Administracja i jzyk

Lublin 2012

Recenzent: Sawomir Pilipiec Redakcja naukowa: Piotr Szreniawski

Administracja i jzyk Wyd. Piotr Szreniawski ISBN 978-83-60948-29-3 by respective authors Lublin 2012

Spis treci
Wstp....................................................................................................................................................... 4 Jakub Borcz - Nazwisko a szklany sufit .................................................................................................. 5 Monika Gilarska - Jzyk mediw komercyjnych .................................................................................... 7 Katarzyna Gozdecka - Prawno-administracyjne metody zapobiegania degradacji jzyka ................... 10 Karolina Gryn - Regionalne jzyki Hiszpanii ....................................................................................... 12 Justyna Hawryluk - Jzyki Bakanw znaczenie polityczne .............................................................. 17 Marlena Janda - Relacje midzy administracj a mediami ................................................................... 23 Monika Kaun - Znaczenie jzyka szwedzkiego w Finlandii ................................................................ 26 Katarzyna Kara - Korespondencja elektroniczna jako forma promocji przedwyborczej .................... 29 ukasz Karwowski - Jzyk Kibola ........................................................................................................ 34 Justyna Kiebasa - Przeklestwa wymiar prawny i kulturowy ........................................................... 37 Ewa Kak - Efektywno nauki jzykw obcych a jako systemu edukacji........................................ 39 Paulina Kochanowicz - Szwajcaria i jej jzyki ..................................................................................... 42 Joanna Ko - Nazwy najwikszych jednostek podziau terytorialnego w wybranych jzykach ......... 46 Ewelina Krl - Kaway polityczne ........................................................................................................ 48 Klaudia Krysiak - Hanyu pinyin zaoenia i znaczenie...................................................................... 50 ukasz Kuda - Twitter a administracja publiczna ................................................................................ 52 Ewelina Kusiak - Znaczenie jzyka arabskiego dla wspczesnego wiata .......................................... 54 Tomasz Lasota - Zagadnienia spraw publicznych w Nonsensopedii .................................................... 56 Magdalena Leicht Slang studentw Administracji............................................................................. 59 Dariusz Lesiak - Urzdowy optymizm .................................................................................................. 65 Marta Lisiecka - Jzyk esperanto a komunikacja midzynarodowa ..................................................... 66 Natalia anucha - Szum informacyjny .................................................................................................. 68 Justyna epska - Lokalne jzyki Rosji .................................................................................................. 70 Ilona Machaj - Sztuka wystpie publicznych ...................................................................................... 74 Monika Machowska - Hasa wyborcze oglna charakterystyka ........................................................ 80 Wioletta Macnar - Idealny podrcznik na studiach administracyjnych ................................................ 83 Kamila Maksymiuk - Feminizm a nazwy zawodw ............................................................................. 86 Mateusz Mar - Absurdalno jzyka biurokracji ................................................................................. 87 Anna Mastej - Oglna charakterystyka ASCII ...................................................................................... 90 Wojciech Mazurek - Paremie aciskie na temat funkcjonowania pastwa.......................................... 91 Krzysztof Mazurek - Typowe zwroty w relacji midzy policj a obywatelem ..................................... 94 Katarzyna Nieduak - Jzyk a wolno ................................................................................................. 97 Sebastian Paka - Pochodzenie sowa wojewoda .................................................................................. 98 Magdalena Paciak - Przysowia o administacji ................................................................................. 101 Patrycja Marchewka - Tytuy i tre hymnw wybranych pastw ..................................................... 103 Justyna Pichowska - Jzyk a grupy docelowe kampanii politycznych ............................................... 105 Monika Pluta - Nazwy pastw w rnych jzykach ........................................................................... 110 Katarzyna Roenko - Jzyk kaszubski oglna charakterystyka ....................................................... 112 Agata Sacha - Matrix jako jzyk i system ........................................................................................... 119 Milena Sajng - Klikon przeytek czy nowa funkcja? ..................................................................... 121 Magorzata Sawicka - Jak technika zmienia jzyk .............................................................................. 123 Izabela Sowicka - Zrozumiao prawa administracyjnego ............................................................... 126 Micha Sowiski - Zagadnienia pisowni nazwisk o brzmieniu obcym .............................................. 129 Rafa Smagaa - Zdolno do autoironii u politykw .......................................................................... 132 Daria Stanisawczyk - Jzyk ostrzee na produktach zagraajcych zdrowiu .................................. 134 Monika Sternik - Znaczenie Alfabetu aciskiego w wybranych krajach ........................................... 137 Piotr Strojewski - Jzyki a administrowanie portalem ........................................................................ 139 Micha Strzbski - System Keigo formy grzecznociowe stosowane w jzyku japoskim ............. 142 Joanna wi - Jzyki Unii Europejskiej .............................................................................................. 144 Aleksandra Szybka - Jzyki klas spoecznych .................................................................................... 147 Aleksandra Wajda - Klasy spoeczne w Anglii a wymowa................................................................. 149 Joanna Zajc - Potga pastwa a popularno jzyka ......................................................................... 151 Luiza Zuzak - Popularno jzykw wiata ........................................................................................ 153 3

Wstp
Problematyka jzyka ma znaczenie dla administracji tak w zakresie jej kontaktw z otoczeniem, jak i w zakresie funkcjonowania jej w sferze wewntrznej. Precyzja, zrozumiao a nawet pikno jzyka maj wpyw na jako administracji, i s zwizane tak z poziomem kadr administracji, jak z kultur caego spoeczestwa. Zbir ten powsta jako wynik pierwszego projektu Think Tanku Nauk Administracyjnych - organizacji pozarzdowej zajmujcej si propagowaniem bada nad administracj. W niniejszym opracowaniu zebrane zostay referaty studentek i studentw z Wydziau Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skodowskiej w Lublinie i z Wydziau Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego. Zachcamy do cytowania i polecania publikacji organizowanych przez Think Tank Nauk Administracyjnych, a przede wszystkim do wspierania rozwoju nauk administracyjnych poprzez udzia w kolejnych przedsiwziciach. Piotr Szreniawski

Jakub Borcz - Nazwisko a szklany sufit

Szklany sufit jako pojcie zostao zauwaone w latach 80 XX wieku. Dotyczy on kobiet, ktre wraz z chci zrobienia kariery czy te nawet pracowania na rwnych warunkach z mczyznami natrafiaj na barier czsto trudn do przezwycienia. W naszej wiadomoci istnieje przewiadczenie, e to mczyni zajmuj kierownicze stanowiska, to oni kieruj i zarzdzaj firmami. Tego typu stereotypy odciskaj w psychice kobiet pitno ktrego czsto nie potrafi pokona. Kobiety s bardziej uczuciowe, wraliwe nastawione na trosk nad innymi. W przypadku mczyzn jest to ciga walka o sukces, wspinanie si po szczeblach kariery. Tumaczenie, e to mczyzna robi karier jest w naszej wiadomoci zbyteczne, z gry si zakada, e to mczyzna w domu ma zarabia. W zwizku z tym moe on liczy na pomoc i wsparcie innych. Kobieta nie do, e w swojej karierze musz liczy tylko na siebie, to czsto natrafiaj na wrogo innych kobiet. Nasza spoeczestwo i zwizane z ni tradycje sytuuj kobiet w roli rodzcej i wychowujcej dzieci. Zadajc pytanie pracownikowi jakiej pci szefa czy te kierownika chcieliby mie odpowiedz zwykle jest, e mczyzn i to bez wzgldu na pe osoby pytanej. Przykadem tu moe by szkoy w ktrych to nauczycielami zwykle s kobiety natomiast dyrektorami mczyni a jeszcze wyraniej wida to na przykadzie politykw, gdzie kobiety rzadko mona spotka na znaczcych stanowiskach. Nazwiska kobiet na listach wyborczych minionych wyborw zajmoway raczej nisze numery. Dla przykadu w okrgu Dolnolskim na listach partii PiS i PJN w ogle jedynk nie bya kobieta. To nic, e dziaa ju podpisana prze Bronisawa Komorowskiego ustawa kwotowa dajca przynajmniej 35 % kobiet na listach wyborczych jak np. dopiero czwart pozycje zaja we Wrocawiu Mirosawa Stachowiak-Recka, u ktrej w czasie wyborw na plakatach widniao haso Pierwsza kobieta na licie nr 1 PiS.1 Problem zauwaono i w sejmie co kadencje mamy teraz coraz wicej kobiet, w obecnej kadencji wynosi 23% (to najwicej od lat 80 ubiegego stulecia, a o 3 % wicej od poprzedniej kadencji).2 Cieszy moe rwnie fakt, e po raz pierwszy marszakiem sejmu zostaa kobieta. Ewa Kopacz wygraa batali o lask marszakowsk uzyskujc 300 gosw natomiast przegrany Markiem Kuchciskim jedynie 150 gosw.3 Daleko nam jednak do Szwecji w ktrej 45% w tamtejszym sejmie i senacie stanowi kobiety a przecie te niedawno i tam bo w latach 70 i 80 ubiegego stulecia te liczby oscyloway poniej 20 %.4 W duych firmach da si zaobserwowa zaleno pomidzy wielkoci firmy a iloci kobiet w niej pracujc. W przypadku gdy rednia firm wysya delegacje na jakie spotkanie, czy te pracownikw na szkolenie ilo kobiet i mczyzn jest podobna, natomiast gdy mamy do czynienia z firm zatrudniajca wiele osb przewag maj zdecydowanie panowie. Dla potwierdzenia w Polsce na najwyszych i najlepiej patnych stanowiskach kobiety mona spotka w zaledwie 3 % firm. Gdzie rednia Europejska wynosi 5%, co te nie jest jakim znaczcym rezultatem. Dosy niedawno zaczto w ogle zastanawia si nad t zalenoci, dlaczego kobiety nie wystpuj na wyszych szczeblach firmy, dlaczego nie peni roli przywdczej (w firmie jak rwnie w yciu spoecznym, politycznym) ot wczeniej rzadko si to zdarzao eby kobieta chciaa by na takim miejscu, posadzie.

http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,35771,10402814,Gdzie_te_kobiety__Listy_wyborcze_do_Sejmu_nadal_me skie.html (9.12.2011r.) 2 http://www.stowarzyszeniekongreskobiet.pl/2011/10/kongres-kobiet-23-kobiet.html (8.12.2011r.) 3 http://www.tvn24.pl/0,1723587,0,1,ewa-kopacz-marszalkiem-sejmu,wiadomosc.html (9.12.2011r.) 4 http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/158 (9.12.2011r.)

W latach 90 ubiegego stulecia problem ten w Stanach Zjednoczonych doczeka si wasnej Komisji, ktrej zadaniem byo zwalczanie napotkanych przez kobiety i nie tylko, barier w perspektywie awansu na wysze stanowisko.5 Praca, kariera i zwizane z ni zarobki odbiegaj od siebie. Moe nie wida tego na tych samych stanowiskach, bo by by to przykad amania prawa lecz w przypadku pracy o podobnym charakterze. Z bada przeprowadzonych w tym celu stwierdzono i w 1995 roku redni zarobkw kobiet to 76,33% wynagrodzenia ta tendencja na szczcie zmienia si na plus i w roku 2004 wyniosa 83,62% zauwaono take, e rednia ta jest nisza pomimo lepszego wyksztacenia kobiet.6 Wedug Joanny Roszak nauczyciela akademickiego ze Szkoy Wyszej Psychologii Spoecznej szklany sufit ma si w dzisiejszych czasach nadal dobrze, bo naszym yciu dalej myli si stereotypami stawiajcymi kobiet bardziej jako stranika domowego ogniska, ni osoby bdcej lwem biznesu. Gdy tego typu mylenie nie zniknie z naszej wiadomoci pojcie szklanego sufitu bdzie wci aktualne. Przy rwnych szansach na dane stanowisko kobiety i tak wypadaj gorzej od mczyzn. Dlaczego? To siedzi w psychice kobiet, ktre nie nastawione s na walk, gdzie w przypadku mczyzn czuj si oni w walce, w rywalizacji jak ryba w wodzie. Na potwierdzenie ekonomici francuscy analizujc wyniki rekrutacji na najlepsz wedug Financial Times uczelnie ekonomiczn we Francji HEC zauwayli, i w odsetku najgorzej zdajcych osb ( 25 %) dominuj mczyni, lecz gdy chodzi o najlepsze wyniki s one porwnywalne z kobietami. Wynika z tego, e dla mczyzn mniej istotny jest przecitny wynik, czy te dobry, mczyzna ma zakodowane denie do tego by by najlepszym. 7 Zrnicowanie w szansach na awans czy zrobienie kariery nie jest tylko zalene od pci, a wiec szklany sufit nie jest tylko problemem tak naprawd kobiet. W przypadku, gdy kto pracuje w zagranicznej firmie moliwo awansu jest swoist barier ze wzgldu rwnie na pochodzenie czy te nazwisko. Patrzc ze strony pracodawcy, ktry ma do wyboru przydzielenie lepszego stanowiska dwm osobom rwnie dobrze pracujcym a nawet w sytuacjach gdy to obco krajowiec pracuje lepiej, pracodawca stanowisko to obsadzi jednak rodakiem. Gdy pracodawca dajmy na to w Niemczech ma do wyboru zatrudnienie Mullera czy te Nowaka nie bdzie si dugo zastanawia kogo zatrudni czy osob z tego samego kraju czy imigranta o obcojzycznym nazwisku. Firm Japoska nie zatrudni czy te nie wyle na zagraniczne spotkanie pracownika o obcojzycznym dla tego kraju nazwisku, dla nich wane bdzie zachowanie wasnej integralnoci kulturowej. W show biznesie rwnie mona natrafi na przypadki szklanych sufitw barier zwizanych z nazwiskami. Wiele gwiazd hollywoodzkich i nie tylko pozmieniao swoje nieciekawie czy te wrcz gupi brzmice nazwiska na takie ktre nie wywouj miechu na twarzy i s medialne. Kto by przypuszcza, e Joaquina Phoenix grajcy midzy innymi rol Kommodusa w filmie Gladiator to tak naprawd Joaquin Rafael Bottom, gdzie w jzyku angielskim jego nazwisko oznacza tyek, zadek czy te dno. Nicolas Cage a waciwie Nicolas Kim Coppola jako mody aktor chcia si wyrnia i nie by kojarzony z wujkiem Francis Ford Coppola, dla niego barier nie byo mao medialne nazwisko, lecz wprost przeciwnie. Rwnie George Michael zmieni swoje grecko brzmice nazwisko Georgios Panayiotou na potrzeby kariery.8
5

Szklany sufit : bariery i ograniczenia karier kobiet : monografia zjawiska / pod red. Anny Titkow ; Instytut Spraw Publicznych. Warszawa 2003 str 7-8 6 Szklany sufit i ruchome schody : kobiety na rynku pracy / Magorzata Gawrycka, Marzena Wasilczuk, Patrycja Zwiech. - Warszawa : "CeDeWu", 2007. Str 32-33 7 http://m.onet.pl/zdrowie/4315075,detal.html (9.12.2011r.) 8 http://kobieta.gazeta.pl/kobieta/56,107881,10089844,Wielkie_gwiazdy_i_ich_prawdziwe_nazwiska__cz_I.html (9.12.2011r.)

Szklany sufit jest pojciem odnoszcym si przede wszystkim do kobiet, ktre poprzez zaszufladkowanie i okrelenie ich miejsca w spoeczestwie musz zmaga si z barierami czsto nie do pokonania. Zarwno zarobki kobiet jak i moliwoci awansu odbiegaj znacznie od mczyzn przez co ich motywacja i wiara w siebie znacznie spada. Jednake szklany sufit nie dotyczy jedynie pci, w przypadku show biznesu czy pracy zagranic wany nie tylko jest wygld zewntrzny, umiejtnoci ale take dobre nazwisko.

Monika Gilarska - Jzyk mediw komercyjnych

Ekspansja mediw jest wszechobecna. Teza ta nie wzbudza wtpliwoci. Przekaz medialny, zmiany w kulturze i jzyku ju nastpuj. W zwizku z tym naley bliej przyjrze si tym dziedzinom. Kultura i jzyk mediw to tytu II Oglnopolskiej Konferencji Naukowej, ktra odbya si w Warszawie 18.05.2005 r.1 Minister Lech Jaworski, czonek KRRiT patronowa tej Konferencji. Podkreli problem swobody jzykowej, spaszczenia i prymitywizacji jzyka oraz uywania wulgaryzmw. Inni uczestnicy zauwaaj ewolucj osobowoci, w stron osobowoci sieciowej. Prof. Jerzy Bralczyk scharakteryzowa funkcj jzyka na przestrzeni czasu. Kiedy porozumiewanie si polegao na powizaniu dwch stron i na bezporednim kontakcie, dzisiaj chodzi o osobiste korzyci i jako odbioru, bez bycia. Unowoczenienie mediw spowodowao zuboenie kontaktw midzyludzkich- taki jest wniosek profesora. Temat mojej pracy pokrywa si te z tematem wykadu prof. Jana Miodka, ktre odbyo si 13.10.2011 r. w Raciborzu2. Przywouje problem potocyzacji, anglicyzmw (obcojzycznych przerywnikw) i rzeczywistoci w sieci. Ze wzgldu na rnorodno jzyka powinno si raczej mwi o jzyku w mediach, a nie jzyku mediw- uwaa prof. Miodek. Wysuwa zaoenie, e jzyk w mediach jest najwikszym autorytetem spoecznokulturowym, a kryterium literackiej poprawnoci jzykowej podupada. Sowa s uywane niezgodnie z ich znaczeniem, dlatego w jzyku trzeba by przeciw modzie. Jako przykad anglicyzmw w mediach zacytowa rozmow ratownika po katastrofie w kopalni Halemba z dziennikarzem. Co Pan teraz czuje? pyta dziennikarz. Ja si musz teraz przede wszystkim zresetowa odpowiada ratownik. Ta konwersacja pokazuje, e nie powinno si bezmylnie ulega modzie jzykowej, a takie zachowanie jest oznak sabej osobowoci. Najbardziej powszechnym narzdziem perswazji jest jzyk, a najznakomitsze teksty powstaj czsto przez przypadek. Jzyk komercyjny w mediach tworzy zbiory praktycznie nieskoczone. Stanowi swoist relacj midzy nadawc i odbiorc. Mona j rozpatrywa od strony nadawcy (czyli jak manipulowa i zjednywa) i odbiorcy (czyli jak nie da si zmanipulowa). Jak nadawca gra z odbiorc? Odwouje si do trzech sfer: racji, emocji i norm. Oznacza to, e prezentuje oferowan rzecz (pierwsza sfera), wzbudza albo wygasza uczucia (druga sfera), lub np. nawizuje do powszechnie akceptowanych zwyczajw ( trzecia sfera). Due znaczenie ma te osoba przekazujca dany komunikat. Jest to posiadacz pewnych cech: przecitny uytkownik, kompetentny autorytet, popularna posta etc. Nadawca moe efektywnie dotrze do odbiorcy dwoma sposobami- podporzdkowujc si lub wzbudzajc potrzeb posiadania, a nawet narzucajc swoj wol jawnie. Mwi jzykiem odbiory, sugeruje, a nawet stosuje jzyk nakazu i przymusu. Wszystkie rozwizania mog okaza si trafione. Istotnym wydaje si by, aby jzyk medialny znalaz swojego odbiorc, ktry powinien mie przeczucie, e to odnosi si wanie do mnie, albo chocia midzy innymi do
1 2

Dane za stron internetow: http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/10/id/165 Dane za stron internetow: http://www.dailymotion.com/video/xlq66k_porywajycy-wykyad-prof-j-miodka-wraciborzu-cz-1_school

mnie. Mimo spenienia tego warunku odbiorca moe sobie tego komunikatu nie yczy. Chocia z ac. reclamo oznacza krzycz- nachalno jest niewskazana. Pjcie w drugim kierunku- do jzyka spokojnego moe okaza si nudne. Std droga komunikatu czsto kieruje si w stron dowcipu- tylko jakiego? Dostosowanego do odbiorcy oczywicie. Jzyk mediw komercyjnych moe by dobr zabaw, potrafi schlebia i prowokowa na przemian. Wprowadza odbiorc do tekstu. Udaje, e pyta, albo nawet stwierdza co dzieje si z odbiorc. Mczy Ci kaszel? Pomyl o.. Jeli okae si, e suchacz pomyli, bo c mu szkodzi, okazuje si by podatnym na sugestie. Jak wczeniej wspomniaam, dobrze jest jeli odbiorca odczuwa, e mwi si wanie do niego. Z drugiej strony chodzi o dotarcie do jak najwikszej grupy. Ten paradoks zabawnie kiedy pokaza Umberto Eco, dajc przykad reklamy ksiki, ktra jest przeznaczona dla nielicznych i niech kady znajdzie si w tym wskim gronie wybracw3. Liczne badania wskazuj jak zbudowane s preferencje odbiorcw. Odwoujc si do przykadu reklamy - 29% odbiorcw oczekuje, by bya syntetyczna i krtka, 25%- prosta i komunikatywna, 20% prawdziwa i wiarygodna, 17% wesoa, 16% barwna, 16% oryginalna i pomysowa4. Trzeba powiedzie, e nie zawsze zdajemy sobie spraw z tego, co na nas dziaa, co pozostawia nadawcy pole manewru. I to czyni gr nadawcy i odbiorcy atrakcyjn. Zwrc teraz uwag na odmiany jzyka powszechnie stosowane w mediach. Istnieje podzia na tzw. jzyk potoczny i jzyk pisany. Jest to oczywicie lune zaoenie, bo mona np. potocznie pisa i literacko mwi. Dla porzdku wyrnia si jako opozycj jzyk mwiony oraz jzyk pisany. Jzyk mwiony wzmaga poczucie spontanicznoci, swobody sownej, pisany za, daje moliwo uycia przemylanego chwytu, nacechowanego literackoci. Wybr jzyka naukowego czy urzdowego, nie zawsze jest wskazany. Wystpuje czciej w przypadku potrzeby przekazywania suchych informacji (tzw. twarda reklama)5. Jzyk potoczny zjednuje, uwiarygadnia, wie si z emocjami i naturalnoci. Pojawiaj si metafory i figury poetyckie (delikatno jedwabiu, zrobiony w raju), zabawne kalambury, rymy. Na og produkty codziennego uytku nie s reklamowane podniosymi frazami, a z ubezpieczenia na ycie lepiej nie artowa. Dodatkowo, poza jzykiem, potrzebne s odpowiednio zastosowane elementy para-jzykowe- ton, tempo mwienia, natenie gosu, akcent, cigi ekspresyjne (typu mmmm... to pyszne). Nie zawsze odbiorca mia a takie due znaczenie. Wczeniej los przekazw zalea od tego co si mwi i kto mwi- przekaz peni funkcj ekspresywn. Magicznym rokiem wydaje si by 1989r. Wzrs pluralizm6. Media nadaj znaczenie sowom i wpywaj na wiadomo spoeczn. Zdaniem Melvina DeFleuera7 nadawanie znacze przez media wystpuje w czterech postaciach, a w szczeglnoci jako: 1. Wprowadzanie nowych wzorcw mylenia, rozumienia i porozumiewania si, jak np. kostka Rubika 2. Rozszerzanie tradycyjnych znacze, np. ecology- dawny termin naukowy odnoszcy si do zwizkw midzy rnymi organizmami w lokalnym rodowisku dzi oznacza przede wszystkim ochron przyrody przed degradacj. 3. Dodawanie lub podstawianie nowych znacze do lub zamiast znacze starych, jak byo z wyrazem Watergate, sucym wiele lat tylko jako nazwa hotelu nad Potomakiem w Waszyngtonie, a dzi okrelajcym skandal polityczny.
3 4

J. Bralczyk: Jzyk na sprzeda, Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdask 2004, s. 21 Idem, s. 22 5 Idem, s. 55 6 Jzyk w mediach masowych pod redakcj Jerzego Bralczyka i Katarzyny Mosioek- Kosiskiej, Rada Jzyka Polskiego, Warszawa 2000. 7 M.L. DeFleur, E. E. Dennis: Understanding Mass Communication Boston 1981, [w]: Jzyk w mediach masowych pod redakcj Jerzego Bralczyka i Katarzyny Mosioek- Kosiskiej, Rada Jzyka Polskiego, Warszawa 2000.

4. Utrwalenie i umacnianie dotychczasowych znacze wyrazw i wyrae, jak by zakochanym, brutalno policji, starsza osoba, osoba niepenosprawna. W cigu ostatnich lat nastpio zwikszenie liczby stacji telewizyjnych. Nie oznacza to bynajmniej wzbogacenia oferty programowej. I tak wszystkie nadawa bd w duej mierze te same hollywoodzkie seriale oraz reklamy Coca-Coli i McDonalda8. Jzyk prasy, telewizji i radia przenikaj do jzyka kadego. Modne wyrazy, wyraenia i zwroty staj si powszechnie powtarzanymi szablonami. Zmienio si pojcie mediatyzacji. Wczeniej funkcjonowaa retoryka przekonywania (polegajca na selekcji i wyborze wyrazw), obecnie- retoryka wizi fatycznej (szereg dziaa majcych zainteresowa du publiczno)- mediatyzacja. Mediatyzacja wydaje si posiada subiektywny charakter. Zabiegi jzykowe w tekstach medialnych wynikaj z wyobrae dziennikarzy, redaktorw i wydawcw o zainteresowaniach zamierzonych odbiorcw. Dzi media coraz czciej wzmacniaj procesy wulgaryzacji, agresywizacji, nonszalancji wypowiedzi we wszystkich dziedzinach komunikowania. Tak w wietle bada i obserwacji przedstawia si rola mediw w jzyku.9 Media w jzyku same utrwalaj negatywne stereotypy samych siebie (na kadym kroku syszymy opinie, e kami, szerz tendencyjne informacje, faszywy wizerunek rzeczywistoci, epatuj sensacjami itp.) Ciekawym artykuem, odnoszcym si do tematu jzyka mediw, jest tekst autorstwa Jerzego Bralczyka i Grayny Majkowskiej10. We wstpie autorzy podkrelaj szczegln rol jzyka jako gwne narzdzie dziaania mediw. Jzyk w mediach jest narzdziem wartociowania, nosicielem wartoci i informuje o wartociach11. Wpywa na hierarchi wartoci, zwyczaje jzykowe, opinie i postawy, utrwala stereotypy, ocen zjawisk i sposoby mylenia. S te jednak media, i by powinny zasuonym bogacicielem (), czycicielem i nauczycielem naszego jzyka12, mimo i jzyk mediw powszechnie uwaa si za zy. Z drugiej strony (...) media a wic i dziennikarze- s wielkim mieciuchem, zamiecaczem naszego jzyka, trucicielem naszego poczucia jzykowego. 13 Psucie jzyka nastpuje przez promowanie urzdniczo- oficjalnych szablonw, niedbay prostacki jzyk, czy jzykowy kicz. W aspekcie aksjologicznym wyrnia si dwa rodzaje tekstw medialnych: wytworzonych przez media i tych, ktre s tylko przekazywane przez media. W ujciu podmiotowym na znaczeniu zyskuje atrakcyjno. Nabiera szerszego zakresu znaczeniowego. Pd za atrakcyjnoci uwidacznia si w programach, talk show, entertainment. Najwaniejszym kryterium jakoci staje si ogldalno. Telewizja nie ma (poza tak zwan ogldalnoci) adnej hierarchii wartoci14, a wic i jzyk komercyjny w mediach jej nie ma. Brak hierarchii wartoci i ukierunkowanie na zysk, zwraca spoeczestwo w stron hedonizmu, atwego i przyjemnego ycia, partykularyzmu dominujcego nad dobrem wsplnym (dobro wsplne nie istnieje w wikszoci skomercjalizowanych mediw!). W zwizku z powyszym sowa takie jak: pokora, skromno, miosierdzie, wielkoduszno, pojawiaj si w mediach komercyjnych niezwykle rzadko. Za to dominuje nowoczesno, ktra jak kiedy postp, nacechowana jest zawsze dodatnio. Nowoczesno kontrastuje z tradycjonalizmem, nowoczesny wic to w znacznej czci mediw proeuropejski,
8 9

H. Mowlana: The Communication Paradox. The Bulletin of the Atomic Scientists 1995, nr 4, s. 40 Jzyk w mediach masowych ,op cit., s. 17 10 J. Bralczyk, G. Majkowska: Jzyk mediw- perspektywa aksjologiczna, [w]: Jzyk w mediach masowych pod redakcj Jerzego Bralczyka i Katarzyny Mosioek- Kosiskiej, Rada Jzyka Polskiego, Warszawa 2000. 11 J. Bartmiski, Nazwy wartoci, Lublin 1993, [w]: Jzyk w mediach masowych pod redakcj Jerzego Bralczyka i Katarzyny Mosioek- Kosiskiej, Rada Jzyka Polskiego, Warszawa 2000. 12 W. Pisarek, Jzyk polski a media koca XX wieku, [w]: Kultura sowa w mediach audiowizualnych, Warszawa 1996 13 H. Mowlana: The Communication Paradox. The Bulletin of the Atomic Scientists 1995, nr 4, s. 40 14 Res Publica nr 1- 2, s. 97

cywilizowany15, produkt najnowszej generacji. W t stron ewoluuje kultura- od zorientowania na czowieka do narzdzi i rodkw. Wyznacznikami nowoczesnoci staj si prefiksy typu: post-, euro-, eko-, super-, hiper-, multi-, tele-, inter, cyber-. Dominuj przede wszystkim w rodowisku odbiorcw i nadawcw (ludzi modych), gdzie funkcjonuje tzw. przymus luzu. Tematem tabu w jzyku mediw przestaje by np. sfera kontaktw seksualnych i swoboda jzykowa w tej sferze. Dzisiaj odbiorca ma dosta to czego chce. Metawartoci w jzyku mediw jest wsplnota, jak stara si tworzy nadawca z odbiorc. Naley zauwaa, e wsplnota ma tu charakter czysto komercyjny, zwizany z bitw o suchacza czy widza. Pozostaje pytanie: Czy kierowa si jedynie tym, aby mie, czy te bra pod uwag ksztatowanie spoeczestwa przez jzyk? Jedno jest pewne: wspomniany dylemat moralny to cigle bolczka wspczesnych mediw komercyjnych. Bibliografia 1. J. Bralczyk: Jzyk na sprzeda, Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdask 2004. 2. Jzyk w mediach masowych pod redakcj Jerzego Bralczyka i Katarzyny MosioekKosiskiej, Rada Jzyka Polskiego, Warszawa 2000. 3. Kultura sowa w mediach audiowizualnych, red. J. Szafraniec, Warszawa 1996 4. Res Publica nr 1- 2. 5. Dane za stron internetow: http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/10/id/165 6. Dane za stron internetow: http://www.dailymotion.com/video/xlq66k_porywajycywykyad-prof-j-miodka-w-raciborzu-cz-1_school

Katarzyna Gozdecka - Prawno-administracyjne metody zapobiegania degradacji jzyka

Wybraam ten temat z tego wzgldu, e wyda mi si ciekawy i jest widocznym problemem XXI wieku. Ludzie zapominaj o poprawnoci mwienia oraz pisania. To zjawisko moemy zauway ju w szkoach podstawowych, a rozciga si ono a po zawody w ktrych poprawno jzykowa jest konieczna. Starsze osoby czsto dziwi si jak ich pociechy mog popenia tak powane bdy jzykowe i nie tworzy poprawnie rozwinitych zda. Polacy popeniaj liczne bdy jzykowe. Gwnym problemem jest to, e nie przywizujemy do tego tak wielkiej uwagi jak kiedy. Dzi modzii ludzie w gronie swoich rwienikw podchodz do takich pomyek z umiechem, nikogo ju nie ra te bdy. Podobnie mczyni np. uywaj formy poszem zamiast poszedem. W Polsce problemy z degradacj jzyka sigaj odlegych czasw. W wieku XV wybitni twrcy wprowadzali do swych dzie zapoyczenia z jzyka aciskiego. Walczono rwnie z wpywami jzyka francuskiego. Moim zdaniem nasza poprawna polszczyzna najbardziej ucierpiaa podczas II Wojny wiatowej kiedy to na terenie polski szerzya si rusyfikacja i germanizacja. Mae polski dzieci uczyy si w szkoach w obcym dla nich jzyku, zanikaa polska prasa, ksiki. Zostawao coraz mniej rde z ktrych mona byo dowiedzie si o poprawnoci jzyka polskiego. Pomimo tego, e dziaaa Polska podziemna to jednak uwaam, e to by czas najwikszej prby dla naszego jzyka. Do naszego rodzimego jzyka wpltao si wiele wyrazw z dziedziny techniki i nauki, ktre goszcz u nas do dzi s to np. sputnik z jzyka rosyjskiego, helikopter z jzyka greckiego czy te kombajn, trolejbus, radar z jzyka angielskiego.

15

Res Publica nr 1-2, s. 8

10

Przyczyn degradacji jzyka jest kilka. Pierwsza z nich to nika wiadomo jzykowa, ktrej przyczyna jest zaniedbanie edukacji jzyka dziecka ju w latach wczesnoszkolnych. W klasach starszych ilo materiau jest nieproporcjonalna do czasu w jakim ten materia ma by zrealizowany. Z tego powodu nauczyciele czsto odpuszczaj uczniom pisanie wypracowa, rozprawek oraz atwiej uczniowi unikn odpowiedzi ustnych. W szkole czsto pomija si lekcje na ktrych jest gramatyka w zamian tego omawia si kolejn lektur, co moim zdaniem nie jest waniejsze. Duy wpyw na zanik poprawnoci jzykowej maj take media. Mody czowiek ma dostp do Internetu gdzie mona znale wszystko. Dane ktre s tam zamieszczane nie s w aden sposb selekcjonowane co za tym idzie nie s poprawne jzykowo. W programach telewizyjnych prezenterzy uywaj mao skomplikowanych zwrotw a wrcz slangu modzieowego, aby atwiej dotrze do widza. Ludzie twierdz, e w XXI w. gdzie media s pierwszym i najwaniejszym rdem informacji, nie moe by w nich bdw i wszystko co jest tam powiedziane nie posiada pomyek. Kolejnym powodem zanikania poprawnej polszczyzny jest znajomo jzykw obcych. Nie zwracamy ju uwagi na to gdy kto wplata do swojej wypowiedzi sorry zamiast przepraszam, na sklepy z odzie uywan mwi si second-hand, a na wystawach butikw widzimy ogromny napis sale. Prawno-administracyjne sposoby zapobiegania degradacji jzyka zawarte s w Ustawie z dnia 7 padziernika 1999 r. o jzyku polskim. W powyszym dokumencie jzyk polski jest okrelany jako podstawowy element tosamoci i dobro narodowej kultury. Powinnimy wic dba o poprawne uywanie jzyka i tworzy warunki do prawidowego rozwoju jzyka ktry jest podstawowym sposobem komunikacji midzyludzkiej. Doroli w swoich wypowiedziach winni nie uywa wulgaryzmw, co powinno zmniejszy okaleczanie jzyka wrd osb modszych. Jzyk odgrywa bardzo du i wana rol w kulturze, dlatego w mediach potrzebne s programy edukujce ludzi poprzez zabaw i uwiadomienie wszystkim jak wane jest poprawne wypowiadanie si. Jzyk towarzyszy nam ju od dawien dawna. Poprawnie posugiwali si nim wielcy poeci, ktrych dziea do dzi s ponadczasowe. W Polsce wystpuj rwnie regionalizmy oraz gwary, ktre nie powinny by zapomniane, s to: dialekty kaszubskie, kresowe, mazowieckie, maopolskie, wielkopolskie, polskie dialekty mieszane, polskie gwary miejskie, lszczyzna. Jzyk polski jest jednym z najtrudniejszych a zarazem najciekawszych na wiecie. Dlatego powinnimy promowa go na caym wiecie poprzez wszelakie wyjazdy, konferencje, zapraszanie uczniw na wymiany, zapraszanie goci z odlegych stron wiata do naszego kraju. Dua cz Polakw mieszka poza granicami naszej Ojczyzny dlatego mamy obowizek zadba o to, aby w polskich szkoach za granic modzie moga uczy si poprawnej polszczyzny i zadba o to aby nigdy nie zapomnieli naszego jzyka. Wspiera musimy rwnie szkoy w Polsce w ktrych coraz czciej zaniedbuje si poprawn polszczyzn. Istniej jeszcze Ochrona prawna jzyka polskiego w yciu publicznym. Jest to bardzo wany element. Podmioty, ktre wykonuj zadania publiczne na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej dokonuj wszelakich czynnoci urzdowych w jzyku polskim. Umowy midzynarodowe, ktre s zawierane przez Rzeczpospolita winny mie polsk wersj jzykow. Jzyk Polski jest jzykiem nauczania oraz pisania egzaminw, prac dyplomowych w szkoach publicznych i niepublicznych. Zakazane jest posugiwanie si w sferze prawa na terytorium Polski okreleniami obcojzycznymi z wyjtkiem nazw wasnych. Obcojzyczne reklamy, opisy towarw wprowadzone do obrotu prawnego powinny mie polska wersj jzykow. Jeeli jedn ze stron umowy ktra ma by zawarta na terenie Rzeczpospolitej jest podmiot polski, umowa powinna by spisana w jzyku polskim. Podstaw wykadni ktra zostaa sporzdzona w jzyku polskim jest wersja polskojzyczna jednak moe mie wersje obcojzyczne. Informacje oraz napisy w instytucjach i urzdach uytecznoci publicznej oraz
11

orodkach transportu publicznego tworzy si w jzyku polskim. Postanowienia ktre przedstawiam wyej nie dotycz: nazw wasnych, dziaalnoci dydaktycznej i naukowej szk wyszych, szk i klas z obcym jzykiem wykadowym lub dwujzycznych, nauczycielskich kolegiw jzykw obcych, a take nauczania innych przedmiotw, jeeli jest to zgodne z przepisami szczeglnymi, twrczoci naukowej i artystycznej, zwyczajowo stosowanej terminologii naukowej i technicznej, obcojzycznych dziennikw, czasopism, ksiek oraz programw komputerowych, z wyjtkiem ich opisw i instrukcji, znakw towarowych, nazw handlowych oraz oznacze pochodzenia towarw i usug. Ustawie z dnia 7 padziernika 1999 r. o jzyku polskim przewidziaa rwnie powoanie Rady Jzyka Polskiego, wystpuje ona w charakterze opiniodawczo-doradczej do spraw uytkowania jzyka polskie. Rada mniej wicej co dwa lata przedstawia Senatorowi i Sejmowi sprawozdanie o ochronie ojczystego jzyka polakw. Rada jest bardzo pomocna gdy jaki organ czy producent ma problem co do odpowiedniego uycia jzyka polskiego. My rwnie moemy bezporednio w codziennym yciu przyczyni si do poprawienia standardu uytkowania jzyka polskiego. W listach nie powinnimy uywa skrtw, w rozmowach stara si pilnowa i nie popenia bdw jzykowych. Nasz jzyk posiada tak wiele sw, e nie musimy ich zapoycza od innych pastw. Winnimy by dumni z tego, e mwimy w jednym z najtrudniejszych jzykw wiata i szerzy go wszdzie gdzie tylko moemy. Wart pozna histori naszej mowy, czyta wicej ksiek, bra udzia w rnego rodzaju konferencjach powiconych poprawnemu mwieniu. Obowizkiem jest nauka w szkole i samodyscyplina. Osoby ktre potrafi si poprawnie wypowiedzie lepiej wypadaj w oczach przyszego pracodawcy czy na ustnych egzaminach. Dostpnym dla wszystkich rdem jest sownik poprawnej polszczyzny z ktrego winnimy czciej korzysta. To jak mwimy jest odbiciem tego kim jestemy. Na poprawno jzyka nie moe wpyn jednostka, jednak im bdzie nas wicej tym s wiksze szanse, e nasz jzyk nie ulegnie cakowitej degradacji. Reasumujc, do jzyka polskiego weszo wiele sw ktrych cigle uywamy. Z jednej strony wydawa si to moe ze, poniewa zastpujemy nasze polskie sowa obcojzycznymi degradujc w ten sposb nasz jzyk. Z drugiej strony, ten proces jest nieunikniony. Zapoyczenia pojawiaj si czciej poprzez otwarte granice, atwiejszy kontakt z ludmi z rnych stron wiata, wulgaryzmy i slang s wszechobecne w mediach i w yciu codziennym. Tak jak pisaam wyej, jednostka nie wiele moe zmieni, a telewizja i Internet nastawione s na odbiorcw ktrzy oczekuj wanie wprowadzenia do jzyka urozmaice co uatwi im odbir informacji. Bibliografia: 1.Ustawa o Jzyku Polskim z dnia 7 padziernika 1999r. 2. http://www.edukateria.pl/praca/kultura-jezyka/

Karolina Gryn - Regionalne jzyki Hiszpanii

Hiszpania to kraj, ktry do dzi zachowa swoj rnorodno etniczn. To zrnicowanie przejawia si w podkrelaniu swojej indywidualnoci wyraanej w zwyczajach, strojach, tacu, pieni przez ludno zamieszkujc poszczeglne regiony. Jednake najwaniejszym wyrazem tych rnic jest istnienie kilku jzykw oraz wielu dialektw. W Hiszpanii istniej cztery jzyki podstawowe oraz dua liczba dialektw. Trzy z nich: kastylijski, kataloski i galicyjski nale do tzw. rodziny jzykw romaskich, wywodzcych si z aciny. Mimo tego, e wywodz si one z jednej rodziny to rnice w ich
12

wymowie s bardzo due. Czwartym jzykiem jest jzyk baskijski, ktry cakowicie rni si od trzech pozostaych. Nie naley do grupy jzykw romaskich ani nawet to grupy indoeuropejskiej. Jest to jzyk aglutynacyjny. Wyrnia si pokrewiestwem z jzykami kaukaskimi. Mimo wystpujcych w biegu lat inwazji celtyckich i romaskich, jzyk baskijski zachowa swoj odrbno i niepowtarzalno. Wedug rnych rde, obecnie jzykami: baskijskim, kataloskim i galicyjskim (nie wliczajc kastylijskiego, z ktrego wywodzi si wspczesny jzyk hiszpaski, ktry jest podstawowym jzykiem urzdowym tego kraju), posuguje si cznie 12-13 milionw mieszkacw 46 milionowej spoecznoci Hiszpanii. Stanowi to 25% oglnej liczby mieszkacw. Gwnym jzykiem urzdowym w Hiszpanii jest jzyk kastylijski. Powszechnie nazywany jest on po prostu jzykiem hiszpaskim. Pierwsze lady jego powstania odnotowane zostay w redniowieczu na Pwyspie Iberyjskim. Jzyk ten rozpowszechni si w czasach Rekonkwisty na poudniu kraju, za panowania Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragoskiego. Pniej zosta on przeniesiony do Ameryki. 9 Jego pierwszym zabytkiem literackim, ktry powsta okoo 1140 roku jest epos rycerski pod tytuem Pie o moim Cudzie. Utwr ten, to jedyny relikt bogatej twrczoci epickiej wdrujcych kuglarzy.10 Z wczeniejszego okresu zachoway si jedynie oddzielne strofy hiszpaskie w poezji arabskiej i hebrajskiej. Wspczesny jzyk hiszpaski najprawdopodobniej pochodzi z poudniowozachodniej czci Europy. Dzi ten region okrelany jest jako Pwysep Iberyjski. Pod koniec VI w p.n.e. ludy zamieszkujce dany region, zaczy miesza si z napywajcymi z pnocy Celtami oraz koczowniczymi ludami z Europy rodkowej. Z tych dwch grup powstaa grupa Celto Iberianw, mwicy odmian jzyka Celtyckiego. W XIX w. p.n.e. region ten pod panowaniem rzymskim sta si znany jako Hispania.11 Jzyk hiszpaski, jest trzecim pod wzgldem poziomu najpowszechniej uywanym jzykiem na wiecie. Posuguje si nim p miliarda ludzi w najodleglejszych zaktkach wiata. Uywany jest w Hiszpanii, Afryce (Wyspy Kanaryjskie, Sahara Hiszpaska), Ameryce rodkowej (oprcz republiki Haiti), Ameryce Poudniowej (poza Brazyli i Gujan), czciowo w USA oraz na Filipinach. Uznawany jest za oficjalny jzyk wielu organizacji, m.in. ONZ, Unii Europejskiej, FIFA oraz Interpolu.

Zasig jzyka hiszpaskiego Jzyk hiszpaski dzieli si na wiele dialektw. Midzy innymi naley do nich dialekt leoski. Niegdy by on jzykiem krlestwa Lenu. Pochodzi on z romaskiej grupy jzykw indoeuropejskich. Jest on spokrewniony z jzykiem portugalskim. W jzyku leoskim zostay
9

L. Straszewicz, Hiszpania, Warszawa 1982, s. 165. R. Dobrzyski, Hiszpania, Warszawa 1977, s. 82. 11 http://www.hiszpania-apartamenty.pl/przewodnik-po-hiszpanii,jezyk-hiszpanski,19.html.
10

13

sporzdzone liczne dokumenty, ktre obecnie s zaliczane do skarbw pimiennictwa redniowiecznego. Kolejnym dialektem jest jzyk aragoski, ktry wyodrbni si z dialektw aciny uywanego w Pirenejach. Spokrewniony jest z jzykiem kataloskim. Z niektrych rde wynika, e jest on odmian jzyka hiszpaskiego. Uywany jest on w regionie Aragonii w pnocnej Hiszpanii. Mona rwnie wspomnie o dialekcie andaluzyjskim, ktry odznacza si tym, e w swojej pisowni i wymowie, zawiera domieszk sw pochodzenia arabskiego.12 W Madrycie mieci si Krlewska Akademia Hiszpaska (Real Academia Espanola), ktra powstaa w drugiej dekadzie XVIII w. Jej zadaniem jest ochrona rozwoju oraz czystoci tego jzyka. Dba o zapewnienie i utrzymanie wsplnego oraz w miar spjnego jzyka, w dziedzinie ortografii, gramatyki i wymowy. Przysuguje jej wyczne prawo do decydowania o kierunkach rozwijania si jzyka hiszpaskiego. Jak rwnie wydaje ona wiele publikacji, ktre swoj treci prezentuj jego czyst lini. Jest autorem normatywnego sownika jzyka hiszpaskiego.13 Drugim pod wzgldem znaczenia, a take i rozpowszechnienia na terenie Hiszpanii jest jzyk kataloski, ktry jest pokrewny prowansalskiemu. Prawdopodobnie zosta wyodrbniony z iberyjskiej aciny, na pnoc od Pirenejw, na terenie francuskiego Roussillon w granicach 1659r. aciny tej uywano na obszarach kontrolowanych przez Cesarstwo Rzymskie i pozostajcych pod jej wpywem kulturowym. 14 Najbliszym krewnym jzyka kataloskiego jest jzyk okcytaski. Z powodu tego podobiestwa, opierajc si na pewnych teoriach historycznych dotyczcych pochodzenia Kataloczykw, niektrzy zaliczaj kataloski do grupy jzykw iberoromaskich oraz galloromaskich. Pod koniec redniowiecza kataloski by wanym jzykiem basenu Morza rdziemnego. Faktyczn stolic Krlestwa Aragonii staa si Barcelona. W XV i XVI wieku, orodkiem wadzy w Aragonii staa si Walencja. Wtedy wyodrbni si jzyk walencki. W XIX w. miao miejsce kataloskie odrodzenie narodowe. Wwczas to nastpi wzrost zainteresowania jzykiem kataloskim. Poprzez duy udzia Kataloczykw w wczesnym sukcesie gospodarczym, kataloski zyska uznanie wrd mieszczan i wyszych sfer. W czasie wojny domowej i po zwycistwie generaa Franco, kataloskiemu odebrano miano jzyka, sprowadzajc go do roli dialektu jzyka kastylijskiego. Dlatego te wraz z tumieniem wszelkich przejaww separatyzmu jego publiczne uywanie byo zabronione. Po 1975 roku kataloski przeywa odrodzenie. Zaczto popularyzowa jzyk nie tylko w kraju ale rwnie poza jego granicami. Jzyk kataloski ma status jzyka urzdowego w Andorze i hiszpaskich wsplnotach autonomicznych: Katalonii, Balearach i Walencji. Wedug Kataloskiego Instytutu Statystycznego w 2008r. prawie poowa mieszkacw Katalonii (7,5mln) wskazaa, e jzykiem zwyczajowym dla nich jest ich jzyk kataloski. Cay czas coraz wicej mieszkacw tego regionu na co dzie posuguje si tym jzykiem. Uywany jest gwnie na obszarach wiejskich oraz w Barcelonie, Tarragonie, na Majorce, Minorce i Ibizie. Obecnie przyjmuje si, e jzykiem kataloskim posuguje si blisko 9 milionw ludzi. Problemw ze zrozumieniem natomiast nie ma ok. 10,5 miliona ludzi. Kataloski mona spotka take w czterech innych pastwach: Andorze, Hiszpanii, Francji i we Woszech.

12 13

L. Straszewicz, Hiszpania, op. cit., s. 165. http://www.travelmaniacy.pl/artykul,jezyki_hiszpanii,1172,4,0.html. 14 L. Straszewicz, Hiszpania, op. cit., s. 165.

14

Zasig jzyka kataloskiego Wyrnia si 5 dialektw wspczesnego jzyka kataloskiego. S one poczone w dwie grupy: wschodni i zachodni. W skad grupy wschodniej wchodz: dialekt pnocny (septentrional, rossellons)- jest on uywany we Francji i pnocnej czci wsplnoty autonomicznej Katalonii; dialekt rodkowy ( central)- uywany jest we wschodniej Katalonii; dialekt balerski (balear)- uywany na Balearach. W skad grupy zachodniej wchodz: dialekt pnocno- zachodni ( nord- occidental)- uywany w zachodniej czci Katalonii oraz we wschodniej Aragonii i Andorze; dialekt walencki (valencia)- uywany we wschodniej Walencji. Ponadto wyrnia si 2 dialekty przejciowe: walencki lub tortoski (valenci de transici, tortos) w grupie zachodniej wystpuje w poudniowej Katalonii, pnocnej Walencji i obejmuje przylegy fragment Aragonii; pnocnokataloski (catal septentrional de transici) w grupie wschodniej obejmuje nadmorsk cz Pirenejw. Literatura kataloska siga XII w. Po latach rozkwitu i upadkw, po okresie przeladowa po zakoczeniu wojny domowej, od lat szedziesitych, a zwaszcza od poowy lat siedemdziesitych jzyk i pimiennictwo kataloskie rozwija si ywioowo. W tym jzyku ukazuje si wiele czasopism oraz ksiek.15 Trzecim jzykiem regionalnym w Hiszpanii jest jzyk galicyjski. Pochodzi on z romaskiej grupy jzykw indoeuropejskich. Najprawdopodobniej wywodzi si z prowincjonalnej aciny, jak rwnie z jzykw Wizygotw i Sweww oraz Celtw i Arabw. Jzyk galicyjski jest jzykiem, ktry wyodrbni si wczeniej od kataloskiego. Na przeomie XIII i XIV w. uywany by w Kastylii jako jzyk literacki, ktrym posugiway si wysze warstwy spoeczne. Wedug niektrych jzykoznawcw, galicyjski jest spokrewniony z portugalskim. Jest to pokrewiestwo tak duego stopnia, e mogoby si wydawa, e jest jego dialektem. W rzeczywistoci jest to jednak sytuacja odwrotna.16 W Galicji tym jzykiem posugiwali si przede wszystkim chopi. W miastach natomiast wielu ludzi nie znao tego jzyka. Obecnie jzykiem galicyjskim wada okoo 4 mln osb. Posuguj si nim ludzie zamieszkujcy: Galicj, Asturi, Len oraz osoby, ktre wyemigroway ze Wsplnot Galicyjskich do Argentyny, Brazylii i Meksyku. W 1963 roku Krlewska Akademia Galicyjska ustanowia tzw. Dzie Listw Galicji jako dzie, w ktry swoje wito obchodz Ci, ktrzy swoj dziaalnoci wnosz istotny
15 16

L. Straszewicz, Hiszpania, op. cit., s. 166. Idem, s. 166.

15

wkad w utrwalanie i rozpowszechnianie jzyka galicyjskiego. Jest to zarazem wito Autonomicznej Wsplnoty Galicji. Jednake coraz czciej w celu ujednolicenia tej mowy przyjmuje si rozwizania pynce wprost z jzyka hiszpaskiego.17 Jzyk baskijski (euskara) to jedna z najwikszych zagadek Europy. W literaturze mona si spotka z teoriami, jakoby lud posugujcy si tym jzykiem pochodzi z tajemniczej Atlantydy. Osoby zajmujce si badaniem jzykw, stwierdziy pewne podobiestwo euskary do jzykw kaukaskich, mohican oraz keczua. Hiszpaski historyk Ramn Menendez Pidal, stwierdzi i: Jest jeszcze zagadk sprawa zaszufladkowania jzyka baskijskiego w oglne ramy klasyfikacji jzykowej i umieszczenie Baskw na drzewie genealogicznym narodw.18 Jzyk baskijski jest uwaany za jedyny w dzisiejszej Europie jzyk, ktrym posugiwano si jeszcze przed napywem ludnoci indoeuropejskiej. I jako taki ma tu najstarsze korzenie. O istnieniu niezrozumiaej mowy ludw pnocnej Iberii pisali ju rzymscy geografowie Pliniusz Starszy i Strabon. Z ich tekstw wynika, e w czasach, w ktrych tworzyli, obszar w granicach, ktrego ludzie posugiwali si euskar by wikszy od obecnego terytorium zamieszkiwanego przez Baskw. Najprawdopodobniej obszary, na ktrych mwiono po baskijsku to: Kraj Baskw, Nawarra, Rioja, Kantabria, Asturia oraz pnocna Kastylia.19 Euskara oznacza dosownie sposb mwienia. W wczesnych czasach by to jzyk uywany w yciu codziennym, zarwno prywatnym jak i publicznym. Natomiast jzykiem oficjalnym, ktrym posugiwano si w instytucjach pastwowych i kocielnych by jzyk kastylijski. We wspczesnym wiecie posuguje si nim pynnie okoo miliona osb. P miliona osb zna ten jzyk cho na zasadzie dwujzycznoci. Obecnie uywany jest w Kraju Baskw i w Nawarze. W dzisiejszych czasach jzyk ten ulega powoli zanikowi ze wzgldu na siln dominacj jzyka hiszpaskiego oraz francuskiego. Wyrnia si 10 dialektw jzyka baskijskiego. Ze wzgldu na due rnice pomidzy nimi powstaa ustandaryzowana odmiana jzyka Euskara batua, czca cechy najwikszych dialektw jzyka baskijskiego, oparta zwaszcza na dialekcie Gipuzkoa. Odmiana ta nauczana jest w szkoach. Literatura w tym jzyku powstaje od XVI wieku. Najstarszym znanym zabytkiem literatury powstaej w jzyku baskijskim, s poezje wydane w Bordeaux w 1545r. Utwory wydawane w tym jzyku dotyczyy gownie tematyki religijnej. 20 W Polsce niewiele osb cokolwiek wie o jzyku baskijskim. Tymczasem jest on niezwykle ciekawy, gdy jego struktura bardzo rni si od tej, do jakiej jestemy przyzwyczajeni dziki znajomoci jzykw polskiego, angielskiego, niemieckiego, rosyjskiego czy francuskiego. Baskijski uznawany jest za bardzo trudny. Specyfika dotyczy w duej mierze czasownikw, z ktrych zaledwie kilkanacie ma odmian prost. Pozostae za maj tylko odmian zoon, rwnie w czasie teraniejszym. W 2009 roku decyzj ONZ jzyk baskijski zosta wpisany na czerwon ksig UNESCO jzykw zagroonych wyginiciem. Znajduje si rwnie na Europejskiej karcie jzykw regionalnych lub mniejszociowych. Liczba jzykw i dialektw wystpujcych w Hiszpanii jest trudna do szczegowego okrelenia. Utrzymywanie wielowiekowej tradycji, kultury, historii oraz jzyka, przez ludno zamieszkujc poszczeglne regiony, powoduje, e zachowuj one swoj indywidualno, co utrudnia stworzenie pastwa jednolitego kulturowo i etnicznie. Dobrym przykadem jest to w jaki sposb w Katalonii i Kraju Baskw ludno walczy o przyznanie im

17 18

http://www.travelmaniacy.pl/artykul,jezyki_hiszpanii,1172,4,0.html. R. Dobrzyski, Hiszpania, op. cit., s. 193. 19 http://www.hiszpania-online.com/?strona,doc,pol,komp,1301,0,47,1,1301,ant.html. 20 L. Straszewicz, Hiszpania, op. cit., s. 166-167.

16

penej niepodlegoci. Dlatego te do jzykw regionalnych dzi przywizuje si wysok wag i jest to fakt, ktrego nie mona pomija.

