesor Gene Sharp urodzi si na pnocy Baltimore w amerykaskim stanie Ohio 21 stycznia 1928 roku. W 1946 roku ukoczy szko redni w Columbus, a pierwszy tytu naukowy zdoby 3 lata pniej na Uniwersytecie Stanu Ohio. Tytu magistra (Master of Arts) osign w roku 1951 za rozpraw: The Politics of Nonviolent Action: A Study in the Control of Political Power, ktra to przyniosa mu najwiksz saw. Prowadzone prace naukowe, wykady na wielu uczelniach: w Bostonie, Oslo, Oxfordzie, Bedford, Waltham, czy na Harvardzie, czy wreszcie podre i spotkania z ludmi, ktrzy bezporednio stykali si z problemami podejmowanymi przez profesora (np. z uczestnikami antyhitlerowskiego ruchu oporu w Norwegii), pogbiay nie tylko jego szerok wiedz, ale i ch do prowadzenia nowych bada.

23

Profesor Gene Sharp

Wydawany w Genewie dziennik Le Temps w ten sposb opisa wpyw koncepcji Sharpa na opracowanie strategii metod walki bez przemocy: W wieku 86 lat Gene Sharp okaza si naczelnym teoretykiem midzynarodowej sieci bezprzemocowych rewolucji, ktre maj miejsce w Europie Wschodniej. Sharp, ktry bya pacyfist ju od pierwszych godzin II wojny wiatowej, pogbia swoj wiadomo, korespondujc przede wszystkim z Albertem Einsteinem, a nastpnie podda swoj teori prbie ognia w trudnych warunkach birmaskich[1].

Gene Sharp ju w 1990 r. bra udzia w wydarzeniach na obszarze postradzieckim kiedy wraz z zespoem wsppracownikw przyby do Szwecji, aby doradza przywdcom litewskiego ruchu politycznego Sajudis. W styczniu 1991 r. czonkowie ruchu zastosowali metody Sharpa, stawiajc opr bez przemocy atakom rosyjskich si specjalnych w Wilnie.

Sharp jest przez wielu znawcw tematu uwaany za najlepszego specjalist w dziedzinie walki bez przemocy. W wywiadzie w Peace Magazine okrelany jest jako czowiek, ktry prawdopodobnie wie wicej o oporze bez przemocy ni ktokolwiek inny na naszej planecie[2]. Spdzi lata na rozwaaniach nad tak technik walki, ktra byaby w tym pomocna. Poszukiwa odpowiedzi na pytania o jej istot, metody, sposoby dziaania wobec wadzy, ktr chce si obali oraz o moliwociach jej skutecznego zastosowania w praktyce, co bez wtpienia stawia go na uprzywilejowanej pozycji jednego z najwikszych specjalistw w omawianym temacie.

Walka bez uycia przemocy nazywana jest take innym (odmiennym) ultimatum i jest to bro mogca z powodzeniem suy jako rodek zastpczy dla wojny. Jednake wbrew pozorom walka bez przemocy nie ma nic wsplnego z pacyfizmem, bowiem jak podkrela prof. Sharp trzeba dokona rozrnienia pomidzy dziaaniem bez udziau przemocy, a podobnym postpowaniem umotywowanym przekonaniami zwizanymi z wyznaniem czy etyk (np. pogldy pacyfistyczne czy chrzecijaskie). S to dwa rne zjawiska.Dziaania bez przemocy nie maj jednak nic wsplnego z pasywnoci, ulegoci, ani tchrzostwem. Co wicej, naley ju na samym pocztku przezwyciy w sobie te cechy, jeli oczekuje si sukcesw. Jest, tak samo jak wojna, narzdziem walki. Tak samo opiera si na mobilizacji si i przeprowadzaniu kolejnych batalii. Wymaga mdrej strategii i dobrego przygotowania. W znacznej mierze zaley od odwagi, dyscypliny i powicenia osb zaangaowanych w tego typu walk.

()Poszczeglne techniki w obrbie szeroko rozumianej metody nonviolent action zostay sklasyfikowane w trzy kategorie. Pierwsz z nich jest protest i perswazja bez przemocy, co polega gwnie na symbolicznych akcjach pokojowej opozycji, wyraonych pozawerbalnie. Wyrniamy tutaj midzy innymi marsze, parady, pikiety, rozwieszanie plakatw, spotkania protestacyjne i podobne. Najszersz kategori jest brak wsppracy z przeciwnikiem, czyli zamierzone wstrzymanie si od pomocy czy odrzucenie zwizkw czcych buntownikw z wrogiem na rnych paszczyznach, co podzielone jest dodatkowo na trzy aspekty: spoeczny (bojkoty ze strony spoeczestwa), ekonomiczny (rnego rodzaju strajki na tle gospodarczym) oraz polityczny (bojkoty polityczne). Akcje zwizane z tymi aspektami mog by spontaniczne lub zaplanowane, legalne bd nie. Trzeci kategori

24

stanowi interwencje bez przemocy, czyli wiadome dziaania, majce na celu wpyw na sytuacj. Bd to wszystkie akcje, ktre wkraczaj w porzdek ustalony przez wroga. Wszystko, co utrudnia mu normalne funkcjonowanie, wszelkie denia do zmiany. Strajki okupacyjne i godowe, ustanawianie nowych struktur spoecznych czy rwnolegych rzdw oraz podobne. Zaczynajc od kilku przykadw wyszczeglnionych metod, Gene Sharp sporzdzi list 198 typw akcji w ramach szerzej pojtego dziaania bez uycia przemocy, z ktrych wszystkie zdyy ju pojawi si w historii ludzkoci. Podstawowym zaoeniem walki bez przemocy jest oczywicie wyzbycie si rozwiza stosujcych przemoc fizyczn. Dlatego chcc rozwija dalej t metod jej wyznawcy stawiaj sobie za cel zmniejszenie powszechnej wiary w wojn i przekonaniu, e jest ona lekiem na cae zo, zwaszcza w kontekcie nieskutecznoci innych pomysw. Rzdy dyktatur i innych reimw, ataki terrorystyczne, ludobjstwa, opresje to do czste zjawiska. Uywanie przemocy przez jedn stron najczciej skutkuje podobn odpowiedzi. Jednak jest to narzdzie znane, oddalajce poczucie cakowitej beznadziei w obliczu skomplikowanych konfliktw. Wobec tego dopki ludzie bd trwa przy takim przekonaniu i dopki nie bd w stanie myle wycznie w znanych sobie kategoriach, sytuacja nie zmieni si[3].

Micha Szymu w cytowanym powyej opracowaniu na temat Gene Sharpa i ruchunonviolent metod wypracowan przez amerykaskiego naukowca nazywa politycznym jujitsu twierdzc, e ()Walka polityczna bez uywania przemocy w konfrontacji z siowymi rodkami reakcji (sankcje, represje) tworzy specyficzn, asymetryczn sytuacj konfliktow. Ten kontrast wytrca przeciwnikw z politycznej rwnowagi, osabia i obraca ich dziaania przeciwko wasnej pozycji. Pozostajc konsekwentnymi w wystrzeganiu si przemocy (podczas gdy druga strona nadal stosuje si), buntownicy mog uzyska znaczn przewag. Polityczne jujitsu powoduje stopniowe oddzielanie si od przeciwnikw jednej lub wszystkich z trzech grup ludzi: czonkw grupy czonej z opcj przeciwnikw; spoeczestwa, dotknitego zagroeniem istotnych dla siebie wartoci oraz stron trzecich, niezaangaowanych bezporednio w spr. Zwaszcza to pierwsze zjawisko jest optymistyczne. Przekonujemy si, e moliwe jest znaczne osabienie siy obozu oponentw, a nawet zwrcenia ich czonkw przeciwko sobie nawzajem. Gene Sharp zdaje sobie spraw z wagi czynnikw natury psychologicznej, odgrywajcych du rol w tym kontekcie. onierze wroga mog sami odmawia strzelania do pokojowo nastawionych obywateli, czy to ze wzgldw etycznych czy innych, co z czasem moe przybra nawet rozmiary masowych dezercji i przyczania si do buntownikw. Bardzo moliwe, e bd te chtni do pomocy winiom i innym represjonowanym, ktrzy przecie nie maj wobec nich wrogich zamiarw, a z pewnoci ich zaangaowanie nie bdzie tak due, jakby to byo gdyby musieli walczy o wasne ycie. Wszystko to pomaga rozwin ruch oporu, poniewa zwiksza si liczba osb nalecych do rnych grup opozycyjnych wzgldem politycznej linii oponentw[4].

Otpor - awangarda aksamitnej rewolucji w Serbii

Z dorobku prof. Gene Sharpa penymi garciami czerpay i nadal czerpi inspiracj organizacje i ruchy, ktre byy motorami napdowymi aksamitnych rewolucji i to wedug strategii wypracowanej przez niego byy one szkolone oraz przygotowywane do dziaalnoci rewolucyjnej.

Jedn z pierwszych organizacji, ktre w socjotechnice prowadzenia walki informacyjnej zastosoway metody nonviolent by serbski Otpor (Opr). Ruch ten powsta 10 padziernika 1998 roku. Utworzya go dwudziestoosobowa grupa studentw, ktrzy rekrutowali si z takich organizacji jak Zwizek Studencki, Federacja Studentw i Ruch Studentw Serbskich.

25

Znakiem organizacyjnym Otporu staa si zacinita pi oznaczajca si, determinacj i jedno[5] i ktra symbolizowaa grob pod adresem Slobodana Milosevica. Symbol ten wystpowa w dwch opcjach: czarna rka na biaym tle oraz biaa na czarnym. Korzenie znaku organizacyjnego Otporu sigaj kocwki lat osiemdziesitych kiedy to trzy soweskie muzyczne grupy rockowe Laibach, Miladojka Youneed i Borghesia wypuciy na rynek album zatytuowany Opr z zacinit pici na okadce. Pikanterii dodawa te fakt, e taki sam symbol pi, ale czerwona bya znakiem rozpoznawczym zwolennikw Milosevica.

Przy budowaniu struktur organizacyjnych Otporu zdecydowano, e nie bdzie on konstruowany na zasadzie hierarchicznej, bowiem zakadano, i czynniki rzdowe oraz suby specjalne bd dyy do dezintegracji ruchu, ktry przy sztywnej, hierarchicznej formule byby duo atwiejszym celem do rozbicia. Stworzono wic organizacj, ktrej organem kierowniczym byo kolegialne ciao skadajce si z dwudziestu czonkw, co umoliwio stworzenie organizacji poziomej bardzo elastycznej i zdolnej do wykonywania zada zarwno na poziomie oglnokrajowym jak i lokalnym.

Jeden z czonkw Otporu, Aleksander Maric z Novego Sadu, w ten sposb przedstawi naczeln zasad dziaania ruchu: () organizacja powinna obywa si bez lidera w tym wanie tkwi sia. () serbska policja nie bya w stanie poj, e mona sobie da rad bez przywdcy, taka struktura doprowadzia ich do szalestwa. Niemniej potrzebne byo jakie jdro jdrem tym bya owa dwudziestka osb, stanowicych co w rodzaju komitetu centralnego[6].

Serbski ruch posiada kilka wydziaw: stosunkw midzynarodowych, zasobw ludzkich, marketingu oraz dzia logistyki i dystrybucji. Brak hierarchicznej struktury nie przeszkodzi aksamitnym rewolucjonistom w stworzeniu prnej i dobrze operujcej organizacji zarwno na szczeblu oglnokrajowym jak i lokalnym. W przededniu wyborw prezydenckich we wrzeniu 2000 r. Otpor liczy okoo 70 tys. czonkw uplasowanych w 130 lokalnych komrkach organizacyjnych. Aktywist mg zosta praktycznie kady, chyba e podejrzewano prowokacj.Powszechnym zjawiskiem i celowo obran strategi bya jawno, poniewa konspiracja nie zawsze jest dobrym sojusznikiem, co byo dziaaniem zgodnym z instrukcjami Sharpa, ktre zawar w swoich opracowaniach: tajno jest nie tylko zakorzeniona w strachu, ale rwnie przyczynia si do niego, co osabia ducha oporu i obnia ilo osb mogcych aktywnie uczestniczy w akcji. Moe take przyczynia si do czsto bezpodstawnych podejrze i oskare o bycie agentem albo informatorem przeciwnika. Natomiast jawno intencji i planw nie tylko bdzie miaa efekty wrcz przeciwne, ale przyczyni si rwnie do stworzenia wraenia, e ruch oporu jest w rzeczywistoci niezmiernie potny[7].

Jednake aksamitni rewolucjonici mieli wiadomo tego, e aby wadze nie zdobyy przewagi, pewne sfery musiay pozosta tajne. Redagowanie, drukowanie i dystrybucja podziemnych publikacji,

26

nielegalne audycje radiowe z wewntrz kraju i zbieranie informacji o posuniciach dyktatora nale do czynnoci, gdzie wymagany jest wysoki stopie utajnienia[8]. W wyniku obrania takiej strategii dziaania automatycznie wytwarzaj si dwa krgi przywdztwa: krg jawny, powszechny, skadajcy si z przeszkolonych aktywistw, ktrzy na dole lokalnie organizuj wok siebie spoeczestwo i drugi krg tajny, czsto powizany z politykami opozycji sztab, ktry pozostaje nieuchwytny. W efekcie tego czsto zdarza si, e ludzie bdcy w takich sztabach zakonspirowanych ciaach przywdczych osobicie nie znaj si nawzajem. Umiejtne oddzielenie sfery jawnej od tajnej byo i jest kluczem do dezinformacji kadej wadzy w opozycji do ktrej stoj siy rewolucyjne. Ten mechanizm dziaalnoci w prowadzeniu struktury rewolucyjnej sprawdzony w praktyce w Serbii, pniej by z pewnymi modyfikacjami uwzgldniajcymi lokalne uwarunkowania spoeczno polityczne powielany praktycznie podczas kadej aksamitnej rewolucji: w Gruzji, w Kirgistanie czy na Ukrainie. Jest to swego rodzaju znak firmowy wmodus operandi aksamitnych rewolucjonistw.

Zasada unikania stosowania przemocy bya jednym z fundamentw dziaania Otporu. Ksika Gene Sharpa Polityka dziaania bez przemocy odegraa kluczow rol w wypracowywaniu strategii ruchu. Na bazie pracy Sharpa opracowano broszur wydan w jzyku serbskim pt. Podrcznik Otporu. Wydano take w nakadzie 5 tys. egzemplarzy inn ksik Sharpa Od dyktatury do demokracji: ramy pojciowe wyzwolenia. W pracy tej amerykaski naukowiec pisze: () Bezgraniczna brutalno reimu wobec dziaaczy stojcych wyranie na pozycjach bezprzemocowych zwraca si przeciwko dyktatorowi, wywoujc niesnaski w jego wasnych szeregach i skaniajc ludno, w tym take tradycyjnych zwolennikw partii rzdzcej i jej satelitw, do wspierania opozycjonistw[9].

W marcu 2000 r. dziaacze Otporu przeszli cykl szkole w dziedzinie walki bez przemocy. Baz szkolenia by hotel Hilton w Budapeszcie, gdzie uczono modych Serbw jak organizowa strajki i protesty oraz komunikowa si za pomoc symboli. Oddzieln kwesti stanowia nauka technik przekazu informacyjnego oraz socjotechniki. Szkolenia prowadzi m.in. Gene Sharp oraz jego kolega pukownik Robert Helvey, ktry wyjania jak socjotechnicznie mona podmywa fundamenty autorytetu wadzy w spoeczestwie. Obok policji, wojska i kontrolowanych przez pastwo mass mediw, istota wadzy tkwia w autorytecie Milosevica w jego zdolnoci wydawania rozkazw oraz egzekwowania polece. Pod koniec tego seminarium jeden z dziaaczy Otporu stwierdzi, e strach stanowi bro potn, ale nietrwa, poniewa znika szybciej ni daje si go odczu[10]. Obok Sharpa i Helveya modych Serbw nauczali take byli i obecni pracownicy amerykaskich sub wywiadowczych oraz oficerowie US Army.

Zanim Otporowcy przystpili do konkretnych dziaa przygotowano strategi. () Oprcz motywacji i aktywnoci uczestnikw ruchu, wane jest te wczeniejsze przygotowanie i zdobycie pewnej wiedzy teoretycznej (zaplecze intelektualne) zanim przystpi si do akcji. Tak samo jak w militarnych konfliktach, bardzo pomocnym narzdziem jest dobra strategia, czyli plan przeniesienia si ze stanu obecnego, w ktrym wybrany cel nie jest jeszcze zdobyty, do stanu podanego, gdzie udao si to osign. Czsto liderzy uznaj za suszne sformuowanie pewnych zaoe taktycznych na chwil obecn, bez uwzgldnienia tendencji dugoterminowych. To bd. Dziki myleniu strategicznemu szanse na sukces bd znacznie zwikszone, skoordynowane dziaania przybli do zwycistwa. Straty mog by minimalizowane, a powicenie bardziej opacalne. Niemoliwe jest wypracowanie optymalnej strategii, odnoszcej si do kadej sytuacji. Odpowiednie techniki mog by modyfikowane i czone z rnymi rodzajami oporu, ale niektre z nich mog osabia skuteczno metody nonviolence (jak np. stosowanie przemocy). Przede wszystkim jednak musimy polega na sobie. Warto wzbogaca dziaanie innymi sposobami walki, ale ewentualne zwycistwo musi zalee od nas samych (lub naszej grupy). Formuowanie skutecznej strategii wymaga zrozumienia dynamiki i mechanizmw walki bez uycia przemocy. Niezbdne jest wybieranie tych akcji, ktre mog przynie sukces i unikanie czynnikw niesprzyjajcych. Trzeba te bra pod uwag dodatkowe uwarunkowania: geograficzne, psychologiczne i inne.

27

Tworzenie mdrego planu zakada m.in. dobr znajomo kontekstu konfliktu, oszacowanie si wasnych, przeciwnikw oraz stron trzecich, przewidywanie przeszkd, analiz moliwych kierunkw rozwoju sytuacji, ocen potencjalnych rozwiza i wreszcie zidentyfikowanie caociowego planu postpowania, zawierajcego poszczeglne metody w deniu do osignicia gwnego celu. Nie lekcewac korzyci pyncych z mylenia strategicznego, Gene Sharp wyrnia 5 faz strategicznego planowania w ramach walki bez uycia przemocy. Pierwsz jest inicjowanie oceny i analizy. Dokonujemy tutaj szacunkw wasnych si i przeszkd oraz innych czynnikw sprzyjajcych bd niesprzyjajcych w osigniciu celw, a take mocnych i sabych stron naszych przeciwnikw, przy uwzgldnieniu tych rde ich wadzy, w ktre bdzie nam najatwiej uderzy. Identyfikujemy te oglne sposoby, za pomoc jakich mona zrobi to najlepiej na tym etapie (wybr metod nacisku). Faza druga to waciwe rozwinicie podstawowej strategii. Opracowywanie dugoterminowych koncepcji postpowania w konflikcie, cznie z konkretnymi technikami zdobywania poszczeglnych celw oraz taktyk krtkoterminowych dla walki o sprawy drugorzdne, chocia i tak wane w kontekcie kocowego efektu. Trzecia faza polega na budowaniu zdolnoci spoeczestwa do stworzenia realnego zagroenia dyktatorom i wrogim systemom, mobilizacji moliwie najwikszej siy, bdcej poza zasigiem oddziaywania oponentw. Nastpna to planowanie podczas otwartej walki. Naley na bieco ledzi zgodno postpowania z przyjt strategi i poszczeglnymi metodami (i w razie je korygowa) oraz skupia si na dokadnych atakach bezporednio w saboci przeciwnikw, dc do wytrcenia ich z politycznej rwnowagi, czyli po prostu dobrze wykonywa zaoenia taktyczne, zmierzajc do sukcesu. Wreszcie w fazie ostatniej przychodzi czas na wnioski: czy ten sukces udao si rzeczywicie osign, czy nie, czy moe kocowe rezultaty okazay si form poredni pomidzy zwycistwem a porak oraz na przeprowadzanie planw na przyszo[11].

Strategi Otporu oparto na przekazie informacyjnym skierowanym szczeglnie do modego pokolenia Serbw. Kluczow grup adresatw w kampanii aksamitnych rewolucjonistw byli ludzie w przekroju wiekowym od 18 do 30 lat. Nieprzypadkowo kampania informacyjna bya skierowana do modego pokolenia.

Jak pisze Grzegorz Lewicki: () Pierwszym krokiem, jaki musieli wykona, najtrudniejszym i najbardziej istotnym dla powodzenia kadej aksamitnej rewolucji okazywaa si zawsze walka ze strachem.>Bo jednym z najtrudniejszych problemw spoeczestw niedemokratycznych jest wanie strach. Strach przed wyrzuceniem ze szkoy, z uniwersytetu, z pracy. Strach przed pobiciem i uwizieniem< mwi Milos Milenkowic, prezes EURO-26 w Serbii i byy aktywista Otporu! >Kiedy zakadalimy Otpor!, ludzie nas przestrzegali: nikogo nie denerwujcie, nic nie zmieniajcie, moe by tylko gorzej<. Grup przestrzegajc przed dziaaniem byo pokolenie starsze. Dlaczego akurat oni? Poniewa wprost proporcjonalnie do pogbiania si poczucia beznadziei, priorytetem starszego, udrczonego przez wadz pokolenia stawao si beznamitne trwanie. Jak zauwaa Milos: >yli tylko dniem dzisiejszym i bali si nawet pomyle o moliwoci wystpienia przeciw dyktaturze< ()Na pogronych w chocholim nie nie mona byo liczy. Rewolucj trzeba byo oprze na ludziach modych, majcych motywacj do walki o wasny kraj, w ktrym w przyszoci przyjdzie im y. Najpierw wic trzeba byo ich omieli, skruszy strach i da poczucie pewnoci, e sukces jest tylko kwesti czasu, e ich zaangaowanie przyniesie efekty. Byo to koniecznie, bo strach w reimach o korzeniach totalitarnych jest jak mityczny w Uroborus karmi si samym sob, tworzy zaklte koo. Pragnienie zmian, chocia tli si w sercach wielu, skutecznie przygaszane jest poczuciem osamotnienia i obaw przed niepowodzeniem. Niemono przezwycienia strachu w wymiarze jednostkowym umoliwia mu kolektywne trwanie. A omieli jednostk i wla nadziej w serce moe

28

jedynie poczucie bycia czci anonimowego tumu wielkiej, silnej wsplnoty. Pochd Solidarnoci ruszy, gdy Polacy zobaczyli ilu ich, poczuli si i czas. Analogicznie, jeeli pochd mia ruszy w Serbii, Gruzji czy na Ukrainie, musia powsta tum. Jeeli tumu nie byo, to trzeba byo po prostu go wykreowa. ()Z czasem osb zainteresowanych ruchem zaczo przybywa im wicej ich byo, tym strach Uroborus coraz bardziej dawi si swym ogonem. Nowych aktywistw uczono jak przezwycia lk. Dzielono ich na kilkuosobowe grupy, ktrych czonkowie mieli obowizek wzajemnie si kontrolowa, a w przypadku aresztowania poinformowa o tym reszt. Wtedy formowano now grup, ktrej czonkowie na zmian, ale bez przerwy pikietowali pod placwkami milicji a do uwolnienia przyjaci. Stworzono te specjalne kanay informacyjne, dziki ktrym o aresztowaniu dowiadywaa si grupa niezalenych prawnikw, rodzice ofiar i niezalene media. >Wszyscy natychmiast przychodzili na milicj. Prawnicy tworzyli listy aresztowanych i zapewniali opiek prawn, dziennikarze zdawali relacj, a wciekli rodzice przekonywali milicjantw, aby uwolnili ich dzieci< wylicza kolejne czynnoci Milos. Milicj dao si te czsto przecign na swoj stron graniem na najprostszych, ludzkich emocjach. W kocu milicjanci byli czonkami tego samego spoeczestwa, co aresztowani, a niejednokrotnie pod wytarty mundur sami chtnie zaoyliby podkoszulek rewolucjonisty (co zreszt si zdarzao). Gene Sharp zaleca strategom ruchw rewolucyjnych rozpoznanie stopnia niezadowolenia i zastraszenia panujcego w wojsku i milicji, sugerujc, e funkcjonariusze pastwowi mog by przeciwni reimowi z powodw osobistych, rodzinnych, lub politycznych. Tak w istocie bywao, co doskonale pokazuje przytoczona w >Der Spiegel< anegdota: >W (serbskiej) wiosce pod Nowym Sadem komendant milicji przymkn raz trzech modych aktywistw malujcych opozycyjne hasa. Kiedy pod wieczr wrci do domu, ona odmwia mu podania kolacji, dopki ich nie wypuci. Zmylasz przekonywaa go. To nie adni przestpcy, ale mili chopcy, ktrzy byli na urodzinach naszego syna! Komendant da za wygran<. Wyraenie >mili chopcy< wskazuje, e wygld zewntrzny rwnie mg gra rol psychologiczn: sympatyczni studenci nie budzili agresji ani strachu w milicjantach, poza tym czsto przypominali im ich wasne dzieci. W efekcie ciko byo im podnie pi na kogo, kto nie by krnbrny i nie stawia oporu. A ju szczeglnie jeeli ten kto by pikn kobiet. Wanie ten sposb zmikczania serc Milos uznaje za najskuteczniejszy: >Nasze liczne aktywistki, w biaych podkoszulkach i z kwiatami w rkach rwnie przychodziy na posterunek milicji i z miym umiechem na twarzy prosiy milicjantw o uwolnienie kolegw<. Do skutku. Strach przed pobiciem i aresztowaniem przezwyciano te dziki tworzeniu poczucia rywalizacji i konkurencji. >Gdy ci aresztuj, moesz si tylko cieszy! Zorganizowalimy konkurs, ktrego zwycizc zostawa aktywista aresztowany najwiksz ilo razy. Mnie aresztowano tylko 7 razy. Koleg, ktry wygra 37 razy w cigu szeciu miesicy< mieje si Milos. Modzi odczuwali dum z powodu przynalenoci do ruchu, poniewa dziki uczestnictwie w protestach nawet najbardziej niemiali mogli w przypadku aresztowania czy pokazania w mediach sta si nagle popularni w swoim miejscu zamieszkania. We wszystkich akcjach rwnie wany by humor. >art i ironia to klucz do sukcesu!< podkrela Milos. Te dwie metody stosowane przez Polakw w czasach komunizmu przez >Pomaraczow Alternatyw< aksamitni rewolucjonici rwnie wykorzystywali, chocia istniaa pewna rnica. Podczas gdy Polacy artami jedynie parodiowali i wymiewali absurdy socjalizmu, aksamitni rewolucjonici zaprzgli humor do czynnej walki politycznej[12].

Naley jednak zaznaczy, e w tym przypadku zjawisko strachu w walce informacyjnej jest broni obosieczn nie tylko dotykajcym przeciwnikw obecnej wadzy, ale take ludzi bdcych oficjalnie po stronie teje wadzy w strukturach pastwowych. Paradoks polega na tym, e strach wiadczy rewolucjonistom te same usugi w stosunku do ludzi znajdujcych si po drugiej stronie barykady. Gene Sharp w swoich opracowaniach zwraca uwag na fakt, e urzdnicy bojc si zawie oczekiwania zwierzchnikw mog nie przekazywa cakowitej i dokadnej informacji, ktra jest wymagana do podejmowania przez dyktatora (efektywnych) decyzji[13]. Innymi sowy, strach przed gniewem szczebla centralnego moe powodowa, e raporty i analizy dotyczce biecych nastrojw w spoeczestwie s czsto pisane na mod oczekiwa wadzy i nie zawieraj mogcych je niepokoi uwag, spostrzee i prognoz, w efekcie czego s niczym innym tylko dezinformacj.

29

Do przycignicia modziey wykorzystywano koncerty rockowe, ktre organizowano w celu przedstawienia im odpowiedniego przekazu informacyjnego. W tygodniach poprzedzajcych wybory z 24 wrzenia szereg serbskich zespow rockowych m.in. Darkwood Dub, Kodza, Nebojsa day na terenie caego kraju 27 koncertw w ktrych uczestniczyo ponad 200 tys. osb. Trzy dni przed gosowaniem odby si finaowy koncert tego rockowo politycznego tournee na ktry przyszo 20 tys. widzw[14]. Otpor korzysta take z sonday opinii oraz prognoz medialnych, ktre nieodpatnie, specjalnie dla ruchu przygotowywa belgradzki Instytut Bada Marketingowych.

Rwnolegle prowadzono dwie kampanie. Pierwsza wymierzona bya przeciwko Milosevicowi, a jej zawoaniem byo haso Gotov Je! (Skoczone!). Ta akcja informacyjna bya klasyczn operacj z arsenau wojny psychologicznej, a jej celem byo podwaenie autorytetu Milosevica w spoeczestwie oraz wpojenie odbiorcom przekazu informacyjnego, e serbski przywdca jest na skraju przepaci. W ramach tej akcji na terenie caej Serbii rozklejono milion plakatw z hasem Gotov Je!, co wiadczy o zasigu i rozmachu caej operacji psychologicznej. O ile pierwsz kampani przeprowadzi Otpor, to drug, rwnoleg przeprowadzio 37 serbskich organizacji pozarzdowych. Hasem tej operacji informacyjnej byo zawoanie Vreme Je! (Ju czas!) i jej celem byo przekonanie modych Serbw, e ich udzia w wyborach jest bardzo wany. Akcja zostaa zwieczona penym sukcesem, bowiem a 87 proc. modych ludzi uprawnionych do gosowania wzio udzia w wyborach, masowo gosujc przeciw Milosevicowi.

Wanym elementem w dziaaniach Otporu by fakt, e cay ruch maksymalnie stroni od jakichkolwiek akcentw ideologicznych, co si rzeczy stwarzao wygodn platform do wsppracy rnych organizacji niejednokrotnie wyznajcych przeciwstawne sobie ideologie. Jednake to, co byo si Otporu w warunkach aksamitnej rewolucji, w realiach starcia demokratycznego na niwie stricte partyjnej okazao si jego saboci. Po pokonaniu obozu Milosevica prba przeksztacenia Otporu w parti polityczn o orientacji socjaldemokratycznej zakoczya si porak, bowiem w wyborach parlamentarnych Otpor uzyska zaledwie 1,6 proc. gosw poparcia. Viatcheslav Avioutskii, autor ksiki o Aksamitnych rewolucjach w ten sposb tumaczy klsk przeksztacenia ruchu rewolucyjnego w klasyczn parti polityczn: () Przede wszystkim zbyt pno przeksztacono ruch w parti polityczn. Poza tym od samego pocztku kampanii z 2003 r. jasne byo, e nie zdoa on przekroczy picioprocentowego progu wyborczego, a tym samym wej do parlamentu, co zniechcio wielu sympatykw >Otporu<. Wikszo tzw. >wielkich< partii skutecznie go zwalczaa. >Otpor< nie by w stanie dziaa na tym samym polu, co tradycyjne partie. W gruncie rzeczy wci nie potrafi si odci od wizerunku ruchu >rewolucyjnego<. Ludno Serbii widziaa w nim raczej taran nakierowany na Miloeviia ni klasyczne ugrupowanie polityczne[15].

