Socjalizm i jego nurty

Socjalizm (łac.societas - wspólnota) - wieloznaczne pojęcie,

odnoszące się do prób zmniejszenia nierówności społecznych
i upowszechnienia świadczeń socjalnych, lub poddania
gospodarki kontroli społecznej (poprzez instytucje
państwowe, samorządowe, korporacyjne lub spółdzielcze).
Częścią wspólną wszystkich odmian socjalizmu jest
(częściowe lub całkowite) odrzucenie idei
kapitalistycznego wolnego rynku, ograniczenie własności
prywatnej oraz promowanie idei sprawiedliwości
społecznej.
 Dlaczego powstaje ideologia
socjalistyczna?
 Stale pogarszająca się sytuacja
robotników XIX wieku.
 Zasada „jak najszybciej jak najtaniej”
– rozwijający się leseferyzm
 Podział społeczeństwa 1)na
posiadaczy na „wyzyskiwaczy”
fabryk, bankierów, właścicieli
środków transportu oraz
„wyzyskiwanych” robotników,
pracowników najemnych
 Formy radzenia sobie z
nierównościami społecznymi:
 Powstają

a) Związki zawodowe – głównie na

zachodzie w 1951 centra związkowe
ma poprawić sytuacje pracy
b) Partie polityczne związane z
robotnikami
 Etapy socjalizmu
1. Socjalizm Utopijny
2. Socjalizm Marksistowski
3. Socjalizm połowy XIXw. działanie I
Międzynarodówki
4. Socjalizm końca XIXw. Działanie II
Międzynarodówki
 Przedstawiciele socjalizm
utopijnego
Przedstawiciele:
Claude Henri de Saint – Simone
Arystokrata, który występował przeciwko wyzyskowi
społecznemu, chciał zachować fabrykantów i
bankierów, mieli oni jednak pełnić rolę
urzędników w służbie nowego socjalistycznego
państwa. Podzielił społeczeństwo na 2 klasy:
producentów (fabrykanci, bankierzy, uczeni,
robotnicy) oraz próżniczą(wojskowi, duchowni,
arystokraci, wszyscy żyjący na koszt 1klasy).
Wierzył, że klasa producentów, może stworzyć
prawdziwe, szczęśliwe i sprawiedliwe bezklasowe
państwo.
 Charles Fourier
Twórca tezy koncepcji falansterów.
Miał być one wzorami koloni pracy
podstawowymi komórkami nowego
państwa, w których ludzie mieli
wspólnie pracować i wspólnie dzielić
się efektami swojej pracy. W
szczęśliwym bezklasowym
społeczeństwie socjalistycznym. Nie
miało być: pieniędzy, prywatnej
własności, aparatu przymusu,
struktur państwowych
 Robert Owen
Był właścicielem fabryki, zapatrzony w dobroczynność, był
zafascynowany w myśli socjalistycznej. Uważał,że
obowiązkiem bogatych jest wydźwignięcie ubogich i
pokrzywdzonych przez los. Za największą plagę
powszechności uważał pijaństwo. Wierzył, że światły
posiadacz majątku może go obrócić dla dobra społecznego
np.. Tworząc szkoły dla dzieci robotniczych, zwalczając w
nich pijaństwo i ucząc oszczędności. Wierzył, że można
wychować ludzi przez pracę i pokazać, że możliwe jest
współdziałanie różnych grup społecznych. W USA założył
gminę komunistyczną „Nowa Harmonia”, w której ludzie żyli
wspólnie, pracowali, wspólnie korzystając z dóbr przez
siebie stworzonych.
Jednak 3 elementy w jego myśli były ponadczasowe:
-wspólnota pracy i własności
-idea sprawiedliwości społecznej
-zasada odrzucenia przemocy
 Główne założenia socjalizmu
utopijnego
-wiara w postęp
-wizja państwa pacyfistycznego
-odrzucenie nacjonalizmu
-potępienie kapitalizmu i liberalizmu
-rozwój przemysłu
 Socjalizm Marksistowski
Wziął się od Marksa i Engelsa twórców „Manifestu
Komunistycznego” z 1848 roku.

Karol Marks (1818-1883) był prawnikiem,

historykiem i filozofem. Twórcą Socjalizmu
Naukowego. Uważał, że walka klas od zarania
dziejów była motorem wszelkiego posepu i
rozwoju dziejów, dzieje podzielił na epoki właśnie
pod kątem przeciwstawnych klas.
W starożytności: byli panowie i niewolnicy
W feudalizmie- posiadacze ziemscy i chłopi
W nowożytności kapitaliści i robotnicy
Główne założenia socjalizmu naukowego:
2. Wybuch rewolucji, w której zwyciężą robotnicy
3. Zniesienie własności prywatnej i podział jej
pomiędzy całe społeczeństwo
4. Wyzwolenie się spod ucisku klasy robotniczej

Zawarte w Manifeście komunistycznym postulaty:

 -dogmat walki klas, ucisku robotników przez
burżuazje
 -dogmat istnienia dwóch klas : burżuazji i
proletariuszy
 -dogmat, niezdolności burżuazji do dalszego
panowania w sytuacji, gdy robotnik jest
niewolnikiem i nędzarzem
 -wiara w wygraną proletariatu oraz zniszczenie
burżuazji
 -rewolucja jako droga do rządów proletariatu
 -całkowita transformacja ustroju państwa
 I Międzynarodówka
Międzynarodowe Stowarzyszenie
Robotników- międzynarodowa organizacja
robotnicza, założona w 1864 w Londynie.
Za cel stawiała sobie koordynację
działalności organizacji robotniczych z
różnych krajów świata, miejsce wymiany
doświadczeń i poglądów organizacji
socjalistycznych oraz pomoc dla
strajkujących i walczących o prawa
robotnicze. Była forum, gdzie ścierały się
osoby o bardzo zróżnicowanych poglądach
od radykalnych działaczy anarchistycznych
i komunistycznych do utopijnych
socjalistów i umiarkowanych
socjaldemokratów.
Działanie I Międzynarodówki
Zjazd wszystkich socjalistów, w 1864
roku.
 Stwierdzono na niej, że wyzwolenie
klasy robotniczej winno być dziełem
samych robotników.
 Walnie przyczyniła się do uzyskania
prawa wyborczego w Anglii przez
robotników
 I Etap kształtowania się myśli
socjalnej:
-wezwanie do wspólnego
przeciwstawienia się wrogowi
klasowemu jakim dla robotników był
każdy posiadacz
-posiadacze
ziemscy,fabrykanci,bankierzy –
wyzyskiwacze jedynymi
przedstawicielami ludowymi mieli
być przedstawiciele ludu pracującego
miast i wsi
 Anarchizm
Wywodzi się z myśli socjalnej. Narodziła się w XIX w.
Jako pierwszy
użył tego pojęcia Pierre-Joseph Proudhon.
Główne dogmaty:
najwyższa wartość to wolność każdej jednostki
 zniesienie władzy państwowej
 zniesienie kapitału
 zniesienie religii
 zniesienie państwa, ponieważ ogranicza wolności
i równość
 utworzenie bezpaństwowego społeczeństwa
wolnego od wyzysku, oparty na zasadach
moralności tzn. „społeczeństwo wolnych
wspólnot”
 zaspokojenie potrzeb każdego
 odrzucenie wszelkich autorytetów
 II Międzynarodówka
Była międzynarodowym
stowarzyszeniem partii i organizacji
socjalistycznych. Powstała 1889 roku
w Paryżu. Została założona przez
partie socjaldemokratyczne z Wielkiej
Brytanii, Niemiec, Fracji, Belgii.
Kontynuowała pracę rozwiązanej I
Międzynarodówki, z której
wykluczono zwolenników silnego
ruchu anarchosyndykalistycznego.
 II Międzynarodówka

Podział zwolenników
socjalizmu na:

Reformistów – Rewolucjonistów –
Rewizjonistów
socjaldemokracja komunizm
 Dlaczego podział?
Ruch robotniczy zdecydował się kroczyć
drogą parlamentarną i nią wprowadzać
reformy, polepszające życie robotników.
Skuteczniejszą wydawała się być walka o
ustawy socjalnej, reprezentacje partii
robotniczych w życiu kapitalistycznego
państwa, wprowadzenie pożądanych
przemian w sposób przemyślany i
ewolucyjny zamiast rewolucyjnego.
Wynikało to z podstawowej cechy
reformizmu czyli odrzucenie rewolucji i
marksistowskiej zasady dyktatury klasy
robotniczej.
 Reformizm
„W 1899 ukazała się praca socjalisty niemieckiego
E.Bernsteina „Założenia socjalizmu”. Głosił on
konieczność rewizji marksizmu, dostosowania
programu i taktyki działania do nowej sytuacji.
Często przytaczane sformułowanie Bernstaina, że
„ruch jest wszystkim, cel jest niczym”, skrótowo
wyraża przekonanie, iż socjalizm należy
traktować jako ruch wypływający na kształt
systemu kapitalistycznego i powodujący, że w
ramach struktur państwa kapitalistycznego
można zrealizować zarówno ekonomiczne, jak i
polityczne dążenia i potrzeby klasy robotniczej.
Socjalizm według rewizjonistów, przestał być
celem, który osiąga się drogą rewolucji, zburzenia
całego dotychczasowego ładu, a stał się ruchem
reformującym stosunki kapitalistyczne.”
Według A.Radziwiłł W.Roszkowski Historia 1871-
Rewizjonizm Rewolucjonizm
W praktyce zbliżali Byli zwolennikami
się do reformistów, budowy socjalizmu
ale w swojej przez rewolucję.
doktrynie nie
rezygnowali z
programu
maksimum,
mówiącego o
budowie całkowicie
nowego ustroju,
tyle że drogą
powolnych,
ewolucyjnych
 Po I Wojnie Światowej
Po I Wojnie Światowej
Następuje ostateczny
rozłam ruchu
robotniczego na dwa obozy