Justyna Hawryluk - Jzyki Bakanw znaczenie polityczne

Pwysep Bakaski od zawsze stanowi mozaik religii, ras, jzykw i narodowoci. Obszar ten zamieszkuj Sowianie, Grecy, Albaczycy, Rumuni, Turcy, ydzi, ktrzy s obecnie skupieni w przemieszanych ze sob na obszarze pwyspu, mniejszych lub wikszych grupach. Pord tak wielkiej rnorodnoci nie jest wic moliwe, aby granice polityczne pokryway si z granicami ras czy religii. Rne wyznania, takie jak katolicyzm, prawosawie, islam czy judaizm dziel pomidzy siebie mieszkacw, nalecych do rnych ras czy narodowoci. Dodatkowym elementem, stanowicym podoe konfliktw s jzyki, a posugiwanie si okrelonym jzykiem jest czsto zwizane mniej lub bardziej z dan narodowoci czy religi. W uyciu jest wic m.in. serbski, bugarski, grecki, albaski, rumuski, turecki. W obrbie tych wielkich grup jzykowych wystpuj dialekty, bdce kolejnym elementem zrnicowania Bakanw.21 Posiadanie wasnego, narodowego jzyka, bdcego dowodem narodowej tosamoci i bdcego elementem odmiennoci jest szczeglnie istotne w pastwach byej Jugosawii. Obywatele tych pastw (z pominiciem Sowenii i Macedonii, gdzie jzykiem urzdowym by soweski i macedoski), mwice dotychczas jednym jzykiem serbsko-chorwackim obecnie zwracaj uwag na prawo wszystkich narodowoci do posiadania wasnego jzyka, bdcego wyznacznikiem suwerennoci i rdem narodowych tradycji. Zatem ywa na Bakanach w czasach komunizmu koncepcja jednego narodu jugosowiaskiego, posugujcego si jednym jzykiem, nie potwierdzia si w rzeczywistoci.22

Jzyk serbsko-chorwacki
Jzykiem serbsko-chorwackim posugiway si cztery narody: Serbowie, Chorwaci, Czarnogrcy i Muzumanie. Jednake oprcz soweskiego, macedoskiego i serbskochorwackiego, bdcych pastwowymi jzykami, w pastwie jugosowiaskim uywano te jzykw mniejszoci narodowych. Zgodnie z danymi demograficznymi z 1981 roku na terenie byej Jugosawii posugiwano si czternastoma jzykami poszczeglnych grup etnicznych. Byy to: albaski, bugarski, czeski, woski, wgierski, cygaski, rosyjski, sowacki, turecki, ukraiski, rumuski. Najwaniejsze miejsce wrd wymienionych jzykw zajmoway albaski i wgierski. Grupy etniczne pastwa jugosowiaskiego byy w wikszoci dwujzyczne tzn. poza swoim jzykiem uyway te jzyka serbskochorwackiego. Jzykiem tym, ze wzgldu na jego powszechno, posugiway si midzy sob poszczeglne narodowoci. By on te uywany w rodkach masowego przekazu i na paszczynie dyplomatycznej podczas kontaktw pastwa jugosowiaskiego z innymi pastwami. W jzyku tym formuowano rwnie komendy wojskowe armii jugosowiaskiej. Wedug socjolingwistw, jzyk jest nie tylko komunikacyjnym narzdziem, ale te czy i rozgranicza rne zbiorowoci, stworzone przez spoeczestwo, np. nard. 23Jednake wspomniana wczeniej rozgraniczajca waciwo jzyka moe by powodem powanych sporw jzykowych. Wedug E. Haugena: Nacjonalizm ma tendencje, aby wyolbrzymia
21 22

Joseph Vendryes Jzyk, Warszawa 1956, Pastwowe Wydawnictwo Naukowe, s.263-265 Agnieszka Spagiska-Pruszak, Sytuacja jzykowa w byej Jugosawii, Gdask 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, s. 7-8 23 Agnieszka Spagiska-Pruszak, Sytuacja jzykowa w byej Jugosawii, Gdask 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, s. 10-11

17

zewntrzne rnice. W jzyku oznacza to denie nie tylko do tego, aby si miao jeden jzyk, ale aby si miao wasny jzyk. Podobna sytuacja wystpuje w pastwach byej Jugosawii, gdzie obecnie dochodzi do licznych konfliktw na tle jzykowym.24 Konflikty te maj podoe zarwno polityczne, jak i ideologiczne. Ich przyczyn s nazwy jzyka, jego warianty, odmiany. Bezporedni zwizek ze sporami jzykowymi maj okolicznoci powstania danego jzyka oraz historia zbiorowoci, przez ktre jest on uywany.25 Kolebk jzyka serbsko-chorwackiego byy trzy zrnicowane obszary kulturowe, zwizane z wyznaniem: prawosawnym, katolickim i muzumaskim oraz trzy rne pastwa, bdce barwn mieszanin rnych narodowoci. Byo to: Ksistwo Serbskie, powstae w 1829 roku po okresie okupacji tureckiej, Monarchia Austro-Wgierska, w ktrej obrb wchodzia w XIX wieku Chorwacja i pastwo ottomaskie, pod ktrego hegemoni do 1876 roku znajdowaa si Bonia i Hercegowina.26 Do poowy XIX wieku rozwj jzyka Serbw i Chorwatw przebiega odmiennie. W Serbii istnia jzyk stanowicy poczenie sowiaskiego i serbskiego, ktry by z kolei mieszank elementw wywodzcych si z dialektu serbskiego. W pastwie tym funkcjonowa rwnie jzyk starocerkiewnosowiaski redakcji ruskiej. W Chorwacji natomiast uywano jzyka, ktrego podstaw byy trzy dialekty oraz dziea literackie tworzone w dialekcie kajkawskim, czakawskim oraz sztokawskim. Jednake za spraw idei o wsplnym jzyku Poudniowych Sowian powsta jzyk serbsko-chorwacki, ktry charakteryzowa si elastyczn norm i czstym wystpowaniem elementw ustnej, ludowej twrczoci. Podstaw tego jzyka by ijekawski dialekt sztokawski, dokadniej wschodniohercegowiski, ktry by bardziej podobny do gwar zachodniosztokawskich ni do serbskich gwar Serbii i Wojwodiny. Wsplny jzyk powsta dziki wczeniejszej dziaalnoci znanego jzykoznawcy i etnografa serbskiego Vuka Karadicia i przywdcy narodowego ruchu iliryjskiego w Chorwacji Ljudevita Gaja. Zadaniem jzyka serbsko-chorwackiego, najpierw jako jzyka ilirskiego miao by poczenie poudniowej Sowiaszczyzny. Dalszym elementem umacniania jzykowej jednoci narodw byo utworzenie po I wojnie wiatowej Krlestwa Serbw, Chorwatw i Sowecw. Jednake kolejne lata funkcjonowania wsplnego jzyka serbsko-chorwackiego pokazay, e jzyk ten by przede wszystkim narzdziem politycznym, chtnie wykorzystywanym przez wadze w kolejnych okresach. By on te podoem licznych konfliktw i niesnasek midzy narodami. 27 W sferze politycznej Chorwaci mieli bowiem opini separatystw, a Serbowie unitarystw, co byo spowodowane pragnieniem Chorwatw, aby ogosi jzyk autonomicznym, chorwackim. Powaniejsze spicia na tle jzyka miay miejsce podczas II wojny wiatowej, kiedy to utworzono pozbawione autonomii Niezalene Pastwo Chorwackie Ante Pavelia. Przywdca ten, realizujc swoje separatystyczne plany, niszczy wizy chorwacko-serbskie.28 Do tego celu Paveli posuy si jzykiem jako narzdziem. Chcia on pooy kres istnieniu wsplnego jzyka serbskochorwackiego. Wyda osobisty dekret, zakazujcy wszelkich publikacji, napisanych uywan przez Serbw cyrylic. W ten sposb Paveli chcia zaakcentowa funkcjonowanie jzyka chorwackiego. W tym okresie usuwano wyrazy obcego pochodzenia ze sownika i zastpowano je przestarzaymi wyrazami chorwackimi, ktrych ju nie uywano lub
24

Agnieszka Spagiska-Pruszak, Sytuacja jzykowa w byej Jugosawii, Gdask 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, s. 12 25 Agnieszka Spagiska-Pruszak, Sytuacja jzykowa w byej Jugosawii, Gdask 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, s. 11 26 Agnieszka Spagiska-Pruszak, Sytuacja jzykowa w byej Jugosawii, Gdask 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, s. 17 27 Agnieszka Spagiska-Pruszak, Sytuacja jzykowa w byej Jugosawii, Gdask 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, s. 14-15 28 Agnieszka Spagiska-Pruszak, Sytuacja jzykowa w byej Jugosawii, Gdask 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, s. 17

18

tworzono nowe. Po zakoczeniu II wojny wiatowej konflikty jzykowe w Titowskiej Jugosawii byy wci obecne. Wrd Chorwatw zaczy si wwczas szerzy idee separatystyczne. Byy one efektem protestu na serbsk hegemoni w federacji. W zwizku z tym jzyk ponownie sta si bardzo istotn spraw.29 Wanym dokumentem dotyczcym sytuacji jzykowej w Jugosawii w tamtym okresie bya Umowa Nowosadska z 1954 roku. Umowa ta potwierdzaa te same podoe lingwistyczne serbskiego i chorwackiego jzyka literackiego oraz dawaa kademu narodowi prawo do wyboru wasnego jzyka. Jednake wedug wielu osb postanowienia zawarte w umowie nie zostay spenione oraz nie zagwarantowano cakowitego zrwnania Serbw i Chorwatw na paszczynie jzykowej. Niezadowolenie budzi fakt posugiwania si przede wszystkim serbskim jzykiem literackim w mass mediach, ktry sta si w praktyce jedynym jzykiem Serbw i Chorwatw. Zaczto da od wadz formalnego potwierdzenia tej samej pozycji jzyka soweskiego, macedoskiego, serbskiego i chorwackiego. Ponadto domagano si, by dokumenty pastwowe byy wydawane jednoczenie we wszystkich jzykach. Sama deklaracja bya okrelana przez pras jako usiowanie zniszczenia jednoci narodu jugosowiaskiego, poniewa zgodnie z ideologi komunistyczn ta sama nazwa jzyka miaa by wyrazem wsplnoty tego narodu.30 Jednake po Umowie Nowosadskiej ponownie wrcio do uycia wiele wyrazw uwaanych za chorwackie. W 1971 roku miaa miejsce tzw. chorwacka wiosna, ktra spowodowaa istotne nastpstwa na gruncie jzykowym. 31 Matica chorwacka wydaa owiadczenie, wedug ktrego Umowa Nowosadzka przeksztacia si w narzdzie do zwalczania braku rwnoci na paszczynie jzyka i dominacji serbskiego literackiego jzyka ekawskiego typu. W 1971 roku ogoszono zwizkow konstytucj, ktra ustalaa, e wszystkie akty urzdowe bd publikowane osobno dla kadego pastwa zwizkowego. Dodatkowo konstytucja stwierdzaa, e do organw danej republiki naley ustalenie jzyka, w ktrym bd ogaszane akty oraz rozstrzyganie problemw co do nazwy jzyka. Od tego momentu rozpoczto publikacje dokumentw pastwowych we wschodnim (dla Serbii i Czarnogry) i zachodnim wariancie (dla Chorwacji). Podobna sytuacja miaa miejsce w Boni i Hercegowinie, gdzie akty pastwowe zaczto publikowa w boniacko-hercegowiskiej odmianie. Akty te wydawano rwnie z uwzgldnieniem jzykw pozostaych narodowoci czyli w jzyku soweskim i macedoskim oraz jzykach mniejszoci narodowych tzn. albaskim. Konstytucja Socjalistycznej Republiki Chorwacji z 1971 roku formalnie uznaa jzyk chorwacki jako standardow form narodowego jzyka Chorwatw i Serbw w Chorwacji.32 Lata osiemdziesite w Chorwacji byy czasem wytonych rozwaa nad jzykow polityk. Ich tematem bya potrzeba zrwnania jzyka chorwackiego z jzykiem serbskim, wobec dominacji tego ostatniego. W grudniu 1985 roku Prezydium KC Zwizku Komunistw Chorwacji wydao specjalne postanowienie dotyczce biecych problemw na paszczynie jzyka. Postanowienie to zaznaczao, e jzyk serbsko-chorwacki jest efektem wsplnej historii i narodowo-wyzwoleczej walki narodu serbskiego i chorwackiego w Chorwacji. Dokument ten gosi take: Nieprzypadkowo dlatego podstawowa strategiczna linia nacjonalizmu, szczeglnie chorwackiego, konsekwentnie wyraa si przede wszystkim w prbach odrzucenia naukowych faktw wiadczcych o tym, e Chorwaci, Serbowie, Czarnogrcy, Muzumanie mwi jednym jzykiem, ktry w rnych spoecznych i
29

Agnieszka Spagiska-Pruszak, Sytuacja jzykowa w byej Jugosawii, Gdask 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, s. 21 30 Agnieszka Spagiska-Pruszak, Sytuacja jzykowa w byej Jugosawii, Gdask 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, s. 22 31 Agnieszka Spagiska-Pruszak, Sytuacja jzykowa w byej Jugosawii, Gdask 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, s. 21 32 Agnieszka Spagiska-Pruszak, Sytuacja jzykowa w byej Jugosawii, Gdask 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, s. 24

19

narodowych rodowiskach ma swoj specyfik, rozwija si i realizuje w wariantnych standaryzowanych formach. Efektem tego byo zapocztkowanie serbsko-chorwackiej idei o wzmocnieniu wsplnoty na paszczynie jzyka, w ktrej wan rol miay odgrywa instytucje naukowe. Jej myl przewodni byo: Jzyk czynnikiem zbliania narodw. Spory jzykowe byy przeszkod w scalaniu kraju i przebiegay z rnym nateniem: od agodnych do wyjtkowo ostrych pod koniec funkcjonowania pastwa jugosowiaskiego. Kres Jugosawii przynis ze sob wzmocnienie dezintegracji midzy narodami i powstawanie nowych dokumentw dotyczcych jzyka.33 Powszechne stay si pogldy, e jzyk serbsko-chorwacki jest sztucznym dzieem, istnieje natomiast jedynie serbski, chorwacki, boniacki i czarnogrski jzyk. Jzyk serbsko-chorwacki przesta istnie, a na jego miejscu pojawiy si dwa odrbne jzyki: serbski i chorwacki. W 1992 roku Parlamenty Republiki Serbii i Republiki Chorwacji przyjy uchway, podkrelajce niezaleno narodowych jzykw. Uchwaa Serbskiego Parlamentu, wpisana do konstytucji stwierdzaa, e jzykiem pastwowym w Serbii jest jzyk serbski a alfabetem bdcym w powszechnym uyciu cyrylica. Chorwacki Parlament natomiast przyj uchwa, zgodnie z ktr jzykiem urzdowym w Republice Chorwacji jest jzyk chorwacki, a oficjalnym alfabetem alfabet aciski.34 W Chorwacji mona byo rwnie zaobserwowa dziaania na polu jzykowym, zmierzajce do przeksztacenia jzyka chorwackiego w jak najbardziej odmienny od serbskiego. Pojawiaj si sowniki rnic midzy serbskim a chorwackim, w ktrych na miejsce wyrazw z jzyka serbskiego wprowadza si przestarzae wyrazy chorwackie z czasu istnienia Niezalenego Pastwa Chorwackiego.35 Obecnie jzyk chorwacki jest przede wszystkim jzykiem uywanym podczas edukacji w szkole. Ma on te zastosowanie podczas sytuacji oficjalnych, umoliwia rwnie porozumiewanie si osobom mwicym rnymi narzeczami (mwicymi narzeczami kajkawskim, sztokawskim i czakawskim). Natomiast w sytuacjach dnia codziennego uytkownicy tego samego narzecza mwi najczciej dialektami danego narzecza.36
Jzyk albaski

Kolejnym jzykiem uywanym na terenie Bakanw jest jzyk albaski. Rozwj tego jzyka jest bezporednio zwizany z histori Albaczykw. W XIV wieku Albaczycy zostali podbici przez pastwo serbskie. Styczno Albaczykw ze Sowianami (Serbami) spowodowaa wyksztacenie w Albaczykach poczucia odrbnoci narodowej. Powodem tej odrbnoci byy odmiennoci na tle jzyka, jak i zrnicowana sytuacja polityczna i spoeczna midzy pokonanymi Albaczykami a dominujcym okupantem serbskim. Rwnie to samo wyznanie- prawosawie nie zbliyo do siebie tych dwch narodowoci. Odmienny jzyk dzieli te Albaczykw od innego ssiada wyznajcego prawosawie, a mianowicie od Grekw. Z kolei sami Albaczycy posugiwali si rnymi dialektami, znaczco odrniajcymi si od siebie. W XIX wieku Albaczycy sformuowali albaski jzyk literacki, co byo efektem utworzenia wspczesnego narodu albaskiego. Podstaw jzyka albaskiego s dialekty poudniowe (uywane przez ludno zamieszkujc rodek i poudnie dzisiejszej Albanii). Rwnie Albaczycy z Kosowa i pnocy kraju uznali jzyk albaski za
33

Agnieszka Spagiska-Pruszak, Sytuacja jzykowa w byej Jugosawii, Gdask 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, s. 26 34 Agnieszka Spagiska-Pruszak, Sytuacja jzykowa w byej Jugosawii, Gdask 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, s. 33 35 Agnieszka Spagiska-Pruszak, Sytuacja jzykowa w byej Jugosawii, Gdask 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, s. 28 36 Roman Szul, Jzyk, nard, pastwo; jzyk jako zjawisko polityczne, Warszawa 2009, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 102

20

swj narodowy. Po upadku imperium osmaskiego Albaczycy stworzyli wasne pastwo. W okresie powojennym Albaczycy byli traktowani w Jugosawii jako mniejszo narodowa, jednake ich prawa byy coraz wiksze. Wyrazem tego byo uczynienie w 1946 roku z Kosowa, gdzie Albaczycy przewaali zarwno pod wzgldem liczbowym, jaki i politycznym, regionu autonomicznego w granicach Serbii. Ta dominacja Albaczykw w Kosowie bya rwnie widoczna na polu jzykowym, gdy jzyk albaski, tak jak i serbski by wykorzystywany we wszystkich dziedzinach ycia tego regionu. Jednake w latach osiemdziesitych narastay konflikty pomidzy ludnoci albask i serbsk. Spoeczno albaska zmierzaa bowiem do dalszego rozszerzania autonomii regionu, serbska za chciaa zacienienia relacji z Serbi. W 1990 roku zniesiono autonomi Kosowa. Skutkiem tego byo m.in. usunicie jzyka albaskiego z placwek pastwowych, rwnie ze szk. W konsekwencji zaczto praktykowa tajne nauczanie w jzyku albaskim. Po rozpadzie Jugosawii konflikt midzy Serbami a Albaczykami zaostrzy si. Lata 90. to okres nasilajcych si zamieszek, w 1996 roku Wyzwolecza Armia Kosowa (UCK) nasilia swoje dziaania, dokonujc zamachw terrorystycznych, na ktre wadze serbskie zareagoway masowymi represjami wobec Albaczykw. W 1999 roku wadze serbskie wypdziy z Kosowa cz Albaczykw, na co NATO odpowiedziao dziaaniem militarnym. Kosowo stao si protektoratem ONZ i NATO. By to wwczas obszar z wieloma grupami etnicznymi oraz z jzykiem albaskim i serbskim jako urzdowymi. Pomimo obecnoci na terenie Kosowa si midzynarodowych KFOR dochodzio tam do licznych pogromw ludnoci serbskiej i romskiej. 17 lutego 2008 roku doszo do jednostronnego ogoszenia przez tymczasowe wadze Kosowa jego niepodlegoci. Tego faktu nie uznay Serbia i Rosja oraz kilka innych krajw.37 Na uwag zasuguje rwnie przypadek macedoskich Albaczykw w Macedonii. W latach 90. domagali si oni przyznania im pozycji jednego z narodw Macedonii (dotychczas byli uznawani za mniejszo narodow) oraz chcieli zrwnania jzyka macedoskiego i albaskiego. Dziki mediacji NATO udao si osign kompromis, w ktrym wan rol odgrywa kwestia jzyka. Status jzyka albaskiego zosta podniesiony, lecz najwaniejsze miejsce nadal zajmuje jzyk macedoski. Akty pastwowe s wydawane w obu jzykach, lecz jzykiem uywanym podczas pracy rzdu i jzykiem caego pastwa wci jest macedoski. Jzyk albaski jest natomiast jzykiem uywanym przez administracj publiczn na terenach z przewag Albaczykw. Ten kompromis umoliwia zapobieganie dalszym konfliktom.38 Burzliwa historia Albaczykw wyranie wskazuje, e jzyk albaski odegra rol czynnika narodowotwrczego. Nard albaski powsta bowiem na skutek odrbnoci jzykowej wobec zbiorowoci posugujcych si sowiaskim i greckim. Przyjcie natomiast albaskiego jzyka literackiego byo wynikiem upowszechnienia si poczucia odrbnoci narodowej wrd Albaczykw. Z kolei odrzucenie tego poczucia skutkuje odrzuceniem jzyka albaskiego.39
Jzyk boniacki

Bonia i Hercegowina jest mozaik rnych kultur, narodowoci (Chorwaci, Muzumanie, Serbowie) oraz wyzna (islam, prawosawie, katolicyzm). Mieszkacy tego
37

Roman Szul, Jzyk, nard, pastwo; jzyk jako zjawisko polityczne, Warszawa 2009, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 118-120 38 Roman Szul, Jzyk, nard, pastwo; jzyk jako zjawisko polityczne, Warszawa 2009, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 326 39 Roman Szul, Jzyk, nard, pastwo; jzyk jako zjawisko polityczne, Warszawa 2009, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 120-121

21

terytorium posugiwali si pocztkowo jednakowym jzykiem, tzn. niemal identycznymi dialektami, bdcymi czci dialektw sztokawskich w wariancie ijekawskim. Dialekty te stanowiy najpierw podstaw wspczesnego literackiego jzyka serbskiego, nastpnie chorwackiego. Uczynienie z tych dialektw podoa chorwackiego jzyka literackiego byo oznak zmierzania Chorwatw do zjednoczenia z Serbami. Tak wic w tym przypadku Bonia poczya jzyk Chorwatw i Serbw.40 Literacki jzyk w Boni przed I wojn wiatow wykazywa liczne podobiestwa do jzyka chorwackiego (do tzw. wariantu zagrzebskiego), jednake w okresie midzywojennym mona byo zaobserwowa tendencj do upodabniania si literackiego jzyka w Boni do jzyka serbskiego. W okresie funkcjonowania Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Jugosawii sztokawski dialekt boniacki by okrelany jako jeden z rwnoprawnych wariantw jzyka serbskochorwackiego. W wariancie boniackim wystpoway jednake cechy, ktrych nie byo w jzyku serbskim i chorwackim, gwnie sownictwo wywodzce si z jzyka tureckiego. Po rozpadzie Jugosawii w Boni i Hercegowinie miaa miejsce wojna domowa. Konflikt ten spowodowa denie zamieszkujcych ten kraj spoecznoci do jak najwikszego odrniania si od siebie pod wzgldem jzykowym. Wojna domowa nie pozostawia te bez zmian warunkw dotyczcych jzyka tego obszaru. Umowa z Dayton (21 XI 1995 r.), koczca wojn domow zalegalizowaa nazw: jzyk boniacki, nadajc mu status trzeciego jzyka urzdowego (obok jzyka serbskiego i chorwackiego). W ten wanie sposb nastpna odmiana jzyka serbsko-chorwackiego staa si odrbnym jzykiem danego pastwa. Jednake nazwa jzyk boniacki wskazuje, e jest to jzyk wszystkich mieszkacw Republiki Boni i Hercegowiny. Nazwa jzyka wywoaa protesty boniackohercegowiskich Chorwatw i Serbw. Wedug nich jzyk ten nie jest jzykiem wszystkich obywateli Boni i Hercegowiny, a jedynie jego czci czyli boniackich muzumanw (tzw. boszniakw). Z tego wzgldu jzyk ten powinien si nazywa jzykiem boszniaczkim.41 Obecnie w Boni i Hercegowinie nadal s widoczne tendencje do celowego odrniania si na tle jzyka poszczeglnych narodowoci, zamieszkujcych ten kraj. Serbowie boniaccy okazuj wierno cyrylicy, ktra wedug nich symbolizuje ich tosamo narodow. Z kolei Chorwaci boniaccy demonstruj przywizanie do jzyka chorwackiego z Chorwacji. Natomiast boniaccy muzumanie d do tego, aby jzyk ten wyranie wskazywa na ich odrbno, rwnie kulturow. Z tego wzgldu wprowadzaj oni do jzyka sownictwo orientalne, a nawet adaptuj cae frazy pochodzenia obcojzycznego, najczciej dotyczce religii.42
Czarnogra

Historia jzyka Czarnogrcw czy si z histori jzyka Serbw. Te dwie narodowoci zamieszkiway wsplne terytorium, poczwszy od 1918 roku, kiedy to Czarnogra zostaa przyczona do Krlestwa Serbw, Chorwatw i Sowecw. Po zakoczeniu II wojny wiatowej Czarnogra wchodzia w skad Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosawii, gdzie czarnogrska sztokawszczyzna bya traktowana jako jeden z wariantw serbskiego (wersj ijekawsk). W 1992 roku powstao wsplne pastwo serbskoczarnogrskie o nazwie Federalna Republika Jugosawii (nazywana Now Jugosawi). Konstytucja tego pastwa z 1992 roku czynia z jzyka serbskiego w wymowie ijekawskiej i ekawskiej jzyk urzdowy, a z cyrylicy gwny alfabet, nadajc jednake alfabetowi
40

Roman Szul, Jzyk, nard, pastwo; jzyk jako zjawisko polityczne, Warszawa 2009, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 328-329 41 Barbara Oczkowa, Wojna jzykw, Dekada Literacka 2000, nr 1 (159) 42 Roman Szul, Jzyk, nard, pastwo; jzyk jako zjawisko polityczne, Warszawa 2009, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 329

22

aciskiemu status pomocniczy. Te postanowienia konstytucji wywoay wwczas ywioowe protesty Czarnogrcw, gdy zostay one przez nich potraktowane jako przejaw nierwnego traktowania narodu czarnogrskiego zarwno pod wzgldem politycznym, jak i kulturalnym. W zapisie konstytucji dotyczcym jzyka dopatrywano si nawet zaprzeczenia istnienia narodu czarnogrskiego. Byo to o tyle istotne, gdy w pastwie jugosowiaskim by rozpowszechniony pogld, e Czarnogrcy to integralna cz narodu serbskiego. Wszystko to zapocztkowao walk o jzyk czarnogrski, w ktrej aktywnoci wykazay si przede wszystkim Czarnogrski PEN Club i Macierz Czarnogrska. W czerwcu 2006 roku Czarnogra ogosia niepodlego, co znaczco umocnio poczucie odmiennoci od Serbw na polu jzykowym.43 Do problemw na paszczynie jzyka na Pwyspie Bakaskim przyczyniay si czynniki spoeczno-polityczne. Jzyk serbsko-chorwacki, bdcy w pastwach nalecych do Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosawii jzykiem urzdowym, nie zjednoczy narodw poudniowej Sowiaszczyzny. Nastpi kres, szerzonej podczas rzdw Josipa Broz Tity politycznej idei braterstwa i jednoci narodw jugosowiaskich. Dzisiaj jzyk na Bakanach jest narzdziem do zaspokojenia ambicji poszczeglnych narodw, ustalania tosamoci narodowej oraz czy si wyranie z koncepcj ojczyzny narodowej. Posiadanie bowiem wasnego jzyka jest zwizane z deniem do utworzenia wasnego pastwa. Jednake te idee, ktre s utosamiane z jzykiem, mog by bardzo grone, czego przykadem byy czystki etniczne w pastwach federacji jugosowiaskiej. Przekonanie o dyskryminacji danego narodu czy jzyka prowadzi tam bowiem do nacjonalizmu jzykowego, identyfikowanego na Bakanach z patriotyzmem.44

Marlena Janda - Relacje midzy administracj a mediami

Wadza jako rdo informacji od zawsze stanowi i bdzie stanowia obiekt zainteresowania spoeczestwa a przede wszystkim dziennikarzy. Praca ta przedstawia relacje medialne, pokazuje jak prawidowo budowa i utrzymywa stosunki z dziennikarzami, ktre bd pomagay stworzy pozytywny obraz administracji w oczach odbiorcw. W dobie panowania tzw. czwartej wadzy, czyli mediw masowych koniecznoci jest informowanie opinii publicznej o dziaalnoci organw administracji. Bardzo wane jest pozytywne kreowanie wizerunku administracji w oczach spoeczestwa, poniewa to wanie ono tworzy opinie na temat tego organu. Media s najlepszym i najszybszym rodkiem przekazu, dlatego tak wane jest utrzymywanie dobrych relacji przedstawicieli tych organw z dziennikarzami. Obowizek ten jest zadaniem rzecznika prasowego urzdu. Organy administracji s prawnie zobowizane przez przepisy prawa do informowania spoeczestwa o swojej dziaalnoci45, za podstawy prawne dziaalnoci mediw w Polsce s regulowane przede wszystkim przez Konstytucj RP oraz inne ustawy i rozporzdzenia46, a take Kodeks etyki dziennikarskiej. Pozytywne wpywanie na wasny wizerunek, czyli tzw. public relations uznaje si od niedawna za dziedzin naukow. Jest to pojcie bardzo trudne do zdefiniowania. W Sowniku wyrazw obcych i zwrotw obcojzycznych Wadysaw Kopaliski pisze, e
43 44

Barbara Oczkowa, Wojna jzykw, Dekada Literacka 2000, nr 1 (159) Agnieszka Spagiska-Pruszak, Sytuacja jzykowa w byej Jugosawii, Gdask 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, s. 69 45 Ustawa o dostpie do informacji publicznej z dnia 6 wrzenia 2001 roku. 46 Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Ustawa o prawie prasowym z 26 stycznia 1984 roku.

23

public relations to caoksztat ustosunkowa (opinii, postaw, pogldw) spoecznych do dziaalnoci danego przedsibiorstwa, organizacji, instytucji; dziaalno osoby, firmy, instytucji w celu osignicia dobrych stosunkw z innymi osobami, firmami itd. albo zdobywanie yczliwoci opinii publicznej. Bdne definicje tego pojcia mog wynika ze stereotypw i nieodpowiednich opinii o tej dziedzinie. Zadania public relations w administracji najczciej s ograniczane jedynie do dziaa rzecznika prasowego danego urzdu, ktry zajmuje si utrzymaniem odpowiednich relacji. S to dziaania, ktre maj prowadzi do stworzenia pozytywnego obrazu urzdu w oczach obywateli. Bardzo wany jest dobry kontakt z dziennikarzami, bo to wanie on decyduje czy informacje bd przekazane do ogu w nie znieksztaconej, waciwej formie. Masowe rodki przekazu, takie jak prasa, radia, telewizja s najszybszym nonikiem informacji. To one kreuj pogldy i opinie poprzez komunikaty. Rzecznikom prasowym za zaley, aby te opinie kreoway pozytywny wizerunek organizacji. Media stanowi pewien pomost informacyjny, ktry dociera do masowego odbiorcy. Stanowi take niezalene rdo informacji, przez co s bardziej wiarygodne. Naley jednak pamita, e informacja przekazywana do odbiorcy jest czasami odpowiednio modyfikowana, czsto te usuwane s te fragmenty informacji, ktre wedug mediw s mao znaczce, lecz mog okaza si bardzo istotne dla organu administracji, ktrego dana informacja dotyczy. Relacja pomidzy organami administracji a mediami powinna zapewni waciw i obiektywn informacj, a take ksztatowa ich dobre stosunki. To wanie te stosunki pozwalaj wpywa organizacjom na informacje przekazywane przez media, a take na modyfikacj tych komunikatw. Relacje medialne pomidzy rzecznikami administracji a mediami kieruj si zasadami, bez ktrych nie mona stworzy poprawnych stosunkw. Rzecznik prasowy przede wszystkim powinien: utworzy baz redakcji, chcie wsppracowa z mediami, pozna zasady pracy dziennikarskiej, zapozna si z prawem prasowym, by rzetelny i wiarygodny, by profesjonalny i konkretny, szybko przekazywa informacje, a take musi by przygotowany do sytuacji kryzysowej. Jedn z gwnych cech dziennikarstwa jest konkurencja. Administracja za nie ma konkurencji, jednak posiadane przez ni kompetencje wywouj zainteresowanie mediw i obywateli jej dziaalnoci. Wsppraca jest tu dobrym rozwizaniem, poniewa wadza jest rdem informacji, to z kolei przyczynia si do kreowania pozytywnego wizerunku. Zalet tej wsppracy jest te wysoka wiarygodno, wad za brak kontroli nad treci, naley jednak pamita, e artykuy musz by rzetelne i obiektywne. W mediach nie jest dobrze, jeli wypowiada si jedynie dyrektor organizacji i rzecznik prasowy, gdy mog oni znudzi si dziennikarzom. Rzecznik w mediach powinien pojawia si niezbyt czsto, w swoich wypowiedziach powinien odwoywa si jedynie do spraw, na ktrych si zna i musi by dobrze przygotowany do wypowiedzi w kadej chwili oraz posiada przygotowane materiay dla dziennikarzy. Jednym z podstawowych obowizkw jest przygotowanie rzecznika prasowego na sytuacje kryzysowe, kiedy musi on przej na siebie odpowiedzialno za opini publiczn i wygra wycig z czasem. Organy administracji samorzdowej budz szczeglne zainteresowanie obywateli i przedstawicieli mediw. S one rdem informacji a waciwe zarzdzanie nimi tworzy pozytywny wizerunek. W wikszoci urzdw samorzdowych nie istniej jednostki zajmujce si public relations, ich zadania s wykonywane przez rne wydziay i osoby, nie zawsze kompetentne. W organach administracji powinny by dokadnie okrelone osoby upowanione do przekazywania informacji dla mediw. Rzecznik powinien wiedzie o wszystkich informacjach wypywajcych z urzdu, poniewa musi by dobrze przygotowany na pytania dziennikarzy i umie kontrolowa sytuacj. Podstawowymi formami przekazu informacji przez rzecznika z mediami s formy pisemne. Wystpuje okoo 30 rodzajw form pisemnych, ktre s uywane do kontaktu z dziennikarzami. S to np. informacja prasowa, owiadczenie prasowe, list do redakcji, sprostowanie, notatka. Rzecznik prasowy moe take
24

organizowa konferencje prasowe w sytuacji, gdy ma do przekazania bardzo wane informacje, ktrych nie da si przedstawi w formie komunikatu prasowego. Stanowisko rzecznika prasowego nie jest powoywane we wszystkich jednostkach administracji samorzdowej. W niektrych starostwach powiatowych, urzdach miasta i urzdach gminy nie ma instytucji public relations, dlatego te kreowaniem wizerunku tych instytucji oraz kontaktowaniem si z mediami zajmuj si osoby, ktre nie maj odpowiedniego przygotowania, aby spenia zadania public relations. Skutkiem tego jest wybirczy przepyw informacji. Podstawowym zadaniem jednostek samorzdu jest obowizek informowania spoeczestwa o dziaalnoci urzdw. Media za, szczeglnie te komercyjne, kieruj si zazwyczaj pobudkami finansowymi, co znacznie wpywa na tre przekazu. Musz one te spenia oczekiwania odbiorcw, a take reklamodawcw, poniewa ich gwnym rdem utrzymania s wanie reklamy. Dominujcymi funkcjami mediw s reprezentowanie spoeczestwa oraz kontrola wadz. Ta ostatnia czsto jest przyczyn naduy. Potwierdza to oglny pogld, e midzy mediami a wadz utrzymuje si konflikt. Na t sytuacj skada si wiele przyczyn. Ze relacje s spowodowane tym, e wadze nie s przekonane o koniecznoci utrzymywania staych kontaktw z mediami. Urzdy administracji nie zawsze staraj si o pozytywne kreowanie wizerunku, poniewa nawet negatywna opinia w aden sposb nie moe przyczyni si do ich likwidacji, gdy s one stanowione przez prawo. Kolejn przyczyn jest, jak ju wczeniej wspomniaam, brak stanowiska rzecznika prasowego w niektrych urzdach, zadania te s wykonywane przez osoby niekompetentne, co uniemoliwia waciwy przepyw informacji. Nieodpowiednio przygotowane materiay prasowe oraz brak kontaktw z mediami jest wynikiem konfliktw wadz i mediw. Brak rzecznika prasowego lub osoby odpowiedzialnej za relacje medialne jest niebezpieczny dla sytuacji kryzysowych, poniewa w takim przypadku nie wiadomo jakie informacje wypywaj z urzdu. Rzecznik prasowy wie, a przynajmniej powinien wiedzie jakie informacje wychodz z instytucji i musi by przygotowany w kadej chwili do rozmw z dziennikarzami. W przypadku, gdy nikt nie peni obowizkw rzecznika prasowego utrudniona jest kontrola informacji wychodzcych. Media chcc realizowa jedn ze swoich podstawowych funkcji, czyli funkcj kontroln wobec wadz, same musz pozyskiwa informacje dotyczce dziaalnoci urzdw. Dlatego te publikowane informacje nie zawsze s zgodne z tymi, jakie zarzdcy tych instytucji chcieliby tam zamieci. Media jako instytucja ekonomiczna poza dziaalnoci opiniotwrcz, kieruj si pobudkami finansowymi. Pienidze s jedn z motywacji dziaania dziennikarzy, ktrzy chtniej publikuj teksty ju przygotowane. Rzecznik powinien wiedzie od kogo i jakie informacje moe uzyska, pozwala mu to na sprawniejsze wykonywanie swoich obowizkw. Dlatego te konieczna jest znajomo struktury i podziau obowizkw w urzdzie. Rzecznik powinien take mie dowiadczenie dziennikarskie. Podstaw efektywnej wsppracy jest te zapoznanie si obu stron z prawami i obowizkami, ktre wynikaj z przepisw prawa prasowego. Niezwykle wane s spotkania rzecznikw z dziennikarzami. Dziennikarze to niewyczerpane rdo informacji i plotek, bardzo przydatnych w pracy rzecznika. Ten za powinien pamita, e news na drugi dzie nie jest ju newsem, dlatego tak wana jest szybko przekazywania informacji. Informowanie spoeczestwa o dziaalnoci urzdu jest podstawowym zadaniem rzecznika. Jeli w urzdzie lub innej instytucji nic si nie dzieje, powinien on mie przygotowane materiay na temat pracy urzdu lub innej instytucji. Jednak praca rzecznika nie ogranicza si tylko do kreowania pozytywnego wizerunku, powinien on take opanowa umiejtno odpowiedniego zachowania w sytuacjach kryzysowych, ktre najczciej zdarzaj si na konferencjach prasowych. Wane jest profesjonalne przygotowanie konferencji i jej przeprowadzenie, wtedy moe by ona zakoczona sukcesem. Istotne jest te przygotowanie si rzecznika do trudnych pyta, ktre mog pa ze strony
25

dziennikarzy. Rzecznik powinien na nie odpowiedzie, a take wiedzie co zrobi, jak zareagowa w sytuacji, gdy nie bdzie potrafi udzieli odpowiedzi na pytanie. W przypadku konferencji dobrze jest, gdy dziennikarz przesya wczeniej pytania rzecznikowi, aby mg on przygotowa si do wypowiedzi. Pozwala to unikn trudnych sytuacji. W trakcie dziaalnoci kadej instytucji pojawiaj si nieprzewidziane wydarzenia, ktre burz cay porzdek. Fakty te mog by rnie interpretowane. To, co wpywa na to jak informacja bdzie zaprezentowana i jak zostanie zrozumiana, to sposb, w jaki jest przedstawiona przez dziennikarzy. Dlatego tak wane jest utrzymywanie przyjacielskich stosunkw z mediami. Czsto to wanie zbyt mao informacji jest przyczyn konfliktw oraz nieprawdziwych domysw. Rzecznik nie powinien wic odpowiada na te pytania, ktre mog snu takie przypuszczenia. Ataki prasowe na urzdy ze strony dziennikarzy spowodowane zasad wolnoci prasy do krytyki47, czsto skutkuj powstaniem zych lub nieprawdziwych informacji. Nie zawsze trzeba wypowiada sie na tematy poruszane przez media. Czsto nieprzemylane wypowiedzi prowadz do konfliktu z mediami. Bardzo trudno jest przewidzie wynik rozmowy oraz wnioski jakie zostan z niej wycignite. Dlatego te sposobem rozwizania sytuacji konfliktowej jest ugoda, ktra polega na publikacji prawidowego tekstu. Jeli to nie przyniesie odpowiedniego rezultatu pozostaje napisanie sprostowania, ktre moe jednak wywoa skutki prawne. Ostatecznoci w tej sytuacji jest skierowanie sprawy do sdu. Aby unikn tego rodzaju konfliktw wane jest prawidowe zachowanie dziennikarzy. Naley pamita, e wykonuj oni swj zawd nie tylko z chci informowania spoeczestwa o istotnych wydarzeniach, lecz przede wszystkim z pobudek finansowych. Dziennikarze pracuj pod presj czasu, a przecie czas to pienidz. To wpywa na determinacj dziennikarzy w zdobywaniu informacji, przez co prowadzi do sporw z instytucjami. Dziennikarz jest zobowizany do rzetelnoci, wszystkie informacje jakie publikuje powinny by sprawdzone, nie mog one opiera si jedynie na pogoskach. Powinien by obiektywny i nie ocenia sytuacji, tylko przedstawia same fakty. Mona by pewnym, e w przypadku wystpienia sytuacji kryzysowej media i dziennikarze zainteresuj si ni. Ze wydarzenie to dla dziennikarzy dobry temat na materia. W takich sytuacjach s oni bardzo wytrwali w poszukiwaniu informacji. Spoeczestwo w oparciu o informacje publikowane w mediach buduje swoje zdanie na temat organw administracji samorzdowej. Dlatego tak wane jest wzbudzanie zaufania opinii publicznej. Organy administracji powinny wiec uwiadomi sobie jak potrzebne jest kreowanie pozytywnego wizerunku instytucji wrd spoeczestwa oraz utrzymywanie prawidowych kontaktw z mediami. Celem mojej pracy byo wyznaczenie zaoe dotyczcych stworzenia waciwych relacji midzy administracj a mediami. Priorytetem jest utworzenie stanowiska rzecznika prasowego, pod warunkiem jednak, e funkcj t bdzie sprawowaa osoba kompetentna, speniajca wymogi zawarte w tym tekcie. Bez realizacji tego zaoenia nie moe by mowy o odpowiednim przepywie informacji i prawidowych relacjach midzy administracj a mediami.

Monika Kaun - Znaczenie jzyka szwedzkiego w Finlandii

Jzyk szwedzki naley do grupy jzykw germaskich w obrbie rodziny jzykw indoeuropejskich. Jest to jzyk wschodnioskandynawski lub inaczej pnocnogermaski wschodni. Jzyk szwedzki jest najbardziej zrozumiay dla posugujcych si jzykiem norweskim i duskim. Klasyczny szwedzki rozwin si ju w wieku XII. Oczywicie w
47

Prawo prasowe z dnia 26 stycznia 1984 roku.

26

jzyku szwedzkim znajdziemy wpywy niemieckie czy te francuskie. Sam jzyk jest uwaany za stosunkowo atwy do nauki, gdy posiada niewielk liczb odmian. Trudnoci moe sprawia dua ilo i rnorodno samogosek oraz wymowa. Wana jest odpowiednia melodyjno i waciwe akcentowanie wyrazw, poniewa przesunicie akcentu na inn sylab moe cakowicie zmieni znaczenie danego sowa48. Jzyk szwedzki (svenska) jest oficjalnym jzykiem Krlestwa Szwecji. Status jzyka urzdowego, jzyk szwedzki posiada rwnie w Finlandii. Mieszkacw Finlandii, dla ktrych jzyk szwedzki jest jzykiem ojczystym okrela si mianem szwedzkojzycznych Finw. Grupa ta posiada swj angielski termin Swedish Speaking Finn oddajcy konotacj czysto jzykow49. Na pocztek warto powiedzie skd szwedzkojzyczna ludno w Finlandii. Gwnym czynnikiem jest kilkusetletnie panowanie szwedzkie na terenach dzisiejszej Finlandii, ktre do 1809r. stanowiy cz Krlestwa Szwecji (w 1809 r. car rosyjski, Aleksander I, oderwa Finlandi od Szwecji i pierwszy uy zwrotu nard fiski). Jednak takie wyjanienie pochodzenia szwedzkojzycznych Finw to due uproszczenie. Bowiem t spoeczno tworz cztery grupy wywodzce si od przodkw przybywajcych na teren Finlandii w rnym czasie. Grupa pierwsza to ci, ktrych przodkowie przywdrowali tak dawno, e ustalenie ich pochodzenia jest niemoliwe. Grup drug stanowi przedstawiciele szwedzkojzycznych Finw, ktrych przodkowie przybywali do Finlandii w cigu wiekw jako handlarze, rzemielnicy i urzdnicy. Ich gwna fala osadnicza przypada na wiek XVII. Kolejna grupa to ci, ktrych przodkowie byli tzw. Finami waciwymi (pierwotni mieszkacy fiskich terenw Krlestwa Szwecji), ale poprzez np. nauk w szwedzkiej szkole przyjli jzyk szwedzki jako wasny. Ostatnia grupa to ci, ktrych przodkowie osiedlili si w Finlandii na przeomie XIX i XX wieku i na fali wczesnych tendencji czciej mwili po szwedzku ni fisku. Tak wic pochodzenie szwedzkich Finw jest bardzo niejednorodne i faktycznie najbardziej widocznym kulturowym elementem, ktry ich czy jest jzyk. Z zewntrznej perspektywy, szwedzkojzyczni Finowie s Finami w tym sensie, e absolutnie nie identyfikuj si ze Szwecj tylko z Finlandi50. Swj dzisiejszy status jzyk szwedzki w Finlandii zawdzicza trzem czynnikom: 1) historyczny rozwj, czyli szwedzkie panowanie w Finlandii, 2) aktualnie bliskie i cige kontakty ze Skandynawi, ssiedztwo Szwecji, 3) szwedzkojzyczna ludno w Finlandii. Dzisiaj moemy mwi o tzw. szwedzkiej Finlandii. Mianem tym jest nazywany obszar, na ktrym zamieszkuj szwedzkojzyczni Finowie. Gwnie s to poudniowe, poudniowozachodnie i zachodnie tereny51. Szwedzka cz fiskiego spoeczestwa, ze wzgldu na swoj niewielk liczebno, nigdy nie miaa przewaajcej pozycji. Najsilniej bya reprezentowana w wieku XVII. Wtedy to w stosunku do caego spoeczestwa Finlandii jej odsetek wynosi 17, 5%. Dzisiaj liczb szwedzkojzycznych Finw szacuje si na okoo 295 000, co stanowi niecae 5,8% spoeczestwa. Pomimo znacznej rnicy w liczebnoci pomidzy Finami i szwedzkojzycznymi Finami, obydwa jzyk szwedzki i fiski s oficjalnymi jzykami narodowymi Republiki Finlandii. Jest to zagwarantowane w Konstytucji Finlandii z 11 VI 1999 w 17, ktry mwi: Jzykami narodowymi Finlandii s jzyk fiski i szwedzki. Oznacza to, e oba jzyki posiadaj rwny status. Konstytucja zakazuje dyskryminacji ze wzgldu na jzyk. Kady ma
48 49

http://www.jord.pl/src/jezyk_szwedzki.htm Przegld polonijny, Tom 31, s. 91. 50 Tame., s. 91-92. 51 Tame., s. 92.

27

te zagwarantowane ustawowe prawo do uywania przed sdem i w innych instytucjach pastwowych w sprawach jego dotyczcych wasnego jzyka, szwedzkiego lub fiskiego, jak rwnie prawo do obsugi w urzdach w tym jzyku. Pastwo zaspokaja rwnie kulturalne i spoeczne potrzeby mieszkacw fisko- i szwedzkojzycznych na rwnoprawnych zasadach52. Tak wic mimo zdecydowanej mniejszoci szwedzka ludno Finlandii czuje si penoprawn czci narodu. Jest brana pod uwag w wielu kwestiach dotyczcych pastwa. Widoczne do jest rwnie w fiskim parlamencie, gdy wg 51 Konstytucji, w jego pracach uywany jest jzyk fiski lub szwedzki. Dokumenty, ktre s niezbdne dla wniesienia sprawy do rozpatrzenia w parlamencie, przedkadane s przez rzd i inne wadze w jzykach fiskim i szwedzkim. Rwnie odpowiedzi i owiadczenia parlamentu, sprawozdania i opinie komisji staych, jak rwnie pisemne propozycje Rady Przewodniczcych, powinny by sporzdzone w jzykach fiskim i szwedzki53. Kada ustawa, zgodnie z 79 Konstytucji powinna by uchwalana w jzyku fiskim i szwedzkim. Dziki temu ludno szwedzkojzyczna moe czynnie ledzi zmiany w prawie, nawet wtedy gdy nie zna jzyka fiskiego na tyle dobrze by zrozumie wszystkie stanowione normy i przepisy. Szwedzkojzyczni obywatele Finlandii maj zagwarantowane prawo do zachowania odrbnoci jzykowej, istniej rwnie instytucje pozarzdowe, jak np. Finlandssvensksamling, ktre obserwuj przestrzeganie praw jzykowych jak rwnie su pomoc. Podczas organizacji administracji granice pomidzy jednostkami terytorialnymi wytyczane s tak, aby zarwno fiskojzyczna jak i szwedzkojzyczna ludno miay moliwo uzyskania wiadcze we wasnym jzyku i na rwnych podstawach (art. 122). wiadczy to o tym, e szwedzka mniejszo jzykowa jest traktowana na takich samych zasadach jak inni. Pastwo dba, aby nie poczuli si w Finlandii le. Chce zapewne, aby by to dla nich dom i nie czuli si tu obco. Szwedzka Finlandia to nie tylko rejon geograficzny ze cile okrelonym granicami. Mon j raczej opisa jako sie instytucji, organizacji i zwizkw. Praktycznie kada funkcjonujca w spoeczestwie fiskim komrka ma swj szwedzkojzyczny odpowiednik. Mona wic prowadzi niemale rwnolegle ycie i dziaalno w dwch jzykach. Konstytucyjne ustawy dotyczce edukacji gwarantuj takie same moliwoci nauki obydwu grupom jzykowym. Kady obywatel moe otrzyma wyksztacenie w swoim macierzystym jzyku. W szkoach nauczanie jzyka szwedzkiego jest obowizkowe w najwyszych klasach szkoy podstawowej, w liceach oraz na niektrych kierunkach studiw. Przeprowadzone w 2003r. badanie wykazao, e umiarkowana wikszo popiera nauk drugiego jzyka urzdowego, 42% Finw nie popiera, a 25% nie chce dwch jzykw urzdowych w kraju. Temat obowizkowego nauczania jzyka szwedzkiego jest przedmiotem nieustannych protestw i debat. Wskazuje si przy tym, e rezygnacja z nauczania jzyka szwedzkiego moe doprowadzi do zaginicia tego jzyka na terytorium kontynentalnej Finlandii. Wskazuje si rwnie, e znajomo jzyka szwedzkiego wrd Finw sprzyja podtrzymaniu identyfikacji skandynawskiej tego kraju. Dwujzyczny jest take Koci. Szwedzkojzyczni obywatele piewaj psalmy, koldy i inne pieni po szwedzku. Na oficjalnych pastwowych uroczystociach pierwsza zwrotka narodowego hymny piewana jest po fisku, druga po szwedzku. Obchodzi si wasne wita np. Dzie Szwedzki, Dzie Runeberga. W jzyku szwedzkim wydawane s gazety, nadawane programy radiowe i telewizyjne. Dwujzyczne napisy obowizuj na fiskich ulicach, lotnisku. Istnieje szwedzkojzyczny teatr. Nawet podczas suby wojskowej kady obywatel moe posugiwa si macierzystym jzykiem 54.

52 53

Konstytucja Finlandii z 1999r. Konstytucja Finlandii z 1999r. 54 Przegld, s. 92-93.

28

Pozycja jzyka szwedzkiego w Finlandii, pomimo, wydawaoby si, tak idealnych uwarunkowa prawnych, sabnie. Jest to spowodowane szeregiem czynnikw: due ruchy ludnociowe na terenie Finlandii, emigracja szwedzkojzycznych Finw za granic, niszy przyrost naturalny u tej grupy spoecznej, coraz mniej maestw mieszanych, w ktrych dzieci czciej mwi po fisku. Z drugiej strony mniejszociowa pozycja jzyka szwedzkiego w Finlandii jest rwnowaona przez jego pozycj w Skandynawii. Pomimo wic formalnej rwnoci obydwu jzykw, szwedzki posada dzi w Finlandii zdecydowanie pozycj jzyka mniejszociowego, nie tylko ze wzgldu na mniejsz liczb mwicych po szwedzku, ale i fakt, e tak naprawd tylko cz osb fiskojzycznych potrafi dobrze mwi rwnie po szwedzku, podczas gdy szwedzkojzyczni w przewaajcej czci s dwujzyczni. Im lepsza jest znajomo fiskiego u szwedzkojzycznych Finw, tym silniejsze mona zaobserwowa tendencje asymilacyjne i adaptacyjne, wyraajce si przewanie w dostosowywaniu jzyka do okolicznoci. W praktyce oznacza to, e rezygnuj oni ze swych praw konstytucyjnych, w myl ktrych maj oni moliwo posugiwania si swoim jzykiem macierzystym w sprawach administracyjnych i pastwowych55. Finowie o szwedzkich korzeniach nie uwaaj si bynajmniej za takich samych Szwedw jak ci po drugiej stronie Zatoki Botnickiej. Szwedzki jzyk Finlandii te rni si od tzw. pastwowego jzyka szwedzkiego gwnie wymow i intonacj. Nic bardziej nie zdenerwuje fiskiego Szweda, ni gdy usyszy w Sztokholmie: O jak wietnie mwisz po szwedzku, chocia z fiskim zapiewem. W Szwecji uywa si take nieco pejoratywnego okrelenia jzyk Muminkw. Ciekawostk jest, e matk popularnych na wiecie postaci literatury dziecicej bya fiska, szwedzkojzyczna pisarka Tove Jansson. Dla Skandynaww z innych krajw jest to najatwiej zrozumiaa wersja jzyka szwedzkiego56. BIBLIOGRAFIA: 1. 2. 3. 4. Przegld Polonijny, Tom 31, 2005. Konstytucja Finlandii z 11 VI 1999. http://www.jord.pl/src/jezyk_szwedzki.htm http://www.polityka.pl/swiat/analizy/1519600,2,szwedzki---jezyk-urzedowyfinlandii.read

Katarzyna Kara - Korespondencja elektroniczna jako forma promocji przedwyborczej

W XXI wieku Internet wydaje si by nieodcznym elementem codziennego ycia kadego czowieka. Std te, niewtpliwie jednym z najbardziej pomocnych narzdzi w budowaniu pozytywnego wizerunku politycznego jest wanie sie internetowa. To niemal idealny rodek przekazu, ktry moe stanowi efektywny komponent marketingu politycznego.57 Jednake kady potencjalny polityk ubiegajcy si o uznanie wyborcw, wpierw powinien zastosowa si do trjelementowego planu prowadzenia marketingowej dziaalnoci w sieci. Naleaoby wyj zapewne od opracowania prostej strategii kampanii wyborczej. Kolejnym krokiem byaby wnikliwa analiza dostpnych rodkw i narzdzi oferowanych nam przez Internet. Natomiast to wanie trzecie posunicie odnosi si do uycia tyche metod przy urzeczywistnianiu wczeniej ustalonej strategii.
55 56

Tame, s. 93-94. http://www.polityka.pl/swiat/analizy/1519600,2,szwedzki---jezyk-urzedowy-finlandii.read 57 Zdaniem A. Stpie, granice pastw nie ograniczaj si ju do dostpnoci do informacji. Zob. A. Stpie, Wpyw nowych technologii medialnych, [w:] Mediatyzacja kampanii politycznych, red. M, Kolczyskiego, Katowice 2009, s.232

29

Wspczesny wyborca oczekuje aby politycy, ludzie ktrym powierza swj gos, byli przede wszystkim skuteczni58, a taki efekt przynosi w gwnej mierze umiejtno cigego przypatrywania si szarej rzeczywistoci, szybkiego reagowania na pojawiajce si co rusz problemy, a take zdolno zaspokajania wszelkich oczekiwa. Kampania wyborcza prowadzona przy pomocy Internetu stwarza sposobno takiej personalizacji, ktra plasuje wyborcw w centrum zainteresowania, poprzez zwikszenie z nimi kontaktu i interakcji59. Nasze okno na wiat hojnie obdarowao nas rnorakimi narzdziami dziaania, ktre moemy wykorzystywa we wszystkich dziedzinach ycia. Dosownie podao nam je na tacy i prosi, bymy z nich czerpali. Jak wobec tego nie korzysta z blogw, portali spoecznociowych, stron internetowych czy poczty elektronicznej? Superman reagowa byskawicznie na gos potrzebujcego pomocy. Czy wspczeni politycy rwnie mog by super-bohaterami dziki sieci? Owszem, mog. To wanie ona daje nam t cudown moliwo dotarcia do kadego, w kadym miejscu i czasie, i sprawiaj, e wszyscy jestemy sobie blisi, bo przecie przynaleymy do wsplnej internetowej wioski. Jednym z fenomenalnych darw Internetu jest e-mail. Poczta elektroniczna zastpia tradycyjny system listownej komunikacji, ktra z roku na rok coraz bardziej popada w niepami. Wszystko to za spraw atwoci, szybkoci i bezpatnoci jakie gwarantuje nam elektroniczna korespondencja. Niestety rwnie dziki temu adresaci otrzymuj dziennie kilka, a nawet kilkanacie wiadomoci od przernych nadawcw, ktrzy tym wanie sposobem walcz o ich uwag i zainteresowanie. Znaczna cz tych listw jest od razu przechwytywana przez zabezpieczenia antyspamowe, ktre ustala sam waciciel danej poczty internetowej. C wic zrobi i jak sporzdzi e-mail wyborczy, aby nie trafi on od razu do folderu Spam, gdzie lduj niepodane wiadomoci, ale wrcz przeciwnie - przyku uwag czytelnika i zapad w jego pamici? Aby odpowiedzie na to pytanie naley przeanalizowa sposb komponowania listu elektronicznego o zabarwieniu politycznym krok po kroku. Pierwsze przykazanie, ktrego przestrzeganie jest niezbdne dla pomylnoci listu wyborczego, mwi o tym, aby wystrzega si umieszczania w nim obszernych tytuw pisanych z duych liter, zamieszczania przy nim zwikszonej iloci wykrzyknikw tudzie innych znakw interpunkcyjnych czy te zbyt duej iloci elementw graficznych.60 Miejsce przeznaczone dla nadawcy nie powinno zosta puste. W innym wypadku pozostawia ono wtpliwoci co do intencji e-maila, std anonimowe wiadomoci u wikszoci uytkownikw poczty internetowej od razu odsyane s do dziau Spam. Jeli chodzi o polityka, winien on na pierwszym miejscu uwzgldni swoje imi i nazwisko, bowiem to wanie te dane chce wypromowa, proszc rwnoczenie o udzielenie poparcia. W przypadku posa, e-mail moe by wysany za porednictwem biura poselskiego lub sztabu wyborczego, jeli trwa kampania wyborcza.61 Jednake i tu naley pamita o tej zasadzie, a nazwisko kandydata potraktowa nader powanie. Std istotnym jest, aby e-mail nadany zosta z adresu domeny danego polityka. Najlepiej w formie jan@kowalski.pl, a nie jan.kowalski@buziaczek.pl, co wyglda nieco karykaturalnie. Konstruujc list internetowy naley mie na uwadze gruntown regu panujc w sieci, a mianowicie to, e wszystko co raz zostao wysane w postaci elektronicznej, zostawia po sobie niezmazywany lad. Dlatego nadawca nie moe cofn, czy odwrci caej czynnoci wysania. Tym bardziej te nie moe w aden sposb wpyn na to co zrobi adresat z otrzyman wiadomoci: przeczyta, wyrzuci czy moe odele j dalej z nieprzychylnym komentarzem.
58 59

D. Doliska, Spoeczny wizerunek partii politycznych, Toru 2009, s.151 S. Trzeciak, Marketing polityczny w Internecie, Warszawa 2010, s. 10 60 S. Trzeciak, Marketing polityczny w Internecie, Warszawa 2010, s. 107 61 Tame, s.107

30

Podstaw listu wyborczego jest niewtpliwie dobry tytu, bowiem to wanie on jako pierwszy wpada czytelnikowi w oko. Std te powinien on by chwytliwy i intrygujcy, by zachci wyborc do dalszego czytania. Idc za Sergiuszem Trzeciakiem moemy wyodrbni kilka przykadowych sposobw na owe zatytuowania.62 Po pierwsze, polityk moe postawi na zaskakujcy efekt przy zastosowaniu bezporednich zwrotw, np. W czym mog Pani pomc? Mona te uy nieco kontrowersji, jak w przypadku posuenia si stajcymi po raz pierwszy przy urnie wyborczej modymi osobami, tytuujc takiego e-maila np. w sposb: Twj pierwszy raz. Dalej mona zaintrygowa odbiorcw chwytliwym tytuem w stylu Zosta nam ostatni tydzie lub Bdziesz dumny z Rzeszowa! Humor? Dlaczego nie. ukasz Fiutek, kandydat z jajami tak brzmiao haso wyborcze polityka startujcego w ostatnich wyborach parlamentarnych z ramienia SLD. T do odwan postaw zjedna sobie mnstwo zwolennikw nawet spord politykw z odrbnych frakcji politycznych. Przy tworzeniu tytuu e-maila, jak i oglnego hasa wyborczego niezbdna jest pomysowo. Jednakowo nie mona pozwoli na to, aby wszechogarniajca fantazja daa gr nad zdrowym rozsdkiem. Naley bowiem zwraca szczegln uwag na adekwatno owego tytuu listu wyborczego do zawierajcej si w nim treci. Trudno nie zgodzi si rwnie z autorem ksiki Marketing polityczny w Internecie, ktry wprost odradza stosowania tanich chwytw marketingowych,63 brzmicych np. Uwaga! Wana wiadomo! Nawet jeli spowodowaoby to przeczytanie tekstu w caoci, ostatecznie mogoby wzbudzi uczucie oszukania i wzburzenia, a takie efekty nale raczej do tych z gatunku niepodanych. Przysowiowym gwodziem programu jest rzecz jasna tre e-maila, a stworzenie dobrego tekstu niestety nie naley do najprostszych czynnoci. W dobie komputeryzacji codziennie dostajemy mnstwo wiadomoci reklamowych, promocyjnych itp. Std elektroniczny list sporzdzony przez polityka powinien jasno si wyrnia, niemal zahipnotyzowa i niejako stanowczo nakoni do przeczytania go od pocztku do koca, przy maksymalnym skupieniu wszystkich zmysw.64 atwym sposobem na zaintrygowanie i wzbudzenie ciekawoci odbiorcy jest przytoczenie na samym wstpie krtkiej historii majcej oczywiste odniesienie do caoci. Dziki temu prostemu posuniciu, czytelnik z ca pewnoci bdzie chcia si dowiedzie jak koczy si owa anegdota i jaki zwizek ma ona z intencj polityka. Oczywistym jest, e tre e-maila winna by dopasowana do wizerunku kandydata na polityczne stanowisko. Co przez to rozumie? Choby takie zasady jak ta, w myl ktrej znany i dowiadczony polityk nie moe da ponie si wyobrani i pozwoli sobie na przesad, czy kontrowersyjne stwierdzenia.65 Te bowiem warto pozostawi modym i odwanym dziaaczom, ktrzy w ten sposb chc zbudowa swj wizerunek i zapa w pamici wyborcw. Dlatego przy komponowaniu listu wyborczego, najwaciwszym dla tej pierwszej grupy politykw jest ostrono a nawet konserwatyzm. Unikanie bdw interpunkcyjnych i ortograficznych zdaje si by zasad wyssan z palca, bo kt w dzisiejszych czasach pozwoliby sobie na tak kompromitacj, kiedy ju nawet posiadanie sownika w formie ksikowej jest zupenie zbdne, poniewa komputer skrztnie potrafi ukry i naprawi nasze niedocignicia? Nie jest on jednak w stanie
62 63

S. Trzeciak, Marketing polityczny w Internecie, Warszawa 2010, s. 108 Tame, s.108 64 Dua perswazyjno listu wyborczego zwizana jest z wraeniem osobistego kontaktu, tworzeniem wizi midzy nadawc i odbiorc () daje [to] moliwo tumaczenia swoich racji, zobowiza wyborczych, wykorzystania elementw emocjonalnych, a take krytyki oponentw politycznych. Zob. D. Doliska, Spoeczny wizerunek partii politycznych, Toru 2009, s.151 65 M. Ku, Polityk jako produkt. Przykad Donalda Tuska [w:] Media w wyborach, Kampanie wyborcze, Media w polityce, red. T. Sasiskiej-Klas, Toru 2007, s. 311

31

poprawi naszej stylistyki czy te wstawi przecinka, mylnika czy kropki w miejscu, ktre tego wymaga (cho istniej ju najnowsze oprogramowania systemu Microsoft Office, ktre takie problemy rozwizuj, to i tak pomagaj wycznie w przypadku skrtw: np.). Warto rwnie zwrci uwag na wielko czcionki pisanego tekstu. Przede wszystkim chodzi tu o skupienie si na jednej wielkoci, przez co list bdzie sprawia wraenie spjnego i prostego graficznie, a dziki temu nie bdzie przypomina taniej reklamy produktu spoywczego.66 Emotikony to zestawienie znakw interpunkcyjnych tudzie liter, ktre pomagaj autorowi tekstu w prosty sposb wyrazi towarzyszce mu emocje. Jednake w korespondencji oficjalnej s one niedopuszczalne.67 Krtko mwic, polityk nie moe narazi swojej reputacji stosujc banalne skrty mylowe w postaci znaczka . Abym tylko nie musia wstydzi si, jeli jutro ta wiadomo trafi na pierwsze strony gazet. Moe si wydawa, e taka myl jest najodpowiedniejszym kryterium, ktrym powinien kierowa si polityk przy tworzeniu treci listu wyborczego. W zwizku z tym kolejnym, istotnym elementem tej dziaalnoci promocyjnej jest styl wiadomoci, ktry musi by dostosowany do danej okolicznoci. Jak na przykad odpowied na e-mail, ktra powinna by adekwatna do pierwszego listu. Wobec tego, gdy otrzymamy wiadomo zaczynajc si od sw Szanowny Panie, to bdem a wrcz nietaktem byoby odpisa Witaj. Fragmentem koczcym list elektroniczny jest stopka z imieniem i nazwiskiem, adresem e-mailowym i stron WWW. W przypadku biur poselskich bd innych instytucji czsto podaje si nadto numery telefonw, faksw bd kont w znanych komunikatorach internetowych, jak chociaby Skype, AQQ czy Gadu-Gadu. Naley jednak zwrci szczegln uwag na ilo informacji zawartych w stopce, by nie dopuci do sytuacji, w ktrej to tekst waciwy jest znacznie od niej krtszy.68 Jak si okazuje, nie atwym problemem jest okrelenie waciwego czasu nadesania emaila. Wedle oglnie przyjtych regu najodpowiedniejsz por jest albo poranek, albo pny wieczr, kiedy to moemy zaoy, e nasza grupa odbiorcw to osoby, ktre sprawdz swoj skrzynk pocztow w porze niadaniowej, przy ciepej i napawajcej dobrym humorem kawie. Niekiedy warto rwnie nawiza do okazji witecznej atmosfery wit Boego Narodzenia czy Wielkiej Nocy, przesyajc stonowane i krtkie yczenia.69 Trzeba jednak liczy si z tym, e takie listy mog uton w morzu innych, podobnych w treci, bd nie zosta potraktowane powanie. Kolejn kwesti, ktr chciaabym przybliy jest odpowiadanie na e-maile wyborcw. Powodem do dumy dla kadego polityka korzystajcego z tej wanie formy autopromocji, powinno by zainteresowanie odbiorcy, przejawiajce si w odesaniu wiadomoci zwrotnej. Jeli zawiera ona pytania, oczywistym staje si odpowied na nie, a zgodnie z zasadami tzw. netykiety, powinno to nastpi nie pniej ni po 24h w dni robocze.70 Na listy elektroniczne politycy nie musz odpowiada osobicie. Moe si tym zaj w jego imieniu np. osobisty asystent. Istniej jednak wiadomoci, na ktre kandydat polityczny nie musi, a nawet nie powinien odpowiada. Wyjtkiem tym s najoglniej rzecz ujmujc, wszystkie te listy, ktre naruszaj przepisy prawa karnego, czyli np. zawierajce tre obraliw, pogrki, bd te inne formy szantau, groby pobicia, mierci czy takie, ktre maj natur oczywistej prowokacji.