Oczywistym jest fakt, e bez zewntrznego wsparcia logistycznego oraz finansowego ze strony pastw zainteresowanych obaleniem Milosevica aksamitni rewolucjonici nie byliby w stanie na tak skal i z takim rozmachem przeprowadza swoje kampanie informacyjno psychologiczne. Powszechnie znane s zwizki dziaaczy Otporu z amerykaskimi i niemieckimi koami politycznymi, ktre poprzez szereg fundacji, stowarzysze i innych organizacji pozarzdowych w rnej formie udzielay wsparcia aksamitnym rewolucjonistom. Seminaria szkoleniowe dla serbskich dziaaczy organizoway m.in. International Republican Institute, National Democratic Institute czy niemiecka Fundacja Fredricha Eberta. W USA na

30

poziomie rzdowym patronat nie tylko nad Otporem, ale nad ca opozycj wobec Milosevica objli Madeleine Albright i Richard Holbrooke.

() Przedstawiciel amerykaskiego National Endewment for Democracy (Narodowy Fundusz na rzecz Demokracji NED), Paul B. McCarthy, potwierdzi, e od sierpnia 1999 r. >do Otporu zaczy spywa dolary<. Podkreli, e w latach 1998-2000 NED przeznaczy ponad 3 miliony dolarw na finansowanie serbskich ruchw demokratycznych, a >Otpor< by gwnym odbiorc tych funduszy. Spotyka si z przywdcami ruchu w Czarnogrze i na Wgrzech rozmawia gwnie ze Slobodanem Homenem, odpowiedzialnym w >Otporze< za stosunki z zagranic. Homen potwierdzi, e finansowanie to miao miejsce przyzna te, e jego organizacja otrzymywaa pienidze od organizacji pozarzdowych i rzdw pastw zachodnich. Potwierdzi, e w czerwcu 2000 r. spotka si z Berlinie z Madelein Albright. Amerykaska sekretarz stanu owiadczya przy tej okazji: >Chcemy ujrze Miloeviia odsunitego od wadzy, wydalonego z Serbii, stojcego przed Trybunaem w Hadze<, gdzie mia by sdzony za swoje zbrodnie przeciwko ludzkoci. Serbski dziaacz spotyka si take z Wiliamem D. Montgomerym, byym ambasadorem Stanw Zjednoczonych w Chorwacji do spotkania doszo w ambasadzie amerykaskiej w Budapeszcie. Montgomery da mu do zrozumienia, e >sprawa Miloeviia zostaa przez Madeleine Albright potraktowana osobicie i ma niezwykle wysoki priorytet> oraz e sekretarz yczyaby sobie, by ustpi. Kolejna amerykaska organizacja, USAID (United States Agency for International Development Amerykaska Agencja ds. Midzynarodowego Rozwoju), ogosia, e w budecie na rok 2000 przewidziano 25 milionw dolarw na pomoc w demokratyzacji Serbii. Jej przedstawiciele potwierdzili, e setki tysicy dolarw skierowano bezporednio do >Otporu< na takie cele, jak druk afiszy wyborczych czy produkcja koszulek z logo ruchu. Z kolei przedstawiciele Midzynarodowego Instytutu Republikaskiego z siedzib w Waszyngtonie, finansowanego czciowo z USAID, opowiadali o dziesiciu spotkaniach, jakie odbyli z przywdcami ruchu studenckiego w Czarnogrze i na Wgrzech poczwszy od padziernika 1999 r.Cz oglnej kwoty 1,8 miliona dolarw, ktr USAID przeznaczy na pomoc Serbii w 1999 r., przekazano bezporednio do >Otporu<[16].

Fakt wspierania Otporu przez amerykaskie i niemieckie koa polityczne viafundacje oraz organizacje pozarzdowe by skwapliwie wykorzystywany przez krgi rzdowe w wojnie informacyjnej jaka wwczas trwaa w Serbii . W maju 2000 r. rzd owiadczy, e znajduje si pod presj wywieran przez zagraniczne mass media i jednoczenie umieci Otpor na indeksie organizacji realizujcych dziaalno wywrotow, zarzucajc aksamitnym rewolucjonistom, e s wrogami pastwa opacanymi przez NATO. W socjotechnice przekazu informacyjnego orodkw zwizanych z rzdem praktycznie bez przerwy przewijay si wtki powiza Otporu z amerykaskimi i niemieckimi orodkami politycznymi. Otpor nazywano tworem Stanw Zjednoczonych i sugami Madeleine Albright.

Pomimo poraki Otporu w wicie demokracji cz dziaaczy tego ruchu znalaza sobie miejsce w nowej rzeczywistoci po obaleniu Milosevica. Ot zaoyli oni agencj Public Relations Centrum Oporu bez Przemocy. Centrum doradza w organizowaniu bezkrwawych przewrotw politycznych. Opracowano kodeks postpowania majcy pomc w organizacji takiego przewrotu, ktry skada si z siedmiu podstawowych zasad: 1. Musi znale si grupa ludzi przewiadczonych, e bezkrwawy przewrt jest moliwy; 2. Osoby te musz zaoy midzyuczelnian organizacj; 3. Organizacja ta musi opracowa wasn strategi protestw; 4. Naley przyj czytelny i wyrazisty symbol i nazw ruchu, ktre bd czytelne i atwo rozpoznawalne; 5. Naley ustali proste i konkretne cele, ktrych domaga si bd uczestnicy protestw; 6. Nigdy nie naley stosowa siy (w razie ataku ucieka); 7. Naley by konsekwentnym i nieustpliwym w dziaaniu[17].

31

Agencja zaoferowaa swoje usugi innym ruchom demokratycznym na obszarze pastw postradzieckich. Centrum zaoone przez dziaaczy Otporu uczy adeptw aksamitnych rewolucji jak rozmieszcza siatk wsppracownikw, jak ksztatowa biura wsppracy z pras i dziay logistyczne, jak mobilizowa dziaaczy, jak dziaa na terenach wiejskich, jak zabezpiecza si przed subami wywiadowczymi i policj i jak negocjowa z siami porzdkowymi[18]. Szkolenia i seminaria organizowane przez serbsk agencj PR s patne. Jeden z jej pracownikw, byy dziaacz Otporu Aleksandar Maric ujawni, e faktury wystawiane przez Agencj zazwyczaj pokrywaj europejskie albo amerykaskie fundacje. Wrd instytucji, ktre finansoway treningi w walce bez przemocy znajduj si m.in.: Freedom House(Gruzja i Ukraina), Fundacja Open Society Georgea Sorosa (Gruzja), Fundacja UkrainaStany Zjednoczone (USUF- na Ukrainie) oraz jedna polska fundacja- Fundacja Edukacji Obywatelskiej im. S. Okrzei z siedzib w Poznaniu (Biaoru)[19].

Tomasz Formicki

Autor jest doradc i analitykiem w Midzynarodowym Centrum Szkolenia Sub Mundurowych i Cywilnych GRYF

Przypisy:

[1] Gene Sharp- Lessentiel Est de diviser le camp adverse, Le Temps, 10 grudnia 2004, za: V. AvioutskiiAksamitne rewolucje, str. 209. [2] M. Spencer- Gene Sharp 101 http://archive.peacemagazine.org/v19n3p16.htm(02.01.2008), za: Micha Szymu- Gene Sharp jako ideolog ruchu nonviolent, Geopolityka nr 1 (2) 2009. [3] tame. [4] tame. [5] A. Maric- Les faiseurs de revolutions, Politique Internationale nr 106, zima 2004-2005, str. 325, za: Viatcheslav Avioutskii- Aksamitne rewolucje, Warszawa 2007, str. 34. [6] tame, str. 35-36. [7] Za: Grzegorz Lewicki- Zagadnienie strachu jako klucz do zrozumienia metod dziaania aksamitnych rewolucjonistw, Pressje. Teka dziewita Klubu Jagielloskiego, 2007. [8] za: tame. [9] V. Avioutskii- Aksamitne rewolucje, str. 39. [10] tame, str. 39 [11] M. Szymu- Gene Sharp jako. [12] G. Lewicki- Zagadnienie strachu jako. [13] za: tame. [14] P. Ackerman, J. DuVall- A Force More Powerful: A Century of Nonviolent Conflict, Nowy Jork 2001, za: V. Avioutskii- Aksamitne rewolucje, str. 39. [15] tame, str.43. [16] tame, str. 41-42. [17] Krzysztof Warecki- Kondotierzy rewolucji, Nasz Dziennik 4-5.11.2004, za: Lekcja Majdanu. Polskie czasopimiennictwo wobec Pomaraczowej Rewolucji, str. 114. [18] V. Avioutskii- Aksamitne rewolucje, str. 43. [19] tame, str. 44.

http://diarium.pl/2012/02/aksamitne-rewolucje-%E2%80%93-zastosowanie-socjotechnikiwalki-informacyjnej-i-psychologicznej-w-praktyce-czesc-2/

32

Aksamitne rewolucje zastosowanie socjotechniki walki informacyjnej i dziaa psychologicznych w praktyce (cz 3)
13 lutego 2012 Podobn socjotechnik walki informacyjnej jak stosowa Otpor w Serbii mona dostrzec w wydarzeniach jakie miay miejsce w Gruzji w 2003 r., ktre powszechnie znane s pod nazw rewolucja r. W Serbii awangard i taranem miadcym w wojnie informacyjnej dotychczasowy rzd by Otpor, a w Gruzji praktycznie na analogicznych zasadach dziaaa organizacja o nazwie Khmara (Pora!). Ruch ten uksztatowa si na fali manifestacji w padzierniku i listopadzie 2001 r. w ktrych czynn rol odgrywali studenci z Tbilisi.

Po serii demonstracji ulicznych zdecydowano si zaoy Gruziski ruch studencki, ktrego paleta dziaa bya rnorodna: od kolejnych demonstracji przeciwko rzdowi po pomoc charytatywn. Ruch zaoony przez studentw gruziskich opozycyjnie ustosunkowanych do rzdu przechodzi ewolucj organizacyjn i stopniowo radykalizowa si, w konsekwencji czego, w kwietniu 2003 r. na bazie Gruziskiego ruchu studenckiego powstaa Khmara, ktra oficjalnie wystpia z postulatem ustpienia Eduarda Szewardnadzego. O ile Gruziski ruch studentw ogranicza si do dziaalnoci na terenie Tbilisi, to Khmara zasigiem swojego dziaania obja ca Gruzj.

Podobnie jak Otpor w organizowaniu si Khmara przyja strategi sieciocentryczn i aby nie uatwia wadzom walki z organizacj oraz prb dezintegracji ruch nigdy nie zosta oficjalnie zarejestrowany. Ten model funkcjonowania organizacji uatwiao im prawo obowizujce w Gruzji, bowiem stowarzyszenie istniejce de facto, nawet jeli nie zostao zarejestrowane oficjalnie, automatycznie nabywa osobowo prawn. Takie rozwizanie uatwiao Khmarze dziaalno na dwch paszczyznach: stwarzao moliwo otwarcia si ruchu na modych ludzi gotowych zaangaowa si w dziaalno, ale nie chccych by formalnie czonkami ruchu. Drugim pozytywem by fakt, e wadze nie mogy zdelegalizowa ruchu, bo nie by on zarejestrowany, ani tym bardziej nie mia lidera ani przywdcy, czy to pochodzcego z nominacji, czy te wybranego w gosowaniu. Kolegialne kierownictwo stanowili Teja Tutberidze, Georgi Kandelaki i Szota Chidzaniszwili[1]. Taka konstrukcja organizacji bya bardzo niewygodna dla sub specjalnych chccych kontrolowa Khmar, bowiem nie prowadzia ewidencji ludzi zaangaowanych w jej dziaalno.

33

Dziaaczy Khmary szkolili Otporowcy z Centrum oporu bez przemocy. Gruziski ruch mia praktycznie takie samo godo jak Otpor, czyli czarn zacinit pi na niebieskim tle. Tak wic symbol Khmary rni si od symbolu Otporu tylko kolorystycznie.

() Georgi Kandelaki, byy aktywista >Kmary!<, obecnie pracownik administracji prezydenckiej w Gruzji, wspomina: >Na pocztku byo nas tylko dwadziecia osb, a w cigu jednej nocy musielimy sprawia wraenie, e jest nas tysice i jestemy wszdzie<. W tym celu kilkunastu aktywistw po zmierzchu rozjechao si do szeciu najwikszych gruziskich miast, aby wypeni pierwszy punkt rewolucyjnego planu, brzmicy >Niech nas zobacz<. Niewane, w jakim wietle. Wane byo, eby ludzie w ogle usyszeli o organizacji. Nieznane zawsze budzi niepewno, co z kolei prowadzi do niepokoju i lku. O wiele atwiej natomiast przekona ludzi do czego, co jest ju obecne w ich wiadomoci. Majc to na uwadze i dysponujc czasem do witu, uzbrojeni w spreje i tekturowe wzory aktywici malowali zacinit pi logo >Kmary!<- na gruziskich ulicach. Rankiem kontrolowane przez wadze media wpady w panik, co poskutkowao pojawieniem si tematu tajemniczych symboli w telewizji wraz ze spekulacjami na temat ich zowrogiej proweniencji. Niezalenie od negatywnego charakteru spekulacji, gwny cel zosta osignity wrogie media zostay wykorzystane do >rozreklamowania< organizacji[2].

Decyzja gruziskich rewolucjonistw o obraniu na swoje godo identycznego symbolu jak Otpor nie bya przypadkowa. Miaa ona gbsze, psychologiczne podoe. Ot zdecydowano si budowa Khmar na bazie mitu, e gruziski ruch jest przedueniem procesw zapocztkowanych w Serbii. W socjotechnice przekazu informacyjnego wpajano opinii publicznej, e nie jest to tylko lokalny konflikt o wadz, ale kontynuacja procesw demokratyzacyjnych majca zasig midzynarodowy. Dlatego wiadomie i z premedytacj gruziscy studenci z Khmary podkrelali swoje zwizki z Otporem, aby wrd Gruzinw zaszczepi przekonanie, e posiedli oni wiedz i maj patent na obalanie wadzy. Khmara ju na starcie wykorzystaa pewien psychologiczny kapita jakim by mit Otporu.

Sprawdzone w Serbii metody wypracowane przez Otpor wykorzystano w Gruzji. Przeprowadzono takie same kampanie informacyjne, jak np.: Skoczyo si! i zastosowano w nich t sam socjotechnik przekazu informacyjnego jak w Serbii.

W walce informacyjnej z Eduardem Szewardnadze wykorzystywano te elementy humorystyczne, ktre znakomicie sprawdziy si w Serbii. Jedn z tego typu akcji majcych na celu poderwanie autorytetu prezydenta w oczach spoeczestwa byy happeningi, w ktrym ludzie z Khmary umiecili na ulicach miast serwis fotograficzny. Tene serwis fotograficzny w swej ofercie mia oryginaln propozycj dla przechodniw. Ot na duej tablicy namalowano wntrze toalety z twarz prezydenta Szewardnadzego wystajc z sedesu. Posta spukujca wod miaa otwr w miejscu twarzy w ten sposb kady mg zrobi sobie pamitkowe zdjcie jako cz instalacji nazwanej bloc toilet (co ma dwojakie znaczenie, bowiem moe oznacza zarwno przenon toalet, jak i toalet bloku [sowieckiego]). W tym serwisie fotograficznym przechodnie robili sobie zdjcia jak pocigaj za spuczk, co sprawiao wraenie, e spuszczaj do klozetu prezydenta wraz z wod.

Innym happeningiem by marsz zorganizowany przez dziaaczy Khmary, ktrego uczestnicy nieli komunistyczne symbole oraz flagi radzieckiej Gruzji, a wrd tych symboli z poprzedniej epoki specjalnie niesiono portrety Szewardnadzego. Tego typu akcja miaa na celu wpojenie Gruzinom skojarzenia, e prezydent, to cichy sympatyk komunizmu.

Gruziscy aksamitni rewolucjonici w swojej dziaalnoci stosowali take fortele i podstp. Zdarzay si przypadki, e balansowali na pograniczu szantau wobec urzdnikw pastwowych. () Biorc pod uwag fakt, e tylko 2 procent Gruzinw czyta gazety, jasne jest, e to wanie telewizja ma monopol na informacj. Jednak spoeczestwo nie wierzy mediom bezgranicznie, co aksamitni rewolucjonici skrupulatnie wykorzystali do stworzenia wasnego pozytywnego wizerunku. Kiedy medialne emocje zwizane z obmalowywaniem ulic opady, przystpowano do realizacji kolejnego zadania: wytworzenia poczucia wsplnoty. Na pocztku by to problem,

34

poniewa zanim liczba aktywistw wzrosa, trzeba byo dziaa, majc do dyspozycji niewielk liczb osb. Grupa bya jednak bardzo zdyscyplinowana i zdeterminowana do dziaania- jej gwnym hasem byo: >Demokracja w planowaniu, dyktatura w dziaaniu<. Miaa te w zanadrzu kilka chwytw socjotechnicznych. W pocztkowej fazie wraenie masowoci ruchu stwarzano oszukujc oko. Mae grupy protestujcych w rnych miejscach po skoczeniu swoich przemarszw zmieniay ubrania i transparenty, po czym wracay na ulice. Czasem dziaano incognito, a nawet uciekano si do delikatnych podstpw. Georgi Meladze, byy aktywista >Kmary!<, obecnie pracownik Liberty Institute, wspomina: >Kiedy mia si odby mecz pikarski Rosja- Gruzja, zorganizowalimy, na przykad, wiec pod hasem Do przegranych z Rosj [po gruzisku do znaczy kmara], co przycigao rwnie licznych fanw piki nonej, czsto niewiadomych politycznego charakteru zgromadzenia<. Aby zachci przechodniw do uczestnictwa, noszono rwnie transparenty z wyrazami poparcia rnych instytucji i organizacji, ktrych czonkowie wcale nie uczestniczyli w protestach. Transparenty z pocztku nieli wyselekcjonowani aktywici, ale z czasem spontaniczne doczali do nich czonkowie organizacji, ktrych nazwy widniay na pachtach. Schemat mylowy, w ramy ktrego wepchna ich socjotechnika by nastpujcy: >jeli inni ju protestuj, to czemu my nie moemy? Nie jestemy przecie sami<. A wic poczucie rozmycia wasnej osoby w tumie byo wanym czynnikiem niwelujcym strach. Meladze wspomina te chwyt, przy pomocy ktrego postawiono w szachu rektora skorumpowanego uniwersytetu. Puszczono mianowicie midzy studentw plotk, e siedzcy przy stoliku na dziedzicu przed budynkiem ludzie maj do rozdania darmowe bilety wstpu na rne wydarzenia kulturalne: koncerty, wystawy, przedstawienia etc. Gdy wok stolika zgromadzi si tum, negocjujcy w tym czasie ze skorumpowanym rektorem studenci pokazali mu przez okno cae zajcie, przekonujc, e tum ten protestuje przeciw niemu. Przestraszony, musia pj na ustpstwa. By moe zagranie to nie byo wzorowe, jeli rozpatrywa je w kategoriach fair play, ale wzito pod uwag fakt, e sam rektor jako nie przejmowa si tymi kategoriami w swych relacjach ze studentami[3].

Znak buntu przeciw wadzy Szewardnadzego, czyli kwiat ry w socjotechnice przekazu informacyjnego symbolizowa wyrzeczenie si przemocy ze strony rewolucjonistw i by namacalnym znakiem pokojowego charakteru rewolucji r w Gruzji.

Kulminacj rewolucji r byy wybory do gruziskiego parlamentu w listopadzie 2003 roku. Wwczas doszo do bezporedniej konfrontacji pomidzy wadz a aksamitnymi rewolucjonistami, ktrzy wspierali opozycj polityczn wobec wadzy Szewardnadzego.

Eduarda Szewardnadzego popieray dwa ugrupowania: O Now Gruzj partia, ktra sprawowaa wadz oraz Unia Odnowy Demokratycznej majca charakter koalicji mniejszych ugrupowa. Na czele tej formacji politycznej sta Asan Abaszidze pochodzcy z Adarii. Z kolei trzon opozycji stanowiy trzy partie: Saakaszwili Ruch Narodowy, Partia Pracy oraz Burdanadze -Demokraci.

Opozycja dopatrzya si nieprawidowoci podczas wyborw i zarzucia Szewardnadzemu oraz rodowiskom politycznym wspierajcym go, oszustwo wyborcze. Gos zabrali przedstawiciele organizacji zagranicznych, ktrzy byli obserwatorami wyborw w Gruzji. Przedstawiciel OBWE, Bruce George, powiedzia, e wybory nie speniy standardw midzynarodowych: pomyki na listach wyborczych day przewag prorzdowej partii O Now Gruzj[4]. Z kolei Konstantin Markeow, przedstawiciel grupy obserwatorw Zgromadzenia Parlamentarnego Wsplnoty Niepodlegych Pastw potwierdzi, e w przebiegu wyborw parlamentarnych pogwacono gruziskie prawo[5].

Rewolucja r nabraa tempa, bowiem dwa dni przed otwarciem sesji parlamentarnej 22 listopada 2003 r. Micheil Saakaszwili w telewizyjnej odezwie ogosi pocztek aksamitnej rewolucji. Na drugi dzie ulice Tbilisi zostay opanowane przez dziesitki tysicy manifestantw, ktrzy przyjechali do stolicy z caego kraju. Przywdcy rewolucji r skopiowali zastosowany w Serbii element dziaa informacyjnych majcych na celu psychologiczne obezwadnienie struktur siowych. Mianowicie Saakaszwili zaapelowa do si porzdkowych, armii i sub specjalnych, aby nie uciekay si do stosowania siy wobec pokojowo nastawionych rodakw. Podkreli, e rewolucja r ma charakter pokojowy i nie dy do konfrontacji siowej. Tym samym ju na pocztku wytrcono

35

wadzy bro psychologiczno informacyjn, bowiem w tego typu sytuacjach rewolucyjnych praktycznie kada wadza bronica si przed rewolucj stosuje element wojny informacyjnej jakim jest zarzucanie rewolucjonistom ekstremizmu, czy dziaa o charakterze siowym niezgodnych z konstytucj. Aksamitnym rewolucjonistom nie sposb zarzuci dziaa o charakterze siowym czy ekstremistycznym, a jeli wadza rzuca takie oskarenia w przestrze informacyjn, to tego typu dziaanie przynosi wrcz odwrotny skutek, bowiem w oczach spoeczestwa obserwujcego rozwj wydarze kompromituje orodki informacyjne wspierajce rzd.

Celem dziaa aksamitnych rewolucjonistw byo sparaliowanie pracy nowowybranego parlamentu. 22 listopada 40 tys. osb opanowao centrum Tbilisi. Kilkanacie minut po tym jak Szewardnadze otworzy sesj parlamentu z udziaem tych deputowanych, ktrzy akceptowali oficjalne wyniki wyborw z 2 listopada, tum zwolennikw opozycji przedosta si na teren parlamentu. Saakaszwili jako przywdca opozycji z symbolem aksamitnej rewolucji w Gruzji znalaz si na mwnicy i z r w rku ogosi usunicie Szewardnadzego ze stanowiska. Szewardnadze pod oson ochrony wydosta si z siedziby parlamentu wyjciem ewakuacyjnym.

Policja nie zareagowaa na zajcia w parlamencie i zachowaa neutralno. Cz sub specjalnych majcych za zadanie spacyfikowanie opozycji przyczya si do rewolucji, jednake dua cz armii dochowaa wiernoci dotychczasowemu prezydentowi i tym uksztatowaa si dwuwadza przez co kraj stan na progu wojny domowej. Opozycj popar Ilia II, duchowy przywdca gruziskiego Kocioa prawosawnego, a Nino Burdanadze jako byy przewodniczcy parlamentu ogosi si penicym obowizki prezydenta.

Po mediacjach ze strony zagranicznych dyplomatw Szewardnadze ustpi ze stanowiska, a opozycja ogosia kolejny termin wyborw na stycze 2004 r., w ktrych to odniosa zdecydowane zwycistwo.

Jednake rola dziaaczy Khmary w przeciwiestwie do ich serbskich odpowiednikw nie zakoczya si po przejciu wadzy przez opozycj. Organizacja gruziskich aksamitnych rewolucjonistw przetrwaa rewolucj i ciar swojej dziaalnoci przeniosa do Adarii bdcej autonomiczn republik w ramach Gruzji. Lokalne wadze Adarii ciyy ku Rosji, co stao w sprzecznoci z geopolitycznym kierunkiem nowego przywdcy Gruzji Micheila Saakaszwiliego. Poza tym Saakaszwili w swoim programie wyborczym obiecywa Gruzinom odzyskanie zbuntowanych prowincji.

Filia Khmary w Batumi organizowaa demonstracje wymierzone przeciwko lokalnemu przywdcy Adarii Asanowi Abaszidze. W tych akcjach informacyjno psychologicznych aksamitni rewolucjonici nagminnie wykorzystywali jeden z instrumentw socjotechniki propagandy jakim jest stereotyp. Ot zarzucali Abaszidze komunizm i prorosyjskie sympatie kreujc w swoim przekazie informacyjnym adarskiego przywdc na czowieka, ktry politycznie i mentalnie zatrzyma si w poprzedniej epoce. W odpowiedzi na te dziaania wadze Adarii aresztoway kilku aktywistw Khmary, a policja podaa do publicznej wiadomoci, e aresztowani posiadali w domach narkotyki i bro.

W marcu i kwietniu 2004 r. demonstracje jeszcze bardziej nabray na sile. W kocu adarski przywdca ustpi i uciek do Moskwy, a Saakaszwili w cigu nastpnych tygodni pozbawi Adari autonomii.

Prezydent Saakaszwili nie zapomnia o tych, ktrzy pomogli mu doj do wadzy. Jak pisze V. Avioutskii: () Inicjatorzy i aktorzy rewolucji zostali nagrodzeni. Dyrektor gruziskiego oddziau Fundacji Sorosa zosta mianowany ministrem, dyrektor generalny opozycyjnej stacji telewizyjnej Rustawi-2 otrzyma stanowisko szefa Izby Handlowo- Przemysowej. Przewodniczcy Centralnej Komisji Wyborczej mianowany zosta burmistrzem Tbilisi[6].

Podobnie jak w przypadku dziaalnoci aksamitnych rewolucjonistw w Serbii take i gruziscy rewolucjonici korzystali ze rodkw finansowych pyncych z Zachodu. Cytowany wczeniej Avioutskii napisa: () Finansowanie dziaalnoci >Khmary<, jak i caej >rewolucji r<, pozostaje tematem niesychanie delikatnym. Nie szukajc nawet oficjalnych dowodw, rosyjscy dziennikarze cytowali jednego z przywdcw ruchu Georgija

36

Kandelakiego, ktry poda do wiadomoci, e ruch studencki finansowany by przez Fundacj Sorosa. Prasa rosyjska twierdzia rwnie, e ponad dwa tysice aktywistw >Khmary< oraz tysic piciuset czonkw partii Ruch Narodowy Micheila Saakaszwiliego szkolonych byo przez >Otpor< w zakresie metod oporu bez przemocy. Niektrzy spord przywdcw opozycji gruziskiej, w tym Saakaszwili i wanija, udawali si do Serbii. Z kolei prasie gruziskiej udao si ustali, e koszty tych podry ponosia amerykaska organizacja pozarzdowa National Democratic Institute, a dokadniej jej filia w Tbilisi kierowana przez niejakiego Marca Malena. W wywiadzie udzielonym rosyjskiemu tygodnikowi >Itogi< Micheil Saakaszwili potwierdzi, e ruch >Khmara< otrzymywa pienidze od Fundacji Georgea Sorosa, a jednoczenie zaprzeczy, jakoby fundacja ta finansowaa take gruzisk opozycj polityczn[7].

Jak wczeniej wspomniano dziaalno Khmary nie zakoczya si po zwycistwie rewolucji r. Filie tej organizacji obecne s w 30 najwikszych miastach Gruzji, a jej czonkowie zaangaowali si w walk z korupcj, ktra szczeglnie na gruziskiej prowincji jest prawdziw plag. Oprcz tego typu dziaa aktywici Khmary prowadz take dziaalno charytatywn.

Nie oznacza to jednak, e wraz ze zwycistwem rewolucji r Khmara zaprzestaa dziaalnoci na niwie rewolucyjnej. Wrcz przeciwnie nadal zaangaowani s w eksport aksamitnych rewolucji na obszarze byych republik ZSRR. Czonkw Khmary mona byo zauway podczas pomaraczowej rewolucji na Ukrainie. Aktywici gruziskiej organizacji swoje dowiadczenia przekazywali take aksamitnym rewolucjonistom z Kazachstanu, Modawii i Biaorusi. Rwnie opozycja z Kirgistanu nawizaa kontakt z Khmar i m.in. gruziscy aktywici przygotowywali rewolucjonistw z Kirgistanu do wydarze, ktre przeszy do historii jako rewolucja tulipanw.

Gruzja to geograficzny klucz do Kaukazu i dopiero po uwanej analizie znaczenia tego kraju w geopolityce basenu Morza Kaspijskiego oraz jego geostrategicznej i geokonomicznej roli w tym regionie mona zauway, e rewolucja r, to polityczne odbicie globalnych zmaga duych mocarstw na wiatowej szachownicy polityki midzynarodowej. Dlatego pomimo faktu, e zmagania pomidzy opcj proatlantyck a Wschodni w trakcie pomaraczowej rewolucji na Ukrainie miay znacznie wikszy ciar gatunkowy, to jednak rewolucja r ma niebagatelne znaczenie psychologiczne, bowiem przeamaa pewn mentaln barier w krajach postradzieckich. W tym kontekcie wydaje si, e racj ma gruziski dziaacz Georgi Kandelaki, ktry napisa, e () gruziska rewolucja okazaa si kluczowa, dowodzc wiatu, e w krajach byego Zwizku Radzieckiego naprawd mona, przy uyciu metod demokratycznych i bezprzemocowych, obali skorumpowane rzdy. Wczeniej bowiem wszyscy byli przekonani, e spoeczestwa tych krajw nie s zdolne do cakowitego przyjcia demokracji[8].

Tomasz Formicki

Autor jest doradc i analitykiem w Midzynarodowym Centrum Szkolenia Sub Mundurowych i Cywilnych GRYF

Przypisy

[1] Viatcheslav Avioutskii Aksamitne rewolucje, str.50. [2] G. Lewicki- Zagadnienie strachu jako klucz. [3] G. Lewicki- Zagadnienie strachu jako klucz. [4] V. Avioutskii- Aksamitne rewolucje, str.53. [5] tame, str. 53. [6] tame, str. 54. [7] tame, str. 50. [8] tame, str. 55.

