You are on page 1of 5

Generatory napicia sinusoidalnego (LC i kwarcowe) 0. Definicja 1. Dodatnie sprzenie zwrotne - jego wpyw na prac wzmacniacza 2.

Generacja drgao - warunek amplitudowy i fazowy 3. Zasada dziaania generatorw z dzielon pojemnoci a) Colpittsa b) Clappa c) Colpittsa-Pierce'a d) ukad z rezonatorem kwarcowym zbudowanym na zlinearyzowanych bramkach TTL e) inne generatory (Hartley'a, Meissnera) 1. J. Pawowski "Podstawowe ukady elektroniczne - wzmacniacze i generatory"

Definicja

Generatory - definicja Generatory s ukadami sucymi do wytwarzania zmiennych przebiegw elektrycznych bez koniecznoci doprowadzania z zewntrz jakiegokolwiek sygnau pobudzajcego. Przetwarzaj energi prdu staego (z zasilacza) na energie drgao. Podzia generatorw Generatory mona podzielid na dwie zasadnicze grupy w zalenoci od ksztatu generowanego przebiegu: a) generatory drgao sinusoidalnych b) generatory drgao niesinusoidalnych (generatory relaksacyjne) - np. o przebiegu prostoktnym, trjktnym itp. Generatory sinusoidalne LC s zbudowane ze wzmacniacza odwracajcego faz objtego ptl sprzenia zwrotnego o o zawierajcego obwd rezonansowy LC, ktrego zadaniem jest przesunicie fazy o dalsze 180 (czyli w sumie o 360 sprzenie jest wtedy dodatnie) tylko dla wybranej czstotliwoci, okrelonej parametrami tego obwodu. Spenienie warunku fazy i amplitudy mona osignd przez odpowiedni podzia reaktancji obwodu LC lub za pomoc sprzenia transformatorowego. Rozrnia si nastpujce podstawowe ukady generatorw LC: - z dzielon indukcyjnoci (ukad Hartleya); - z dzielon pojemnoci (ukad Colpittsa); - ze sprzeniem transformatorowym (ukad Meissnera). Generatory kwarcowe. Jeeli jest wymagana bardzo dobra stabilnod pracy generatora, to stosuje si element stabilizujcy czstotliwod drgao - rezonator piezoelektryczny (kwarcowy) lub ceramiczny. Dziaanie rezonatora piezoelektrycznego (najczciej kwarcowego) polega na sprzeniu mechanicznych drgao pytki krysztau z jego waciwociami elektrycznymi, tj. napiciem na przyczonych do pytki elektrodach. Drgania mechaniczne wywouj napicie na elektrodach i odwrotnie napicie powoduje drgania. To sprzenie jest najsilniejsze dla czstotliwoci rezonansu mechanicznego, cile okrelonej dla poszczeglnych krysztaw. Dobrod rezonatorw kwarcowych jest ok. 100 razy wiksza ni 4 5 konwencjonalnych ukadw LC i wynosi 10 ...10 . Stabilnod drgao jest bardzo dua i w znikomym stopniu zaley od temperatury.

Generacja drgao - warunek amplitudowy i fazowy

Na rys 1 przedstawiony jest oglny schemat blokowy generatora z ptl dodatniego sprzenia zwrotnego.

Rys. 1 Schemat blokowy generatora Ukad generatora zawiera: - wzmacniacz o wzmocnieniu K, - obwd pobudzany do drgao (ustalajcy czstotliwod), - ptl dodatniego sprzenia zwrotnego . Czsto zdarza si e element "ustalajcy czstotliwod", np. C, L jest zawarty w sprzeniu zwrotnym, a wtedy samo "sprzenie" jest po prostu poczeniem miedzy wyjciem i wejciem. Wzmocnienie wzmacniacza z ptl dodatniego sprzenia zwrotnego wynosi:

Dla podtrzymania drgao w generatorze wymagane jest spenienie niezalenie dwch warunkw: fazy i amplitudy. o a) warunek fazy - musi zachodzid zgodnod fazy sygnaw na wejciu i wyjciu wzmacniacza tzn.: we + wy = 0 + n 360 , (n = 0, 1, ...) b) warunek amplitudy - ma postad: K = 1 (wtedy wzmacniacz staje si ukadem niestabilnym: 1 - K = 0). W takim przypadku wzmacniacz cakowicie kompensuje tumice dziaanie obwodu sprzenia zwrotnego. Generator sam dostarcza na wejcie sygna podtrzymujcy drgania. W praktyce aby drgania nie zanikay - iloczyn K musi byd troch wikszy od 1. Dla zapewnienia warunku fazy w generatorach stosuje si dwa podstawowe rozwizania: o o 1) Wzmacniacz przesuwa faz o 0 (360 ), a ptla sprzenia zwrotnego i ukad pobudzany nie wnosi dla danej czstotliwoci przesunicia fazowego. o o 2) Wzmacniacz przesuwa faz tylko o 180 , a dalsze przesunicie fazy o 180 nastpuje w ukadzie pobudzanym do drgao. Rys 2(a) przedstawia oglny schemat blokowy ukadu wzmacniacza na bazie ktrego mona atwo zrobid generator. Jeli na wejciu i wyjciu doczone zostan kondensatory, a w sprzeniu cewk indukcyjn to uzyskamy generator Colpittsa (b), jeli odwrotnie to generator Hartley'a (c). Jeli do generatora Colpittsa w sprzeniu zwrotnym dooymy dodatkowo kondensator uzyskamy generator Clappa (d).