66 67

S. Trzeciak, Marketing polityczny w Internecie, Warszawa 2010, s. 108 Tame, s.108 68 Tame, s. 111 69 Tame, s.111 70 Tame, s.112

32

Listy do wyborcw to szczeglny rodzaj promocji, ktry z wyborw na wybory staje si coraz bardziej popularny.71 Czsto zdarza si, e dziki tej formie kandydat na dane stanowisko polityczne zyskuje nowych wyborcw, jak np. mnie, kiedy dotar do mnie mail wysany przez kandydata na Radnego Gminy Rymanw (woj. Podkarpackie). W ten prosty sposb przekona on o swojej kreatywnoci i chci bezporedniej wsppracy z mieszkacami, co wyrazi w nadesanym tekcie. Znaczna perswazyjno wiadomoci elektronicznej z pewnoci zwizana jest z wraeniem osobistej interakcji. W epoce spoeczestwa masowego, Internet to doskonaa forma komunikacji midzyludzkiej i informacyjnego medium. Z kolei umiejtno korzystania z sieci, jak susznie z reszt zauwaa M. Kaczmarska-liwiska, to nie tylko domena specjalistw od public relations, ale take kadego czowieka.72 Profesjonalna kampania wyborcza w dzisiejszych czasach nie opiera si ju wycznie na rozdawaniu ulotek czy boju o czas antenowy. Niemal w kadej dziedzinie ycia Internet udowadnia nam, e jest nam niezbdny i niczym niezastpiony. Kady liczcy si polityk posiada wasn stron internetow, blog lub portal na facebooku. Istnieje jednak prostsza, bardziej bezporednia i skuteczna metoda promocji, a mianowicie sawiony wyej e-mail. Za pomoc tego atwego narzdzia polityk ma szans na ukazanie swej ludzkiej, codziennej twarzy,73 informujc nas o swoich zainteresowaniach (jak np. Donald Tusk, ktry w listach do wyborcw a take na swojej stronie internetowej szczyci si zdobytymi pucharami i nagrodami, ktre zyska razem ze swoj druyn amatorskich pikarzy, w ktrej jest kapitanem 74), bd te kopotach, ktre dostrzega tak samo jak my i rwnie mocno i skutecznie pragnie si ich pozby. Jeli nie funkcjonujesz on-line, nie istniejesz - pisze w swej ksice Dorota Doliska. Podobne stanowisko przyjmuje Ireneusz Krzemiski, ktry twierdzi, e w dobie rozwoju technologicznego, politycy niejako zobowizani s do powanego traktowania narzdzi, ktre nam daje, bowiem korzystaj dzi z nich wszelkie grupy obywateli naszych wyborcw.75 W staroytnej Grecji istniaa Agora, a w XXI wieku mamy Internet forum, na ktrym kady moe bez skrpowania podzieli si swoimi pogldami. Politycy powinni wiedzie jak wykorzysta owe zasoby sieci, bo nie wystarczy ju zwyczajne w niej funkcjonowanie, ale naley nauczy si budowania dziki nim trwaych i prawdziwych relacji z wyborcami uytkownikami. Bibliografia: 1. D. Doliska, Spoeczny wizerunek partii politycznych, Toru 2009 2. M. Kaczmarska-liwiska, Witryna WWW przedsibiorstwa jako instrument Internet public relations przedsibiorstw [w:] Public relations w zarzdzaniu firm, red. E Tworzydo, Rzeszw 2004 3. M. Ku, Polityk jako produkt. Przykad Donalda Tuska [w:] Media w wyborach, Kampanie wyborcze, Media w polityce, red. T. Sasiskiej-Klas, Toru 2007 4. A. Stpie, Wpyw nowych technologii medialnych, [w:] Mediatyzacja kampanii politycznych, red. M, Kolczyskiego, Katowice 2009 5. S. Trzeciak, Marketing polityczny w Internecie, Warszawa 2010 6. Wadza. Media. Polityka, red. M. Gierula, Katowice 2006
71

Profesjonalna kampania wyborcza nie moe skoczy si na rozdawaniu ulotek i walce o czas antenowy, wyborca polski sta si bowiem coraz bardziej wymagajcy. Zob. D. Doliska, Spoeczny wizerunek partii politycznych, Toru 2009, s.156 72 M. Kaczmarska-liwiska, Witryna WWW przedsibiorstwa jako instrument Internet public relations przedsibiorstw [w:] Public relations w zarzdzaniu firm, red. E Tworzydo, Rzeszw 2004, s.107 73 D. Doliska, Spoeczny wizerunek partii politycznych, Toru 2009, s.157 74 M. Ku, Polityk jako produkt. Przykad Donalda Tuska [w:] Media w wyborach, Kampanie wyborcze, Media w polityce, red. T. Sasiskiej-Klas, Toru 2007, s. 314 75 D. Doliska, Spoeczny wizerunek partii politycznych, Toru 2009, s.158

33

7. Za kulisami spektaklu. Medialne wizerunki polityki, red. M. Sokoowski, Toru 2009

ukasz Karwowski - Jzyk Kibola

Czytajc pras, ogldajc telewizj, czy te przegldajc strony internetowe bardzo czsto moemy spotka si z okreleniem kibol. A w szczeglnoci ostatnimi czasy. Jednak co tak naprawd oznacza to sformuowanie? W gruncie rzeczy, kibol to nic innego jak po prostu kibic chodzcy na mecze, wspierajcy dopingiem swoj druyn, jedcy na mecze wyjazdowe. Jzyk kadej subkultury rzdzi si swoimi prawami i jzyk kibicw rwnie nie odstaje od norm, co wicej, jest on bogaty, spontaniczny, dosadny, kreatywny, przy czym nierzadko wulgarny. Kibice drwi z pojcia kibol i raczej w swoim gronie uywaj go w celach humorystycznych, za sami siebie nazywaj fanatykami. Fanatycy, to najczciej grupa zoona z kilkuset, a nawet kilku tysicy osb, ktra odpowiada za atmosfera, jaka panuje na stadionie. Dla prawdziwego fanatyka nie ma znaczenia, gdzie jego druyna gra mecz. Jeeli spotkanie rozgrywane jest na wyjedzie, to poda za ni w najdalszy zaktek wiata. Za kiedy mecz ma miejsce w rodzinnym miecie, zasiada na jednej z trybun przeznaczonej dla niego. Trybuna ta traktowana jest jak witynia i oczywicie ma ona swoj nazw wasn. W Polsce jest to najczciej myn. Kilka druyn w naszym kraju ma swoje odpowiedniki i tak na Lechu Pozna jest Kocio, W Warszawie chodzi si na ylet, a fanatycy KSu okupuj Galer. Naley nadmieni, e dopingiem kieruje odpowiednia do tego osoba nazywana gniazdowym. Kada ekipa ma w swoim repertuarze co najmniej kilkanacie przypiewek. Jedne mona piewa zawsze, inne wychodz, gdy druyna wygrywa, a jeszcze inne s typowe tylko dla meczw wyjazdowych. Myn to z reguy miejsce prezentacji opraw przygotowanych przez ultrasw, ludzi zajmujcych si oprawami na meczach. To oni wymylaj projekty, szyj i kupuj materiay, maluj tzw. sektorwki, podwieszaj ptna, odpalaj pirotechnik itp. Jednak, to nie koniec struktury kibicowskiej, gdy do niej nale jeszcze grupy: hooligans ludzie do walki i wywoywania awantur. Ich cel to rywalizacja z innymi kibicami w imi swojego klubu. Maj swj honor, walcz tylko z rwnymi sobie. Jest jeszcze grupa najgroniejszych chuliganw bojwka. Nastpn grup s piknikowcy, grupa zwykych kibicw. Ostatni za sympatycy, ktrzy uczestnicz w meczu okazjonalnie, zwykle z powodw niesportowych. Naley zaznaczy, e na sektorze przeznaczonym do gonych okrzykw i pieww padaj i takie ktre s skierowane w stron wadz pastwowych czy struktur Polskiego Zwizku Piki Nonej, a take policji. S to wrzuty, czyli okrzyki niezadowolenia skierowane do odpowiednich osb lub organizacji, czsto wulgarne. Tego typu przekazy s zazwyczaj krtkie i rymowane, gdy atwiej je wykrzycze w sposb gony i wyrany, aby dotary one do adresata. Tego typu hasa mona rwnie zamieszcza na ptnach ktre s wywieszane. Na Polskich stadionach krloway ostatnio: Donald matole Twj rzd obal kibole oraz Niespenione rzdu obietnice= temat zastpczy kibice. Kibice zawsze byli, s i miem twierdzi, e bd przeciwko kadej wadzy, jest to swego rodzaju opozycja. Wojna bo tak chyba trzeba nazwa relacje na linii rzd - kibice, rozpocza si od feralnego finau Pucharu Polski, pomidzy Lechem a Legi rozgrywanym w Bydgoszczy dnia 4 maja 2011 roku. Doszo wtedy do starcia midzy chuliganami obu ekip. Zniszczenie stadionu, ranni policjanci, to tylko nieliczne przywoania wyrzdzonych szkd. Pan premier wypowiedzia na nastpny dzie wojn stadionowym bandytom. Najlepszym tego przykadem jest powoywanie grupy policji do spraw kibicw, lub znowelizowanie ustawy o udziale w imprezach masowych. Kibice wprowadzenie tej ustawy, potraktowali jako zamach na ich wolno uwaajc, e ze stadionu prbuje si zrobi teatr i bynajmniej nie maja na myli wspaniaego widowiska, tylko atmosfer jaka panuje w tyme miejscu. Ustawa
34

ta wprowadzaa nakaz nabycia kart kibica i biletu imiennego, zakaz wnoszenia i odpalania rodkw pirotechnicznych na terenie stadionu, oraz zakaz zasaniania twarzy szalikiem, kapturem i wiele innych. Najdotkliwsz kar dla kibicw, jest zdecydowanie zakaz odpalania pirotechniki (dla kadego fanatyka piro to najwspanialsza rzecz na stadionie), ktry do tej pory take obowizywa, lecz kary za uycie rodkw pirotechnicznych zwikszyy si diametralnie (do 3 lat zakazu stadionowego oraz do 3000 ty. zotych grzywny dla odpalajcego race, do tego dochodzi kara dla klubu). Std wzia si akcja propagandowa majca na celu obalenie rzdw Donalda Tuska przez kibicw. Kibole twierdzili, e tak ostre sankcje, to wynik nieudolnoci i malejcego poparcia rzdu. Robiono liczne akcje protestacyjne, wywieszano transparenty, wychodzono na ulice z ulotkami zniechcajcymi na gosowanie na obecnie rzdzc partie, synny Tskobus, ktry podrowa po caym kraju siejc propagand antyrzdow. Negatywne emocje kierowane s take pod adresem PZPNu. Kibice traktuj ten zwizek jako niepowan organizacj, ktra marnotrawi grube miliony. Nie da si ukry, e jest to wrg publiczny numer jeden. Prezesem PZPNu na chwil obecn jest Grzegorz Lato, ktrego dymisji kibice i nie tylko domagaj si ilekro nadarzy si tylko okazja. Niestety dla protestujcych, wobec kadencji obecnego prezesa, statut jest zbudowany w ten sposb, i prezesa nie moe odwoa nikt oprcz jego samego, ewentualnie schodzi ze stanowiska po skoczeniu kadencji. Powstao wiele hase przeciwko Grzegorzowi Lato, jednym z najczstszych jest: Bye legend, zostae sprzedajn mend. Pierwsza cz hasa odnosi si do pikarskiego dorobku, za druga do penicej obecnie funkcji. Ze emocje nasilaj si z kadym kolejnym szczeblem. Wiele pretensji ma si do arbitrw ktrzy s gwnymi rozjemcami w meczach. Ich kompletny brak przygotowania do zawodw, braki kondycyjne, szkoleniowe, licznie popeniane ewidentne bdy wprowadzaj kibicw do szewskiej pasji, czego nie omieszkaj zademonstrowa licznymi okrzykami. Najpopularniejsze to: drukarze! drukarze!, oraz zodzieje! zodzieje! lub bardziej wulgarnymi: Polscy sdziowie to K**wy sprzedawczykowie. Niekompetentno sdziw ma odzwierciedlenie w wizerunku PZPN, gdy to wanie zwizek, odpowiada za ich przeszkolenie i przygotowanie. Caej sprawie pikanterii dodaj liczne doniesienia o popenieniu przestpstw korupcyjnych. Co rusz w mediach syszy si o nowych zatrzymanych, dziaaczy, sdziw, delegatw. To wszystko skada si na bardzo negatywny wizerunek PZPNu wobec kibica, ktry nie potrafi obdarzy go zaufaniem. Kolejnym organem ktry nie cieszy si przychylnoci kibicw jest bez zwtpienia policja. Jednak w tym przypadku na okrzykach i protestach si nie koczy. Czste starcia z policj, maj rnorakie przyczyny, najczstsz z przyczyn jest ingerencja sub porzdkowych w sprawy kibicowskie. Wyjazdy na mecze odbywaj si zawsze pod eskorta policji, aby nie doszo do spotkania dwch (lub wicej) zwanionych grup, gdy takie spotkanie mogo by si zakoczy awantur. Czsto tego typu awantury s umawiane i nazywa je si ustawkami, jest to nic innego jak bijatyka, w ktrej kibice udowadniaj sobie kto jest silniejszy. Ustawki maj te inne nazewnictwo i tak w powaniejszym slangu kibicowskim to wsplne grillowanie lub pichcenie kiebasek. Odbywaj si z dala od stadionw, po wczeniejszych ustaleniach, ile osb i w jakim wieku lub banda na band. Niektre ekipy zawieraj sojusze, w imi ktrych walcz razem przeciwko innym klub. Wikszo ekip, uznaje pakt poznaski z grudnia 2004 stanowicy zakaz uywania jakiegokolwiek sprztu (noy, , kijw baseballowych) i zawieszenie broni na meczach reprezentacji. Oczywicie policja stara si nie dopuszcza do takich sytuacji, dlatego te rodzi si konflikt i czsto dochodzi do star z policj. Do takich zdarze moe doj w trakcie meczu, (cho obecnie to bardzo rzadkie przypadki) gdzie druyna X chce si przedosta do druyny Y w celu konfrontacji. Wtedy policja rozdziela te dwie grupy aby zapewni bezpieczestwo innym osobom przebywajcym na stadionie. Liczne okrzyki w kierunku
35

policji to midzy innymi: Zawsze i wszdzie policja je*ana bdzie lub mnie wulgarne: Biae kaski robi laski. Dziaanie policji na stadionie jest jednak wiksze, mog oni konfiskowa rnorakie przybory kibicowskie ktre s zakazane np. pirotechnika, szaliki, czapki z niedopuszczalna treci (wulgaryzmy).Kibicw irytuje fakt, e policjanci przebrani za kibicw wchodz na ich sektory i robi wszystko by wyda zakaz stadionowy. Rwnie pojazdy, ktrymi poruszaj si funkcjonariusze maja swoje nazwy i tak do najczstszych nale kataryna, suka i lodwa. Nienawi do policji jest tak dua, e grupy kibicowskie tworz flagi ktrych zadaniem jest obraanie policji i tak najczstszym hasem jest ACAB Wszystkie Gliny To Gnoje (Zagraniczny odpowiednik cHWDP). Kolejnym i zarazem ostatnim elementem wymienionym przeze mnie nielubianym przez kibicw jest tzw. czwarta wadza czyli media. Kibole zarzucaj gazet, telewizji, radiu, e niszcz rodowisko kibicowskie poprzez przeinaczanie faktw na ich niekorzy, im wicej agresji tym wiksza ogldalno. Zdecydowanym wrogiem wrd gazet jest gazeta wyborcza, ktr kibice nazywaj mwic kolokwialnie gwno prawda, za prym wrd najmniej lubianych telewizji wiedzie TVN ktremu kibice zarzucaj najmniejsz rzetelno dziennikarsk. Przedstawiciele grup kibicowskich nawouj, eby nigdy z mediami nie rozmawia, a nawet nie zaczyna rozmowy, aby nie da si sprowokowa i tym samym da im to czego chc, czyli taniej sensacji. Jednak konflikt nie przybiera powaniejszych postaci, krzyczane hasa przeciw rnorakim gazet czy telewizji raczej nie usyszy si na stadionie, jeeli takowe wystpuj to s to raczej sporadyczne przypadki. Wan relacj dla kibicw jak i klubu jest porozumienie miedzy nimi. Historia pokazywaa ju nie raz, e gdy nie uzyskiwano odpowiednich kompromisw we wsppracy, klub wiele traci sportowo. Mwi si, e piki nonej nie ma bez kibicw, lecz stawiajc sytuacje odwrotnie, nie ma kibicw bez piki i tu take nie mona zaprzeczy tej tezie. Sytuacja jest oczywista, jeeli na stadion przychodzi wielu widzw to pienidze z biletw id do klubu, przy gonym, fanatycznym(spontanicznym) dopingu pikarzom, gra si duo atwiej i w ten sposb, atwiej o wygrane mecze. Za wygrane mecze to wysokie miejsce, a wysokie miejsce to due pienidze i mwic krtko, interes si krci. Co jednak jeli klub nie dogada si z kibicami? I jakie mog by przyczyny nieporozumie? Ot przyczyn moe by wiele, a skutki powane. Jedn z nich mog by sabe wyniki zespou, biorce si z braku zaangaowania. Kady kibic wybacza poraki, ale po walce i zaangaowaniu. Jeeli za przegrane wynikaj z tego, e kopacz nie podchodzi profesjonalnie do swoich obowizkw, a kibic paci za bilet i musi oglda nieudolno zawodnika, to sytuacja nie wyglda za ciekawie. Takiego przykrego przypadku dowiadczyli kibice Korony Kielce, ktrzy po serii poraek swojego zespou postanowili zaprotestowa, nie prowadzc dopingu i wywieszajc wymowny transparent: W gowach zabawa, dyskoteki na boisku pikarskie kaleki. Sowa transparentu nie s przypadkowe, gdy paru grajkw w przed dniach meczw widziano w klubach i pubach. Najczstsz form protestw jest brak dopingu i dobrze uoony sownie transparent, lecz gdy sytuacja przybiera powaniejsz form, czsto dochodzi do bojkotowania meczy, czyli nie przychodzenie na nie. Intencje s bardzo jasne, brak kibicw rwna si brak pienidzy za bilety. Ten typ protestu zaczy preferowa prawie wszystkie kluby w kraju, po wprowadzeniu przez rzd tzw. nagonki na kiboli. Kibice nie przychodzc na mecz chcieli pokaza, e s jednoci, a mecze pikarskie bez nich to adne wito. Milczenie czyli brak dopingu, to take jedna z form jzyka. Kibice to ludzie, ktrzy powicaj si swojej pasji w peni, robic to z penym zaangaowaniem. Kibic, ktry dziaa na rzecz klubu, nie tylko wspiera j gonym dopingiem jedc za swoj druyn. To take liczne akcje charytatywne, zbirki, uczszczanie na wane wydarzenia patriotyczne. Tego typu akcje organizuj Stowarzyszenia kibicowskie, ktre dbaj o to, by wizerunek kibola si polepsza. Akcje w ktrych kibice bior najczciej
36

udzia to zbirki artykuw szkolnych, kiedy najmodsi zaczynaj nauk, branie pod opiek zapomnianych grobw onierzy, polegych za ojczyzn, organizowanie turniejw pikarskich, z ktrych pienidze przeznaczone s na domy opieki lub inne orodki ktre potrzebuj wsparcia finansowego. Czsto przy okazji takich turniejw pomagaj zgody, czyli zaprzyjanione kluby, ktre wspieraj si na meczach. Atmosfera na tego typu spotkaniach jest znakomita, gdy nie ma adnych bluzg tylko wsplne pieni sawice obydwa kluby. Naley doda, e take grupy ultras, o ktrych pisaem na pocztku mojej pracy, pomagaj dziki swojemu talentowi plastycznemu. Bywao, e robili oni zrzute na farby i odmalowywali np. szpitale, aby chorzy w godnych warunkach i jak najszybciej mogli wraca do zdrowia. Jak ju wczeniej wspomniaem, kibice to wielcy patrioci. Jak powiedzia polityk Janusz Korwin Mikke: Kibice to najwiksi patrioci, jestem przekonany, e gdyby trzeba byo broni kraju, oni stanli by w drugim szeregu, zaraz za onierzami. Ich patriotyzm przejawia si w uczestniczeniu w uroczystociach patriotycznych. Nieodcznym atrybutem kibica na marszach lub rocznicach jest flaga narodowa. Co i rusz na flagach najprzerniejsze ekipy podkrelaj swoj przynaleno do danego regionu, miasta, czy nawet osiedla. Swj mikroregion, kibice promuj poprzez wydawanie tekstyliw, gadetw, okrzyki podczas meczw czy efektowne oprawy. Dziaalno niekiedy wykracza take poza stadion jednym z nowszych przykadw jest pikne graffiti warszawskiej Legii w hodzie Powstacom 44. Oprcz tego mog, take pojawia si transparenty z hasami: Bg, honor, ojczyzna, Pamitamy , lub sama data tego wydarzenia. Transparenty i flagi wywieszane s take na meczach, kiedy to spotkanie jest rozgrywane w rocznice wydarze patriotycznych. Wtedy grupy ultras prezentuj oprawy, upamitniajce to wane wydarzenie. Do tego dochodzi odpiewanie hymnu, a take czsto Roty, towarzysz take temu liczne okrzyki: Cze i chwaa Bohaterom oraz skandowanie nazwisk, najwaniejszych postaci historycznych. Jzyk modych kibicw, jest bez wtpienia barwy i rnorodny, podlega cigym przemianom. Pod wzgldem rodkw jzykowych, skada si niemal wycznie z neologizmw i metafor. Poprawno gramatyczna nie budzi wikszych zastrzee. Jedno jest pewne - aby doceni jego walory i w peni go zrozumie, nie wystarczy przyswoi kilka poj - jzyk trzeba pozna w jego naturalnym rodowisku. Zapraszam Ci na stadion. Poczuj t atmosfer.

Justyna Kiebasa - Przeklestwa wymiar prawny i kulturowy

Aby dobrze zrozumie problematyk i znaczenie tematu naley najpierw wyjani znaczenie terminu przeklestwo, poniewa to na pozr zrozumiae dla wikszoci spoeczestwa sowo moe by interpretowane na przerne sposoby. Ot przeklestwa s uznawane za rodzaj wulgaryzmw, a wic takich wyrae bd zwrotw, ktre postrzegane s jako obraliwe, nieprzyzwoite, a wrcz ordynarne, niejednokrotnie mog by traktowane jako obelga. Przeklestwa charakteryzuj si tym, e stosowane s w celu rozadowania napicia w sytuacjach nerwowych bd stresujcych, lub jako odpowied na negatywne bodce docierajce do czowieka z zewntrz, s one rwnie bardzo czsto stosowane jako sposb rozadowania napicia zwizanego z uniesieniem emocjonalnym. Niekiedy przeklestwa s te pewnego rodzaju sposobem na odreagowanie stresu, wyadowanie negatywnych emocji bd zwykym sposobem odreagowania. Oczywicie nie jest to jedyny i niezawodny sposb na reagowanie w stresujcych sytuacjach ale dla duej grupy spoeczestwa jeden z najbardziej skutecznych i najatwiejszych sposobw. Niestety coraz czciej moemy zaobserwowa naduywanie przez wikszo spoeczestwa, a wic nas samych tych wyrazw w codziennym yciu, jako nieodcznego
37

elementu wszelkich opowiada, jako dodatku do rozmowy czy te ubarwienia dowcipu. Mona zaryzykowa stwierdzenie ze przeklestwa stay si niezwykle powszechnym elementem naszego ycia, a wic coraz wikszym problemem spoecznym 76. Praktycznie wszdzie wspczesny czowiek moe zetkn si ze zjawiskiem jakim jest przeklinanie. Co pod wzgldem kulturowym nie jest niczym dobrym i powszechnie akceptowanym. Wrcz przeciwnie bardzo czsto, a przynajmniej oficjalnie spotyka si z du krytyk i oburzeniem. Nawet jeli kademu z nas zdarza si czasem uy przeklestwa to nie koniecznie oznacza to, e daje on przyzwolenie na uywanie ich przez inne osoby w miejscach publicznych czy rodkach transportu miejskiego, w sposb wulgarny i ostentacyjny. Co ciekawe wikszo ludzi przeklinajcych absolutnie nie zdaje sobie sprawy jak czsto to robi i jak ogromn maj skonno do naduywania przeklestw. Mona rwnie zaobserwowa bardzo interesujce zjawisko jakim jest dostosowywanie si ludzi, a waciwie ich sownictwa do rodowiska w jakim sie obecnie znajduj. Na przykad znajdujc si w grupie ludzi czsto stosujcych przeklestwa czy te inne wulgaryzmy pozwalamy sobie na wicej i nie rzadko przenosimy te zwroty do wasnego sownictwa, prawdopodobnie podwiadomie chcc w ten sposb pokaza swoj przynaleno do danej grupy spoecznej. Co z kolei prowadzi do zuboenia naszego sownictwa i upowszechniania przeklinania. Niestety wikszo ludzi nie zdaje sobie rwnie sprawy z koniecznoci analizy swojej wypowiedzi i cakowicie zapomina o potrzebie kontrolowania swojego sownictwa co coraz czciej mona zauway u ludzi bardzo modych, ktrzy absolutnie nie dostrzegaj ogromnej iloci przeklestw i wulgaryzmw w swoich wypowiedziach. Oczywicie warto rwnie wspomnie o tym, e zachowujc si w ten sposb i przeklinajc w miejscach publicznych czy te bdc w towarzystwie sami wystawiamy sobie opini ludzi wulgarnych, nie wychowanych i posiadajcych nisk kultur osobist. Istnieje jednak jeden argument tumaczcy w pewien sposb osoby przeklinajce, mianowicie s to badania przeprowadzone przez doktora Richarda Stephensa z Keele University, ktry dziki przeprowadzonym eksperymentom stwierdzi, e przeklinanie agodzi bl fizyczny, tak wic wyniki tego badania mona uzna jako jeden argument usprawiedliwiajcy osob przeklinajc77. Niezwykle istotny jest rwnie aspekt prawny stosowania wulgaryzmw. W naszym kraju istnieje zapis regulujcy uywanie wulgaryzmw, jest to art. 141 Kodeksu Wykrocze, ktry brzmi: Kto w miejscu publicznym umieszcza nieprzyzwoite ogoszenia, napis lub rysunek albo uywa sw nieprzyzwoitych, podlega karze ograniczenia wolnoci, grzywny do 1.500 zotych albo karze nagany 78. Jednak jak si okazuje Ministerstwo Sprawiedliwoci nie ma zamiaru na tym poprzesta w walce z wulgarnym sownictwem w miejscach publicznych i ju pojawi sie projekt nowelizacji Kodeksu Wykrocze, w ktrym przewidywane s kary nawet do 3000 zotych, czyli dwukrotnie wysze ni obecnie. Nowe przepisy maj wej w ycie prawdopodobnie na pocztku przyszego roku. Oczywicie temat ten budzi wiele emocji czasami bardzo skrajnych i zarwno przeciwnicy jak i zwolennicy zaostrzenia przepisw zgodnie twierdz, e s one zbyt oglnikowe, poniewa w aden sposb nie s skatalogowane wyraenia zakazane dlatego te kara za to przewinienie w duym stopniu zalee bdzie od zamiaru oraz okolicznoci, w ktrych zostan uyte79. Przeklinanie i uywanie wulgaryzmw od lat jest kwesti sporn, dzielc spoeczestwo, poniewa istnieje grupa ludzi bardzo oburzonych, niezadowolonych i otwarcie mwicych o nietolerowaniu takiego sposobu wysawiania i stosowaniu takiego sownictwa. Dla ktrych jest to ogromny problem i ktrzy nie zamierzaj pozosta obojtni
76 77

www.wikipedia.pl www.stopwulgaryzmom.pl 78 www.karne.pl 79 www.ms.gov.pl

38

wobec tego zjawiska, tworzc midzy innymi rne strony internetowe, akcje spoeczne typu Stop wulgaryzmom czy te podejmujc inne dziaania w celu zwalczenia tego zjawiska. Oraz taka grupa ludzi, ktra pomimo i do koca nie jest przeciwnikiem, a wic nie podejmujca adnych dziaa w kierunku ich zwalczenia. Tak wic temat ten jest cigle otwarty i bardzo czsto jest on indywidualn spraw kadego z nas.

Ewa Kak - Efektywno nauki jzykw obcych a jako systemu edukacji

Na pocztku chciaabym pokrtce napisa kilka zda na temat Polskiego systemu edukacji w ujciu oglnym, bez nawizywania do nauki jzykw obcych w szkoach na kadym poziomie edukacji, ani do efektywnoci tej nauki, ktra, co udowodni poniej jest znikoma a nawet omieliabym si powiedzie, e nie ma adnego efektu. Polska szkoa, jaka ona waciwie jest? Na ten temat mona by byo dugo dyskutowa, opinii zapewne byo by wiele, ale dla mnie szkoa pozostanie instytucja zabijajc w bardzo skuteczny sposb wszelkie przejawy kadego talentu, w tym i jzykowego. Trudno powiedzie, czym to jest spowodowane czy wadliwy jest cay system edukacji czy program nauczania wymaga zmian czy moe sposoby nauczania nie daj podanych efektw. W prawdzie faktem jest, e kady ucze jest inny, s Ci bardziej zdolni i Ci mniej zdolni, a take i tacy, ktrzy wymagaj szczeglnej uwagi. Moim zdaniem wanie na tym etapie pojawia si problem, ktry jest zwizany z brakiem indywidualizacji ucznia przez nauczyciela, co by miao znaczenie przy okreleniu zdolnoci i stylw funkcjonowania ucznia, o ile z zdolnym uczniem potrafi pracowa kady nauczyciel, to z uczniem przyswajajcym wiedz wolniej, nie kady sobie poradzi. Wikszo nauczycieli powie, e nie moliwa jest indywidualizacja ucznia w grupie 20-30 osobowej podczas 45 minutowej lekcji, ale nie zmienia to faktu, e zadaniem szkoy jest rozwijanie talentw ucznia ukierunkowanie go w kontekcie przyszych wyborw. Poniewa nie trzeba przeprowadza naukowych bada eby stwierdzi, e nie kady moe by genialnym matematykiem, fizykiem, chemikiem bd te pisa wiersze. Szkoa nie powinna gubi talentw wrd swoich uczniw, wspieranie uzdolnie i rozwj kreatywnoci powinien by priorytetem wspczesnej szkoy. Wiele bdzie zalee od aktywnoci i umiejtnoci pedagogicznych nauczyciela, relacje midzy uczniem a nauczycielem to jeden z gwnych czynnikw wpywajcych na skuteczno nauczania, nauczyciel powinien by pierwszym diagnostykiem wskazujcym kierunek rozwoju kadego dziecka, a talent jest jak kawaek szlachetnego, ale surowego metalu dopiero pilna praca go obrobi i warto mu wielk nadaje (Stanisaw Staszic).Nauczyciel powinien posiada kompetencje, aby rozpoznawa zdolnoci i talenty swoich podopiecznych, rozrnia te pojcia, diagnozowa:, kto w zespole klasowym posiada jakie uzdolnienia, a kto talent. Mona talent dostrzec i rozwija, ale te go... zmarnowa. Edukacja to nie tylko wiedza, to take dugi i owocny proces ksztatowania dziaajcej samodzielnie osobowoci. Polska szkoa powinna by nastawiona na specjalizacje od na najmodszych lat, bo tylko specjalici w swoich dziedzinach bd w stanie zaistnie i przetrwa na rynku pracy, powinna ksztaci swoich uczniw tak, aby wiedza zdobywana na poszczeglnych szczeblach edukacji bya wykorzystywana w przyszoci. Zasada Trzech ZZZ, czyli zaku zda zapomnie nie zawsze okazuje si przydatna na pewno nie w przypadku nauki jzykw obcych, ktra jest specyficzn form nauki, jej powodzenie zaley od kilku czynnikw, od umiejtnoci nauczyciela od zaangaowania nauczyciela i od tego czy potrafi zarazi pasj jzykow swoich uczniw, w kocu odpowiednia motywacja do klucz do sukcesu w skutecznym nauczaniu jzyka obcego, ktry jest procesem dugotrwaym, pracochonnym i moe szybko zniechci, albo si po prostu znudzi. Dlaczego warto uczy si jzykw obcych?, choby, dlatego e ok. 1.500.000.000 ludzi na caym wiecie zna jzyk
39

angielski, a kolejne 1.000.000.000 jest w trakcie nauki, wiadomo, e mona porozumie si z zdecydowana wikszoci obywateli wiata powinna by mobilizujc. To akurat troch artobliwy argument, piszc cakiem serio jest jedna odpowied, bo nie mamy innego wyjcia, w obecnych czasach i w niedalekiej przyszoci tylko intensywny samorozwj pozwoli rozwin skrzyda kariery. Wiedza o edukacji jzykowej w Polsce pochodzi z zestawie informacji o egzaminach maturalnych oraz od dwch lat gimnazjalnych, brak informacji na temat poziomu nauczenia jzyka w modszych klasach zamazuje poniekd obraz skutecznoci tego nauczania nie pozwala na wczesne wykrycie bdw i skorygowanie ich. Jednak statystyka statystyk, a jak wyglda praktyka? Nie mog tu wyraa opinii o kadej szkole w Polsce, bo jest to nie moliwe, nie posiadam wiedzy o poziomie nauczania w tych, e szkoach, jednak sytuacje, ktre opisuje poniej wystpuj i s pewn patologia systemu. Mnie osobicie zawsze zastanawiao jedno: jak to jest moliwe, e uczc si jzyka obcego przez trzy lat gimnazjum i trzy lata liceum uczniowie nie umiej go na poziomie swobodnej komunikacji, gdzie dla porwnania prywatne szkoy jzykowe s wstanie nauczy swoich suchaczy pynnego posugiwania si jzykiem w cigu czterech lat. Kto powie, e nie powinnam porwnywa nauki w prywatnej szkole do warunkw nauki w szkole publicznej. W szkole prywatnej, bdzie odpowiednio przystosowana pracownia jzykowa, grupy bd o wiele mniej liczniejsze, a take istnieje moliwo wyboru metody nauczania przez suchacza i to na pewno s spore udogodnienia, zwikszajce szanse do szybszego i bardziej efektywnego opanowania jzyka. Niektre ze szk proponuj podpisanie umowy ze suchaczem, ktrego zapewni, e w cigu okrelonego czasu, dziki ich metodom przyswoi jzyk bez wikszego wysiku, co jest moim zdaniem lekko przekoloryzowanym chwytem reklamowym, jednak nieujmujcym skutecznoci tym, e szkoom. Niestety nie kadego sta na to, aby w siebie zainwestowa, osoby, ktre w taki sposb zdobyy znajomo jzykw obcych s lepiej przygotowane do matury, a w przyszoci zwikszaj si ich szanse rozwojowe. Nie powinno si upowszechnia tego typu tendencji, poniewa brak rwnego dostpu do nauki jzykw obcych prowadzi do nierwnoci spoecznych. Czy szkoa publiczna moe zbliy si do tych standardw, moim zdaniem musi stopniowo dy do tego poziomu. Co w takim razie jest nie tak?, moe same metody nauczania stosowane przez nauczycieli s nie odpowiednie. Metoda nauczania, ktra jest stosowana zazwyczaj w wikszoci szk publicznych nazywana jest metod gramatyczno tumaczeniow i polega ona na tym, e zajcia prowadzone s w jzyku ojczystym, na czytaniu i omawianiu w obcym jzyku tekstu, tumaczeniu zasad gramatycznych, jakie si w nim pojawiaj, a take poprzez wykuwanie swek na pami. Brakuje swobodnego komunikowania si, podczas ktrego szybciej mona oswoi si z nowo poznanym sownictwem i o wiele atwiej go zapamita. Z wasnego dowiadczenia wiem, e znajomo szesnastu czasw w angielskim nie pomoga mi w porozumieniu si obcokrajowcami. Nie twierdze, e gramatyk naley pomin, trzeba ja wprowadza w odpowiednim momencie nauki, kiedy ucze opanuje ju pewien zasb sownictwa, podstawowa konstrukcja zdania na pocztek mu na pewno wystarczy. Ja osobicie uwaam, e, te metoda prowadzi do nikd, bo eby mc przeksztaca zdania i oglnie bawi si konstrukcjami gramatycznymi trzeba przynajmniej umie je przetumaczy, bo samo wyrycie reguki gramatycznej nie wiele pomoe. Taki sposb nauczania, zniechca uczniw do nauki jzyka robi to, bo musz a nie, bo chc, a przecie jednym z gwnych kluczy do sukcesu w nauce jzyka obcego jest motywacja. O efektywnoci mona mwi wtedy, kiedy ucze bdzie w stanie osign najwyszy z moliwych poziom komunikatywnoci w jednym, a potem w drugim jzyku, tak, wic produktem kocowy bdzie tu ucze i jego umiejtnoci. Nastpn istotna spraw jest fakt, e w grupie klasowej znajduj si osoby o zrnicowanym poziomie znajomoci jzyka, moe zdy si tak, e kto korzysta z prywatnych lekcji i wyprzedza reszt, szybciej przyswaja informacje nauka idzie mu atwiej, albo po prostu ma talent do jzykw, a wszyscy przecie w klasie id
40

jednym programem pisz te same testy, ucz si t sama metod, czy to ma sens? Chyba raczej nie, bo skazuje osoby sabsze ju na pocztku na nie powodzenie. Dlatego chcc wprowadzi nauk jzyka obcego powinno si przeprowadzi odpowiednie badania, ktre miay by na celu zakwalifikowanie uczniw do odpowiednich grup poziomowych. Nie powinny zdarza si rwnie sytuacje, w ktrych ucze nie ma zapewnionej cigoci w edukacji jzykowe, jeli rozpocz nauk jakiego jzyka w podstawwce to powinien go kontynuowa rwnie w gimnazjum, liceum a nastpnie na studiach, pogbiajc swoj wiedze i pokonujc kolejne poziomy, proces ksztacenia powinien by pynny, a nieprzerywany przez przypadki, kiedy np. w liceum okazuje si, e ucze trafia do klasy gdzie wikszo uczniw nie miaa niemieckiego, wic bdzie zaczyna nauk na poziomie podstawowym, posiadajc ju jak wiedze, ktra nie bdzie w efekcie poszerzana. Istniej take nierwnoci pojawiajce si na szczeblu samorzdowym, mwi tu o nierwnociach, jakie wystpuj miedzy szkoami, bo na pewno nauka jzyka obcego nie jest na jednym poziomie we wszystkich szkoach, w tej kwestii mona mwi zarwno o rnicach kadrowych jak i wyposaeniowych. Raport Eurydyce 2008 uwiadamia ze kierunek zmian w nauczania jzykw obcych w Polsce pokrywa si z tendencjami Europejskimi, widoczne s dwa trendy: -obnianie wieku obowizkowej edukacji jzykowej - zwikszanie liczby jzykw nauczanych w szkole Aktualnie z informacji zaczerpnitych przeze mnie wynika, e jzyk obcy jest od podstawwki, jeden wiodcy i jeden podstawowy (Dane z raportu opublikowanego przez CODN23 (obecnie ORE) w lutym 2010 mwi ju o 93% uczniw klas IIII szkoy podstawowej uczcych si tego jzyka). Planowanie jest take wyduenie czasu nauki drugiego jzyka, poprzez wprowadzenie go na poziomie klas IV-VI. Kolejne planowane zmiany w edukacji jzykowej s oparte o model okrelony w Europejskim Systemie Opisu Ksztacenia Jzykowego, ktry kadzie nacisk na rozwijanie umiejtnoci jzykowych, a nie gramatyki i sownictwa, czyli powiela o model ju od dawana stosowany w szkoach prywatnych ze szczeglnym uwzgldnieniem rozwijania zdolnoci komunikacyjnych, a nastpnie poprawnoci jzykowej. To due zmiany w samym stylu nauczania, ciekawe jest tylko jedno, na jakim poziomie s one ju wprowadzone i czy s powszechnie stosowane, jaki efekt przynosz, dlatego uwaam, co pisaam ju wczeniej, e powinien istnie jaki system monitoringu uczniw i ich postpw w nauce, poniewa wszystkie te zmiany, jakie s podejmowane w ramach upowszechnienia ksztacenia jzykowego s zmianami znaczcymi i idcymi w dobrym kierunku, ale bardziej przypominaj one zmiany organizacyjne, natomiast istnieje konieczno opracowania narodowych standardw, jakoci nauczania, poniewa nie ma efektywnoci, bez jakoci. Troch niesprawiedliwe z mojej strony jest obwinianie za wszystkie niepowodzenia na polu edukacji jzykowej albo system, albo nieodpowiednie prowadzenie zaj przez nauczyciela, bo eby nauczy si jzyka trzeba przede wszystkim chcie i trzeba woy w to wiele wysiku, jednak nauczyciel, ucze i ta otoczka systemowa powinny ze sob wspgra, tworzy jednolit cao, a nie sobie przeszkadza. Cay system edukacji powinien by stworzony tak eby pomaga uczniom, by pewnego rodzaju inwestycj w ich przyszo, nie powinien pozwoli sobie na wyrywkowe, nieprzemylane dziaania i decyzje, ktre do nikd nie prowadz a na pewno nie do sukcesu i wiedzy na odpowiednim poziomie. Takie wanie odnosz wraenie ze to jeszcze wszystko ze sob nie wspgra. Jak wane jest stworzenie szkoy wyrwnujcej szanse edukacyjne, wiadczy chociaby utworzenie Priorytetu III w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego, ktrego gwnym zadaniem jest stworzenie szkoy nowoczesnej, dostosowujcej ksztacenie do potrzeb gospodarki oraz podnoszenia kompetencji kluczowych i zdolnoci do przyszego zatrudnienia. Wsplna Polityka Unii Europejskiej dotyczca programw edukacyjnych stawia min. na
41

-rozwj ucznia -nauk jzykw obcych -wymian myli i dowiadcze -wymian modziey i nauczycieli -uznawanie kwalifikacji zawodowych i kwalifikacji -ksztacenie zawodowe -wspprace instytucji owiatowych Tak, wic umiejtnoci jzykowe s kluczowymi umiejtnociami, na ktre te zwraca uwag Unia Europejska w programach edukacyjnych, bo aby skutecznie dziaa trzeba wiedzie. Podsumowujc, znajomo jzykw obcych w dzisiejszych czasach to ju nie przydatna umiejtno tylko konieczno, wymaga tego rynek pracy, wymagaj tego pracodawcy, praktycznie w kadym ogoszeniu o prace jednym z wymogw jest znajomo jzyka obcego. Warto w tym momencie zwrci uwag na badania przeprowadzone przez BD Center Consulting wrd podkarpackich przedsibiorcw na temat podanych kwalifikacji pracownikw jeden z respondentw wyranie charakteryzuje umiejtnoci jzykowe potencjalnych zatrudnionych poszukuje kogo, kto zna bardzo dobrze jzyk angielski. Niby taka zwyczajna rzecz, natomiast, kiedy przyjdzie ju do pracy, do kontaktw to okazuje si, e ten bardzo dobry angielski jest taki redni. W tej chwili potrzebujemy osoby z bardzo dobr znajomoci jzyka angielskiego Nastpnym argumentem, ktry czy si bezporednio z rynkiem pracy jest rozwj sektorw wysokiej szansy na Podkarpaciu, do ktrych zalicza si m.in. brane turystyczn i lotnicz. Aby dosta prace ww. branach, trzeba si liczy z tym, e jednym z podstawowych wymaga bdzie biega znajomo jzykw obcych w mowie i pimie. W obliczu globalizacji i czasw, kiedy stalimy si praktycznie obywatelami wielokulturowej i wielojzycznej Europy powinnimy umie porozumie si bez barier. Dlatego efektywno nauki jzykw obcych w Polskich szkoach powinna by na poziomie zadowalajcym i przynosi podane efekty. Cay system edukacji powinien przygotowa nas tak abymy kiedy umieli dynamicznie reagowa na zmiany zachodzce w gospodarce i mieli moliwo wszechstronnego rozwoju, nie tylko zawodowego, take i kulturowego, ktry jest niezbdny do ksztatowania postaw spoecznych.

Paulina Kochanowicz - Szwajcaria i jej jzyki

Informacje oglne Szwajcaria, Konfederacja Szwajcarska, Suisse, Schweiz, Svizera, Helvetia, Schweizerische Eidgenossenschaft, Confederazium Svizera to pastwo pooone w centralnej czci Europy, ktre nie posiada dostpu do morza. Graniczy z: Austri i Liechtensteinem (na wschodzie), Niemcami (na pnocy), Francj (na zachodzie) oraz Wochami (na poudniu). Jej powierzchnia wynosi 41.300 km2. Poudniow i rodkow cz Szwajcarii (ok. 60% pow.) zajmuj Alpy.80 Jzyki: W Szwajcarii istniej cztery jzyki urzdowe: niemiecki, francuski, woski i retoromaski.

80

http://www.eures.praca.gov.pl/zal/warunki_zycia/Szwajcaria1.pdf

42

Niemiecki

francuski

woski

retoromaski

Statystycznie wyglda to nastpujco:

* ludno mwica po niemiecku - 63,9%, * po francusku - 19,5%, * po wosku - 6,6%, * w jzyku retoromaskim - 0,5%, * w innych jzykach - 9,5%. Konstytucja Federalna mwi, e jzykami urzdowymi w Szwajcarii s niemiecki, francuski i woski, natomiast retoromaski jest jzykiem urzdowym w komunikacji midzy osobami, dla ktrych jest jzykiem ojczystym. Niemiecki, francuski i woski maj takie samo znaczenie zarwno w wojsku jak i w parlamencie oraz administracji federalnej.81 Kady obywatel moe zwrci si do wadz federalnych w jednym z tych jzykw urzdowych (mona pisa take w jzyku retoromaskim, chocia odpowied urzdowa bdzie przewanie w jednym z trzech jzykw urzdowych). Wszystkie wane publikacje i
81

http://www.justlanded.be/polski/Szwajcaria/Przewodnik/Jezyk/Jezyki

43

komunikaty ukazuj si w trzech oficjalnych jzykach, jednake najwaniejsze ogoszenia publikuje si rwnie w jzyku retoromaskim. Wana jest tzw. zasada terytorialna, ktra stanowi podstaw szwajcarskiej budowli jzykowej. Wedug tej zasady w danym regionie chronione s tradycyjne stosunki jzykowe i zobowizuje si kantony do zagwarantowania nienaruszalnoci danego obszaru, wic jeli francuski Szwajcar przeprowadza si do niemieckojzycznego kantonu to nie moe powoywa si na swoj swobod jzykow ani na federalne urzdowe jzyki.82 szwajcarsko-niemiecki

na mapie ukazane jest rozmieszczenie dialektu nisko alemaskiego Jzyk ten uywany jest na terenie niemieckojzycznej Szwajcarii i jest on jednym z dialektw alemaskich. Nie tworzy on jednoci i dzieli si go na trzy odmiany: * niski alemaski- jest uywany tylko w najbardziej wysunitej na pnoc czci Szwajcarii * wysoki alemaski- uywa si go w wikszoci kantonw *najwyszy alemaski- mwi si nim w Alpach.83 Jzyk niemiecki nauczany w szkoach rni si od szwajcarsko-niemieckiego. Jego znajomo nie jest w stanie zapewni nam cakowitego porozumienia z tubylcami, poniewa w Szwajcarii wystpuj lokalne dialekty. Wymowa i znaczenie sw, a take ich melodia jest inna w rnych dialektach. Pomimo wielu odmiennych cech dialektw mieszkacy z centralnej czci Alp s w stanie zrozumie co do nich mwi ssiedzi z pnocnej czci Szwajcarii. Cudzoziemcom trudno jest si porozumie z szwajcarami mwicymi po niemiecku z powodu duej iloci dialektw, jednake prawie kady Szwajcar, gdy zobaczy, e jego rozmwca nie rozumie lokalnego jzyka, potrafi przemwi po niemiecku.84 szwajcarsko-francuski

Na tej mapie francuskojzyczna cz Szwajcarii jest wywietlana na zielono. Francuskojzyczna cz Szwajcarii (nazywana Romandie) take charakteryzowaa si osobnymi dialektami. Zostay one jednak wyparte w przecigu ostatniego stulecia przez
82 83

S. Babua, O Szwajcarii prawie wszystko, Warszawa 1998, s.131 http://en.wikipedia.org/wiki/Swiss_German 84 http://www.helwecja.com/CH/Szwajcarzy.htm

44

szkoy i koci. Obecnie jzyk francuski uywany w Szwajcarii jest niemale taki sam jak we Francji, rni si tylko niektrymi sowami i wyraeniami. Jeli kto posuguje si jzykiem francuskim to jest w stanie zrozumie, co ludzie do niego mwi oraz sam bdzie rozumiany, bdzie tylko potrzebowa troch czasu, aby si przystosowa do niektrych akcentw. Jzyk ten uywany jest w kantonach Jura, Genewa, Vaud i Neuchtel oraz w czci kantonw Fryburg, Bern i Valais. szwajcarsko-woski

Mapa przedstawiajc woskojzyczn cz Szwajcarii Na obszarach, gdzie uywany jest szwajcarsko-woski mieszkacy mwi przewanie z akcentem lombardzkim. Jzyk ten mimo wielu swoistych cech ( np. inna wymowa lub niektre liczebniki) nie rni si od standardowego jzyka woskiego. Jest uywany w poudniowych dolinach doLukmanier, St.Gotthard, San Bernardino, Malojai przeczy Bernina. Region ten obejmuje cay kanton Ticino oraz doliny Bergell / Bregaglia, Misox / Calancai Poschiavo w kantonie Gryzonia. szwajcarsko-retoromaski

retoromaski niemiecki woski Rozmieszczenie jzykw w kantonie Gryzonia (2000) Retoromaski wraz z jzykiem woskim i niemieckim jest w Gryzoni jzykiem urzdowym. Liczne doliny Rhaetii (dzisiejsza Gryzonia) zostay zdobyte w roku 15 p.n.e. przez Rzymian, a to spowodowao, e ludno rdzenna zlatynizowaa si. W samotnoci grskiej powstao pi dialektw ewidentnie rnicych si od siebie: sursilvan, sutsilvan, surmiran, puter i vallader. Migracja i turystyka stanowiy niebezpieczestwo dla jzyka, poniewa coraz mniej osb porozumiewao si w nim. Dlatego te zostay podjte wysiki, takie jak stworzenie w 1982 r. jednolitego jzyka pisanego, znanego jako Rumantsch Grischun, aby sprbowa zatrzyma proces erozji.85

85

http://www.justlanded.be/polski/Szwajcaria/Przewodnik/Jezyk/Jezyki

45

Wielojzyczno w Szwajcarii jest kosztowna. Waciwie wszystkie oglno szwajcarskie organizacje (tj. wsplnoty interesw, partie) funkcjonuj w co najmniej dwu jzykach. W grupach politycznych i administracji federalnej przestrzega si proporcjonalnego reprezentowania grup jzykowych, jednake nie osiga si tego celu w administracji. W Radzie Narodowej i w Izbie Ludowej Parlamentu Federalnego, jzyki urzdowe tumaczy si symultanicznie, natomiast jzyk woski tumaczy si na niemiecki i francuski, ale nie odwrotnie. Rnorodno jzykowa ma ogromn warto dla Szwajcarii, jest bowiem podstawowym elementem jej tosamoci narodowej. Szwajcaria jako nard z woli nie posiada spoiwa w postaci jednolitego jzyka, ktry j jednoczy. Skazana jest na to, aby rne wyznania, jzyki i kultury wspdziaay ze sob. Szwajcarzy, w porwnaniu z innymi krajami, dysponuj wci nieprzecitnymi zdolnociami jzykowymi pomimo i problemy z nimi zwizane nadal rosn.86

Joanna Ko - Nazwy najwikszych jednostek podziau terytorialnego w wybranych jzykach

Podzia administracyjny (zwany rwnie podziaem terytorialnym) jest to podzia terytorium pastwa na mniejsze obszary. Podzia ten odgrywa bardzo wan rol w funkcjonowaniu pastwa przez uskutecznianie dziaa administracji publicznej. Podzia pracy i nasilajca si decentralizacja sprawia, i konieczne jest wyznaczenie konkretnego obszaru dziaania dla danego organu administracji. Dziki temu moliwe jest tworzenie organw terenowych, hierarchicznie podporzdkowanych organom administracji centralnej i pod ich nadzorem. Przy podziale pastwa na mniejsze jednostki brane s pod uwag rne kryteria, m.in.: geograficzne, gospodarcze, jzykowe, religijne.87 Nazwy jednostek podziau terytorialnego brzmi rnie w rnych jzykach. Najwiksza jednostka podziau terytorialnego Polski to wojewdztwo. Obecnie w Polsce jest 16 wojewdztw. Ten podzia istnieje od 1 stycznia 1999 r., jednak jego pocztki to okres rozbicia dzielnicowego, czyli wiek XII. Nazwa wojewdztwo pochodzi od pierwotnego przeznaczenia danego terenu. Pocztkowo byy to zgromadzenia wojskowe na okrelonych terenach Polski, ktrymi zarzdzali wyznaczani przez wadc wojewodowie (od wodzi, woje).88 W jzyku angielskim sowo wojewdztwo brzmi province, w jzyku niemieckimProvinz. Francuzi mwi na polskie wojewdztwa laprovince, Hiszpanie, podobnie jak Portugalczycy- provincia. W jzyku otewskim jest to province, a w szwedzkim- provinsen. W jzyku holenderskim polskie wojewdztwa to provincie, a w wgierskim- tartomny. Ciekawie wygldaj i zapewne te brzmi nazwy tej jednostki podziau terytorialnego w jzykach posiadajcych wasne alfabety. Przykadem moe by tu jzyk ukraiski, w ktrym wyraz wojewdztwo zapisuje si jako , czy te jzyk biaoruski- . Najciekawszym chyba jest zapis wyrazu wojewdztwo w jzyku chiskim tradycyjnym. Wyglda on tak: . W Wielkiej Brytanii najwiksz jednostk podziau terytorialnego jest region. Anglia podzielona jest na 9 regionw, z ktrych kady wewntrznie skada si z przynajmniej jednego hrabstwa. Regiony zostay utworzone w 1994 r. a od 1996r. s one rwnie okrgami wyborczymi w wyborach do Parlamentu Europejskiego.89 W jzyku angielskim brzmi tak jak w j. polskim- region, w albaskim- rajon, w chorwackim- regija. Wyraz region znajdziemy
86 87

S. Babua, O Szwajcarii prawie wszystko, Warszawa 1998, s.132-133 Jan Szreniawski: Wstp do nauki administracji, Wyd. Verba, Lublin 2004, roz. X 88 http://pl.wikipedia.org/wiki/Wojewdztwo 89 http://pl.wikipedia.org/wiki/Regiony_Anglii

46

rwnie w jzyku estoskim. Jego odpowiednik to piirkond. Duo wsplnego z jzykiem polskim ma jzyk czeski, jednak Czesi na najwiksz jednostk podziau Wielkiej Brytanii mwi kraj. W jzyku indonezyjskim brytyjski region to daerah. Zapis angielskiego wyrazu region w jzyku bengalskim to , w gruziskim- a w islandzkim- svinu. Niemcy (Republika Federalna Niemiec) to pastwo federacyjne. Podzielone s na 16 krajw zwizkowych (landw), z ktrych 3 to pojedyncze miasta. Podzia ten istnieje od 3 padziernika 1990 r. czyli od Zjednoczenia Niemiec.90 W jzyku angielskim land to country, w kataloskim- pas, w islandzkim- landi, w rumuskim- ar. W jzyku otewskim niemiecki land to valsts a w j. francuskim- pays. Zapis najwikszej niemieckiej jednostki podziau terytorialnego w jzyku japoskim to , w jzyku ukraiskim- , a w alfabecie tajskim- . Rosja (Federacja Rosyjska) jest najwikszym pastwem na wiecie pod wzgldem powierzchni. Jednostk jej podziau jest okrg. Podzia ten zosta ustanowiony w 2000r.91 W tym jzyku jest to , w angielskim- area, w chorwackim- podruje, w maltaskim- ona. Tumaczenie rosyjskiego na jzyk fiski to alue, francuski- zone de, islandzki- area, norweski- omrde, a na jzyk sowacki- plocha. W alfabecie gruziskim zapis tego sowa to , w koreaskim-, a w jzyku tajskim- . Egipt (Arabska Republika Egiptu) podzielony jest na 29 muhafaz (gubernatorstw).92 W jzyku arabskim gubernatorstwo zapisuje si tak: . W jzyku angielskim jest to governorship, w niemieckim- Gouverneursamt, w duskim- guvernrposten, w portugalskimgoverno. Tumaczenie sowa gubernatorstwo na jzyk soweski to guvernerja, walijskillywodraethwr, szwedzki- governorshipen, a na jzyk malajski- gabenor. W jzyku chiskim gubernatorstwo to, a w serbskim- . Chorwacja podzielona jest na 20 upanii. Podzia ten okreli Sabor na podstawie Konstytucji Republiki Chorwacji z 1990r.93 Wyraz upanija pochodzi od upan (naczelnik okrgu, naczelnik). upania odpowiada polskiemu wojewdztwu a upan- wojewodzie. W jzyku chorwackim upania to upanija, w angielskim- county, w niemieckim- Grafschaft, w czeskim- kraj, w holenderskim- provincie. Litwini na upanie mwi apygarda, Rumunijude, a Szwedzi- ln. W jzyku bengalskim sowo upania zapisuje si jako , we francuskim- probinsiya, a w jzyku ukraiskim- . Czarnogra (Republika Czarnogry) dzieli si na 21 gmin.94 W jzyku serbskim gmina to , w niemieckim- Gemeinde, a w jzyku angielskim- community. Czesi na czarnogrsk gmin mwi obec, Portugalczycy- comunidade, Holendrzy- gemeenschap, a Szwedzi- gemenskap. Pisownia czarnogrskiej gminy w jzyku greckim to , w rosyjskim- , a w jzyku wietnamskim- cng ng. Prawie kady kraj podzielony jest na mniejsze jednostki administracyjne, po to by uproci organom administracji terytorialnej wykonywanie powierzonych im zada. Istniej rwnie pastwa bardzo mae, jednolite administracyjnie. W takich pastwach nie jest potrzebny podzia na mniejsze jednostki, gdy organy administracji centralnej wykonuj swoje zadania w obrbie caego pastwa. Nazwy jednostek podziau administracyjnego danego szczebla czsto pokrywaj si w rnych jzykach. Niektre nawet w kilku lub kilkunastu jzykach brzmi tak samo lub prawie identycznie. Przykadem moe by polskie wojewdztwo, ktrego odpowiednik w kilku innych jzykach brzmi praktycznie tak samo.