Podziel si tym artykuem ze znajomymi:

http://diarium.pl/2012/02/aksamitne-rewolucje-%E2%80%93-zastosowanie-socjotechnikiwalki-informacyjnej-i-dzialan-psychologicznych-w-praktyce-czesc-3/ 37

Aksamitne rewolucje zastosowanie socjotechniki walki informacyjnej i dziaa psychologicznych w praktyce (cz 4)
23 lutego 2012 Kolejnym aksamitnym przewrotem jaki przetoczy si na terenie postradzieckim bya pomaraczowa rewolucja na Ukrainie, ktrej kulminacja miaa miejsce od 21 listopada 2004 r., czyli od zakoczenia drugiej tury wyborw prezydenckich do 23 stycznia 2005 r., gdy jeden z liderw ukraiskiej opozycji Wiktor Juszczenko zoy przysig prezydenck. Jedn z kluczowych rl w tych wydarzeniach odegraa organizacja Pora (Nadszed czas!), ktra podobnie jak Otpor w Serbii i Khmara w Gruzji bya zoona gwnie ze studentw. Pocztki zorganizowanego prodemokratycznego nurtu studenckiego na Ukrainie sigaj drugiej poowy lat 80. XX wieku. Jednake tene ruch studentw nie odegra powaniejszej roli politycznej po rozpadzie ZSRR, a dziaania tego nurtu ograniczay si do aktywnego uczestnictwa w antyrzdowych demonstracjach i wiecach.

Ukraiscy studenci wystpili w jednej z pierwszoplanowych rl dopiero podczas pomaraczowej rewolucji. 9 marca 2004 r. na bazie szeregu organizacji modzieowych i pozarzdowych takich jak: Ukraiska Modzie Chrzecijasko-Demokratyczna (HDMU), Zwizek Modziey Ukraiskiej (SUM), Stowarzyszenie Studentw Prawa, Zarewo, Moda Proswita oraz koalicji organizacji pozarzdowych Wolny wybr powstaa Pora. Podobnie jak w Serbii i Gruzji nazwa ruchu oraz jego symbol tarcza zegara symbolizowaa zbliajc si godzin zmian i koniec dotychczasowych rzdw. Drugim znakiem rozpoznawczym Pory by tak jak caej ukraiskiej opozycji kolor pomaraczowy, ktry sta si symbolem pomaraczowej rewolucji.

Nazwa organizacji zostaa skopiowana od Otporu, a konkretnie z zawoania serbskiego ruchu Vreme Je! (Ju czas). Pora otrzymaa wsparcie od ponad 150 organizacji pozarzdowych, ktre otrzymyway fundusze od zachodnich fundacji i organizacji. Ukraiscy aksamitni rewolucjonici podobnie jak ich serbscy i gruziscy koledzy utworzyli sieciocentryczn organizacj bez wyranie ukonstytuowanej struktury przywdczej. Strategia i metody dziaania Pory byy bliniaczo podobne do funkcjonowania Otporu i Khmary, co nie powinno dziwi, bowiem ukraiskich rewolucjonistw szkoli m.in. Aleksander Maric z Centrum Oporu bez Przemocy. W ramach retorsji na aksamitnych rewolucjonistach wadze Ukrainy aresztoway na lotnisku w Kijowie Marica i wydaliy go z kraju.

38

Zanim Pora przystpia do waciwych dziaa w ramach pomaraczowej rewolucji, to jej dziaacze przeszli szereg szkole, treningw i seminariw z zakresu walki bez przemocy. W kwietniu 2004 r. aktywici zgromadzili si na pierwszym szkoleniu w okolicach Uhorodu na zachodzie Ukrainy. W sierpniu ponad 300 aktywistw Pory przeszkolono w centrum szkoleniowym na Krymie. Jesieni 2004 r. organizacja ta liczya 72 stae orodki, 150 grup czasowych, 400 grup informacyjnych skupionych w strukturze liczcej ponad 30 tys. czonkw[1].

Swoistym chrztem bojowym czonkw Pory byy lokalne wybory w Mukaczewie, niewielkim miasteczku na Zakarpaciu. Tamtejsza wadza stosujc rnego rodzaju kruczki prawne i administracyjne dopucia si zamania prawa wyborczego. Wwczas aktywici Pory poprzez swoje akcje nagonili na ca Ukrain ten proceder. Osi przekazu informacyjnego aksamitnych rewolucjonistw byy tezy, e istnieje realne i powane niebezpieczestwo, i w nadchodzcych wyborach prezydenckich w skali caego kraju powtrzy si scenariusz mukaczewski. Z pierwszej bitwy dziaacze Pory wyszli zwycisko na trzech paszczyznach: lokalnej, bowiem caa akcja organizacji zakoczya si dymisj mera miasta. Drug zwycisk paszczyzn byo rzucenie w przestrze informacyjn w skali kraju przekazu, e wadza dopuszcza si nieprawidowoci przy urnach. paszczyzn by fakt, e praktycznie caa Ukraina dowiedziaa si o dziaalnoci Pory. Trzeci

Aksamitni rewolucjonici interweniowali jeszcze pomidzy majem a lipcem 2004 r. protestujc przeciwko stronniczo ich zdaniem przeprowadzonym wyborom na poziomie regionalnym. Zaangaowanie to miao na celu doskonalenie metod walki informacyjnej i psychologicznej oraz przetestowanie skutecznoci przekazu informacyjnego skierowanego do spoeczestwa. Badano reakcje spoeczne na kwestionowanie uczciwoci przebiegu wyborw.

Strategia jak przyja Pora przy pomaraczowej rewolucji, chocia w przygniatajcej wikszoci elementw bya wrcz lustrzanym odbiciem dziaa i metod stosowanych przez Serbw z Otporu i Gruzinw z Khmary, to jednak posiadaa pewne charakterystyczne cechy wynikajce z ukraiskich uwarunkowa spoeczno politycznych. Jednym z takich przykadw jest fakt, e w przeciwiestwie do Serbii i Gruzji, gdzie podczas aksamitnych rewolucji zasig dziaalnoci rewolucjonistw obj cae poacie kraju, to na Ukrainie ograniczono si do agitacji na wschodzie kraju i pooono szczeglny nacisk na centrum z Kijowem wcznie. Strategia ta wynikaa z kalkulacji, e bardzo trudne byoby prowadzenie operacji informacyjnej i psychologicznej na terenie kraju o powierzchni 603 700 km kwadratowych i liczcego 47 mln mieszkacw. Analitycy i eksperci przygotowujcy kampani informacyjn wyszli z zaoenia, e agitacja na wschodzie kraju, gdzie duymi wpywami cieszy si obz kontrkandydata obozu pomaraczowych, czyli Wiktora Janukowycza byaby marnotrawieniem si i energii, bowiem z bada i sonday wynikao, e mieszkacy tej czci kraju w przygniatajcej wikszoci popr Janukowycza. W zwizku z tym gwny ciar kampanii informacyjnej skierowano na centrum kraju, gdzie mona byo pozyska jeszcze wiksze poparcie dla Wiktora Juszczenki.

Podobnie jak w Serbii aktywici Pory przygotowali kilka kampanii informacyjnych, z ktrych praktycznie kada zaczynaa si od nazwy ruchu: Pora wstawat (Czas si obudzi), Pora dumat (Czas zacz myle), Pora gosowat (Czas gosowa), Pora peremogat (Czas zwyciy), Pora zrozumit- woni breszut (Czas zrozumie oni kami).

Chocia Pora bya czynnikiem dynamizujcym dziaania caej opozycji podczas pomaraczowej rewolucji, to wanie tej organizacji przypada rola wysyania w przestrze informacyjn hase i tez noszcych znamiona czarnego PR-u. Pora wzia na swe barki rol informatora negatywnego i osi jej przekazu informacyjnego byo przede wszystkim krytykowanie dotychczasowej wadzy Leonida Kuczmy oraz dyskredytowanie w oczach spoeczestwa ukraiskiego Wiktora Janukowycza. Mechanizm socjotechniki przekazu informacyjnego Pory opiera si na manicheistycznym, biao czarnym podziale: dobre siy prozachodnie, prodemokratyczne i chcce modernizacji oraz siy za, czyli dotychczasowy, skorumpowany obz rzdowy, tkwicy mentalnie w poprzedniej epoce, nie chccy modernizacji i unowoczenienia kraju.

39

Z kolei rola informatora pozytywnego w dziaaniach obozu pomaraczowych przypada organizacji Znaju (Wiem), ktra w socjotechnice przekazu informacyjnego koncentrowaa si na akcentowaniu zalet programu opozycji i jej kandydata.

W padzierniku 2004 r. aktywici Pory spotkali si reakcj wadz, bowiem aresztowano ponad 300 osb zaangaowanych w dziaalno ruchu. Ta akcja policyjna ze strony wadz miaa na celu zastraszenie aksamitnych rewolucjonistw. Podczas rewizji w lokalach organizacji znaleziono materiay wybuchowe, ktre wedug dziaaczy Pory zostay podoone przez suby specjalne. Podobnie jak w Serbii i Gruzji tego typu akcje ze strony aparatu pastwowego nie wpyny negatywnie na organizacj i w aden sposb nie zakciy jej dziaalnoci. Wrcz przeciwnie aresztowani stali si w oczach swoich lokalnych spoecznoci bohaterami przeladowanymi przez wadz, a caa akcja policyjna spowodowaa jeszcze wiksz konsolidacj ruchu.

Wanym czynnikiem w dziaaniach Pory bya muzyka, ktra stanowi doskonay instrument przekazu w dziaaniach psychologicznych skierowanych szczeglnie do modego pokolenia. W trakcie kampanii wyborczej zorganizowano dziesitki koncertw. Kiedy tylko rozpoczy si manifestacje w centrum Kijowa, gdzie stano miasteczko namiotowe pomaraczowych wystartowa maraton rockowy. Muzyka towarzyszya pomaraczowej rewolucji praktycznie przez cay czas.

Zanim odbya si pierwsza tura wyborw, to dziaacze Pory w swoim przekazie informacyjnym kwestionowali uczciwo wadzy oraz stawiali tez, e bd manipulacje w procesie wyborczym. W ten sposb tworzono psychologiczny podkad do wydarze, ktre miay miejsce zaraz po drugiej turze wyborw prezydenckich kiedy to rozpoczto seri demonstracji w centrum Kijowa. 22 listopada aktywici Pory manifestujc w stolicy Ukrainy skandowali naczelne hasa pomaraczowej rewolucji: Wolnoci nie da si powstrzyma i Razem jest nas duo nas nie pokonacie.

Caa akcja opieraa si na ludziach Pory. Rozdawali ulotki i broszury na ulicach, pilnowali porzdku w miasteczku namiotowym oraz podczas demonstracji i blokowali instytucje administracji pastwowej. Stosowali wyuczone metody walki bez przemocy wobec si porzdkowych. W relacjach stacji telewizyjnych mona byo zobaczy jak mode dziewczta z Pory stosoway metody zaczerpnite ze szkoy Gene Sharpa: podchodziy do zamaskowanych w kaskach, z pakami w rku i schowanych za tarczami funkcjonariuszy si porzdkowych i z umiechem na twarzy, dobrym, yczliwym sowem wrczay im kwiaty apelujc o niestosowanie siy i przejcie na stron aksamitnej rewolucji. Oprcz wrczania kwiatw aktywistki Pory czstoway zmarznitych funkcjonariuszy si porzdkowych ciepymi napojami oraz posikami, co psychologicznie obezwadniao mundurowych.

Jeszcze przed drug tur wyborw aktywici Pory w ramach Konwoju przyjani zoonego z 50 pojazdw, ktry przemierzy ponad 3 700 km na poudniu, wschodzie i centrum kraju prowadzili kampani informacyjno psychologiczn na rzecz kandydata pomaraczowych. Niekwestionowan zasug Pory jest to, e pomaraczowy kolor dominowa na ulicach najwikszych miast centralnej i zachodniej Ukrainy.

Ciekawym socjotechnicznym zabiegiem z wykorzystaniem koloru aksamitnej rewolucji byo wystpienie czoowej postaci obozu pomaraczowych Julii Tymoszenko w jednej z lokalnych stacji telewizyjnych w Doniecku, a wic w regionie, gdzie sympatie polityczne byy wyranie po stronie Janukowycza. Ot Tymoszenko w studio telewizyjnym pojawia si w koszulce uwielbianego w caym Donbasie klubu pikarskiego Szachtar Donieck. Barw klubow Szachtara jest kolor pomaraczowy i w takiego koloru koszulce z herbem donieckiego klubu wystpia Tymoszenko przekonujc telewidzw do racji pomaraczowych.

Podczas pomaraczowej rewolucji na masow skal wykorzystano nowoczesne technologie. Dziaacze Pory nawoywali ukraisk modzie do demonstracji za pomoc Internetu i SMS-w.

40

W wietle faktw jakie s powszechnie znane kilka lat po wydarzeniach na Ukrainie mona miao stwierdzi, e nie by to spontaniczny zryw ludzkich mas jak chc to widzie zwolennicy romantycznej legendy pomaraczowej rewolucji ale starannie zaplanowana i sprawnie przeprowadzona operacja informacyjno psychologiczna.

Pawe Semmler w artykule zamieszczonym na jednym ze specjalistycznych portali powiconych public relations napisa: () Wedug znawcw tematu pomaraczowa rewolucja na Ukrainie rozpocza si rok wczeniej przed wydarzeniami na kijowskim Majdanie. W grudniu 2003 roku w kilku pastwach europejskich zarejestrowano tzw. pomaraczowe portale internetowe, skonstruowane przez profesjonalistw z Rock Creek Creative (RCC) amerykaskiej agencji PR z Marylandu, nieoficjalnie powizanej z Global Fairness Initiative (Inicjatywa dla Globalnej Sprawiedliwoci) organizacji pozarzdowej, zaoonej przez Billa Clintona. Firma ta, zaoona w 1987 roku w Waszyngtonie, znana jest take pod nazw Rock Creek Publishing Group i oficjalnie prowadzi dziaalno komercyjn w zakresie tworzenia strategii marketingowych (take w Internecie). Z racji swojej dziaalnoci RCC oskarana jest gwnie przez Rosjan o cise zwizki z CIA i NATO, a wiadczy ma o tym midzy innymi fakt przygotowywania przez t firm materiaw marketingowych dla spki In-Q-Tel, ktra zdaniem agencji ITAR-TASS wsppracuje z amerykaskimi subami wywiadowczymi (jedna z osb zasiadajcych w zarzdzie RCC Chris Lester pracowaa w przeszoci dla In-Q-Tel). Interpretacja powyszych faktw moe by rnorodna. Dla Moskwy jest to jednoznaczny dowd na to, e za dziaaniami w Kijowie stay orodki umieszczone poza Ukrain, w szczeglnoci kierowane i wspierane przez Amerykanw. Na specjalnie zwoanej konferencji prasowej przedstawiciele RCC potwierdzili jedynie swj udzia w przygotowaniu strategii informacyjnej i dziaa z pogranicza public relations, ktrych odbiorc by >zwyky< klient. Tym klientem okaza si jednak nie kto inny, jak Wiktor Juszczenko, ktry oficjalnie nigdy nie przyzna si do jakichkolwiek kontaktw z RCC, cho nie zaprzecza, e korzysta z pomocy innych ukraiskich agencji PR. Pozostaje jednak faktem, e RCC ju w 2003 roku tworzya europejskie portale internetowe majce na celu przygotowanie pomaraczowej rewolucji. Jeden z nich, majcy za zadanie nadzorowanie systemu, zarejestrowany zosta w Czechach, w sieci praskiej firmy Via Perfecta. Wybr nie wydawa si przypadkowy, poniewa wacicielami Via Perfecta byli wwczas Ivan i Lucie Pilipova, w przeszoci wysocy urzdnicy rzdowi, obecnie mieszkajcy na stae w Luksemburgu. Firma miaa rwnie bogate dowiadczenie w dziaaniach o charakterze politycznym: zajmowaa si m.in. strategi informacyjn Komisji Europejskiej w Republice Czeskiej, na ktr wygraa przetarg w 2001 roku. RCC tworzy standardy w polityce midzynarodowej.

Pierwsz agencj prasow, ktra podaa informacje dotyczce dziaalnoci RCC na Ukrainie, bya rosyjska RIA Novosti. To wanie dziki Rosjanom wiat dowiedzia si o tworzeniu nowego standardu w polityce midzynarodowej, polegajcego na przeprowadzaniu bezkrwawej rewolucji przy uyciu agencji public relations. Ju w lutym 2004 roku RCC zorganizowaa konferencj naukow w Kijowie pt. >Ukraina w Europie i wiecie< (Ukraine in Europe and the World), podczas ktrej powstay pierwsze plany dotyczce przejcia wadzy przez obz polityczny Wiktora Juszczenki. W konferencji wzili udzia m.in. Vaclav Havel i Madeleine Albright, a jedyne dostpne informacje na ten temat znale mona byo tylko na stronach wwwRCC! Poza tym informacje te nie zawieray jakichkolwiek danych dotyczcych uczestnikw spotkania, prelegentw czy te potencjalnych sponsorw (przez dugi czas nawet tytu konferencji pozostawa tajemnic!). Jak si pniej okazao, konferencja powstaa przy wsparciu finansowym grupy nazwanej >Przyjaciele Ukrainy< (Friends of Ukraine), do ktrej weszli m.in. niemiecka Fundacja Adenauera, francuski Instytut Stosunkw Midzynarodowych, rumuskie Towarzystwo Akademickie, czeski Program Atlantyckich Studiw Bezpieczestwa i polskie Centrum Stosunkw Midzynarodowych. Nie jest rwnie przypadkiem, e linki do >Przyjaci Ukrainy< znajdoway si wwczas tylko na stronach GFI (Global Fairness Inititative), a wic wspominanej ju organizacji Billa Clintona.

Zorganizowane i przemylane dziaania wzgldem Ukrainy wiadcz o wysokim profesjonalizmie RCC. Zauway naley, e zabiegi podjte przez t agencj sigaj przynajmniej kilkunastu miesicy wstecz rozpoczte zostay duo wczeniej, nim wiatowe media relacjonoway przebieg pomaraczowej rewolucji. Idc ladami Otporu, dokonano bezprecedensowej zmiany politycznej za pomoc technik medialnych, a w tym konkretnym przypadku przy znaczcym wspudziale agencji PR. Biorc jednak pod uwag rodki finansowe, ktrymi dysponowali

41

wsppracownicy obecnego prezydenta Ukrainy, sukces w tym przypadku wydawa si by zgoa przesdzony. Wedug nieoficjalnych rde zmiana polityczna u naszego wschodniego ssiada kosztowaa rzd USA nieco ponad 14 mln dolarw[2].

Z kolei V. Avioutskii zwraca uwag na finansowanie oraz midzynarodowy wymiar pomaraczowej rewolucji: () W raporcie przedstawiajcym roczny bilans kampanii >Pora< czonkowie ruchu zaznaczyli, e zachodnie organizacje pozarzdowe Fundacja George Marshalla (USA), Freedom House (USA), International Development Agency (Kanada) sfinansoway szkolenia dziaaczy. Jednoczenie przyznali, e od wymienionych organizacji cznie uzyskali sum wzgldnie skromn zaledwie 130 000 euro. Jak podkrelali czonkowie ruchu, >Pora<, w odrnieniu od >Otporu< czy >Khmary<, finansowana bya gwnie ze rodkw krajowych, zwaszcza przez szefw przedsibiorstw, pamitajcych jeszcze, jak na pocztku lat 90. Sami uczestniczyli w ruchach studenckich. Finansowanie czsto nie odbywao si bezporednio przedsibiorstwa bray na siebie druk broszur, produkcj naklejek, wysyk broszur i plakatw oraz koszty pocze telefonicznych. Cakowita warto tej pomocy oceniona zostaa na 5 milionw euro. Ponadto >Pora< wydaa w cigu kampanii wyborczej 1,2 miliony euro gotwk, z ktrych 60% przeznaczono bezporednio na wsparcie logistyczne >pomaraczowej rewolucji<.

Znaczce wsparcie zagraniczne pozwolio przede wszystkim na lepsze przygotowanie kampanii przy uyciu elementw wyprbowanych wczeniej podczas innych >aksamitnych rewolucji<. Serb Aleksandar Maric, uznany na Ukrainie persona non grata, nie by jedynym cudzoziemcem uczestniczcym bezporednio w przygotowaniach >Pory<. Sowak Pavol Dece, jeden z zaoycieli ruchu OK-98, pomaga w przygotowaniu strategii ruchu na Ukrainie. Ponadto liderzy >Pory< w swoim raporcie zaznaczyli, e >korzystali z dowiadcze swoich kolegw z polskiej Solidarnoci i gruziskiej Khmary<. W marcu 2004 r. >Pora< podpisaa deklaracj partnerstwa z liderem biaoruskiego ruchu >ubr<, Wladem Kobecem, ktrego przedstawiciele przybyli do Kijowa w listopadzie 2004 r., aby >osobicie wspiera< >pomaraczow rewolucj<[3].

Po zakoczeniu pomaraczowej rewolucji na bazie ruchu, ktry sprawdzi si w warunkach pokojowego przewrotu, w czerwcu 2005 r. zarejestrowano parti polityczn Pora+, ale podobnie jak Otpor w Serbii aksamitni rewolucjonici nie odnaleli si w systemie polityki partyjnej i ich partia nie odegraa znaczcej roli na ukraiskiej scenie politycznej.

W reakcji na taki rozwj sytuacji dziaacze Pory postanowili zaoy Midzynarodowe centrum wspierania demokracji w okresie przemian. Tym samym w zaoeniu ukraiskich aksamitnych rewolucjonistw Ukraina miaa sta si liderem w regionie w zakresie wprowadzania demokracji poprzez walk bez przemocy. Na licie ich celw znalazy si takie kraje jak: Biaoru, Azerbejdan, Modawia, Kirgistan i Kazachstan.

Dzisiaj, z perspektywy kilku lat mona bez zbdnych emocji oceni efekty pomaraczowej rewolucji na Ukrainie. Wydaje si, e najlepsz puent do tych wydarze oraz ich spoeczno politycznych i geostrategicznych rezultatw s sowa Dymitra Popowa i Ilii Milsteina: Pomaraczowa rewolucja zacza si na zimnym, wietrznym Majdanie, a zakoczya w ciepych salonach, zamknitych dla demonstrantw(). Sprawiedliwo nie zna litoci, tak jak i sama rewolucja. Krwawe bunty kocz si dyktatur. A rewolucje nomenklatury w zasadzie bezkrwawo. Ale ich wewntrzna dramaturgia przypomina najzacieklejsz walk o wadz (). Zwycizcy odbudowuj stary system, ktry w marzeniach chcieli zmieni[4].

Tomasz Formicki

Autor jest doradc i analitykiem w Midzynarodowym Centrum Szkolenia Sub Mundurowych i Cywilnych GRYF

Przypisy

42

[1] Viatcheslav Avioutskii Aksamitne rewolucje, str. 77. [2] Pawe Semmler PR- sia w rkach rzdw, www.piar.pl [3] V. Avioutskii Aksamitne rewolucje, str. 79-81. [4] za: Lekcja Majdanu. Polskie czasopimiennictwo wobec Pomaraczowej Rewolucji pod redakcj Roberta Potockiego, Agnieszki Stec, Leszka Kucza, Czstochowa 2008, str.5.

Podziel si tym artykuem ze znajomymi:

http://diarium.pl/2012/02/aksamitne-rewolucje-%E2%80%93-zastosowanie-socjotechnikiwalki-informacyjnej-i-dzialan-psychologicznych-w-praktyce-czesc-4/

Aksamitne rewolucje zastosowanie socjotechniki walki informacyjnej i dziaa psychologicznych w praktyce (cz 5)
3 marca 2012 Kolejnymi aksamitnymi rewolucjami jakie przetoczyy si przez obszar postradziecki byy wydarzenia, ktre przeszy do historii jako rewolucja tulipanw w Kirgistanie oraz nieudana prba na Biaorusi nazwana rewolucj dinsw. Rozwj wydarze w Kirgistanie zwieczony aksamitn rewolucj przewidzia cay szereg ekspertw z zakresu geopolityki. Take media masowe na caym wiecie informoway, e to wanie Kirgistan bdzie najprawdopodobniej kolejn scen na ktrej aktywnie wystpi aksamitni rewolucjonici.

()

czerwcu

2004

r.

prezydent Askar Akajew ostrzega przed >nowymi prowokacjami politycznymi w niewinnie wygldajcym opakowaniu aksamitnej rewolucji<. >Eksportowanie demokracji< porwna do >eksportowania rewolucji< przez bolszewikw[1]. K. Kozowski zwraca uwag, e do rewolucji tulipanw w marcu 2005 r. doprowadzio wiele okolicznoci. Jako bezporedni podstaw wydarze wymienia m.in.: 1. 2. 3. Pogbiajcy si kryzys gospodarczy, ubstwo, patologie w funkcjonowaniu pastwa; Niekorzystn umow graniczn z Chinami; Brak reakcji midzynarodowej na rosncy autorytaryzm wadzy[2].

43

Podobnie jak w przypadku aksamitnych rewolucji w Serbii, Gruzji i Ukrainie motorem napdowym dziaa opozycji byy organizacje modzieowe stosujce strategi walki bez uycia przemocy. W Kirgistanie byy to organizacje Kel -kel(Odnowa) i Birge (Razem).

Instytucj, ktra wspara aksamitnych rewolucjonistw w Kirgistanie bya pozarzdowa organizacja Obywatelska Kampania Antykorupcyjna. Organizacj t przez pewien okres czasu finansowa amerykaski National Endowment for Democracy. Obywatelska Kampania Antykorupcyjna przetumaczya i wydaa specjalnie z myl o aksamitnych rewolucjonistach w Kirgistanie ksik Gene Sharpa Od dyktatury do demokracji.

Ruch Birge powsta w lutym 2005 r. i zaoyli go studenci z Uniwersytetu Humanistycznego w Biszkeku. W marcu studenci skupieni w Birge przystpili do akcji, ktrej zawoaniem byo haso Birge przeciw strachowi. Bya to akcja informacyjno- psychologiczna majca na celu zdyskredytowanie poparcia, jakim administracja Akajewa obdarzya kandydatw obozu rzdzcego. Aktywici Birge brali take udzia w demonstracjach opozycji. Celem jaki dziaacze Birge postawili przed sob bya mobilizacja modych ludzi: Nadszed czas, by przekroczy strach i wczy si do politycznego dziaania, by zaprowadzi w kraju prawdziw demokracj. Nadszed czas, by stawia opr pokojowo i bez przemocy, ale do koca![3]. W tych dwch zdaniach daje si dostrzec inspiracj szkoy walki nonviolent Gene Sharpa.

Symbolem Birge sta si tulipan znak rozpoznawczy caej opozycji i aksamitnej rewolucji. Naszym symbolem jest biay tulipan na czarnym tle. Biay tulipan reprezentuje aksamitn rewolucj, ktra nastpi w Kirgistanie. Biay tulipan to wiato, prawda i odrodzenie naszej ojczyzny. Czarne jest wszystko, co przeszkadza ludowi kirgiskiemu w dobrym yciu: korupcja, obojtno urzdnikw, ograniczenia wolnoci wypowiedzi i nasz wasny strach. Biay tulipan rozjani ten mrok i zwyciymy, poniewa jestemy razem![4].

W tej deklaracji ideowej Birge daje si zauway ta sama socjotechnika przekazu informacyjnego, ktr stosowali aksamitni rewolucjonici w Serbii, Gruzji i na Ukrainie. Osi tego przekazu jest manicheistyczny podzia na dobrych opozycjonistw demokratw i zych, ktrych uosabiaj dotychczasowe, skorumpowane, tkwice w poprzedniej epoce rzdy.

Drug organizacj skupiajc modych ludzi w ramach rewolucji tulipanw w Kirgistanie bya Kel kel, ktra zostaa zaoona w styczniu 2005 roku.Amerykaski National Democratic Institute wspar Kel kel kwot 110 tys. USD rocznie.

Znakiem organizacyjnym by napis Kel kel na tle tego, wschodzcego soca, ktre mia symbolizowa odnow narodow. Pod nazw organizacji znajdowao si haso w jzyku rosyjskim nawoujce do mobilizacji podczas wyborw: Id! Tak! Gosuj!.

Ruch Kel kel w socjotechnice przekazu informacyjnego skierowanego przede wszystkim do modego pokolenia kreowa si jako organizacja modziey patriotycznej, postpowej i pewnej swoich moliwoci. Przedstawia si take jako katalizator pozytywnych zmian oraz sia wymierzona przeciwko zu i apatii. Dziaacze Kel kel zapowiadali cakiem now fal dziaa politycznych na rzecz modziey kirgiskiej, oznak prawdziwej i naturalnej potrzeby wolnoci i odpowied na uzurpacj wadzy politycznej[5].

To wanie Kel kel organizowa ca seri demonstracji wymierzon przeciw prezydentowi Akajewowi, co spotkao si ze zdecydowan reakcj wadz, bowiem policja aresztowaa kilkudziesiciu aksamitnych rewolucjonistw. Administracja rzdowa prowadzia wojn informacyjn przeciw tej organizacji zarzucajc jej w rodkach masowego przekazu, e jest sponsorowana przez zachodnie organizacje pozarzdowe. Poza tym wadze same powoay organizacj modzieow o tej samej nazwie prbujc wywoa zamt i dezinformacj. W samym Kirgistanie Kel kel postrzegany by jako modzieowa przybudwka Ludowego Ruchu Kirgistanu Kurmanbeka Bakijewa.

44

Przebieg rewolucji tulipanw by zwizany z wyborami parlamentarnymi w lutym i marcu 2005 r. i paradoksalnie gwny postulat rewolucjonistw, czyli uniewanienie wyborw nigdy nie zosta osignity. Przywdcy rewolucji tulipanw uznali nowo wybrany parlament wraz z wchodzcymi w jego skad deputowanymi ze rodowiska politycznego Akajewa.

Pomimo faktu, e motorem napdowym szczeglnie wrd modziey byy dwie organizacje aksamitnych rewolucjonistw, to jednak rewolucja tulipanw w Kirgistanie miaa zupenie inny charakter i przebieg ni przewroty w Serbii, Gruzji czy na Ukrainie. W Kirgistanie nie obyo si bez przelewu krwi. Oblenie paacu prezydenckiego w konsekwencji spowodowao mier licznych osb cywilnych oraz akty wandalizmu i bandytyzmu na ulicach miast.

24 marca w Biszkeku, gdzie rewolucja osigna w kocu zwycistwo zebray si tysice protestujcych, ktre zajy centralny plac stolicy pastwa. Siy porzdkowe widzc rozwj sytuacji wycofay si, a tum spldrowa paac prezydencki. Demolowano sklepy i sklepy i restauracje. Sytuacja wymkna si spod kontroli zarwno rzdu, jak i przywdcw opozycji, bowiem zajcie paacu prezydenckiego nastpio cakowicie spontanicznie takiego obrotu sprawy nie spodziewa si ani rzd, ani opozycja. W atmosferze powszechnej anarchii Akajew uciek migowcem do Kazachstanu, gdzie miejsce jego pobytu przez pewien okres czasu pozostawao tajemnic.

Zaskoczony takim obrotem sprawy jeden z liderw opozycji Kurmanbek Bakijew prbowa przej kontrol w pastwie, ale sytuacja ewidentnie przerosa go. Utworzy rad koordynacyjn, a gdy premier w rzdzie Akajewa Mikoaj Tanajew poda si do dymisji odwoa cay rzd i przyzna sobie najwysz wadz. Jednake nad chaosem w pastwie nie zapanowa. Dopiero po wypuszczeniu z wizienia generaa Feliksa Kuowa, ktry zosta mianowany koordynatorem si wewntrznych pooono kres grabieom i anarchii.