Rewolucyjny Reformistyczny
komunistyczny socjaldemokracje
 Symbolika

Logo Międzynarodówki Godło Związku

Socjalistycznej. Socjalistycznych Republik
Radzieckich. Sierp i młot
miały symbolizować rządy
proletariatu i stały się
symbolem komunizmu.
 Wizja Człowieka
Socjaldemokracja: Komunizm:
 Człowiek jako cześć
 Człowiek pozbawiony wad
przyrody
 Dysponuje ogromnym
 Od pozostałych istot różni
potencjałem
się posiadaniem
 Winę za zło nie ponosi
świadomości
człowiek, lecz  Jest istotą społeczną-
społeczeństwo
tworem społeczeństwa,
 Posiada szereg praw i
które kształtuje jego
wolności w tym prawo do świadomość
opieki socjalnej –  Interes jednostki powinien
bezpłatnej służby zdrowia,
edukacji. być podporządkowany
interesowi ogółu
 Jest istotą społeczną w
 Ważną rolę w procesie
pełni realizuje się w
społeczeństwie uspołecznienia człowieka
odgrywa praca, która
zmusza go do współpracy z
innymi
 Wizja Państwa
Socjaldemokracja: Komunizm:
 Demokratyczne –  Narzędzie ucisku klasy
trójpodział władzy, robotniczej przez
pluralizm polityczny, kapitalisów
 Rozdzielenie państwa  Po wprowadzeniu
od Kościoła komunizmu,
 Pełni opiekę nad bezklasowego
społeczeństwem społeczeństwa
 Redukcja nierówności państwo będzie
niepotrzebne
społecznych
 Dyktatura
 Zapewnia opiekę
socjalną proletariatu- zostanie
wprowadzona jako
ustrój w państwie
komunistycznym
 Partia komunistyczna-
będzie wykonawcą
 Gospodarka
Socjaldemokracja: Komunizm:
 Wolność rynku  Likwidacja
 Własność prywatna własności prywatnej
 Własność ma służyć i zastąpienie jej
własnością
ogółowi
kolektywną
 Progresywny podatek
 Idea gospodarki
 Interwencjonalizmu
centralnie planowanej-
państwowy pełna kontrola
państwa nad
gospodarką
 Upaństwowienie
wszystkich ośrodków
produkcji
 Społeczeństwo
Socjaldemokracja: Komunizm:
 Zbiór jednostek i grup  Charakter bezklasowy,
społecznych które zostanie
 Sprawiedliwość stworzone przez
społeczna- czyli rewolucje, a w jej
sprawiedliwy podział wyniku przejmie
dóbr władzę klasa
robotnicza
 Równość społeczna-
 Równość wszystkich
czyli równość szans
ludzi
 Równość wobec prawa
 Zasada
sprawiedliwości „od
każdego według jego
zdolności, każdemu
 Twórcy ideologii
komunistycznej
Komunizm
 Włodzimierz
Ilijcz Lenin
 Józef

W.Lenin Wissarionowic
J.Stalin z Stalin
 Lew Trocki
 Mao Tse-tung

L.Trocki
Mao Tse tung
 Twórcy ideologii
socjaldemokratycznej
Socjaldemokracji
 Eduard Bernstein
 Karl Kautsky

E.  Serge Mallet
Bernstein
 Anthony Giddens

K.Kautsky
 Rozwój Ideologii
komunistycznej
W 1917 roku w wyniku
rewolucji październikowej powstało
pierwsze na świecie państwo komunistyczne –
Rosja Radziecka

Po II wojnie światowej partie komunistyczne

przejęły władzę w wielu państwach

Upadek reżimu komunistycznego w Europie

Środkowo- Wschodniej
na przłomie lat 80 i 90 XX wieku

Rozpad ZSRR

Większość partii komunistycznych wyrzeka się

ideologii marksistowsko-
leninowskiej

Ideologia komunistyczna przetrwa

na Kubie, Chinach,
Korei Północnej
 Rozwój ideologii
Socjaldemokratycznej
Kongres Socjaldemokratów
We Frankfurcie w 1951Przyjęto deklaracje
„Cele i zadania socjalizmu demokratycznego”

Odtąd celem socjaldemokracji było:

Walka z wyzyskiem, potępienie komunizmu, budowa
państwa dobrobytu, zapewnienie
godnych warunków życia, pracę, edukację, opiekę zdrowotną

Załamanie się idei państwa dobrobytu

Ewolucja ideologii – premier Wielkiej Brytanii Tony Blair i

kanclerz Niemiec Gerhard Schröder wydali manifest „Europa:
Trzecia Droga/Nowy Środek” potwierdzający sprawiedliwość społeczną,
równość szans, solidarność. W gospodarce ograniczał istnienie
państwa opiekuńczego