90 91

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kraje_zwizkowe_Niemiec http://pl.wikipedia.org/wiki/Podzia_terytorialny_Rosji 92 http://pl.wikipedia.org/wiki/Podzia_administracyjny_Egiptu 93 http://pl.wikipedia.org/wiki/Komitat 94 http://pl.wikipedia.org/wiki/Podzia_administracyjny_Czarnogry

47

rdo: -Tumaczenia nazw jednostek podziau terytorialnego na inne jzyki- http://translate.google.pl

Ewelina Krl - Kaway polityczne

Zdecydowana wikszo Polakw nie ufa politykom, uwaajc, e tworzone przez nich partie polityczne szkodz pastwu. Wedug nich s to grupy dce do utrzymania wadzy dla wasnych korzyci, siejc przy tym zamt w kraju. Kady Polak przed nowymi wyborami idc zagosowa na swojego kandydata ma nadziej, e wraz z jego gosem sytuacja w kraju si polepszy. Jednak nierzadko interes pastwowy czy spoeczny goszony przez politykw to jedynie hasa wyborcze majce na celu zmyli elektorat. rednio co czwarty Polak uwaa, e politycy staraj si rozwizywa problemy zwykych ludzi. W naszym kraju dominuje krytyczny wizerunek partii politycznych, nieco lepiej wypowiadaj si o nich osoby uczce si, studiujce, z wyszym wyksztaceniem, mieszkacy wikszych miast czy osoby niepraktykujce religijnie, interesujce i zagbiajce si w istot polityki. W naszym spoeczestwie istnieje przekonanie, i kady interesuje si polityk, majc przy tym zawsze wiele do powiedzenia. Zada mona pytanie czy poparcie dla politykw znaczco si poprawi, lub co bdzie wtedy gdy stanie si co zupenie odwrotnego, kiedy poparcie to spadnie do zera i czy zwizku z tym politycy podejm jakie racjonalne dziaania? Nie mona ukry i my jako Polacy mamy kilka rodowych wad, jedn z nich jest np. pesymizm, objawiajcy si choby cigym narzekaniem na sytuacje w kraju (czemu jednak dziwi si nie mona). Jednak mimo wszystko potrafimy radzi sobie z t sytuacj. Narzekanie na dziaania pastwa czy politykw znale moemy w rnych kawaach politycznych, ktrych Polacy wymylili setki. Anegdot tych cigle przybywa. Politycy s bardzo czstym i lubianym przedmiotem artw. Po Internecie kry mnstwo dowcipw, znale je moemy np. take w gazetach, lub zapoycza je od innych osb. Niektrzy Polacy s przekonani, e politycy to gowie zodzieje dbajcy tylko o wasne sprawy odniesieniu do tego stwierdzenia mog przytoczy pewien kawa, bardzo na czasie, gdy jest on wanie o studencie: Student podczas egzaminu z systemw politycznych nie umie kompletnie nic, myl mu si podstawowe pojcia. W kocu profesor zmczony niewiedz studenta postanawia mu zada "pytanie ostatniej szansy". - Dobrze, niech chocia powie Pan, jaki w Polsce panuje ustrj polityczny? - Kleptokracja... - odpowiada student Obywatele nie wierz take w moliwoci politykw, uwaaj, e nie robi oni nic, aby byo lepiej, nie maj do nich zaufania. Jedynie inicjatyw przejawiaj przed wyborami, tak aby ich hasa jak najdobitniej trafiy do wyborcw, chociaby mieli obiecywa przysowiowe kokosy. Trzeba jednak zauway, e zdecydowana wikszo tych obietnic to jedynie puste sowa, nieraz tumaczone brakiem moliwoci do dziaania, ograniczonym budetem czy tez wprowadzeniem niekoniecznie lepszego pomysu. Nawet normy europejskie wydaj si atwiejsze do zmiany ni jakiekolwiek inicjatywy w pastwie: - Co musi si zmieni, eby polskie drogi odpowiaday normom europejskim? - Normy europejskie. -Jaka jest rnica midzy Polsk a Japoni? -Japonia jest krajem kwitncej wini, natomiast Polska kwitncej lipy. Niektre dowcipy krce nie tylko po Internecie, nie nadaj si do publikacji. W wiecie Internetu, a take w kuluarach Sejmu kr dziesitki dowcipw na temat obietnic wyborczych, liderw partyjnych czy zwyczajach wadzy. Najwicej dowcipw dotyczy
48

obecnego prezydenta- Bronisawa Komorowskiego, premiera Donalda Tuska, czy Aleksandra Kaczyskiego. Polacy wykazuj si nieraz du ironi i pomysowoci wymylajc coraz to nowe dowcipy na temat przedstawicieli wadzy. Nieraz wykazuj si duym poczuciem humoru. Niektre z nich mog by obraliwe czy bardzo szydzce jednak s te takie, ktre cechuj si pozytywnym humorem. Myl, e nieraz i sami politycy mog zamia si z humoru zasyszanego, czy przeczytanego na swj temat, jeli nie jest on obraliwy, a sam zainteresowany wykazuje due poczucie humoru, oraz posiada dystans do samego siebie. - Donald Tusk spotyka si z Chiczykami na budowie autostrady. Chiczycy siedz i nic nie robi. - Panowie, dlaczego wy tych autostrad nie budujecie? pyta oburzony Tusk. Jeden z Chiczykw odpowiada: Bo ja nie umiem, ja jestem kucharz. - Jak pan nie umie, to po choler si pan bierze za budowanie? pyta zdziwiony premier. - A pan po co si bierze za rzdzenie? mwi Chiczyk. W tym akurat humorze moemy zauway wyrane obiekcje co do sprawowania rzdw przez naszego premiera. Przegldajc najnowsze notowania CBOS-u zauway mona, e Donald Tusk nie cieszy si ju takim zaufaniem jak 4 lata temu. Na jego temat kry wiele dowcipw, obywatele w nich poniekd narzekaj na jego dziaania uywajc do tego humoru. Jednak wikszo z nich to tzw. czarny humor. Polacy jako do zoliwy nard lubi take wymiewa si z politykw przykadem moe by fakt niepenej wiedzy Aleksandra Kwaniewskiego: - Czym si rni magister Kwaniewski od ufoludkw? - Niektrzy ju widzieli ufoludki, a dyplomu Kwaniewskiego jeszcze nikt. - Jaki jest najkrtszy dowcip na wiecie? - Mgr Kwaniewski. Polacy maj wiele do zarzucenia dziaalnoci naszej polityki. Wiele modych ludzi, nie znajduje w naszym kraju perspektyw i szans na atwiejsze ycie. Bardzo duo naszych rodakw opuszcza kraj przenoszc si do innych pastw i tam znajduje lepsz prac. Wielu z nich gdy ju zakosztuje tego innego ycia nie chce wraca z powrotem. Jednak sentyment i nostalgia zawsze zostaje. Ludzie obwiniaj za to politykw, starsze osoby zarzucaj im, e nie potrafi przyszoci kraju utrzyma w jego granicach. Ludzie wymylaj mas dowcipw na temat ich pobytu za granic, jest to zjawisko tak powszechne, wic nie mogoby zabrakn take humoru na ten temat: Anglik w UK podchodzi do Polaka i pyta: - Do you speak english? Polak z politowaniem: - Ty we si zacznij uczy polskiego, bo jest nas tutaj ju ponad p miliona! Niektre z nich zawieraj take ironi, nie tylko bawi czy miesz: - Jaka jest rnica midzy IV RP a PRL? - Za PRL-u rzd by w Londynie, a nard w Polsce... Polacy tworzc humor nie myl tylko o naszych politykach, czy sytuacji w naszym kraju. Rwnie czstym co chtnym obiektem artw s take politycy reprezentujcy interesy innych pastw, ktrzy rwnie nie s bez winy, chocia nie da si ukry, e Polacy najbardziej lubi drwi z naszych rodakw. Przegldajc Internet, gazety czy inne rda nie trudno jest zauway, e najwicej kawaw dotyczy prezydenta Stanw Zjednoczonych Baracka Obamy oraz Wadimira Putina. Polacy ironizujc potrafi dostrzec take wady w dziaalnoci pastwowej innych. Nie trzymaj si kurczowo tylko obserwowaniu stanu rzeczy w naszym kraju. - Dlaczego Barack Obama z siebie nie artuje? - Bo to by by rasizm. Dowcipy jako krtkie formy humorystyczne su rozmieszeniu suchacza i rozadowaniu atmosfery. Kaway mona wymyle na kady temat, take na temat politykw i samej polityki co byo tematem mojego referatu. Polacy s narodem wesoym, co
49

potwierdza chociaby mas dowcipw tworzonych na przerne tematy. Obywatele prbujc rozadowa swoje napicie, oraz niekiedy zo na dziaania polityki tworz dowcipy, nieraz s to ironie, czarny humor, czy nawet nieudane arty okrelane mianem suchego artu. Mimo wszystko warto czasem popatrze na cay ten baagan w pastwie przez pryzmat krzywego zwierciada, ni cigle narzeka co niewtpliwie do niczego nas nie zaprowadzi. - Dlaczego warszawscy studenci podkopali si pod sejm? - Chcieli mie wasn piwnic pod baranami. Strony internetowe z kawaami politycznymi: http://www.humor.sadurski.com/Dowcipy/Dowcipy_polityczne/7/6048/0/ http://www.humor.wabi.pl/dowcipy,opolitykach,7.html http://www.hehe.com.pl/231,kawaly,o,politykach.html

Klaudia Krysiak - Hanyu pinyin zaoenia i znaczenie

Hanyu pinyin chiski alfabet fonetyczny, sposb zapisu chiskiej wymowy w alfabecie aciskim oparty na wymowie dialektu pekiskiego jzyka mandaryskiego.95 By w peni mc zrozumie znaczenie definicji przytoczonej powyej, naleaoby wyj od samego wyjanienia poj jzyka chiskiego oraz jego dialektw. Za jzyk chiski uznaje si jzyk lub grup spokrewnionych jzykw nalecych do rodziny chisko tybetaskiej (hipotetyczna rodzina jzykowa, ktr posuguje si ponad miliard ludzi, uywana zarwno na terenie Azji Wschodniej jak i Azji PoudniowoWschodniej). Wynika z tego fakt, i to co zwykle okrelamy jzykiem chiskim, jest w rzeczywistoci pewn grup jzykw o wsplnym mianowniku historycznym (jzyk narodowoci Han), a co za tym idzie, z punktu widzenia wymowy, s to odrbne jzyki, ktre nazywa si dialektami. Rozrnia si dwie grupy dialektowe, w zalenoci od czci kraju tj. dialekty poudniowe i pnocne. Rnice midzy nimi s znaczne, gownie dotycz wymowy, w mniejszym stopniu sownictwa, czy struktur gramatycznych. Istotny jest fakt, i pismo chiskie jest wsplne dla wszystkich dialektw, dlatego te problemy w porozumieniu si w mowie, mona zawsze rozwiza za pomoc pisma. Dialekty poudniowe charakteryzuje due zrnicowanie, w stosunku do dialektw pnocnych (grupa dawniej zwana jzykiem mandaryskim), ktrymi posuguje si ponad 70% ludnoci chiskiej. Mona je podzieli na 7 gwnych grup, tj. dialekty mandaryskie guan, dialekty poudniowe yue, wu, min, hakka, gan, xiang. 1. Guan dialekty tej grupy s najbardziej rozpowszechnione w Azji, mwi nimi 845 mln ludzi, pochodz oni gwnie z Chin pnocnych i poudniowo-zachodnich, Tajwanu oraz Singapuru. 2. Yue dialekty tej grupy najczciej okrelane s wspln nazw dialekt kantoski. Mwi nim ok. 71 mln ludnoci chiskiej, s to przede wszystkim mieszkacy prowincji Guangdong, jak rwnie Hong Kongu, Makau. 3. Wu 77 mln ludnoci chiskiej posuguje si dialektami tej grupy, gwnie w prowincji Zhejiang oraz w Shanghaju. 4. Min 60 mln ludnoci chiskiej mwi dialektami min, przede wszystkim w prowincji Fujian oraz na Tajwanie. 5. Hakka w jzyku chiskim nazwa tej grupy dialektw oznacza mow goci, chodzi o przybyszw z pnocnych Chin, ktrych wojny i niepokoje spoeczne zmusiy do wdrwki
95

E. Kajdaski, Chiny. Leksykon, Warszawa 2005, str. 195

50

na poudnie w okresie dynastii Song. Obecnie dialektami hakka mwi ok. 34 mln ludnoci, przede wszystkim we wschodniej i poudniowo-wschodniej Azji. 6. Gan dialekty tej grupy wystpuj gwnie w prowincji Jiangxi, mwi nimi 50 mln ludzi. 7. Xiang 36 mln ludnoci chiskiej posuguje si dialektami tej grupy, s oni w wikszoci mieszkacami prowincji Hunan.96 Oficjalnym jzykiem Chiskiej Republiki Ludowej jest jzyk mandaryski jzyk pastwowy, jzyk owiaty i gwnych mediw, nazywany guanhua co dosownie oznacza jzyk urzdnikw gdy wywodzi si z jzyka uywanego przez urzdnikw cesarskich, pozostajcych pod wpywem jzyka klas dominujcych w stolicy. Stolic od wielu wiekw jest Pekin, a co za tym idzie jzyk ten wywodzi si z dialektu pekiskiego. Standardowy jzyk chiski nazywa si putonghua jzyk powszechny w Chiskiej Republice Ludowej i guoyu jzyk narodowy na Tajwanie.97 Hanyu Pinyin wprowadzano stopniowo a do akceptacji jego uycia jako jzyka urzdowego. Dziaania co do stworzenia w Chinach jzyka oglnonarodowego zostay podjte w XX w. poszczeglne etapy: 1) 1913 r. utworzenia narodowego alfabetu fonetycznego (bompomofo) opartego na chiskim pimie hieroglificznym system nauczania poprawnej wymowy; 2) lata 20 i 30 XX w. nieudane prby wprowadzenia alfabetu aciskiego 3) 1949 r. prby przyjcia cyrylicy, porzucone na rzecz aciny, 4) 1956 r. opracowanie przez Komitet Reformy Jzyka (na czele z Zhou Youguangem) alfabetu fonetycznego pinyin, ktry ostatecznie zosta zatwierdzony przez rzd chiski w 1958 r.98 Gwnymi zaoeniami przyjcia hanyu pinyin byo: - upowszechnienie i pomoc w nauczaniu wymowy oraz popularyzacja putonghua (standardowego jzyka mandaryskiego), tak aby kady obywatel bez wzgldu na to jaki jest jego rodzimy dialekt mg porozumiewa si w jzyku powszechnym, uywany w szkoach, urzdach i oficjalnych mediach; - umoliwienie standaryzacji pisowni i wymowy chiskich nazwisk i imion, a take nazw geograficznych; Z biegiem lat, kiedy to Chiny zaczy otwiera si na wiat, stopniowo zaczto akceptowa pinyin jako sposb transkrypcji wspczesnego jzyka chiskiego powszechnego. Jednym z gwnych krokw w tej kwestii, byo podjcie decyzji (w 1979 r.) przez Rad Pastwow Chiskiej Republiki Ludowej, co do tego, i wszystkie publikacje o charakterze dyplomatycznym i tumaczenia na jzyki obce powinny zawiera niezbdne informacje w formie transkrypcji pinyin (przede wszystkim w pastwach anglojzycznych). Od 1984 r. pinyin obowizuje take w publikacjach ukazujcych si w Polsce. Zmiany spowodowane powstaniem i przyjciem hanyu pinyin: - wyparcie ze sownika chiskiego wczeniejszego sposobu latynizacji systemu WadeGilesa, - uycie w nauczaniu cudzoziemcw jzyka chiskiego, - zastpienie pisma wielu mniejszoci narodowych w Chinach (stopniowe wyparcie niektrych systemw lokalnych), - uycie w nauczaniu w chiskich szkoach podstawowych co z zaoenia ma pozwala na sprawniejsze opanowanie jzyka powszechnego, czy te ma pomaga w nauce jzykw europejskich, - stosowanie w publikacjach prasowych i fachowych.

96 97

K. Kocyba, Chiska wiea Babel, artyku Akademii HENHAO, 2011 T. Sanjuana (red), Leksykon wiedzy o Chinach wspczesnych, Warszawa 2009, str. 135-136 98 E. Kajdaski, Leksykon , op. cit., str. 195-196

51

Zasady dotyczce pisowni i wymowy alfabetu fonetycznego hanyu pinyin oryginalny pinyin uywa wszystkich liter alfabetu aciskiego z wyczeniem litery v, by uatwi sobie nauk sposobu wymowy pinyin najlepiej jest traktowa go tak jak aciski zapis innego jzyka obcego np. jzyka angielskiego. Problem polega na tym, e do jego poprawnego wymawiania, naley opanowa podstawy fonologii jzyka mandaryskiego w ktrej wystpuj dwiki nieznane polskiemu jzykowi tj. czy ng. Do pewnego czasu jzyk mandaryski by dla cywilizacji Zachodu zjawiskiem do egzotycznym, a przez to trudnym do opanowania, choby ze wzgldu na due rnice fonetyczne, jednak od niedawna mona zaobserwowa wzrost zainteresowania tyme jzykiem. Coraz wicej osb uczy si go, co spowodowane jest m.in. globalnym panowaniem gospodarki chiskiej, a take zmianie nastawienia Europejczykw do tego krgu kulturowego i zaniechania dawnych antagonizmw. BIBLIOGRAFIA: 1) Kajdaski E., Chiny. Leksykon, Warszawa: Ksika i Wiedza, 2005; 2) Kocyba K., Chiska wiea Babel, artyku Akademii HENHAO, 2011; 3) Sanjuana T. (red), Leksykon wiedzy o Chinach wspczesnych, Warszawa: DIALOG, 2009; 4) http://www.szkolnictwo.pl

ukasz Kuda - Twitter a administracja publiczna

Administracja jako termin jest uywany w jzyku potocznym jako suba, przewodnictwo, kierownictwo, prowadzenie, zarzd czy zarzdzanie99. W polskim spoeczestwie kojarzona jest ona przewanie z urzdami, w ktrych trzeba biega od okienka do okienka, niemiymi urzdniczkami popijajcymi kaw dla ktrych obywatel chccy zaatwi jak spraw jest przeszkod w spokojnym skonsumowaniu drugiego niadania, z nieskoczon iloci formularzy oraz z instytucj gdzie bardzo trudno jest dowiedzie si czegokolwiek. W rzeczywistoci obraz i funkcjonowanie administracji publicznej XXI wieku zmienia si na lepsze, zarwno pod wzgldem iloci biurokracji jak i dostpu do informacji. Wraz z cigym postpem informatyzacji oraz roli jak w yciu przecitnego czowieka odgrywa internet, administracja powinna stara si dotrze do obywatela przy uyciu najbardziej popularnego rodka komunikacji. Jednym popularniejszych sposobw porozumiewania si w Internecie jest twittowanie lub wierkanie czyli dzielenie si z innymi informacjami za pomoc serwisu spoecznociowego Twitter. Jego specyfika sprawia, e jego uywanie moe by bardzo pomocne w dziaaniu administracji publicznej. Twitter od roku 2006, w ktrym powsta, jest serwisem spoecznociowym zyskujcym coraz to wiksz popularno. Wedug najnowszych statystyk znajduje si on na 9 miejscu w rankingu najczciej odwiedzanych stron internetowych zawdziczajc to m.in. obecnoci wielu celebrytw, ktrych ycie dla wielu jest nadzwyczaj interesujce. Twitter jest nie tylko miejscem gdzie mona dowiedzie si kto spni si dzi do pracy bo musia wymieni koo w samochodzie albo jaki posiek jada dzi jedna z wielu gwiazd showbiznesu, coraz czciej moemy w nim znale konta zwizane z administracj. W Polsce popularno Twittera nie jest tak dua jak w innych krajach (np. w USA) lub jak popularno innych portali spoecznociowych, lecz jego specyfika przejawiajca si w wysyaniu zwizych wiadomoci (do 140 znakw) sprawia, e wykorzystany zosta moe on do kontaktu na linii administracja publiczna obywatel.
99

E. Ura, Prawo administracyjne, Warszawa 2010, wyd. LexisNexis, s. 80.

52

Z racji swojej rosncej popularnoci serwisw spoecznociowych takich jak Twitter w Polsce, zaczynaj by one wykorzystywane przez organy administracji publicznej do komunikacji z obywatelem. Zgodnie z art. 61 Konstytucji, jednostka ma prawo do uzyskiwania informacji o dziaalnoci organw wadzy publicznej oraz osb penicych funkcje publiczne100. Swoje profile na Twitterze posiadaj ju jedni z najbardziej wpywowych politykw na wiecie, bdcy zarazem organami administracji pastwowej wchodzcej w skad administracji publicznej m.in. Barack Obama oraz Dmitrij Miedwiediew. W przypadku administracji publicznej w Stanach Zjednoczonych swoje profile na Twitterze posiada wikszo departamentw oraz agencji. W Polsce trend ten zacz si przyjmowa, gdy na Twitterze znale moemy ju Kancelari Premiera, Ministerstwo Finansw, Ministra Finansw, Ministerstwo Skarbu, Ministerstwo Obrony Narodowej, Ministerstwo i Ministra Spraw Zagranicznych oraz innych ministrw (m.in. Ministra Zdrowia oraz Ministra Sprawiedliwoci) jak i posw do Sejmu i Senatu. Twitter okaza si wietnym sposobem kontaktu z wyborcami podczas ostatnich wyborw parlamentarnych. Zaobserwowa mona byo zwikszon aktywno dotychczasowych posw oraz ministrw ktra w wielu przypadkach znaczco obniya si po zakoczeniu kampanii wyborczej. W kontaktach administracji publicznej z obywatelami ze porednictwem Twittera jednym z ciekawszych tematw wartych uwagi jest jzyk jakim si posuguj i tematy jakie poruszaj na poszczeglnych kontach zarwno ministrowie, prezydenci miast, jak i oficjalne konta miast i ministerstw. Organy administracji publicznej lub ich czonkowie posiadajcy konto na Twitterze uywaj jzyka mieszanego. W wikszoci przypadkw zachowuj oficjaln form lecz od czasu do czasu wplataj potoczne sformuowania, jak np. Minister Bartosz Arukowicz W szczeciskiej "Secesji" koncert charytatywny "Dzieci dzieciom". Mj Maks naprawd juz niele radzi sobie na gitarze. Fajny moment. Tematy poruszane przez nich zdominowane s przez wydarzenia zwizane ze sprawowan przez nich funkcj np. Skandal! Najdusza linia kolei wskotorowej (Rogw) w PL przejdzie do historii? Skradziono ponad 20t torw. Bd interweniowa w tej sprawie- tweet Ministra Sprawiedliwoci Krzysztofa Kwiatkowskiego. Tematy te jednak do czsto odbiegaj od spraw subowych i dowiedzie si mona wielu ciekawych rzeczy- m.in. jakie dziecistwo mieli ludzie sprawujcy funkcje publiczne Dzisiaj id na plac zabaw. Mieszkaam w pobliu. My mielimy tylko karuzele, piaskownice i drabinki. Teraz to dzieci maj fajnie. (Hanna Zdanowska - Prezydent odzi), komu kibicuje Minister Sprawiedliwoci Trzymam mocno zacinite kciuki. Myl si Ci, ktrzy myl, e wygra Real. Barcelona musi by gr :), Mecz Polska-Brazylia. Wszyscy trzymamy mocno zacinite kciuki.... Twitter wykorzystywany jest take do politycznych przepychanek- Przepraszam Jarosawa Kaczyskiego za to, e wprowadziem stan wojenny. Ale dlaczego wtedy nie maszerowa?(tweet Radosawa Sikorskiego). Czstotliwo wpisw organw administracji publicznej na serwisie Twitter jest rna- niektrzy zamieszczaj wpisy systematycznie, innym zdarzaj si dusze przerwy. Oficjalne konta na serwisie Twitter posiadaj take poszczeglne ministerstwa oraz niekiedy miasta i urzdy miejskie. W przeciwiestwie do organw administracji publicznej i ich czonkw, w kontaktach z obywatelem zachowuj one form oficjaln. Wszystkie wpisy maj zwizek z aktualnymi wydarzeniami dotyczcymi owego resortu lub miasta czsto zawieraj odnoniki do ministerialnych lub miejskich stron. Biorc pod uwag ilo ministerstw oraz jednostek samorzdu terytorialnego zauway mona, e Twitter jako sposb komunikowania si administracji publicznej z obywatelem na szczeblu lokalnym nie jest zbyt czsto wykorzystywany.
100

A. Monarcha-Matlak, Obowizki administracji w komunikacji elektronicznej, Warszawa 2008, wyd. Wolters Kluwer, s. 44.

53

W kontaktach na linii administracja publiczna a obywatel za porednictwem Twittera zauway mona brak dialogu pomidzy obiema stronami. Twitter suy jako narzdzie do oznajmiania przez organy administracji publicznej biecych wydarze, brak jest natomiast dialogu z obywatelami. Inaczej jest natomiast w USA czyli w kraju w ktrym Twitter jest bardziej popularny ni w Polsce. Profil posiada tam prawie kady polityk, senator, gubernator. Struktura i jzyk wiadomoci jest identyczna jak tych ktre spotka moemy u polskich politykw- wane informacje przeplatane s kwestiami osobistymi. Administracja Stanw Zjednoczonych w przeciwiestwie do administracji Polskiej, prowadzi za porednictwem Twittera kontakt bezporedni z obywatelem odpisujc na jego pytania lub poruszajc kwestie na ktre zwraca uwag. Wspomnie mona chociaby akcj przeprowadzon za porednictwem Twittera - Zapytaj Obam. Pytanie prezydentowi USA za jego porednictwem zada chciao ponad 110 tysicy obywateli. Administracja publiczna musi si cigle zmienia i dostosowywa do potrzeb obywateli. Jedn z tych zmian jest jej obecno na portalach spoecznociowych. Administracja publiczna w naszym kraju stara si wchodzi w wiat Internetu w coraz to bardziej przystpny sposb informujc obywatela o jej dziaaniach. Uywany do tego celu jzyk jest odpowiedni, wiadomoci s zwize i czytelne i poprzez dodawanie wpisw zwizanych ze sfer osobist postrzegana staje si ona jako blisza czowiekowi czym zachca do systematycznego ledzenia jej postpw. Wydaje si, e nastpnym krokiem powinno by pjcie ladami administracji Stanw Zjednoczonych czyli zwikszenie interakcji z obywatelami. Pomysy z zachodu, jak chociaby moda na Twittera, potrzebuj troch czasu aby zaadaptowa si w polskiej rzeczywistoci, wic pozostaje nam czeka na rozwj tej sfery kontaktw administracji publicznej z obywatelami.

Ewelina Kusiak - Znaczenie jzyka arabskiego dla wspczesnego wiata

Jzyk arabski jest jzykiem ludnoci arabskiej. Mwi nim okoo 154 mln ludzi. W tym jzyku napisany zosta Koran wita ksiga muzumanw.101 Za jzyk urzdowy uznawany jest w: Algierii, Arabii Saudyjskiej, Autonomii Palestyskiej, Bahrajnie, Czadzie, Egipcie, Erytrei, Iraku, Jordanii, Katarze, Komorach, Kuwejcie, Libanie, Libii, Maroku, Mauretanii, Omanie, Saharze Zachodniej, Sudanie, Syrii, Tunezji i Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Rozrniamy klasyczny jzyk arabski (wyksztacony w VII i VIII wieku) oraz jzyk potoczny z rnymi odmianami terytorialnymi (dialektami).102 Arabski ronie pod wzgldem demografii szybciej ni jakikolwiek inny jzyk na wiecie. Jednak nawet w 2050 r. bdzie mie bardzo mody profil wiekowy. Dorastajce obecnie pokolenie, posugujce si arabskim, okreli jego przyszo w roli jzyka wiatowego. Istnieje szansa, e mwiony arabski nabierze bardziej ponadnarodowej standardowej formy, poniewa Al-Jazeera i podobne telewizje midzynarodowe stwarzaj model bdcy rwnowanikiem dla "BBC English".103 Niewtpliwe jest, i dzi ju nikt na co dzie nie posuguj si arabszczyzn. Wspczesne dialekty tego jzyka s zwykle jzykiem rozmowy codziennej. Do tej pory tylko kilka z nich zostao dobrze opracowanych naukowo, niestety wycznie w sposb opisowy. Ciekawostk jest fakt, i coraz czciej mamy do czynienia z literatura pisan w dialekcie.

101 102

Popularna Encyklopedia Powszechna, pod red. L. Czopek, Krakw 1994, s.176 http://www.tppp.org/index.php?option=com_content&view=article&id=76&Itemid=59, 06.01.2012r. 103 http://www.perspektywy.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=175&Itemid=65. 06.01.2012r.

54

Jednak nadal podstawowym jzykiem pisanym jest jzyk standardowy, ktry czsto nazywany jest literackim jzykiem arabskim.104 Na pocztku dzieciom wpaja si dialekt. Aktualnie jzyk literacki uywany jest w trakcje oficjalnych wystpie, wykadw, kaza w meczecie oraz w formie pisanej, W szkole dzieci po raz pierwszy stykaj si z tym jzykiem uczc si pisa. Zatem osoby, ktre nie chodziy do szkoy w ogle nie potrafi si nim posugiwa. Poziom analfabetyzmu jest do wysoki w wiecie arabskim. Siga w niektrych rejonach nawet 70-80% i w wikszym zakresie dotyczy kobiet. Stopie umiejtnoci posugiwania si tym jzykiem literackim jest rny w zalenoci od poziomu wyksztacenia, pci, ale take w zalenoci od kraju.105 Ju od X wieku notuje si spory wkad Arabw w filozofi, nauk, medycyn, kultur. Wybitnymi matematykami byli Abubacer, Avempace i al-Chwarizmi. Zwaszcza ten ostatni zaznaczy si w nauce europejskiej. To wanie od jego znieksztaconego nazwiska pochodzi nazwa algorytm, a od tytuu jego rozprawy o rwnaniach al-dabr - wywodzi si sowo algebra. O wielkim wkadzie Arabw w matematyk europejsk, wiadczy fakt, ze do dzi posugujemy si w pimie cyframi arabskimi. Arabowie wprowadzili do rolnictwa europejskiego ry, kabaczki, trzcin cukrow, bawen, konopie, morele, brzoskwinie, karczochy, szafran etc. Nauczyli nas te rymowanej poezji, rytmicznej muzyki, rnorodnoci da, deserw, kulturalnego zachowania si przy stole, stosowania zastaw stoowych, zmiany ubra w zalenoci od pory roku.106 Arabowie maj rwnie znaczcy wkad w literatur, astrologi i architektur. W dzisiejszym wicie jzyk arabski peni ogromna rol ze wzgldu na znaczenie ekonomiczne arabskich krajw produkujcych rop naftow. Nauka tego jzyka uatwia znalezienie pracy w przemyle naftowym. Wraz z toczcymi si walkami na ziemiach arabskich, wojn w Iraku wojsko uzmysowio sobie, e wci brakuje tumaczy. Jako ciekawostk dodam, i w 1999 roku arabski zosta oficjalnie uznany za jeden z jzykw Francji. Znajomo tego jzyka moe pomc w karierze dziennikarza, w biznesie, bankowoci, doradztwie, biurach podry itp. Znaczenie Bliskiego Wschodu wci ronie, dlatego cigle brakuje ludzi z dobr znajomoci jzyka arabskiego. W wyniku ekspansji rynkw mamy wiele moliwoci biznesowych w tamtych krajach. Coraz modniejsze staj si studia na kierunku Arabistyka. Studia arabistyczne daj due moliwoci pracy. Po takim kierunku otwieraj si drzwi placwek dyplomatycznych, firm midzynarodowych, biur tumaczy - wymienia z przekonaniem Ewa Hamarneh, studentka V roku107 Zatem absolwenci maj ogromne moliwoci w wyborze wymarzonej pracy co wie si te z wysokimi zarobkami. Nie mona zapomnie o literaturze arabskiej. Aktualnie duo mwi si o powieci Alaa Al Aswanyego - Kair. Historia pewnej kamienicy. Autor opisuje w niej rda terroryzmu, wprost mwi o molestowaniu kobiet.108 Gdyby nie tumacze pisemni, ktrych cigle brakuje nie mielibymy nawet pojcia o istnieniu wielu wybitnych dzie, nie wiedzielibymy nic o kulturze o ktrej mowa. Coraz wicej Polakw stawia na nauk jzyka arabskiego. Moliwoci do nauki mamy wiele poczwszy od prywatnych lekcji a do zorganizowanych kursw. Rne s te powody do nauki tego jzyka jedni fascynuj si ta kultur, inni za pragn poszerzy swoje
104

http://www.arabski.slowka.pl/artykuly,podstawowe-wiadomosci-o-jezyku-arabskim,m,1406.html, 06.01.2012r. 105 http://www.wiez.com.pl/islam/index.php?id=19, 06.01.2012r. 106 http://www.interklasa.pl/portal/index/strony?mainSP=subjectpages&mainSRV=historia&methid=1628867&p age=subpage&article_id=322003&page_id=22124, 06.01.2012r. 107 http://www.perspektywy.pl/index.php?Itemid=65&id=143&option=com_content&task=view, 06.01.2012r. 108 http://www.polityka.pl/kultura/aktualnoscikulturalne/1513306,2,o-najglosniejszej-powiesci-wspolczesnejliteratury-arabskiej.read, 06.01.2012r.

55

kwalifikacje. Jak ju byo wspomniane arabski jest take jzykiem modlitwy muzumanw, ktrych w naszym pastwie nie brakuje.109 Reasumujc wbrew pozorom znaczenie jzyka arabskiego dla wspczesnego wiata nie maleje. Co wicej posuguje si nim tak wielu ludzi, ze kto wie czy wkrtce nie zastpi on jzyka niemieckiego czy tez angielskiego. BIBLIOGRAFIA 1. Popularna Encyklopedia Powszechna, pod red. L. Czopek, Krakw 1994 2. http://www.arabski.slowka.pl 3. http://www.geozeta.pl 4. http://www.interklasa.pl 5. http://www.perspektywy.pl 6. http://www.polityka.pl 7. http://www.tppp.org 8. http://www.wiez.com.pl

Tomasz Lasota - Zagadnienia spraw publicznych w Nonsensopedii

Tematem mojej pracy bd zagadnienia spraw publicznych i ich obraz przedstawiony w internetowej encyklopedii o nazwie Nonsensopedia. Aby mc lepiej zrozumie temat tego eseju naleaoby najpierw wyjani pewne fundamentalne pojcia zwizane z tematyk pracy. Spraw publiczn moemy nazwa jakkolwiek aktywno wadz publicznych tj. osb i instytucji penicych rnego rodzaju funkcje publiczne w pastwie. Za sprawy publiczne uznajemy rwnie zdarzenia, ktre s poruszane i gono komentowane w mediach mimo i czasami dotycz zwykych ludzi. To rozgos powoduje, e sprawa prywatna staje si publiczn, przykadem moe by przypadek Adama Darskiego czy jak kto woli Nergala. Nagonienie jego cikiej choroby- biaaczka- pomogo wielu chorym ludziom. W radiu i telewizji odbyway si debaty na temat osb z biaaczk majce na celu uwiadomi ludziom zdrowym w jak bardzo cikiej sytuacji s kobiety i mczyni chorzy na ten nowotwr i jak ciko znale dawc szpiku, ktry jest jedynym ratunkiem. Nonsensopedia jest internetow encyklopedi humoru i satyry, ktra jest tworzona, na wzr Wikipedii, przez samych uytkownikw umieszczajcych tam wasne przemiewcze artykuy. Tre tam zawarta jest kontrolowana przez administratorw dbajcych o to aby na portalu nie znalazy si treci obraliwe. Nie znajdziemy tutaj powanych artykuw, wrcz przeciwnie, encyklopedia mieje si z powanych spraw co ma na celu spowodowa aby czytelnik nabra dystansu do otaczajcej go rzeczywistoci. Pierwsz sprawa publiczn, ktr chciabym przedstawi na tle Nonsensopedii jest organizacja w 2012 roku przez Polsk i Ukrain Mistrzostw Europy w pice nonej. W encyklopedii humoru impreza ta jest okrelana jako cykliczna, planowana na rok 2012, ale mogca si opni a nawet jeli odbdzie si w terminie to i tak bdzie w tym roku koniec wiata, po co wic budowa drogi skoro i tak z tego powodu nie zdymy z nich skorzysta. Przeczytamy rwnie, e EURO 2012 specjalnie podrzuci nam Zachd abymy si na niej wyoyli i w ten sposb skompromitowali w Europie i na wiecie. Nonsensopedia wymiewa rwnie symbole tegorocznych Mistrzostw Europy. Wedug niej imiona maskotek (Slavek i Slavko) s przecie imionami rdzennie polskimi a ponadto zostay wybrane przez dzieci, ktre gosoway na nie w McDonaldzie. Jednoczenie autor artykuu proponuje aby maskotki
109

http://www.geozeta.pl/artykuly,Inne,329,3, 06.01.2012r.

56

nazyway si Pivko i Vdko a oficjalnym logiem mistrzostw powinna by butelka wdki. To wszystko sugeruje i Polacy s narodem majcym due problemy z alkoholem (nie liczc oczywicie Rosjan :)). W dalszej czci wymiewana jest infrastruktura budowana na to jake wane wydarzenie. Napisane jest i pi przej granicznych z Ukrain ma by poczonych poln autostrad (o zgrozo!!), ponadto tysic piset kilometrw autostrad i drg ekspresowych ma zbudowa si samo a stadiony s budowane w bardzo urokliwych miejscach. W tym przypadku Nonsensopedia w sposb ironiczny i artobliwy wytyka bdy rzdowi, ktry tak naprawd nie wiedzia na co si porywa ubiegajc si o organizacj tej bardzo prestiowej imprezy. Nie jest tworzona infrastruktura (drogi, koleje), stadiony maj z lokalizacj a Polska jako kraj organizator nie potrafi (cho nie jest to wprost napisane) walczy o swoje interesy skoro adna maskotka mistrzostw nie posiada polskiego imienia. Nastpn spraw publiczn, ktrej w Nonsensopedii powicono kilka artykuw jest sytuacja polskiej suby zdrowia. Wedug encyklopedii lekarze i pielgniarki oprcz podstawowego zajcia jakim jest leczenie, maj jeszcze drugi zawd czyli strajkowanie oraz przyjmowanie drobnych upominkw, tak dla poprawy humoru ordynatora szpitala. Suba zdrowia w naszym kraju jest bezpatna nie liczc oczywicie skadki zdrowotnej. Encyklopedia humoru w bardzo trafny sposb pokazuje sytuacj ludzi chorych. Autor wymiewa ca struktur Narodowego Funduszu Zdrowia. Krytykowany jest czas oczekiwania pacjenta na zabieg, dla przykadu: zabieg wymagany dla podtrzymania yciaPanie, limity si skoczyy, ale w Pcimiu Dolnym maj jeszcze na dwie osoby (). Autor artykuu zaproponowa rwnie rne rozwinicia skrtu NFZ dla przykadu: Narodowy Fundusz Zodziei, Najlepsza Furtka w Zawiaty. Ten artyku o subie zdrowia, mimo i mieszny, powinien uwiadomi czytelnikowi w jakiej absurdalnej sytuacji jest w dzisiejszych czasach pacjent. Teraz bardziej ni zdrowie czowieka licz si ukady, pienidze czy te durne limity a ju nie poruszajc kwestii wszechobecnej korupcji panujcej w placwkach suby zdrowia. Zgodz si z opini zamieszczon w Nonsensopedii mwic e Narodowy Fundusz Zdrowia dobrze by prosperowa, ale przeszkadzaj mu w tym sami pacjenci. Kolejna spraw, ktra doczekaa si w Nonsensopedii bya katastrofa smoleska. Dla tych, ktrzy z rnych wzgldw nie wiedz o co chodzi (cho to ju chyba niemoliwe, poniewa do dnia dzisiejszego dla radia i telewizji a szczeglnie politykw jest to temat, ktry wzbudza skrajne emocje) - to w tym wypadku lotniczym pod Smoleskiem 10 kwietnia 2010 roku zgina para prezydencka oraz wikszo elity politycznej rzdzcej naszym krajem. Wszyscy lecieli na uroczyste obchody rocznicy zbrodni katyskiej (to si nazywa ironia losu). Nonsensopedia drwi nawet z tak powanego tematu. Sam Smolesk w encyklopedii humoru i satyry okrelany jest jako miejsce kultu czci Polakw (chodzi tu oczywicie o kult dla tych ktrzy zginli tutaj w 2010 roku). Mamy tu ukazany obraz katastrofy wedug partii politycznej Prawo i Sprawiedliwo. To tragiczne zdarzenie jest przedstawione jako zamach przygotowany przez wrogw Polski, ktrymi to mieliby by Rosja oraz Platforma Obywatelska (partia rzdzca). Wedug encyklopedii najwaniejszymi obiektami w miecie s lotnisko Siewierny (oczywicie z wrakiem TU-154) oraz pomnik upamitniajcy Kaczk (czytaj: Lecha Kaczyskiego). W artykule znajduje si rwnie wzmianka o mieszkacach Smoleska, oto ich skad: dziewidziesit procent- agenci KGB, dziewi procent - konstruktorzy pomnika a jeden procent to fotoreporterzy. Na kocu autor zamieci Utwr o Smolesku zaczynajcy si od sw: Nam lecie nie kazano, wszedem do kokpita.... Jest to ewidentne nawizanie do synnej ju Reduty Ordona Adama Mickiewicza. Tematem wiersza naszego wieszcza jest obrona przed Moskalami Reduty, obroc by Konstanty Ordon. W encyklopedii humoru i satyry ten bardzo powany utwr jest w sposb przemiewczy parafrazowany nawizujc w ten sposb do wydarze w lesie
57

smoleskim. W artykule o katastrofie smoleskiej autor umieci rwnie zdjcie stworzone na wzr plakatu filmowego majcego tytu: Ostatni Lot Tupolewa- przeyj przygod ktrej nie przey nikt. Jakby tego byo mao w Nonsensopedii moemy take odnale artykuy o wydarzeniach dziejcych si ju po katastrofie a bdcych zdecydowanie spraw publiczn, chodzi mi tu o sprawie usunicia krzya sprzed paacu prezydenckiego, ktry mia upamitnia te tragiczne wydarzenia. W encyklopedii humoru znajdziemy oddzielny artyku o obrocach krzya. Przedstawieni s oni jako istoty ludzkie dziaajce pod wpywem dyktatury Jarosawa Kaczyskiego i Tadeusza Rydzyka i wywoujcy zamieszki z policj. Nonsensopedia mwi i obrocy krzya to w wikszoci mohery (czytaj: starsze kobiety wierzce w boskie zdolnoci ojca Tadeusza). W artykule moemy rwnie przeczyta o dodatkowych zdolnociach obrocw, ktrymi s min: plucie na przeciwnikw krzya, przywizywanie si do niego czy rozrzucanie butelek po napojach. Autor umieci rwnie synne powiedzenia padajce pod paacem prezydenckim. Jednym z najsynniejszych jest zdanie: Gdzie jest kszy?. Powstaa nawet piosenka o tym tytule. Przeczytamy rwnie o akcjach organizowanych przez krzyowcw np.: organizowanie wystpw tanecznowokalnych czy obrzucanie tablic upamitniajcych ekskrementami. Nastpn wan spraw publiczn a tak naprawd problemem, ktry jest obecny w naszym kraju od wielu lat jest problem alkoholizmu. Przypado ta, jeszcze do niedawna lekcewaona, dzisiaj uwaana jest za bardzo powan chorob spoeczn dotykajc nie tylko samego ale rwnie caa jego rodzin- on i dzieci. Niepodwaalnym dowodem na to mog by historie pojawiajce si od czasu do czasu w telewizji opowiadajce o kobietach pobitych przez mw alkoholikw. Bardzo czsto dochodzi do tragicznych zabjstw i rozwodw. W naszej encyklopedii humoru i satyry alkoholizm to choroba ludzi starszych i modych objawiajca si zamian pienidzy w portfelu na szko w kcie. Internetowa ksiga mdroci podaje rwnie objawy alkoholizmu. Alkoholik czuje nagy zapa do piewu a szczeglnie piewu piosenek, wulgarnych, biesiadnych a nawet patriotycznych; ma trudnoci w poruszaniu si; mwieniu oraz trzymaniu moczu; niepohamowany pocig do matki ziemi bardzo czsto zasypiaj w toalecie; zdarza im si rwnie wysypywanie pienidzy w drodze do domu. Alkoholicy wystpuj blisko menelarni i na obszarach objtych ochron przez zarzd Polskiego Zwizku ulw Polskich w skrcie PZP. Jakby tego wszystkiego byo mao w Nonsensopedii moemy odnale wiele ciekawych i artobliwych artykuw o napojach alkoholowych takich jak na przykad wdka. Wedug encyklopedii humoru i satyry jest to napj z rodziny tzw. natural haj, niezbdny do ycia oraz stanowicy podstaw funkcjonowania dla wikszoci ludzi mieszkajcych w krajach sowiaskich, wspomaga ona przytomno umysu. W artykule wyrniona jest wdka rosyjska. Autor pisze, i jest to niezwykle mocne paliwo lotnicze uywane w czasach zimnej wojny. Moemy tu odnale ciekawostki dotyczce tego niezwykego trunku. Dowiadujemy si na przykad e rolina podlewana wdk szybciej ronie, w 2006 roku na Litwie stworzono wdk gazowan a podobno wdka ktra ma najlepszy smak to taka za ktr nic nie pacimy. Przez wszystkie artykuy dotyczce alkoholizmu przewijaj si take humorystyczne zdjcia. Zobaczymy alkoholika inwalid, ktry nie mogc si napi (jest sparaliowany) przewraca wzek wlewajc sobie trunek prosto do ust przynoszc sobie tym samym ulg. Nastpna fotografia przedstawia dwie butelki wdki Ojczysta a u dou widnieje napis: Vodka - connecting people co dosownie tumaczc to z jzyka angielskiego na polski oznacza: Wdka - czymy ludzi. Jest to nawizanie do synnej marki telefonw komrkowych (Nokia - connecting people). Aby nikt mi nie zarzuci, e przez poow mojej pracy czepiam si alkoholikw, chciabym napisa teraz par sw o tym w jaki sposb w encyklopedii humoru i satyry ukazywana jest dla odmiany abstynencja i abstynent. Abstynent jest tu okrelany jako podrasa czowieka, ktry nie pali, nie pije a chodzi i yje, jest to osoba, ktra nie moe znale
58

powodu eby si napi. Gdy koledzy abstynenta dobrze si bawi lec pod stoami i w altankach on gra w snookera, czyta ksiki, chodzi po operach, kinach i teatrach. Wedug encyklopedii abstynencja to choroba a abstynent to osoba bardzo chora psychicznie, ale na pewno abstynentami nigdy nie bd Polacy czy Rosjanie. W dalszej czci artykuu czytelnik dowiaduje si jednak i abstynent to osoba, ktra udaje e pije a tak naprawd ley pod drzwiami wasnego domu bo przecie jest to czowiek przytoczony caym wiatem, ktry go otacza i wykoczony swoim niepiciem. Na koniec jake interesujcego i wielce dydaktycznego artykuu podane s nazwiska najsynniejszych ludzi chorujcych na t okropn chorob: Aleksandra Kwaniewskiego (zdarza mu si chorowa na tzw: chorob filipisk, ktra to dopada go najczciej podczas zagranicznych wyjazdw) oraz Elbiet Kruk (jest to posanka synca z tego i od czasu do czasu przychodzi do Sejmu w stanie po spoyciu alkoholu, ot tak, dla rozrywki). Nonsensopedia jest bez wtpienia encyklopedi nietypow, kto mgby nawet powiedzie, e obrazoburcz. Sprawy publiczne, ktre przecie z reguy s bardzo powane s tu przedstawiane w sposb humorystyczny, mao tego, humor ten balansuje chwilami na granicy dobrego smaku. Moim zdaniem mimo wszystko w internecie potrzebna jest encyklopedia z dystansem podchodzca do pewnych spraw, nawet tych powanych. Dziki temu ludzie mog poprawi sobie humor i nie zwariowa przez przez nawa tych wszystkich powanych informacji, ktre we wspczesnym wiecie atakuj ich ze wszystkich stron zatruwajc czasami ich ycie prywatne. Pamitaj! Czasami warto si pomia ze wiata :D Bibliografia: http://nonsensopedia.wikia.com/wiki/Nonsensopedia:Czym_jest_Nonsensopedia (o Nonsensopedii) http://nonsensopedia.wikia.com/wiki/Euro_2012 (haso: euro 2012) http://nonsensopedia.wikia.com/wiki/Smole%C5%84sk (haso: Smolesk) http://nonsensopedia.wikia.com/wiki/Obro%C5%84cy_krzy%C5%BCa (haso: obrocy krya) http://nonsensopedia.wikia.com/wiki/S%C5%82u%C5%BCba_zdrowia (haso: suba zdrowia) http://nonsensopedia.wikia.com/wiki/NFZ (haso: NFZ) http://nonsensopedia.wikia.com/wiki/Alkoholizm (haso: alkoholizm) http://nonsensopedia.wikia.com/wiki/W%C3%B3dka (haso: wdka)

Magdalena Leicht Slang studentw Administracji

Slang wzbudza w ludziach rne emocje, jedni popieraj inni s przeciwni jego funkcjonowaniu, uwaaj ten sposb wyraania si za wulgarny i niestosowny. Natomiast wrd jzykoznawcw - profesjonalnych badaczy jzyka - slang nie jest zbyt popularny, niewielu z nich si nim zajmuje. I std te wynika fakt, e brak jest precyzji i fachowego podejcia do tematu slangu. Slang wystpuje prawdopodobnie w kadym jzyku. Zalicza si on do polszczyzny. Czsto zamiast slangu mwi si o mowie potocznej, co nie do koca jest tosame z pojciem slangu. Slang jest najbardziej potocznym, niekonwencjonalnym i ekspresywnym stylem jzyka. Zawiera wyrazy ju istniejce, ktre maj nadany nowy wymiar, przeksztacenia tych wyrazw oraz cakowicie nowe twory jzykowe. Slang odbierany jest jako nieformalny,
59

wulgarny, szybko zmieniajcy si sposb komunikowania. Ma zastosowanie najczciej w mowie. Do najwaniejszych cech slangu nale: zmienno, synonimiczno. Slang naley odrni od mowy potocznej, ktra jest uywana przez wszystkich i akceptowana spoecznie, czy te okrele niestandardowych postrzeganych jako za polszczyzna; jest on rwnie czym innym ni argon, ktry jest rozumiany jako charakterystyczne nazewnictwo uywane przez specjalistw. Mimo tego, e definiuje si, i wszystkie wulgaryzmy s slangiem, nie naley slangu z nimi utosamia. Mimo wielu opinii slang pod wzgldem formy nie jest uboszy od jzyka standardowego, a mechanizmy sowotwrcze s porwnywalne. W slangu nowe wyrazy tworzy si za pomoc skracania istniejcych ju wyrazw czy te poprzez zoenia, czsto jeden wyraz skada si z kilku czci skadowych innych wyrazw. Inny sposb powstawania wyrae slangowych to tworzenie zwizkw frazeologicznych. Jednak najczstsz form tworzenia slangu jest przypisywanie nowych znacze istniejcym ju zwrotom. Do grup ktre przoduj w tworzeniu slangu zaliczaj si przede wszystkim studenci i modzie, gwnym tego powodem jest ich kreatywno oraz sposb wyraania buntu przeciwko jakim normom narzucanym przez innych jak rwnie atwo komunikowania si z rwienikami. Do innej grupy zaliczani s przestpcy, ktrzy za pomoc slangu wyraaj swoj skryto, niedostpno, a take swj bunt przeciwko prawu. Kolejn grup s onierze, ktrzy rozadowujc stres i napicie, lub dziaajc pod ich wpywem uywaj swoich okrele i tworz wasny system slangowy. Ze wzgldu na grupy tworzce slang moemy podzieli go na tzw. Pierwotny i wtrny. Pierwotny to taki uywany przez jego twrcw w swoim gronie, a wtrny to taki ktry wychodzi poza grup twrcw i jest uywany rwnie w innych rodowiskach. Slang mona rwnie pogrupowa wedug list tematycznych takich jak: ciao, fizjologia, seks-mio, alkohol, narkotyki, pozytywy, negatywy. Powodami, dla ktrych uywa si slangu s: nieformalno- uatwiajca bezporednio w kontaktach, ekspresja- pozwala na wyraanie emocji, suy on rwnie do identyfikowania i kategoryzowania rnych grup spoecznych np. moherowe berety. Slangu uywa si te w celu wyraania buntu i sprzeciwu wobec ustalonych norm i przepisw oraz okrelonych autorytetw110. Omwienie ankiety Wrd 50 studentw Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego zostaa przeprowadzona anonimowa ankieta, ktrej celem byo okrelenie stosunku studentw do slangu. Wrd ankietowanych 58% stanowiy kobiety, a 42% mczyni. Wszyscy badani spotkali si z pojciem slangu, a czstotliwo jego wykorzystywania przedstawia wykres nr 1.

110

M. Widawski, Slang UG Sownik slangu studentw Uniwersytetu Gdaskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask 2010, s. 11-18.

60

Wykres1: Czstotliwo posugiwania si slangiem wrd studentw

rdo: opracowanie wasne. Ankietowani w przewaajcej czci uznali, e posugiwanie si slangiem uatwia im komunikacj z rwienikami. Zdecydowali, e najwiksz grup osb posugujcych si slangiem stanowi modzie gimnazjalna (84%), za studenci stanowi jedynie 16 %. aden z badanych nie wskaza osb starszych. Badani uznali w przewaajcej czci, i jzyk tworzony i rozumiany tylko przez dan grup ludzi uatwia porozumiewanie si midzy sob, tylko nieliczna cz opowiedziaa si za tym, e slang jest cakowicie niepotrzebny. Dokadn struktur odpowiedzi przedstawia wykres nr 2. Wykres 2: Cel stosowania slangu

rdo: opracowanie wasne.

61

Dla wikszoci ankietowanych, to kto posuguje si slangiem nie ma znaczenia (60%), nie dopatruj si ogranicze w stosowaniu slangu zwizanych z wiekiem, czy funkcj penion przez poszczeglne osoby. Wrd badanych przewaajcymi skojarzeniami dotyczcymi wymienionych zwrotw (zwroty te zostay zaczerpnite ze Sownika slangu studentw Uniwersytetu Gdaskiego pod red. Macieja Widawskiego) byy: Admin- prawo administracyjne Kolos- kolokwium Cywil- prawo cywilne Ku jonizowa si- uczy si Wrzesie- egzamin poprawkowy Dzioba- pisa lub je Makro- makroekonomia Hista- historia Wedug ankietowanych (72%) istniej miejsca gdzie nie powinno si uywa slangu. Najczciej podawane miejsca to: urzdy, miejsca pracy, sdy, kocioy. Pozostali (28%) uznali, e nie ma takich miejsc. Badani zapatrywali si ronie na to, czy uywanie slangu wpywa na ograniczanie przez nich zwrotw wulgarnych. Odpowiedzi na to pytanie obrazuje wykres nr 3. Wykres nr 3: Wpyw slangu na eliminowanie wulgarnych zwrotw

rdo: opracowanie wasne. Ankietowani w wikszoci (86%) opowiedzieli si za tym, e slang jest potrzebny i powinien by utrzymywany. Reszta z nich (14%) uwaa, e slang nie jest potrzebny i nie powinien by utrzymywany. Z przeprowadzonej ankiety wynika, e slang jest popularnym zjawiskiem wrd studentw, maj z nim styczno na co dzie, uatwia im komunikacj midzy sob i s takie sytuacje, w ktrych slang pozwala im na zagodzenie swoich odpowiedzi poprzez eliminacj bd te ograniczenie zwrotw wulgarnych. Przykadowe zwroty slangowe u wikszoci badanych wywouj te same skojarzenia i funkcjonuj w ich jzyku w tej samej formie.
62

Jednak warto zauway, e pomimo duej popularnoci jak slang cieszy si w rodowisku studenckim, studenci wskazuj, e wraz z wejciem na rynek pracy i podjcia przez nich zatrudnienia w administracji publicznej bd musieli wyeliminowa tak form komunikowania si, gdy najczciej wskazywanym przez nich miejscem, w ktrym nie powinno si uywa slangu byy wanie urzdy. Zacznik: ANKIETA Jest to krtka ankieta dotyczca slangu uywanego przez studentw Administracji. Ankieta jest cakowicie anonimowa, a jej wyniki zostan wykorzystane do pracy zaliczeniowej, wic w zwizku z tym prosz o szczere i rzetelne odpowiedzi. 1. Jeste: a. studentk b. studentem 2. Czy spotkae si z takim pojciem jak slang? a. Tak b. Nie 3. Jak czsto posugujesz si slangiem? a. Codziennie, w kadej moliwej sytuacji b. To zaley od tego z kim rozmawiam c. Rzadko d. Prawie nigdy e. Nigdy 4. Czy wedug Ciebie posugiwanie si slangiem wrd rwienikw uatwia komunikowanie si? a. Tak b. Nie 5. Kto wedug Ciebie czciej posuguje si slangiem: a. Modzie gimnazjalna b. Studenci c. Osoby starsze 6. Do czego suy Twoim zdaniem jzyk tworzony i rozumiany tylko przez dan grup ludzi? a. uatwia porozumiewanie si midzy sob b. umoliwia przekazywanie informacji ktre s szyfrowane przed osobami "trzecimi" c. wyrnia z tumu d. do niczego , jest cakowicie niepotrzebny 7. Czy doroli (wykadowcy, rodzice) powinni uywa zwrotw uywanych przez modzie? a. Tak b. Nie c. Bez znaczenia 8. Co wedug Ciebie oznaczaj takie zwroty jak: a. Admin
63

 b. Kolos c. Cywil . d. Kujonizowa si e. Wrzesie f. Dzioba g. Makro h. Hista .. 9. Czy wedug Ciebie s miejsca gdzie nie powinno uywa si slangu? a. Tak (jakie) b. Nie 10. Czy posugiwanie si slangiem pozwala Ci na eliminacje bd ograniczanie zwrotw wulgarnych? a. Tak zawsze b. Tak w wielu sytuacjach c. czasami d. Nie zwracam na to uwagi e. Nigdy 11. Czy uwaasz, e slang jest potrzebny i powinien by utrzymywany? a. Tak b. Nie

Dzikuj za pomoc
64

Dariusz Lesiak - Urzdowy optymizm

Jak samo okrelenie wskazuje, opiera si ono na sowie optymizm, ktre szereg definicji i hase okrela w skrcie jako stosunek do ycia, w ktrym postrzegamy otaczajcy nas wiat jako miejsce dobre, emanujce pozytywnymi cechami nie widzc w nim nic zego i liczc na to, e kady nadchodzcy dzie uoy si pomylnie. Czy warto w yciu kierowa si tymi niewtpliwie przyjemnymi, aczkolwiek trudnymi do utrzymania na dusz met odczuciami? Nie do koca zwaszcza mylc realnie i obserwujc obecn sytuacje w Polsce jak i na wiecie. Ale mimo to jest pewna grupa ludzi nagminnie wykorzystujcych to pojcie w poczeniu z funkcjami jakie peni. Mwic wprost urzdnicy! Ich pikne przemowy opierajce si na najlepszych cechach public relations, nie s rzucane bez podstawnie na nasz nard, poczwszy od najwyej usadowionych polskich dostojnikw, koczc na ich terytorialnych wysannikach zapewniajcych nas, e budet gminy ma si dobrze a zaduenie nie ronie tak szybko. Optymizm urzdnikw ma podatny grunt, gdy jak podaj europejskie badania Polacy s najbardziej optymistycznym narodem w Europie. Nie znaczy to jednak, e dajemy si im tak atwo omami, a jedynie spowalniamy moment ich eksmisji z nowych, wygodnych urzdw. Niektre wypowiedzi, deklaracje czy obietnice naszych oficjaw ocieraj si o bezmylno niczym wychodzenie w wysokie gry w koszulce i trampkach, wyjazdu w tropiki bez szczepionki sowem to si uda nie moe. Tak niefrasobliwo mona oczywicie przypisa pozostaociom po Polsce Ludowej, gdzie przecie wszystko si udawao i szo po naszej myli. Ale czy tylko? Lata lec i nasza kadra urzdnicza jak rowo patrzya na swoje plany i dziaania tak dalej patrzy i tak o nich nam opowiada. Z czego to si bierze? Czy mona to jako zmieni? atwo mona zaobserwowa e przykad idzie z samej gry. Co n, kolejna partia przystpujca do wyborw obiecuje nam zerwanie z tym co byo i kolejne zmiany tylko na lepsze. Ale jak mwi Jzef Mackiewicz Optymizm nie zastpi nam Polski, tak kolejne ekipy a w sposb wybitny obecna, twierdzi wrcz odwrotnie, opierajc wszystkie swe plany i rachunki na optymizmie Polakw. Odwracajc uwag od nadcigajcych kopotw twierdzc, i jestemy oaz spokoju i zielon wysp obok toncego statku Europy. O ile nasze wadze, ktre cigle s od nas daleko za szklanym ekranem czuj si bezkarne i mwi to co chc, o tyle moe dziwi optymizm jakiego nie brakuje naszym urzdnikom, z ktrymi kontakt na codzie jest nieunikniony. Wychodz z zaoenia, e le lub nie do koca poinformowany petent to dobry petent. Na myl cisn si popularne sowa, bdzie pan zadowolony byle pan da mi spokj. I tak opowiadaj nam historie przedsiwzi piknie zaplanowanych na papierze, ktre do tej pory tam si znajduj albo ich realizacja jest daleka od ideau. Wane jest tylko to ebymy myleli, e wszystko jest w porzdku i nic zego nam nie grozi. A wanie e grozi! Bo jak dugo mona jecha na hura optymizmie i obiecankach cacankach? Kada kolejna kadencja, wybory, kolejne przekonywanie Polakw, e wszystko idzie w jak najlepszym porzdku, e upadek nam nie grozi - moe nas zgubi. W sytuacji, kiedy zatracamy si w lepej ufnoci w sowa urzdnikw lub udajemy e nas to nie dotyczy, e wiat jest zbyt pikny by co zego mogo si wydarzy okazuje si e jest jednak zupenie! Oddanie naszych losw w rce urzdnikw optymistw pozbawionych lku przed kar ludu jest czym co trzeba zlikwidowa. Pytaniem jakie warto sobie zada, to gdzie ley przyczyna takiego zachowania naszych pozytywnych urzdnikw? Co ich do tego skania by mwi nam nieprawd, lub prawd okrojon? Przyczyna jak uwaam za najwaniejsza, ale nie jedyn jest najzwyczajniejsze miejsce pracy. To stae zarobki, wygoda, komfort w jakim pracuj oraz konkurencja i trudno na rynku pracy o zdobycie rwnie atrakcyjnej posady popycha urzdnikw do tego, by starali si za wszelk cen utrzyma to stanowisko a rodkiem do przeduenia jego trwania jest oglne zadowolenie, brak skarg czy uwag co do ich pracy,
65

wywizywania si z obietnic i zobowiza co za tym idzie mydlenie nam oczu. Nie twierdze przy tym by pracowali w salach bez ogrzewania i okien. Zotego rodka nie ma by problem obudy urzdnikw rozwiza od rki. Potrzebna jest tutaj metoda maych ale systematycznych krokw. Wszystko zaczyna si od wychowana. Od tej podstawowej komrki spoecznej jak jest rodzina, gdzie powinny by wpajane modemu chonnemu umysowi wartoci podstawowe i dobre np. takie jak uczciwo, szacunek dla innych czy prawdomwno. Ale nawet jeli taki idealny urzdnik wkroczy na ciek kariery nic nie zmieni sam jeden jeli mentalno pozostaych oficjeli i sposb dziaania caego systemu obchodzcego si z petentami w sposb wadczy z poczuciem wyszoci a nie suby - bdzie funkcjonowa bez zmian, gdzie kady urzdnik bdzie pewien, i moe zobowiza si do czego bez konsekwencji, moe obiecywa wszystko i wszystkim bez pokrycia, wykorzystywa yczliwo ludzi. Zmiany i przykad musi i rwnie z drugiego bieguna, jakim po rodzinie jest najwyszy szczebel wadzy czyli Parlament oraz cay aparat kierowniczy administracji. Tak nagroda jak i kara za swoje dokonania bd zaniechania nie moe omin nikogo. Jeli nasi rzdzcy opamitaj si (oby jak najszybciej), i poka parafrazujc sowa ze synnej kampanii wyborczej, yes we can, - e my damy rade by uczciwi i przesta opowiada ludziom co w co nawet my sami nie wierzymy i zaczniemy dziaa w sposb rzetelny i odpowiedzialny, to zmiana wizerunku urzdw, politykw jest moliwa. Obecnie kiedy syszymy haso urzdniczy optymizm, nie kojarzy si to z niczym dobrym, a ju na pewno wzbudza nasze podejrzenia. Budowa takiego pozytywnego wizerunku trwaa lata, wic tym bardziej nie spodziewam si, e jego poprawa nastpi natychmiast. By moe ja sam tego nie dowiadcz (cho licz na to mimo bardzo negatywnych ocen moich obecnych kontaktw z urzdnikami). Europy zachodniej szybko pod tym wzgldem nie dogonimy zw. na baga dowiadcze nawykw a nawet ludzi jakimi przesiknelimy przez lata PRL-u. Pierwsze zmiany ktre pomog nam w lepszych relacjach i funkcjonowaniu urzdw zacznijmy od nas samych.