Kolejne wybory prezydenckie rozpisano na 10 lipca. W gr wchodziy dwie liczce si kandydatury: Bakijewa i gen. Kuowa. Kuow wycofa jednak sw kandydatur w zamian za stanowisko premiera. W konsekwencji tego Bakijew bez problemu zwyciy wikszoci gosw 88,6 procent. 14 sierpnia 2005 r. oficjalnie obj stanowisko prezydenta kraju.

Po dojciu do wadzy podobnie jak na Ukrainie obz aksamitnych rewolucjonistw w Kirgistanie podzieli si. W kwietniu 2006 r. Omurbek Tekebajew, jeden z liderw rewolucji tulipanw wszed w ostry konflikt z prezydentem Bakijewem i zosta odwoany ze stanowiska przewodniczcego parlamentu. W odpowiedzi na to Tekebajew zorganizowa fal demonstracji i w listopadzie 2006 r. manifestujcy zajli gwny plac w Biszkeku. Zarzucano Bakijewowi korupcj i nepotyzm. W konsekwencji tych wydarze Bakijew musia pj na pewien kompromis i zgodzi si na wprowadzenie ustroju prezydencko parlamentarnego. Jednake pod koniec 2006 r. po dymisji rzdu Kuowa Bakijew odzyska kompetencje, ktrych zrzek si podczas listopadowego kryzysu.

Z perspektywy czasu rewolucja tulipanw jawi si jako wojna klanw w onie elity politycznej Kirgistanu i w konsekwencji tego po jej zakoczeniu doszo do walk wewntrznych pomidzy rnymi frakcjami aksamitnych rewolucjonistw.

Rewolucja tulipanw w Kirgistanie posiadaa swoje specyficzne cechy, ktre odrniay j od pozostaych aksamitnych rewolucji. Pomimo tego, e Askar Akajew przedstawiany by przez rewolucjonistw jako tyran i dyktator, to jego rzdy dyktatur nie byy, bowiem ukazywaa si niezalena prasa i funkcjonowa system wielopartyjny. Jedynym zwornikiem czcym opozycj bya ch obalenia Akajewa. () Demokratyczny wymiar rewolucji by zason dla interesw klanowych. Zmiany polityczne, ktre miaa przynie rewolucja okazay si fasadowe i ograniczone do rotacji personalnej. Reforma konstytucyjna staa si polem walki byych antyAkajewowskich sojusznikw, a sama ustawa zasadnicza narzdziem do uzyskania dominacji nad przeciwnikami politycznymi.

45

Rewolucja tulipanw odsonia rwnie wstydliwy wymiar polityki kirgiskiej. Jak nigdy wczeniej uwidocznione zostay powizania politykw ze wiatem przestpczym. Doszo nawet do bezprecedensowego aktu rozmw prezydenta kraju z podejrzewanym o prowadzenie dziaalnoci przestpczej Tynysbekiem Akmatbaevem, zorganizowanej przestpczoci. potocznie nazywanym ojcem chrzestnym kirgiskiej

W wietle nastpstw wewntrznych rewolucji tulipanw powstaje fundamentalne pytanie: czym ostatecznie okazaa si rewolucja tulipanw faktem czy mistyfikacj? Z bada empirycznych przeprowadzonych w grudniu 2006 roku przez Instytut Analiz i Prognoz Strategicznych Uniwersytetu Kirgisko Sowiaskiego w Biszkeku wynika, e Kirgistaczycy s rozczarowani zmianami porewolucyjnymi. 36,4 procent badanych stwierdzio, e nie widzi adnych zmian na lepsze w polityce czy gospodarce. A 25,8 procent uznao, e sytuacja jest gorsza ni przed rewolucj.

() Badajc przebieg i nastpstwa rewolucji tulipanw naley zauway, e w Kirgistanie w 2005 r. nie miaa miejsca zmiana paradygmatu politycznego. O ile wydarzenia marcowe wpisuj si w schemat rewolucji aksamitnej, to ich nastpstwa zostay zawaszczone przez liderw demonstracji z marca 2005 roku. Hasa rewolucjonistw byy tylko fasad, za ktr skrywaa si logika klanowa popychajca nowych przywdcw do zawaszczania zasobw publicznych na rzecz swoich poplecznikw.

() Proces zmiany konstytucji, podziay midzy rewolucjonistami i niepokoje spoeczne deprecjonuj idee rewolucji tulipanw i obnaaj rzeczywiste cele jej liderw. W marcu 2005 roku demonstrowali oni przywizanie do demokracji. Uchwyciwszy ster wadzy ograniczaj proces budowy spoeczestwa obywatelskiego w stopniu wikszym ni ich poprzednicy. () Kryzys, ktry lea u rde rewolucji tulipanw wci nie zosta rozwizany[6].

ubr i nieudana prba przeprowadzenia rewolucji dinsw na Biaorusi

Po przeprowadzonych aksamitnych rewolucjach w Serbii, Gruzji, na Ukrainie i w Kirgistanie jednym z gwnych celw staa si Biaoru. Jednake po dzi dzie ten kraj pozostaje niezdobytym bastionem dla aksamitnych rewolucjonistw. Od ponad dekady biaoruska opozycja bezskutecznie prbuje obali prezydenta Aleksandra ukaszenko. Podjto prby dokonania aksamitnej rewolucji i w 2001 r. na Biaorusi zaoono analogiczny jak Otpor, Khmara i Pora ruch modzieowy o nazwie ubr. Biaoruscy aksamitni rewolucjonici przyjli t sam strategi co ich serbscy, gruziscy i ukraiscy koledzy, a wic system organizacji sieciocentrycznej bez wyranie uksztatowanej struktury kierowniczej. W socjotechnice przekazu informacyjnego postawiono na metody nonviolent, czyli brak przemocy w akcjach i omieszanie wadzy.

Znakiem biaoruskiej organizacji aksamitnych rewolucjonistw jest biay ubr na czarnym tle, ktry ucielenia si i stanowi symbol kraju pokrytego lasami. Jest w tym znaku pewien element socjotechniki odwoujcy si do resentymentw biaoruskiego spoeczestwa. Ot ubr ma take przypomina las, w ktrym podczas II wojny wiatowej znajdowali bezpieczne schronienie biaoruscy partyzanci walczcy z Niemcami.

Dziaalno ubra koncentruje si gwnie na kontestowaniu wadzy ukaszenki i w przekazie informacyjnym kierowanym do spoeczestwa zarzuca prezydentowi Biaorusi antydemokratyzm, totalitarne inklinacje i zamknicie si na Zachd. Krytyka w stron ukaszenki kierowana jest przez ubr take z pozycji, ktre w mediach masowych okrelane s jako nacjonalistyczne. Np. prezydentowi Biaorusi aksamitni rewolucjonici zarzucaj odchodzenie od jzyka biaoruskiego i symboliki narodowej[7].

Podobnie jak aksamitni rewolucjonici w Serbii, Gruzji i na Ukrainie take na Biaorusi czonkowie ubra prbuj wykorzysta muzyk rockow do propagowania swoich hase. Muzyka rockowa staa si symbolem protestu przeciw wadzy na Biaorusi. Lider grupy rockowej Krama z Miska Igor Waraszkiewicz mwi: () Radio i telewizja s wypenione piosenkami pop w jzyku rosyjskim. Wszystko po to, aby ludzie o nas zapomnieli. Jeli

46

ju media nadaj utwory po biaorusku, to w estradowym, pompatycznym stylu, w ktrym specjalizuje si Pastwowa Biaoruska Orkiestra Koncertowa pod dyrekcj Michaia Finberga[8].

Z kolei Rusia, wokalistka grupy Indiga twierdzi, e wadza nie lubi biaoruskiego rocka () Bo jzyk biaoruski jest synonimem protestu. Jeli piewasz po biaorusku, to znaczy, e jeste przeciw obecnej wadzy[9].

Leon Tarasewicz, malarz pochodzenia biaoruskiego sympatyzujcy z opozycj zauwaa, e ()Kiedy w spoeczestwie nastpuj zmiany wiatopogldowe, to pierwsz forpoczt jest zawsze rock. W Polsce w latach 80. takie zespoy jak Perfect czy Maanam niosy idee wolnoci, zanim podchwyci je og. Na Biaorusi jest podobnie, idea wolnoci oddycha dzisiaj czystym powietrzem w sferze muzyki, bo to medium, ktre atwo si rozprzestrzenia. Wielu modych wykonawcw oprcz grania rocka peni zarazem wane role spoeczne, s dziennikarzami, dziaaj w opozycji. To nie jest tylko show-biznes, ale praca dla idei[10].

Muzyka rockowa nie ma wstpu do oficjalnych mediw na Biaorusi, a niektre zespoy maj zakazy od biaoruskiego ministerstwa kultury na koncerty. Dla takich zespow organizowane s poza granicami Biaorusi rnego rodzaju festiwale i przegldy, jak chociaby Basowiszcza, ktra odbya si w 2006 r. w okolicach Grdka pooonego 30 km od Biaegostoku.

W 2004 r. podczas kampanii wyborczej do parlamentu czonkowie ubra wspierali opozycj. Po porace swj wysiek skierowali na rzecz uwolnienia winiw politycznych: Michaia Marynicza, Walerego Lewanewskiego i Aleksandra Wassilewa. Latem 2005 r. organizowali akcje protestacyjne, ktre odbyy si w Misku, Mohylewie, Witebsku i Bobrujsku. W midzyczasie setka dziaaczy ubra wzia udzia w pomaraczowej rewolucji na Ukrainie po ktrej do organizacji przyczya si nowa fala osb, ktre uwierzyy, e istnieje moliwo przeprowadzenia aksamitnej rewolucji take na Biaorusi. Co miesic na terenie caej Biaorusi aktywici ubra kolportuj od 200 tys. do 400 tys. ulotek i materiaw drukowanych[11].

W 2006 r. doszo do prby przeprowadzenia aksamitnej rewolucji na Biaorusi, ktra zostaa nazwana rewolucj dinsow. Prba przewrotu miaa miejsce przy okazji wyborw prezydenckich, ktre odbyy si 19 marca 2006 r. i w ktrych zwyciy Aleksander ukaszenko uzyskujc poparcie rzdu 82,3 procent. Lider opozycji Aleksander Milinkiewicz uzyska 6 procent poparcia wyborcw.

Opozycja zastosowaa ten sam mechanizm w przekazie informacyjnym, ktry okaza si skuteczny w Serbii, Gruzji i na Ukrainie: kwestionowanie uczciwoci procesu wyborczego i samego wyniku wyborw. Wybory jeszcze si nie skoczyy, a opozycja ogosia, e s sfaszowane. Wieczorem po zakoczeniu pierwszej tury wyborw i ogoszeniu wynikw przez komisj wyborcz 20 tys. zwolennikw opozycji zgromadzio si na centralnym placu Miska. Ogoszono pokojowy protest przeciw oszustwom wyborczym i pod okiem kamer i aparatw dziennikarzy z caego wiata dziaacze ubra utworzyli miasteczko namiotowe w centrum Miska. Bya to kopia dziaa aksamitnych rewolucjonistw w Serbii, Gruzji i na Ukrainie. Nazwa tych dziaa opozycji, czyli rewolucja dinsowa bya aluzj do modych uczestnikw demonstracji ubierajcych si w niebieskie dinsy.

Wadze biaoruskie wycigny wnioski z aksamitnych rewolucji jakie przetoczyy si przez inne kraje. Natychmiast zareagoway zarwno na paszczynie energetycznej jak i informacyjnej. Otoczyy plac kordonem si porzdkowych, co sprawio, e grupa protestujcych zmniejszya si z tysicy osb do kilkuset oraz spowodoway blokad informacyjn. Operacja bya do tego stopnia skuteczna, e pomimo faktu, i o protecie i miasteczku namiotowym na bieco informoway zachodnie mass media, to przytaczajca wikszo Biaorusinw nie miaa pojcia o prbie przeprowadzenia aksamitnej rewolucji, bowiem gwne kanay sterowniczo informacyjne na Biaorusi znajduj si w rkach wadz. Dysproporcja w sile raenia informacyjnego wadz i aksamitnych rewolucjonistw bya i nadal jest przytaczajca. Gdy wadze zauwayy, e sytuacja w przestrzeni informacyjnej jest opanowana i spoeczestwo nie udzielio poparcia rewolucjonistom, 24 marca siy porzdkowe usuny protestujcych, zwiny namioty, a tych, ktrzy prbowali nadal trwa w protecie zatrzymano i skazano na kilka miesicy wizienia za zakcanie porzdku publicznego.

47

Biaoruskie wadze w walce informacyjnej z aksamitnymi rewolucjonistami wykorzystuj fakt, e czonkowie takich organizacji jak ubr szkoleni byli przez zachodnie fundacje oraz organizacje pozarzdowe i otrzymuj od nich wsparcie finansowe. Pod adresem aksamitnych rewolucjonistw w biaoruskich mass mediach padaj oskarenia, e s kondotierami Zachodu. Poza tym wadze zarzucaj aksamitnym rewolucjonistom na Biaorusi, e wrcz prosz si o aresztowanie, bo zatrzymanie to prosta i upragniona droga do tego, aby otrzyma status uchodcy politycznego (na Zachodzie) i tym samym mie moliwo bezpatnego studiowania na zachodnim uniwersytecie. Jedna z oficjalnych biaoruskich gazet napisaa, e gdyby policja nie aresztowaa czonkw >ubra<, ci modzi ludzie zajliby policyjne komisariaty[12].

Prba przeprowadzenia aksamitnej rewolucji na Biaorusi nie powioda si, bowiem nie byo tam warunkw do przeprowadzenia tego typu operacji informacyjno psychologicznej. Po pierwsze: nie byo tam klimatu i zapotrzebowania spoecznego na to. Aby wywoa aksamitn rewolucj jak to si udao w Serbii, Gruzji, Kirgistanie czy na Ukrainie musz by spenione pewne warunki: fatalna sytuacja gospodarcza; napicia spoeczne; podziay i skcenie na najwyszych szczeblach wadzy; podziay w subach specjalnych; silna, zjednoczona opozycja gotowa struktura, ktra wywoa i skutecznie przeprowadzi rewolucj. Po drugie: na Biaorusi przygniatajca wikszo spoeczestwa wybiera spokj i bezpieczestwo socjalne ni walk o demokracj. Co prawda w wieczr wyborczy na ulice Miska wyszy tysice modych ludzi, ale charakterystyczne jest to, e nie wida tam byo ludzi w dojrzaym wieku pomidzy 35-60 rokiem ycia. Jest to pokosie tego, e Biaorusini doskonale pamitaj czas rozpadu ZSRR kiedy pensje nawet przez p roku nie byy wypacane, a emeryci przez kilka miesicy nie otrzymywali emerytur. Dlatego obecna epoka rzdw ukaszenko przecitnemu Biaorusinowi jawi si jako czas spokoju, stabilizacji i bezpieczestwa socjalnego. Po trzecie: paradoksalnie przykad Ukrainy po pomaraczowej rewolucji jest dla biaoruskiego spoeczestwa odstraszajcy, gdzie bieda, polityczny chaos nakrcany poprzez spory i wanie w onie elit wywodzcych si z obozu pomaraczowych oraz korupcja s staym elementem ycia spoeczno politycznego. Po czwarte: ukaszenko nie pozostawia marginesu wolnoci dziaania dla opozycji, a bez tego niemoliwe jest rzucenie wyzwania wadzy ani wypowiadanie si w duych, masowych mediach. Najwiksze kanay sterowniczo informacyjne na Biaorusi s w rku wadzy. Co prawda funkcjonuje nadajca z terenu Polski popierajca opozycj TV Biesat utrzymywana z pienidzy polskich podatnikw, ale jej oddziaywanie informacyjne na spoeczestwo Biaorusi jest ladowe.

Jednake nie oznacza to, e w przecigu kilku lat nie zaistniej warunki do przeprowadzenia aksamitnej rewolucji na Biaorusi. Aczkolwiek o ile w 2006 r. z geopolitycznego punktu widzenia takowa rewolucja bya w interesie Zachodu, to przykad zaj i rozruchw po wyborach w grudniu 2010 r. pokazuje, e tym razem najwiksze wsparcie dla biaoruskiej opozycji szo ze strony Rosji. () Nieudokumentowane s przypadki finansowania kampanii wyborczych kandydatw przez czynniki zewntrzne, jednak sdzi si, i trzech spord kandydatw uzyskao porednie lub bezporednie wsparcie Federacji Rosyjskiej, za jeden Stanw Zjednoczonych[13]. Symptomatyczny jest fakt, e w 2010 r. rosyjskie media wytoczyy wojn informacyjn Aleksandrowi ukaszence przedstawiajc go jako ojca chrzestnego wiata przestpczego. Cz ekspertw z zakresu geopolityki ocenia, e nastpna prba obalenia wadzy Aleksandra ukaszenki moe odby si z wykorzystaniem przez opozycj czynnikw zewntrznych majcych swe kanay sterownicze w Federacji Rosyjskiej.

Od ponad dekady Biaoru nadal pozostaje twierdz nie do zdobycia dla aksamitnych rewolucjonistw. W kontekcie europejskiej geopolityki ten kraj i rozwj wydarze w nim bdzie zyskiwa na znaczeniu dla ukadu si na Starym Kontynencie.

Tomasz Formicki

Autor jest doradc i analitykiem w Midzynarodowym Centrum Szkolenia Sub Mundurowych i Cywilnych GRYF

48

Przypisy:

[1] Askar Akajew- Eksport demokracji=eksport rewolucji. Eurazja i wyzwania nowego stulecia, Rossijskaja Gazeta, 8 czerwca 2004, za: V. Avioutskii- Aksamitne rewolucje, str. 155. [2] K. Kozowski- Rewolucja tulipanw w Kirgistanie, str. 153-154. [3] za: V. Avioutskii- Aksamitne rewolucje, str. 173. [4] Oficjalna strona Ruchu Modzieowego Birge, http://www.birge.to.kg, w: V. Avioutskii- Aksamitne rewolucje, str. 173. [5] Oficjalna strona Kampanii Pokojowego Oporu Kel-kel, http://www.kelkel-kg.org, w: V. Avioutskii- Aksamitne rewolucje, str. 173. [6] K. Kozowski- Rewolucja tulipanw w Kirgistanie, str. 216-218. [7] V. Avioutskii- Aksamitne rewolucje, str. 197. [8] Roman Pawowski- Te dwiki budz lki ukaszenki, Gazeta Wyborcza, 26 lipca 2006. [9] tame. [10] tame. [11] V. Avioutskii- Aksamitne rewolucje, str. 198. [12] tame, str. 198-199. [13] Monitoring wyborw prezydenckich na Biaorusi, Europejskie Centrum Analiz Geopolitycznych, 19 grudnia 2010, www.geopolityka.org

Podziel si tym artykuem ze znajomymi:

http://diarium.pl/2012/03/aksamitne-rewolucje-%E2%80%93-zastosowanie-socjotechnikiwalki-informacyjnej-i-dzialan-psychologicznych-w-praktyce-czesc-5/

Aksamitne rewolucje zastosowanie socjotechniki walki informacyjnej i dziaa psychologicznych w praktyce (cz 6 ostatnia)
18 marca 2012

Lista

organizacji

wchodzcych

skad

midzynarodwki

aksamitnych

rewolucjonistw jest szeroka, bowiem obejmuje take kraje, w ktrych nie doszo do aksamitnych przewrotw. W tle aksamitnej midzynarodwki mona dostrzec inspiracj oraz dziaalno amerykaskich sub specjalnych, ktrych udzia by jednym z kluczowych czynnikw powodzenia caego przedsiwzicia. Bez uczestnictwa sub specjalnych oraz ich wsparcia zarwno na paszczynie logistycznej, jak i edukacyjnej (szkolenia i treningi aksamitnych rewolucjonistw) skuteczne przeprowadzenie aksamitnych rewolucji w takich krajach jak: Serbia, Gruzja czy Ukraina byoby praktycznie niemoliwe.

Przegld pozostaych organizacji aksamitnych rewolucjonistw

49

Jak napisano wczeniej aksamitne rewolucje maj wymiar midzynarodowy, a niektrzy badacze tego zjawiska pisz wprost o midzynarodwce aksamitnych rewolucjonistw[1] stosujcych metody nonviolent. Otpor, Khmara, Pora, Birge, Kel-kel czy ubr nie wyczerpuj listy organizacji, ktre w swojej dziaalnoci czerpi inspiracj z dorobku Gene Sharpa.

Tabela. Wykaz organizacji aksamitnych rewolucjonistw i krajw na terenie ktrych prowadziy kampanie informacyjne

Organizacje aksamitnych rewolucjonistw Kraje na terenie ktrych prowadziy kampanie informacyjne Otpor Khmara Pora Kel- kel Birge Kahar Yox Magam Yeni Fikir ubr Gong Kosova Action Network- KAN Mjaft Unitas Loja Pulse of Freedom- PoF Youth Human Rights Movement- YHRM My Serbia Gruzja Ukraina Kirgistan Kirgistan Kazachstan Azerbejdan Azerbejdan Azerbejdan Biaoru Chorwacja Kosowo Albania Czarnogra Macedonia Liban Rosja Rosja

rdo: opracowanie wasne

W 2005 r. w Azerbejdanie powoano a trzy ruchy studenckie: Yox (Nie),Magam (Ju pora) i Yeni Fikir (Nowa myl), ktre usioway przeprowadzi aksamitn rewolucj w Baku podczas demonstracji azerskiej opozycji demokratycznej, ktre odbyy si po wyborach parlamentarnych w listopadzie 2005 roku. Symbol ruchu Yox ma ten sam, mobilizujcy motyw jak znaki innych organizacji aksamitnych rewolucjonistw. Wykonany w kolorze zielonym nadziei, pod nazw organizacji ma wpisane haso: Nasz symbol to nasza sia.

Azerskie wadze w reakcji na dziaania aksamitnych rewolucjonistw aresztoway szefa Yeni Fikir, Rusana Baszirliego pod zarzutem przygotowywania zamachu stanu. Oprcz tego zarzucono mu powizania ze subami wywiadowczymi Armenii, ktrych celem zdaniem wadz azerskich miaa by destabilizacja sytuacji politycznej w Azerbejdanie. Do aksamitnej rewolucji nie doszo pomimo trwajcych tydzie demonstracji pod flagami koloru pomaraczowego, bowiem azerskie spoeczestwo nie poparo manifestujcych.

50

W 2005 r. kolejna organizacja odwoujca si do metod walki informacyjnej aksamitnych rewolucjonistw powstaa w Kazachstanie i przybraa nazwKahar (Gniew). Celem kazachskiego ruchu modzieowego miaa by walka z nazarbizmem, czyli wadz Nursutana Nazarbajewa. Pomimo prb obalenia wadzy Nazarbajewa w 2005 r. przy okazji wyborw prezydenckich dziaania opozycji spezy na niczym. Nazarbajew w wyborach zmiady kandydata opozycji, a kazachskim aksamitnym rewolucjonistom podobnie jak w Azerbejdanie nie udao si zmobilizowa mas.

W tym samym roku w Libanie zaoono ruch modzieowy PoF- Pulse of Freedom i jak owiadczy jeden z jej czonkw, Saad Gharzeddine organizacj utworzono przy pomocy ludzi dziaajcych kiedy w Otporze[2]. PoF koordynowa wydarzenia, ktre przeszy do historii jako rewolucja cedrowa podczas w ktrej bray udzia setki tysicy uczestnikw.

W 2005 r. take w Albanii powstaa organizacja aksamitnych rewolucjonistw zaoona przez studentw o nazwie Mjaft (Dosy). Oprcz wymienionych wyej organizacji zaoono take analogiczne ruchy studenckie w Chorwacji Gong, w Kosowie KAN (Kosova Action Network), w Macedonii Loja (wieczka) i w Czarnogrze Unitas. Prbowano take powoa takie organizacje w Rosji:YHRM (Youth Human Rights Movement) i My, ale nie zdobyy one wikszych wpyww wrd rosyjskich studentw.

Rola, zaangaowanie i wpyw sub specjalnych na aksamitne rewolucje

Sposb wspierania oraz finansowania aksamitnych rewolucjonistw do tej pory budzi ogromne emocje nie tylko wrd stron, ktre zaangaowane byy w wydarzenia, ale take wrd obserwatorw, komentatorw i dziennikarzy. Powszechnie wiadomo, e aksamitnym rewolucjonistom wsparcia udzielay amerykaskie fundacje i organizacje pozarzdowe oraz Instytut Spoeczestwa Otwartego Georgea Sorosa.

Precyzyjnie z punktu widzenia walki informacyjnej i dziaa PSYOPS przeprowadzane operacje przez aksamitnych rewolucjonistw si rzeczy nasuwaj cay szereg pyta dziennikarzy, analitykw i komentatorw. Jednym z kluczowych pyta w tym kontekcie jest: na jak skal oprcz wczeniej wymienionych instytucji, organizacji i politykw w aksamitne rewolucje zaangaowane byy suby wywiadowcze pastw zainteresowanych obaleniem dotychczasowej wadzy w danym kraju?

W szkoleniu dziaaczy Otporu w 2000 r. w Budapeszcie brali udzia Gene Sharp oraz jego kolega pukownik Robert Helvey. Obok Sharpa i Helveya modych Serbw nauczali take byli i obecni pracownicy amerykaskich sub wywiadowczych oraz oficerowie US Army specjalizujcy si w dziaaniach PSYOPS.

51

Pewne wiato na zagadnienie udziau amerykaskich specsub w aksamitnych rewolucjach rzuca niemiecki dziennikarz ledczy Udo Ulfkotte specjalizujcy si w tematyce sub specjalnych bdcy jednoczenie wykadowc akademickim na uniwersytecie w Luneburgu z zakresu kontrwywiadu oraz zarzdzania bezpieczestwem. Ot Ulfkotte z aksamitnymi rewolucjami na obszarze postradzieckim kojarzy osob amerykaskiego dyplomaty Johna D. Negroponte oraz jeden z oddziaw CIA: CAS- Covert Action Staff (Zesp Akcji Tajnych).

() Siedemnastego lutego 2005 r. amerykaski dyplomata John D. Negroponte zosta desygnowany przez prezydenta Busha na stanowisko pierwszego dyrektora Wywiadu Krajowego i 22 kwietnia 2005 r. zaprzysiony przez Senat na swj urzd. Ten urodzony w 1939 r. w Londynie koordynator 15 sub specjalnych jest, wyraajc si ogldnie, bardziej ni kontrowersyjny. W niemieckiej Federalnej Subie Wywiadowczej w Pullach wspomina si go jako czowieka majcego >specjalny czerwony filtr na rkach<, ktry >czyni krew niewidoczn<.

John D. Negroponte ma due dowiadczenie ze zwalczaniem ognisk zapalnych, z tajnymi operacjami, krwawymi powstaniami. Ten zawodowy dyplomata by w latach 1960-1997 w subie zagranicznej Stanw Zjednoczonych. Jako ambasador w Meksyku powica duo uwagi zwalczaniu zapatystw. Na Filipinach mia pomaga rzdowi w zwalczaniu powsta komunistycznych. Wedug danych zachodnich sub specjalnych w czasie prezydentury Ronalda Reagana (1981-1989) mia zataja meldunki o uprowadzeniach, torturach i mordach dokonywanych przez szwadrony mierci wyszkolone przez amerykask CIA, aby nie zagraay udzielaniu amerykaskiej pomocy militarnej tamtejszym wadcom. Jako ambasador w Hondurasie mia realizowa tajne zadania rzdowe i nielegalnie, poprzez Honduras, organizowa finansowanie antysandinistowskiej milicji Contras. Z czasw jego dziaalnoci w Hondurasie pochodzi jego przydomek Death squad (szwadron mierci). W latach 1979-1989 w toku operacji prowadzonych przez CIA w Hondurasie zginy tysice ludzi. Negroponte nadzorowa tam budow bazy lotniczej >El Aguacate<, w ktrej szkolono Contras. W sierpniu 2001 r. na terenie bazy odkopano 185 zwok. Wedug danych penomocnika rzdu honduraskiego do spraw praw czowieka Ramona Custodio, winiom zakadano na gow kaptury, poddawano elektrowstrzsom i bito.

Jest jeszcze jeden pikantny szczeg dotyczcy Negroponte. Metody tortur stosowane w Iraku pochodz z podrcznika CIA opracowanego dla Hondurasu. Dwudziestego kwietnia 2004 r. >Los Angeles Times< pisa o Negroponte, e musi si cigle uwalnia od >ciemnej chmury podejrze<, ktra wisi nad nim od czasu jego ambasadorowania w Hondurasie w latach 1981-1985.

() O Negroponte mwi si, e przede wszystkim jest specjalist od prowadzenia wojny psychologicznej. Dlatego ma zabiega o danie wicej wadzy jednemu z kontrowersyjnych oddziaw CIA: Zespoowi Akcji Tajnych (Covert Action Staff CAS), znajdujcego si w Zarzdzie Operacyjnym (Directorate of Operations). Planuje on akcje majce na celu wpywanie na obce rzdy lub ich obalanie za pomoc stosowania propagandy, politycznej i gospodarczej manipulacji oraz operacji paramilitarnych albo zblionych do wojny. Jeli si odwiedza CAS, to niechybnie przypomina biuro wielkiego dziennika: tu siedz urzdnicy CIA, ktrzy, tak jak dziennikarze, pisz artykuy, a potem przekazuj je zagranicznym mediom. Tu powstaj projekty przyszych kampanii, opracowuje si materiay propagandowe, poczwszy od samoprzylepnych ulotek a po plakaty, ktre bd pomocne w kampaniach wyborczych, aby doprowadzi kandydata proamerykaskiego albo utrzyma go przy wadzy. Inni pracownicy CIA opracowuj plany zrcznego odcigania inwestorw, aby osabi finanse przeciwnika lub je wzmocni. O pracy CAS niemal codziennie donosz media, chocia prawie nigdy wprost. Niezalenie, czy chodzi o pomaraczow rewolucj na Ukrainie, rewolucj r w Gruzji czy te o demonstracje w Kirgistanie, Azerbejdanie i Uzbekistanie, pracownicy CAS czsto maczaj palce w tej grze.

W 2005 r. przygotowywali oni operacj wpywania na wybory prezydenckie na Biaorusi w 2006 r. Wielu biaoruskim grupom opozycyjnym zaproponowano po rwnowartoci 150 tysicy dolarw, jeli bd si czy z innymi grupami w celu >rewolucji od dou< i wsplnie utworz rzd proamerykaski. Pracownicy CIA zCovert Action Staff maj bogate dowiadczenie na Wschodzie. Na jej licie pac figuruje wikszo nowych wadz Gruzji i Ukrainy. Na Biaorusi, wedug informacji pochodzcych z BND, specjalici CAS z CIA od koca 2004 r. zbierali

52

informacje o organizacjach modzieowych. Te za zachcali do >kampanii mobilizacyjnej<, tak jak zrobiono to skutecznie na Ukrainie. Jednoczenie poradzono im zrezygnowa z czytania gazet wiernych rzdowi i otwarcie wystpowa przeciw prezydentowi Aleksandrowi ukaszence, w nadziei, e zostan relegowani z uczelni i jako ofiary reimu zajm znaczce stanowiska w szeregach przyszej opozycji. Wedug danych z krgw Federalnej Suby Wywiadowczej Amerykanie posuguj si przy tym przede wszystkim organizacjami pozarzdowymi. Do nich trafio wielu specjalistw CAS. Ci organizowali co w rodzaju >seminariw demokracji< i uczyli aktywistw taktyki destabilizacji.