Rys. 2 Generator LC ze sprzeniem zwrotnym a) schemat oglny b) ukad Colpittsa c) ukad Hartley'a d) ukad Clappa

Zasada dziaania generatorw z dzielon pojemnoci

a) Colpittsa Generator Colpittsa zbudowany jest z jednostopniowego wzmacniacza pracujcego w konfiguracji WE (wsplnego emitera) z ptl sprzenia zwrotnego zawierajc obwd rezonansowy L,C 1,C2, w ktrym pojemnod jest podzielona na dwie czci C1 i C2 (std nazwa - generator z dzielon pojemnoci). Punkt B rozdzielajcy kondensatory poczony jest do masy.

Rys. 3 Generator Colpittsa - ukad z zasilaniem rwnolegym (konfiguracja WE) W powyszym ukadzie, dla czstotliwoci rezonansowej:

sygna sprzenia zwrotnego z kondensatora C1, (wze A) jest przesunity w fazie o 180 wzgldem sygnau wyjciowego wzmacniacza i doprowadzany do bazy. Po wzmocnieniu suy on do podtrzymywania drgao w ukadzie. o Przesunicie w samym wzmacniaczu wynosi rwnie 180 , wic speniony jest warunek fazy. Warunek amplitudy zaley od stosunku pojemnoci obwodu rezonansowego C 1/C2. Dodatkowe funkcje peni: Kondensator C3 o duej pojemnoci blokuje przepyw skadowej staej prdu kolektora przez obwd rezonansowy (std przedstawiony wariant ukadu Colpittsa jest z zasilaniem rwnolegym - w konfiguracji WE), Rezystory R1,R2 i RE s elementami obwodu polaryzacji staoprdowej tranzystora, ustalajcymi jego spoczynkowy punkt pracy; Dawik wysokiej czstotliwoci przepuszcza skadow sta prdu, lecz blokuje przedostawanie si sygnau zmiennego z wyjcia generatora do obwodu zasilania (zwieranie sygnau przez obwd zasilania). b) Clappa Generator Clappa jest modyfikacj generatora Colpittsa, polegajc na zastosowaniu dodatkowo kondensatora strojcego C3 poczonego szeregowo z cewk L obwodu. Takie rozwizanie pozwala uyd duych wartoci pojemnoci kondensatorw C1 i C2 (do 1 F) co znacznie poprawia staod czstotliwoci generatora.

Rys. 4 Ukady uproszczone a) generator Colpittsa b) generator Clappa Przy poczeniu szeregowym kondensatora C3 i cewki L wypadkowa indukcyjnod wynosi:

c) Colpittsa-Pierce'a

Generator kwarcowy Pierce'a jest odmian generatora Colpittsa. Rezonator kwarcowy wykorzystywany jest jako element indukcyjny.

Rys. 5 1) Generator Pierce'a 2) Symbol graficzny (a) i schemat zastpczy (b) rezonatora kwarcowego Na rys. 5-2) przedstawiono symbol i schemat zastpczy rezonatora kwarcowego. Wielkoci C m, Lm zale od parametrw mechanicznych pytki kwarcowej rezonatora, rezystancja R m charakteryzuje tumienie obwodu - s to straty tarcia, a pojemnod C0 reprezentuje pojemnod elektrod i przewodw doprowadzajcych. Parametry powysze zale nie tylko od geometrii pytki, ale take od rodzaju jej drgao. S one zalene od wartoci pulsacji szeregowej s i rwnolegej r, ktre to z kolei mona odczytad z wykresu charakterystyki rezonansowej rezonatora kwarcowego (Rys. 6.).

Rys. 6 Charakterystyka rezonatora kwarcowego R - opornod rzeczywista, X - opornod bierna 1 - pulsacja rezonansu szeregowego 2 - pulsacja rezonansu rwnolegego Pulsacje rezonansowe w przyblieniu wynosz:

a ich wzgldna rnica przy zaoeniu Cm << Co:

d) ukad z rezonatorem kwarcowym zbudowanym na zlinearyzowanych bramkach TTL Rezonatory kwarcowe s uywane take do stabilizacji czstotliwoci w generatorach przebiegw prostoktnych zbudowanych z ukadw cyfrowych.

Rys. 7 Generator przebiegw prostoktnych stabilizowany kwarcem Rys. 7. przedstawia generator kwarcowy na bramkach NAND. Czstotliwod drgao jest okrelana poprzez wartoci R i C - spada proporcjonalnie do iloczynu RC. Napicie wyjciowe jest prostoktne i ma poziom odpowiadajcy ukadom TTL. e) schematy innych generatorw (Hartley'a, Meissnera) Generator Hartley'a Generator Hartley'a zbudowany jest z jednostopniowego wzmacniacza pracujcego w konfiguracji WE (wsplnego emitera) z ptl sprzenia zwrotnego zawierajc obwd rezonansowy L, C 1, w ktrym indukcyjnod jest podzielona na dwie czci L1 i L2 (std nazwa - generator z dzielon indukcyjnoci).

Rys. 8 Generator Hartley'a - ukad z zasilaniem rwnolegym W powyszym ukadzie, dla czstotliwoci rezonansowej:

obwd w wle A przesuwa faz napicia wyjciowego wzmacniacza o 180 . Przesunicie w samym wzmacniaczu wynosi o rwnie 180 , wic speniony jest warunek fazy. Warunek amplitudy zaley od stosunku indukcyjnoci obwodu rezonansowego L 1/L2. Generator Meissnera

Rys. 9 Generator Meissnera a) schemat blokowy b) ukad strojony na kolektorze z zasilaniem rwnolegym Charakterystyczn cech tego typu generatora s dwie cewki stanowice transformator, z ktrych jedna wraz z przyczonym kondensatorem stanowi obwd drgao.

You might also like