Marta Lisiecka - Jzyk esperanto a komunikacja midzynarodowa

Unu homaro dua lingvo por iuj Esperanto, tak w jzyku esperanto powiedzia Ludwik Zamenhof, twrca tego jzyka. Oznacza to: Jedna ludzko drugi jzyk dla wszystkich esperanto i obrazuje czym, wedug jego twrcy, miao by esperanto. W 1887 roku dr Esperanto (czyli Ludwik Zamenhof) opublikowa Unuo Libro, czyli pierwszy podrcznik jzyka esperanto, w ktrym zawarte byy najwaniejsze reguy jzyka, sowniczek z podstawowymi sowami jak te zaoenia autora, co do tego jzyka. Aby omwi jzyka esperanto i jego wpyw na komunikacj midzynarodow naley wspomnie o jzyku Volapuk. Ten sztuczny jzyk zosta opracowany wczeniej ni esperanto, bo ju w 1879 r. przez Johama Martina Schleyera. Opiera si on o podstawy jzyka aciskiego, niemieckiego, francuskiego, ale przede wszystkim angielskiego. Jzyka ten w pewnym okresie cieszy si dua popularnoci, Volapuk ulega zreformowaniom, aby utrzyma swoj popularno. Z czasem zosta wyparty przez atwiejszy jzyka opracowany przez Zamenhofa. Oba te jzyki jednak miay wsplny miay sta si jzykiem oglnowiatowym i doprowadzi do tego, eby obok jzykw urzdowych, poszczeglnych krajw, istnia jzyk dla wszystkich. Ludwik Zamenhof o idei jzyka wsplnego myla ju wczeniej. Ju jako dziecko wychowujc si w Biaymstoku zamieszkiwany przez ydw, Polakw, Rosjan i Niemcw odczu potrzeb uproszczenia komunikacji midzy ludzkiej. Zauway wtedy, e ludzi w jego

66

miecie dzieli bariera jzykowa. Po latach podj prb stworzenia jzyka sztucznego, ktrym kady mgby si posugiwa. Zaoenie neutralnoci dla jzyka esperanto byo wad jak i zalet. Nie nawizywa on bezporednio do adnego jzyka, poniewa mia on zburzy granice midzy narodami. Stworzenie jzyka neutralnego, dla wszystkich bez wzgldu na wyznanie lub narodowo nie miao jednak wykluczy istnienia jzykw narodowych. Esperanto nie faworyzuje adnej kultury narodowej, ale te nie chce ich niszczy. Wad tego, i jzyk ten z natury mia by neutralny byo to, e na pocztku istnienia tego jzyka nie byo odrbnej kultury. Niestety nie zainwestowano w tworzenie kultury i sztuki w tym jzyku. Esperanto promuje najwaniejsze wartoci pokj i czenie si ludzi w nawet najbardziej zrnicowanych kulturach. Esperanto nie identyfikuje si z adn ideologi polityczn. Jest neutralne politycznie i wsppracuje tylko z organizacjami rwnie neutralnymi politycznie. Poza tym istniej organizacje i stowarzyszenia, ktre wykorzystuj jzyk esperanto w swojej dziaalnoci (IKUE, SAT). Nazwa jzyka esperanto pochodzi od sowa espero, ktre oznacza nadziej. Ten jzyk mia przede wszystkim cechowa si prost i atw do zapamitania budow. Ludwik Zamenhof stara si, aby esperanto byo atwiejszym jzykiem ni bya acina. Na ten jzyk zostao przetumaczonych wiele dzie literatury midzy innymi Quo Vadis. O potrzebie stworzenia jzyka uniwersalnego pisa midzy innymi Platon i Kartezjusz. Platon zauway, e wielkim dobrodziejstwem dla ludzkoci by by wsplny jzyk. Dlaczego wic 125 lat od opracowania jzyk Esperanto nie peni wikszej roli komunikacji midzynarodowej? Obecnie ciko jest oszacowa liczb ludzi znajcych ten jzyk. Jzyka esperanto mona si nauczy w okoo 2 lata, natomiast jzyka angielskiego w okoo 12 lat. Mimo tego, to jzykiem angielskim posuguje si okoo 1,9 miliarda ludzi na caym wiecie. To kultura angielsko-amerykaska przoduje przed kultur esperanto. Jzyk angielski dominuje nie dlatego, e jest prosty, ale dlatego, e amerykanizacja wiata postpuje w bardzo szybkim tempie. W kadym jzyku s ju neologizmy wywodzce si z jzyka angielskiego. Jzyk angielski przez najblisze lata bdzie peni rol jzyka midzynarodowego, poniewa to do jego nauki wikszo modych ludzi obecnie przywizuje najwiksz wag. Jedyn nadziej dla jzyka esperanto jest to, e zostanie on w kocu rozpropagandowany. Esperanto jest najbardziej popularnym jzykiem sztucznym, w tym jzyku wydawanych jest wiele ksiek i czasopism. Jednak, eby jzyk ten zyska na znaczeniu potrzeba o nim wikszego rozgosu. Podsumowujc naley jednak powiedzie, e esperanto ma potencja, aby zosta jzykiem midzykulturowym. Wystarczy powiedzie to, e esperantystami byli na przykad Jan Pawe II, Albert Einstein, William Ramsey, Daniel Bovet. Na zakoczenie przywoam myl Juliusza Verne, ktra wyraa wiar w to, e esperanto speni swoj rol: Klucz do wsplnego jzyka, straconego na wiey Babel, moe by tylko odnaleziony przez uywanie esperanta. Nie jest przesdzony los jzyka esperanto, poniewa w obecnych czasach ludzko potrzebuje jeszcze wikszego wzajemnego zrozumienia. rda: 1.) Jzef ytyski Esperanto i esperantyci 2.) Umberto Eco W poszukiwaniu jzyka uniwersalnego 3.) Materiay ze strony www.esperanto.pl

67

Natalia anucha - Szum informacyjny

Szum informacyjny moe by dwojako rozumiany: po pierwsze najprociej rzecz ujmujc s to zakcenia w komunikacji midzyludzkiej. Przedstawia si je jako rnice, czy niecisoci pomidzy komunikatem wysanym, a komunikatem odebranym przez adresata. Po drugie szum mona definiowa jako natok informacji, ich zbyt du ilo, ktra uniemoliwia bd zakca odnalezienie informacji. Skupmy si na szumach w pierwszym znaczeniu. Zadajmy sobie pytanie, czy wystpuj rnice pomidzy jednym rodzajem szumu, a drugim, czy te wszystkie dziaaj na tej samej zasadzie. Wanym jest te, aby zwrci uwag na to czy i w jaki sposb szumy determinuj to, jak ludzie odbieraj dane komunikaty, oraz czy na dany problem wszyscy reaguj tak samo. Na postawione pytania, mam nadziej, odnajdzie si odpowiedzi w poniszym tekcie. Aby rozpocz rozmow na gwny temat naley wpierw zdefiniowa komunikacj, gdy wyjanianie tematu wszego bez poznania szerszego kontekstu nie przyniesie wiedzy, a jedynie suche i nieistotne informacje. Czowiek jako istota, jest spoeczny potrzebuje kontaktu z innymi ludmi. Wielu ludzi sprowadza komunikacj take t spoeczn jedynie do posugiwania si mow, a w szerszym aspekcie jzykiem. Ale na komunikacj skada si duo wicej: jest to szeroko pojta mowa ciaa, kady sposb w jaki jestemy w stanie przekazywa sobie informacje, cznie ze rodkami komunikowania si czyli telefonami, czy jak kiedy byo powszechne, podrowaniem aby przekaza wiadomo. Szumy czy zakcenia miay wtedy wybitnie fizyczny charakter, ale o tym poniej, wrmy raczej do tego, i komunikacja jest powszechna, a wrcz naley uzna, e nie da si nie komunikowa. Komunikacja i komunikowanie si, oprcz werbalnych przekazw dokonuje si take przez mow ciaa, ktra jest mocno uwarunkowana przez sposb wychowania, a czowiek uczy si jej, oraz jej odczytywania przez cae ycie. Ale mimo wszystko na tym polu take wystpuj zakcenia zwizane z rnymi sposobami czy kulturami wychowania. Przejdmy zatem do tematu. Czyli do szumw informacyjnych. Pojcie to jest szerokie, tak jak pojcie komunikowania. Przekaz, rozpoczynajc sw drog u nadawcy, poprzez odpowiedni nadajnik (sposb przekazu) jest nadawany do odbiornika, a nastpnie pomidzy nadanym i odebranym sygnaem mog wytworzy si zakcenia szumy111. Zakcony przekaz trafia w ten sposb do adresata. Shanon wprowadzi nowe pojcie w proces komunikowania to wanie szum zakcenie w tym procesie. Jednak model taki jest mao wizualny: nadajnik od razu kojarzy si z jakim urzdzeniem, sygna za z fal czy to radiow czy telewizyjn. Podczas nawet w czasie najpopularniejszej formy komunikowania jak jest rozmowa wystpuj zarwno te podmioty jak i zakcenia. Podzieli je naley na trzy rodzaje: szum fizyczny, szum psychiczny i szum semantyczny. Szum fizyczny to wszelkie czynniki fizyczne namacalne, ktre wpywaj na gorszy odbir przekazu. Midzy nadawc, a odbiorc wiadomoci wystpuj trudnoci fizyczne przy jej odbiorze. Pojcie fizycznoci jest tutaj rozumiane wielorako: poczwszy od niesprzyjajcych warunkw pogodowych, poprzez trudnoci w odbieraniu sygnau radiowego, a do niewyranego pisma nadawcy. W zalenoci od sposobu przekazu szumy te mog mie wiksze lub mniejsze znaczenie oraz w rnym stopniu tamowa odbir. Komunikat moe by niezrozumiay gdy w czasie rozmowy, bd koncertu na wolnym powietrzu jest zbyt niska temperatura, ale rwnie dobrze moe by zbyt gorco by sta w penym socu. Ze zrozumieniem komunikatu przy bezporednim dialogu, bd dyskusji moe by te problem gdy rozmwca ma ciemne okulary, patrzy w bok, czy te w rozmowie uczestniczy zbyt duo osb. Wszystkie te przykady pokazuj, e czasem mimo, i komunikat
111

Model transmisji sygnau wg. Sharona, rdo: Goban - Klas Media i komunikowanie masowe

68

dociera do adresata, jest on niedokadny ze wzgldu na czynniki fizyczne panujce w otoczeniu rozmwcw. Podobn sytuacj mona zauway jeli mwimy o komunikacie w typie jeden do wielu czyli na przykad w podawaniu wiadomoci przez radio. Gdy odbiornik przestanie dziaa komunikat nie zostanie dostarczony, jednak dociera on by moe w stu procentach do innych, uruchomionych i sprawnych urzdze, a stamtd do odbiorcy. Gdy za wystpuje szum na midzy nadajnikiem, a odbiornikami do wszystkich dotrze komunikat zmieniony przez zakcenia, a co za tym idzie, niedokadny, a czsto zupenie nie zrozumiay. Analogiczna sytuacja ma miejsce przy przekazie telewizyjnym. Kolejnym aspektem komunikacji i zwizanego z ni szumu jest komunikat pisany. Sowo pisane ma to do siebie, e czsto moe by niewyrane, zamazane, pokrelone czy zachlapane. Czytajc wiadomo tego typu mona nie zrozumie treci, a nawet jej nie odczyta. W dobie gdy powszechnym staje si ujednolicone pismo komputerowe, tego typu szumy trac na sile, jednak take wydruk moe si zamaza, czy te moe zosta le wydrukowany. W komunikacie pisanym, ale nie drukowanym, wystpuj dokadnie takie same szumy jak przy sygnale radiowym. Opieranie si na nowoczesnej technice nie prowadzi do pewnoci dotarcia przekazu gdy ta z natury jest zawodna. Wiadomoci czsto ulatuj w eter, bd urzdzenie adresata nie jest w stanie poprawnie ich odtworzy. Naley te liczy si z moliwoci zepsucia. Internet z kolei jako narzdzie komunikowania si zawiera tak duo informacji, e dotarcie do adresata tej konkretnej jest wyjtkowo utrudnione. Jest to szum ze wzgldu na zbyt due natenie. Majc do wyboru du ilo informacji nie mona by pewnym ich prawdziwoci, a take wyszukujc konkretne moemy natrafi na co zupenie innego. Szum fizyczny jest wyjtkowo istotny w procesie komunikowania, gdy jest powszechny w kadej metodzie przekazywania wiadomoci. Nie da si go te wyeliminowa gdy zewszd otaczaj ludzi czynniki wywoujce zakcenia w przekazach. Naley zaakceptowa problemy fizyczne, gdy komunikacja jest powszechna, a z ni powszechne s te szumy komunikacyjne. Kolejnym rodzajem jest szum psychiczny s to psychiczne predyspozycje do odbierania komunikatu od nadawcy. To czy odbiorca moe odebra komunikat dokadnie w ten sposb w jaki zosta on przekazany. Tutaj wina jak w przypadku fizycznych szumw nie ley po stronie nadajnika czy odbiornika, ale bezporednio nadawcy lub odbiorcy. Czsto gdy suchacz jest zmczony nie dotrze do niego nawet najbardziej ciekawy przekaz, poniewa nie jest w stanie skupi na nim uwagi czowiek wraz z dugoci dnia moe skupi coraz krtsz uwag na poszczeglne zagadnienia. Zdarza si te, e suchacz po prostu nie potrafi wyciga logicznych wnioskw z przekazu, a co za tym idzie staje si on dla niego niezrozumiay. Oczywicie szumy mog take powsta po stronie nadawcy: nikomu nie sucha si zbyt dobrze audytora, ktry nie zwraca uwagi na suchaczy, czy to ze wzgldu na lekcewacy stosunek czy te uznanie si za lepszego od audytorium. Do psychologicznych szumw zaliczamy te monotoni przekazu warto zwrci uwag na fakt, e wikszo uczniw licew nie czyta ksiek typu Nad Niemnem ze wzgldu na wanie monotoni i przeciganie przekazu. A tym samym komunikat midzy nadawc autorem nie dociera do odbiorcw czytelnikw, gdy nie s oni w stanie przebrn przez pierwsz stron. Wane jest te podejcie do przekazu, zarwno odbiorcy jak i nadawcy, a take co waniejsze ich stosunek midzy sob. Gdy adresat skrajnie i bezkrytycznie uwielbia nadawc, bdzie sucha uwaniej, ni gdyby byli ze sob skceni. Ale i to ma wad, bo bezkrytyczno te prowadzi do zakce w rwnym stopniu jak nieprzychylno. Warto zwrci tu uwag, e szumy psychologiczne przeszkadzaj w komunikowaniu w takim samym stopniu jak te o podou fizycznym. Oprcz szumw psychologicznych i fizycznym wyrniamy take te semantyczne czyli te, ktre s spowodowane rnicami w rozumieniu jzyka. Najwyraniej wida je w czasie komunikacji midzy specjalistami, a laikami w danym temacie. Szumem jest tutaj
69

posugiwanie si sownictwem fachowym, czsto niezrozumiaym dla osb niezwizanych z dan tematyk. Czsto te w dwch rodowiskach to samo sowo oznacza co zupenie innego, tym bardziej powoduje to zakcenia w komunikacji. Najbardziej skrajnym przypadkiem, o ile mona mwi tu o szumie, a nie o cakowitym zaguszaniu jest przekaz w innym nieznanym jzyku. Nie chodzi tu tylko o jzyk obcy jzykiem takim jest jakikolwiek jzyk mwiony dla osb niesyszcych, a sowo pisane dla osb niewidzcych. To skrajne przypadki, ale wystpujce w procesach komunikacji. Przejdmy zatem do drugiego znaczenia pojcia szumu jako zbyt duej iloci informacji. W dzisiejszych czasach taki rodzaj szumu mona zauway w czasie uywania wyszukiwarki internetowej. Wpisujc dane haso niekoniecznie odnajdziemy to czego szukalimy, za to znajdziemy duo niepotrzebnych nam informacji. Jeli zwrcilibymy si do poprzedniego podziau, ten typ to szum fizyczny. Natok informacji czsto pomaga w ich wyszukiwaniu, jednak gdy jest ich zbyt duo czsto uniemoliwia to dotarcie do waciwego komunikatu czy informacji. W czasie dugich i mudnych poszukiwa waciwego znaczenia, odpowiedniej wiadomoci poszukujcy staje si znuony, co moe spowodowa przeoczenie esencji zagadnienia. Czsto decyduje si zaniecha poszukiwa ze wzgldu na dug drog jaka musiaby pokona by odnale to waciwe znaczenie informacji. Nadmiar informacji pomaga, ale moe by te mylcy. Wyszukujc je w Internecie naley zaoy margines bdu, a kade rdo weryfikowa, gdy w Internecie kady moe opublikowa co tylko chce, a to nie oznacza, e wszystko jest prawdziwe. Podobny typ szumu wystpuje w komunikatach wiadomoci telewizyjnych czy radiowych zwaszcza w tak zwanych skrtach. Dzieje si tak gdy informacje przekazywane s szybko i w jak najwikszej iloci, a co za tym idzie wprowadza si odbiorc w swoiste oszoomienia, co utrudnia odbir, bd prowadzi do bdnych interpretacji. Nie da si ukry, e to znaczenie szumu informacyjnego jest rwnie wane i istotne, a pod pewnymi wzgldami take tosame z pierwszym. Zarwno komunikacja, jak i trudnoci wystpujce na jej drodze szumy to szerokie tematy. Zakcenia nie wystpuj na jednakowej paszczynie, mog pojawi si na kadym etapie komunikacji. Rni si od siebie paszczyzn wystpowania, a take tym na ktry z elementw przekazu wywieraj oddziaywanie. Szumy determinuj odbir komunikatw, ciko by byo inaczej gdy przekaz jest niepeny kady czsto nawet niewiadomie uzupenia go wasnymi domysami. A te potrafi by skrajnie rne, u innych osb, co za tym idzie zakcenia powoduj, nieczytelno mniejsz lub wiksz przekazu, a take e nie jest on tak samo zrozumiay dla wszystkich. Przy duym nateniu jednego z szumw, bd kombinacji kilku komunikacja moe by mocno utrudniona, a nawet uniemoliwiona. Zbyt duy natok informacji take nie jest dobre wpywa negatywnie na odbiorc i ch zagbiania si w temat. Podsumowujc szumy s nieodcznymi elementami komunikacji, ale naley zrobi wszystko aby zniwelowa ich wpyw na przekaz.

Justyna epska - Lokalne jzyki Rosji

Rosja to pastwo lece w Europie Wschodniej i Azji Pnocnej. Jest to najwiksze pastwo na wiecie biorc pod uwag wielko powierzchni, ktra wynosi 17, 1 mlnkm2. Pod wzgldem liczby mieszkacw Rosja zajmuje 7 miejsce na wiecie za: Chinami, Indiami, Stanami Zjednoczonymi, Indonezj, Brazyli i Pakistanem112. Federacja Rosyjska to demokratyczne federalne pastwo prawa o republikaskiej formie rzdw. W skad Federacji Rosyjskiej wchodzi 21 republik, 6 krajw, 49 obwodw, ydowski obwd autonomiczny, 10 okrgw autonomicznych oraz dwa miasta o znaczeniu federalnym (stolica pastwa- Moskwa
112

A. Gowacki, Rosja Putina: leksykon, d 2004, s. 316.

70

i Sankt Petersburg)113. Rosja to najbardziej zrnicowane etnicznie pastwo wiata. Wedug spisu ludnoci z 2002 roku terytorium Federacji Rosyjskiej zamieszkuj przedstawiciele 182 narodw, ktre mona wyodrbni ze wzgldu na kryterium etniczno-jzykowe i religijne114. Najliczniejsz ludnoci s Rosjanie (prawie 80%), Tatarzy, Ukraicy, Baszkirzy, Czuwasze, Czeczeni oraz Ormianie. Jzykiem urzdowym na terytorium caej Federacji Rosyjskiej jest jzyk rosyjski. Republiki autonomiczne na podstawie Konstytucji FR maja prawo wprowadzi wasne jzyki pastwowe, ktrych status jest okrelony w republikaskich konstytucjach i ustawach115. Jzyki te mog by uywane rwnoznacznie z jzykiem rosyjskim w organach wadzy pastwowej, samorzdu terytorialnego i innych instytucjach pastwowych. Federacja Rosyjska gwarantuje wszystkim jej narodom prawo do zachowania jzyka ojczystego, stworzenie warunkw do jego nauczania i rozwijania116. Podstaw ustawodawstwa jzykowego Rosji jest rwnie Ustawa o jzykach narodw Federacji Rosyjskiej z 24 lipca 1998 roku. Wyrni mona w Federacji Rosyjskiej takie jzyki jak: rosyjski- jzyk pastwowy Federacji Rosyjskiej, pochodzcy ze sowiaskiej grupy jzykowej z indoeuropejskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu jzyka rosyjskiego jest cyrylica (od X w.), abazinski- jzyk pastwowy Republiki Karaczajewo-Czerkiesja, nalecy do abchasko-adygejskiej grupy jzykowej z pnocnokaukaskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu tego jzyka jest alfabet aciski (1932-1938) i cyrylica (od 1938), adygejski- jzyk pastwowy Republiki Adygeja, nalecy do abchasko-adygejskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu jzyka adygejskiego s alfabet arabski (19181937), aciski (1937-1938) oraz cyrylica (od 1938), agulski- jzyk pastwowy Republiki Dagestan, nalecy do nachsko-dagestaskiej grupy jzykowej z pnocnokaukaskiej rodziny jzykowej. Alfabet tego jzyka uksztatowany zosta na podstawie cyrylicy (od 1990), atajski- jzyk pastwowy Republik Ataj, nalecy do tureckiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu bya cyrylica(do 1931), nastpnie alfabet aciski(1937-1938) i znowu cyrylica (zreformowana w 1944), awarski- jzyk pastwowy Republiki Dagestan, nalecy do nachsko-dagestaskiej grupy jzykowej z pnocnokaukaskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu tego jzyka s alfabet arabski (od XV-XVIII w.), aciski (1931-1938) i cyrylica (od 1938), azerbejdaski- jzyk pastwowy Republiki Dagestan, nalecy do tureckiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu jzyka s trzy alfabety: arabski (do 1929), aciski (1929-1939), cyrylica (od 1939), baszkirski- jzyk pastwowy Republiki Baszkortostan, nalecy do tureckiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Alfabet tego jzyka uksztatowany zosta na podstawie alfabetu arabskiego (do 1928 zreformowany w 1919), aciskiego (19281940), cyrylicy (od 1940), buriacki- jzyk pastwowy Republiki Buriacja, nalecy do mongolskiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu tego jzyka byo pimiennictwo staro mongolskie do 1931 roku, nastpnie alfabet aciski (1931-1939) oraz cyrylica (od 1939),

113

Konstytucja Federacji Rosyjskiej przyjta w oglnonarodowym referendum w dniu 12 grudnia 1993 r., Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 200, s. 3. 114 A. Wierzbicki, Rosja: etniczno i polityka, Warszawa 2011, s. 35. 115 Idem, s. 44. 116 Art. 68, ust. 3 Konstytucji Federacji Rosyjskiej z dnia 12 grudnia 1993 r. (Biblioteka Sejmowa)

71

 cachurski- jzyk pastwowy Republiki Dagestan, nalecy do nachsko-dagestaskiej grupy jzykowej z pnocnokaukaskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu tego jzyka jest alfabet aciski (od1934) i cyrylica (od 1938), chakaski- jzyk pastwowy Republiki Chakasja, nalecy do tureckiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Alfabet tego jzyka uksztatowany zosta na podstawie cyrylicy (lata 20 XX w.), alfabetu aciskiego (od 1929), cyrylicy (od 1939), czeczeski- jzyk pastwowy Republiki Czeczenia i Republiki Dagestan, nalecy do nachsko-dagestaskiej grupy jzykowej z pnocnokaukaskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu tego jzyka s alfabety arabski (do 1925), aciski (od 1925), cyrylica (od 1938), czukocki- jzyk oficjalny w Republice Sacha (w miejscach zwartego zamieszkiwania Czukczw). Naley on do paleoazjatyckiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu jest alfabet aciski (od 1931) i cyrylica (od 1937), czuwaski- jzyk pastwowy Republiki Czuwaszja, nalecy do tureckiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu jzyka czuwaskiego jest cyrylica (od XVIII W.), dargiski- jzyk pastwowy Republiki Dagestan, nalecy do nachsko-dagestaskiej grupy jzykowej z pnocnokaukaskiej rodziny jzykowej. Alfabet tego jzyka uksztatowany zosta na podstawie alfabetu arabskiego (do 1928), aciskiego (19281938) i cyrylicy (od 1938), dogaski- jzyk oficjalny w Republice Sacha (w miejscach zwartego zamieszkiwania Doganw), nalecy do tureckiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu jzyka dogaskiego jest cyrylica (od 1993), ewenkijski- jzyk oficjalny w Republikach Buriacja i Sacha (w miejscach zwartego zamieszkiwania Ewenkw). Naley on do tungusko- mandurskiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Podstawa alfabetu to alfabet aciski (od 1929) i cyrylica (od 1937), eweski- jzyk oficjalny w Republice Sacha(w miejscach zwartego zamieszkiwania Ewenw), nalecy do tungusko- mandurskiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu tego jzyka s alfabet aciski (od 1932) oraz cyrylica (od 1937), fiski- jzyk oficjalny w Republice Karelia, nalecy do uralsko-ugrofiskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu jzyka fiskiego jest alfabet aciski (od ok. XVI w.), inguski- jzyk pastwowy Republiki Inguszetia, nalecy do nachsko-dagestaskiej grupy jzykowej z pnocnokaukaskiej rodziny jzykowej. Alfabet jzyka inguskiego zosta uksztatowany na podstawie alfabetu aciskiego (1920-1938), cyrylicy (od 1938), jakucki- jzyk pastwowy Republiki Sacha(Jakucja), nalecy do tureckiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu tego jzyka s cyrylica (XIX w.), aciski (od 1930) oraz cyrylica (od 1940), jukagirski- jzyk oficjalny w Republice Sacha (w miejscach zwartego zamieszkiwania Jukagirw). Naley on do uralsko-ugrofiskiej rodziny jzykowej. Podstawa alfabetu to cyrylica (od lat 80 XX w.) kabardyjski- jzyk pastwowy Republiki Kabardyno-Bakaria, nalecy do abchasko-adygejskiej grupy jzykowej z pnocnokaukaskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu tego jzyka to alfabet arabski, cyrylica (1916-1923), aciski (19301938) oraz cyrylica (od 1936), kamucki- jzyk pastwowy Republiki Kamucja, nalecy do mongolskiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu jzyka kamuckiego byy
72

alfabety staro mongolski (1648-1924), cyrylica (1924-1930), aciski (1930-1938), cyrylica (od 1938), karaczajewo-bakarski- jzyk pastwowy Republiki Kabardyno-Bakaria i Karaczewo-Czerkiesja. Naley on do tureckiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu jest alfabet aciski (1926-1938) i cyrylica (od 1960), karelski- jzyk pastwowy Republiki Karelia, nalecy do uralsko-ugrofiskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu jzyka karelskiego jest alfabet aciski (od 1987). Jzykiem karelskim posuguje si dzi ok. 70 tys. osb117, kazachski- jzyk oficjalny w Republice Ataj (w miejscach zwartego zamieszkiwania Kazachw), nalecy do tureckiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu s alfabet arabski (1929-1924), aciski (1929-1940, zmodyfikowany w 1938), cyrylica (od 1940 zmodyfikowana w 1957), komi- jzyk pastwowy Republiki Komi, nalecy do uralsko-ugrofiskiej rodziny jzykowej. Alfabet tego jzyka zosta stworzony na podstawie cyrylicy (XIV-XVIII), nowego alfabetu na podstawie cyrylicy (XVIII-1920 ), tzw. alfabetu V. Molodcova tj. cyrylicy przystosowanej do jzyka Komi 1920-1930, nastpnie doszo do przejcia na alfabet aciski (1930-1935), pniej znowu na alfabet V. Molodcova (1936-1938) i cyrylica (od 1939), komi-permiacki- jzyk oficjalny w Kraju Permskim (w miejscach zwartego zamieszkiwania Komi-Permiakw), nalecy do uralsko-ugrofiskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu tego jzyka jest taki sam alfabet jaki ksztatowa si od XIV w. do dzi w jzyku komi, kumykski- jzyk pastwowy Republiki Dagestan, nalecy do tureckiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu tego jzyka jest alfabet arabski (zreformowany w latach 1905-1909 i 1920), aciski (1928-1938) oraz cyrylica( od 1938), lakski- jzyk pastwowy Republiki Dagestan, nalecy do nachsko-dagestaskiej grupy jzykowej z pnocnokaukaskiej rodziny jzykowej. Alfabet tego jzyka zosta stworzony na podstawie alfabetu arabskiego (XV-XVI w. do 1928), aciskiego (1928-1938), cyrylicy (od 1938), lezgiski- jzyk pastwowy Republiki Dagestan, nalecy do nachsko-dagestaskiej grupy jzykowej z pnocnokaukaskiej rodziny jzykowej. Podstawa alfabetu to alfabet staro albaski (do VII-VIII w.), arabski (IX-X w.), aciski (lata 20.-30. XX w.) oraz cyrylica (od lat 30 XX w.), maryjski- jzyk pastwowy Republiki Marij-El, nalecy do uralsko-ugrofiskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu jest cyrylica (od XVIII w.), mordowski (mokszaski i erzjaski)- jzyk pastwowy Republiki Mordowia, nalecy do uralsko-ugrofiskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu tego jzyka jest cyrylica(od II po. XVIII w.), nogajski- jzyk pastwowy Republiki Dagestan i Karaczajewo-Czerkiesja, nalecy do tureckiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Alfabet tego jzyka zosta stworzony na podstawie alfabetu arabskiego (do 1928), aciskiego (1928-1938) oraz cyrylicy (od 1938), osetyjski- jzyk pastwowy Republiki Osetia Pnocna, nalecy do iraskiej grupy jzykowej z indoeuropejskiej rodziny jzykowej. Alfabet jzyka osetyjskiego uksztatowany zosta na podstawie alfabetu greckiego (VII-VIII w.), cyrylicy i gruziskiego (koniec XIX w.-1923), aciskiego (od 1923), cyrylicy (od 1938),

117

A. Strojny, Rosja, Bielsko-Biaa 2007, s. 311.

73

 rutulski- - jzyk pastwowy Republiki Dagestan, nalecy do nachsko-dagestaskiej grupy jzykowej z pnocnokaukaskiej rodziny jzykowej. Podstawa alfabetu tego jzyka to cyrylica (od 1990), tabasaraski- jzyk pastwowy Republiki Dagestan, nalecy do nachskodagestaskiej grupy jzykowej z pnocnokaukaskiej rodziny jzykowej. Podstawa alfabetu to alfabet arabski (do 1932), aciski (od 1932) i cyrylica (od 1938), tatarski- jzyk pastwowy Republiki Tatarstan, nalecy do tureckiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Alfabet tego jzyka zosta stworzony na podstawie alfabetu runicznego (VII-X w.), arabskiego (starotatarski, staroturecki), aciskiego (od 1927), cyrylicy (od 1939) i aciskiego (1999-2004), tatski- jzyk pastwowy Republiki Dagestan, nalecy do iraskiej grupy jzykowej z indoeuropejskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu tego jzyka jest alfabet ydowski (do 1928), aciski (od 1928), cyrylica (od 1938), tuwiski- - jzyk pastwowy Republiki Tuwa, nalecy do tureckiej grupy jzykowej z atajskiej rodziny jzykowej. Alfabet tego jzyka uksztatowany zosta na podstawie alfabetu mongolskiego (do lat 30. XX w.), aciskiego (od 1930) oraz cyrylicy (od 1941), udmurcki- - jzyk pastwowy Republiki Udmurcja, nalecy do uralsko-ugrofiskiej rodziny jzykowej. Podstawa alfabetu tego jzyka to cyrylica (XV-XVI w., zmodernizowana w latach 20. XX w.), wepski- jzyk oficjalny Republice Karelia, nalecy do uralsko-ugrofiskiej rodziny jzykowej. Podstaw alfabetu jzyka wepskiego jest alfabet aciski (od lat 30. XX w.). Jzyki te zostay wypisane na podstawie tabelki pochodzcej z ksiki A. Wierzbickiego Rosja: etniczno i polityka. Podsumowujc zauway mona, e w Federacji Rosyjskiej wystpuje wiele jzykw lokalnych. S to jzyki z pewnoci dla nas trudne, ale z drugiej strony z pewnoci interesujce. Rosja to pastwo bardzo zrnicowane etnicznie, ile narodw tyle jzykw. BIBLIOGRAFIA 1. Konstytucja Federacji Rosyjskiej przyjta w oglnonarodowym referendum w dniu 12 grudnia
1993 r., t. [z ros.] Andrzej Kubik, Biblioteka Sejmowa, Warszawa 2000.

2. Gowacki Albin, Rosja Putina: leksykon, d 2004. 3. Strojny Aleksander, Rosja, Bielsko-Biaa 2007. 4. Wierzbicki Andrzej, Rosja: etniczno i polityka, T.5, Warszawa, 2011.

Ilona Machaj - Sztuka wystpie publicznych

1. Wstp W dzisiejszych czasach sztuka wystpie publicznych odgrywa kluczow rol w sferze aktywnoci zawodowej jednostki. Umiejtno przemawiania na forum publicznym to zdolno charakteryzujca polityka, rzecznika prasowego, wspczesnego menadera i wiele innych profesji. Faktem jest, i coraz czciej umiejtno profesjonalnego mwienia wchodzi w zakres kwalifikacji osb zatrudnionych w rnych sferach administracji. Naley podkreli, e wystpienie publiczne cile wie si ze zjawiskiem komunikacji, czyli porozumiewania si. Komunikacja, jako proces zoony suy przede wszystkim

74

przekazywaniu informacji midzy ludmi.118 Umiejtno skutecznego komunikowania si w przestrzeni publicznej i spoecznej stanowi podstaw rozwaa na temat sztuki wystpie publicznych. Nawizujc do historii warto zaznaczy, e ju w czasach staroytnej Grecji i Rzymu doskonaa wymowa bya podstawow form publicznej perswazji.119 Krasomwcza umiejtno przekazywania treci perswazyjnych, niejednokrotnie decydowaa o sukcesie politycznym mwcy. W dzisiejszych czasach opanowanie zasad sztuki wystpie publicznych stanowi rdo powodzenia niemale w kadej dziedzinie ycia. 2. Wizerunek mwcy elementy osobowoci i umiejtnoci Na pocztku naley podkreli, i gwnym celem wystpie publicznych jest zazwyczaj prezentacja okrelonych treci, przekonanie suchaczy do wygaszanych pogldw lub zwyka ch zwrcenia na siebie uwagi innych. W tym przypadku istotna jest sama obecno mwcy, ktry powinien posiada pewne cechy i umiejtnoci. Po pierwsze, osoba przemawiajca musi dysponowa wiedz na temat kwestii poruszanych w wystpieniu. Odpowiednie przygotowanie merytoryczne wpywa na skuteczno i wiarygodno przekazu. Tre merytoryczna musi by jednak dostosowana do poziomu suchaczy i ich oczekiwa. Wystpienie publiczne wie si z powstawaniem specyficznych relacji interpersonalnych midzy osob przemawiajc a gronem audytorium. 120 Mwca powinien umie wspdziaa ze suchaczami i od pocztku wystpienia nawiza z nimi kontakt. Pewno siebie i kreatywno wzmacniaj si perswazji i buduj jego autorytet. Umiejtnoci praktyczne w poczeniu z wysok kultur osobist znaczco podnosz morale przemawiajcego. Mwca wystpujc publicznie musi zdawa sobie spraw z tego, e jest ekspertem w swojej dziedzinie. To on ma przewag nad suchaczami, gdy od niego w duej mierze zaley, jak przebiega bdzie wystpienie. Nie ulega wtpliwoci, e barwne i wyraziste zachowanie prelegenta na forum publicznym przyciga uwag publicznoci i wzmaga zainteresowanie. Umiejtno prezentowania argumentw z perspektywy oryginalnego punktu widzenia wyklucza monotonny charakter wypowiedzi. Wan cech jest take spostrzegawczo, ktra stwarza moliwo skutecznej reakcji w przypadku zaistnienia sytuacji trudnej bd kopotliwej. 3. Przekazywanie treci Omawiajc zagadnienie sztuki wystpie publicznych nie mona pomin kwestii podstawowego narzdzia komunikacji, jakim jest jzyk.121 Skuteczno przemwienia w duej mierze zaley od tego, czy jest ono zrozumiae dla odbiorcw. Lingwistyka wystpienia publicznego powinna by dostosowana do preferencji suchaczy. Dobr odpowiednich sw w rezultacie jasno wyraa to, co chce przekaza przemawiajcy. Mwca wystpujc publicznie powinien korzysta z wanych zasad stylu jzyka. 122 W praktyce naley pamita o takich reguach, jak: - budowanie logicznych wypowiedzi opartych na krtkich, komunikatywnych zdaniach; - stosowne uzasadnianie wypowiedzi (argumentacja); - operowanie modnymi, popularnymi w danej chwili zwrotami; - zadawanie pyta refleksyjnych; - unikanie uoglnie;
118 119

http://portalwiedzy.onet.pl/110469,,,,komunikacja,haslo.html Por. J. Dowiat, Historia, Warszawa 1987, s.73-74. 120 M. Rusinek, A. Zaaziska, Retoryka podrczna, czyli jak wnikliwie sucha i przekonujco mwi, Krakw 2005, s. 23. 121 M. Bugajski, Jzyk w komunikowaniu, Warszawa 2007, s. 440. 122 J. Condrill, B. Bough, 101 najlepszych sposobw komunikowania si, Warszawa 2006.

75

- podawanie rde danych statystycznych; - cytowanie autorytetw; - uwydatnienie sw kluczowych; - przywoywanie przykadw z ycia; - parafrazowanie najwaniejszych punktw wypowiedzi; - stosowanie zasady konsekwencji i kontrastu; - wyjanianie poj i terminw; - unikanie w wypowiedzi niepotrzebnych skrtw; - uywanie sw wywoujcych pozytywne skojarzenia; - udzielanie konkretnych odpowiedzi na zadawane pytania. Wszystkie wymienione elementy oddziauj na poziom komunikatywnoci przekazu skierowanego do odbiorcw. Wpywaj na si perswazji, ktra jest gwnym celem wikszoci wspczesnych przemwie, prezentacji i wystpie na forum publicznym. 4. Struktura wystpie publicznych Dowiadczony mwca ma wiadomo, jak wane jest umiejtne skomponowanie wystpienia. Prezentowany scenariusz wypowiedzi warto budowa w sposb przemylany i, jak ju wczeniej wspominaam dostosowany do wymaga i oczekiwa grona suchaczy. Istotne jest, aby wypowied mwcy nie bya chaotyczna i nieuporzdkowana. Suszno tej zasady zwizana jest z naturaln skonnoci ludzkiego umysu do porzdkowania i systematyzowania treci. Wprowadzanie dygresji niezwizanych bezporednio z tematem wystpienia, bardzo czsto powoduje, e wypowied mwcy jest nieskadna. 123 Porednio zaburza rwnie logiczny porzdek wygaszanej mowy. Profesjonalne wystpienie publiczne opiera si na schemacie, w ktrym wyranie wyodrbniony jest wstp i zakoczenie. Cao przemwienia dopenia uporzdkowane wntrze, a wic kolejno wygaszane czci prezentacji. Pierwszy etap przygotowania struktury wystpienia publicznego to zdefiniowanie jego zasadniczego celu. Okrelenie zamysu mwcy jest podstaw do prawidowej konstrukcji przemwienia. Wstp, jako swoiste preludium wygaszanej mowy powinien wprowadza suchaczy do gwnego tematu. Oglny zarys omawianej problematyki pozwala odbiorcom dowiedzie si, jaki jest temat wystpienia i pogld mwicego na dane zagadnienie. Rozwinicie w konstrukcji wypowiedzi obejmuje przede wszystkim argumentacj i wyjanienie zarysowanej we wstpie tezy. Dowodzenie oparte na argumentach bazujcych na dowodach naukowych lub danych statystycznych wpywa na wiarygodno opinii mwcy. Warto pamita, e konkret jest skuteczniejszym narzdziem perswazji ni utarte domniemanie. Zasadniczym zabiegiem wykorzystywanym podczas wystpie publicznych jest odwoywanie si do autorytetw. Argumenty poparte zdaniem osb cenionych i szanowanych spoecznie skupiaj uwag wikszoci ludzi. S przez to bardziej przekonujce i miarodajne. Rwnie istotne znaczenie w budowie wypowiedzi ma take zakoczenie. Podsumowanie wygaszane przez mwc odnosi si na og do gwnego celu i tematu wystpienia publicznego. Jako element zamykajcy cao pozostaje w pamici suchaczy i z reguy decyduje o ich opinii. Sztuka wystpie publicznych wymaga, aby po zakoczeniu wystpienia podzikowa publicznoci za uwag i zaprosi do zadawania pyta. Sposb udzielania odpowiedzi opiera si na okrelonych reguach. Objanienia powinny by konkretne i zadowalajce dla

123

http://slowniki.gazeta.pl/pl/dygresja

76

pytajcego. Mwca omawiajc pytania wielopaszczyznowe powinien uprzednio zastanowi si na odpowiedzi i formuowa wypowied opart na szczegowych wyjanieniach.124 Przedstawiony schemat profesjonalnego wystpienia trudno zrealizowa w praktyce. Wystpienie publiczne jest konstrukcj elastyczn, w ktrej mog pojawi si sytuacje uprzednio niezaplanowane. Osoba przemawiajca musi w razie potrzeby modyfikowa struktur wystpienia i dostosowa j do nowych warunkw. 5. Sztuka prawidowej wymowy Wydobywanie gosu w sposb swobodny i wiadomy sprawia, e mwca postrzegany jest jako osoba kompetentna i pewna siebie. Sztuka prawidowej wymowy ma istotne znaczenie w odniesieniu do wystpie na forum publicznym. Wykonywanie zawodw zwizanych z koniecznoci przemawiania wymaga umiejtnoci efektywnego uywania gosu. Sukces opiera si nie tylko na waciwej strukturze wypowiedzi, ale rwnie na sposobie przekazania treci. Dobry mwca skutecznie wzmacnia kierowany do suchaczy przekaz stosujc okrelone techniki operowania gosem. Wystpienia publiczne wymagaj, aby osoba przemawiajca wypowiadaa si w sposb ciekawy dla odbiorcw. Zrnicowane tempo mwienia wskazuje przede wszystkim na swobod mwcy. Wyrana wymowa i przestrzeganie znakw interpunkcyjnych warunkuje zrozumienie przekazywanych treci. Warto rwnie pamita o stosowaniu krtkich przerw w przemwieniu. Pauza pozwala suchaczowi rozluni si i zebra opini o przekazanych dotychczas informacjach. Gdy osoba przemawiajca wypowiada si z pasj i przekonaniem pobudza zaangaowanie audytorium. Dostosowanie wysokoci, siy i barwy gosu do treci wypowiadanych sw suy na og akcentowaniu istotnych fragmentw wystpienia. wiadomy mwca powinien wyraa si w sposb stanowczy, aby podkreli swoje zdanie na dany temat. Nie moe jednak zapomina o tym, e odbiorcy mog mie zupenie inne pogldy. Stosowne jest wic zachowanie pewnej obiektywnoci. Osoba przemawiajca publicznie powinna zwraca si bezporednio do odbiorcy przestrzegajc jednoczenie zasad kultury i dobrego wychowania.125 6. Mowa ciaa Wanym elementem sztuki wystpie publicznych jest komunikacja niewerbalna. Zachowanie mwcy podczas wystpienia na forum publicznym wpywa na jego ostateczny wynik. Odpowiednie gesty, mimika i postawa nierozerwalnie wi si z treci i sposobem mwienia. Owa cao skadajca si z komunikacji werbalnej i niewerbalnej tworzy oglny zarys pojcia wystpienia publicznego. Gestykulacja towarzyszca wypowiedzi powinna opiera si na swobodnych, naturalnych ruchach. Zbyt ekspresywne i gwatowne gesty na og nie s pozytywnie odbierane przez suchaczy. Wskazane jest, aby przed rozpoczciem wystpienia zwrci si do publicznoci i nawiza kontakt wzrokowy z odbiorcami. Czynno ta ma kluczowe znaczenie w odniesieniu do pozytywnego efektu pierwszego wraenia. W czasie przemwienia mwca nie powinien skupia uwagi wycznie na jednej lub kilku osobach, lecz wodzi wzrokiem po caej widowni. Jest to wyraz szacunku dla caego grona audytorium. Swobodna pozycja ciaa podczas wystpienia jest istotna z punktu widzenia komfortu osoby przemawiajcej. Naturalne ruchy doni wykorzystywane s w przypadku podkrelania wanych fragmentw wypowiedzi. Pomagaj ka nacisk na kluczowe aspekty i argumenty. Gestykulacja, ktra wspgra ze sowami wpywa na obrazowy charakter przemwienia.
124

M. Rusinek, A. Zaaziska, Retoryka podrczna, czyli jak wnikliwie sucha i przekonujco mwi, Krakw 2005, str. 99 121. 125 http://www.edisonteam.pl/sztuka_skutecznej_prezentacji.pdf

77

Mwca zazwyczaj niewiadomie dopenia swoim zachowaniem tre wyraan sowami.126 Wykorzystanie dostpnej przestrzeni w trakcie wystpienia publicznego odgrywa wan rol. Referent przemieszczajc si wprowadza do przemwienia dynamizm i skraca dystans dzielcy go ze suchaczami. Mimika twarzy ujawnia nie tylko przeycia wewntrzne, ale rwnie nastawienie do kogo lub czego. yczliwy wyraz twarzy wpywa pozytywnie na odczucia i przekonania odbiorcw. Jest to istotne z punktu widzenia specyficznej wizi, ktra tworzy si midzy przemawiajcym a suchaczami. Wystpujc publicznie warto pamita, e wiele gestw jest odbieranych negatywnie i naley ich unika. Dyskretne spogldanie na zegarek to przejaw wskazujcy na niepewno mwcy. Niepotrzebne uywanie adaptatorw rozprasza uwag i moe zosta odebrane jako gest lekcewaenia suchaczy. Unikanie kontaktu wzrokowego z odbiorcami wzmaga nieufno i podwaa wiarygodno wizerunku osoby przemawiajcej. Wszelkie zachowania bdce wyrazem irytacji, braku szacunku czy ignorancji wpywaj niekorzystnie na kocowy rezultat wystpienia publicznego. 7. Trema a wystpienie publiczne Dla wielu osb konieczno wystpienia na forum publicznym wie si z duym stresem. Trema towarzyszy nawet wytrawnym i dowiadczonym mwcom. Jej geneza jest zazwyczaj zwizana z lkiem przed tym, jak wystpienie zostanie odebrane przez suchaczy. Zaniepokojenie przemawiajcego, atwo dostrzegalne przez odbiorcw moe negatywnie wpyn na cao prezentacji. Sztuka wystpie publicznych wymaga, aby dobry mwca umia radzi sobie ze stresem i panowa nad trem. Minimalizacja wszelkich obaw zwizanych z wystpieniem publicznym jest kluczem do sukcesu. Przede wszystkim trzeba wierzy w swoje moliwoci i skupi si wycznie na mocnych stronach osobowoci. Waciwe przygotowanie umacnia pewno siebie i motywuje do dziaania. Przed wystpieniem warto oswoi si z miejscem prezentacji i zapozna z rozplanowaniem przestrzennym. Ta zasada jest szczeglnie istotna w przypadku konferencji i przemwie przed szerokim gronem audytorium. Dodatkow metod pozwalajc zmniejszy poczucie lku jest relaksacja. Przed rozpoczciem wystpienia na forum publicznym mwca powinien powieci chwil na odprenie i rozlunienie. Opanowanie emocji jeszcze przed wejciem na scen odgrywa znaczc rol. W praktyce stoicki spokj pomaga uporzdkowa prezentowane treci i rzeczowo przekaza wszystkie informacje. Prost metod kontrolowania poziomu tremy jest skupienie uwagi na czym przyjemnym lub niezwizanym bezporednio z wystpieniem. W tym miejscu naley wspomnie o tym, e mentalny komfort mwcy w duym stopniu zaley od tego, jak przyjmie go publiczno. Przychylne nastawienie do suchaczy zwykle jest odwzajemniane i rozadowuje pocztkowe napicie.127 Nie ulega wtpliwoci, e nabyte dowiadczenie oswaja mwc z koniecznoci wystpienia na forum publicznym. Kade przemwienie jest jednak zwizane z pewnym lkiem niezalenie od tego, jak praktyk posiada przemawiajcy. Wynika to z trwaych tendencji, ktre charakteryzuj ludzk psychik. 8. Elementy wspomagajce przekaz wystpie publicznych Sztuka wystpie publicznych czy si nie tylko z odpowiednim przygotowaniem merytorycznym, opanowaniem stylu jzyka czy zachowaniem. Osoba przemawiajca
126

http://www.elzbietazurek.com/wystapienia-publiczne/75-sztuka-skutecznego-przemawiania-czyliwystapienia-publiczne-a-perswazja.html 127 http://www.karieramanagera.pl/umiejetnosci_miekkie/inteligencja_emocjonalna/jak_zapanowac_nad_trema_p odczas_publicznych_wystapien/

78

wspomaga swoje wystpienie wieloma elementami o charakterze perswazyjnym. W zagadnieniu tej materii niezwykle pomocna okazuje si wspczesna technika. Dobr odpowiednich pomocy wizualnych to wana umiejtno profesjonalnego mwcy. Rozwj techniczny sprawia, e istnieje obecnie szeroki wachlarz materiaw i urzdze, ktre mona wykorzysta w czasie wystpienia. Wrd najpopularniejszych naley wymieni: komputerowy pokaz slajdw, plansze flipchart, mapy, wykresy, interaktywne tablice graficzne, folie do rzutnika i rekwizyty tematyczne. Poprawnie dobrane pomoce wizualne pomagaj zrealizowa wystpienie i osign podany przez mwc cel. Ze wzgldu na du warto perswazyjn wzbogacaj przekaz i wpywaj na jego ilustracyjno. Stosowanie obrazu wizualnego, np. w postaci pokazu filmowego wzbudza zainteresowanie suchaczy kadc nacisk na wane fragmenty wystpienia. Korzystanie z pomocy wizualnych pomaga uporzdkowa tre przemwienia i unikn niedokadnoci. Niektre wystpienia publiczne ze wzgldu na skomplikowan tre przekazu wymagaj wykorzystania techniki obrazowanej, aby uatwi zrozumienie odbiorcom. Przekaz poparty obrazem wywiera trwae wraenie i pozostaje w pamici suchaczy.128 Okrelanie wspczesnych spoecznoci mianem spoeczestw informatycznych potwierdza fakt, e multimedia staj si fundamentalnym elementem kultury, ale take maj znaczenie przy tworzeniu wystpie publicznych. Materiay uzupeniajce, rozdawane po zakoczonym przemwieniu pozwalaj suchaczom wraca do omawianego tematu. Tradycyjne broszury zawieraj zazwyczaj dodatkowe informacje, ktrych nie mona przekaza ze wzgldu na ograniczony czas wystpienia.129 Podczas publicznych wystpie zalecane jest korzystanie z wielu pomocy wizualnych i materialnych. Dowiadczeni mwcy nie ograniczaj si wycznie do jednej z okrelonych metod. Operujc dodatkowymi pomocami nie naley jednak zapomina, e ich nadmiar moe zbytnio odwraca uwag odbiorcw od samej treci wystpienia i osoby przemawiajcej. 9. Zakoczenie Podsumowujc, sztuka wystpie publicznych odgrywa bardzo wan rol w paszczynie pracy zawodowej. Jej gwne elementy wykorzystywane s w rnych obszarach ycia spoecznego. Opanowanie umiejtnoci waciwego posugiwania si sowem, kreowania wizerunku publicznego czy radzenia sobie z trem to kilka istotnych zasad, ktre skadaj si na sukces wspczesnego przemwienia. Praktyczne stosowanie omwionych elementw jest warunkiem tworzenia efektywnego wystpienia, ktre wpywa perswazyjnie na suchaczy. Mona z pewnoci stwierdzi, e opanowanie sztuki wystpie publicznych nie jest atwe. Warto jednak doskonali si w tym zakresie ze wzgldu na liczne korzyci, ktre wynikaj z umiejtnoci skutecznego przemawiania na forum publicznym. Bibliografia: B. Bough, J. Condrill, 101 najlepszych sposobw komunikowania si, Warszawa 2006. M. Bugajski, Jzyk w komunikowaniu, Warszawa 2007. J. Dowiat, Historia, Warszawa 1987. M. Rusinek, A. Zaaziska, Retoryka podrczna, czyli jak wnikliwie sucha i przekonujco mwi, Krakw 2005. 5. http://www.karieramanagera.pl/umiejetnosci_miekkie/inteligencja_emocjonalna/jak_zapa nowac_nad_trema_podczas_publicznych_wystapien/ 6. http://www.elzbietazurek.com/wystapienia-publiczne/75-sztuka-skutecznegoprzemawiania-czyli-wystapienia-publiczne-a-perswazja.html 1. 2. 3. 4.
128 129

http://www.edisonteam.pl/sztuka_skutecznej_prezentacji.pdf ftp://ftp.helion.pl/online/wystpu/wystpu-5.pdf

79

7. http://portalwiedzy.onet.pl/110469,,,,komunikacja,haslo.html 8. http://www.edisonteam.pl/sztuka_skutecznej_prezentacji.pdf 9. http://slowniki.gazeta.pl/pl/dygresja

Monika Machowska - Hasa wyborcze oglna charakterystyka

Demokracja, jako ustrj pastwa, uwaany ju przez Sokratesa czy Platona za niedoskonay tudzie zy i niechybnie chylcy si ku upadkowi, nie jest i w dzisiejszym wiecie bezgranicznie laudowany. Wynika to z problematycznych idei urzeczywistniania jego zaoe. Kwesti, ktra budzi najwiksze kontrowersje jest postpujca alienacja obywateli z procesw politycznych130. Wystpujca koincydencja wiata politycznego ze wiatem mediw masowych, ktry ma pomc we wdraaniu w ycie koncepcji demokratycznych, pomaga w wykreowaniu iluzji wystpowania na scenie politycznej kadego zainteresowanego problematyk pastwa obywatela. Najwiksz intensyfikacj tego zjawiska moemy zauway przed fenomenem zwanym wyborami. Pluralizm polityczny, ktry niezaprzeczalnie jest jednym z gwnych zaoe demokracji i ktremu daje swj wyraz ustawa zasadnicza, prowadzi do zjawiska walki na slogany, spoty wyborcze, debaty czy te hasa polityczne. Uczestnicz w tym szalestwie wszystkie partie, ktre w jakimkolwiek zamyle bior pod uwag zwycistwo i udzia w yciu politycznym kraju, co jest przecie gwnym zamierzeniem ich istnienia. Polska scena polityczna znalaza si rwnie w polu oddziaywania owego obdu zwanego cyberdemokracj. Mona z ca stanowczoci przyj, i pocztkiem tego stanu rzeczy bya druga poowa wieku XX, kiedy to wsppraca ponadnarodowa eskalowaa na tereny Polski. Wraz ze wzrostem wsppracy gospodarczej, ktra bezsprzecznie przyczynia si do rozkwitu prasy, telewizji, a w pniejszym czasie rwnie Internetu, oywienia doznaa take dziaalno polityczna. Znaczcy wpyw na aktywno uczestnikw polskiej gry politycznej miay podobne zjawiska w skali midzynarodowej, w strukturach wsplnotowych, jak rwnie w poszczeglnych krajach europejskich, z ktrymi niejako zostalimy sprzeni. Rozwino si wiele nowych praw, ktre wczeniej byy traktowane szcztkowo, jak na przykad prawo do informacji, dziki ktremu obywatele mog odnale wyjanienia podjtych decyzji nie wychodzc z domu dziki biuletynom internetowym, prawo do wysuchania umoliwiajce zoenie zaalenia czy skargi do instytucji publicznych drog elektroniczn, prawo do doradzania, prawo do wypowiadania si w postaci e-inicjatyw, prawo do wysyania e-petycji, czy te prawo do rozstrzygania poprzez e-referenda. Cyberdemokracja charakteryzuje si take zwikszeniem liczby niezalenych organizacji i instytucji dziaajcych w okrelonej sferze, majcych prawo wspdecydowania w sprawach tych sfer dotyczcych, omawianych na szczeblu pastwowym 131. Jednak jak kade zjawisko, tak i to rwnie posiada pewien defekt oscylujcy midzy bezwzgldn dostpnoci i zupenym demokratyzmem a rozwarstwieniem spoecznym, podejmowanym zarwno w zagadnieniu ekonomicznym, jak rwnie w poziomie posiadanej wiedzy. W ten sposb porusza si ponownie problem zaprogramowanej nierwnoci, zwizanej z szansami wpywu na decyzje polityczne. Ta wysoka selektywno, ktra uwarunkowana jest struktur spoeczn, nie moe zosta bez konsekwencji dla jakoci politycznego dyskursu pomidzy posiadajcymi wadz a obywatelami, ktry w poredniej, liberalnej demokracji jest

130 131

Micha Janiok, Marketing polityczny w rodowisku wirtualnym, Katowice 2010, str. 7. Micha Janiok, Marketing polityczny w rodowisku wirtualnym, Katowice 2010, str. 80.