Take ruch opozycyjny Juszczenki na Ukrainie nie powsta spontanicznie. Byy szef Biura do spraw Ochrony i Bezpieczestwa Wewntrznego (Office of Security) CIA, Charles Kane, ze wzgldu na swoje dowiadczenie w dziedzinie inspirowanych oddolnie rewolucji, ju w 1996 r. zosta wysany na Ukrain, aby tamtejsze grupy opozycyjne ukierunkowa na pokojowy przewrt (.). Gwn rol kontroln w wydarzeniach na Ukrainie odgrywaa Europejska Sie Organizacji Monitorujcych Wybory (European Network of Election Monitoring Organisations ENEMO), organizacja pozarzdowa ONZ.

ENEMO zrzesza 17 organizacji z 16 krajw byego Zwizku Radzieckiego oraz Europy rodkowej i Wschodniej. Otrzymywaa szczeglne wsparcie z Narodowego Instytutu Demokratycznego (National Democratic InstituteNDI), na czele ktrego stoi bya sekretarz stanu USA Madeleine Albright. Poza tym sekretariat ENEMO ma by finansowany przez Instytut Spoeczestwa Otwartego (Open Society Institute) Georgea Sorosa. Natomiast koszty podry tysica obserwatorw wyborczych ENEMO przej Freedom House byego dyrektora CIA Roberta Jamesa Woolseya (od wrzenia 2005 r. prezesem Freedom House jest Peter Akerman przyp. TF),National Democratic Institute Madeleine Albright i Midzynarodowy Instytut Republikaski (International Republican Institute) Johna McCaina. Wszystko to byo koordynowane przez pozostajcy za kulisami Covert Action Staff.

() Dwudziestego szstego listopada 2004 r. Ian Traynor wyczerpujco pisa w brytyjskim Guardian o amerykaskich organizacjach stojcych za aktywistami w Kijowie, ktrzy, jak si w telewizji wydawao, posiadali wasne motywacje. Traynor pisa wprawdzie, e aktywici organizacji modzieowej Pora to autentyczni Ukraicy, jednake ich slogany, nalepki, plakaty, a take strona internetowa miay pochodzenie amerykaskie. Caa ta kampania bya czysto amerykaska. Traynor przypomnia, jak w 2000 r. amerykaska ambasada w Budapeszcie organizowaa przewrt w Serbii, finansujc i wspierajc okrelony ruch modzieowy. Opisuje te, jak Serbowie, ktrzy obalili Miloevica, zostali przez Amerykanw wysani na Ukrain. Dowodzi dalej, jak amerykascy doradcy w sposb profesjonalny wykorzystali zapa tych grup. Na Ukrainie, wedug jego danych, dla dokonania przewrotu postawiono do dyspozycji 14 milionw dolarw, w Serbii miao to by 41 milionw dolarw.

() Funkcjonariusze Covert Action Staff maskowali si jako pracownicy korpusu dyplomatycznego ambasad USA w krajach byego Zwizku Radzieckiego. Wprowadzali ludzi do partii, organizacji studenckich, zwizkw zawodowych, mediw, na stanowiska wojskowe i rzdowe, jak rwnie do sektora gospodarczego danego kraju. Inni oficerowie Covert Action Staff wystpuj jako pracownicy amerykaskich firm, instytucji i organizacji. Do tego naley doda turystw, studentw z wymiany uczelnianej, uczniw, duchownych oraz naukowcw zwerbowanych i wspieranych do realizacji postawionych celw[3].

W wietle powyszych faktw suby specjalne jawi si jako istotny i nieodczny komponent aksamitnych rewolucji pojmowanych jako operacja o charakterze informacyjnym i psychologicznym. Jednake podkreli naley, e przy braku odpowiedniej atmosfery spoeczno- politycznej w danym kraju i apatii spoeczestwa nawet przy zastosowaniu najlepszych i najbardziej wyrafinowanych metod z zakresu walki informacyjnej oraz PSYOPS niemoliwe jest wywoanie i skuteczne przeprowadzenie aksamitnej rewolucji.

Wsplne cechy i uwarunkowania aksamitnych rewolucji

53

Szersze spojrzenie na zjawisko aksamitnych rewolucji pozwala na postawienie tezy, e jest to jeden z elementw szerszej gry na midzynarodowej szachownicy wiata. K. Kozowski zauwaa, e () analiza aksamitnych rewolucji na obszarze postradzieckim pozwala zidentyfikowa wsplne im cechy i uwarunkowania:

1. Przede wszystkim konieczny jest margines wolnoci i swobd obywatelskich umoliwiajcy dziaalno przyszym rewolucjonistom. Aksamitn rewolucj mona przeprowadzi w kraju, ktry uznaje i nie przeladuje opozycji, i zgadza si na przeprowadzenie wyborw. Wida to na przykadzie sukcesu rewolucji na Ukrainie, w Gruzji, czy w Kirgistanie. Przykad Biaorusi z kolei pokazuje, e aksamitna rewolucja jest niemoliwa w warunkach pastwa brutalnie ograniczajcego swobod dziaania opozycji.

2. Spoeczestwo dowiadczajce aksamitnej rewolucji musi by wystarczajco aktywne politycznie aby bra czynny udzia w akcjach protestacyjnych organizowanych przez opozycj. Kluczowa w tym zakresie jest pozycja organizacji pozarzdowych. W przypadku kadej udanej aksamitnej rewolucji policja i wojsko powstrzymyway si od brutalnej interwencji w obliczu ogromnej liczby manifestujcych osb (nawet jeeli pierwotnie podejmowano prby siowej pacyfikacji) a wadza zmuszona bya ugi si wobec da protestujcych. Bardzo wane jest by opozycja bya zjednoczona, przynajmniej na czas protestw, wok charyzmatycznego przywdcy.

3. Aksamitni rewolucjonici opieraj si na metodach dziaania bez przemocy.Przede wszystkim koncentruj si na prowadzeniu aktywnej kampanii marketingowej przeciwko panujcej wadzy i unikaniu bezporednich konfrontacji z siami porzdkowymi. Umiejtnie wykorzystuj media i wsppracuj z przedstawicielami rodkw masowego przekazu by stworzy swj pozytywny obraz a jednoczenie negatywny wizerunek przeciwnika. Czsto korzystaj w tym zakresie z pomocy specjalistw. () Warto rwnie zwrci uwag, e dziaacze opozycyjni nie zamykaj si w ramach okrelonej ideologii.

4. Dziaania aksamitnych rewolucjonistw s zorganizowane i profesjonalne.Organizacje pozarzdowe zajmuj si szkoleniem >rewolucyjnych< kadr, opacaj przygotowanie materiaw propagandowych i zapewniaj doradcw. Mona wrcz mwi o swoistym know-how skutecznego prowadzenia politycznej kampanii marketingowej majcej na celu obalenie reimu autorytarnego. Wiedza i umiejtnoci zwycizcw rewolucyjnych s przekazywane kolejnym potencjalnym rewolucjonistom.

5. Aksamitne rewolucje zbiegaj si w czasie z wyborami prezydenckimi lub parlamentarnymi. Na Ukrainie, W Gruzji i Kirgistanie organizacje samorzdowe oskaryy rzd o sfaszowanie wynikw wyborw i zorganizoway demonstracje protestacyjne. W Gruzji i na Ukrainie przekazanie wadzy dokonao si w sposb konstytucyjny. W Kirgistanie natomiast aksamitnej rewolucji towarzyszy szturm na paac prezydencki i pldrowanie miasta.

6. Wrd rde finansowania aksamitnych rewolucji na pierwszy plan wysuwaj si zachodnie organizacje pozarzdowe, w tym podlegajce National Endewment for Democracy, USAID i Instytutowi Spoeczestwa Otwartego utworzonemu przez Georgea Sorosa. () Przynajmniej cz organizacji pozarzdowych, przyczyniajcych si do obalania rzdw autorytarnych, otrzymuje wsparcie finansowe z budetu Stanw Zjednoczonych. Co roku Kongres przeznacza na tzw. programy demokratyzacyjne kilkadziesit milionw dolarw. Cz z nich przekazywana jest bezporednio na konta wymienionych organizacji[4].

Aksamitne rewolucje to nie tylko zjawisko o charakterze stricte politycznym. To temat, ktry nie tylko fascynuje geopolitykw, politologw, socjologw, specjalistw od public relations, ekspertw z zakresu walki informacyjnej i dziaa PSYOPS. Aksamitne rewolucje to take element popkultury i uznana marka w show biznesie, czego dowodem jest przyznanie w 2000 r. Otporowi nagrody muzycznej stacji telewizyjnej MTV Free Your Mind. Wok dziaalnoci aksamitnych rewolucjonistw powsta swoisty romantyczny mit do zbudowania ktrego walnie przyczyni si film dokumentalny o dziaalnoci Otporu zatytuowany Bringing Down a Dictator. Obejrzay go 23 mln widzw na caym wiecie.

54

Rwnie na Ukrainie symbole pomaraczowej rewolucji po dzi dzie ciesz si zainteresowaniem i jest to biznes. Jeszcze w 2004 r. kijowski Majdan zaroi si od sprzedawcw pomaraczowych szalikw, czapek, znaczkw, t-shirtw i pyt z utworami grup muzycznych, ktre wspieray obz pomaraczowych. Interes by do tego stopnia dochodowy, e prawa do rewolucyjnej symboliki zarezerwowa dla siebie na wyczno syn Wiktora Juszczenko, Andrij. Gadety z symbolami rewolucji r sprzedaway si rwnie dobrze w Gruzji po dojciu do wadzy prezydenta Micheila Saakaszwilego[5].

Aksamitne rewolucje s take pokosiem zmian w strukturze demograficznej pastw na obszarze postradzieckim w ktrych zaczo dominowa pokolenie wychowane po upadku ZSRR. Pokolenie to w duo mniejszym stopniu obcione jest poprzedni epok i posiada swoje wasne ambicje oraz aspiracje. Na tych wanie aspiracjach modernizacyjnych modego pokolenia m.in. umiejtnie budowano wizerunek rewolucjonistw jako si chccych wprowadzi nowoczesno oraz nowe wartoci. organizacji aksamitnych

Po dzi dzie trwaj spory wrd badaczy zagadnienia aksamitnych rewolucji. Cz z nich twierdzi, e byy to efekty dywersyjnych dziaa zachodnich organizacji pozarzdowych pracujcych na zlecenie waszyngtoskiej administracji. Z kolei inni stawiaj tez, e jestemy wiadkami narodzin nowego zjawiska na globaln skal czerpicego z gbokiego pragnienia demokracji.

Pomimo wielkiego natenia procesu jakim byy aksamitne rewolucje zaznaczy naley, i zmiany przyniesione przez te przewroty byy czsto powierzchowne. Przykady Ukrainy czy Kirgistanu s tutaj nader wymowne. W tym kontekcie nadal otwarte pozostaj pytania: czy w aksamitnych rewolucjach chodzio o trway proces wewntrznych zmian spoeczno politycznych w krajach przez ktre si one przetoczyy? Czy jednak byy one tylko odbiciem wielkiego, geopolitycznego starcia majcego na celu osabienie wpywu Rosji na obszarze postradzieckim i suyy geostrategicznym celom wielkich mocarstw?

Tomasz Formicki

Autor jest doradc i analitykiem w Midzynarodowym Centrum Szkolenia Sub Mundurowych i Cywilnych GRYF

Przypisy:

[1] Pisze o tym m.in. cytowany wczeniej Viatcheslav Avioutskii, ktry w swojej ksice Aksamitne rewolucje jeden z podrozdziaw zatytuowa W kierunku >Aksamitnej Midzynarodwki<, str. 211. [2] V. Avioutskii- Aksamitne rewolucje, str. 213-214. [3] Udo Ulfkotte- Pod oson mroku. Wielkie wywiady bez tajemnic, Warszawa 2008, str. 183-188. [4] K. Kozowski- Rewolucja tulipanw w Kirgistanie, str. 64-66. [5] Mateusz Adamski, Aneta Fydrych- Egipska rewolucja przebojem wchodzi do popkultury i biznesu, Dziennik Gazeta Prawna, 28 kwietnia 2011.

Podziel si tym artykuem ze znajomymi:

http://diarium.pl/2012/03/aksamitne-rewolucje-%E2%80%93-zastosowanie-socjotechnikiwalki-informacyjnej-i-dzialan-psychologicznych-w-praktyce-czesc-6-%E2%80%93-ostatnia/

55

Horyzonty botnej rewolucji

5 stycznia 2012
Kolorowa rewolucja, ktrej perspektywa coraz wyraniej stoi przed Rosj, moe si powie nie dziki umiejtnociom tych, ktrzy steruj ni zza granicy, ale przez bdne kalkulacje samego Putina. Po grudniowych wyborach do Dumy podniosa si fala tym razem powanego protestu. Jej kulminacj staa si bezprecedensowa co do liczby uczestnikw (okoo stu tysicy osb) i poziomu emocji, przeprowadzona w Moskwie na Placu Botnym demonstracja, ktra wysuna postulat powtrnego przeprowadzenia wyborw. Takiego masowego wystpienia nie mona ju zapisa na konto kolejnych drobnych prowokacji karowatej, prozachodniej, ultraliberalnej opozycji. Skala niezadowolenia przerosa wszystkie dotychczasowe protesty, cho sposb przeprowadzenia pikiety i gwni wystpujcy nie odpowiadali nowym realiom, powtarzajc zupenie nieatrakcyjn dla wikszoci Rosjan proamerykask, ultraliberaln demagogi.

Tymczasem na Placu Botnym i innych demonstracjach przeciwko rezultatom liczenia gosw nie sposb nie zauway jakociowo nowego sposobu reagowania spoeczestwa na wydarzenia polityczne w kraju. Jeli wadze przypisz to, co si wydarzyo, wycznie na konto kolejnych wiatowych zakulisowych gier i pozostawi wszystko bez zmian, zaryzykuj cakowit klsk za jaki czas.

Najstraszniejsze jest jednak to, e doprowadz tym samym Rosj na dno upadku. Sdzc po ich wypowiedziach, Putin i Miedwiediew niczego nie zrozumieli, lub udaj, e nie rozumiej. W kocu to ich sprawa. Nam jednak wypada podj prb spokojnego przeanalizowania sytuacji.

Grudniowe wybory: obrzydliwa farsa

Grudniowe wybory do Dumy byy obrzydliw i bezczeln fars. Podobnie zreszt, jak cay powstay w ostatnich latach system polityczny Rosji. Najprawdopodobniej wikszo gosw oddano na Komunistyczn Parti Federacji Rosyjskiej, ale bezczelne dorzucanie kart wyborczych i manipulacje przy ich liczeniu, a take wiernopoddaczy charakter lidera KPFR Giennadija Ziuganowa, ktry podobnie, jak wszyscy inni politycy formacji systemowych odgrywa rol kogo w rodzaju nieetatowego pracownika Administracji Prezydenta do wynajcia, przyniosy cakiem odmienne wyniki. Jedna Rosja nie prowadzia adnej polityki przedwyborczej, nie zaproponowaa adnego programu, nie sformuowaa adnej idei.

56

Tu przed wyborami na jej czele postawiono cakowicie przegranego i znikajcego w oczach Dmitrija Miedwiediewa, wywoujcego reakcj odrzucenia zarwno u oszukanych przez niego, wicych niegdy z nim nadzieje liberaw, jak i u nigdy nie akceptujcych go patriotw. Jak mogoby by inaczej z jego INSOR, Timakow, Jurgensem czy Gontmacherem? W efekcie kraj nie gosowa na Jedn Rosj. Wadze jednak nie zwrciy na to adnej uwagi i udaway, e kraj na Jedn Rosj zagosowa. A to, e doliczono si nie 70% czy 100% poparcia dla niej, ale zaledwie 49% ogoszono prezentem i przejawem demokratyzacji.

Kontrolowana przez Administracj Prezydenta prokremlowska grupa przyja to wszystko jak zwykle bez cienia sprzeciwu. Sdz, e tym razem wadze przegiy. Zdanie narodu po prostu wyrzucono na mietnik. Nard chcia tymczasem powiedzie nie to, e nie chce ju Putina. Chcia powiedzie trzeba stanowczo zmieni kurs i zrobi moe to tylko i wycznie tene Putin. Putin jednak sprawia wraenie, e tego nie syszy i sysze nie zamierza. e woli pozostawa w sztucznej i na wskro faszywej przestrzeni informacyjnej tworzonej przez jego polittechnologicznych geniuszy dowolno manipulujcych sondaami, ekspertw i kontrolowane media, prowadzc swoje gry i intrygi z Zachodem.

Postmodernizm po bizantyjsku

Stworzony za rzdw Putina system polityczny Rosji opiera si na nastpujcych zaoeniach: 1.wadza ma znaczenie; 2. suwerenno Rosji ma znaczenie; 3. cena ropy i gazu oraz przebieg rurocigw maj znaczenie; 4. Zachd i USA maj znaczenie; 5. zachowanie demokratycznej fasady ma znaczenie; 6. kontrola nad elitami ma znaczenie; 7. zachowanie status quo ma znaczenie;

8. idee nie maj znaczenia; 9. strategie nie maj znaczenia; 10. nard nie ma znaczenia; 11. mylenie o moliwych alternatywach dla systemu kapitalistycznego nie ma znaczenia; 12. wiatowa i rosyjska historia nie maj znaczenia; 13. duchowo, kultura i wyksztacenie nie maj znaczenia; 14. autentyczna demokracja nie ma znaczenia.

Uzyskujemy w ten sposb mieszank bizantynizmu z technologiami postmodernizmu, modelu autorytarnego z rozrywkowym spoeczestwem spektaklu.

Cae rzdy Putina opieray si wanie na tym poczeniu dwch metod, ktre jak wydaje si jemu samemu znakomicie dziaao. Jakikolwiek sprzeciw wobec tego modelu, jeli si tylko pojawia, uznawany by za cz knowa prozachodniej agentury wpywu, co pozbawiao go jakiejkolwiek wartoci i pozwalao bardzo atwo z nim walczy. I tak naprawd skoro do uprawiania polityki niezbdne s rodki zaplecze mona byo uzyska tylko z dwch rde: albo z Administracji Prezydenta za cen cakowitej lojalnoci wobec istniejcego systemu wadzy, albo z Londynu od Bierezowskiego (co oznacza to samo, co od CIA).

W pierwszym ze wspomnianych przypadkw polityk staje si pracownikiem najemnym, o czym mu si nieustannie przypomina (najczciej w do grubiaskiej formie). W drugim wrogiem pastwa, dziaajcym na rzecz jego rozpadu. Rosyjskim wacicielom zasobw ekonomicznych Putin ju na samym pocztku oznajmi, i odtd wszyscy bd gra wedug okrelonych regu, a ktokolwiek sprbuje jakiejkolwiek samodzielnoci, zapaci

57

za to wysok cen (przypadek Chodorkowskiego pokazuje, jak wysok). Generalnie Putin odradza zawracanie sobie gowy polityk, sugerujc delektowanie si tym, jak jest (przecie mogo by by gorzej).

Po szalestwach epoki Jelcyna spoeczestwo przyjo to wszystko w pierwszej fazie z du doz wdzicznoci. Nie byo duo lepiej, ale nie byo te gorzej. Zaczekamy sdzili Rosjanie na pocztku wieku a Putin si wdroy i dotrze, a wtedy przystpi do dziaania. Ale Putin mimo, e si wdroy i dotar zdecydowa si nic wicej nie robi. Cieszcie si tym, co macie powtarza w caym kraju swj przekaz. Nie chcecie? Zrobimy w takim razie sondae badania opinii spoecznej (zlecone kontrolowanemu WCIOM czy FOM), ktre dowiod, e tak naprawd jestecie cakiem zadowoleni, a wod mc nasani najemnicy. Potwierdz to te wybory, ktre pozwol na optymaln legitymizacj. Przecie demokracji w bizantyjskim postmodernizmie nie ma, i jednoczenie jest. A to oznacza, e wane s procedury, a ich wynik nie ma ju dla sprawy najmniejszego znaczenia.

Czy masy rozumiej tak wanie istot putinowskiego modelu, czy nie wyranie domylaj si takiego jego ksztatu, sdzc nieraz po drobiazgach, tworzc cay jego obraz nawet intuicyjnie. Wszystko to ju od dawna nikomu si nie podoba. Ale masy s bezwolne i pasywne, bierne i bezradne. Putin, zerkajc na uspokajajce go obrazki telewizyjne, woli niczego nie zauwaa. Udawao si to przez 12 lat, czy uda si przez kolejne 12?

Wanie tego wszystkiego bylimy wiadkami podczas grudniowych wyborw. Mona zatem przypuszcza, e w ten sposb Putin okreli swj program na nastpne 12 lat, ktre maj by takimi, jak poprzednich 12. Nie umiecha si to nikomu, poza samym Putinem i jego najbliszym otoczeniem. Oczywicie, mog zapyta nie umiecha si?; a bezporednia okupacja amerykaska czy rewan ucinionych przez Putina si ultraliberalnych w stylu Echa Moskwy si umiecha? Dlatego akceptujcie to, co macie i nie narzekajcie, tym bardziej, e nikt was o zdanie nie pyta. I podzikujcie przywdcy narodu, e nie dopuci, by powabna Tina Kandelaki zajmowaa si metafizyk kultury rosyjskiej. A przecie mgby to zrobi i nie pozostawaoby wtedy nic innego, jak wysawia j i mdrca, ktry podjby tak rewolucyjn decyzj kadrow.

Reakcja na wybory dowioda, e taka sytuacja zacza ju spoeczestwo powanie mczy. Nie ma jednak ono do dyspozycji adnych instrumentw i mechanizmw, by swoje niezadowolenie okaza. Bizantynizm ich nie przewiduje. Waciwie, nie przewiduje ich rwnie postmodernizm. Bizantynizm kae maskowa jakiekolwiek niezadowolenie zason interesw pastwowych. Z kolei postmodernizm sprowadza wszystko do kiczu, trollowania w Internecie i symulakry. W nowy rok 2012 wjedamy w lep uliczk. W takich okolicznociach w marcu przyszego roku ludzie mog nawet Putina nie wybra. Ale to nie bdzie miao adnego znaczenia. On wrci i tak, bez wzgldu na wszystko.

Groba botnej rewolucji

Z zaistniaej w Rosji sytuacji znakomicie zdaje sobie spraw Zachd. USA zajmuj si profesjonalnie organizacj kolorowych rewolucji we wasnym interesie. Owe kolorowe rewolucje przygotowuje si nie tylko oddolnie, ale rwnie we wntrzu systemu, przy czym nierzadko tak, by uczestnicy takich przygotowa nawet nie zdawali sobie sprawy, w czym uczestnicz (lub domylali si tego, ale nie do koca). Takim sposobem botna rewolucja i ruch biaych wstek powoane zostay nie tylko rkoma liderw radykalnej opozycji ultraliberalnej, ale rwnie znaczcej czci samego putinowskiego systemu. Od samego pocztku, od chwili przejcia wadzy najblisi Putinowi technologowie blokowali wszelkie jego prby oparcia si na masach, uzyskania legitymizacji w szerszych grupach rosyjskiego spoeczestwa i apelowania do sensu historii i norm sprawiedliwoci spoecznej.

Innymi sowy, w formu bizantyjskiego postmodernizmu Putin zosta wepchnity nie tylko przez swoich przeciwnikw, ale rwnie przez swych najbliszych towarzyszy. Wmawiali mu oni, e jedynym rdem problemw jest prozachodnia liberalna warstwa, na ktr trzeba spoglda ze szczegln uwag, natomiast szerokie masy ludowe, pokorne i bierne z natury, mona bez konsekwencji lekceway. Wanie z takim zaoeniem podjto inicjatyw wyniesienia na urzd gowy pastwa Miedwiediewa: pomysodawcy tego

58

polittechnologicznego manewru przekonywali Putina, e liberalny wizerunek tego polityka zmniejszy napicia z Zachodem (reset) i z rosyjskimi liberaami (to byo dla nich najwaniejsze).

To, e wskutek takiej polityki od Putina zacznie odwraca si wikszo wcale nie liberalnego przecie spoeczestwa rosyjskiego, skwapliwie przemilczano. Jednoczenie samo najblisze otoczenie Putina skada si z przekonanych liberaw nie dopuszczajcych nawet myli o jakiejkolwiek politycznej alternatywie Miedwiediewa, Surkowa, Kudrina, Czubajsa czy Dworkowicza. Wszystko to konsekwentnie i systematycznie odrywa Putina od ludu. Ludowe postaci obecne w jego otoczeniu s za beznadziejnie pozbawione jakiejkolwiek, minimalnego choby, potencjau intelektualnego, kulturowego i formacyjnego, przez co zdolne s jedynie do milczcego konsumowania budetu. Podsumowujc, botna rewolucja przygotowywana bya nie tylko przez wskie krgi marginalnych ulicznych zapadnikw, ale w rwnym stopniu przez szerokie grupy okooputinowskiej elity wadzy.

Sabota wewntrzny i nacisk oddolny (oba dysponujce poparciem zewntrznym) stanowi klasyczny wzr wojen sieciowych i kolorowych rewolucji. Nieprzypadkowo od 2012 roku ambasadorem Stanw Zjednoczonych w Moskwie bdzie Michael McFaul, znany specjalista od kolorowych rewolucji. Grunt zosta przygotowany i najwyraniej w grudniu 2011 roku operacja usunicia Putina i jego systemu wesza w decydujc faz.

Botna rewolucja moe z powodzeniem rozwija si zgodnie z klasycznymi scenariuszami. Odizolowanie wadzy od narodu wytwarza w spoeczestwie atmosfer biernego odrzucenia i delegitymizacji istniejcego systemu politycznego. Niezadowolenie zaczyna koncentrowa si w ruchach protestu, kontrolowanych i wspieranych (finansowo, informacyjnie i politycznie) z zewntrz. Wszelkie prby podjcia odpowiednich dziaa przez wadz blokowane s przez sie agentw wpywu dziaajcych w jej szeregach, udaremniajc uzdrowienie systemu i doprowadzajc przywdc do podejmowania bdnych decyzji.

W chwilach, gdy brak legitymizacji polityki realizowanej przez wadze odczuwany jest najmocniej przez spoeczestwo (wybory, referenda, wstrzsy spoeczne i ekonomiczne, katastrofy i klski ywioowe, a take niepopularne decyzje i bdne rozstrzygnicia kadrowe), niezadowolenie przeradza si w akcje protestu. Akcje te mog mie charakter pokojowy, przybierajc form obywatelskiego nieposuszestwa, ale mog rwnie stopniowo przerodzi si w bezporedni, nawet zbrojny bunt (przynajmniej w niektrych regionach w naszym przypadku najbardziej wraliw stref byby tu Pnocny Kaukaz).

Nastroje separatystyczne, konflikty etniczne i wyznaniowe czyni w obraz jeszcze bardziej jaskrawym. W warunkach istnienia Internetu, blogw i portali spoecznociowych dochodzi do tego wykorzystanie technologii tworzenia trendw informacyjnych o rewolucyjnym wydwiku boty wytwarzaj wraenie istnienia masowego poparcia dla protestujcych, budujc u rewolucjonistw wiar we wasne siy.

W takiej sytuacji jakikolwiek bd ze strony wadz ulega symbolicznemu zwielokrotnieniu i przedstawiany jest w nieproporcjonalnie wielkiej skali. Wszystkie za decyzje pozytywne i rozsdne s przemilczane. Dochodzi wwczas do kulminacyjnego momentu kolorowej rewolucji kryzysu spoecznego, wojny / konfliktu domowego (nierzadko krwawych, jak w Jugosawii czy w Libii), zmiany wadzy (czsto za caego szeregu zmieniajcych si u sterw grup) i wreszcie do osignicia zamierzonego rezultatu: osabienia pastwa, nierzadko utraty przez nie integralnoci terytorialnej, kontrolowanego chaosu, wyeliminowania z gry geopolitycznego przeciwnika lub konkurenta, a do bezporedniego wprowadzenia kontroli zewntrznej i okupacji.

Czy botna rewolucja moe stanowi realizacj takiego wanie scenariusza? Tak, to cakiem moliwe, i najprawdopodobniej tak wanie si stanie. Amerykanie s do przewidywalni. Powtarzaj zastosowane uprzednio procedury, ktre ju wczeniej przynosiy oczekiwane efekty, co najwyej doskonalc i ulepszajc metody i mechanizmy na kolejnych teatrach dziaa w krajach Europy Wschodniej, pastwach WNP, w ramach arabskiej wiosny i militarnych interwencji w szeregu suwerennych pastw (Afganistan, Irak, Libia itd.).

59

Botna rewolucja moe si zakoczy sukcesem, jeli tylko brak legitymizacji wadzy bdzie nadal gwarantowany poprzez utrzymanie obecnego stanu rzeczy. Tym samym speniona zostanie podstawowa przesanka dla tego typu rewolucji. Nietrudno te przewidzie efekty botnej rewolucji rozpad Federacji Rosyjskiej, krwawy chaos, wojna domowa, postpujcy (i prawdopodobnie ostateczny) upadek rosyjskiego spoeczestwa na dno. Nikt, nawet sami rewolucjonici nie wierz dzi w pozytywny scenariusz rozwoju wydarze czy po prostu zwyk zmian wadzy.

W ich krgach dominuj energie o charakterze destruktywnym, nagromadza si rozdranienie i niezadowolenie z obecnego stanu rzeczy. W tej sytuacji mao kto gotw jest wyobrazi sobie, e moe by jeszcze gorzej. Najwaniejsze, e obecny system nikogo nie satysfakcjonuje, a powrt Putina z podobnym programem dziaa (grudniowe wybory ka sdzi, e wszystko zostanie po staremu) dotyka wszystkich do ywego.

Zwrmy jeszcze raz uwag: grudniowe wybory w 2011 roku nie byy wyborami przeciwko Putinowi osobicie, lecz stanowiy skierowane do niego wezwanie i wyraz oczekiwa zwizanych z wyborami marcowymi. By moe sam Putin nie chcia, by wybory parlamentarne zakoczyy si w taki sposb, a po prostu zawiedli go kremlowscy technologowie i najblisze otoczenie? Ale skoro to on jest suwerenem, jak mona mwi, e to kto inny zawid Tak wic na technologw, na ktrych twarzach wypisane jest to, e nie potrafi niczego innego jak zawodzi i krci, nie ma co zwala.

Putin nie mg przecie nie wiedzie z kim ma do czynienia i kto dla niego pracuje. Oznacza to, e jemu samemu byo wszystko jedno, e to wynik jego przemyle, odpowiadajcy przyjtemu przez niego programowi dziaa i rozumieniu wiata. To wanie stanowi o istocie botnej rewolucji: moe ona sta si zwycisk (to znaczy: doprowadzi pastwo i spoeczestwo do ostatecznego i penego krachu) nie dziki sprytowi tych, ktrzy zawodowo zajmuj si ni i kontroluj jej przebieg z zagranicy, ale przez osobiste bdy Putina, jako kolejnego dziejowego wcielenia rosyjskiego przywdcy. W wielu przypadkach w historii Rosji wszystko zaleao od psychologii, kultury i charakteru jednej osobowoci, przede wszystkim w warunkach jedynowadztwa. Defekt duszy i osobowoci cara stanowi gwarancj wybuchu rewolucji.

Gdzie stany barykady?

Powysza analiza, daleka od witecznego i noworocznego nastroju, nie odpowiada nam jednak na pytanie: co robi? Kogo poprze? Ktr stron barykady wybra? Popierajc botnych rewolucjonistw, uderzalibymy we wasn Ojczyzn, w pastwo, pomagalibymy w zepchniciu Rosji w przepa, popchnlibymy j na dno upadku, ktrego dowiaczylimy ju poczwszy od poowy lat osiemdziesitych wraz z pierwszymi krokami gorbaczowskich przeksztace i jelcynowskich reform.

Nie ma podstaw do jakichkolwiek zudze: botni rewolucjonici i wsppracownicy Echa Moskwy wzywaj spoeczestwo do ostatecznego rozbicia Rosji, ustanowienia otwartej dyktatury prozachodnich, liberalnych oligarchw i dezintegracji terytorialnej Federacji Rosyjskiej. Mwi o tym otwarcie Bierezowski, meneder antyputinowskiej koalicji. W latach dziewidziesitych podobna sytuacja (depresja, rozdranienie, poczucie nieznonej dusznoci) doprowadzia do upadku ZSRR. Masy nie wdaway si w szczegy; popary Jelcyna. Pniej wszyscy przeklinali ten okres. Jeli poprzemy kolejn fal samobjcz, postawimy w historii Rosji krwaw kropk. Nie bdzie ju wtedy moliwoci zgaszania naszych pretensji wobec innych. Trzeci bd (1991, 1993 i 2012) byby bdem ostatnim i miertelnym.

Ale

Ale czy to oznacza, e powinnimy poprze wadze i skupi si wok nich? Wok Miedwiediewa z jego iPadem? Wok bezmylnych, podlizujcych si polittechnologw? Wok bezmylnej partii wadzy skadajcej si nie z ludzi, a jedynie z ich marynarek? Wok zabijajcej narodowego ducha rozrywkowej telewizji i niszczcej podstawy kultury owiaty? Wok cigej niesprawiedliwoci, korupcji, kamstwa i mianowania na kluczowe

60

stanowiska upiorw i zodziei? I wszystko to bez nadziei, e system wadzy moe ewoluowa Dano nam przecie do zrozumienia poziomem cynizmu wyborczej grudniowej farsy: nie doczekacie si!. Czego si nie doczekamy? Niczego. To jasne.

Byby najwyszy czas na powoanie do ycia trzeciej siy, zaoenie trzeciej pozycji, ogoszenie trzeciej platformy politycznej wystpujcej przeciw zarwno botnej rewolucji, jak i skorumpowanemu reimowi, ktry wasnymi rkoma ow rewolucj przygotowa. Ale ju na pocztku naszej analizy zauwaylimy, e istota sytuacji politycznej w putinowskiej Rosji polega wanie na tym, by nie dopuci do rozwoju takiej trzeciej siy. Nikt z wiodcych graczy nie jest tym zainteresowany; przeciwnie wszyscy s zainteresowani, eby do jej powstania nie doszo. Zrozumiae, e byoby to wbrew interesom i planom botnych rewolucjonistw, realizujcych diametralnie odmienne zadania i finansowanych przez zachodnie fundacje, ktre dziaaj na rzecz rozpadu Rosji, a nie jej odrodzenia.

Dlatego jakikolwiek udzia patriotw w takiej opozycji polega wycznie na jednym: ciga si ich w jej szeregi po to, by realizowa prowokacje i posikowa si manipulatorami dla zaostrzenia kryzysu spoecznego lub wykorzysta ich w charakterze dodatkowego instrumentu rozpalania separatystycznych nastrojw i etnicznych konfliktw. Z drugiej strony grunt dla takich nastrojw i konfliktw tworzy sama wadza: wiadomie (zgodnie z logik wojen sieciowych), lub wskutek swego intelektualnego minimalizmu (przecie Putin przekonany jest, e idee nie maj znaczenia, przy czym adne, nawet te narodowe). Tym samym poparcie trzeciej siy przez botnych rewolucjonistw nie wchodzi w gr. rodkw na odrodzenie Rosji nie przeznacz przecie jej wrogowie (co, zreszt, jest zupenie logiczne).

Czy jednak mona w tej sytuacji liczy na poparcie trzeciej siy ze strony wadz? Wychodzi na to, e te nie. Jeli Putin rozpatrywaby choby przez chwil tak alternatyw, dawno przygotowaby ju wariant jej uruchomienia (choby tylko w formie testowej, na wszelki wypadek). Jego polittechnologowie nie ukrywaj, e temat patriotyzmu wywouje u nich zdecydowane odrzucenie, oraz, e maksimum, na ktre mog pj, to organizacja masowych wyreyserowanych happeningw, potrzebnych do rozwizywania codziennych problemw technicznych stojcych przed wadz. Oznacza to, e jakiekolwiek rda wsparcia materialnego, ktre mogyby wesprze trzeci si, zostan natychmiast przez wadz odcite.

Charakterystyczne jest to, e wszyscy kandydaci na urzd prezydenta w wyborach marca 2012 roku, choby luno zwizani z patriotycznym programem dziaa, zostali brutalnie wyeliminowani z kampanii. Jakiekolwiek zatem prby wsparcia owej trzeciej siy przez kogokolwiek bd od razu udaremnione przez wadze. Ponadto, rozwinity aparat represji, cho nie jest w stanie w peni zlikwidowa sieci agenturalnych powoywanych przez silniejszego partnera USA, ktre dysponuj szerokim wachlarzem instrumentw wpywu na Rosj w przypadku zalkw ruchu patriotycznego nie majcego zagranicznego wsparcia jest wystarczajco skuteczny, by zgasi je, jeli otrzyma taki rozkaz (jak wiemy, wadza w cigu ostatnich 20 lat do efektywnie dziaaa w tym kierunku).

W ten sposb dochodzimy do waciwego pytania: czy mier Rosji ma by szybka, czy powolna? Botni rewolucjonici wybieraj t pierwsz. Putin i jego otoczenie drug. ycie i odrodzenie to perspektywa nieistniejca i nie rozpatrywana. Przy tak sformuowanym dylemacie zej od razu, czy moe si pomczy trudno okreli wasn stron barykady. By moe jest to z natury rzeczy niemoliwe.

Chciaoby si, zgodnie z kanonami gatunku, podsumowa jakimkolwiek optymistycznym stwierdzeniem, wzmiank o wyjciu, decyzji, projekcie, planie, perspektywie Nie wolno przecie zaamywa rk i porzuca nadziei. To prawda. Ale w obecnej sytuacji po prostu nie ma o czym mwi

prof. Aleksander Dugin tumaczenie: Mateusz Piskorski

61

rdo: geopolityka.org

http://diarium.pl/2012/01/horyzonty-blotnej-rewolucji/
5 stycznia 2012

Specjalista od kolorowych rewolucji nowym ambasadorem USA w Moskwie

22 stycznia 2012

Nowym ambasadorem USA w Rosji zosta Michael McFaul, znany specjalista od kolorowych rewolucji. Jego jednym z pierwszych spotka odbyo si z przedstawicielami rosyjskiej opozycji. W spotkaniu tym uczestniczy take skadajcy kilkudniow wizyt w Rosji zastpca sekretarza stanu William Burns.

Zaproszenia na spotkanie otrzymali: pierwszy zastpca przewodniczcego komitetu spraw zagranicznych Dumy Pastwowej, komunista Leonid Kaasznikow, deputowani do Dumy z partii Sprawiedliwa Rosja Oksana Dmitrijewa i Ilja Ponomariow, lider partii Jaboko Siergiej Mitrochin oraz liderzy niezarejestrowanej partii Parnas Borys Niemcow i Wadimir Rykow. Rozmawiano o sytuacji w Rosji po grudniowych wyborach parlamentarnych, przebiegu kampanii przed marcowymi wyborami prezydenckimi i przygotowaniach do kolejnych akcji opozycji w obronie prawa do uczciwych wyborw. Burns i McFaul spotkali si te z aktywistami spoeczestwa obywatelskiego i obrocami praw czowieka, w tym z liderem ruchu O prawa czowieka Lwem Ponomariowem i szefow stowarzyszenia Goos Lili Szybanow. Omawiano kwestie przestrzegania praw czowieka w Rosji.

rdo: j.s. mp.info i osw.waw.pl

http://diarium.pl/2012/01/specjalista-od-kolorowych-rewolucji-nowym-ambasadorem-usa-wmoskwie/

62

Prof. Aleksander Dugin: Zachodni kolonializm dy do destabilizacji suwerennych pastw

15 marca 2012 Jeden z najbardziej znanych geopolitykw rosyjskich, profesor Moskiewskiego Uniwersytetu Pastwowego (MGU) Aleksander Dugin potwierdzi, e zachodni kolonializm dy do destabilizacji sytuacji we wszystkich rozwinitych i suwerennych pastwach. To nie tylko odnosi si do Syrii, nastpny bdzie Iran, a pniej Rosja. W wywiadzie udzielonym syryjskiej telewizji Dugin stwierdzi, e Rosja i jej nard maj prawo do udzielenia pomocy Syrii, poniewa licz si z wol narodu syryjskiego i jego deniem do zachowania demokracji i wolnoci. Bronic Syrii, i wystpujc za tym, by Syryjczycy sami rozwizywali swoje problemy wasnymi siami, bez zagranicznej ingerencji, Rosja broni take swoich strategicznych interesw. Rosja szanuje wol narodw i ich praw do samookrelania si, jest przekonana do tego, e kade pastwo ma prawo do wasnego systemu politycznego.

Jeli zachodni typ demokracji pasuje Zachodowi to nie znaczy, e moe on pasowa innym krajom. Zachodnie kraje, na czele z USA, nie s tak naprawd zainteresowane adnym triumfem demokracji czy praw czowieka w krajach Bliskiego Wschodu, ale ustanowieniem swojej hegemonii na tym obszarze i przywaszczeniem sobie jego zasobw naturalnych przez podsycanie tzw. konstruktywnego chaosu.

Dugin podkreli, e Zachd popiera Arabi Saudyjsk i Katar, gdzie nie ma adnej demokracji, czy realnych praw czowieka. W zamian pastwa te podporzdkowane s USA. Jeli jakie pastwa mwi Stanom Zjednoczonym nie i nie chc przyklaskiwa ich polityce, to grozi im interwencja wojskowa, potem okupacja, jak miao to miejsce w Iraku. Arabia Saudyjska, ktra wprost wzywa do finansowania i zbrojenia terrorystw, marzy o tym by Zachd wyeliminowa kluczow rol Syrii na Bliskim Wschodzie.

Dugin zaznaczy, e Rosja zrezygnowaa z udziau w tunezyjskiej konferencji tzw. Przyjaci Syrii, poniewa jej uczestnicy to nikt wicej, ni tylko zbiorowisko lokai Zachodu, ktrzy nie s przyjacimi Syrii, a jej wrogami. Gwnym celem tego spotkania bya debata nad tym jak najskuteczniej rozpali niezgod w syryjskim spoeczestwie, i stworzy sztuczny precedens, ktry pozwoliby wmiesza si w wewntrzne sprawy kraju.. Wanie dlatego Rosja i Chiny nie wziy w niej udziau podkreli politolog.

63

Dugin poruszy rwnie tematyk mao popularn to, e w caym wiecie dochodzi obecnie do prawdziwie rewolucyjnych dziaa nie takich, ktrych pragn Stany Zjednoczone, ale takich, ktre s skierowane przeciwko imperialistycznej hegemonii i wszelkiego rodzaju zachodniej ingerencji w sprawy suwerennych pastw.

Prof. Dugin potwierdzi, e Rosja wspiera syryjskie kierownictwo polityczne, ktre reprezentuje wol wikszoci syryjskiego spoeczestwa, dodajc, e referendum w sprawie projektu nowej konstytucji jest wanym krokiem w kierunku realizacji programu kompleksowych reform.

Tekst powsta w ramach programu analitycznego Syria 2012

rdo: geopolityka.org

Podziel si tym artykuem ze znajomymi:

http://diarium.pl/2012/03/prof-aleksander-dugin-zachodni-kolonializm-dazy-do-destabilizacjisuwerennych-panstw/

Rosja midzy zapaci demograficzn, a wycigiem zbroje

22 grudnia 2011 Spojrzenie na map i usytuowanie Rosji na geopolitycznej szachownicy wiata uwiadamia, e przed tym krajem stoj potne wyzwania. Z jednej strony rosnce w si Chiny z ludnoci 10 razy liczniejsz ni Federacja Rosyjska, z kolei na poudniu pod szczytami Kaukazu czai si wojujcy Islam z cigle rosnc liczb ludnoci. Przez wieki rosyjscy stratedzy uwaali poudnie Rosji za zagroone brytyjsk ekspansj mikkie podbrzusze, a teraz ten region zagroony jest z perspektywy Kremla przez amerykaski wielki biznes zainteresowany t czci wiata z powodu bogactwa w zoa surowcw energetycznych.

Jednake to nie z Chinami, czy tym bardziej z krajami islamskimi porwnuje si Rosja, ale nadal ze Stanami Zjednoczonymi. Porwnanie si rzeczy wychodzi blado, bowiem o ile Rosja moe konkurowa z USA w zasobach broni nuklearnej, to ju na paszczynie konwencjonalnych si zbrojnych przegrywa z kretesem. Nie tylko dlatego, e struktura Si Zbrojnych FR jest przestarzaa i nie spenia wszystkich wymogw wspczesnej wojny XXI w., ktr Alvin Toffler nazwa wojn Trzeciej Fali, a rosyjski geopolityk Aleksander Dugin Wojn Sieciow, ale te z tego powodu, i US Army ma to, czego nie ma armia rosyjska: moliwo egzekwowania woli swojego rzdu na caym wiecie. Do tego dochodzi przewaga potencjau przemysowego USA, jego innowacyjno oraz fakt, e to amerykaska waluta, a

64

nie rubel jest w dalszym cigu wyznacznikiem wartoci, aczkolwiek w ostatnim czasie Rosja z Chinami przedsiwziy pewne kroki w przestrzeni geoekonomicznej, aby t sytuacj zmieni. Rosyjskie wadze staraj si powoli odbudowywa midzynarodow pozycj swojego kraju, a jednym z elementw tych dziaa jest prba unowoczenienia armii rosyjskiej i jej potencjau zbrojnego.

Turaszczyzna, czy dalekosina strategia?

Rosyjski resort obrony ogosi rozpoczcie realizacji pastwowego programu uzbrojenia na lata 2011 2020. Jak poinformowa 24 lutego br. pierwszy wiceminister obrony Wadimir Popowkin, na zakup uzbrojenia pastwo przeznaczy w tym okresie 19 bln rubli (650 mld USD). Rosjanie zamierzaj do 2020 r. wyda na zakupy wyposaenia wojskowego i prace B+R 19 bln rubli, czyli ok. 600 mld USD. Wraz ze zmniejszaniem liczebnoci si zbrojnych, powinno to pozwoli na odmodzenie uzbrojenia jednostek operacyjnych, by ok. 75 proc. jego stanu mc uzna za nowoczesny. Planowane na ten rok wydatki na zakup uzbrojenia i prace badawczo rozwojowe stanowi rwnowarto 19,2 mld USD. Suma ta ma wzrosn w 2013 r. do 38,8, a pod koniec dekady prawdopodobnie przekroczy 100 mld USD. Wojska lotnicze maj do 2020 r. otrzyma 600 samolotw i 1000 migowcw.

Marynarka wojenna powinna wzbogaci si o ok. 100 nowych okrtw, w tym 35 korwet, 15 fregat i 20 okrtw podwodnych. Wrd tych ostatnich 8 reprezentowa bdzie typ Boriej, czyli strategiczne okrty podwodne, przenoszce midzykontynentalne pociski wielogowicowe Buawa. Kreml zamierza rwnie finansowa rozwj nowych pociskw midzykontynentalnych na paliwo cieke, ktre czciowo zastpi starzejce si RS-18 i RS20. Wojska obrony przeciwlotniczej powinny wedug planu modernizacji technicznej otrzyma 10 baterii zestaww S-500, z ktrych pierwsze powinny wej do suby w 2014 roku. Rosjanie maj zamiar kontynuowa ograniczone zakupy sprztu za granic. Obok podpisanych ju umw o dostawach (czciowo licencyjnych), okrtw desantowych typu Mistral, samochodw patrolowych Iveco LMV M65 oraz izraelskich BSL, minister Popowkin poinformowa o chci zakupu niewielkich iloci broni snajperskiej. Powtrzy rwnie wczeniejsze doniesienia o pozyskaniu zestaww wyposaenia osobistego onierzy Felin dla niektrych formacji GRU. Ze wzgldu na fakt, e 70 proc. ze wspomnianej kwoty na zakupy wyposaenia ma zosta wydane w latach 20152020, rzd zdecydowa si udzieli poyczek rodzimym przedsibiorstwom przemysu obronnego w cznej wysokoci 24 mld USD, by byy przygotowane w poowie dekady na zwikszenie tempa dostaw i palety oferowanego sprztu. Kupowany bdzie gwnie sprzt rodzimej produkcji, zakupy zagraniczne maj by ograniczone.

Znamienny jest fakt, e przedstawiciele rosyjskiego resortu obrony podkrelaj, e zakupy sprztu odbd si gwnie w oparciu o zamwienia w rodzimym sektorze zbrojeniowym. To oczywisty sygna nie tylko dla samej armii rosyjskiej, ale przede wszystkim dla firm zbrojeniowych, i ich sektor bdzie w najbliszych latach jednym z kluczowych dla caej rosyjskiej gospodarki. Te zamwienia na sprzt wojskowy produkcji rosyjskiej s nie tylko przejawem patriotyzmu gospodarczego, ale take reakcj Kremla na kryzys jaki dosign Rosj i bez wtpienia s jednym z elementw podtrzymania gospodarki.

Wedug Centrum Analiz wiatowego Handlu Broni (CAMTO) w tym roku Rosja sprzeda zagranic sprzt wojskowy i bro na sum przekraczajc 10 mld USD zachowujc przy tym drug (po USA, gdzie warto eksportu broni wynosi 28,56 mld USD) lokat na wiecie w sprzeday uzbrojenia. Zgodnie z posiadanym portfelem zamwie i planami bezporednich zakupw uzbrojenia warto cenowa rosyjskiego eksportu wojskowego w 2011 r. wyniesie nie mniej ni 10,14 mld USD. Wedug CAMTO pod wzgldem wielkoci prognozowanego eksportu produkcji o przeznaczeniu wojskowym w roku 2011 wrd 10 najwikszych eksporterw znajd si take w porzdku malejcym: Niemcy (5,3 mld USD), Francja (4,02 mld USD), Wielka Brytania (3,44 mld USD), Wochy (2,94 mld USD), Izrael (1,38 mld USD), Szwecja (1,34 mld USD) i Chiny (1,16 mld USD).

65

W ZSRR 80 proc. przedsibiorstw przemysowych cakowicie, albo w duej czci zorientowane byo na potrzeby zbrojeniowe. Chocia w latach 1992-2001 Siy Zbrojne FR zmniejszyy zamwienia trzydziesto czterdziestokrotnie, to jednak w dalszym cigu 20 proc. Rosjan zatrudnionych w przemyle produkuje dla wojska. Miejsce rosyjskiej zbrojeniwki na wiatowym rynku obrotu broni jest do specyficzne, bowiem Rosja jest za stosunkowo umiarkowane ceny dostawc dobrego, solidnego, aczkolwiek nie najnowoczeniejszego sprztu. Przygniatajca wikszo oferty, to samoloty, czogi, rakiety i inny sprzt, ktry zosta zaprojektowany jeszcze w ZSRR. Rosyjscy eksperci dostrzegaj, e ta nisza na wiatowym rynku broni zaczyna si kurczy, bo z jednej strony stopniowo w ni wchodz takie kraje jak Ukraina, ktra co prawda sprzedaje bro przestarza, ale tasz, a z drugiej strony takie kraje jak USA czy Francja, ktre s dostawcami drogiego, ale nowoczesnego uzbrojenia. Std pastwowy program uzbrojenia na lata 2011-2020 jawi si take jako reakcja wadz rosyjskich na zachodzce na wiatowym rynku handlu broni zjawiska.

Jednake w kontekcie dowiadcze historycznych i wycigu zbroje w jaki Zwizek Radziecki da si wcign Stanom Zjednoczonym w epoce Zimnej Wojny, ktry by jedn z przyczyn upadku ZSRR powstaje pytanie: czy aby nie jest to powtrka z rozrywki? Wszak przy analizie decyzji rosyjskiego MON o rozpoczciu realizacji programu uzbrojenia naley uwzgldni nie tylko czynniki geostrategiczne czy geoekonomiczne, ktre zdeterminoway tak decyzj Kremla, ale take cywilizacyjne. Pamita trzeba, e Rosja i rzdzcy tym krajem bez wzgldu na ustrj w nim panujcy byli i s pod silnym wpywem cywilizacji, ktr profesor Feliks Koneczny okreli jako turask.

Dlatego najciekawszy dla strategw i analitykw nie jest sam fakt ogoszenia programu zbroje przez rzdzcych Rosj, ale to, czy jest to element szerszej wielopaszczyznowej strategii. Czy jest to tylko wynikajce z turaskiej tradycji Rosji prenie militarnych muskuw przed Zachodem i rosncymi w si Chinami oraz prba unowoczenienia i dostosowania do wymogw XXI w. Si Zbrojnych Federacji Rosyjskiej? Czy jest to jednak gboko przemylana, szersza strategia majca na celu nie tylko unowoczenienie armii, ale take prba pobudzenia gospodarki w oparciu o sektor zbrojeniowy, a przez to m.in. popraw fatalnej sytuacji demograficznej Rosji? Bo to nie w potencjale obronnym Rosji jest jej pita achillesowa, ale wanie w demografii.

Czy Rosja wycigna wnioski z serbskiej lekcji?

Powysze pytanie powraca jak bumerang przy kadej analizie potencjau demograficznego Rosji. Wszak sytuacja demograficzna kraju Puszkina jest za najdelikatniej rzecz ujmujc. Dzi z perspektywy czasu miao mona pokusi si o postawienie tezy, e rosyjskie wadze o dekad spniy si z reakcj na pogbiajc si zapa demograficzn.

Wedug raportu sekretarza Obrony Federacji Rosyjskiej Jurija Baturina z 1995 r. ludno Rosji miaa si zmniejszy do 143 mln w 2017 roku. Prognoza ta okazaa si nietrafna, bo ju w 1992 r. liczba zgonw przewyszya liczb urodze prawie o wier miliona, w 1993 r. o 750 tys., w 1994 r. o 900 tys., a w 2005 r. wielko ta spada poniej 800 tysicy. W rezultacie w 2002 r. ludno Rosji zmniejszya si do 145,2 mln osb, a w 2005 r. do 143 mln, czyli o 5,3 mln (tyle liczy ludno Sowacji albo Danii). W Rosji jest obecnie zaledwie ok. 12 mln kobiet w wieku od dwudziestu do dwudziestu dziewiciu lat, a wic tych, ktre w najwikszej mierze przyczyniaj si do przyrostu naturalnego, ktry jest niski, gdy Rosjanki rodz przecitnie 1,2 dziecka podczas gdy do zapewnienia reprodukcji prostej potrzeba 2,1 dziecka. W Federacji Rosyjskiej przecitnie co 21 sekund rodzi si dziecko, a co 15 kto umiera. Co godzin ludno Rosji kurczy si o 100 osb. Wedug wiatowej Organizacji Zdrowia, jeli chodzi o liczb zabijanych dzieci, to Rosja przewysza omiokrotnie USA, a dziesiciokrotnie Wielk Brytani i Francj. Prawie 20 proc. aborcji dokonuj nastolatki. Wzgldnie optymistyczna prognoza ONZ mwi, e w 2050 r. ludno Rosji bdzie liczya 113 mln. Z kolei pesymici wrd demografw twierdz, e jeli Rosja nie podejmie zdecydowanych rodkw zaradczych bdzie to 96 mln. Wedug danych

66

agencji Standard & Poor, w 2050 r. odsetek Rosjan zdolnych do pracy (poniej 65. roku ycia) wynosi bdzie tylko 60 proc. (dzi jest to 72 proc.). Narzuci to na budet pastwa potne koszta w postaci wydatkw na opiek nad olbrzymi rzesz emerytw i w 2050 r. co czwarty rubel w budecie Rosji bdzie szed na opiek nad emerytami. Jednake to nie jedyny problem Rosji w kwestii demografii. Kolejn kwesti, ktra spdza sen z powiek rosyjskim strategom jest proporcja midzy Rosjanami, a Muzumanami. Jeeli obecny trend utrzyma si, to za 50 lat dominujc religi w Rosji bdzie Islam.

Kwestia demografii i szybko zachodzcych zmian na paszczynie etnicznej dotyka praktycznie kad dziedzin ycia w Rosji, w tym Siy Zbrojne FR. Muzumanie stanowi 36 proc. onierzy rosyjskich Si Zbrojnych i jak szacuj eksperci za 15 lat przy obecnych tendencjach demograficznych bdzie to poowa stanu personalnego armii. onierzy muzumaskich charakteryzuje negatywna postawa wobec kadry oficerskiej i onierzy Sowian, co spowodowao, i na Kremlu powanie rozwaa si moliwo ograniczenia poboru Muzumanw. Odnotowuje si coraz czstsze przypadki odmawiania wykonania rozkazw przez niszych stopniem onierzy wyznania muzumaskiego. Do tego nakada si duy stopie demoralizacji (pijastwo, narkomania) wrd onierzy sowiaskich, co dopenia niezbyt optymistyczny obraz struktury kadrowej Si Zbrojnych FR.

Dopiero po dojciu do wadzy Wadimira Putina Kreml przedsiwzi pierwsze, realne kroki w celu zapobieenia pogbiajcej si zapaci demograficznej. 1 stycznia 2007 r. wesza w ycie ustawa o kapitale rodzinnym. W padzierniku 2007 r. Putin, przemawiajc na posiedzeniu rady Izby Spoecznej FR, nakreli now polityk, obejmujc trzy etapy. Celem ma by wyrana redukcja stopy zgonw i ustabilizowanie do 2015 r. liczby ludnoci na poziomie 140 mln (na koniec 2007 r. byo to 142 mln), a nastpnie zwikszenie jej do 145 mln. Cel ten ma by zrealizowany dwoma drogami: poprzez zachcanie modych maestw do posiadania wikszej iloci dzieci oraz poprzez podniesienie stopy yciowej, co ma automatycznie zaowocowa zdrowszym trybem ycia i wyduy oczekiwan redni ycia z obecnych 66 do 70 lat. Wczeniej, jeszcze przed 2007 r. wdroono Narodowy Projekt Zdrowie i Federalny Program Dzieci Rosji. Naley podkreli, e w opiece medycznej, a zwaszcza opiece prenatalnej Rosja na tle krajw Europy Zachodniej wypada bardzo sabo. W maju 2006 r. Putin obieca rosyjskim matkom kwot rwnowart 9500 USD za urodzenie drugiego dziecka oraz wprowadzono pomoc finansow dla niepracujcych matek. Pod naciskiem Putina Duma podniosa miesiczny zasiek macierzyski do kwoty 23 400 rubli.

Tymczasem chiskie widmo zaczyna kry nad Syberi, ktr zamieszkuje ok. 30 mln ludzi i liczba Rosjan w tej czci kraju w postpie wrcz geometrycznym maleje, za to w tym samym tempie ronie chiska diaspora. Jeszcze w czasie jelcynowskiej smuty francuska historyczka, czonkini Akademii Francuskiej Helene Carrere dEncausse bez ogrdek stwierdzia, e () rzdzcy Rosj nie maj wyksztacenia ani formatu, by stawi czoo tego rodzaju problemom. () Boj si. Staraj si wzmocni stra graniczn, ale prosz popatrzy, jak wyglda ta granica! Pewnego dnia obudz si w nowej rzeczywistoci: te sabo zaludnione ziemie pene bd chiskich kupcw i osadnikw (za: Polityka, nr 4, 28 stycznia 1995).

Jednake wydaje si, i obecne kremlowskie wadze maj wiadomo niebezpieczestwa tego zjawiska, bowiem w lipcu 2000 r. Putin otwarcie stwierdzi, e Rosji grozi utrata caych bezkresnych poaci Syberii (to 40 proc. terytorium kraju) na rzecz Japonii, Chin, a nawet Korei. Ostrzeg, e jeli na Syberi nie przycignie si rosyjskiej ludnoci i inwestorw, to w przyszoci nastpne pokolenia bd tam mwi po chisku lub japosku. Wszak w nadgranicznych miastach Chiczycy stanowi jedn trzeci mieszkacw i proces kolonizacji Syberii przez ludzi z Pastwa rodka pogbia si.

Si rzeczy nasuwa si casus Serbii, ktra poprzez procesy demograficzne wspomagane przez geostrategiczn gr Niemiec i USA na Bakanach utracia kolebk swojej pastwowoci, czyli Kosowo. Statystyki demograficzne od poowy lat 50. ubiegego wieku wskazyway, e Jugosowianie mieli najwiksz ilo aborcji na Bakanach, a z kolei kosowscy Albaczycy mieli najwikszy przyrost naturalny. Procesy demograficzne s nieubagane: nie chcieli Serbowie zbija koysek, to kilka dekad pniej musieli zbija trumn dla swojej pastwowoci w Kosowie. Za bdy strategiczne paci si cik cen. Czy Rosja wycigna wnioski z serbskiej lekcji? Czas pokae,

67

aczkolwiek na chwil obecn Rosjanie przegrywaj ten demograficzny wycig z czasem, ktry dziaa na ich niekorzy.

Sia i saboci ofensywy informacyjno psychologicznej Kremla

Oprcz wdraania w ycie programw majcych poprawi sytuacj demograficzn Rosji na paszczynie spoeczno politycznej podjto take pewne dziaania o charakterze psychologiczno informacyjnym, ktre po duszej obserwacji pozwalaj stwierdzi, i jest to zorganizowana operacja informacyjna. Czy skuteczna? Warto pokusi si o krtk analiz.

Wadze rosyjskie doskonale zdaj sobie spraw, e w spoeczestwie funkcjonuje stereotyp dobrego ojca Cara, ktry dba o swoich poddanych realizujc przy tym jaki wyszy cel (prawosawie, komunizm) przede wszystkim dba o Rosj. W oparciu o ten stereotyp skonstruowano socjotechnik przekazu informacyjnego ws. poprawy potencjau demograficznego kraju i w tym celu wykorzystuje si take wizerunek maonki prezydenta Dymitrija Miedwiediewa Swietany. Tutaj suby informacyjne Kremla patrzc z perspektywy psychocybernetycznej dokonay perfekcyjnego rozpoznania i bez wtpienia wybray waciw lini socjotechniki.