80

instytucjonalizowany przynajmniej w formie wielorakich, publicznych rozwaa przed podjciem wanych decyzji132. Kluczow rol dla znaczenia danej partii politycznej maj rodki masowego przekazu, dlatego nie bezpodstawnie nazywa si je czwart wadz. To wanie dziki nim kady obywatel moe usysze informacje dotyczce obiektywnych zdarze czy faktw, ale interpretowane w sposb subiektywny, zaleny od programu telewizyjnego czy radiowego, dziennikarza, redaktora czy te oglnej polityki jak kieruj si rzdzcy nimi przeoeni. Ulegamy czsto presji i gosujemy tak, jak insynuuj nam stronnicze media. Dlatego jednym z najistotniejszych warunkw wpywu na gos obywatela jest lobby medialne. Obecna scena polityczna chcc sprosta stawianym przed ni wymaganiom podejmuje czsto radykalne dziaania, ktre niestety nie zawsze przynosz efekt, jaki od nich oczekiwano. Jak susznie zauwaya Andelika Wardga: Przygldajc si kolejnym kampaniom wyborczym, czasami trudno oprze si wraeniu, e ogldamy wci ten sam film. Wprawdzie od czasu do czasu zmieniaj si bohaterowie, lecz niezmienni pozostaj: reyser, ktry ma t sam koncepcje artystyczn, autor zdj, ktry wci w ten sam sposb postrzega otaczajcy wiat i scenarzysta, piszcy wci na nowo star histori o tych samych problemach i bolczkach133. Obecnym przedsiwziciom politycznym nieobce s krtkie filmy wyborcze czy te teledyski, jak chociaby te przedstawione w kampanii wrzeniowej biecego roku. Nie wszystkie z nich skorelowane s cile z tematyk polityczn, prawn, czy te gospodarcz. Powinny one w zaoeniu przedstawia w sposb wzgldniejszy dla obywateli program polityczny, gwne zasady partyjne, podejmowane w przyszoci dziaania w przypadku wygranej. Ale c w tym kontrowersyjnego? Nic. Dlatego wczeni politycy staraj si przede wszystkim przycign potencjalnego gosujcego w sposb nowatorski, czsto nie majcy nic wsplnego z polityka. Przykadem tego jest spot wyborczy przygotowany przez parti Sojusz Lewicy Demokratycznej, promujcy jedn z kandydatek do sejmu w sposb maostkowy, kontrowersyjny i wzbudzajcy spore wtpliwoci co do celw, ktrym mia suy. Nieliczne sowa w nim wystpujce miay by hasem wyborczym, brzmicym: Chcesz wicej? Gosuj na SLD! Tylko my moemy zrobi wicej, co w kontekcie ukazywanych treci brzmi mocno dwuznacznie. Trudno okreli czy idea, ktr wygasza SLD, dotyczca wprowadzania w swe progi i kreowania ludzi modych, miaa najwikszy wpyw na stworzenie tego filmu nacechowanego erotyzmem, czy te inne byo zamierzenie liderw partii. Warto jednak zapyta czy przynioso to zamierzony efekt? Jak wida po wyniku wyborw nie do koca skuteczne byy owe prby. Przygldajc si hasom politycznym innych partii mona zauway, i maj one bardzo czsto charakter lakoniczny oraz, co jest wedug mnie bulwersujce, s napisane w sposb, jakby sugeroway bezradno kadego z nas. Jakby politycy chcieli przekaza obywatelom, e nie potrafi radzi sobie z wasnym yciem, e to wanie oni mog uratowa nas z przepastnej beznadziei naszej egzystencji, poniewa tak naprawd nie wiemy kiedy nasze dzieci powinny i do przedszkoli, ktre ubezpieczenie spoeczne bdzie dla nas lepsze, czy te ktr z drg chcemy jedzi. Czy stawianie si w roli zbawcy ludu jest najlepsz drog do wygranej, czy te do wprowadzenia klimatu absurdu podczas wieczorw wyborczych? Jak wielu Polakw widzi to zjawisko insynuacji i kierowania naszym yciem w sferach, wydawa by si mogo, najbardziej intymnych? Haso wyborcze winno wiadczy o kandydacie, o jego planach, dziaaniach i merytorycznie przygotowanych postulatach, gdy takie jest jego zamys i cel. Powinno nie
132

Bogusawa Dobek-Ostrowska, Media masowe w systemach demokratycznych teoretyczne problemy i praktyczny wymiar komunikowania politycznego, Dolnolska Szkoa Wysza Edukacji Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Wrocaw 2003, str. 57. 133 Andelika Wardga, Polskie kampanie wyborcze seryjno i powtrzenia [w:] Scena polityczna i media: mirae sukcesu, ryzyko autoprezentacji, str. 33.

81

tylko promowa nieskazitelnie wygldajcego polityka, ktry zmienia swj wygld w przeddzie wyborw i nagle zaczyna korzysta z usug najznamienitszych ekspertw od wizerunku czy sposobw autoprezentacji. Samo haso nie moe by wic ani zbyt krtkie, ani zbyt dugie, poniewa osoba, ktra si z nim spotka nie bdzie w stanie go zapamita. Powinno by zwize, komunikatywne i pokazywa postaw kandydata w stosunku do ludzi. Wielu kandydatw nie woyo w haso wyborcze zbyt wiele trudu, co skutkowao banaem. Przykadem mog by hasa Premier z Krakowa oraz Z dala od polityki przedstawione przez Jana Rokit i Stanisawa Kracika. Jaki by cel w sw prcz zniwelowania pustej przestrzeni na plakacie wyborczym? Ja si go nie potrafi doszuka. Ten slogan nie mwi nic konkretnego, nie znaczy nic. Bo jaki jest sens odsuwania si od polityki w dziaaniach politycznych? aden. Przecie wyborca widzc ten slogan nie bdzie w stanie go od razu zakodowa w pamici i zrozumie, czyli tym samym nie odnosi on zamierzonego skutku. Bliszym ideau jest haso kandydata Platformy Obywatelskiej, Leszka Zegzdy brzmice: Tak! Jestem skuteczny!. Podstawowym plusem jest pozytywna cecha olniewajca czytelnika ju przy pierwszym kontakcie wzrokowym, ktra daje si zapamita. Innym przykadem udanego hasa jest opcja przedstawiona przez kolejnego z kandydatw tej partii: Pracuj dla ludzi. Lubi to. Kady kto zobaczy te sowa wyczuje w nich nut dobroci, prostoty i chci nieuwikanego dziaania. Kandydat niezaprzeczalnie powinien skorelowa swoj osob ze swym wasnym hasem wyborczym, a nie opiera si jedynie na hale partii. Wybr odpowiedniej strategii sownej musi mwi za czowieka i przemawia przez niego, przez jego dziaania. Kandydat, ktry figuruje na licie wyborczej danego okrgu jest dobrze znany przez gosujcych obywateli, dlatego sowa, ktre nie pasuj do dotychczasowej kreacji owej osoby nie przynios podanego zakoczenia. Skupiajc si na hasach wygaszanych przez gwne partie mona powiedzie, i ich stopie wyszukania, dosadnoci wypowiedzi i trudnoci mylowych ksztatuje si rednio. Jednym z lepiej skomponowanych jest to wykreowane przez Prawo i Sprawiedliwo: Wicej dla Polski. Po przeczytaniu go odnosi si wraenie, e owa partia chce czego wicej dla obywateli, ni to co przynosi dzie dzisiejszy. Budzi to zasadniczo doz pozytywnej energii, jednak przeplatajc si z pejoratywn myl o propagandzie wyborczej. Kolejnym hasem, ktrego celem byo dosignicie ludzkich emocji i uderzenie w nie, s sowa Unii Polskich Rodzin: Niesiemy wolno Europie. W moim odczuciu brzmi to bardziej redniowiecznie nieli dotyka standardw XXI-wiecznej Polski. Zamys by dobry, gorzej jednak z realizacj. Kolejne partie, ktre w rwnie nieudolny sposb prboway dotkn tematu Europy to Centrolewica ze sowami: Europa to ludzie oraz Polskie Stronnictwo Ludowe i jego Sukces dla Europy sukcesem dla Polski. Czy stwierdzenie oczywistego faktu, jakie zawara w swym hale Centrolewica miao wywoa jakikolwiek efekt? Jeli tak, to jaki? Poniewa nieco edukacyjny charakter tej wypowiedzi nie wnosi nic na aren polityczn, czego nie wiedziaby przecitny Polak i co mogoby jakkolwiek okrela przysze dziaania partii. Biorc pod lup PSL mog stanowczo stwierdzi, i chyba nie do koca przemylao ono sw strategi. Coraz czciej podejmowane obecnie tematy dotyczce problemw Unii Europejskiej zwizanych chociaby z problemem finansowym Grecji nie przynosz na myl dobrych i skutecznych dziaa. Czy w takim razie mamy wierzy, e PSL opanuje swymi wpywami ca Europ? Czy te upodobni Polsk do Europy? Odpowied na to pytanie zostawiam kademu z osobna. Ostatnim hasem, ktre myl, i warto przytoczy to Postaw na Polsk Platformy Obywatelskiej. I znw wyczuwa si nijako, niejasno strategii i trudno w zrozumieniu, co tak naprawd mia na myli autor wypowiedzi, poniewa kady z nas inaczej odpowie na pytanie: co dla ciebie znaczy Polska? Jedn z podstawowych cech wspczesnej sceny politycznej jest iteracja, czyli wielokrotne powtarzanie tych samych sw przeksztacajc je jedynie w sposb analogiczny. Uywa si wielokrotnie tych samych, staych toposw, podobnych kontekstw i praktycznie
82

identycznych motyww. Czy celem powtrze jest pozwolenie obywatelowi na chwil umysowego wytchnienia czy te nie wyrnianie si z lasu innych partii? Tak czy inaczej jzyk, jakim prbuj zmanipulowa nas politycy nie ma nic wsplnego z pojmowanym w jakikolwiek sposb jzykiem nauki, prawa czy chociaby strategicznego mylenia. Czciej jestemy osaczani natokiem pyncych ze sw politykw uczu. Jednak naley zada sobie pytanie czy wanie tak powinna wyglda scena polityczna w kraju, wydawa by si mogo ucywilizowanym, w kraju wyznajcym najwysze standardy europejskie i wiatowe w dziedzinie demokracji? Bibliografia: 1. Micha Janiok, Marketing polityczny w rodowisku wirtualnym, Katowice 2010. 2. Bogusawa Dobek-Ostrowska, Media masowe w systemach demokratycznych teoretyczne problemy i praktyczny wymiar komunikowania politycznego, Wrocaw 2003. 3. Andelika Wardga, Polskie kampanie wyborcze seryjno i powtrzenia [w:] Scena polityczna i media: mirae sukcesu, ryzyko autoprezentacji. 4. Tonya Reiman, Potga mowy ciaa Jak odnie zawodowy i towarzyski sukces 5. Kazimierz Og, Jzyk w subie polityki, Rzeszw 2004. 6. Sylwester Wojciech Orzechowski, Komunikacja niejzykowa a wiarygodno, Lublin 2007.

Wioletta Macnar - Idealny podrcznik na studiach administracyjnych

Przedmiotem mojej pracy jest recenzja podrcznika akademickiego prof. zw. dr hab. Elbiety Ury pt: Prawo administracyjne, Warszawa 2010. Podrczniki o takich samych tytuach do 2009 roku wydawaa wraz z mem prof. zw. dr hab. Edwardem Ur. Jest to autorka ponad 100 publikacji z zakresu prawa administracyjnego134, kierownik Katedry Prawa Publicznego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego, ekspert Pastwowej Komisji Akredytacyjnej oraz rwnoczenie czonkini Komisji Dyscyplinarnej przy Radzie Gwnej Szkolnictwa Wyszego.135 Podrcznik Prawo administracyjne ma 418 stron. Pani prof. zw. dr hab. Elbieta Ura moe pochwali si znaczn iloci pozycji bibliograficznych przyczyniajcych si do stworzenia tego dziea, poniewa naliczyam ich a 173 ksiki. Ilo rozdziaw w liczbie 21 oraz liczba 418 stron moe na wstpie ju obrazowo nakreli czytelnikowi wielo poruszanych zagadnie albo skomplikowanie tematyki. Prawo administracyjne jest prawem nieskodyfikowanym, co oznacza, e nie ma kodeksu prawa administracyjnego. Jest ono niejednolite, poniewa przepisy administracyjne mona znale zarwno m.in. w prawie budowlanym, prawie wodnym czy prawie ochrony rodowiska. Prawo administracyjne stanowi cz skadow caego systemu w pastwie, najczciej ulega zmianom, co nie stanowi zalety, jest ono uzalenione od polityki rzdu. Normy tego prawa zawarte s w aktach prawa krajowego ale te znajdujemy je w aktach prawa unijnego. Prawo administracyjne jest t gazi prawa, ktra jest bardzo obszerna co moe stanowi trudnoci w przypadku chci ukazania jej w caoci w jednej pozycji ksikowej.136
134

Elbieta Ura, Edward Ura. Prawo administracyjne, pobrane z : http://www.sklep.gildia.pl/literatura/82743elzbieta-ura-edward-ura-prawo-administracyjne, dnia 2011-12-30, strona internetowa: www.sklep.gildia.pl 135 E. Ura: Prawo administracyjne, Warszawa 2010, okadka 136 Tame, s. 25-26

83

Podrcznik zosta podzielony przez autork na 3 cile powizane ze sob czci a mianowicie: cz pierwsz, ktra w swej treci zawiera zagadnienia oglne, cz drug zajmujc si zagadnieniami ustrojowymi oraz cz trzeci, w ktrej opisuje wybrane zagadnienia z prawa materialnego. Istota prawa administracyjnego oraz zasady funkcjonowania administracji publicznej powinny zosta zrozumiane poprzez wprowadzenie podziau treci podrcznika o jakich wyej wspomniaam. Do zrozumienia regulacji prawa administracyjnego czy znacze poszczeglnych poj w nich zawartych pomocna bdzie lektura czci pierwszej zawierajcej zagadnienia oglne. Zostao w nich wyodrbnionych VII rozdziaw takich jak: cechy prawa administracyjnego, ktry opisuje co to jest prawo administracyjne, dokonuje podziau norm prawa administracyjnego oraz wyjania jak proces europeizacji prawa wpyn na administracj; rda prawa administracyjnego- zosta dokonany podzia na rda prawa unijnego, rda prawa krajowego, nieformalne rda prawa oraz sposb ogaszania aktw normatywnych; podstawowe pojcia teoretyczne w prawie administracyjnym, ktry moe stanowi mini sowniczek dla m.in. studentw; stosunek administracyjnoprawny, w ktrym to zostao zawarte wyjanienie omawianego pojcia, cechy, elementy, rodzaje oraz sposoby nawizania; okrelenie administracji poprzez wskazanie przez autork w doktrynie pojcia administracji, paszczyzny i sfery jej dziaania, cechy oraz proces prywatyzacji zada administracji publicznej; podstawowe zasady dziaania administracji- rozdzia ten stanowi przedstawienie ich funkcji a nastpnie wyliczenie oraz scharakteryzowanie, ostatni rozdzia czci oglnej odnosi si do prawnych form dziaania administracji, ktry zawiera m.in. informacje na temat wydawania przez urzdnikw aktw administracyjnych, porozumie administracyjnych, zawieranie umw cywilnoprawnych czy ugody administracyjnej. Cz druga zawiera zagadnienia ustrojowe, na ktre skada si VI rozdziaw. S to: podzia terytorialny pastwa dokonujcy m.in. klasyfikacji podziaw terytorialnych oraz ukazujcy wystpujce sfery specjalne, ktre nie s podziaem terytorialnym pastwa, ale s wyodrbnione i przysuguj im specjalne regulacje; administracja centralna; terenowa administracja rzdowa; samorzd terytorialny; podmioty administrujce wykonujce zadania mieszczce si w ramach decentralizacji administracji, w tym rozdziale wymieniono: samorzd zawodowy i gospodarczy, zakady administracyjne, fundacje, organizacje spoeczne i wolontariat, rozdzia XIII tj. pracownicy administracji publicznej, ktrzy s podstaw funkcjonowania administracji. Wykonuj oni powierzone im zadania przez prawo, od nich zaley m.in. jako wiadczonych usug. W ramach tego rozdziau wyodrbniono m.in. korpus suby cywilnej, pracownikw samorzdowych, urzdnikw pastwowych czy pracownikw administracyjnych sdw i prokuratur. Trzecia cz podrcznika akademickiego to wybrane zagadnienia prawa materialnego. W porwnaniu do poprzednich czci charakteryzuje j to, i jest najobszerniejsza, ulega czstym zmianom ze wzgldu na zawarto norm szczegowych. Jest to powodem zamieszczenia w podrczniku tylko wybranych zagadnie z tej dziedziny dotyczcych w gwnej mierze relacji administracji z obywatelem (klientem administracji).137 Autorka umiecia nastpujce rozdziay w czci trzeciej: administracyjnoprawna sytuacja osb fizycznych, z ktrej moemy zaczerpn informacje o m.in. zasadach rejestracji stanu cywilnego, sporzdzaniu aktu urodzenia, rejestracji maestw, zmianie imienia i nazwiska czy o dowodach osobistych; kolejny rozdzia jest zatytuowany obywatelstwo polskie zawierajcy m.in. wskazanie formy nabycia oraz utraty obywatelstwa polskiego; nastpnie zosta szczegowo omwiony status prawny cudzoziemcw na terytorium RP ( m.in. zawiera warunki przekroczenia granicy RP, kontrola legalnoci pobytu, formy ochrony cudzoziemcw); rozdzia XVII mniejszoci narodowe i
137

Tame, s.19

84

etniczne oraz formy zrzeszania si obywateli- do waniejszych poruszanych kwestii mona zaliczy podrozdzia o stowarzyszeniach, zgromadzeniach oraz partiach politycznych, rozdzia XVIII- korzystanie z rzeczy i wiadcze publicznych np. z drg publicznych, sposoby korzystania z wd a take z pomocy spoecznej, rozdzia XIX ochrona rodowiska jest najkrtszym rozdziaem ale rwnie wanym ze wzgldu na m.in. poruszane podstawowe zasady korzystania ze rodowiska; ostatnie dwa rozdziay s powicone bezpieczestwu a przygldajc si bliej bezpieczestwu i porzdkowi publicznemu oraz zarzdzaniu kryzysowemu a take bezpieczestwu narodowemu. Prezentowany przez mnie podrcznik zawiera rnego rodzaju piktogramy, ktre maj za zadanie wskaza czytelnikowi wane w ksice elementy. Zostay systematycznie umieszczane w kadym podrozdziale, poniewa ich celem jest uatwienie np. tu przez egzaminem znalezienie istotnych treci. Aby czytelnik wiedzia na co ma zwrci szczegln uwag podczas lektury zostay zastosowane w tekcie pogrubienia czcionki oraz a marginesie umieszczono piktogram zawierajcy znak !, numery boczne umoliwi sprawne i szybkie odnalezienie interesujcych poj ze skorowidzu umieszczonego na kocu ksiki. Podrcznik zosta wzbogacony poprzez przytaczane orzecznictwo, moemy ujrze zamieszczon histori do danego tematu, pogldy stron czy podstaw prawn oraz odwoanie do dodatkowej literatury. Osoba zainteresowana poszerzeniem wiedzy na dany temat z atwoci znajdzie dodatkowe informacje. Niewtpliw zalet jest swoista przejrzysto prezentowanych treci, uywanie wypunktowa, numeracji zagadnie. Rozdziay s ze sob logicznie powizane, wiadczy moe o tym ju sam podzia podrcznika na trzy czci. Ich objto jest rna, w zalenoci od zoonoci zagadnienia lub znaczenia. Zawarto poszczeglnych czci pracy jest uzasadniona celem pracy tj. sprzyja zrozumieniu istoty prawa administracyjnego oraz zasad, na ktrych opiera si funkcjonowanie administracji publicznej. W przeciwiestwie do poprzednich publikacji o tym samym wdzicznym tytule, jest ona napisana jzykiem zrozumiaym, nie sprawia trudnoci zrozumienie prezentowanych treci. Moim zdaniem przedstawienie skomplikowanych zagadnie w prosty i przystpny sposb podnosi rang podrcznika. wiadczy to rwnie o ogromie posiadanej wiedzy przez autork, poniewa ukazaa to co jest najwaniejsze, uja sens prawa administracyjnego w zaledwie 418 stronach. Z gszczu przepisw wybraa te najistotniejsze i napisaa podrcznik pod ktem uytecznoci zarwno dla studentw kierunkw prawniczych, administracyjnych i bezpieczestwa wewntrznego [], pracownikw administracji oraz wszystkich, ktrych prawo administracyjne z rnych wzgldw interesuje. 138 Wedug mnie cechy podrcznika takie jak: 1. podzia na trzy logicznie powizane ze sob czci, 2. wprowadzenie pogrubie podkrelajcych wane partie materiau, 3. uycie piktogramw wskazujcych na co zwrci szczegln uwag podczas lektury, 4. umieszczenie numerw bocznych, w celu szybkiego odnalezienia w tekcie podanych informacji, 5. odesania do literatury przedmiotu oraz aktualnego orzecznictwa sdowego, 6. oraz co najwaniejsze, opisanie nie raz skomplikowanej materii w prosty, przystpny sposb, uatwiajcy zrozumienie prezentowanych zagadnie przyczyniy si do tego, aby mc nazwa go podrcznikiem idealnym na studiach administracyjnych. Bibliografia
138

Tame, s.19

85

1. E. Ura, Prawo administracyjne, Lexis Nexis, wyd. 1, Warszawa 2010 Strony internetowe 1. Elbieta Ura, Edward Ura. Prawo administracyjne, pobrane z : http://www.sklep.gildia.pl/literatura/82743-elzbieta-ura-edward-ura-prawoadministracyjne, dnia 2011-12-30, oficjalna strona internetowa: www.sklep.gildia.pl

Kamila Maksymiuk - Feminizm a nazwy zawodw

Od duszego czasu mona spotka si z do paradoksalnym zjawiskiem wystpujcym w jzyku polskim brakiem eskich form nazw zawodw. Jest to bardzo ciekawy problem, gdy w cigu ostatnich lat mona byo zaobserwowa ekspansj wszystkich stref jzykowych, poza dziedzinami nazw zawodw wykonywanych przez kobiety. Wszystko wok nas si zmienia i coraz czciej spotykamy si z zajmowaniem przez kobiety stanowisk, ktre kiedy byy przeznaczone wycznie dla mczyzn. Co wicej, wiat idzie do przodu, dlatego te wystpuje wiele innych sprzyjajcych okolicznoci dla feminizacji sownictwa. S to chociaby: powstawanie coraz wikszej liczby grup i organizacji feministycznych, coraz czstsze wystpowanie studiw gender. Dlaczego wic takie nazwy jak na przykad bioloka, socjoloka, ministerka, premierka lub chirurgini nie s powszechnie uywane i uznawane za normalne? Jest wiele powodw... Jedne zwizane s z trudnociami jzykowymi, inne maj charakter spoeczno-zwyczajowy. Pierwsz i chyba najwaniejsz przeszkod dla powstania damskich nazw zawodw s wzgldy fonetyczno-lingwistyczne.139 Utworzenie niektrych eskich nazw zawodw nie jest moliwe, poniewa brzmiayby one dziwnie i niepoprawnie, a niektre byyby nawet trudne do wymwienia. Przykadem takiego zawodu moe by na przykad architekt. Przerobienie tego sowa z formy mskiej na form esk brzmiaoby architektka, mogoby wic sprawia problemy osobom je wymawiajcym. Kolejn wan przeszkod jest to, e eskie nazwy zawodw powstaj czsto poprzez dodanie kocwki ka, ktra uywana jest rwnie do tworzenia zdrobnie, np. : dziewczyna dziewczynka, kobieta kobietka. Dlatego te formy utworzone za pomoc tej kocwki mog by odbierane jako dziecinne i niepowane. Oprcz tego, w przypadku niektrych zawodw utworzenie eskiej formy moe brzmie dwuznacznie, poniewa forma ta moga pojawia si w jzyku o wiele wczeniej, majc cakiem inne znaczenie.140 Przykadami mog by np.: 1) kobieta muzyk muzyczka; muzyczk mona odbiera jako mi, przyjemn i lekk muzyk; 2) kobieta stolarz stolarka; stolark mona odbiera jako rzemioso stolarskie; 3) kobieta pilot pilotka; pilotk mona odbiera jako czapk. Takich przykadw mona byoby znale znacznie wicej, poniewa te wyrazy powstay duo, duo wczeniej ni mskie zawody zaczy by wykonywane przez kobiety. Nastpn kwesti, ktr trzeba poruszy jest fakt, e wiele kobiet nie chce form eskich, poniewa ich zdaniem nieodmienne formy mskie w odniesieniu do ich samych najlepiej oddaj ducha emancypacji. Dua liczba pa uwaa, e damskie nazwy zawodw obniaj ich pozycj i presti. Nie chc one by gorsze od mczyzn na polu zawodowym, chc natomiast pracowa na takich samych warunkach. Co wicej, wiele osb uwaa, e eska forma powinna wystpowa tylko w zawodach, ktre od zawsze byy wykonywane przez kobiety, lub w zawodach o maym prestiu, jak np. sprztaczka.

139 140

D. Buttler, H. Kurkowska, H. Satkiewicz, Kultura jzyka polskiego, Warszawa,1986, s. 110 D. Buttler, H. Kurkowska, H. Satkiewicz, Kultura jzyka polskiego, Warszawa,1986, s. 108-109

86

Ostatni przeszkod, ktr chc poruszy jest to, e niektre formy eskie niekoniecznie mona uznawa za nazw wykonywanej pracy, lecz jako wykadnik nazw dzierawczych. Po dodaniu do nazw profesji kocwki owa zamiast uzyskania damskiej formy zawodu moemy otrzyma sowo mwice o przynalenoci kobiety do mczyzny. 141 Przykadami mog by np. inynierowa - ona inyniera, mecenasowa ona mecenasa. Podsumowujc, uwaam, e zapotrzebowanie na eskie formy nazw zawodw jest due, a z biegiem czasu bdzie jeszcze wiksze, poniewa kobiety zaczynaj zajmowa si co raz to nowymi funkcjami, kiedy przeznaczonymi tylko i wycznie dla mczyzn. W chwili obecnej jzyk odzwierciedla niewielkie zmiany zachodzce w wiecie, czego przykadem mog by na przykad posanki lub lekarki. Istnieje wic moliwo, e za jaki czas w naszym jzyku pojawi si rwnie inne eskie nazwy zawodw ktre nie bd uznawane za dziwne i budzce wtpliwoci.

Mateusz Mar - Absurdalno jzyka biurokracji

Biurokracja - jak wytumaczy znaczenie tego sowa? Czy naley wskaza, i jest to typ zarzdzania, w ktrym decydujc rol odgrywa aparat administracyjny, czy raczej spojrze na biurokracj jak na grup urzdnikw, trzymajcych si cile formalnej strony przepisw, ktrzy traktuj w sposb bezduszny sprawy interesantw? Dla prostego obywatela RP odpowied bdzie oczywista, lecz wynikajca zapewne z naszej narodowej skonnoci do uprzedze bd z wasnego dowiadczenia z absurdami polskiej biurokracji. Zatem co robi ludzie odpowiedzialni za to, aby poczciwy Kowalski myla inaczej, mniej stereotypowo? Tu naley wspomnie o ustawie o ograniczaniu barier administracyjnych, ktra 1 lipca br. wesza w ycie, zakadajca zastpienie ponad 200 wymaganych wczeniej zawiadcze - owiadczeniami, np. przy ubieganiu si o wiadczenia rodzinne: o dochodach, o uczszczaniu dziecka do szkoy lub na studia. W Sejmie nad ustaw pracowaa Komisja Nadzwyczajna Przyjazne Pastwo do spraw zwizanych z ograniczaniem biurokracji. Wiele kontrowersji wzbudza w ogle istnienie teje komisji, poniewa obecnie rzdzca partia zapowiadaa tanie pastwo i ograniczenie barier biurokratycznych co jest niestety fikcj. Byy szef komisji Przyjazne Pastwo zapowiada, e przed wprowadzeniem ustawy wydawano w urzdach skarbowych 8,5 mln zawiadcze, a naley zauway, i w tej chwili jest praktycznie to samo. Znany pose Janusz Palikot wypowiedzia si na ten temat twierdzc, e niektre przepisy s tak niezrozumiae, jak slangowy rap z Nowego Jorku. Przykre, lecz niestety prawdziwe jest to, i istnieje mnstwo, nie kiedy dobrych, regulacji uchwalanych przez nasz parlament, ktre nie s stosowane w praktyce z rnych powodw, bd s stosowane ale nie pomagaj, a wrcz szkodz. Z czego to wynika? By moe ze zej oceny i nie dostosowania nowych przepisw do urzdniczej rzeczywistoci, majc mylne wraenie, e to co jest zgodne na papierze, bdzie takim w praktyce. Przeprowadzono badania na zlecenie Centrum im. Adama Smitha z ktrych wynika, e 71% pracownikw maych i rednich przedsibiorstw w Polsce uwaa stopie biurokracji obecnie wikszy ni kilka lat temu. Ponadto 67% z tej grupy nie widzi szans na popraw i twierdzi, e sytuacja bdzie si pogarsza w przyszoci. Jeli rzdzcy nie podejm odpowiednich dziaa, by proces wzrostu administracji zatrzyma, prognozy takie wydaj si uzasadnione. Te same badania wykazay, i 51% badanych nie widzi poprawy dziaania administracji w zwizku z wejciem Polski do Unii Europejskiej. Centrum im. Adama Smitha wysnuwa tez, e to nie od Unii Europejskiej zaley funkcjonowanie administracji w Polsce, a od polskiego rzdu i parlamentu. Mimo unijnych pienidzy na szkolenia urzdnikw i informatyzacj
141

D. Buttler, H. Kurkowska, H. Satkiewicz, Kultura jzyka polskiego, Warszawa,1986, s.110

87

administracji, nadal nie dziaa ona lepiej ni przed wstpieniem Polski do Unii Europejskiej.142 W Internecie mona znale histori pewnego Niemca, ktry chcia uzyska sta w jednym z polskich urzdw, wic uda si w odpowiednie miejsce, aby uzyska potrzebne dokumenty (zmiana meldunku). Na miejscu wypeni formularze i gdy wszystko miao si sprawnie zakoczy usysza pytanie o ksieczk wojskow, ktra jest oczywicie wymagana. Uda si wic do WKU, lecz tam ju na wstpie spotka si z jake czstym zaatwianiem spraw w kilku budynkach, po czym usysza, e musi przyj za dwa dni z potwierdzon kopi odbycia suby w Niemczech (80 z). Teraz zabawna puenta - po tych 2 dniach pani urzdniczka zauwaya, e petent nie jest zameldowany (co wanie chcia uzyska poprzez ksieczk wojskow), a take i potrzebuje potwierdzenia podwjnego obywatelstwa, mimo okazania obu paszportw, ktre s honorowane na caym wiecie, ale jak wida nasz kraj lubi by wyjtkiem. Zrozumiae jest, e w niektrych sytuacjach urzdnicy naprawd s zwizani bezsensownymi przepisami, do ktrych po prostu musz si stosowa, taka praca i obowizek. Czyli mona uzna, i zosta znaleziony powd wszechobecnej biurokracji panujcej w urzdach caego kraju? Ani troch. Istniej setki, jak nie tysice przykadw na to, e w wikszoci wina ley po stronie urzdnika. Owszem, mona zrzuca win na system, e tak jest i ju, lecz odsetek osb zatrudnionych w administracji, ktrzy z czystym sumieniem mog tak powiedzie waha si w granicy 25 %. Znw naleaoby zada pytanie z czego to wynika? Czy lata pracy z uciliwymi petentami umniejszyy uczciwo i sumienno tych osb? A moe raczej naley si zastanowi czy od pocztku tacy nie byli, bo przecie nie moliwe jest, e dzisiejsi urzdnicy nie mieli adnych ambicji po ukoczeniu studiw, e nie chcieli suy ludziom, e nie mieli wiadomoci, i praca w urzdzie jest tak sam jak w kadym normalnym przedsibiorstwie?! Jak wida niekiedy wyksztacenie nie idzie w parze z inteligencj. Osobicie uwaam, i wina za le funkcjonujcy urzd zawsze ley po stronie zarzdzajcego, czy to kierownika komrki czy naczelnika. Mimo caego baaganu niespjnych procedur, s urzdy ktre lepiej funkcjonuj ni nie jedno przedsibiorstwo o rocznym dochodzie 10 milinw zotych. Kto powie, nie ma co porwnywa, lecz niech mi kto udowodni, i pracownik czuje wiksz presj pracujc w urzdzie ni u prywatnego pracodawcy, gdzie jest nacisk na jak najwikszy dochd i jest wymagana ciga, efektywna praca. I tu wanie pojawia si rola przeoonego, ktry powinien pilnowa, aby urzdnicy nie zapomnieli tego, i w przypadku nie wykonywania naleycie swoich obowizkw mog straci prace, co w praktyce wydaje si by wrcz mieszne, bo w jednostce publicznej naprawd trzeba sobie na to zasuy. Jakie s wic przyczyny nieefektywnej pracy urzdnikw, a co za tym czsto idzie nadmiernej biurokracji? Istnieje prawo Parkinsona, a waciwie kilka, lecz dzisiaj odnosi si je gwnie do pojcia zwanego prokrastynacj (odkadaniem pracy poniewa mam na ni jeszcze relatywnie duo czasu). Chciaoby si rzec im wicej masz czasu na wykonanie pracy, tym wicej Ci ona zabierze. I w drug stron, gdy czasu mamy niewiele, mobilizujemy si bardziej, by szybko i sprawnie wykona zadanie na czas. Czy to moe by przyczyna? Na pewno jedna z wielu. Kolejn przyczyn nazwa mona potocznie upierdliwoci urzdnikw, bo kto si nie zgodzi, i czsto ma si wraenie jakby osoba po drugiej stronie nie chciaa nam pomc i na si rzucaa nam kody pod nogi w postaci kolejnych formularzy itp. Naley si zastanowi, czy to aby nie obowizujce prawo skania do takiego postpowania, w kadym razie upierdliwo jest gorsza od faszyzmu. Dla mnie najbardziej niezrozumiay jest oczywisty fakt poczucia wyszoci nad petentem, by moe dlatego i sam kilka razy si spotkaem z tak sytuacj, a mianowicie czy wyobraa sobie kto sytuacj gdzie, przychodzc do banku lub innej firmy jako klient, podchodzi si do osoby tam pracujcej z pytaniem czy przypadkiem
142

http://www.smith.org.pl/pl/pages/news/91

88

nie wie gdzie w czasie pracy znajduje si osoba ze stanowiska obok, a uzyskuj si wybuch gniewu, wrzasku i oburzenia, gdy okazuje si e tej wanie osoby szukalimy. Niekompetentne pretensje jak ja, (klient, a porednio pracodawca jako obywatel) miaem czelno zapyta, i tu skierowane uwagi co do mojego wyksztacenia i wieku. W tym momencie zaatwienie sprawy signo zera, poniewa powszechnie wiadomo, e jak zadrzesz z urzdnikiem to nic nie zaatwisz. Take powszechnie znane sytuacje czekania, a bdzie mona si wtrci midzy pogaduszki przy porannej kawie - klasyka. Czy mona nad tym zapanowa? Tak. Przykad - dwa urzdy w miejscowoci nie liczcej wicej ni 50 tys. mieszkacw. W pierwszym, urzdzie miasta totalny baagan, osoby tam pracujce nawet nie wiedz czy dana komrka znajduje si w budynku, rozpoczyna si odsyanie z pokoju do pokoju, z pitra na pitro, dopiero w ostatnich drzwiach po 30 minutach dowiaduj si, e tej sprawy nie zaatwi jednak w tym budynku. Druga sytuacja, to samo miasto, budynek urzdu skarbowego powierzchniowo podobny, a ju ochroniarz poinstruowa mnie gdzie mam si uda. Na miejscu spotykam urzdniczk majc przerw, pierwsza myl - znw 30 minut, ale o to ku mojemu zaskoczeniu, przemia pani przerywa posiek, kilkakrotnie mnie za to przepraszajc, nastpnie pomaga mi i kieruje osobicie do kolejnego pokoju, a tam znw ku mojemu wielkiemu zdziwieniu uprzejma osoba. Spraw zaatwiem w 15 minut. Takie przykady mgbym podawa w nieskoczono, lecz to nie jest moim celem, poniewa biurokracja to nie tylko doznawanie szoku z powodu odpowiedniego, bd nie, obsuenia petenta. Problemem take jest system obsugi, ktry w wikszoci sytuacji doranych jest skuteczny, jak np. przy wydawaniu dowodw rejestracyjnych, tak w przypadku czstszych wizyt, powiem kolokwialnie niektrzy mogliby nie doczeka zaatwienia sprawy. Tragicznie sytuacja wyglda w przypadku wydawania decyzji, pozwole itp. budowlanych, gdzie sprawy czsto trwaj nawet 2 lata. Problem zazwyczaj tkwi w szczegach, tzn. s sposoby na ograniczenie czasu trwania caej procedury choby poprzez usunicie obowizku tzw. zwrotki przesyanej z urzdu do urzdu. Powinny mie one powizan baz danych, w ktrej tworzyoby si korekty do danej sprawy w kadym czasie. W tej kwestii mam nadzieje, e nowo powoane Ministerstwo ds. cyfryzacji administracji podejmie odpowiednie rodki ku temu, poniewa wierz, i przynajmniej tam bd pracowa odpowiedni ludzie na odpowiednim stanowisku, ale jak ju pisaem, wyksztacenie i inteligencja nie raz nijak maj si do siebie. Podsumowujc mj powyszy wywd, ktry mam nadzieje wzbudzi tyle zdziwienia i zainteresowania, co zwycistwo reprezentacji Polski na Euro 2012, chciabym zacytowa, nie tak dawno zmarego, Vaclava Havla, ktry to w 1969 r. w pewnym eseju uy jake cigle aktualnych sw, ktre mona przytoczy do podnoszonego problemu i ktre mog sta si maksym kadego urzdnika na kadym stanowisku: Szczerze mwic, obecna chwila jest najmniej odpowiednia do tego, aby mydli oczy: jedyne, co moemy, to wycign z tego, co si stao, wszystkie sensowne wnioski, pozby si wszystkich zudze i jednoznacznie okreli, czego waciwie chcemy i co w tym celu musimy zrobi; nie dawa przy tym do zrozumienia, e to, co robimy, jest czym wicej, ni tym, czym jest w rzeczywistoci, ale tym bardziej stara si to robi codziennie, nieprzerwanie i z pen wiadomoci wszelkiego ryzyka; a przede wszystkim nie dawa omami si ptajcymi nas pochlebstwami o naszej narodowej mdroci, inteligencji, kulturze, o piknie naszych przebrzmiaych czynw i o tym, e ciy nad nami jakie fatalne przeznaczenie.143

143

Vaclav Havel, esk dl? (Czeskie przeznaczenie?), Tv 1969.

89

Anna Mastej - Oglna charakterystyka ASCII

Komunikacja jest procesem polegajcym na przekazywaniu przez nadawc pewnej zakodowanej intencji w postaci informacji do odbiorcy, ktry to najpierw j dekoduje, a nastpnie interpretuje. Warunkiem osignicia sukcesu tego procesu bdzie interpretacja zgodna z intencj nadawcy. Jest to moliwe jeli obie strony bd posugiwa si tym samym kodem. Na pewno nie doszoby do porozumienia w pewnych kwestiach pomidzy Polakiem a Bugarem, ktry uznaby nasze skinienie gow, wyraajce akceptacj, za zaprzeczenie, czyli co zupenie odwrotnego. Naley pamita, e komunikowa mona si nie tylko za pomoc sw, ale rwnie poprzez gesty, symbole czy znaki. Na wiecie istnieje okoo 200 pastw. Jzykw jest 30 razy wicej, a dialektw nie sposb zliczy. Ale gdyby ludno porozumiewaa si tylko za pomoc jzyka ojczystego, ewentualnie kilku obcych ktrych si ucz, to mieszkacy rnych kontynentw, a nawet pastw ssiednich nie mogliby si zrozumie jednak tak nie jest. Istnieje wiele sposobw na kontaktowanie si, rozumianych na rnych szerokociach geograficznych bez wzgldu na ras czy kultur. Do nich zaliczy mona jzyk migowy, alfabety Braillea, Morsea czy flagowy. Tego typu umowne kody mog ratowa ycie, pomagaj rwnie ama bariery komunikacyjne. ASCII144 jzyk komputerowy moe by innym przykadem uniwersalnej komunikacji. Wszystkie komputery funkcjonuj wycznie w oparciu o wartoci binarne, czyli zera i jedynki. Mimo to, w pamici komputera mona przechowywa teksty, obrazy, dwiki i liczby. Jak to moliwe? Dziki kodowaniu informacji, a do tego suy wanie ASCII - American Standard Code for Information Interchange, czyli Amerykaski Standardowy Kod do Wymiany Informacji. Pocztkowo kod ten zosta opracowany dla urzdze dalekopisowych, czyli dzisiejszych faksw. Dopiero w pniejszym czasie znalaz zastosowanie dla komputerw dokadnie w 1967 roku. Zapewne ASCII wikszo z nas uywaa, ale o tym nie wie. Nie wie w ogle o jego istnieniu, poniewa due prawdopodobiestwo na przypadkowe posuenie si tym szyfrem istnieje podczas szybkiego pisania na klawiaturze, szczeglnie gdy nie ma si w tym znacznej wprawy i dowiadczenia. Operujc sownictwem informatycznym nazwiemy go 7-bitowym kodem. ASCII tylko wyglda na pojcie skomplikowane, jest to po prostu kod przyporzdkowujcy wartociom liczbowym z zakresu 0-127 nastpujce znaki: litery145 cyfry znaki przestankowe inne symbole polecenia sterujce

Litery, cyfry oraz inne znaki drukowane tworz zbir znakw ASCII - jest to 95 znakw o kodach 32-126. Pozostae 33 kody (0-31 i 127) to tzw. kody sterujce suce do sterowania urzdzeniem odbierajcym komunikat, np. drukark czy terminalem. Do tych znakw niedrukowalnych zaliczy mona sygnay dwikowe oraz biae znaki (tabulacja, spacja, znak koca wiersza, powrt na pocztek wiersza).Tak wic, dziki ASCII komputer wie, e np. liczbie 65 (a konkretnie liczbie 01000001 w zapisie binarnym) odpowiada litera A.

144 145

czytaj: aski dotyczy alfabetu angielskiego

90

Standard ASCII nie obejmuje jednak adnych znakw nienalecych do alfabetu aciskiego oraz adnych znakw graficznych, symbolicznych i specjalnych. W roku 1986 dodano wic dodatkowo jeden bit tworzc 8-bitowy rozszerzony kod ASCII zawierajcy 256 znakw, ktry przyj nazw ANSI. Pierwsza poowa (0-127) to standardowe ASCII. W drugiej poowie (128-255) dodano niestandardowe znaki, symbole, obcojzyczne litery. Dziki temu kod sta si bardziej uniwersalny. Kadej kombinacji omiu bitw odpowiada ustalony symbol i nie mona rozszerzy go o dodatkowe znaki. Na omiu bitach mona zakodowa tylko 256 rnych znakw, co jest liczb za skromn jak na potencjaln ilo rnych obcojzycznych liter i graficznych symboli. Tak wic wprowadzajc t sam kombinacj, w rnych pastwach z rnymi pakietami jzykowymi, mona otrzyma w rezultacie inne znaki. Nierzadko spotka si mona z trudnoci w odczytywaniu polskich znakw za granic. Jak uywa ASCII? To nic trudnego, ale wymagana jest do tego klawiatura numeryczna. Nie ma moliwoci uycia tego kodu za pomoc klawiszy cyfr w gwnej czci klawiatury. Aby wstawi jeden ze znakw ASCII naley przytrzyma wcinity klawisz ALT znajdujcy si po lewej stronie oraz wpisa kod liczbowy znaku. ASCII jest powoli wypierany przez inny system kodowania znakw o nazwie Unicode, ktry jest znacznie wikszym zestawem znakw skada si z 65 536 znakw w porwnaniu do 128 w kodzie ASCII lub 256 w rozszerzonym kodzie ASCII. Dziki temu w jednym zestawie mona pomieci wikszo znakw z wielu rnych jzykw. Bibliografia: 1. Maa encyklopedia PWN, wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2000, haso: ASCII, str. 48 2. Office Microsoft http://office.microsoft.com/pl-pl/word-help/tabela-kodow-asciiHA010167539.aspx 3. Sownik komputerowy http://slownikkomputerowy.pl/hasla/a/ascii.aspx 4. Janusz S. Bie Kodowanie tekstw polskich w systemach komputerowych, 1999 http://www.mimuw.edu.pl/~jsbien/publ/JSB-ktp98/katow98N.pdf 5. Janusz S. Bie Wybrane standardy przetwarzania tekstw, Warszawa 1993 http://www.mimuw.edu.pl/~jsbien/publ/Wstp98/JSB-Wstp98.pdf

Wojciech Mazurek - Paremie aciskie na temat funkcjonowania pastwa

W wiecie wspczesnym istniej dwa dominujce systemy prawne system prawa kontynentalnego oraz system prawa zwyczajowego (z ang. common law) zwany te anglosaskim. Jedn z rzeczy, ktra odrnia oba te nurty, jest podejcie do prawa rzymskiego. System anglosaski, ktry opiera si gwnie na precedensach, w aden sposb nie odwouje si do prawa w staroytnym Rzymie. Nurt kontynentalny natomiast, opiera si bardzo mocno na prawie rzymskim, ktre jest rdem wielu paremii prawniczych stosowanych w nauce prawa do dnia dzisiejszego. Wikszo z nich co prawda odnosi si do prawa cywilnego, jednak staroytni Rzymianie byli doskonaymi obserwatorami wasnego pastwa i pewne prawidowoci zamknli w wielu sentencjach dotyczcych jego funkcjonowania. Kilka z nich postaram si poniej omwi. Zaczn, moe lekko przewrotnie, za to od dobrze znanej sentencji, sformuowanej przez Ulpiana. Brzmi ona nastpujco: volenti non fit iniuria. W tumaczeniu na jzyk polski oznacza ona chccemu nie dzieje si krzywda. Sownik wyrazw obcych PWN wyjania jej
91

znaczenie nastpujco: zasada prawna, wedug ktrej zgoda pokrzywdzonego na wyrzdzenie mu krzywdy wycza przestpczo czynu146. Patrzc na to wyjanienie mona si zastanawia jaki zwizek z funkcjonowaniem pastwa maj sowa Ulpiana. Wspczenie sentencja ta, jest podstaw myli konserwatywno-liberalnej i jest przez te rodowiska silnie eksploatowana. W sensie dosownym volenti non fit iniuria odnosi si do jednostki. Polskie tumaczenie zreszt brzmi: chccemu, czyli osobie, ktra chce, pragnie bd wyraa wol. Jest to jednak tylko znaczenie dosowne, ktre dla konserwatywnych liberaw jest pretekstem do rozwaa na temat funkcjonowania pastwa. Politycy reprezentujcy t ideologi skaniaj si ku nadaniu volenti non fit iniuria takiego samego charakteru jak obecnie ma zasada lex retro non agit tzn. eby prawo tworzone przez ustawodawc sprawiao, aby rzeczywicie chccemu nie dziaa si krzywda. W praktyce oznacza to tak dziaalno prawodawcy, aby tworzone prawo nie nakadao na jednostk zakazw lub nakazw umotywowanych wycznie jej dobrem. Podstaw doktryny liberalnej jest szeroko rozumiana wolno jednostki, ktra jest realizowana m.in. przez volenti non fit iniuria a obostrzenia nakadane na obywatela, tumaczone jedynie jego dobrem, s uwaane za pogwacenie wolnoci i zasady wyej opisywanej. Liberaowie zakadaj, e kady czowiek moe decydowa o sobie, nie moe za niego robi tego nikt inny (np. pastwo). Sens tej myli dobrze oddaje libertariaska zasada: twoja wolno koczy si tam gdzie zaczyna moja. Przykadem takiego prawa (ktre wedug konserwatywnych liberaw godzi w zasad chccemu nie dzieje si krzywda) jest obowizek jazdy w pasach bezpieczestwa. Politycy reprezentujcy to skrzydo, twierdz, e spraw prywatn kadego czowieka jest to czy zapina pasy prowadzc pojazd. Ewentualn szkod wyrzdza jedynie samemu sobie, tym samym nie wpywajc na wolno drugiej osoby. W ten zawoalowany sposb docieramy do sownikowej definicji powyszej paremii. Jeszcze raz przypomn wytumaczenie: zasada prawna, wedug ktrej zgoda pokrzywdzonego na wyrzdzenie mu krzywdy wycza przestpczo czynu. Wedle tej definicji karanie mandatem osoby, ktra nie zapia pasw bezpieczestwa, narusza volenti non fit iniuria. Wedug konserwatywno-liberalnej doktryny kto kto nie wykona tej czynnoci przed uruchomieniem pojazdu, wyranie liczy si z podjtym ryzykiem i nie moe by karany za co co szkodzi tylko i wycznie jemu. Jak wida na powyszym przykadzie, interpretacja aciskich paremii nie zawsze jest jednoznaczna. Kolejna paremia jak bd omawia jest wyej wspomniane lex retro non agit. Tumaczenie na jzyk polski brzmi nastpujco: prawo nie dziaa wstecz. Jej pochodzenia, podobnie jak volenti non fit iniuria, naley dopatrywa si w prawie rzymskim. Nieretroaktywno jest jedn z zasad demokratycznego pastwa prawnego. Paremia ta oznacza, e nie wolno nadawa aktom prawnym mocy wstecznej czyli nie wolno ustanawia przepisw prawa, ktre ustanawiayby skutki prawne dla zdarze z przeszoci. Rozpatrzmy zatem przykad: osoba X zostaje skazana prawomocnym wyrokiem sdu na maksymaln kar za dane przestpstwo zamy 3 lata. W trakcie odbywania kary, zmienia si prawo i za ten sam wystpek maksymaln kar jest 10 lat. Jeli w takiej sytuacji sdzia zarzdziby przeduenie kary do 10 lat, wtedy zamaby zasad lex retro non agit. W momencie ogoszenia wyroku nie istniao prawo pozwalajce wymierzy kar 10 lat pozbawienia wolnoci, wic bezprawiem byoby (nawet po wejciu w ycie stosownej zmiany), kara osob, ktra popeniajc w danym czasie przestpstwo podlegaa maksymalnej karze trzech lat za ten czyn. Lex retro non agit jest zasad, ktra niejako chroni obywateli przed prawodawc (a konkretnie przed tworzeniem prawa, ktre amie prawa obywatela). Jest ona rwnie wyznacznikiem pewnoci i staoci prawa. Przestrzeganie tej zasady sprawia, e obowizujce prawo jest otoczone przez obywateli wikszym szacunkiem. Wyobramy sobie
146

http://swo.pwn.pl/haslo.php?id=28642

92

sytuacj, gdzie prawodawca tworzy nowe prawo, ktre mwi: kada osoba, ktra kiedykolwiek dostaa mandat za jazd bez biletu, pojazdem komunikacji publicznej zostaje skazana kar pozbawienia wolnoci od 5 do 10 lat. Przecie to byby absurd na miar najbardziej poczytnych dramatw Mroka a dodatkowo mielibymy rewolucj na ulicach. Mona si pokusi o stwierdzenie, e lex retro non agit trzyma w ryzach system prawa w naszym kraju. Jednak w niektrych przypadkach retroakcja jest dozwolona. Jest o tym mowa w art. 3 kodeksu cywilnego: Ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba e to wynika z jej brzmienia lub celu.147, w art. 4 1 k.k. Jeeli w czasie orzekania obowizuje ustawa inna ni w czasie popenienia przestpstwa, stosuje si ustaw now, jednake naley stosowa ustaw obowizujc poprzednio, jeeli jest wzgldniejsza dla sprawcy.148 oraz w art. 5 ustawy o ogaszaniu aktw normatywnych i niektrych innych aktw prawnych: Przepisy art. 4 nie wyczaj moliwoci nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowizujcej, jeeli zasady demokratycznego pastwa prawnego nie stoj temu na przeszkodzie..149 Innymi sowy retroakcja jest dozwolona jeli jest dla obywatela korzystna. W gruncie rzeczy moemy powiedzie, e w Polsce obowizuje lex severior retro non agit czyli surowsze prawo nie dziaa wstecz. Jeli chodzi o funkcjonowanie pastwa a konkretnie o wadz ustawodawcz, to bardzo wan sentencj jest promulgatio legis necessaria est ad hoc, quod lex habet suam virtutem. W tumaczeniu na jzyk polski paremia ta oznacza: ogoszenie ustawy jest konieczne aby zyskaa ona moc obowizujc. W Konstytucji RP jest ona zapisana w art 88 ust. 1, ktry brzmi: Warunkiem wejcia w ycie ustaw, rozporzdze oraz aktw prawa miejscowego jest ich ogoszenie. Z ogaszaniem ustaw nierozerwalnie czy si tzw. vacatio legis czyli okres pomidzy ogoszeniem ustawy a jej wejciem w ycie. Zwyczajowo trwa on 14 dni. Okres ten moe by duszy lub krtszy. Oczywicie vacatio legis nie jest obowizkowe. Art. 4. ust. 2 ustawy o ogaszaniu aktw normatywnych i niektrych innych aktw prawnych mwi: W uzasadnionych przypadkach akty normatywne, z zastrzeeniem ust. 3, mog wchodzi w ycie w terminie krtszym ni czternacie dni, a jeeli wany interes pastwa wymaga natychmiastowego wejcia w ycie aktu normatywnego i zasady demokratycznego pastwa prawnego nie stoj temu na przeszkodzie, dniem wejcia w ycie moe by dzie ogoszenia tego aktu w dzienniku urzdowym 150. Celem tej zasady jest danie czasu adresatom ustawy na przygotowanie si do wejcia w ycie nowego prawa. Przykadowo ustawa o sporcie z dnia 25 czerwca 2010 miaa trzymiesiczny okres vacatio legis. Przeduenie tego czasu wizao si m.in. z dostosowaniem statutw polskich zwizkw sportowych do najnowszych regulacji w ustawie. Ostatni sentencj, ktr chciabym omwi jest Nulla potentia super leges esse debet. Przekadajc j na jzyk polski brzmi ona: adna wadza nie stoi ponad prawem. Nie jest to moe znana paremia, lecz niesie ona za sob bardzo wan tre. Mona pokusi si o stwierdzenie, e stanowi ona fundament, na ktrym opieraj si pastwa demokratyczne. To wanie relacja wadza-obywatele jest jednym z wyznacznikw ustroju pastwa. W totalitarnych reimach, wadza nierzadko stoi ponad prawem, natomiast w pastwach demokratycznych wszelkie instytucje wadzy pastwowej poruszaj si w granicach prawa i to prawo respektuj. Podsumowujc temat, naley zwrci uwag na dwie rzeczy. Pierwsza z nich zostaa wyej wspomniana a mianowicie, to e niewiele paremii aciskich odnosi si stricte do funkcjonowania pastwa. Wiele sentencji, ktrymi posuguj si dzisiaj prawnicy dotycz wadzy sdowniczej oraz procesw sdowych. Druga rzecz to to, e nie wszystkie te zasady
147 148

http://lex.pl/serwis/kodeksy/akty/64.16.93.htm http://www.arslege.pl/stosowanie-ustawy-karnej/k1/a4/ 149 http://lex.pl/serwis/du/2011/1172.htm 150 http://lex.pl/serwis/du/2011/1172.htm

93

s wprost wyraone w Konstytucji bd innych aktach prawnych. Np. w Konstytucji nie ma nigdzie mowy wprost o lex retro non agit czy Nulla potentia super leges esse debet. Zasady te mieszcz si w art. 2, ktry brzmi Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pastwem prawnym, urzeczywistniajcym zasady sprawiedliwoci spoecznej.

Krzysztof Mazurek - Typowe zwroty w relacji midzy policj a obywatelem

Kolejny poniedziaek i znowu trzeba wsta do szkoy na pierwsze poranne zajcia. Na usta nasuwa si jedna myl jak ja nie lubi poniedziakw. Oczywicie zaspaem i nie miaem czasu na niadanie, wic nakadajc bluz, chwyciem za plecak i wybiegem na autobus. Do szkoy i tak si spniem, ale jake wielkie byo moje zdziwienie gdy w klasie nikogo nie zastaem. Rozgldajc si po korytarzu spytaem pani sprztaczk, czy moe wie gdzie jest moja klasa. Ona odpowiedziaa, e wszyscy uczniowie udali si na sal wykadow, by spotka si z funkcjonariuszami prawa. Nie pytajc o wicej szczegw pobiegem do sali. Gdy byem na miejscu okazao si, e jeszcze nie ma stra prawa i wszyscy co do siebie szepcz. Znalazem wolne miejsce i usiadem. Po dwch minutach do sali wszed policjant i wreszcie zacz mwi. Dzie dobry pastwu dzisiaj porozmawiamy o bezpieczestwie, ktre ma zapewnia wam policja, a ktr wy nie zawsze szanujecie. Po tych sowach uczniowie popatrzyli na siebie, a funkcjonariusz mwi dalej. Policjantem jest si zawsze i wszdzie. To suba, ktra zajmuje si ochron bezpieczestwa i porzdku, ciganiem przestpcw oraz kontrol przestrzegania przepisw prawa. Do naszych obowizkw naley take prowadzenie nadzoru nad straami gminnymi i miejskimi oraz wsppraca z policjantami z innych krajw. Policja skada si z trzech sub: prewencyjnej-w tym oddziaw prewencji i pododdziaw antyterrorystycznych, kryminalnej-w tym ledczej i do spraw z walk z przestpczoci gospodarcz, a trzeci jest suba wspomagajca-administracja, logistyka, orodki szkolenia i szkoy policyjne. Jako organy mamy te wszelakie uprawnienia. Moemy zatrzymywa osoby stwarzajce zagroenie dla ycia lub zdrowia ludzkiego, dokonywa kontroli osobistej, przeszukiwa pomieszczenia, legitymowa osoby w celu ustalenia ich tosamoci, pobiera od osb wymaz luzwki policzkw w celu identyfikacji, zatrzymania osb pozbawionych wolnoci, ktre korzystaj z przepustki i nie wrciy w wyznaczonym terminie do zakadu karnego lub aresztu ledczego, moemy rwnie kontrolowa rodzaj uywanego paliwa przez pobranie prbek paliwa ze zbiornika pojazdu. Mimo tych uprawnie policjant nie ma atwej pracy i kadego dnia naraa swoje zdrowie a nawet ycie. W dzisiejszych czasach umocni si stereotyp, e policjant jest zawsze tym zym, bo jeli do naszych drzwi zapuka str prawa mylimy, e co si stao, co my zego zrobilimy. Policja wrd modziey nie ma poklasku i trudno, eby tak byo jeeli zwroty, ktre przytacza nastolatek w stron funkcjonariusza s niecenzuralne. Zapewne wszyscy wiecie co oznacza slogan HWDP. Ten zwrot wypisuje na murach zazwyczaj modzie, traktujc to za form prowokacji i sprzeciwu wobec policji. My mamy alternatywne rozwinicie tego skrtu, a mianowicie: Chwaa wam dobrzy policjanci. Po tych sowach na sali grupa modziey wybucha miechem, nawet nauczycielki si zaczerwieniy. Pan wadza dalej kontynuowa wykad cieszc si, e modzie z zainteresowaniem sucha jego sw. Nie wiem, czy wiecie ale ten slogan wykorzystalimy w swojej kampanii przeciwko przestpczoci, zamieniajc cztery litery na haso: Hamujemy Wszelkie Dziaania Przestpcze. My jako suby mundurowe patrolujemy te naszych kochanych drogowcw, ktrzy nie zawsze jad zgodnie z przepisami dla takich piratw drogowych nie mamy litoci. Wiemy jednak o tym, e kierowcy porozumiewaj si ze sob na trasie, uywajc miych zwrotw w stosunku do nas. Szczeglnie podoba mi si zwrot miki z suszark, czyli policjanci stojcy na drodze z radarem, moe dlatego, e ona te
94

mnie nazywa mikiem. Ale lubi te okrelenie policjantw na motocyklach miki na hulajnogach. Innymi ciekawymi okreleniami policjanta z jakimi si zetknem s smerfy szczerze mwic to nie wiem dlaczego nas tak nazywaj, ale w dziecistwie ogldaem tak bajk. Na sali modzie znowu wybucha miechem. Jako policja mamy te obowizek kontroli trzewoci drogowcw, kiedy nawet syszaem zwrot w radiu miki znowu rozdaj baloniki co mnie troch rozbawio. S te inne sytuacje w ktrych musimy interweniowa na przykad, gdy zobaczymy osoby spoywajce alkohol w miejscu publicznym, czy rzucajcych kamieniami w kiosku lub okna. Zazwyczaj syszymy wtedy psiarnia idzie i towarzystwo si rozprasza. Dziwi mnie takie zachowanie szczeglnie, e te sowa padaj z ust modych ludzi, przecie my wykonujemy tylko swoje obowizki. W naszej pracy zaley nam na dobrych stosunkach z obywatelami. My nigdy nie uywamy tak brzydkich okrele np. podczas zatrzymania pojazdu do kontroli nie mwimy wysiadaj psie. Na sali po raz kolejny byo mona usysze miech. Staramy si nawiza wspprace z kierowc i prosimy osob by wysza do nas na zewntrz z dokumentami. Jeli zostao popenione jakie wykroczenie informujemy, e przyczyn pana zatrzymania byo, pytamy te czy jest pan trzewy dla sprawdzenia kademu kaemy dmucha w alkomat. W obecnym czasie duo mwi si o relacjach midzy policj a obywatelem, ale naley pamita, e my nie chcemy zrobi nikomu czego zego, po prostu stoimy na stray porzdku. Gdy zatrzymujemy przestpc i zakadamy mu kajdanki mwimy Od teraz wszystko co powiesz moe by wykorzystane w sdzie przeciwko tobie i prowadzimy go do radiowozu. W naszej pracy zdarzaj si te sytuacje gdy musimy uy broni, ale wtedy zawsze przed wystrzaem uywamy zwrotu Stj bo strzelam i oddajemy strza ostrzegawczy w gr. Gdy przestpca si przestraszy tego strzau krzyczymy Nie ruszaj si oraz Rce na gow, pniej podbiegamy do niego zakadamy kajdanki i przeszukujemy, aby sprawdzi czy osoba zatrzymana nie ma przy sobie narzdzia zbrodni, narkotykw itp. Groniejsz sytuacj jest jednak okoliczno, gdy przestpca ma bro przy sobie, wtedy stanowczo mwimy Od bro a nikomu nic si nie stanie. Niestety ta komenda rzadko jest respektowana przez zoczyc. Gdy nawie si strzelanina najwaniejsze jest dla nas aby nikt nie ucierpia, oprcz przestpcy, ktry stwarza zagroenie dla najbliszego otoczenia. Tak, wic policjantem zostaje si z mioci do tej suby, a nie dla wczeniejszej emerytury. My kadego dnia naraamy ycie aby w spoeczestwie panowa ad i porzdek a przepisy byy przestrzegane. Boli nas kiedy podczas pilnowania porzdku w czasie trwania manifestacji syszymy Zawsze i wszdzie policja jebana bdzie. Rozumiemy jednak, e te sowa wypowiadane s przez niewielk grup osb, ktrym udaremnilimy niegodne zachowanie podczas marszu. Takie czyny oczywicie gro odpowiednimi sankcjami. Osoby, ktre prbuj si wyrni z tumu poprzez takie zachowanie musz mie jednak wiadomo, e trafi do aresztu. My jako osoby pilnujce porzdku na manifestacjach nie zawahamy si uy pieprzu gazowego, czy armatek wodnych. W naszej pracy zdarzaj si te mie chwile do takich niewtpliwie naley zaliczy podzikowania rodzicw, gdy przyjedziemy i sprawdzimy stan techniczny autobusu oraz trzewo kierowcy przed wyjazdem na dalek wycieczk. Moemy wtedy usysze ciepe i serdeczne Dzikujemy panie wadzo. Zdarza si te, e podczas naszego patrolu podejdzie dziecko, ktre si zgubio w centrum handlowym w takich wypadkach oczywicie pomagamy w odnalezieniu rodzicw. Ogaszamy szybko przez mikrofon miejsce pobytu dziecka, a wtedy zatroskana mama przybiega do odpowiedniego stanowiska i przy okazji bardzo nam dzikuje. W tym momencie apelujemy aby pilnowa swoje pociechy podczas robienia zakupw. Czsto te dostajemy wezwania w sprawie zakcania ciszy nocnej. Oczywicie zjawiamy si jak najszybciej. Gdy wchodzimy do mieszkania syszymy od osb nietrzewych zwroty typu Co te pay tu robi, nie zwracajc uwagi na te obraliwe komentarze prbujemy uspokoi sytuacje, a w razie potrzeby, czyli gdy proby o ciszenie muzyki lub zaprzestanie krzykw
95

nie podziaaj zabieramy awanturnika na izb wytrzewie. Wicej pracy policjanci maj podczas upilnowania porzdku na stadionie szczeglnie, wtedy gdy jest to mecz podwyszonego ryzyka. Doskonale wiemy, e musimy mie oczy dookoa gowy, gdy kibice, a raczej kibole przeciwnych druyn nie myl o sportowym dopingu, a o bjkach z kibicami innej druyny. Do tego dochodz wulgarne slogany w stron sub mundurowych typu Jeba policj. Po takich meczach jedyne co mona zrobi to za pomoc monitoringu wykry sprawcw i wrczy im zakazy stadionowe. W ostatnim czasie coraz wicej osb zgasza kradzie samochodu czy zgub telefonu komrkowego i susznie, bo naley o takich sprawach niezwocznie powiadomi funkcjonariuszy. Jednak o ile odnalezienie samochodu nie naley do najtrudniejszych zada, mamy do wysok odnajdywalno to o tyle wykrycie sprawcy kradziey telefonu komrkowego jest o wiele trudniejsze. Dlatego ostrzegam wszystkich, eby nie nosili portfela z tyu spodni czy komrki w kieszeni kurtki lepiej nosi go po wewntrznej stronie kurtki, gdzie gbiej. Nie dawajmy okazji zodziejom do kradziey, gdy oni potrafi wykorzysta kady moment naszej nieuwagi. Kieszonkowcy potrafi w toku autobusowym wycign z naszych kieszeni nasze dokumenty a my nawet si nie zorientujemy, e zostalimy pozbawieni cennych rzeczy, ktre s nam potrzebne. Coraz czciej syszymy o gwatach na nieletnich oraz nastolatkach, w tym miejscu chce powiedzie, e nie moemy si ba i nikomu o tym nie mwi. Policjanci, kade takie zgoszenie traktuj bardzo powanie i przystpuj do dziaania zaraz po zgoszeniu. Ostatnio wykrylimy sprawc kilku gwatw tylko dlatego, e pewna dziewczyna przekonaa swoj koleank do zgoszenia tego czynu na policj. Gdy przysza do nas ciko byo jej wydusi chocia sowo, wtedy powiedziaem do niej: Nie zgaszajc tego na policj naraa pani siebie i swoich bliskich na niebezpieczestwo. Dopiero po tych sowach ta dziewczyna zrozumiaa, e musi zoy zeznania. Dlatego mwi dzisiaj do was nie bjcie si zgasza gwatu na najbliszy posterunek policji w innym wypadku sprawca bdzie mg czu si bezkarny w wietle prawa, a na to my nie moemy pozwoli. Jednym z najczstszych przestpstw jakich dokonuje modzie to kradzie. Jedno wam powiem nie warto, tak nie warto marnowa sobie ycia przez taki haniebny czyn. Ju nie jeden nastolatek przejecha si na kradziey. Myla, e jest sprytniejszy od wadz, unika kamer i zakrywa twarz ale to nic nie dao i tak trafi w nasze rce. Gdy go zapalimy na gorcym uczynku powiedzia tylko O nie, mendy mnie przyskrzyniy. Chciaoby si powiedzie taki mody a ju sobie ycie zmarnowa. Chciabym jeszcze wam powiedzie, ebycie uwaali na siebie i nie wracali sami pnymi wieczorami do domu, a tym bardziej skrcali w jakie ciemne uliczki. Wiele razy odbieralimy telefony o rabunkach z noem w rku w zaciemnionych zaktkach. Moja rada, gdybycie si kiedykolwiek znaleli w takiej sytuacji wane jest przyjrzenie si sprawcy i nie zgrywanie bohatera ale oddanie rzeczy, bowiem rabu moe wam zrobi krzywd. Zostawcie to nam, my z dobrym rysopisem twarzy szybko wykryjemy sprawc. Koczc swoje rozwaania chce was przestrzec przed wchodzeniem w konflikt z prawem. Takie zachowanie zniszczy wasz dobrze zapowiadajc si przyszo. Bo to, e tu jestecie wanie w tej renomowanej uczelni wiadczy o waszej wietlanej przyszoci i nie warto tego zniszczy dla paczki cukierkw czy niewinnej zabawy, ktra moe skoczy si rozbojem. Po waszym wieku sdz, e jestecie na tyle dojrzali aby zapamita moje sowa. Dzikuje za uwag i ycz sukcesw w dalszym yciu. Po tych sowach str prawa opuci sale wykadow, a ja z refleksj udaem si na reszt zaj.

96

Katarzyna Nieduak - Jzyk a wolno

Jzyk odgrywa wan rol w yciu ludzi. To on jest jednym z czynnikw narodowociowo twrczych151. Umoliwia komunikacj. Czyme byoby ycie bez jzyka? Jak bez niego bylibymy w stanie si komunikowa? Czy wtedy w moliwa byaby w ogle jakakolwiek komunikacja? To wanie jzyk pomaga Polakom, ktrzy znaleli si pod zaborami nie utraci tosamoci narodowej. Szczeglnie w zaborach pruskim i rosyjskim gdzie stawiano szczeglny nacisk na wynarodowienie Polakw. Potajemna nauka jzyka polskiego, czytanie ksiek, rozmowy w jzyku polskim byy wwczas manifestem wolnoci. Jzyk pozwala nie zapomnie o rodzimej narodowoci. W okresie gdy wadze w Polsce sprawowali komunici jzyk odgrywa nie mniej wan rol. Wadza pastwowa poprzez szeroko posunity zakres cenzury ograniczaa wolno wypowiedzi. Artyci wszelakich profesji chwytali si najbardziej wyszukanych sposobw majcych na celu jej ominicie. W ten sposb udawao im si przelizn przez niewtpliwie ogromne ograniczenia wolnoci sowa. Sztandarowym utworem byy wwczas Mury Jacka Kaczmarskiego, cho nie byo to wcale zamierzeniem autora. Jest to jednak kontrowersyjny temat i za bardzo odbiega od tematu pracy aby go dalej kontynuowa. Pojciem, ktre jest wedug mnie pokrewne tytuowi mojej pracy jest pojcie wolnoci sowa. Dzi jest ono nie mniej aktualne i to w krajach, o ktrych nikt nie pomylaby nawet o jakichkolwiek ograniczeniach. Zaskakujcy by dla mnie artyku pt. Wolno prasy? Europa przestaa by wzorem dla wiata152. Wedug listy sporzdzonej przez Reporterw Bez Granic do krajw w ktrych wolno sowa ma si dobrze w krajach takich jak Dania, Finlandia i Irlandia. Z roku na rok na coraz niszym miejscu jest Francja, gdzie pod adresem reporterw nieprzychylnych wadzy wysuwane s groby Fizyczne! Nie lepiej ma si sytuacja wolnej prasy we Woszech i Sowacji. Oglnie wiadome jest to, e w bardzo zej sytuacji SA dziennikarze biaoruscy, ktrzy mwi otwarcie o tym co dzieje si w kraju i nie stroni od niepochlebnych komentarzy w stosunku do wadzy. Przykadem s historie dwch biaoruskich dziennikarek. Pierwsza z nich to Anna Politkowska. Znana z tego, e bardzo krytycznie odnosia si do wojny z Czeczeni i do polityki Putina, co oczywicie nie podobao si wadzy. Po tym, jak wielokrotnie jej groono, zostaa zamordowana w 2006 roku. Podobny los spotka inn dziennikark, mianowicie Anastazj Burbow. Bya ona dziaaczk ruchu Inna Rosja i dziennikark gazety Nowa Gazeta. Wsppracowaa take z anarchistyczn organizacj Akcja Autonomiczna. Zostaa zamordowana w 2009 roku. Wszystko wskazuje na to, i zbrodnia ta zostaa dokonana na zlecenie rosyjskiej suby bezpieczestwa. Rozwaajc o podanych przykadach wnioski nasuwaj si same: prasa w krajach wschodniej europy nie jest z pewnoci wolna. Do kolejnych przemyle na temat wolnoci jzyka skoni mnie artyku mwicy o wolnoci w jzyku153. Cho w Polsce od wielu ju lat nie istnieje ju tak rozbudowana cenzura, to jest wiele ogranicze w jzyku. Waciwie to nie tylko w Polsce. We wszystkich krajach suwerennych czy te nie. Chodzi mi tu te o to, e w wielu sytuacjach nie moemy powiedzie tego co chcemy. Ograniczaj nas rne zasady. Mona powiedzie, e Nawe savoir viole nas ogranicza. Jeli znajdujemy si w towarzystwie znajomych, rwienikw, wyraamy si zupenie inaczej ni podczas rozmowy z wykadowc, pani w urzdzie czy z ksidzem. Czy w takiej sytuacji mona powiedzie, e nasz jzyk jest wolny? Z drugiej strony
151 152

Piotr Leszczyski, Tomasz Snarski; Vademecum Matura 2009 Wiedza o spoeczestwie http://www.bankier.pl/wiadomosc/Europa-przestala-byc-wzorem-dla-swiata-jesli-chodzi-o-wolnosc-prasy2034944.html 153 http://kontakt24.tvn.pl/artykul,jezyk-a-kultura-zycia-publicznego,24351.html

97

jestemy jednak przyzwyczajeni do tego e w danych sytuacjach oczekujemy wrcz pewnych okrelonych zachowa, czy te do uywania innego jzyka. Kultura osobista, role jakie przyjmujemy w yciu czyli np. studenta, matki crki te niejako zmuszaj nas do posugiwania si jzykiem w nie do koca wolny sposb. Ciekaw rzecz jest te to, e nie potrafimy sowami wyrazi wielu kwestii, uczu. Reasumujc, jzyk cho bywa swego rodzaju krzykiem wolnoci sam czasem nas ogranicza. Obrazuje to jego dwoisto. Z jednej strony jzyk pozwala nam wyrazi siebie z drugiej zamyka nasze myli gdzie gboko w naszych umysach.

Sebastian Paka - Pochodzenie sowa wojewoda

Gdy w 1998 r. rzd prezesa rady ministrw Jerzego Buzka zamierza przeprowadzi reform administracyjno-samorzdow w Polsce i wnis do Sejmu projekt ustawy, dziki ktrej Rzeczpospolita Polska miaa oprze si na dwunastu wojewdztwach i w konsekwencji otrzyma take dwunastu wojewodw, mimochodem nawizywa do legendy o pradawnych dwunastu wojewodach, majcy rzdzi ongi plemieniem Lecha154. Rzecz bardzo wan jest, e funkcja wojewody naley do najstarszych w Polsce. Wielu kronikarzy podaje w swych dzieach, e urzd ten wywodzi si jeszcze z czasw legendarnych. Marcin Kromer, Jan Dugosz i Maciej z Miechowa pisz (a zwaszcza ten ostatni w swoim dziele Chronica Polonorum z 1519 roku), e gdy przed Piastami wygas rzdzcy Polanami rd Lecha, wadz sprawowao dwunastu wojewodw. Prawdziwoci tego zdarzenia nie da si dzi sprawdzi. Niemniej jednak wojewod spotyka si ju na dworze pierwszych Piastw.155 Pierwsz historycznie udokumentowan postaci na urzdzie wojewody by yjcy w kocu XI w. monowadca maopolski i wojewoda Wadysawa Hermana Sieciech. Pochodzi on z rodu Starw i rzdzi krajem w imieniu swojego pana. Oprcz Sieciecha, kolejn udokumentowan postaci piastujc urzd wojewody by Piotr Wostowic. By to monowadca lsko-maopolski z rodu abdzia, ktry posiada olbrzymie posiadoci ziemskie za panowania Bolesawa Krzywoustego i Wadysawa Wygnaca156. Osoba penica ten urzd zarzdzaa dworem panujcego i bya jego praw rk. Oprcz tego cigaa z urzdu przestpcw, pomagaa w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwoci i zaatwiaa zlecane sobie sprawy. Taki zakres wykonywanych czynnoci, zosta przejty z pastwa karoliskiego za porednictwem Niemiec, uwzgldnieniem wasnej specyfiki. Urzd wojewody by ju znany pocztkiem redniowiecza a dokadniej w wieku V-VI. Chodzi tu mianowicie o pastwo Longobardw, ktro dzielio si na wojewdztwa (ac. ducatus), a na czele kadego z nich sta wybierany przez panujcego wojewoda (ac. dux). Rwnie w pastwie Wizygotw odnotowano przypadki, w ktrym pojawia si ten urzd. Po rozpadzie cesarstwa zachodniorzymskiego, pastwo Wizygotw utrzymao rzymski podzia tego terytorium na prowincje wanie pod wadz wojewody (dux)157. Sowo dux w jzyku polskim nie ma jasno sklasyfikowanego znaczenia lecz w jzyku czeskim oznacza ono wojewod. Nazwa ta ma swoje pochodzenie od sw ducere, duce przewodzi. Std mona ju atwo zauway, i wojn wiedzie wojewoda. Natomiast dopiero pniej, sowo dux tumaczono w Polsce jako ksi, odnoszc si do wojewody jako historycznego ksicia ziemskiego.

154 155

J. Majchrowski:Ewolucja funkcji wojewody jako przedstawiciela rzdu, Warszawa 2011, s.15. Z. Gralski:Encyklopedia urzdw i godnoci w dawnej Polsce, Warszawa 2000, s.176. 156 May sownik historii Polski, red T. epkowski, Warszawa 1961, s. 160, 210, i 255. 157 T. Maciejewski: Historia administracji, Warszawa 2006, s. 39.

98

W niektrych czciach pastwa frankoskiego upowszechni si te, wprowadzony przez Merowingw, zwyczaj tworzenia na terenach plemion podbitych wikszych jednostek terytorialnych, zwanych wojewdztwami bd ksistwami (ac. ducatus). Na ich czele stali powoywani przez krla wojewodowie. Najczciej by to jeden z hrabiw, ktrych ziemie po poczeniu, tworzyy obszar ksistwa. Stamtd przysza rwnie aciska nazwa wojewody palatinus158. Sowo palatinus pochodzi z jzyka aciskiego i oznacza paladyna, czyli wybitnego rycerza, ktry jest wzorem cnt rycerskich. W redniowiecznej Polsce, funkcj paladyna spenia wojewoda, ktry by dowdc wojsk krla w jego zastpstwie. Std wywodzi si polska nazwa tego urzdu. Pocztkowo wszystkich urzdnikw, ktrzy zajmowali tylko wysze stanowiska okrelano mianem komes bd polskim odpowiednikiem upan. Z czasem okrelenia stay si tytuami honorowymi, oznaczajc osoby wysoko usytuowane. Najwaniejszym urzdnikiem tamtych czasw by w okresie XI-XII w. komes paacowy (ac. comes palatinus). Z czasem zaczto nazywa go wojewod. Urzdnik ten by faktycznym zastpc panujcego, zwaszcza z zakresu sdownictwa i zarzdu pastwa. Wojewoda w okresie panowania pierwszych Piastw, by najwyszym urzdnikiem pastwowym. Jeeli osoba ta wykazywaa si siln indywidualnoci, moga mierzy wysoko. Przykadem moe by wojewoda Sieciech, ktry wyranie zmierza do przejcia wadzy i zajcia miejsca sabego ksicia Wadysawa Hermana. Z czasem urzd ten ewoluowa. Pocztkowo by swego rodzaju urzdem centralnym, ktry funkcjonowa u boku wadcy, zapewne bez cile okrelonych staych obowizkw. W XIII w. w okresie rozbicia dzielnicowego, wojewodowie zaczli przeksztaca si z urzdu dworskiego w urzd ziemski lub ksistwa, przewodzc tamtejszemu monowadztwu na swym terenie159.Tak wic na lsku odpowiednikiem wojewody by komornik, a na Pomorzu Zachodnim marszaek. Wraz z rozbiciem dzielnicowym pojawi si w poszczeglnych ksistwach dzielnicowych, by nastpnie przeksztaci si z urzdu dworskiego w terytorialny, co obrazowaa take zmiana w jego tytulaturze, gdy zamiast okrelenia nasz lub dworski pojawiao si okrelenie sandomierski, krakowski, poznaski itd. Znaczenie szczeglne zdobyli wojewodowie sandomierski i krakowski, ktrzy omielali si tytuowa siebie panami z Boej aski. Wtedy takiej formuy mg uywa wycznie panujcy. W zaistniaej sytuacji, w ktrej wojewoda posiada coraz bardziej znaczc sytuacj ni kiedy, wadca musia si ju z nim bardzo powanie liczy stawa si z czasem coraz bardziej zaleny od niego. Wojewoda bowiem, ktry umiejtnie kierowa monowadztwem mg nawet obali panujcego ksicia160. Urzd wojewody, ktry stoi na czele hierarchii urzdw danego ksistwa wpyn na okrelenie go mianem wojewdztwa. Wojewdztwo wzio wic swj pocztek od wojewody, a nie odwrotnie. Wojewodowie od pocztku naleeli do cisej elity pastwowej, wpywowej i silnej. W szczeglnoci wojewodowie: poznaski, trocki, krakowski, wileski i sandomierski (oraz kasztelan krakowski) byli specjalnie wyrnieni mieli powierzone bowiem klucze do skarbca koronnego na krakowskim Wawelu161. Tak wic etymologicznie wyraz wojewoda oznacza obecnie urzdnika, ktry jest przedstawicielem rzdu na obszarze wojewdztwa. Dawniej wojewod by ten, kto wojewodzi na polu bitew, czyli inaczej wodzem wojw. Po przyjrzeniu si temu sowu mona zauway, e ma ono duo wsplnego z wojowaniem, czyli onierk. Z atwoci da si bowiem wyrni dwa czony: woje i woda. Czon woj(e) wie si z wyrazami wj (czyli
158 159

Tame, s. 45 i n. Z. Gralski: Encyklopedia urzdw, jw., s. 176. 160 Z.Gralski: Urzdy i godnoci w dawnej Polsce, Warszawa 1998, s. 67. 161 Tame, s. 70 i n.

99

onierz), wojak, wojowa, wojna, wojowniczy, wojownik, wojenny, w czonie za wod(a) wystpuje ten sam rdze, co w rzeczownikach prze-wod-nik, do-wd-ca, wdz. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w obowizkach i czynnociach, jakie musieli wykonywa wojewodowie w dawnej Polsce. Ot dowodzili oni na wypadek wojny pospolitym ruszeniem w poszczeglnych czciach pastwa oraz byli niejako zwierzchnikami si zbrojnych narodu. Julian Bartoszewicz twierdzi, i wadza wojewody z politycznego zakresu zmienia si z ministerialnej za panowania Piastw na funkcj reprezentatywn i senatorsk za Jagiellonw. Dawna wadza i funkcja wojskowa zostaa ograniczona do doprowadzenia pospolitego ruszenia z terytorium wojewdztwa do punktu zbornego armii. Na tym koczyy si bowiem obowizki wojewody. Jednake, z uprawnie administracyjnych pozostao mu przewodniczenie na sejmikach ziemskich, co zreszt i tak szybko utraci. Honorow funkcj dla wojewody by nadzr nad miastami. Prcz tego mg on jeszcze ustanawia i kontrolowa ceny, miary i wagi. Dawna wadza z zakresu sdownictwa zostaa grubo ograniczona do minimum162. Jeli chodzi o kontrol w administracji wojewoda wykonuje pewne funkcje w tym zakresie, a mianowicie kontroluje: wykonywanie ustaw i innych aktw prawnych, dziaalno organw administracji rzdowej oraz innych podmiotw w zakresie gospodarnoci, legalnoci, celowoci i rzetelnoci, dziaalno organw samorzdu terytorialnego w zakresie gospodarnoci rzetelnoci i legalnoci, wykonywanie zada zleconych przez rzd163. Podsumowujc urzd wojewody jest to jeden z najstarszych jak nie najstarszy urzd, znajdujcy si obecnie w Rzeczpospolitej Polskiej. Znany by ju we wczesno redniowiecznych organizacjach pastwowych V i VI wieku, lecz przyjty dopiero z pastwa Karola Wielkiego uksztatowany i w pewien sposb zmodyfikowany przez histori i tradycj, zachowa si do dzi. Etymologia tego urzdu ukazuje, i wojewoda by bardzo wan postaci administracyjn w Polsce, ktra z czasem stracia na swej wanoci. Dzi ju wojewoda nie prowadzi wojsk zacinych i nie sprawuje rzdw pod nieobecno panujcego, posiada jedynie wadz kontroln, ktra i tak jest grubo okrojona. BIBLIOGRAFIA 1. Z. Gralski: Encyklopedia urzdw i godnoci w dawnej Polsce, Warszawa 2000. 2. Z. Gralski: Urzdy i godnoci w dawnej Polsce, Warszawa 1998. 3. May sownik historii Polski, red. T. epkowski, Warszawa 1961. 4. T. Maciejewski: Historia administracji, Warszawa 2006. 5. J. Majchrowski: Ewolucja funkcji wojewody jako przedstawiciela rzdu, Warszawa 2011. 6. P. Sobieszewski: Wojewoda, [w:] Leksykon Samorzdu Terytorialnego, red. M. Chmaj, Warszawa 1999.

162 163

Z. Gralski: Encyklopedia urzdw, jw., s. 178. P. Sobieszewski: Wojewoda, [w:], Leksykon Samorzdu Terytorialnego, red. M. Chmaj, Warszawa 1999, s. 303.

100

Magdalena Paciak - Przysowia o administacji

Jak duga jest historia ludzkoci tak i duga jest historia rzdzenia mwic wspczesnym jzykiem historia administrowania. Od zarania dziejw ludzie chcieli rzdzi, oraz yli ludzie ktrzy chcieli, aby nimi rzdzono. A jak wiemy z wasnego dowiadczenia do dzi mimo tak wielkiego postpu technicznego, administracja ma swoje wady. Podobnie byo w pocztkach jej istnienia. Dlatego te ludzie bdcy - wedug dzisiejszych kryteriw i nazewnictwa petentami lub jeszcze nowoczeniej - klientami administracji odkrywali coraz to nowe przywary urzdnikw. Znajc kreatywno polakw nie trudno domyli si i wymylali oni przerne powiedzenia i arty na tematy zwizane z urzdnikami i urzdami. Jak kady ja rwnie w szkole podstawowej jak i w dalszym nauczaniu poznawaam kreatywno myli i artobliwych przysw tworzonych przez Polakw i to nie tylko poetw. Przysowia to nasza spucizna po przodkach. Nasi pradziadowie nie mieli dostpu do Internetu czy kablwki. Dugie zimowe wieczory owocoway nowymi opowieciami tworzonymi na bieco a to wnuczka dana historia zaciekawia i trzeba byo na poczekaniu co nowego wymyli, a to nowa bajka dla ony po przeduonym wieczorze w karczmie, a rne komiczne sytuacje ktrych nijak nie dao si zapomnie owocoway coraz to nowymi powiedzeniami czy jak dzisiaj zgodnie z poprawn polszczyzn nazywamy przysowiami. Wgbiajc si w histori chopstwa polskiego czsto nawet spotykano si, aby wysucha historii Bajarza. Z bajki miech z prawdy gniew164 - ale pamitajmy, e - bajki prawdy miewaj poow165. Podobnie jest i z wadami urzdnikw tak chtnie wymiewanymi dzisiaj. I tym zgrabnym przeskokiem pragn przej do gwnego wtku moich rozwaa, w ktrych pragn porozprawia o przysowiach o tematyce administracyjnej i urzdniczej. Ciko byo by odnale jakie nowe, wiee przysowia mwice o urzdnikach czy o samej instytucji urzdu. Dlatego rozpocz pragn od przysowia z 1570 r.: Prostacy mwi; gdy zy siedzi na urzdzie, zodziej pewny z niego bdzie166 - w pewnym sensie ma to odbicie w dzisiejszych czasach i stanowi to pierwszy dowd w moich rozmylaniach o ponadczasowoci przysw polskich. A moe to nie ponadczasowo przysw tylko to historia zatoczya koo? ludzie proci, niewyksztaceni czsto sdz i urzdnicy z natury s osobami przekupnymi kolejny dowd: winia wini zawsze bdzie, rwnie w chlewie jak w urzdzie167 nieprzychylno petentw do urzdnikw zarwno pastwowych jak i samorzdowych wynika ze stereotypu, czsto te z przykrych dowiadcze, ale ja wiemy wszdzie trafi si czarna owca. Jednak kolejne przysowie stwierdza: W potrzebie kadego urzdnika szanowa trzeba168 kolejny przykad na rwnowag we wszechwiecie, oraz na to ilu zwolennikw - tylu przeciwnikw, a przecie za urzdem wszyscy id169. Jednak, aby nie sodzi zbytnio naley do tej beczki miodu doda chocia yk dziegciu i stwierdzi, e rzadki ptak doskonay urzdnik170. Kolejny przykad na to, i praca urzdnika jak i stanowisko urzdnicze nie jest powszechnie szanowane w Polsce i czsto uwaane co prawda niesprawiedliwie za niepotrzebne i tylko przeszkadzajce obywatelom, bo wielu z nas przyznajmy si do tego twierdzi, e co urzd to obrywka, a take wszelki urzd,

164 165

Masowscy D. i W., Ksiga przysw polskich, Kty 2000, s. 20. Tame, s. 19. 166 wirko S., Na wszystko jest przysowie, Pozna 1975, s. 293. 167 Tame, s. 293. 168 Masowscy D. i W., Ksiga przysw polskich, Kty 2000, s. 527. 169 Tame, s. 527. 170 wirko S., Na wszystko jest przysowie, Pozna 1975, s. 293.

101

wielka niewola171. Ale istotnym jest w tym miejscu bdzie inne przysowie ktrego nie mog przeoczy i pozostawi nie wspomnianego bo przecie oczywist spraw jest i kto poytku nie da, na urzd nie poglda 172. Wan myl w tym miejscu bdzie myl S. Klonowicza z 1600 r. Kto kupuje urzd, ten przedaje sprawiedliwo173 - czy nie trafnym bdzie w tym miejscu i po tak ostrym przysowiu powtrzy moje wczeniejsze stwierdzenie, i historia koem si toczy? Kolejnym przykadem z tej serii bdzie jaki taki urzd lepszy, ni prosta suba174. Nawet w najstarszych omwionych przeze mnie przysowiach da si zauway powszechny dystans jaki pozostaje pomidzy urzdnikiem czy urzdem, a petentem. Kolejnym przykadem ju nowszym, bo z 1947r. jest yczenie Bodajby po urzdach chodzi175. Czy stwierdzenie M. Reja Urzdnik niewolnik. Jednak istotnym w tyme miejscu bdzie zawoanie za Al. Fredro kto umie rzdzi niech umie i broni!. Jednak czy ktry z petentw jest w stanie prosto w oczy powiedzie urzdnikowi tym bardziej tym od ktrego zaley zaatwienie wanej sprawy, e jest niekompetentny czy po prostu mwic kolokwialnie gupi? Wtpi, i kto podj by si takiego wyzwania dlatego te urzdnik nie moe si broni gdy oskara si go choby bezpodstawnie - w zaciszu domu czy na spotkaniu towarzyskim. Po dotychczasowych moich rozwaaniach w tym temacie pragn zauway i zwrci uwag, e im dalej brn w temat tym wiksz zauwaam niech do ludzi zajmujcych stanowiska urzdnicze moe nie do koca do ludzi jak do samych urzdw. Zastanawiam si wic bdc na tym etapie rozwaa, czy ta niech naprawd jest tak powszechn? Oraz jak zmieni obraz administracji w oczach wspczesnego obywatela. A jeeli wierzc w przysowia to czy nieprawdziwym jest stwierdzenie, e Nie wszystko prawda co ludzie mwi176 ? Kolejny to dowd i temat ten jest tematem rzek, mona si przekomarza dzie i noc i przytacza coraz to nowe i wiee, mao znane przysowia ktrych jest bardzo, bardzo wiele. Przy tematyce zwizanej z administrowaniem nie sposb nie wspomnie rwnie o przysowiach zwizanych z samym rzdzeniem bo przecie administracja to rwnie rzdzenie oba te terminy s ze sob powizane, a przecie jake istotne w czasach gdy wadz posiada tak wielu urzdnikw i rzdzcych, aby pamita: gdzie wielu rzdzi, tam si czsto bdzi177, ale warte zapamitania jest i Kto rzdzi domu nie umie swojego, nie podejmuj si pospolitego178 to przysowie pochodzce z 1632 r., moe i ostre jeli zinterpretowa je w oparciu o wspczesno, ale jak atwo odnale odzwierciedlenie w czasach wspczesnych, jak ono jest aktualne dla dzisiejszego spoeczestwa - i wiele osb, mam wraenie, e przyzna mi racj w stwierdzeniu i wielu z rzdzcych powinno zapozna si z tym przysowiem - jak rwnie z innymi, ktre mog okaza si skarbnic wiedzy dla wspczesnego Polaka, a take Europejczyka. Czy nie warto czasem powici godzin na to by przysi w maej bibliotece i poczyta rne przysowia jakie pozostawili nam po sobie przodkowie i wsucha si w gos przeszoci - ktry jak pokazaam to w moim krtkim rozwaaniu posiada rzeczywiste odbicie w teraniejszoci. BIBLIOGRAFIA:
171 172

Tame, s. 293. Tame, s. 293. 173 Tame, s. 293. 174 Masowscy D. i W., Ksiga przysw polskich, Kty 2000, s. 527. 175 wirko S., Na wszystko jest przysowie, Pozna 1975, s. 292 176 Masowscy D. i W., Ksiga przysw polskich, Kty 2000, s. 403 177 Tame, s. 441. 178 wirko S., Na wszystko jest przysowie, Pozna 1975, s. 292

102

1. Masowscy Danuta i Wodzimierz, Ksiga przysw polskich, Kty 2000 r., wyd. ANTYK 2. wirko Stanisaw, Na wszystko jest przysowie: popularny wybr przysw polskich w ukadzie tematyczno-hasowym, Pozna 1975 r., wyd. POZNASKIE

Patrycja Marchewka - Tytuy i tre hymnw wybranych pastw

Hymn pastwowy (hymn narodowy) uroczysta pie o charakterze patriotycznym, stanowica jeden z symboli pastwowych. Hymn piewa si zawsze w chwilach wanych i uroczystych dla danego kraju najczciej przy witach narodowych, meczach danej reprezentacji pastwa.179 Obywatele suchajc hymn z dum stoj na baczno. Wojsko przy hymnie stoi na baczno, flaga narodowa danego pastwa jest zawieszona do poowy masztu. Hymn jest pieni powana, powstaje on na historii danego kraju. Kady prawdziwy i szanujcy si obywatel zna hymn swojego kraju. Powstawanie hymnw: Kady hymn narodowy powsta, dlatego e w danym pastwie co wanego si stao. W hymnie Niemiec Pie Das Lied der Deutschen powstaa ona w czasie rozbicia Niemiec. W pierwszej zwrotce wzywaa obywateli Niemieckich do denia, do zjednoczenia si. Uznawano j za zbyt nie rwn dla praw ycia ludzkiego, obywatel nie mia penego prawa w niej dlatego zaraz po II wojnie wiatowej nie bya ona publicznie wykonywana. Hymnem Niemiec w czasach wspczesnych jest tylko trzecia zwrotka. Pierwsz zwrotk omawia si tylko w szkoach, za publiczne jej piewanie mona liczy si z potpieniem innych ludzi.180 Hymn Polski napisa Jzef Wybicki we Woszech w lipcu 1797 roku z myl o onierzach ktrzy walczyli na ziemi woskiej pod dowdztwem Jana Dbrowskiego. Bya to pie ktra zagrzewaa onierzy do walki. Aktualnie hymn Polski jest zmieniony, ni orygina Wybickiego. Zmiany tekstu zaszy w niektrych wersach.181 Tekst ten rwnie zosta skrcony od oryginau Wybickiego. W aktualnym hymnie znajduj si cztery zwrotki po kadej z nich wystpuje refren. Sowa hymnu polskiego nawizuj do dziejw Polski. Bardzo wan rol w czasach Polakw na emigracji miao wojsko polskie, to wanie w nich wierzono oraz miano nadziej na powrt do Ojczyzny i e Polska bdzie silnym krajem i odzyska niepodlego. Historia Polski jest bardzo tragiczna, Polacy bdc w trudnych chwilach piewali hymn narodowy, wierzc e Polska przetrwa ten trudny czas i, e kady Polak bdzie Polakiem. Cikie czasy dla Polakw to nie tylko okres rozbiorw ale i rwnie czas I i II wojny wiatowej. 182 Pie God Save the King jest hymnem Wielkiej Brytanii. Zaprezentowano j po raz pierwszy w 1745 roku miaa ona poprze panowanie krla Jerzego II, poniewa byo ono zagroone przez zwolennikw ojca Karola Edwarda ktrzy mieli poparcie szkockie. Chcieli oni osadzi go na tronie brytyjskim. Zazwyczaj s piewane tylko trzy zwrotki, rzadko uywa si trzech pozostaych. Ostatnia zwrotka hymnu ma bardzo antyszkocki charakter i dlatego nie jest wykonywana. Pierwotnym tytuem by God Save the King natomiast aktualny tytu to God Save the Queen. W Wielkiej Brytanii chc zastpi hymn narodowy God Save the

179 180

http://www.rp-internetowa.pl/hymn.html Zbigniew Adrjaski Zota ksiga pieni Polskich Warszawa 1997 str. 74 181 Zbigniew Adrjaski Zota ksiga pieni Polskich Warszawa 1997 str. 78 182 Marian Przedpeski Jeszcze Polska nie zgina... i inne pieni Bieu, 2000 str. 10-11

103

Queen czci narodowych melodii, ktre miaby za zadanie oddawa tradycje regionalne kraju.183 Pie a jest hymnem narodowym Ukrainy. Tekst zosta napisany przez Pawa Czubiskiego w 1862 roku. Autor wzorowa si na hymnie Polskim gdy pocztek hymnu Ukrainy zaczyna si od sw: Jeszcze Ukraina nie umara. Pie ta szybko przypada do gustu Ukraicom, bya popularn pieni w kraju. W 1917 roku, zostaa ona przyjta jako narodowy hymn Ukrainy. Rzd Ukraiski w 1992 roku przyj tylko sam melodie, za o tekcie miaa mwi ustawa. Dopiero w 2003 roku podjto ostateczn decyzje, jaki tekst bdzie piewany. Ostatecznie tekst hymnu narodowego Ukrainy nieco rni si od tekstu ktry napisa Pawe Czubiski. Hymn skada si z trzech zwrotek po ktrych zawsze wystpuje refren, lecz jak w wielu przypadkach hymnw piewana jest tylko pierwsza zwrotka.184 Analiza treci tekstw narodowych: Pierwszej i drugiej zwrotki Niemieckiego hymnu si nie piewa, wic oficjalnie jedynie wykonywan zwrotk jest zwrotka trzecia. Mwi ona o jednoci i wolnoci Niemiec, mona twierdzi e w czasie gdy Niemcy byy podzielone na RFN i NRD. Obywatele niemieccy powinni by sobie jak bracia, nie czyni sobie zego a wtedy kraj Niemiecki bdzie szczliwy. Hymn ten powstawa gdy Niemcy byy rozbite na czci, wic nawizuje on do denia pastwa niemieckiego do zjednoczenia si.185 W Polskim hymnie znajduje si sze zwrotek, jednak s tylko piewane cztery. Pierwsza zwrotka nawizuje do ostatniego czyli III rozbioru Polski. Po klsce powstanie Kociuszkowskiego, w 1795 terytorium Polskiego kraju zostao rozbite pomidzy trzech zaborcw: Rosj, Prusy i Austri. Wers ten wyraa zatem patriotyzm i wiar obywateli w odzyskanie niepodlegoci. W refrenie wyraona jest przez autora nadzieja na powrt Legionw Polskich do ojczyzny pod dowdztwem gen. Dbrowskiego. W drugiej zwrotce (trzecia zwrotka w rkopisu Wybickiego) hymnu autor ma przekonanie, e z pomoc Bonapartego onierze ktrzy podaj do Polski z zachodu przez rzek Wart i poudnia przez Wis mogliby przywrci by Polska bya krajem niepodlegym. Trzecia zwrotka (jest to druga wedug oryginalnego rkopisu) nawizuje do potopu szwedzkiego w 1655 roku, a dokadniej dowdcy polskiego Stefana Czarnieckiego. Czwarta zwrotka nie wystpuje we wspczesnym hymnie, jest ona tylko w oryginalnym hymnie. Zdaniem autora Polska by obroni si przed wrogami tj. Prusami i Rosj musi doj z nimi do porozumienia tak aby kraje byy zgodne ze sob. Czwarta zwrotka (jest to pita wedug rkopisu) zostaa napisana dla Legionistw Polskich ktrzy byli na emigracji, pokazywaa ona im obraz Polakw ktrzy byli w Ojczynie i czekali na bicie w tarabany ktry by znakiem wkraczajcych do kraju wojsk polskich. W szstej zwrotce (wystpuje tylko w rkopisie) Wybicki nawiza do Tadeusza Kociuszki, ktry by zwyciskim dowdc z bitwy pod Racawicami w 1794 r. W pierwszej zwrotce hymnie Wielkiej Brytanii jest wychwalana ich cudowna krlowa. Na pocztku jest zwrot do Boga by j chroni i czuwa nad ni by dugo ya i jak najlepiej i jak najduej panowaa ich krajem. Krlowa jest najwikszym skarbem Anglii. W drugiej zwrotce jest mowa o wrogach Wielkiej Brytanii, jest te rwnie zwrot do Boga. W pieni nard piewa by Bg chroni ich od nieprzyjacieli, chc by ich wrg zosta zniszczony, by nie poszczciao si ich wrogom. Gdy wrg zaatakuje kraj Bg ich ochroni, ma Wielk Brytani w swojej opiece. Brytyjski nard chce by zbawiony. 186
183 184

Zbigniew Adrjaski Zota ksiga pieni Polskich Warszawa 1997 str. 102 http://pl.wikipedia.org/wiki/Hymn_Ukrainy 185 http://pl.wikipedia.org/wiki/Hymn_Niemiec 186 http://hymn.com.pl/hymn-wielkiej-brytanii.php

104

W trzeciej zwrotce znw jest nawizanie do Krlowej by wszystko co najlepsze spotykao ich krlow. Ona pilnuj ich kraj i chce dla niego jak najlepiej, by niczego mu nie brakowao. W pierwszej zwrotce jak i w trzeciej ostatni wers koczy si sowami: God save the Queen. Jest to zabieg ktry ma podnie wynioso krlowy, pokaza e jest najwaniejsz osob w kraju ktra jest gow pastwa. W pierwszej zwrotce Ukraiskiego hymnu jest mowa o tym, e Ukraina jeszcze nie zgina nie zostaa pokonana przez jej wrogw. Autor sugeruje aby ludno ukraiska si jednoczya, a w tedy do kraju ich umiechnie si los, bdzie panowa wolno i swoboda. Gdy ludno si zjednoczy, zgin wrogowie Ukrainy. A obywatele kraju bd nim dobrze panowa. Autor w refrenie mwi e ludno ukraiska zrobi wszystko by jego kraj by wolny i szczliwy. Ludzie oddadz nawet wasn dusz za dobry los kraju, chc pokaza e s wytrwali i bd walczy o swoj ojczyzn. W drugiej zwrotce (nie jest piewana) znw jest mowa e obywatele ukraiscy s silni i bd walczy o swoje pastwo. Nie dadz wrogowi panowa w kraju ich ojcw. Autor wierzy e w Ukrainie bdzie dobrze, e wrg im nie zagraa, ich kraj bdzie szczliwy. Trzecia zwrotka (nie jest piewana) ma zachci ludzi do pracy tak aby swoj prac odbudowali swj kraj. A gdy ju wszystko bdzie dobrze autor mwi e hymn ktry jest ich huczn pieni Ukrainy bdzie piewany w caym kraju. Ukraina bdzie wyzwolona a tego chc wanie wszyscy jej obywatele. Ciekawostki: Hymn Wielkiej Brytanii pt. God Save the Queen rwnie jest monarchicznym hymnem Kanady, wic zosta przetumaczony na jzyk francuski. Zesp Queen zawsze po swoim koncercie odtwarza z playbacku rockow wersj Brytyjskiej pieni narodowej. God Save the Queen bya take hymnem wielu innych krajw ktre nale do Wielkiej Brytanii np. Australii, Kanady i Jamajki. W USA pie My Country, Tis of Thee oparta jest o hymn Wielkiej Brytanii. Polski hymn narodowy wpyn na inne pieni narodowe, nie tylko melodi jak i tekstem sw.187 Do melodii Mazurka Dbrowskiego napisano okoo 20 innych pieni. Na pocztku pie Niemiec bya przekazywana z ust do ust, wic tre bya zmienna do czasu podpisania traktatu pokojowego w Campo Formio. Austriak Joseph Haydn jest ojcem niemieckiego hymnu. Hymn Ukrainy jest zaczerpnity od hymnu Polskiego. Oryginalnych tekstw hymnu nie zawsze si piewa, niektre z nich s dugie i zabieraj zbyt duo czasu na piewanie ich. Justyna Pichowska - Jzyk a grupy docelowe kampanii politycznych Kampanie polityczne w dzisiejszych czasach kieruj si takimi samymi zasadami jak pozostae kampanie na przykad reklamowe. Zarwno dla jednych jak i drugich liczy si pozyskanie osb, ktre oddadz dla nas czy to swoje pienidze czy to gos w wyborach. Bardzo czsto z tego powodu moemy znale firmy Public Relations, ktre bardzo chtnie zajm si nasza kampani polityczn. Z pewnoci zadbaj o wizerunek, materiay promocyjne, plakaty. Nie bez znaczenia jest wyksztacenie, dowiadczenie i umiejtnoci

187

http://www.polskiinternet.com/polski/info/hymn.html

105

poszczeglnych osb biorcych udzia w kreacji i promocji wizerunku kandydata. To wanie te osoby zajmuj si tworzeniem chwytliwych i wpadajcych w ucho hase wyborczych. Specyfik takiego hasa jest jego prostota, spjny przekaz, proste sowa, zwizo, wpywanie na emocje. Hasa kampanii politycznych s bardzo wane, mona by zaryzykowa stwierdzenie, e cay wiat mediw czeka przed rozpoczciem kampanii wyborczych na ujawnienie sloganw, programw. Dzisiaj kampanie polityczne s porwnywalne do tych reklamowych, ktre maja na celu sprzedanie jakiego produktu. W naszym przypadku produktem jest kandydat, ktrego musimy dobrze zareklamowa, pokaza jego mocne strony, skuteczno, aby go dobrze sprzeda (czyt. aby wyborcy oddali swj gos). Nie ma jednego produktu, ktry byby uniwersalny dla wszystkich konsumentw, tak nie ma jednego programu wyborczego, hasa czy kandydata, ktry by swoim programem usatysfakcjonowa wszystkich wyborcw. Jest kilka rodzajw prowadzenia kampanii politycznych. Kampanie bezporednie, porednie, kampanie negatywne oraz ukierunkowane. Istot kampanii negatywnych jest dyskredytacja konkurenta, podwaanie jego wiarygodnoci poprzez ataki dotyczce osobowoci, zachowania lub goszonych pogldw. Kampania ukierunkowana ktrej istot jest skierowanie przekazu do wybranej grupy wyborcw daje moliwo bardzo dokadnego dopasowania treci przekazu na potrzeby elektoratu, co moe zachci wyborcw do zainteresowania si kandydatem188. Prowadzenie kampanii ukierunkowanej wymaga duo czasu, ktry jest potrzebny na poznanie wyborcw i opracowanie szczegowego przekazu. Przekaz musi by dopracowany pod kadym wzgldem (take jzykowym) do potrzeb grupy docelowej naszej kampanii. Dlatego te istnieje marketing polityczny, czy komunikowanie polityczne i osoby ktre zajmuj si caym procesem tworzenia kampanii. Wedug Piotra Paweczyka i Doroty Piontek - komunikowanie polityczne to propaganda i marketing polityczny, czyli polityczne public relations i reklama polityczna, a funkcja perswazyjna jest jedn z podstawowych cech tekstw politycznych i reklamowych. Stanisaw Baraczak definiujc funkcj perswazyjn jzyka stwierdzi, e jest to szczeglna odmiana funkcji konatywnej, polegajca na usiowaniu uzyskania realnego wpywu na sposb mylenia lub postpowania odbiorcy, jednake nie drog bezporedniego rozkazu, lecz metod utajon i poredni tak, i w wypowiedzi dominuje z pozoru inna ni konatywna funkcja jzykowa (np. funkcja estetyczna, poznawcza, emotywna itp.). Perswazyjno komunikatw politycznych i reklamowych wynika take z wykorzystania jednej z cech jzyka, jak jest jego dwuznaczno jzyk nadaje si zarwno do przedstawiania obrazu wiata, jak i faszowania tego obrazu, co czyni go medium wyjtkowo podatnym na manipulacj. Perswazja w jzyku polityki przejawia si w rnych formach wypowiedzi, pisanej i mwionej. Przemwienia na wiecach wyborczych czy przemwienia parlamentarne, ulotki i programy wyborcze, artykuu prasowe, audycje radiowe i telewizyjne, a ostatnio take treci przekazywane za pomoc Internetu. Wedug Piotra Paweczyka manipulowanie jzykiem w celach perswazyjnych pojawia si w polityce ju w momencie, gdy polityk zastanawia si jakiego uy jzyka, by skutecznie trafi do odbiorcy. Tak wic perswazja to niezbywalna cecha komunikowania politycznego i jako taka jest nie do uniknicia w dyskursie publicznym189. Marketing polityczny czy, koncepcje komunikowania politycznego uksztatoway si z Polsce w cigu kilkunastu lat (od 1989 do 2005 roku). Ju w wyborach z 2005 roku moemy zaobserwowa, i przedsiwzicia kampanijne prowadzone przez partie polityczne zaczy przybiera posta uporzdkowanych instrumentw rynkowych, tzn. stay si czysto marketingowe. Przeszy ewolucje od apelu propagandowego w stron marketingu politycznego, tym samym zmieniajc w koncepcji komunikowania politycznego charakter przekazywanych treci. Wanie to odchodzenie od koncepcji akcentujcych priorytetow rol
188 189

http://www.marketingwpolityce.zgora.pl/ksiazki/trzeciak3.pdf z 15.11.2011 r. http://socjoszpieg.blox.pl/2007/04/Komunikowanie-polityczne-propaganda-i-perswazja.html z 14.11.2011 r.

106

ideaw, wartoci ideologicznych w komunikatach politycznych, na rzecz odbiorcw, ich potrzeb, interesw i oczekiwa, prowadzi do standaryzacji. Standaryzacja przekazywanych treci przejawia si w uproszczeniu przekazywanych wartoci politycznych do takiego stopnia aby byy moliwe do zaakceptowania przez najszersze krgi odbiorcw politycznych, grupy docelowej190. Tradycyjnym sposobem definiowania grupy docelowej191 jest wybr osb speniajcych okrelone kryteria spoeczno - demograficzne. Mog to by: wiek, pe, wyksztacenie, miejsce zamieszkania, liczba dzieci, stan posiadania. W marketingu grupa docelowa okrelana jest inaczej targetem. Niesamowicie wanym aspektem jest to do jakiej grupy docelowej kieruje si polityk w swoich prbach pozyskania potencjalnych wyborcw, poniewa jak ju wczeniej wspomniano, bardzo trudnym zadaniem jest dotarcie do wszystkich wyborcw. Ze statystyk, sonday, kady sztab wyborczy danej partii zna portret spoeczny wyborcw, ktrzy na niego gosowali, lub wykazywali taki zamiar. Wanie wybr grupy docelowej jest znaczcym czynnikiem wpywajcym na wynik wyborczy, oczywicie oprcz takich czynnikw na ktre nasz kandydat nie ma wpywu jak : popularno partii w danym okrgu wyborczym z ktrego startuje, miejsce na licie, czy nazwisko, na ktrego brzmienie nie ma wpywu. Jednak dobrze brzmice nazwisko poczone z chwytliwym hasem moe da atw do zapamitania tre, ktra dobrze dopasowana do wyborcy moe jak najbardziej pomc politykowi, przykadem moe by dwch kandydatw, ktrzy uywajc swojego nazwiska z dobrze dobranym sloganem, napisanym prostym zwizym jzykiem, z atwym dla kadej warstwy spoecznej przekazem do odczytania, staje si moe nie kluczem do sukcesu, ale ju na pewno do zapamitania przez wyborc, np. plakat Senator RP. Zbigniew Szaleniec. Szalenie skuteczny w subie Zagbiu lub UKASZ kandydat do Parlamentu Europejskiego NACZAS192. Przyjrzyjmy si take strukturze spoeczestwa stworzonej przez socjologa Janusza Czapliskiego, dziki ktrej moemy si dowiedzie wiele na temat elektoratu partii politycznych w 2011 roku. Jak pisze Pan Janusz Czapliski elektoratem PIS-PSL s ludzie ktrzy czsto chodz do kocioa, gotowi s wierzy w teori spiskow katastrofy smoleskiej, s starsi, uprzedzeni wobec homoseksualistw i obcych. Maja sabsze wyksztacenie i nisze dochody, oraz s nieufni zwaszcza wobec instytucji pastwowych oraz Europy. Wyborcy PO-SLD s modsi, nieufni wobec spiskowej teorii katastrofy smoleskiej, s bardziej wyksztaceni, rzadziej chodz do kocioa, s zamoniejsi od wyborcw PIS-PSL. Z tym e SLD jest sabiej wyksztacone i biedniejsze od PO, ale za to bogatsze od PSL, bo Ci wyborcy s uznawani za najbiedniejszych. Ruch Palikota popieraj ludzie modzi, czciej mczyni, zamoni i obyczajowo liberalni, bez uprzedze. Natomiast wszyscy wyborcy s zdania, e powinnimy mie wicej i po rwno wicej. Osoby lepiej wyksztacone, modsze i zamoniejsze bardziej ufaj bankom komercyjnym i sektorowi prywatnemu. Kade ugrupowanie polityczne ma ju swj stay elektorat, ktry raczej nie zmieni swoich pogldw, walka wic toczy si o wyborcw ktrzy si nie identyfikuj z adn parti193. W tym miejscu niezmiernie wanym aspektem jest okrelenie rodzajw wyborcw. Wg R. Putnama wyrniamy: elity partyjne i decyzyjne (grupa wystpujca w podwjnej roli kandydatw i wyborcw), wyborcy zdecydowani (obywatele zaangaowani, wyborcy o specyficznych pogldach a take jednostki o wysokiej pozycji spoecznej, ktre s autorytetami w swoim rodowisku),wyborcy niezdecydowani (o umiarkowanych pogldach, bez okrelonych preferencji, zdarza im si gosowa na rne partie w zalenoci od sympatii
190 191

Mariusz Kolczyski Strategie komunikowania politycznego, Katowice 2008. Grup docelow (z ang. target group) nazywamy grup do ktrej jest skierowany przekaz. 192 Hasa z plakatw wyborczych 2010, 2011. 193 POLITYKA nr 29 (2816), 13.07-19.07.2011, str 18, 19, 20.

107

do ich aktualnego lidera, grupa wraliwa na wyniki sonday opinii publicznej, idca za przykadem innych). To wanie ta grupa jest obiektem szczeglnego zainteresowania partii politycznych i specjalistw od marketingu. Istniej rwnie wyborcy bierni ( jednostki zniechcone do polityki, z niewielk wiedz na jej temat, z reguy posiadaj niski status spoeczny i niski poziom wyksztacenia, s atwym obiektem manipulacji) i wyborcy nieuczestniczcy (ludzie, ktrzy z zasady lub lenistwa nie uczestnicz w wyborach). S to podziay bardzo istotne ze wzgldu na jzyk jakim dany polityk bdzie si posugiwa aby dotrze do wyborcw. Walka z pewnoci nie bdzie si toczy o elektorat twardy (wyborcw aksjologicznych, programowych, zdecydowanych czy elity partyjne), ktrzy maj ju ugruntowane pogldy lecz o elektorat niezdecydowany. Przykadem moe by rok 2010 kiedy to ujawnia si sia elektoratu twardego dwch najwikszych ugrupowa partyjnych i podzia na Platfusw i pisiakw194. Te dwie frazy jzykowe weszy do uycia powszechnego poprzez wpisy na forach internetowych elektoratu twardego dwch najwikszych polskich partii politycznych w 2010 roku. Elektorat ten spenia w kampanii wyborczej rol nie do przecenienia dla swoich partii. Zarwno PO i PiS maja tych solidarnych wyborcw (jest ich okoo 20 procent). Jednak jzyk z forw internetowych przenis si te do ycia politycznego. Zarwno jedna i druga partia, posiadajca ju swj elektorat stay, aby zdoby glosy w wyborach musi walczy o elektorat niezdecydowany. Tutaj zaczynaj si rne zabiegi politykw majce na celu pozyskanie wyborcw np. w wyborach z 2011 roku, PiS postawio na Polsk wie - proste hasa, twarda taktyka, obiecywanie dopat, pomocy socjalnej pastwa. Za tym poszy w ruch sielskie spoty reklamowe, zjednywanie sobie rolnikw, gospodarzy poprzez pomoc im. Istotnym dla pracy w tym momencie wydaje si przytoczenie form jzykowych jakich mog uywa kandydaci. Polityk (czyt. jego sztab wyborczy) bdzie mg postawi na jedna z trzech form jzykowych. Jzyk propagandowy: wpywa na przekonania i postpowanie ludzi, czsto znieksztaca rzeczywisto, kieruje si stereotypami. Stosuje mechanizmy: strachu, obronny (dostarcza negatywnych opisw partii przeciwnych w sensie: ja jestem dobry, inni s li itp.), dyskredytacji (obnia warto innych przeciwnikw). Skierowany jest do ludzi jak najbardziej starszych, pamitajcych czasy poprzedniego ustroju, ktrzy si nie przestawili jeszcze na demokracj, do ludzi o nieugruntowanych gustach politycznych, ktrych by moe zainteresuje goszone w danej chwili haso, lub po prostu niech do partii konkurencyjnych, poniewa w tym przypadku tutaj potencjalny odbiorca moe zaobserwowa krytyk przeciwnikw politycznych danego ugrupowania, czy polityka, ktrego by moe take nie darzy sympati. Na przykad elektorat PiS-u przez PO jest uwaany za porywczy, tradycyjny. Niesamowicie dziaaj na nich hasa walki z wrogiem, rewanu, walki o sprawiedliwo. PiS stosuje jzyk majcy na celu pobudzenie i legitymizowanie oddolnych uczu frustracji, nienawici. Sowa, hasa tej partii s nacechowane emocjonalnoci o negatywnym wydwiku, obraaj przeciwnikw politycznych. Wyborcy PO podkrelaj specyficzny insynuacyjny jzyk PiS195. Przykady uywania jzyka propagandowego a same si mno. Wystarczy pod uwag i zbadanie zebra przemwienia wystpienia, hasa, spoty politykw z ostatniej kampanii wyborczej z 2011 roku np. spot wyborczy Pusta Lodwka PiS-u o tym jak PO zabiera jedzenie z lodwki tradycyjnej polskiej rodzinie, haso wyborcze jednego z kandydatw PiS (Aleksander Malcher): Donald ma Tole a nie Arnolda. Chopak i Dziewczyna, prawdziwa rodzina196. Druga form jest jzyk marketingowy. Marketing polityczny sam w sobie, ma na celu przekonanie obywateli, by udzielili poparcia,
194 195

POLITYKA nr 10 (2746), 6 marca 2010, str 24, Platfusy- elektorat PO, Pisiaki- elektorat PiS. POLITYKA nr 10 (2746), 6 marca 2010, str 24. 196 http://www.tokfm.pl/Tokfm/1,103087,10355940,Wybory_2011___Donald_ma_Tole____haslo_wyborcze_ka ndydata.html

108

czowiekowi, grupie lub projektowi politycznemu. W tym wypadku ju sam program partii nie jest tak wany jak kandydat na ktrego oddajemy gos. Tutaj raczej ufamy ludziom a nie ich pogldom. Nie mamy pewnoci czy dana partia speni program ktry przedstawiali w trakcie kampanii wyborczej a raczej hasa wyborcze, bo trzeba przyzna, ze przecitny obywatel nie zna programu partii (czsto liczcego kilkaset stron), lecz gosuje na dan osob197. Jzyk polityki to podstawowe narzdzie wykorzystywane w dziaaniu politycznym, zmierzajcym do zdobycia poparcia wrd spoeczestwa. Wspczesny jzyk polityki, jak uwaa wikszo spoeczestwa, jest jzykiem wulgarnym, agresywnym i penym elementw manipulacji. Wynika to z faktu, e za pomoc jzyka, jakim posuguj si politycy i osoby z nimi zwizane (np. dziennikarze),nie przekazuje si informacji, lecz skutecznie si je ukrywa pod mask piknych sw. Informacje musz by tak zaszyfrowane, aby przecitny obywatel nie zwraca uwagi na to, co mwi polityk. Jzykoznawcy zastanawiaj si od dawna czy jzyk polityki mona uzna za odmian socjaln wspczesnej polszczyzny. Jakkolwiek by go nie sytuowa, jego obecno jest bezsporna. Jzyk ten nie ksztatuje si, jak w minionym systemie politycznym, poprzez wielkie wystpienia, odczyty i referaty. Dzisiejszy jzyk polityki formuuje si w dyskusjach sejmowych, w prasie i telewizji, w programach publicystycznych z udziaem politykw. Niewtpliwie daje si zauway rwnie w nim pewne rozrnienia. Politycy rnych partii przemawiaj bowiem rnym jzykiem. Aby przeforsowa popierane przez siebie stanowisko wszystkie chwyty s dozwolone. Niewtpliwie nasycone emocjonalnoci wypowiedzi politykw wiadcz o wielkim zaangaowaniu w sprawy, o ktrych decyduj, jednake obecno w ich wypowiedziach inwektyww zniechca, a czasami nawet razi odczucia przecitnego Polaka. Jzyk uywany przez dzisiejszych politykw jest jzykiem mocno niedojrzaym. Uywaj oni niekiedy zwrotw, ktrych znaczenia nie bardzo rozumiej. Z mojej pracy wynika, ze nie traktuj jzyka jakim si posuguj politycy w sensie stricto. Dla mnie jzykiem tym, s zarwno sowa jak i gesty, mimika, hasa wyborcze, spoty i ich oprawa muzyczna, graficzna. Niebywale wanym elementem przy wyborze jzyka w kampanii wyborczej jest wybr grupy docelowej. Znajomo jej potrzeb, marze oraz bolczek pozwoli da im to czego potrzebuj, chociaby w sowach. Inaczej polityk bdzie si zwraca do ludzi pokrzywdzonych przez los, biednych, po klskach ywioowych a inaczej do inteligencji dobrze radzcej sobie na rynku pracy. Jedni bd potrzebowali ciepych sw otuchy, przysigi, gwaranta zapewnienia im pomocy, materialnej, duchowej- nie natomiast ostrego jzyka zachcajcego do walki, nie poddawania si. Na nic tumaczenie im zawiym naukowym jzykiem, przyczyn czy skutkw zaistniaej sytuacji. Dlatego spor cz swojej pracy powiciam typom wyborcw oraz charakterystyce elektoratw najwikszych partii. Partie utosamiaj si ze swoimi elektoratami, chc utrzyma ich przychylno. Twardy elektorat przypuszczalnie i tak na nich zagosuje, dlatego dostosowuj jzyk do danej grupy docelowej np. haso wyborcze By zwysza lud Podhala Stanisawa Hodorowicza z PO, jest hasem niezrozumiaym dla wikszoci Polakw, jednak jest z pewnoci zrozumiae dla obranej grupy docelowej. Warto zwrci uwag, e znaczenie grup docelowych w kampaniach wyborczych wzroso po roku 1989, kiedy wyniose ideowe przemowy rzadko zrozumiae dla przecitnych obywateli, zastpi jzyk, ktre w miar upywu lat staje si coraz bardziej dopasowany do krgu potencjalnego elektoratu, do ktrego polityk chce dotrze. Wanym aspektem jest take nacisk partii politycznych na wyborcw niezdecydowanych w trakcie kampanii. Jak ju wczeniej wspomniaam to wanie oni mog przechyli szale zwycistwa dla ktrej ze stron. Przykadem moe by nastawienie PiS w wyborach w 2011 roku na elektorat wiejski. To wanie od wyboru grupy docelowej zaley w
197

www.slideshare.net/mediamon_pl/raport-hasla-wyborcze-2011-9558911

109

duym stopniu wybr jzyka jakim bd si posugiwa politycy w trakcie kampanii politycznych (jzyk propagandowy itp.) Nie bez znaczenia jest take zwrcenie uwagi na to, e w jakim stopniu jzyk kampanii politycznych rni si od codziennego jzyka politykw, choby dlatego, e w tym momencie pracy, politycy bardziej utosamiaj si z wybranym elektoratem, ktry ma w zamyle zagwarantowa im zwycistwo, po drugie s w stanie obieca wszystko i wszystkim, zmieni strategie gry politycznej a take jzyk wypowiedzi, gesty, aby zdoby potencjalnego wyborc, powikszy swj elektorat a tym samym wygra wybory. Grupy docelowe i ich jzyk, struktura maj bardzo duy wpyw na jzyk prowadzonych kampanii politycznych.