W grudniu 2009 r. Miedwiediew podpisa poprawki do federalnej ustawy o reklamie, ktre ograniczaj reklamowanie usug medycznych sztucznego zakoczenia ciy. Przepis ten zakazuje reklamowania aborcji w przeznaczonych dla niepenoletnich pismach, programach radiowych i telewizyjnych, nonikach audio i wideo, w kinach, rodkach transportu publicznego i obiektach infrastruktury transportowej, a take w odlegoci poniej stu metrw od przeznaczonych dla dzieci i modziey orodkw owiatowych, wypoczynkowych, suby zdrowia, sportowych itp.

Z kolei Pierwsza Dama Rosji czynnie uczestniczy w akcji przeciw aborcjom. Spoeczno kulturalna fundacja, ktrej przewodniczy, organizuje akcj ,,Podaruj mi ycie, skierowan przeciwko praktykowaniu aborcji. Swietana Miedwiediewa uwaa, e problem ten naley analizowa i rozwizywa w kontekcie caociowym, biorc pod uwag ca sytuacj rodzinn. Wedug niej odpowiedzialno za sytuacj, kiedy na kade 100 ci przypada w Rosji 66 aborcji, czsto spoczywa na ojcach tych nienarodzonych dzieci, jak rwnie na niewaciwym traktowaniu kobiet ciarnych w spoeczestwie. Pierwsza Dama Rosji uwaa take, e wartoci religijne mog by fundamentem ycia kadego czowieka. W jej przekonaniu osobista wiara uwiadamia czowiekowi odpowiedzialno wobec blinich oraz tworzy dobro i mio. Popiera wprowadzenie do szk nauki religii, poniewa jak sama stwierdzia, naszej cywilizacji nie mona wyobrazi sobie bez religii.

Take premier Putin czynnie uczestniczy w programach majcych na celu popraw sytuacji demograficznej majc wiadomo, e naley wykorzysta zaufanie jakim wci cieszy si w duej czci spoeczestwa rosyjskiego. Dlatego angauje si nie tylko na paszczynie politycznej i legislacyjnej, ale te w sferze przekazu informacyjnego do spoeczestwa. Obok jasnych i czytelnych deklaracji jak ta wypowiedziana na spotkaniu z dziennikarzami w 2007 r.: () Specjalne urlopy dla modych matek, finansowe zachty dla rodzicw, ktrzy chc mie wicej ni jedno dziecko albo je adoptuj. Po urlopie macierzyskim kobiety powinny mc wrci do poprzedniego miejsca pracy bez jakichkolwiek konsekwencji. Potrzeba nam wicej przedszkoli. Brak jest powszechnego politycznego poparcia. Rodzina jest podstaw ycia spoecznego, Putin nie ukrywa take swego przywizania do religii majc wiadomo, e Cerkiew jest naturalnym sojusznikiem pastwa w tej demograficznej batalii. Dziennikarzom powiedzia m.in.: () Rosja zawsze bya bardzo religijnym krajem. Rodzina mojego ojca mieszkaa we wsi niedaleko Moskwy od XVII wieku. Dopiero niedawno ksigi parafialne ujawniy, e moi przodkowie zawsze chodzili do cerkwi i przystpowali do spowiedzi. () Cerkiew prawosawna bya od zawsze instytucj moraln i elementem politycznego porzdku. Po roku 1917 zmieni si kontekst ideologiczny, lecz nie pojawia si adna inna instytucja moralna, ktra wypeniaby prni. W tej operacji psychologiczno informacyjnej si rzeczy uczestniczy take Cerkiew Prawosawna, ktra na tej paszczynie jest

68

naturalnym sojusznikiem wadz, ale wpyw jej oddziaywania, szczeglnie na mode pokolenie Rosjan wydaje si by ograniczony.

Czy Kreml rzuci wszystkie siy do tej informacyjnej batalii demograficznej? Wydaje si, e jednak nie, bowiem nie wykorzystuje do tego celu chociaby swoich modziewek jak Nasi, czy Moda Gwardia, ktre stanowi zaplecze wykorzystywane podczas kampanii wyborczych, czy kryzysw midzynarodowych, jak chociaby ten z Estoni, gdy Nasi brylowali pod estosk ambasad. A przecie to nie Estonia, czy kolejne wybory s jednym z gwnych wyzwa stojcych przed Rosj, ale wanie demografia. Dziwi wic musi nie wykorzystywanie modziewek do przekazu informacyjnego skierowanego do modego pokolenia.

Saboci tej kampanii informacyjnej jest take brak wsparcia dow, czyli zaplecza spoecznego i tutaj wychodzi sabo rosyjskiego systemu majcego swe korzenie w turaskich tradycjach nic si nie dzieje bez gry i to gra, czyli Kreml stanowi motor napdowy (czsto jedyny) w rnego rodzaju projektach spoeczno politycznych.

Poza tym analiza przekazu informacyjnego w rosyjskich mass mediach wskazuje na to, e kwestia demografii nie jest eksploatowana w sposb systemowy. Mona odnie wraenie, e Kreml dziaa tutaj w oderwaniu od mediw (albo media w oderwaniu od Kremla) i sia informacyjnego raenia mediw masowych nie jest naleycie wykorzystywana. Obserwujc t operacj informacyjn odnosi si wraenie, e ma ona charakter nieskoordynowany i szarpanych jednorazowych gwatownych zryww, zamiast systematycznego, spokojnego przekazu na zasadzie: kropla dry ska nie si opadania, ale czstotliwoci. Na linii Kreml mass media nie ma sprzenia zwrotnego w kwestii demografii, a biorc pod uwag, e pastwo w ujciu cybernetycznym jest ukadem zorganizowanym, to brak sprzenia zwrotnego na linii Kreml media daje negatywny rezultat w postaci braku sprzenia pomidzy mediami ktre s swoistym cznikiem midzy wadz, a spoeczestwem. M.in. dlatego w cigu tych kilku lat efekty polityki Kremla na paszczynie demograficznej s mizerne, aczkolwiek podkreli naley, e nie jest to jedyna przyczyna takiego stanu rzeczy, bowiem pogarszajca si stopa yciowa Rosjan nie sprzyja i nie tworzy dobrego gruntu w nastrojach spoecznych dla tego typu przekazu informacyjnego.

Czy Rosja da si (po raz kolejny) zazbroi na mier?

Zapa demograficzna jest jednym z najwikszych problemw Rosji, bowiem utrudnia ona pobr do wojska, odbija si na zatrudnieniu w rnych sektorach gospodarki i jest zagroeniem dla spjnoci Federacji Rosyjskiej. Zaawansowane systemy obronne daj Rosji przewag nad przeciwnikiem wyposaonym w bro konwencjonaln, ale jeli chodzi o potencja demograficzny i moliwo wybuchu konfliktu asymetrycznego przecitni Rosjanie maj prawo czu si zagroeni. I jeli nie skieruje si zyskw z ropy i gazu oraz z innych gazi gospodarki nie tylko do poprawy infrastruktury przesyu surowcw energetycznych, unowoczenienia przemysu, inwestycji w nauk oraz nowoczesne technologie, ale take do poprawy konstrukcji demograficznej kraju, to setki milionw Chiczykw i dziesitki milionw Muzumanw s przyszoci Rosji. Procesy demograficzne s nieubagane.

Dlatego w obliczu kryzysu demograficznego Rosji powraca pytanie: czy pastwowy program uzbrojenia jest wkomponowany w szersz strategi pobudzenia gospodarczego Rosji, ktre moe mie niebagatelne znaczenie dla demograficznej przyszoci tego kraju? Wszak na przemyle cikim opiera si gospodarka i to z niego yj kooperujce z nim, niejako podwieszone pod niego firmy z sektora rednich i maych przedsibiorstw, ktre w rosyjskich realiach tworz miliony miejsc pracy. Czy jednak jest to zwyke zbrojeniowe, majce swe korzenie w turaskiej tradycji Rosji napinanie muskuw i okazja dla siowikw ktrzy opanowali firmy sektora zbrojeniowego do zarobienia niezych pienidzy?

Pewnym sygnaem jest tutaj wypowied Siergieja Iwanowa, ministra obrony za czasw Putina, ktry na jednym z oficjalnych spotka gociom z zagranicy powiedzia, e Rosja nie powtrzy fatalnego bdu z czasw ZSRR i nie

69

pozwoli zazbroi si na mier. Jeli Kreml poszed drog, ktr w tym jednym zdaniu nakreli Iwanow i nie da si zazbroi na mier, to znaczy, i zamwienia na uzbrojenie rosyjskiej armii wpisane s w szersz strategi, ktra w dalszej perspektywie moe pozytywnie odbi si take na potencjale demograficznym Rosji. To oznaczaoby, e Putin z Miedwiediewem wyszli z turaskich butw i nie postrzegaj midzynarodowej pozycji Rosji tylko z perspektywy siowikw ludzi z mentalnoci z epoki ZSRR. Jak bdzie? Czas pokae. Jednake jedno jest pewne: aby uzyska odpowied na powysze pytania naley uwanie obserwowa rozwj sytuacji nie tylko w rosyjskim sektorze zbrojeniowym, ale w caej gospodarce.

Jeli jednak w tych decyzjach i posuniciach Kremla nie ma szerszej strategii, to przecitny Rosjanin patrzc na sytuacj demograficzn swego kraju moe powtrzy za charyzmatycznym, nieyjcym ju generaem Aleksandrem Lebiedem: szkoda wielkiego kraju. Tomasz Formicki

Autor jest doradc i analitykiem w Midzynarodowym Centrum Szkolenia Sub Mundurowych i Cywilnych GRYF

http://diarium.pl/2011/12/rosja-miedzy-zapascia-demograficzna-a-wyscigiem-zbrojen/

Sojusz strategiczny Rosji i Chin?

19 lutego 2012 Ostatnie wydarzenia rozwijaj si w taki sposb, e nasuwa si myl o moliwoci zawarcia sojuszu wojskowo-politycznego z udziaem Rosji i Chin. Nowy blok byby skierowany przeciw USA, a dokadniej przeciw nieposkromionemu ekspansjonizmowi pastwa amerykaskiego. Chcc podj prb oceny stopnia prawdopodobiestwa zawarcia takiego sojuszu, powinnimy przyjrze si niektrym fundamentalnym czynnikom, ktre bd ksztatowa wydarzenia najbliszych dwch dziesicioleci, a by moe oka si znaczce take w jeszcze bardziej dugoterminowej perspektywie.

Gospodarka

ChRL

jest

obecnie najwiksz produkcyjn gospodark wiata. W 2010 roku zuycie energii przez Chiczykw odpowiadao 2432 milionom ton ropy naftowej. Tym samym Chiny zajy pierwsze miejsce wrd pitki pastw-liderw zuycia energii, wyprzedzajc Stany Zjednoczone (2286 mln ton), Rosj (691 mln ton), Indie (524 miliony ton) i Japoni (510 milionw ton). Podczas gdy w strukturze bilansu energetycznego ChRL dominuje wgiel (70%), a ropa

70

naftowa i gaz stanowi odpowiednio 18% i 4%, to w przypadku USA dwie ostatnie substancje stanowi 37% i 27%. Zuycie ropy naftowej i gazu ziemnego przez Chiny ronie i bdzie rosn w szybkim tempie, co wynika z tendencji rozwoju jego gospodarki. Produkty naftowe to, jak wiadomo, surowce przetwarzane na paliwo, znajdujce najszersze zastosowanie w transporcie i siach zbrojnych. Gaz ziemny jest natomiast czystym ekologicznie i najbardziej efektywnym paliwem, umoliwiajcym zaspokojenie potrzeb mieszkacw miast. Zarwno transport, jak i gospodarka mieszkaniowa rozwijaj si dzi w Chinach bardzo intensywnie. Gwny problem ChRL polega na tym, e pastwo to dysponuje wprawdzie ogromnymi zasobami ludzkimi, o niezej jakoci (zarwno w dziedzinie produktywnoci, jak i wyksztacenia i kultury), to brakuje mu jednak zasobw przyrodniczych, ktre s niezbdne do stworzenia potnego przemysu, zdolnego zaspokoi potrzeby tak ludnego pastwa. Wraz z rozwojem przemysu, ChRL zaczyna by coraz bardziej zalena od importowanych surowcw, przede wszystkich energetycznych ropy naftowej i gazu.

Tabela. Struktura zuycia energii najwikszych pastw-producentw z uwagi na rodzaj pierwotnych surowcw energetycznych w 2010 roku.

Gwnymi partnerami handlowymi Chin s Stany Zjednoczone i Unia Europejska, ktre stanowi gwne rynki zbytu chiskiego przemysu przetwrczego. W zamian Chiny otrzymuj dolary, czyli na pierwszy rzut oka nic rzeczywistego. Tym niemniej Chiny do chtnie zgadzaj si na te warunki, poniewa dolar USA jest dzi de facto walut wiatow, chtnie przyjmowan jako opata przez pastwa caego globu. Chiny przeznaczaj pozyskiwane zasoby walutowe na zakup surowcowych i produkcyjnych aktyww na caym wiecie. Przede wszystkim aktyww naftowych. Take i w tym przypadku Pekin ma jednak pewne problemy.

Jeszcze w 2000 roku Hua Yishang z chiskiego instytutu bada midzynarodowych wskazywa: Za spraw dugotrwaego wzrostu ekonomicznego nasze pastwo w ostatnich latach zmuszone byo importowa znaczne iloci ropy naftowej Podczas gdy planujemy dokona inwestycji za granic w celu uzyskania dostpu do ropy naftowej, midzynarodowy kapita monopolistyczny, za spraw kontrolowanych przez siebie rzdw, przej wszystkie znaczce rynki ropy naftowej i gazu ziemnego na wiecie.

71

Tym samym gwnym zadaniem pastwa chiskiego jest pozyskanie maksymalnej iloci naftowych, gazowych i generalnie surowcowych aktyww na caym wiecie, co pozwolioby mu rozwija gospodark bez obaw. To pierwsza kwestia. Druga kwestia polega na tym, e zblia si dzie, w ktrym dolar, w wyniku nieodpowiedzialnej polityki gospodarczej USA, przestanie spenia funkcj wiatowego rodka patniczego. Oznacza to, e wystpi (ju wystpuje!) pierwsza oglnowiatowa inflacja (procesy inflacyjne dokonyway si dotd w ramach krajowych). W pewnym momencie wiatowy system finansowy, opierajcy si na dolarze, rozpadnie si, a kade pastwo bdzie poszukiwa ratunku we wasnej walucie, albo te walucie pastw, ktre zachoway aktywa produkcyjne. adne lotniskowce i skrzydlate rakiety nie zdoaj wtedy nikogo przekona do uznawania dolara za walut wiatow. Tym samym gwn cech charakterystyczn struktury zuycia energii przez Chiny jest may udzia gazu i ropy naftowej. Podczas gdy w dziedzinie produkcji energii elektrycznej surowce te mona zastpi wglem, uranem i zasobami wodnymi, to dla transportu ich rola ma charakter kluczowy. Jeli lotniskowiec moe by zasilany przez agregat atomowy, to w dziedzinie lotnictwa nie znaleziono nadal zamiennika paliwu lotniczemu. To samo tyczy si naziemnej techniki wojskowej i rodkw transportu publicznego, poruszanych silnikami diesel i benzynowymi.

Jak wyglda struktura importu ropy naftowej przez ChRL? Gwnymi dostawcami ropy naftowej do Chin s obecnie Arabia Saudyjska (20,5%), Angola (16,2%), Iran (11,3%), Rosja (7,5%), Oman (5,7%) i pozostae pastwa (32,8%). Do pozostaych pastw nale midzy innymi Sudan, Irak i Kuwejt. Lwia cz ropy naftowej do ChRL dostarczana jest drog morsk przez Ocean Indyjski, wzdu tzw. perowej nici. Gwne punkty problematyczne tej trasy to cieniny Ormuz, Malakka i Tajwaska. Cieniny te kontroluje flota USA, podobnie jak i cay Ocean Indyjski. Poza tym, i nie jest to tajemnic, e flota USA kontroluje zreszt cay Wszechocean, grujc nad siami morskim Chin i Rosji razem wzitych. Jak wykazano powyej, ropa naftowa nie odgrywa obecnie decydujcej roli w strukturze zuycia energii przez Chiny. Co si tyczy przyszoci, to moe ona wyglda nastpujco: po pierwsze, wedug niektrych prognoz do 2030 roku zuycie energii przez Chiny wzronie ponad dwukrotnie. Tym samym na Chiny przypadnie okoo jednej trzeciej wiatowego popytu na surowce energetyczne. Po drugie oczekuje si, e do 2045 roku Chiny bd importowa niemal poow potrzebnej ropy naftowej. Oznacza to, e ten, kto bdzie kontrolowa wiatowe wydobycie tego surowca, bdzie kontrolowa take chisk (i nie tylko chisk) gospodark. Z uwagi na fakt, e ta ostatnia jest najwiksz gospodark przemysow wiata, to w sposb oczywisty take i ca wiatow gospodark.

Rozpatrzmy teraz Japoni w charakterze przykadu ilustrujcego moliwe perspektywy ChRL. Do niedawna pastwo to posiadao drug, co do wielkoci, gospodark wiata, przy czym w wielu dziedzinach do dzi nie utracio swej szczeglnej pozycji. Dlaczego USA po drugiej wojnie wiatowej tak przyjanie spoglday na intensywny rozwj gospodarczy Kraju Wschodzcego Soca czy wrcz sprzyjali mu, podczas gdy niewiele wczeniej walczyy z Japoni o kontrol nad regionem Azji i Pacyfiku?

Chodzi o to, e po drugiej wojnie wiatowej oceaniczna flota Kraju Wschodzcego Soca zostaa unicestwiona. Jak wiadomo, japoska gospodarka na charakter wyspowy i w peni zaley od importu surowcw, a tym samym od yczliwoci rzdu USA, ktrego flota moe ten import w kadej chwili uniemoliwi. Ten sam schemat powoli zyskuje aktualno w przypadku ChRL. Chiski system gospodarczy stopniowo zyskuje charakter wyspowy. Jako e jego handel zagraniczny ma charakter przede wszystkim morski, to w sytuacji kryzysu sytuacji politycznej moe zosta wystawiony na uderzenie floty USA najpotniejszej floty morskiej wiata.

Mona wspomnie przy okazji, e jedynym pastwem wiata, ktrego gospodarka moe bez przeszkd funkcjonowa w oparciu wycznie o wasne surowce (a w ostatecznoci z wykorzystaniem surowcw pastw nalecych do jej sfery cywilizacyjnej) jest Rosja. To bardzo istotna kwestia. Rosja jest odporna na blokad morsk, posiada znakomite lotnictwo wojskowe, potny przemys wojskowo-kosmiczny, supernowoczesn obron przeciwlotnicz i przodujce uzbrojenie rakietowe we wszystkich dziedzinach jego zastosowania. No tak, w Rosji nie rosn banany i nie dojrzewa kawa, ale problem ten nie ma charakteru fundamentalnego w sytuacjach krytycznych i nadkrytycznych.

72

Wrmy jednak do naszych Chin. Flota ChRL w chwili obecnej nie jest zdolna przeciwstawi si flocie USA, poniewa stref jej efektywnego dziaania s tylko rejony przybrzene. Aby stworzy potn flot oceaniczn, zdoln konkurowa z amerykask, oprcz ogromnej iloci zasobw Chiny potrzebowa bd niemao czasu (okoo 25-30 lat). Ten okres moe ulec skrceniu w przypadku wykorzystania zagranicznych dowiadcze. Owymi zagranicznymi dowiadczeniami mog by tylko dowiadczenia rosyjskie. Tak wanie prezentuj si niektre chiskie problemy, ktrych oczywicie jest wicej ni zostao tu opisane. Jeli jednak mamy opowiedzie krtko o podstawowym i gwnym problemie ChRL, to s nim Stany Zjednoczone, ktre uznaj eksploatacj Chin za swoj najpilniejsz potrzeb.

Kiedy, nie tak dawno zreszt, Stany Zjednoczone w ogle nie byy pastwem pasoytniczym, usiujcym y kosztem innych narodw. cilej, pastwo to i wczeniej wyzyskiwao inne narody, lecz tym niemniej w XX wieku, tak jak i Chiny w XXI wieku, byy najwiksz gospodark produkcyjn. Ich towary znajdoway zbyt na caym wiecie i syny ze znakomitej jakoci. Dzi produkcja materialna stanowi jedynie 20% PKB, kwota dugu publicznego przekroczya 15 bilionw dolarw, a suma wydatkw wojennych (662 miliardy dolarw) tworzy wraenie, jak gdyby pastwo przygotowywao si do odparcia agresji Imperium Galaktycznego z Darthem Vaderem na czele. Podobne gospodarki przyjo si dzi okrela mianem postindustrialnych, lecz jedno jest oczywiste: bez zakrojonej na szerok skal ekspansji wojskowej nie sposb zwiza koca z kocem w tego rodzaju bilansie ksigowym.

Co maj robi USA, jeli nie s gotowe na strukturaln przebudow swojej gospodarki i ycie nie ponad stan? Mog pj jedynie drog hitlerowskiego Wehrmachtu, ktrego onierze wdzierali si do zajtych przez siebie rosyjskich wiosek i uganiali si za kurami, chcc zdoby troch misa na obiad. Nazistowska administracja okupacyjna wywioza z okupowanych terytoriw ZSRR na roboty przymusowe do Niemiec 5.269.513 osb oraz ogromne iloci rodkw materialnych. W przypadku nazistowskich Niemiec wojna przybieraa klasyczn form, znan od czasw najdawniejszych zmuszanie ludzi do pracy niewolniczej i grabie majtku.

Mylenie rzdu Stanw Zjednoczonych, trzeba mu to odda, charakteryzuje si wyszym poziomem podejcia do kwestii wyzysku. Departament Stanu USA nie widzi sensu w uganianiu si za kadym baranem w afgaskim aule. Departament Stanu wie, czym jest monopol kapitalistyczny i czym jest zysk monopolistyczny, czyli moliwo dyktowania ceny na rynku. Wanie gboka wiadomo istoty zysku monopolistycznego zmusza USA do trzymania w Afganistanie dziewidziesiciotysicznego kontyngentu wojsk, co umoliwia kontrol nad wiatow produkcj opium. Dyktat cen na wiatowym rynku ropy naftowej jest czym jeszcze wygodniejszym, ni monopolistyczna kontrola nad opium. Tu mona trzyma za gardo nie setki tysicy trzscych si od godu narkomanw, lecz rzdy i cae narody. W kocu produkcja wiatowych pienidzy, pod wzgldem dochodowoci, przekracza wszystkie wyobraalne puapy. Naley jednak zwrci uwag na pewien niewielki niuans. Pienidze zabezpieczone jedynie pistoletem przyoonym do gowy przyjmowane s w obieg, ale nie budz szczeglnego zaufania. Dlatego te niewielka wojna nie zakoczona zwycistwem moe mie ogromne konsekwencje finansowe przy tego rodzaju zabezpieczeniu.

Monopol w dziedzinie wydobycia ropy naftowej pozwoliby rzdowi Stanw Zjednoczonych zachowa status dolara jako waluty wiatowych rezerw (przynajmniej na pewien okres) i uchroni pastwo przed runiciem w przepa gospodarcz. Mona w tym momencie zastanowi si nad szeregiem pyta retorycznych. Dlaczego w cigu ostatniego dziesiciolecia cena ropy naftowej rosa w tempie wykadniczym, a pocztek tego procesu przypad na pocztek prezydentury Busha juniora i pocztek zakrojonej na szerok skal amerykaskiej ekspansji wojskowej na Bliskim Wschodzie? Region ten jest bardzo bogaty w rop naftow. Jak wszystko to wpyno na gospodark amerykask? Czy po to onierze amerykascy powicali swoje ycie w Iraku, eby rosa cena paliwa na stacjach benzynowych w USA, a amerykaskie przedsibiorstwa naftowe i gazowe otrzymyway subsydia? Co czy pana Osam, produkcj opium w Afganistanie, krwawego dyktatora Husajna, wzrost cen ropy naftowej i, co najbardziej interesujce, feeryczny wzrost dugu pastwowego USA?

73

Dug pastwowy USA ronie z powodu kolosalnych wydatkw wojskowych, wydatki wojskowe rosn z powodu ekspansji zbrojnej, celem ekspansji wojskowej jest kontrola nad zasobami naftowymi (i nie tylko), ekspansja wymaga finansowania, a kto finansuje rzd USA? Moe system rezerw federalnych? Moe wanie ta instytucyjka otrzymuje znaczn cz dochodw bdcych konsekwencj procesu, ktry dzi przybra tak lawinowy charakter? No wanie. Gwne pytanie dzisiejszego dnia brzmi: kto nastpny? Nastpne, bezsprzecznie i bez najmniejszych wtpliwoci, Chiny. I, moliwe, ju zostay skazane na zagad.

W redniowieczu, jak wiadomo, istniao par typowych sposobw zdobywania twierdz. Pierwszym by szturm. Napastnicy przygotowywali do walki machiny oblnicze, drabiny, bro, a nastpnie, inspirowani boym bogosawiestwem, wdrapywali si na mury. Drugi sposb okrelano mianem oblenia. Napastnicy przygotowywali obz, okrali twierdz szczelnym piercieniem, blokowali drogi dostawy ywnoci i wody pitnej, podrzucali zdeche psy w celu rozprzestrzenienia chorb i cierpliwie czekali, a ostatni garnizon wywiesi bia flag. Trzeci sposb polega na tym, eby odnale wrd obrocw twierdzy zdrajcw, ktrzy w rodku nocy otworz wrota dla szturmowych oddziaw nieprzyjaciela. Sposb drugi w praktyce wojennej dawnych czasw uznawano za podstawowy, ale i pierwszy i trzeci bynajmniej nie rzadko znajdoway swoje zastosowanie. Wielka Brytania wzgldem Chin w XIX wieku posuya si pierwszym sposobem, by wspomnie tu niesawne wojny opiumowe. Tym te sposobem posuya si Japonia w XX stuleciu. Z uwagi na posiadany przez Chiny arsena jdrowy, pierwszy sposb jest dla USA nie tyle nieodpowiedni, co raczej wtpliwy. Wanie dlatego do dyspozycji administracji waszyngtoskiej pozostaj sposoby 2 i 3, to znaczy oblenie i przekupienie zdrajcw (innymi sowy, zorganizowanie kolorowej rewolucji).

Zorganizowanie kolorowej rewolucji w Chinach to temat na oddzieln rozmow, ktrego nie bdziemy tu porusza. Warto tylko powiedzie, e rzd USA i niektre szczeglne organizacje, od sub specjalnych poczynajc, na wszelkiego rodzaju organizacjach pozarzdowych koczc, bardzo aktywnie pracuj nad tego rodzaju zadaniami. Jeli chodzi o oblenie ChRL, to zadanie to nie moe zosta rozwizane przez Stany Zjednoczone samodzielnie, a nawet z wykorzystaniem wasali z NATO z uwagi na rozmach celu i jego zdolnociami do bolesnych retorsji. Wanie dlatego ostatnimi czasy USA z sukcesami wczaj do antychiskiego frontu Japoni, Indie, Wietnam o niektre inne pastwa Azji Poudniowo-Wschodniej. Nie miayby nic przeciwko wykorzystaniu Rosji w charakterze misa armatniego. Wanie dlatego w rosyjskich rodkach masowego przekazu tak czsto eksponowane s rzekome zagroenia, pynce ze strony przeludnionych Chin, ktry rzekomo na jawie i we nie knuj, jakby tu zagarn Syberi i Daleki Wschd.

O tym wszystkim doskonale wiadomo na Kremlu. Premier Wadimir Putin ostatnio wyrazi si nastpujco: Wszystkim tym, ktrzy usiuj straszy nas zagroeniem ze strony Chin (a byli to z reguy nasi zachodni partnerzy), wielokrotnie mwiem: przecie w wiecie wspczesnym walka nie toczy si o zasoby mineralne Syberii Wschodniej i Dalekiego Wschodu, jak pocigajce by one nie byy. Walka toczy si przede wszystkim o wiatowe przywdztwo, i w tej dziedzinie nie zamierzamy spiera si z Chinami. W tej dziedzinie Chiny maj innych konkurentw. W tym przypadku opini Wadimira Putina mona wyrazi jednym zdaniem: Niech oni wyjaniaj to midzy sob. Rosja tym samym w najbliszym czasie zamierza zajmowa postaw wyczekujc i neutraln. W kadym razie deklaruje tego rodzaju postaw. Wanie dlatego warto podj prb rozpatrzenia problemw Rosji, a take pozytywnych i negatywnych stron jej polityki nieingerencji.

Pawe Pienziew

Tumaczenie: dr Przemysaw Sieradzan

rdo: geopolityka.org

Podziel si tym artykuem ze znajomymi:

http://diarium.pl/2012/02/sojusz-strategiczny-rosji-i-chin/

74

CIA chciaa stanu wojennego

12 grudnia 2011

Od wielu lat toczy si w Polsce i zagranic dyskusja na temat dziwnego zachowania Stanw Zjednoczonych wobec ogoszenia w Polsce stanu wojennego w dniu 13 grudnia 1981. Wiadomo dzisiaj tyle, e suby wywiadowcze USA wiedziay od pk. Ryszarda Kukliskiego, ktry uciek z Polski w listopadzie 1981 r., e stan wojenny zosta postanowiony. Mimo to, przez miesic poprzedzajcy 13 grudnia panowao ze strony Waszyngtonu milczenie. Nie odezwa si z ostrzeeniem nikt, ani Biay Dom, ani ambasador USA w Polsce, ani media. Dlaczego?

Jak wynika z opublikowanej wanie u nas ksiki Douglasa J. MacEachina pt. Amerykaski wywiad i konfrontacja w Polsce 1980-1981, CIA wiedziaa dokadnie wszystko, co wynika ze znanych w tej chwili jej raportw i sprawozda. Trzeba jednak pamita, e Amerykanie nie ujawnili jeszcze wszystkich dokumentw dotyczcych tej sprawy, dlatego nawet autor, sam pracownik CIA nie jest w stanie odpowiedzie na niektre rodzce si pytania.

Autor przytacza wyjanienia politykw amerykaskich wygoszone przez nich tu po 13 grudnia i potem.

Haig i Eagleberger

Pisze: W pierwszych chwilach stanu wojennego cz amerykaskich politykw nazwaa posunicia Jaruzelskiego prb rozwizania problemw Polski bez uycia siy. Redaktor Washington Post, piszc o stanie wojennym, nazwa Jaruzelskiego ostatni szans Polski. Zacytowano sowa kilku amerykaskich urzdnikw, ktrzy stwierdzili, e po ogoszeniu stanu wojennego pewne krgi rzdowe odetchny z ulg. Byy sekretarz stanu Haig napisa: na pocztku akcji Jaruzelskiego uznalimy (), e () przynajmniej przez jaki czas bdzie lepiej, eby w Polsce by stan wojenny ni co gorszego. Haig powiedzia rwnie, e nie chcia ostrzega Solidarnoci i ryzykowa, e zwizek stawi gwatowny opr, podczas gdy Stany Zjednoczone nie zamierzay udziela pomocy. wczesny zastpca sekretarza stanu do spraw europejskich, Lawrence Eagleberger, przyj ten sam tok rozumowania: nie grozi Jaruzelskiemu, poniewa uznalimy, e stan wojenny i tak zostaby wprowadzony, a co wwczas miayby zrobi Stany Zjednoczone? Ambasador Meehan wyrazi podobn opini.

Wedug Richarda Pipesa, ktry lansuje si w Polsce jako zwolennik twardej linii wobec Moskwy w amerykaskim aparacie wadzy przewaao przekonanie, e stan wojenny jest rozsdnym i optymalnym wyjciem z sytuacji, lepszym ni inwazja sowiecka. W wywiadzie dla Rzeczpospolitej (14 grudnia 2002 r.) tak mwi: Wikszo gabinetu nie zgadzaa si na jakie zdecydowane dziaania przeciwko reimowi w Polsce w obawie o globalne skutki. Do oponentw nalea przede wszystkim sekretarz stanu [Alexander] Haig, ktry wyraa pogld

75

naszych europejskich aliantw. Wedug nich Polski oczywicie szkoda, szkoda Solidarnoci, ale nie mona ryzykowa trzeciej wojny wiatowej. Co jakby nawizanie do nie bdziemy gin za Gdask z 1939 roku. Podobne pogldy prezentowaa wikszo gabinetu. Istotna bya rwnie rola Nancy Reagan. Bardzo chciaa, eby prezydent by bardziej liberalny, bardziej kompromisowy. Staraa si, eby takich ludzi jak ja odsuwa od Reagana, bo podobno namawiali go do wzniecania konfliktu z Rosj. Dla niej najwaniejszy by pragmatyzm, a ci, ktrzy go prezentowali, byli jej sojusznikami. Wedug Pipesa najwysze kierownictwo pastwa nie byo poinformowane o informacjach, jakie przywiz Kukliski. Mwi tak: Centralna Agencja Wywiadowcza (CIA) ukrywaa spraw Kukliskiego. Nawet sekretarz stanu Alexander Haig nie wiedzia, e kto taki istnieje. Najprawdopodobniej w CIA doszli do wniosku, e to niemoliwe, aby Jaruzelski otrzyma od Rosjan woln rk i przyzwolenie na rozwizywanie sytuacji w Polsce, czyli m.in. na wprowadzenie stanu wojennego. Ludzie z CIA uznali, e informacje Kukliskiego nie maj znaczenia. Nawet nie informowali Rady Bezpieczestwa Narodowego. To niewiarygodne, ale tak byo!.

Jedyne wyjcie stan wojenny

Podobne s ustalenia autora ksiki, cho nie jest on pewien, kto naprawd wiedzia a kto nie o tym, co wiedziaa CIA. Mona wszake zaryzykowa twierdzenie, e nawet gdyby informacje Kukliskiego dotary do wszystkich wanych we wadzach USA reakcja tego pastwa byaby taka, jak bya tzn. mikka i w sumie aprobujca jako zo konieczne stan wojenny wprowadzony przez Wojciecha Jaruzelskiego. wiadcz o tym wczeniejsze analizy CIA przekazywane do wiadomoci min. Alexandra Haiga.

Np. w memorandum Biura Wywiadu i Studiw Departamentu Stanu dla sekretarza stanu z dnia 15 czerwca 1981 r. pisano: Pierwszym sposobem obrony Polski przed interwencj radzieck byaby prba zniechcenia poprzez okazanie jednoci narodowej, ktra sugerowaaby maksymalny opr. Polacy mogliby si uciec do ogoszenia stanu wojennego i rozmieci oddziay armii w kluczowych miejscach nie po to, by powstrzyma ruch robotniczy, lecz by zmaksymalizowa czynnik odstraszajcy, przygotowujc si do obrony przez atak.

W miar narastania napi Jaruzelski moe dodatkowo ogosi stan wyjtkowy lub jaki wariant stanu wojennego, aby przygotowa nard na groc radzieck inwazj. Pod koniec marca wydawao si, e Polacy myl o wprowadzeniu stanu wojennego, gdyby Solidarno zrealizowaa grob oglnokrajowego strajku. Rosjanie zdawali si przygotowywa do interwencji w ramach wsparcia, gdyby Polacy nie mogli lub nie chcieli opanowa sytuacji na wasn rk. Jednak ogoszenie stanu wojennego w tym momencie byoby czym innym; stan wojenny miaby by rodkiem na zapobieenie niepokojom spoecznym, pozbawiajc tym samym Rosjan pretekstu do interwencji.Pozwoliby rwnie utrzyma polskie siy zbrojne w stanie podwyszonej gotowoci bojowej, umoliwiajc im szybsz reakcj w razie radzieckiego.

Gra z Jaruzelskim

Dokument moe wyda si szokujcy, ale takie opinie byy w CIA i w otoczeniu Haiga bardzo popularne. Wynika z nich nawet, e Jaruzelskiego traktowano tam jako polityka, z ktrym mona podj gr. I taka gra si toczya. Toczy j min. ambasador USA w Polsce. Autor tak to opisuje: Stany Zjednoczone miay plany, polskie wadze o tym wiedziay, agenci amerykaskiego wywiadu wiedzieli, e polskie wadze wiedz, e Stany Zjednoczone znaj plany. W tych okolicznociach polskie wadze rozsdnie zaoyy, e amerykascy urzdnicy spodziewaj si, e polscy przywdcy bd obserwowa sygnay i reakcje Waszyngtonu. Reakcji za nie byo.

Mniej wicej dwa tygodnie po ucieczce Kukliskiego (i trzy tygodnie przed wprowadzeniem stanu wojennego) Jaruzelski spotka si z amerykaskim ambasadorem w Polsce Francisem Meehanem. Do spotkania doszo na prob ambasadora, tu przed jego planowym wyjazdem do Waszyngtonu na konsultacje.Meehan sugerowa wwczas, e poniewa Jaruzelski ju wiedzia, e Stany Zjednoczone dysponuj planami stanu wojennego, unikaby tego spotkania, gdyby niepokoi si ewentualn konfrontacj czy pytaniami, jakie

76

ambasador mgby mu zada zgodnie z instrukcjami Waszyngtonu. Meehan przypuszcza, e Jaruzelski zgodzi si na spotkanie dla zmyki, prezentujc si rzeczowo jak zwykle.

Jednak rwnie prawdopodobnym wytumaczeniem zachowania Jaruzelskiego moe by ch wysondowania, co Stany Zjednoczone zamierzaj zrobi z informacjami o planach stanu wojennego. Zaoy, co zrozumiae, e amerykaski ambasador w Polsce dosta najwiesze i najdokadniejsze informacje o stanie wojennym oraz e wie, i Jaruzelski zdaje sobie spraw, e trafiy one do Stanw Zjednoczonych. W tych okolicznociach byoby naiwnoci ze strony Jaruzelskiego oczekiwa, e uda mu si zachowa zwyczajowy wizerunek tylko dziki temu, e zgodzi si na spotkanie i pominie ten temat. Mia wszelkie powody przypuszcza, e amerykaski ambasador, proszc o spotkanie, po ucieczce Kukliskiego, ktry najprawdopodobniej powiedzia Amerykanom, e polskie wadze planuj wprowadzenie stanu wojennego, chcia przedstawi wstpn reakcj Stanw Zjednoczonych. Fakt, e nie byo adnej oficjalnej reakcji Stanw Zjednoczonych, mg sprawia wraenie, e Amerykanie zamierzaj wyrazi swoj opini kanaami dyplomatycznymi.

W tej sytuacji Jaruzelski rozsdnie zgodzi si na spotkanie, aby sprawdzi, co powie amerykaski ambasador zgodnie z otrzymanymi z Waszyngtonu instrukcjami. Meehan podkreli, e Jaruzelski wybra do nietypow por wieczorem midzy 20.30 a 22.00. Po spotkaniu Jaruzelski, co zrozumiae, uzna brak owiadczenia za sygna, e Stany Zjednoczone nie zamierzaj nic zrobi.

Niektrzy zachodni badacze przynajmniej po czci zinterpretowali sytuacj podobnie jak genera: brak reakcji Stanw Zjednoczonych odzwierciedla pogld Waszyngtonu, e stan wojenny jest mniejszym zem. Wczeniejsze owiadczenia amerykaskiego rzdu potpiajce Moskw za groby uycia wojska i podkrelajce prawo Polakw do samodzielnego rozwizania wasnych problemw prasa ju wczeniej opisaa jako niejasne, nieodnoszce si jednoznacznie do wewntrznej rozprawy wojskowej.

Bolesna prawda

Pomimo tego, e autor ksiki nie zgadza si z niektrymi wyjanieniami i interpretacjami przedstawianymi przez Jaruzelskiego to odrzuca jednoczenie jednostronne oceny na jego temat. Pisze m.in.: Wiele stara Jaruzelskiego, by usprawiedliwi wasne dziaanie, moe si wyda obudnymi, ale liczne rda wykazuj, e jego troska o konsekwencje przemocy na du skal i niech do radzieckiej pomocy militarnej byy szczere. Takie te oceny panoway w Waszyngtonie w 1981 roku, dlatego zgodnie z tezami raportu CIA z czerwca 1981 roku stan wojenny uznano tam za dziaanie de facto wykluczajce bezporedni interwencj ZSRR. Konsekwencj takiego podejcia byo pniejsze poparcia dla Jaruzelskiego jako polityka w kocu lat 80., cznie z apelem Georga Busha wspierajcym kandydatur generaa na urzd prezydenta RP.

Polityczny show w wykonaniu Ronalda Reagana, ktrego nawet w Ameryce nie traktowano do koca powanie nie zmienia tej optyki. W Polsce jednak woli si o tym nie pamita, pielgnujc skrajnie jednostronne tezy, ktre aden powany badacz nie braby pod uwag. Ksika McEachina jest rzeczowa, pozbawiona napastliwego jzyka i denia za wszelk cen do sensacji. By moe dlatego mao si o niej mwi. No c, niektrzy bardzo nie lubi, jak kto im kwestionuje wyznawane dogmaty.

Jan Engelgard

Douglas J. MacEachin, Amerykaski wywiad i konfrontacja w Polsce 1980-1981, REBIS, Pozna 2011, ss. 296.

rdo: myslpolska.pl

Podziel si tym artykuem ze znajomymi:

http://diarium.pl/2011/12/cia-chciala-stanu-wojennego/

77

Podsuchy i billingi. Suby ami konstytucj?

12 grudnia 2011 Ustawowe zapisy o stosowaniu podsuchw przez suby specjalne oraz o ich dostpie do billingw obywateli s niekonstytucyjne uzna Prokurator Generalny w opinii dla Trybunau Konstytucyjnego. Podkreli, e niejawno czynnoci operacyjnych czyni je podatnymi na naduycia. Doda, e zaskarone zapisy zawieraj otwarte katalogi rodkw technicznych umoliwiajcych kontrol operacyjn ktra w sumie jest moliwa w 200 sytuacjach. Zwrci uwag, e np. SKW moe stosowa kontrol operacyjn nie tylko dla wykrywania przestpstw, ale take dla dziaa kontrolnych, planistycznych bd analitycznych.

Uycie zwrotw typu w szczeglnoci pozostawia subom zbyt szerokie ramy interpretacyjne uwaa wiceprokurator generalny. To z kolei sprzyja arbitralnoci decyzji zarwno co do uycia poszczeglnych rodkw technicznych, jak i charakteru zdobywanych informacji. Wedug Hernanda praktycznym ograniczeniem sub w zakresie kontroli operacyjnej staj si nie uwarunkowania prawne, ale aktualne moliwoci finansowe sub i ich dostp do najnowoczeniejszych zdobyczy technologicznych. Hernand uwaa, e take sami obywatele nie maj wystarczajcego rozeznania, w jakich okolicznociach i na jakich warunkach wadze mog niejawnie ingerowa w ich prywatno. Dlatego zaskarone zapisy godz nie tylko w konstytucyjne prawa jednostki, ale i w nakaz dochowania przyzwoitej legislacji napisa Hernand.

1 sierpnia br. Lipowicz zaskarya do TK ustawy o tych samych dziewiciu subach w zakresie udostpniania im danych telekomunikacyjnych. Chodzi o informacje, czyj jest dany numer telefonu komrkowego, o wykazy pocze, o dane o lokalizacji telefonu oraz o numer IP komputera. RPO kwestionuje m.in., e ustawy nie reguluj precyzyjnie celu gromadzenia billingw oraz nie nakazuj subom niszczenia tych, ktre oka si nieprzydatne. Lipowicz podkrela te, e nie przewiduje si wycze od zasady swobodnego dostpu do billingw adnej kategorii osb cho mog by one objte tajemnic notarialn, adwokack, lekarsk lub dziennikarsk. Zdaniem Hernanda przepisy te godz w prawo do prywatnoci, swobod komunikowania si i autonomi informacyjn jednostki. Ich niekonstytucyjno wynika m.in. jak i przy poprzedniej skardze RPO z braku precyzji, niedookrelonoci i niepenoci zapisw dajcych subom prawo wkraczania w sfer konstytucyjnych praw i wolnoci.

Zastpca Seremeta podkreli, e katalog sytuacji, w ktrych suby mog siga po billingi, jest wielokrotnie szerszy ni przy kontroli operacyjnej. Zwrci uwag, e trzy z dziewiciu sub mog siga po billingi nawet przy przestpstwie wyrbu drzewa o wartoci 76 z. Wedug niego nie sposb jest okreli liczby sytuacji, w ktrych suby mog da billingw. Hernand podzieli argumenty RPO o braku sdowej kontroli pozyskiwania billingw, niepowiadamiania zainteresowanych o prowadzonych wobec nich dziaaniach (choby po ich zakoczeniu) i nierespektowania tajemnicy zawodowej wskazanych kategorii osb. Powoa si te na brak zapisw o niszczeniu danych nieprzydatnych dla dalszego postpowania.

Obecnie dziewi sub moe stosowa podsuchy, podgld itp. Mog to robi tylko za zgod sdu dla wykrycia wymienionych w odpowiednich ustawach najgroniejszych przestpstw oraz gdy inne rodki s nieskuteczne. Prasa czsto donosi o nieprawidowociach. Dzi operatorzy musz na wasny koszt i na kade danie udostpnia subom billingi, take online. Maj te nakaz najduszego w UE czasu przechowywania danych przez dwa lata. W ub.r. uprawnione organy, w tym m.in. tajne suby, pytay o te dane 1,4 mln razy co jest rekordem w UE. Po te dane sdy sigaj nawet w sprawach rozwodowych, co jest sprzeczne z dyrektyw UE. Zdaniem organizacji pozarzdowych suby naduywaj swego prawa i nie licz si z konstytucyjn ochron prywatnoci obywateli.

Minister Jacek Cichocki zapowiada, e rzd nie bdzie broni obecnych rozwiza ws. billingw. W padzierniku informowa, e gotowa jest ju propozycja ograniczenia okresu przechowywania bilingw do jednego roku, ograniczenia zakresu ich wykorzystywania do cigania powanych przestpstw oraz zwikszenia kontroli nad

78

wykorzystywaniem tych danych, w tym powoania w subach penomocnikw do ich ochrony. Cichocki nie widzi za moliwoci sdowej kontroli nad dostpem sub do billingw oraz wyczenia spod tych przepisw np. dziennikarzy. Media wiele razy podkrelay, e swobodny wgld sub czy prokuratury w billingi reporterw grozi ujawnieniem ich rde ktre przecie s prawnie chronione.

rdo: PAP

Podziel si tym artykuem ze znajomymi:

http://diarium.pl/2011/12/podsluchy-i-billingi-sluzby-lamia-konstytucje/

Polska unijne centrum inwigilacji ludzi

17 marca 2012 Pobilimy kolejny rekord: w 2011 roku tylko sama policja wystpowaa o billingi Polakw 2 mln razy. Cho liczba przestpstw prawie nie drgna, suby zaglday w nasze dane o 700 tys. razy wicej ni rok wczeniej. Do wystpowania do operatorw komrkowych o dane abonentw, wykazy pocze, informacje o lokalizacji telefonw i uytkownikw uprawnione s policja, prokuratura i suby. Ju 2010 rok pokaza, e korzystaj z tego prawa ochoczo. Wtedy wystpoway o dane 1,3 mln razy. To oznaczao, e jestemy najbardziej inwigilowanym narodem w Europie.

Dane za 2011 rok s jeszcze bardziej szokujce. Oficjalne wyliczenia s ju w ABW, najwikszej polskiej subie specjalnej, oraz w Centralnym Biurze Antykorupcyjnym.

W 2010 roku skierowalimy 141 tys. zapyta do operatorw, a w ubiegym tylko 126 250 mwi rzecznik ABW Katarzyna Koniecpolska-Wrblewska. Odwrotnie byo w CBA: tu liczba wystpie wzrosa z 39 tys. w 2010 do 70 808 w ubiegym roku. Ale a 62 054 razy chodzio jedynie o identyfikacj abonenta broni si rzecznik CBA Jacek Dorzyski.

Jeszcze czciej robia to policja wedug wstpnych wylicze 2 mln razy. Rzecznik Ministerstwa Spraw Wewntrznych Magorzata Woniak zapytana, skd taki skok, odpowiedziaa jedynie, e odbywa si to zgodnie z prawem i jedynie w celu ustalenia sprawcw. By zyska dane dotyczce jednego numeru, policjant musi zapyta co najmniej piciu operatorw komrek i kilku telefonii stacjonarnej. Jeli numer jest dzierawiony

79

mniejszemu usugodawcy, to okazuje si, e ju 10 zapyta skierowalimy. Prosz teraz wyobrazi sobie rozpracowywanie grupy przestpczej, ktra uywa 200 numerw tumaczy Woniak.

Ekspert w dziedzinie bezpieczestwa, byy wiceminister spraw wewntrznych Zbigniew Rau uwaa, e taki wzrost zwizany jest z coraz czstszym stosowaniem przez policj analizy kryminalnej. Jej przydatno pokazuje gona sprawa Madzi z Sosnowca. Gdy matka zawiadomia o porwaniu dziecka, sprawdzilimy, jak porusza si jej telefon. Zyskalimy mocne poszlaki, e kamie wyjania. Funkcjonariusze dysponuj zaawansowanymi aplikacjami, ktre analizuj dane od operatorw ju od wielu lat nikt nie musi lcze nad kolumnami cyfr. Ta atwo to kolejny powd, dla ktrego tak chtnie sigaj po te informacje.

Politycy rzdzcej PO pod naciskiem opinii publicznej obiecywali ograniczenie ciekawoci sub i gwarantujce to zmiany ustawowe. Jeden z pomysw aby billingi podda kontroli sdu, tak jak podsuchy przepad z powodu oporu samego rodowiska sdziowskiego. Oczekiwanie, e sdzia rzetelnie przyjrzy si kilkudziesiciu wnioskom dziennie o billingi, jest naiwnoci. To suby i ich cywilni nadzorcy musz wypracowa mechanizmy ograniczajce wyjania Barbara Piwnik, bya minister sprawiedliwoci i sdzia sdu okrgowego.

Wbrew obietnicom rzdu poziom ciekawoci sub wobec obywateli wci ronie.

Robert Zieliski

rdo: Dziennik Gazeta Prawna

Podziel si tym artykuem ze znajomymi:

http://diarium.pl/2012/03/polska-unijne-centruminwigilacji-ludzi/

Informacja zoto XXI wieku

7 grudnia 2011

Od pocztku ludzkoci informacja bya cennym towarem, cho nie zawsze ludzie byli tego wiadomi. Wspczenie rola informacji zostaa doceniona. Spotykamy si z ni na kadym kroku dziki niej pracujemy, kontaktujemy si, zdobywamy wiedz. Nie bez powodu mwimy dzi o spoeczestwie informacyjnym. W pewnym sensie informacja to motor postpu w kadej dziedzinie ycia.Bez informacji postp stanby dzisiaj w miejscu. Dla przedsibiorstwa najwaniejsza jest tak zwana informacja biznesowa, czyli dane, fakty i statystyki potrzebne firmie do podejmowania decyzji. Z dziaalnoci firmy wie si te informacja handlowa, czyli w najwikszym skrcie reklama. Dziki niej mona poinformowa potencjalnych odbiorcw o oferowanych produktach bd usugach. Szybki dostp do rzetelnej informacji pozwala skutecznie zarzdza, ksztatowa wasn strategi i przeciga konkurencj. Harmonijny rozwj zakci mog jednak rne czynniki wewntrzne i zewntrzne. Dla

80

kadej

firmy

ochrona

posiadanych

informacji

powinna

by

priorytetem

tak,

aby

zapobiec

nieprzewidzianemu uderzeniu w reputacj firmy lub jej finanse.

Kryzys w zalenoci od skali moe zachwia nawet struktur organizacyjn. Sytuacje kryzysowe przychodz przewanie w najmniej oczekiwanym momencie, dlatego te cay czas trzeba by tego wiadomym i podejmowa rodki zapobiegawcze. Rozwizaniem sucym minimalizacji ryzyka zwizanego z utrat danych jest System Zarzdzania Bezpieczestwem Informacji (SZBI). Jego gwne cele to zapewnienie nieprzerwanej dostpnoci i bezpieczestwa systemw informatycznych, dostpnoci wykorzystywanych systemw produkcyjnych i wiadczonych usug oraz cigo dziaania i bezpieczestwo procesw biznesowych. Poprawnie wdroony SZBI pozwala oceni sabe i mocne strony firmy, a w efekcie okreli poziom ryzyka, na jaki firma moe sobie pozwoli.

Wymagania niezbdne do wdroenia Systemu Zarzdzania Bezpieczestwem Informacji okrela norma ISO/IEC 27001:2005. Zawiera wytyczne do ochrony dbr informacyjnych w kadym punkcie ich przetwarzania i dostpu. Obejmuje aspekt ochrony fizycznej, zabezpieczenie dostpu do informacji, a take bezpieczestwo ich przetwarzania zarwno w formie tradycyjnej, jak i informatycznej. Uwzgldnia te problemy odbudowy zasobw w przypadku zaistnienia nieprzewidzianych zdarze majcych wpyw na cigo dziaania biznesowego.

Pierwszy krok do uruchomienia Systemu Zarzdzania Bezpieczestwem Informacji to wdroenie polityki bezpieczestwa informacji, czyli nadrzdnego dokumentu okrelajcego sposb dziaania z poszczeglnymi grupami informacji chronionych w firmie. Nastpnie naley zidentyfikowa i zinwentaryzowa zasoby, ktre maj by chronione. Wobec kadego aspektu ochrony zasobu danych konieczna jest ocena ryzyka, a potem ustalenie sposobu postpowania z nim, czyli wdroenia zabezpiecze minimalizujcych ryzyko. Jednym z niezwykle istotnych elementw wdraania SZBI jest wypracowanie wiadomoci istoty ochrony informacji oraz cige szkolenie kadry w tym zakresie. Mona si tak chroni na wypadek niekontrolowanego wypywu informacji spowodowanego przez pracownika.

Nie kady pamita, e ochrona wasnoci intelektualnej firmy jest obowizkiem pracownika. Standardem s ju zapisy w umowach o prac dotyczce zachowania poufnoci oraz nie ujawniania informacji stanowicych tajemnic subow zarwno w okresie, w ktrym pracownik jest zwizany z firm, jak i po rozwizaniu umowy. W przypadku ujawnienia informacji przez byego pracownika byy pracodawca moe wystpi na drog sdow.

Podobnie jak w przypadku wirusw komputerowych, nie ma stuprocentowego zabezpieczenia przed nieuprawnionym wyniesieniem informacji przez pracownikw. Konieczne jest wprowadzenie pewnych zabezpiecze prowadzcych do zminimalizowania takiego niebezpieczestwa, poniewa najczciej wynika ono z niewiedzy czowieka lub przypadku. Odpowiednia dbao o bezpieczestwo informacji powinna by zachowana w caym okresie ycia informacji: od jej powstania a do jej trwaego zniszczenia.

Naley zacz od uporzdkowania zasad korzystania z firmowego sprztu: kady laptop czy komputer stacjonarny musi mie przypisanego uytkownika, tak aby mona byo wskaza waciciela zgromadzonych w formie elektronicznej informacji oraz zobowiza go do ochrony tych zasobw. Zablokowanie moliwoci kopiowania danych na noniki zewntrzne (zwaszcza na pamici masowe) nie zapobiegnie moe umylnej kradziey danych, ale spowoduje ograniczenie ryzyka zaraenia systemw zoliwym oprogramowaniem. Zmniejszy si rwnie ryzyko nieumylnego rozpowszechniania informacji. Pami USB to mae urzdzenia, ktre nosimy z sob wszdzie. Ryzyko kradziey lub po prostu zagubienia jest due nie obserwujemy przecie swojego pendrivea przez 24 godziny na dob. Przekazujemy go kolegom, znajomym, a czasem rwnie osobom obcym.

Kolejnym elementem dobrze zaprojektowanego Systemu Zarzdzania Bezpieczestwem Informacji jest kryptografia, czyli szyfrowanie danych. W wikszoci przypadkw popularne metody kryptograficzne dostatecznie ukrywaj dane przed niepowoanymi uytkownikami. Naley jednak pamita, e kada metoda kryptograficzna

81

jest bezpieczna, jeli w momencie jej powstania nie istniej metody i rodki, ktre mog j zama. Stale trzeba aktualizowa stosowane rozwizania i ledzi nowinki na temat bezpieczestwa informacji.

Dziaania zwizane z minimalizowaniem moliwoci wycieku informacji mog si komu wydawa przesadne i drastyczne. Jednak ze statystyk wynika, e najczciej do wypywu informacji chronionych z firmy dochodzi z powodu niestosowania zabezpiecze. Gwny ciar strat spowodowany takimi wyciekami ponosi przedsibiorstwo, poniewa konkurencyjno firm zaley od ich reputacji. W przypadku wycieku informacji to wanie reputacja firmy ucierpi w pierwszej kolejnoci. Straty takie s praktycznie niewymierne, odzyskiwanie utraconego zaufania klientw trwa dugo i wymaga wysokich nakadw.

W grupie wysokiego ryzyka znajduj si firmy, ktre pozwalaj swoim pracownikom korzysta z urzdze przenonych. Jak dowodz badania, korzystanie ze sprztw mobilnych to przyczyn poowy przypadkw wycieku informacji. Tymczasem wycieki danych za porednictwem internetu to tylko 12% przypadkw. Jednak gwnym zagroeniem dla firmy jest brak dyscypliny pracownikw w 2008 roku zaniedbanie byo przyczyn wycieku informacji a w 77% przypadkw.

Jak firmy strzeg swoich tajnych informacji

W 1936 roku w fabryce Wedla powstao Ptasie Mleczko. Nazwa, jak mwi anegdota, powstaa w chwili, gdy mistrz cukierniczy zaprezentowa swj wieo opracowany wyrb. Gdy zaczto zastanawia si, jak powinien mie nazw, pado pytanie: Czego potrzeba do szczcia czowiekowi, ktry ma ju wszystko?. Wtedy kto odpowiedzia: ptasiego mleczka i tak ju zostao. Po latach okazao si, e nazwa jest strzaem w dziesitk. Pracownicy Wedla uwaaj ponadto, e sukces tkwi w przechowywaniu do dzi w tajemnicy receptury, ktr przez lata poznawali tylko najbardziej zaufani i starannie dobierani pracownicy. Nastpcom przekazywali j dopiero przy przejciu na emerytur. Kady z mistrzw cukiernictwa zna tylko ten fragment przepisu, nad sam ktrym pracuje. Przygotowany element przekazuje koledze, ktry poddaje go dalszej obrbce. Nad caoci czuwa gwny koordynator, ktry zawiaduje caym procesem produkcji Ptasiego Mleczka. Metoda, jak wida, jest skuteczna od wielu lat. Wci nie brakuje naladowcw, jednak smak wedlowskiego Ptasiego Mleczka nadal jest unikalny.

Gwatowny rozwj wymiany informacji, technologii i wzrost tempa pracy spowodoway, e wiele cennych danych jest na wycignicie rki. Kto ma informacje, ten ma wadz. Posiadajc atwy dostp do informacji, moemy podejmowa racjonalne decyzje, a co najbardziej istotne moemy analizowa materiay i odpowiednio wczenie podj dziaania zapobiegajce niepodanym sytuacjom.

Odpowiednie zarzdzanie informacj jest bardzo wanym elementem walki z sytuacj kryzysow.

Magdalena Duewska Biuro Ryzyka i Bezpieczestwa Informacji Sopockie Towarzystwo Ubezpiecze Ergo Hestia SA

rdo: wnp.pl

Podziel si tym artykuem ze znajomymi:

http://diarium.pl/2011/12/informacja-zloto-xxi-wieku/

82

Byy szef Mosadu: ostronie z atakiem na Iran

11 marca 2012

Byy szef Mosadu Meir Dagan uwaa, e Izrael musi zastanowi si nad alternatyw dla militarnego uderzenia na obiekty nuklearne Iranu. Zasugerowa jako alternatywne dziaanie wsparcie grup iraskiej opozycji. Na konieczno ostronego podejcia do sprawy ewentualnego ataku Dagan wskaza w wywiadzie dla programu amerykaskiej telewizji CBS, 60 Minutes, ktry zostanie nadany w niedziel, 11 marca. Fragmenty programu udostpniono 9 marca. Atak na Iran przed zbadaniem wszystkich innych sposobw nie jest waciwym podejciem powiedzia byy szef izraelskiego wywiadu. I doda, majc na myli iraskie grupy opozycyjne: Jest naszym obowizkiem pomc kademu, kto chce zademonstrowa otwarty sprzeciw wobec reimu w Iranie. O ewentualnych dziaaniach wojskowych przeciw Iranowi mwi niedawno kilkakrotnie premier Izraela Benjamin Netanjahu. Po powrocie z rozmw z prezydentem USA Barackiem Obam Netanjahu owiadczy 8 marca wieczorem w izraelskiej telewizji, e woli rozwizanie dyplomatyczne, lecz opcj militarn pozostawia otwart.

Nie zaakceptujemy posiadania przez Iran broni nuklearnej, gdy jest to zagroenie dla naszej egzystencji powiedzia Netanjahu. Doda, e atak na Iran chocia nie jest kwesti dni czy tygodni, to te i nie lat. Byy doradca Netanjahu ds. bezpieczestwa Uzi Arad powiedzia w pitek izraelskiej rozgoni wojskowej, e atak to kwestia miesicy. Meir Dagan kierowa Mosadem od 2002 do pocztkw 2011 roku. Od czasu dymisji wypowiada si publicznie przeciwko ewentualnemu atakowi militarnemu Izraela na Iran. Zachd podejrzewa Iran o potajemne prowadzenie prac nad broni atomow; wadze w Teheranie konsekwentnie twierdz, e ich program nuklearny ma charakter czysto cywilny.
rdo: PAP

http://diarium.pl/2012/03/byly-szef-mosadu-ostroznie-z-atakiem-na-iran/
83