Monika Pluta - Nazwy pastw w rnych jzykach

Wszystko zaczo si od aciny. Przynajmniej jeli chodzi o jzyki. I moe nie dokadnie wszystko i wszdzie, ale w Europie wikszo ludzi posuguje si przynajmniej jednym jzykiem pochodzenia aciskiego, gdy acina miaa na jzyk narodowy ogromny wpyw. A co za tym idzie, nazwy pastw w tych krajach przynajmniej w czci si pokrywaj, a nawet czasem mimo odmiennego jzyka s takie same. acina to jzyk elit spoecznych, a przecie to one ksztatoway polityk, granice, pastwa. Std nie ma si co dziwi, e ma ona wielki wpyw na wspczesne jzyki i nazewnictwo pastw. Na potrzeby pracy skupi si na konkretnych jzykach i kilku konkretnych nazwach europejskich. Uwzgldni jzyk angielski jako najpopularniejszy z jzykw, szwedzki germaski, rosyjski sowiaski, wgierski przykad wyjtkowo specyficznej grupy jzykowej oraz francuski bdcy przedstawicielem grupy jzykw aciskich. Uyj nazw pastw Europy: Polska, Republika Czeska, Serbia, Holandia, Chorwacja i Wgry.

Polska

Republika Czeska Czech Republic Tjeckien /eszskaja Respublika/ Csehorszg Rpublique Tchque

Serbia

Holandia

Chorwacja

Wgry

Angielski Szwedzki

Poland Polen /polsze/ Lengyelorszg la Pologne

Serbia Serbien /Serbii/ Szerbia la Serbie

Netherlands Nederlnderna /Nidjerlandy/ Hollandia Aux Pays-Bas

Croatia Kroatien /Chorwacja/ Horvtorszg la Croatie

Hungary Ungern /Wengria/ Magyarorszg la Hongrie

Rosyjski Wgierski Francuski

Tabela nazw pastw i ich tumacze w poszczeglnych jzykach.

Naley sobie zada pytanie o to jak przez lata historii ewoluoway jzyki, oraz co jest tego wspczesn konsekwencj. Mona wyrni kilka grup jzykowych, ktre dotrway do wspczesnoci: w Europie s to: grupa sowiaska, germaska, romaska, oraz ugrofiska. I wanie te grupy uwzgldniam w mojej pracy, starajc si wybra najbardziej klasycznych reprezentantw. Uwzgldniam take sze nazw pastw, ktre bd analizowa, aby wykaza rnice i podobiestwa midzy jzykami.
110

Przejdmy zatem do omwienia pierwszego pastwa. Wybraam Polsk, gdy geneza tej nazwy jest raczej jasna. Nazwy pastw z reguy s podobne. Analogiczna sytuacja jest w przypadku naszego kraju. Zarwno po szwedzku, angielsku, rosyjsku i francusku rozpoczyna si ona przedrostem Pol- od plemienia Polan, zamieszkujcego tereny dzisiejszej Wielkopolski. To wanie oni mieli zjednoczy nasz kraj za czasw Mieszka I. W dalszych czciach nazw sycha charakterystyczne dla danych grup jzykowych wpywy. W jzyku szwedzkim i angielskim sycha twarde zakoczenie charakterystyczne dla wpyww germaskich. Jednak jako, e jzyki te wydzieliy si w czasach dosy odlegych sycha mocn rnic w angielskim sycha mocne wpywy romaskie. Tym samym uwydatnia si podobiestwo pomidzy nim, francuskim. Polsza w jzyku rosyjskim te jest przykadem raczej jednolitego nazewnictwa. Zupenie inaczej brzmi jednak nazwa naszego kraju po wgiersku ma to zwizek z czasami, kiedy to uywano nazwy Lechistan, std powstay zaprzeszoci prowadzce do aktualnego tumaczenia. Podobn sytuacj mona zauway w nazwie Republiki Czeskiej w rnych jzykach, ale tutaj wida jeszcze mniejsze rnice we wszystkich jzykach wystpuje podobny pocztek, mimo rnego zapisu, zawsze nazwa zaczyna si na cz. I znw najwiksze podobiestwa wystpuj pomidzy angielskim i szwedzkim, oraz angielskim i francuskim. Nazwa Czech jest raczej jednolita we wszystkich jzykach, przynajmniej pod wzgldem wymowy oczywicie wystpuj rnice w kocwkach, ale trac one na znaczeniu w porwnaniu z podobiestwami. Zupene podobiestwo za wystpuje w przypadku Serbii, dzieje si tak z powodu, i pastwo to jest stosunkowo mode, a nazewnictwa w rnych jzykach nie mogy si wyksztaci w relatywnie krtkim okresie. Wszystkie jzyki okrelaj ten kraj tym samym mianem, niezalenie od grupy czy powiza jzykowych. Inna sytuacja wytworzya si z kolei w odniesieniu do Holandii. Co ciekawe podczas gdy w Polsce obowizuje taka nazwa, w jzyku rosyjskim jest ona bardziej zbliona do tej w jzykach germaskich. Oczywicie w Polsce te mwio si i czasem mwi Niderlandy, ale aktualnie obowizujc nazw jest wanie Holandia. Wida mocne podobiestwo midzy szwedzkim, a angielskim, w ktrych to jzykach nazwa brzmi prawie identycznie, podobnie jak w rosyjskim o czym ju wspomniaam. Inaczej ma si sprawa z przedstawicielem jzykw romaskich francuskim, w ktrym nazwa jest zupenie inna, ale i to ma by moe zwizki historyczne. Francja jest ssiadem Holandii, a co za tym idzie, ich ssiedzkie losy ukaday si bardzo rnie. Std moga wytworzy si nazwa autonomiczna i zupenie nie zwizana. Kolejnym ciekawym aspektem jest blisko jzyka polskiego z wgierskim pod tym aspektem. Tylko nasze dwa kraje z wymienionych nazywaj oficjalnie kraj tulipanw Holandi. Chorwacja ma podobn sytuacj jak Serbia. We wszystkich jzykach jej nazwa jest w miar podobna. Szczeglne podobiestwa wystpuj midzy jzykami germaskimi i francuskim: przedrostek Kroat-. Podobnie nazwa brzmi take w jzyku rosyjskim (gdzie jest prawie identyczna jak w polskim) oraz wgierskim. Oczywicie w tym ostatnim wystpuje charakterystyczna kocwka -orszg. Podczas jednak gdy po szwedzku, angielsku i francusku to rne zmiany sowa Croatia, w jzykach Europy Centralnej, jest to wyranie Chorwacja. Ostatni nazw, oraz by moe najciekawsz pod wzgldem jzykowym s Wgry. Mimo pozornej rnicy, po raz kolejny mona zauway podobiestwo midzy angielskim i szwedzkim: Hungary i Ungern s bardzo podobne, jeli tylko pomin pierwsz liter. Z kolei angielski i francuski s podobne pod wzgldem wymowy. Zupenie inaczej jest w jzykach sowiaskich, Wengria po rosyjsku jest prawie zupenie tosame z polskimi Wgrami. Interesujcym aspektem jest to, e Wgry w ojczystym ich jzyku nie s zblione do adnej z

111

grup jzykowych. W Polsce co prawda mwi si Madziarowie jednak nie jest to nawet zblione do oficjalnej nazwy, za bliskie nazwie wgierskiej. Przyjrzyjmy si teraz jzykom pod wzgldem nazewnictwa i charakterystycznych rzeczy dla danych jzykw. Najwyraniejszymi przypadkami s szwedzki i wgierski. Warto zwrci uwag na kocwki nazw w jzyku wikingw. Wikszo koczy si na -en. Podobnie w jzyku wgierskim: orszg. Kady z jzykw ma pewne charakterystyczne gramatyczne zasady wedug ktrych tworzona jest wikszo nazw. Cz oczywicie tworzona jest w inny sposb, bd pochodzi z tradycji historycznych. Jzyk wgierski jest w wielu aspektach inny pod wzgldem tworzenia si nazw, dzieje si tak z powodu grupy jzykowej, do ktrej naley. Wida podobiestwa w ewolucji grupy jzykw germaskich, za jzyki ssiadw Anglii i Francji wzajemnie przenikny si wpywami. Rosyjski za, podobny jest pod wieloma wzgldami do naszego ojczystego jzyka, oczywicie rni si pisowni, jednak wymowa jest podobna. Mona zauway te to, e kady z tych jzykw przej przynajmniej kawaek dziedzictwa aciskiego. Nazwy krajw s szczeglnie wane w administracji, gdy potrzeba komunikowa si pomidzy instytucjami rnojzykowymi. Czsto si pokrywaj co powoduje atwiejsze ich zapamitywanie i uywanie. W kontaktach obcojzycznych trudno si porozumie, gdy nazwy s zupenie inne. Nazwa te determinuje postrzeganie danego pastwa przez inne, a przede wszystkim przez obywateli. Jzyki wzajemnie si przenikaj, a co za tym idzie wystpuj podobiestwa w nazewnictwie. S one zdeterminowane histori, tradycj i stosunkami midzy pastwami.

Katarzyna Roenko - Jzyk kaszubski oglna charakterystyka

Kaszubski etos skada si z takich wartoci jak: jzyk, religia, pochodzenie, terytorium, rodzina oraz cechy autostereotypu, czyli patriotyzm, pracowito, itp. W tym systemie wartoci zachodz nieustanne zmiany. Gwn kwestia pozostaje jednak pytanie o jzyk kaszubski. Mwi tutaj trzeba nie tylko o jego zakres uywania lub kondycj, stosunek samych Kaszubw do niego, a take o jego spoeczny status i presti. W Polsce Kaszubw oficjalnie uznaje si nie za mniejszo, a raczej za grup, ktra posuguje si jzykiem regionalnym.198 W czasach walk o Pomorze Kaszubi byli poddawani zarwno germanizacji, jak i polonizacji. Dlatego wiadomo odrbnoci jzykowej i kulturowej zaczli zyskiwa dopiero pod koniec XIX wieku. Jeszcze w czasach PRL jzyk kaszubski by uznany za dialekt jzyka polskiego i by tpiony, a kultura zostaa sprowadzona do roli folkloru. Poszerza si zakaz uywania jzyka kaszubskiego w instytucjach pastwowych, takich jak np. szkoy. Kultur kaszubsk utosamiano z kultur chopsk, gorsz od kultury polskiej. To wszystko powodowao trudnoci w yciu spoecznym i powoli Kaszubi zaczy wypiera si wasnej kultury, jzyka. Coraz czciej starali si przej na jzyk polski.199 Mimo to Kaszubom udao si stworzy i utrzyma organizacj Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, ktra miaa na celu dbanie o wszechstronny rozwj Kaszub i ochron ich jzyka. Dopiero zmiany jakie zaszy po 1989 roku w Polsce otworzyy im drog do walki o utrzymanie oraz rozwj swojego jzyka i kultury. Naley tu powiedzie take o aktywnoci rosncej grupy inteligencji kaszubskiej, ktra domagaa si wyszego statusu dla wasnego jzyka. Starali si podnie spoeczny status Kaszubw, poprzez promocj literatury, jzyka
198 199

Cezary Obracht-Prondzyski, Kaszubi dzisiaj.Kultura-jzyk-tosamoGdask 2007, st.16-17 Nicole Doowy-Rybiska, Jzyki i kultury mniejszociowe w Europie: Bretczycy, uycznie, Kaszubi, Warszawa 2011, st.437-439

112

w szkoach, mediach i Kocioach, a take wydawali Pisma wite w tumaczeniu na jzyk kaszubski. Byy to wiadome i celowe dziaania., ktre znajdoway poparcie w prawie. Kaszubi s grup specyficzn i pewna forma ochrony powinna mie miejsce w stosunku do nich i ich jzyka. Opierajc sie na to byo zaproponowano kompromis, zawarty w nazwie ustawy: o mniejszociach narodowych i etnicznych oraz jzyku regionalnym z 2005 r. Na tej podstawie jzyk Kaszubw znalaz si pod prawn ochron, co stao si istotnym elementem w historii danej spoecznoci. eby zrealizowa postanowienia danej ustawy Rada Naczelna ZK-P uchwalia Strategie rozwoju i ochrony jzyka i kultury Kaszubw. Jednym z ustale tej strategii byo powoanie Rady Jzyka Kaszubskiego, ktra powstaa w 2006 r. Do jej zada naley ujednolicanie jzyka i monitorowanie jego rozwoju. Dziki danej ustawie Kaszubi pozyskuj rodki z Ministerstwa Spraw Wewntrznych i Administracji na dziaania na rzecz ochrony, rozwoju i promocji jzyka. W tym celu s publikowane podrczniki i inne ksiki, wspiera si Radia Kaszebe, s organizowane rne konkursy.200 Ustawa ma jeszcze inne konsekwencje. W kilku gminach, w ktrych poziom deklaracji kaszubskich w Spisie Powszechnym przekroczy 20% jzyk kaszubski moe by uywany jako jzyk pomocniczy. S to takie gminy, jak Przodkowo, Styca, Chmielno, Linia i inne. Duym problemem byo wprowadzanie jzyka kaszubskiego do szk. Napotykao si to na opr ze strony administracji owiatowej, nauczycieli i nawet samych rodzicw, byo take kopotliwe z powodu braku podrcznikw, programw nauczania, wykwalifikowanych nauczycieli. Drugim bardzo wanym problemem byo istnienie rnych pisowni, bez czego trudne byo wprowadzenie jzyka na uczelniach. Po dugim czasie sporw i dyskusji udao si w kocu pod czas spotkania Komisji Owiaty Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Gdasku 13 maja 1996 r. podpisa Protok uzgodnie dotyczcy zasad pisowni jzyka kaszubskiego.201 Uwaa si, e jzyk kaszubski jest jednym z gwnych wyznacznikw ich tosamoci. Kaszubw zaliczano take do kategorii dwujzycznych. Wybr tego jzyka zaley gownie od wieku uytkownikw, a take od miejsca ich zamieszkania. Najczciej na obszarach kaszubskich wikszo ludzi posuguje si jzykiem polskim w sytuacjach oficjalnych, a kaszubskim jedynie w yciu prywatnym, czyli w domu. Badacze ze sfery socjolingwistycznej uwaaj, e do koca XIX w. na Kaszubach uywano czterech jzykw. Kaszubski i plattdeutsch funkcjonoway w yciu codziennym i w sferze prywatnej, natomiast niemiecki by jzykiem administracji, wojska, sdw, polityki i gospodarki, a take Kocioa, i wreszcie polskim posugiwano si w sferze publicznej, ycia kulturalnego oraz prasy. Wraz z przemieszczaniem si samych Kaszubw zmienia si zasig ich jzyka. Od XVI w. zasig ten przesuwa sie coraz bardziej na wschd w zwizku z procesem germanizacji. Obecnie jzyka tego powszechnie uywano na obszarze dawnego pogranicza polsko-niemieckiego. Dla przykadu mona poda Gdyni, ktra niegdy bya zamieszkiwana przez Kaszubw. Ludno rodzima tego miasta nie posuguje si jzykiem kaszubskim, chocia ma wiadomo swojego pochodzenia. Im dalej od tego rejonu, tym mniej osb mwi po kaszubsku.202 Te zmiany s spowodowane napywem ludnoci z ssiednich regionw. Przyczyn tego sta si rozwj gospodarczy Gdyni. Dzisiaj Kaszubi zamieszkuj niewielki obszar Pomorza Gdaskiego.

200 201

Cezary Obracht-Prondzyski, Kaszubi dzisiaj. Kultura-jzyk-tosamo, Gdask 2007, st.17-18 Cezary Obracht-Prondzyski, Kaszubi dzisiaj. Kultura-jzyk-tosamo, Gdask 2007, st.19 202 Nicole Doowy-Rybiska, Jzyki i kultury mniejszociowe w Europie: Bretczycy, uycznie, Kaszubi, Warszawa 2011, st.438

113

Socjologowie zauwayli, e uywanie jzyka kaszubskiego zaley w duej mierze od tego jak ten jzyk jest postrzegany w danej grupie spoecznej. Bardzo dugo toczy si dyskusja na temat jzyka kaszubskiego, prawie od poowy XIX wieku. Wpyw na ni miay zaoenia polityczne i ideowe. Uczestniczyli w tej dyskusji twrcy ruchu kaszubskiego: Hieronim Derdowski, Florian Ceynowa, Modokaszubscy i Zrzesecy. Byli take jzykoznawcy: Kazimierz Nitsch, Aleksander Fiodorowicz Hilferding, Stefan Ramut.203 Coraz wicej modych ludzi odchodzi od jzyka kaszubskiego i zaczynaj mwi wycznie po polsku, co wie si ze zmian miejsca pobytu, a take z tym, e czsto ich po prostu nie da si zrozumie. Obecnie tym jzykiem najczciej posuguje si starsze pokolenie Kaszubw. Na pocztku XXI wieku Jan Mordawski przeprowadzi badania, wedug ktrych okazao si, e jzyk kaszubski zna ok. 64.5% spoecznoci kaszubskiej, natomiast posuguje si nim na codzie jedynie 14,2%, bardzo czsto 7,3%, czasami 19,9%, a nie posuguje si wcale 23,1%.Badacz uwaa, e jzyk ten zaniknie zupenie w cigu kilku lat nawet na najbardziej zaludnionych przez Kaszubw obszarach. Powan przyczyn tego jest to, e zmniejsza si ilo dzieci i modziey, ktre znaj jzyk kaszubski. Najczciej osoby mieszkajce w miastach w ogle nie mwi we wasnym jzyku. Nawet w gminach kaszubskich znajomo jzyka u modych pokole jest bierna. Dla przykadu z 55 badanych rodzin kaszubskich tylko w jednej modzie rozmawia po kaszubsku czsto i w jednej na codzie. Najczciej posuguj si nim nieformalne krgi, np. rodzina, znajomi, ssiedzi. W wikszoci przypadkw rozmawia nim pokolenie rednie z pokoleniem starszym, rzadziej midzy sob.204 Troch inaczej jest na wsi. Tam jzyk kaszubski znajduje si na pozycji dominujcej, nie zanika jak w miastach. Rzadko kiedy uywa si polskiego. Jzyk kaszubski charakteryzuje si ogromnym zrnicowaniem dialektalnym. Na pocztku XX w. F. Lorentz wyodrbni 21 grup jzykowych, wrd ktrych znalazo si 75 gwar. Czsto mona spotka si z stwierdzeniem, e Kaszubi sami nie mog si midzy sob porozumie, co jest spowodowane wanie zrnicowaniem dialektalnym. Na tej podstawie mona twierdzi, e utworzenie jednego jzyka dla wszystkich Kaszubw nie jest moliwe. Socjolog Brunon Synak wskazuje take na zaleno midzy uywaniem jzyka a poziomem wyksztacenia Kaszubw. Ze wzrostem poziomu wyksztacenia zmniejsza si zainteresowanie jzykiem kaszubskim. Jednake za ostatnie kilka lat sytuacja bardzo si zmienia. Osoby wyksztacone zaczy broni wasnego jzyka, coraz bardziej interesowa si nim, podkrela swj zwizek i przynaleno do spoecznoci kaszubskiej. Zwizane to z gwatownym wzrostem prestiu jzyka kaszubskiego. Zaczyna on czsto pojawia si w mediach, w prasie, w literaturze, mona si go uczy w szkole. Coraz odwaniej Kaszubi walcz o swj jzyk i kultur, poniewa za ostatnie lata zmienio si nastawienie wadz do jzykw mniejszoci narodowych, zaczli si nawizywa kontakty pomidzy rnymi narodowociami. Ale nadal podniesienie prestiu jzyka kaszubskiego bdzie trwao dugo i ten proces bdzie do trudny. Brunon Synak wyodrbni take trzy zakresy przyczyn odejcia modych od jzyka kaszubskiego. Pierwsze s przyczyny edukacyjno-pragmatyczne. Naley do nich to, e modzi ludzie uwaaj jzyk kaszubski za jzyk domowy, ktrym mwi w domu, jzykiem niepowanym i najczciej uywaj go dla artu. Czsto modzie nie chce nawet uczy si tego jzyka.

203

Nicole Doowy-Rybiska, Jzyki i kultury mniejszociowe w Europie: Bretczycy, uycznie, Kaszubi, Warszawa 2011, st.444 204 Nicole Doowy-Rybiska, Jzyki i kultury mniejszociowe w Europie: Bretczycy, uycznie, Kaszubi, Warszawa 2011, st.440-442

114

Drug grup stanowi przyczyny spoeczno-kulturowe. Swj jzyk Kaszubi postrzegaj jako jzyk nieelegancki, tzw. jzyk ludu, ktrym mwi starsze pokolenie na wsi. Dlatego ludzie mwicy po kaszubsku czsto s postrzegani jako prowincjonay, ludzie niewyksztaceni, poniewa jzyk ten kojarzy si ze wsi, chopskoci i ludowoci. Trzecia kategoria to przyczyny polityczno-etniczne. Do nich mona zaliczy propagand komunistyczn w stosunku do jzyka kaszubskiego, kiedy to uznawano go za gwar jzyka polskiego. Przerwa w politycznej dyskusji przypada na czasy po II wojnie wiatowej. Wadze PRL uwaay, e zgoda na uznanie jzyka kaszubskiego doprowadzi do pewnej ich odrbnoci, co moe wywoa separatystyczne tendencje wrd Kaszubw. Dlatego ograniczay im wolno wypowiedzi i kontroloway dyskurs. Powrcili do dyskusji dopiero w latach 80 XIX wieku. Spowodoway to zmiany w pastwie. Ale nawet wtedy wybitni jzykoznawcy Uniwersytetu Gdaskiego twierdzili, e oprcz cech systemowych i gramatycznych dla uznania dialektu za jzyk musz by spenione take warunki spoeczne i jzykowe. Do tych warunkw naley uywanie jzyka w yciu publicznym (np. w Kociele, w szkole), pimiennictwo w danym jzyku, istnienie instytucji, ktre chroni jzyk. Rwnoczenie duo badaczy uznao, e odrbno jzykowa wie si z odrbnoci narodow, a Kaszubi, jak wiadomo, nie posiadaj tej wiadomoci, i trzeba ich jzyk uzna za dialekt. W latach 80 pojawio si nowe pojcie etnolekt ktre oznaczao co innego ni jzyk czy dialekt. To okrelenie oznaczao, e status jzyka kaszubskiego zalee bdzie wycznie od ochrony tego jzyka, jego prestiu, uywania w yciu codziennym, a nie od cech narodowych Kaszubw. To uprocio ycie samym Kaszubom, a take wadzom, dla ktrych to pytanie byo draliwe. W roku 1991 w Gdasku odbya si konferencja Problem statusu jzykowego kaszubszczyzny . Uczestniczyli w niej jzykoznawcy podzieleni na dwa obozy. Do pierwszego naleeli zwolennicy uznania kaszubszczyzny za odrbny jzyk, do drugiej za ci, ktrzy uwaali, e trzeba go uzna za dialekt jzyka polskiego. Zdaniem Hanny Popowskiej-Taborskiej kaszubszczyzn mona traktowa jako jzyk odrbny poniewa coraz czciej pojawia si on w yciu pozadomowym, s tumaczone na jzyk kaszubski i odwrotnie pewne utwory literackie, opracowuje si sowniki jzyka kaszubskiego. Ona uwaa, e to jest istotne, pomimo tego, e do niedawna bya zwolenniczk uznania kaszubszczyzny za dialekt jzyka polskiego. Zakoczya te spory Ustawa o mniejszociach wedug ktrej jzyk kaszubski uznano za jzyk regionalny, czyli taki, ktrego uywaj poszczeglne grupy etniczne, jest on spokrewniony z jzykiem wikszoci. 205 Mimo, e trwaj prace nad standaryzacj jzyka kaszubskiego, wci jest on uznany przez badaczy za jzyk in statu nascendi. W 1974 roku w Gdasku odbyo si spotkanie literatw piszcych po kaszubsku i osb zainteresowanych t kwesti. Zostaa zwoana komisja, ktra zajmowaa si kodyfikacj pisowni, przygotowaniem gramatyki i opracowaniem sownikw. Jednak wci zarzucano tym pracom podobiestwo do jzyka polskiego. Prby zmiany tej normy trway w cigu kilku nastpnych lat i dopiero w 1996 roku w Gdasku by podpisany protok Uzgodnie dotyczcych zasad pisowni jzyka kaszubskiego. Przyjto go podczas spotkania Zespou Owiaty Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Wedug dokumentu nowe zasady obowizuj w kaszubszczynie standardowej. To oznacza, e jzyk ten moe pojawia si w
205

Nicole Doowy-Rybiska, Jzyki i kultury mniejszociowe w Europie: Bretczycy, uycznie, Kaszubi, Warszawa 2011, st.445-447

115

dokumentach i podrcznikach. Tworzenie regu ortograficznych i gramatycznych, sownictwa i upowszechnianie jzyka kaszubskiego naley do Rady Jzyka Kaszubskiego, ktra dziaa od 2006 roku. W jej skad wchodz Komisja Standaryzacji i Normalizacji, Komisja Edukacyjna i Medialno-Administracyjna.206 Duo osb natomiast uwaa, e wcale nie znaj standardowego jzyka kaszubskiego i nie mog zrozumie pisowni kaszubskiej. Moda badaczka Hanna Makurat mwi, e nie ma teraz jedynego jzyka kaszubskiego. Zosta on podzielony na dwa, a mianowicie: pierwszy to jzyk literacki, ktrym posuguj si w szkoach, administracji. Rola tego jzyka szybko ronie i dzieci mog si go uczy nawet w szkoach. Natomiast drugi to gwary i dialekty, ktrymi Kaszubi posuguj si w yciu codziennym. Trzeba si tutaj take pogodzi ze sowami badaczki, e kaszubszczyzna stajc si mniej wyran w powszechnej mowie kaszubskiej spoecznoci, ewoluuje w stron jzyka oglnego, zarazem elitarnego, uywanego przez lokaln inteligencj. Nawizujc do tego stwierdzenia mona z pewnoci powiedzie, e dziaania na rzecz jzyka kaszubskiego prowadz do podniesienia jego prestiu, jednak nie prowadz do jego poszerzenia w krgach spoecznych i znaczenia praktycznego.207 Na wejcie jzyka kaszubskiego do rnych sfer ycia publicznego ma wpyw wiele czynnikw. Do nich moemy zaliczy: dyskusj wok Kaszubw i ich kultury, standaryzacj, wejcie do mediw, a take zmiany w sytuacji politycznej Polski. Istotny wpyw maj take instytucje midzynarodowe takie jak: UNESCO, ktre uznao jzyk kaszubski za zagroony w Czerwonej Ksice; EBLUL te zwrci uwag na konieczno ochrony jzyka. Duo wniosy take prac nad Europejsk Kart jzykw regionalnych lub mniejszociowych. W 2003 roku jzyk kaszubski otrzyma swj wasny kod midzynarodowy CSB.208 Edukacja Do systemu edukacyjnego jzyk ten wszed dopiero pod koniec XX wieku, kiedy to nastpiy zmiany w Polsce.209Teraz czsto brakuje nauczycieli, poniewa mao kto zna jzyk kaszubski na wysokim poziomie. Niektrzy Kaszubi wypowiadaj si za ogoszeniem jzyka kaszubskiego jako obowizkowego w szkoach. Prasa Kaszubski pojawi si w prasie w 1850 roku. Przyczyni si do tego Florian Ceynowa. Od tego czasu teksty kaszubskie byy drukowane obok tekstw polskich w pismach zwizanych z ruchem kaszubskim takich jak np. Gryf. Pierwsza edycja Przyjaciela Ludu Kaszubskiego z 1929 roku bya wydana cakowicie w jzyku kaszubskim. Wysza ona pod redakcj Fryderyka Lorentza.210 Kaszubskie utworu literackie byy take publikowane w rnych pismach przed wojn. W 1957 roku powstao zrzeszenie Kaszubskie, ktre wydawao pismo Kaszebe, ktre zostao zlikwidowane przez wadze. W 1963 roku zaczto wydawa Biuletyn Zrzeszenia Kaszubskiego, ktry pniej funkcjonowa jako miesicznik Pomerania (teraz jest gwnym pismem kaszubskim).Kaszubscy pisarze mog reprezentowa swoje dziea
206

Nicole Doowy-Rybiska, Jzyki i kultury mniejszociowe w Europie: Bretczycy, uycznie, Kaszubi, Warszawa 2011, st.447 207 www.naszekaszuby.pl 208 Nicole Doowy-Rybiska, Jzyki i kultury mniejszociowe w Europie: Bretczycy, uycznie, Kaszubi, Warszawa 2011, st.450 209 www.naszekaszuby.pl 210 www.naszekaszuby.pl

116

take w dodatku literackim Stegna, ktry pojawi si w 2006 roku. Po roku 1989 powstao wiele gazet lokalnych, w ktrych mogli sie pojawi rubryki po kaszubsku. Do nich moemy zaliczy Dziennik Batycki, ktry wydaje pitkow wkadk Norda.211 Jedynym pismem wydanym cakowicie po kaszubsku jest zawieszona teraz Odroda. Rozpocza ona swoje dziaanie od 1999 roku i zawieszono j w powodu braku rodkw finansowych.212 Radio i telewizja W radio i telewizji jzyk kaszubski pojawi si na pocztku lat 90.Cotydzie w Radiu Gdask leci godzinny program Na Botach e w Borach i magazyn Kleka. Serwisy informacyjne o Kaszubach s take w Radiu Koszalin. Do nich zaliczamy: Serwis kaszubski i Magazyn kaszubski. Bardzo wanym wydarzeniem w yciu Kaszubw byo powstanie Radia Kaszebe w 2004 roku. Odgrywa ono du rol w ich yciu spoecznym. Na dzie dzisiejszy tylko jeden program telewizyjny nadawany jest w caoci w jzyku kaszubskim. Jest to Rodno zemia. Istnieje natomiast dwujzyczny (polsko-kaszubski) program Tede jo.213 Internet Coraz wiksz rol w rozpowszechnianiu jzyka kaszubskiego odgrywa internet. Wane staj si fora internetowe prowadzone w jzyku kaszubskim. Wikszo dyskusji odbywa si na portalu www.naszekaszuby.pl. Portal ten zosta zaoony przez Stanisawa Gepperta. Wany jest take portal www.kaszubia.com prowadzony w trzech jzykach: polskim, kaszubskim i niemieckim. Mona tu znale informacje dotyczce kultury kaszubskiej, jest dostp do literatury, rnych programw i nawet klawiatury kaszubskiej. Wiele utworw kaszubskich mona znale na stronie www.czetnica.org. Utworzony zosta take sownik kaszubski on-line i edytor tekstu KaszEd.214 Wydawnictwa Do roku 1989 ksiki kaszubskie wydawao Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Teraz jest ono gwnym wydawnictwem literatury, podrcznikw w jzyku kaszubskim.215 Po przeomie w 1989 roku zaczy powstawa prywatne wydawnictwa takie jak: Oficyna Czec, Rost, Nowator, BiT. Teraz ksiki kaszubskie wydaje Instytut Kaszubski, muzea, uczelnie wysze, parafie, szkoy itp.216 Duym problemem w tej dziedzinie jest to, e nie wystarcza rodkw na publikacje, a take nie ma zbyt wielu osb ,ktre chc lub potrafi czyta te dziea. Jeszcze jednym problemem s dyskusje na temat tego, w jakim jzyku musz by wydawane ksiki, czy w standardowym kaszubskim, czy w wersjach oryginalnych. Jarosaw Ellwart uwaa, e: trzeba wydawa ksiki w dwch jzykach. Wtedy automatycznie poszerza si krg odbiorcw. Ksiki mog czyta ci, ktrzy jzyk ten znaj, ktrzy ucz si lub chc si uczy po kaszubsku i ci, ktrzy nie mwi po kaszubsku217.
211

Nicole Doowy-Rybiska, Jzyki i kultury mniejszociowe w Europie: Bretczycy, uycznie, Kaszubi, Warszawa 2011, st.461 212 www.naszekaszuby.pl 213 Nicole Doowy-Rybiska, Jzyki i kultury mniejszociowe w Europie: Bretczycy, uycznie, Kaszubi, Warszawa 2011, st 463 214 www.kaszubia.com 215 Nicole Doowy-Rybiska, Jzyki i kultury mniejszociowe w Europie: Bretczycy, uycznie, Kaszubi, Warszawa 2011, st. 469 216 www.kaszubia.com 217 Nicole Doowy-Rybiska, Jzyki i kultury mniejszociowe w Europie: Bretczycy, uycznie, Kaszubi, Warszawa 2011, st. 470

117

Literatura Jak wiadomo literatura kaszubska dugi czas istniaa tylko w formie oralnej. Byy to bani, opowiadania o yciu codziennym, opowieci, a take zabobony i przesdy. Dziki dziaalnoci ruchu kaszubskiego jzyk ten pojawi si w literaturze, ale dopiero w XIX wieku218.W czasach dzisiejszych pojawiaj si nowe gatunki utworw literackich w jzyku kaszubskim. S to na przykad horrory, erotyki, literatura fantasy. Propaguj ich ,modzi ludzie, ktrzy s czonkami nieformalnego Stowarzyszenia Modych Piszcych po Kaszubsku ZYMK219. Coraz czciej upowszechniona staje si nie tylko literatura kaszubska, ale take i jzyk jako narzdzie dziaa artystycznych. Coraz czciej jzyk kaszubski pojawia si w twrczoci artystycznej, sztuce i yciu religijnym. Istnieje ok. 100 zespow kaszubskich, ktre piewaj i tacz. Istnieje nawet tak zwana Rada Chrw Kaszubskich, w ramach ktrej spotykaj si kilka chrw piewajcych po kaszubsku. Popularne staj si take teatry kaszubskie takie jak, Bele w Zapceniu, czy Bina w Sierakowicach. Rozwijaj si rwnie zespoy jasiekowe i koldznicze. Najpopularniejszym jest teatr Dialogus znajdujcy si w Parchowie.220 Pierwszym filmem kaszubskim jest Testament. Najbardziej znane kabarety to FIF i Labud221. W latach 80 po raz pierwszy zaczto odprawia msze wite w jzyku kaszubskim. Natomiast w latach 90 powstay pieni kocielne, kazania oraz tumaczenia Biblii.222 Wspczenie wrd Kaszubw panuje dwujzyczno. Hanna Makurat przeprowadzia badania, wedug ktrych najmodsi (do 30 roku ycia ) znaj kaszubski biernie, rednie pokolenia s dwujzyczne, natomiast osoby najstarsze mwi w jzyku kaszubskim, a polski jedynie rozumiej.223 Bibliografia: 1. Nicole Doowy-Rybiska, Jzyki i kultury mniejszociowe w Europie: Bretczycy, uycznie, Kaszubi, Warszawa 2011 2. Gerard Labuda, Kaszubi ich dzieje, Gdask 1996 3. Praca zbiorowa pod redakcj M. Latoszka, Kaszubi. Monografia socjologiczna tom 5, Rzeszw 1990 4. Cezary Obracht-Prondzyski, Kaszubi dzisiaj. Kultura-jzyk-tosamo, Gdask 2007 5. www.naszekaszuby.pl 6. www.kaszubia.com

218 219

www.naszekaszuby.pl Nicole Doowy-Rybiska, Jzyki i kultury mniejszociowe w Europie: Bretczycy, uycznie, Kaszubi, Warszawa 2011, st.473 220 www.kaszubia.com 221 Nicole Doowy-Rybiska, Jzyki i kultury mniejszociowe w Europie: Bretczycy, uycznie, Kaszubi, Warszawa 2011, st.477 222 www.kaszubia.com 223 Nicole Doowy-Rybiska, Jzyki i kultury mniejszociowe w Europie: Bretczycy, uycznie, Kaszubi, Warszawa 2011, st.482-483

118

Agata Sacha - Matrix jako jzyk i system

Od pocztku istnienia co tworzyo co. Z jakkolwiek teori chcielibymy si zapozna wszystko gdzie miao swj pocztek, ktry tworzy swoist reakcj acuchow, zapalnie czego co prowadzio do kolejnych nastpstw. Nie inaczej byo z Matriksem, ktry powsta z eksplozj pyta bez odpowiedzi. Otworzy magiczn studni bez dna, z ktrej mona czerpa i czerpa. Narodzi si i kademu kto go pozna ukaza swj wasny uporzdkowany zbir jednostek tworzcych zorganizowan cao, sucych jakiemu celowi. Ukad, ktry mg pozna kady, ale eby go zrozumie, trzeba pozna te zasb zwrotw i form okrelonych przez jego wasne reguy. System, ktry stworzy swj jzyk. Parafrazujc niegdy znan z telewizji reklam popularnego napoju gazowanego, nikt nie wiedzia z czym to si je, jak smakuje, a przede wszystkim czym jest w Matrix? Chciaam unikn tego pytania, ale eby zrozumie istot i sens Matriksa, musz przynajmniej sprbowa odpowiedzie sobie samej na to pytanie. I im gbsze byy moje myli i im szerzej patrzyam na zjawisko, ktre Matrix utworzy, tym bardziej utwierdzaam si w przekonaniu, e nie mog odpowiedzie na zadane wczeniej pytanie. Kady moe odpowiedzie inaczej, bo w Matriksie kady znajdzie co dla siebie. Matrix jest wszystkim dla nas, ale i my jestemy wszystkim dla Matriksa. Chcc nie chcc tworzymy z nim nierozczn cao, ktra w jaki sposb si uzupenia. Symbioza ludzkich pragnie z ich wirtualnym spenieniem. Jeli Matrix jest wszystkim, to nie da si go sklasyfikowa. Nie ma definicji wszystkiego. Co jest czarne lub biae, ewentualnie szare. Matrix tworzy zesp caoci gdzie znajdziemy obok siebie: biae, czarne i szare. Ale skoro przyjmiemy, e Matrix jest wszystkim, to moe by on te szalestwem, w ktrym jest jaka metoda. Metoda, ktra dziaa i oddziauje wiadomie na czowieka, ktry w pogoni za odpowiedziami na nurtujce go pytania jest w stanie uwierzy we wszystko. Przestrze, ktra wypenia jego wiat jest tutaj motorem motywacyjnym, bo nie ma nic bardziej mobilizujcego jak obserwowanie wasnej rzeczywistoci, na ktr jednostka ludzka ma wpyw. Matrix sta si wic systemem doskonaym. To tu wszystko si odbywa. Tu wszystko ma swj pocztek i swj koniec. Jestemy skazani na ten, a nie inny wiat. Na tych, a nie innych ludzi. Na takie, a nie inne zdarzenia. Kumulacja tych narzuconych bodcw sprawia, e jestemy nastawieni na czyst egzystencj w zupenej niewiadomoci czego co jest po za nami. Niewiedza, jest tutaj wytumaczeniem wiata idealnego, ktry zosta stworzony dla zaspokojenia potrzeb czowieka. Jest to zupenie zrozumiae, kiedy kto (lub co w tym wypadku) chce dy do przetrwania, robi wszystko by tak si stao. Podwiadomie, a potem wiadomie tworzy pewnego rodzaju system obronny, ktry pozwoli przetrwa. Nie ma przecie nic zego w naturalnych instynktach obronnych, bo jake ich nie nazwa naturalnymi, skoro zrodzi si paradoksalnie na pocztku u samego czowieka. A dopiero nastpstwa jego dziaania doprowadziy do powstania pewnego ukadu si. Nie wyzbywajmy si zatem tego co powstao z rki czowieka. Jest te co, co sprawia, e Matrix jest systemem doskonaym. Moliwo wyboru. Pomimo tego, e ciga akceptacja otaczajcego wiata nie sprawia jednostce adnych kopotw, to wci powstaj pytania, na ktre nie zawsze mona znale odpowied. Dlatego Matrix pozwala nam odszuka ich dokonujc wyborw. Z wasnej, nieprzymuszonej i upragnionej woli. Pozwala nam poda wasn ciek, ktra wydaje si by wolnym elektronem w codziennym yciu. Wydaje si, bo nikt nie powiedzia, e Matrix jest nieskoczony. Jeli istniej granice Matriksa, to wszystko w nim zawarte jest pewn skoczonoci. Burzy to zasad wolnego wyboru, ktry sta si wiatekiem w tunelu dla tych, ktrzy pokadali w tym nadziej na niezbadane jutro. By moe rzeczy, ktre dziej si przypadkiem nie s wcale przypadkowe tylko z gry ustalone. Co za tym idzie, Matrix jest miejscem gdzie osobowo jest ubezwasnowolniona.
119

Czerwona i niebieska. Dwa kolory i dwa rne wiaty. Wybr niebieskiej wie si z niewiedz i bdzeniem we wasnych mylach. To stan, ktry nie pozwala otworzy umysu i trzyma go w wiziennym marazmie, o ktrym pisaam we wczeniejszym akapicie. Jest kluczem do ycia w bogosawiestwie niewiedzy. Wybr czerwonej, to ch niewymuszonych zmian. Denie do czego innego. Czowiecza i nieodparta pokusa bycia kim wyjtkowym. Osoby, ktre wybieraj czerwon piguk zbuntowali si, przeciw przychodzeniu na wiat w niewoli, w wizieniu. Kady z nas chciaby wybra kolor czerwony. Przekona si i nie tyle co poczu to na wasnej skrze, ale sprawdzi co jest po drugiej stronie. Przed czym oddziela nas misternie zaplanowana mistyfikacja. Czysta ciekawo, ktra prowadzi nas w bliski, a zarazem odlegy wiat. Jedno jest pewne, jeli jaka sia sprawiaby, e jednak to kolor niebieski sta by si naszym wyborem, to prdzej czy pniej znw staniemy przed wyborem koloru czerwonego i niebieskiego. Matrix jest ju tak skonstruowany, e to my o nim decydujemy i jeli tylko bdziemy chcieli, to moemy powtrzy swj wybr i by moe wybra inaczej. To co nas prowadzi do kolejnych wyborw to jzyk, ktrym si posugujemy. Porozumienie. Wsplna cecha kadego, ktra zespala nas w jedno. Dlatego w Matriksie wana staje si nie jednostka, a wsplnota. Bo to wanie ona go wsptworzy. To dziki niej moemy mie wiar w rzeczy dla nas niepojte. Moemy darzy si mioci, ktra przetrwa wszystko. Ale przede wszystkim moemy mie nadziej, ktra wyzwoli w nas siy mogce przeciwstawi si niebiesko-czerwonej ideologii istnienia. Mona posun si do wysnucia teorii, ktra mwi, e kady z nas ma w gowie swj wasny Matrix. Miejsce, gdzie moe si schowa, gdzie problemy go nie dosigaj, a wszystko i wszyscy dookoa doskonale nas rozumiej. Jestemy bogiem dla siebie samego, tworzymy i niszczymy wedle wasnych pragnie i zachcianek. Tworzymy schron dla wasnych myli i spostrzee, wpuszczamy i przetwarzamy tyko te informacje, ktre w jaki sposb stworz nasz Matrix wiatem idealnym. Utopi, ktrej granice bdziemy zna tylko my sami. Oczywicie znajd si te tacy, ktrzy nazw to schizofrenicznym bekotem majcym na celu schowanie si przed prawdziwym wiatem, nie rozwizywaniu i pogbianiu problemw; a co za tym idzie, narastajcej frustracji i niezadowoleniu z wasnej osoby. Trzymajc si zasady, e co tworzy co, i e kade kolejne rzeczy, ktre po sobie postpuj s nastpstwem czego wczeniejszego, to by moe ju yjemy w Matriksie. Kto zaszczepi w naszych umysach pewn ideologi, w ktr nieustannie wierzymy nie starajc si jej podway. Jeli tak, to miejmy nadziej, e to tylko zrozumiaa kolej ewolucji, z ktr czowiek musi si pogodzi by y w zgodzie z samym sob. Zwaszcza, e fakt gdzie teraz si znajduje jest jego wasn zasug, na ktr pracoway wczeniej pokolenia. Tak wic trzymajmy si tezy, e nic co ludzkie nie jest nam obce, bo tak naprawd sami stworzylimy sobie wiat, w ktrym yjemy. To my stworzylimy Matriksa. Stworzenie Matriksa byo nam potrzebne. Znalelimy w nim wytumaczenie tego w ktrym kierunku zmierzamy. W dobie rosncej technologii Matrix pozwoli nam si zatrzyma i zastanowi nad swoim czowieczestwem. Otworzy nam oczy bymy mogli znale zacierajc si granic wiata rzeczywistego ze wiatem wirtualnym. Ale przede wszystkim poruszy nas w kwestii poznania samego siebie jako jednostki. W tym prawdziwym wiecie (jeli w takim rzeczywicie istniejemy) kady z nas jest dla siebie Wybracem wasnego losu. A ludzi, ktrych spotykamy na swojej drodze, wyzwania, ktrym musimy sprosta s dla nas Wyroczni do dalszych dziaa. Kady z nas musi odnale swoje miejsce w rzeczywistoci jak jest Matrix. Tu tworzy si nasza historia, z ktr musimy si zmierzy. Stao to si czci przetrwania nas jako populacji w dzisiejszych czasach. Pewnego rodzaju sposobem na to jak funkcjonowa i
120

nie da si pochon przestarzaej materii, do ktrej jestemy przyzwyczajeni. I z duchem czasu, wyj mu naprzeciw, szalenie z nim zataczy, zabawi si by w peni mc go zrozumie. Czowiek zmienia si wraz z postpem, ktry sam zapocztkowa. Nie dajmy si wic zwariowa ludzkim strachem przed nieznanym, tylko uwierzmy, e czasy w ktrych yjemy s czasami Matriksa. Bibliografia: 1. Glenn Yeffeth Wybierz czerwon piguk, Helion, 2003r.

Milena Sajng - Klikon przeytek czy nowa funkcja?

Klikon - z greckiego calptor - krzykacz. Nazwa wywodzi si od greckiego sowa caleo oznaczajcego krzyk. Klikon to zawd pochodzcy ze redniowiecza. Rola krzykacza polegaa na obwieszczaniu mieszkacom grodu wanych informacji. Byy to uchway Rady miasta, ogoszenia o zbirce podatku, wiadomoci gdzie mia miejsce jaki poar, ale rwnie i plotki. Klikon ogasza kto na przykad przyjecha do miasta, kto zmar lub nagania skandale jakie si wydarzyy. Zawd klikona by dosy powan funkcj i nie mg jej otrzyma byle kto. Istniay pewne wymagania co do osoby krzykacza. Po pierwsze kandydat na klikona musia mie donony gos. Po drugie wskazane byo aby potrafi gra na jakimkolwiek instrumencie (w taki sposb mg da sygna mieszkacom, e za chwil wygosi sw mow). Po trzecie nie mg by analfabet.224 Obecnie rola klikona skupia si na ogaszaniu informacji o rnorodnej tematyce na specjalnych okazjach. Niewiele osb na wiecie moe pochwali si mianem klikona. Jedynym miastem w Polsce i w Europie w ktrym zachowaa si funkcja krzykacza miejskiego jest Lublin. Tak osobistoci jest Wadysaw Stefan Grzyb klikon lubelski. Stefan grzyb jest posiadaczem gosu o sile 86,2 decybeli. Jako klikon dziaa od 13 czerwca 1990 roku. 225 W tym dniu powraca obraz witego Antoniego na Bram Krakowsk i wtedy Stanisaw Grzyb nazwa si samozwaczym klikonem krlewskiego stoecznego grodu Lublin. 226 Za oficjalnego krzykacza Lublina, uwaa si od chwili kiedy pozosta czonkiem Starodawnej i Honorowej Gildii Krzykaczy Miejskich z siedzib w Anglii. Jest take czonkiem Gildii krzykaczy kontynentu Europejskiego z siedzib w Belgii.227 Pierwszy raz Stefan Grzyb krzycza z Bramy krakowskiej. Od tamtej pory zanotowa na swoim koncie 150 wystpw podczas rnorodnych uroczystoci zarwno w kraju jak i za granic. By uczestnikiem wielu konkursw krzykaczy Miejskich w Anglii, Kanadzie, Austrii, reprezentuje Lublin w Hiszpanii i we Lwowie. Swoj osoba zagoci w wielu miastach i gminach w kraju i za granic. Odwiedzi midzy innymi: Darmouth, Salombe, Bromyard, Niuton, Tavistok, Alcala de Henars, Toronto, Maryborough, Lww, Chorzw, Gdask, Krakw, Wrocaw, Zamo, Pock, Naczw, Kalisz, Krasnystaw, czna, Tomaszw Lubelski oraz na Pojezierzu czysko - Wodawskim.228 Podczas jego wystpw miay miejsce rne przezabawne sytuacje. Jedna z nich miaa miejsce podczas sesji Rady miasta Lublin na ktr zosta zaproszony Stanisaw Grzyb. Kiedy lubelski klikon zacz wygasza bardzo gono sw mow, nagle spad zawieszony przy suficie ekran. Obrady zostay przerwane na kilkanacie minut.229 W 2002 roku odby podr do brytyjskiego miasta Dartmouth na europejski
224 225

http://www.granatowo.pl/ogolnie/lubelski-klikon-krzykacz-miejski.php http://pl.wikipedia.org/wiki/Krzykacz_miejski 226 http://gazetapraca.pl/gazetapraca/1,90439,6849389,Chodzi__krzyczy_i_zarabia.html 227 http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/8112,lublin-klikon-z-lublina.html 228 http://fotoforum.gazeta.pl/72,2,734,103364837,103364837.html 229 http://www.magiczny-lublin.pl/ciekawostki/klikon-krzykacz-miejski-stefan-grzyb.php

121

konwent klikonw. Tam dosta w prezencie od burmistrz miasta Dartmouth uroczysty strj klikona.230 Kolejna przygoda miaa miejsce w 2005 roku kiedy na konkursie krzykaczy w Maryborought w Austrii niesamowicie zadziwi jury wypowiadajc 75 sw o Polsce zaledwie w cigu jednej minuty. Dziki temu wystpowi zosta jednym z 25 najlepszych krzykaczy na wiecie. Na tym konkursie XI Mistrzostwach wiata klikonw Stefan Grzyb by jedyn osob reprezentujc Europ rodkowo-Wschodni. Stanisaw Grzyb jest wspzaoycielem i kanclerzem Oglnopolskiego Stowarzyszenia Mionikw Hejnaw Miejskich z siedzib w Lublinie. Zaoy take Dyskusyjny klub filmowy.231 Mimo e jest ju starszym panem to jednak wiek, w aden sposb nie przeszkadza mu wypenia w godny sposb funkcji miejskiego krzykacza. Jak sam stwierdza, wygaszanie przed ludmi takich mw jest jego pasj, a take zamiowaniem. Dziki takiej, a nie innej pracy czuje si naprawd speniony. Dziki takiemu zawodowi zwiedzi kawa wiata poznajc nowych ludzi i ich kultur. Obecnie mona go spotka koo Nowego Ratusza przy ulicy Wadysawa okietka. Wystpuje tam nieregularnie, ale jego krzyki nadal przycigaj tumy zainteresowanych osb.232 Zachwyca ludzi swoj ciekawa profesj, wygldem i ubiorem. Swoje krtkie wystpy przedstawia take w przedszkolach dla najmodszej publicznoci. Dzieci wysuchuj z zaciekawieniem, jak lubelski klikon opowiada swoim silnym gosem ciekawostki z historii Lublina.233 Osob klikona moemy odnale take w Wielkiej Brytanii, ktra synie z konserwatyzmu. Na wyspach Bermudach mieszka czowiek, ktry posiada jeszcze wiksz si gosu ni Stefan Grzyb o 27 decybeli. Jest nim D. H. Bob Burns. Mimo e nie jest on tak sawny jak Stefan Grzyb, to jednak jego sia gosu sprawia, e zosta on zapisany do Ksigi Rekordw Guinessa. Jego gos ma si 113 decybeli.234 Dla nas zwykych ludzi wydaje si by to nawet niemoliwe. Jednak lata praktyki, wicze a take odpowiednie dbanie o gos sprawiy, e sta si on popularny. Oprcz tych dwch panw do grona klikonw zaliczy mona posta z filmw animowanych Gabbyiego. 235 Gabby to kreskwkowa posta o niewielkim wzrocie, przedstawiany by jako krzykacz miejski, w chopskim stroju, zazwyczaj z min umiechnit. Czsto wypiewywa sobie rne piosenki. Gabby wystpowa w wielu filmach midzy innymi w: Gullivers Travels (1939), King for a Day (1940), Alls well (1941), Its a Hap-Hap-Happy Day (1941), Gabby goes fishing (1941), Swing Cleaning (1941), Two for the Zoo (1941), Fire Cheese (1941). Gos Gabbyiego podkada Pinto Colvig amerykaski aktor wodewilowy, gosowy, ktry podkada gos take pod kreskwkow posta Goofyego i psa Pluto.236 Zawd klikona jednych zachwyca, drugich drani, a jeszcze inni w ogle nie maja zdania na ten temat. Krtko mwic jest im obojtne czy kto wychodzi na ulice i wykrzykuje jakie opowieci czy nie. Jednak zdecydowani przeciwnicy krzykaczy miejskich, gono mwi, e taki zawd to enada i strata czasu. Albowiem dzi zawd klikona to ju przeytek. Stare profesje gin, a powstaj nowe. wiat cigle si zmienia. Zawd krzykacza by dobrym zawodem kiedy, kiedy nie istniay takie sprzty naganiajce jak dzi. Technika rozwija si coraz bardziej. Z dnia na dzie powstaj coraz to nowsze maszyny, sprzty zastpujce prac czowieka. Rol klikona zastpuj dzisiaj rodki masowego przekazu: radio, telewizja, Internet itp. Klikon mgby praktycznie nie istnie. Mamy XXI wiek- wiek nowych
230 231

http://gazetapraca.pl/gazetapraca/1,90439,6849389,Chodzi__krzyczy_i_zarabia.html http://pl.wikipedia.org/wiki/Krzykacz_miejski 232 http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/8112,lublin-klikon-z-lublina.html 233 http://lubelskie.blox.pl/tagi_b/140267/klikon.html 234 http://gazetapraca.pl/gazetapraca/1,90439,6849389,Chodzi__krzyczy_i_zarabia.html 235 http://pl.wikipedia.org/wiki/Krzykacz_miejski 236 http://pl.wikipedia.org/wiki/Gabby

122

technologii, wynalazkw. Nikt ju raczej nie wyobraa sobie sytuacji, e kto wychodzi na ulic i wykrzykuje jakie informacje, wane wiadomoci. W dzisiejszym wiecie mamy o wiele wicej ciekawszych i szybszych sposobw na przekazanie wiadomoci ni osoba klikona. Moe kiedy i by to ciekawy zawd jednak dzi jest, on cakowicie bezuyteczny. Administracja dziaa do sprawnie dziki wanie szybkim i rzetelnym rodkom masowego przekazu. Czowiek nie umiaby zaspokoi swojej ciekawoci, pdu do wiedzy jedynie informacjami przekazywanymi od krzykacza miejskiego. Powiedzmy sobie szczerze, e dzi zawd klikona nie do, e jest bezuyteczny to jeszcze mao ciekawy, a nawet nudny. Jest to ju przeytek, a nie nowa funkcja. Nie ma ona szans na zaakceptowanie przez spoeczestwo. By moe jest to jednak jaka forma tradycji, jednak spoeczestwo XXI wieku nastawione jest na rozwj technologii, a nie na powrt jakiego starego zawodu z przeszoci. Jeli kto ma jednak takie hobby to niech wykonuje swoj rol najlepiej jak potrafi. By moe dla niektrych osb zawd klikona jest ciekawy, fascynujcy, przypomina o starych czasach, nawizuje w jakim stopniu do tradycji. Jednak dzi prac klikona zastpuj sprzty naganiajce, ktre zawsze towarzysz na wszelakich imprezach. Ju nikt nie krzyczy wygaszajc swj referat chcc przekaza spoeczestwu istotne wiadomoci, ciekawostki ze wiata. Dlatego stwierdzam, e mimo i zawd klikona jest ciekawym zajciem, to jednak jest on ju tylko przeytkiem. Klikoni niech dalej wykonuj swj zawd, ale tylko hobbystycznie, jako rozrywk, goszczc swoj obecnoci tylko na imprezach na ktre zostali specjalnie zaproszeni, bowiem w innej dziedzinie kultury czy nauki nie s oni ju potrzebni.

Magorzata Sawicka - Jak technika zmienia jzyk

Z samej definicji techniki wynika, i jest to dziedzina ludzkiej dziaalnoci, ktrej celem jest oparte na wiedzy produkowanie rzeczy i wywoywanie zjawisk niewystpujcych w przyrodzie oraz przeksztacanie wytworw przyrody. (Encyklopedia PWN, 1999). Charakterystyczn cech wspczesnoci jest to, e technika rozwija si w sposb niezmiernie dynamiczny. Na przestrzeni ostatnich kilkudziesiciu lat bylimy wiadkami olbrzymiego postpu techniki, ktry na przestrzeni dziejw chyba nigdy wczeniej nie by tak szybki i skomplikowany. Rozwj coraz to nowych dziedzin nauki, powstawanie nowinek technicznych wpywa na wiele sfer ycia i funkcjonowania wspczesnego czowieka. Jestemy niejako naraeni na zmiany, ktre niesie za sob ten rozwj. Szczegln uwag naleaoby zwrci na to, w jaki sposb rozwj techniczny wpywa na zmiany w jzyku uywanym przez nas na co dzie, gdy jest to wpyw, ktremu nie mona zaprzeczy. Na samym pocztku naleaoby zwrci uwag, i zmiany w jzyku pod wpywem rozwoju techniki s najbardziej zauwaalne wrd rnych pokole yjcych wspczenie. Ludziom z rnych pokole coraz ciej jest porozumiewa si ze sob ze wzgldu na specyficzne zmiany jzykowe. Dla dziadkw jzyk ich wnukw zawiera wiele nieznanych sw, czsto neologizmw, sw zapoyczonych z innych jzykw czy sw zwizanych z konkretnymi nowinkami technicznymi. Starsze pokolenie wolniej przyswaja wszelkie zmiany, take te jzykowe. Pojawiajce si wspczenie coraz to nowe gadety elektroniczne bywaj dla osb starszych tylko przeszkod w rozumieniu wiata, czsto s te zbyteczne w codziennym yciu. Nios te za sob przemiany w funkcjonowaniu, ktre dla wczeniejszego pokolenia wydaj si zagraajce i bywaj rdem frustracji i nerww. Przykadowo dziadek, ktry syszc rozmow wnukw o facebooku, iPhonach, czy tabletach nie jest w stanie zrozumie, o czym tak naprawd jest mowa. Pokazuje to w jak szybkim tempie zmieniy si pewne jzykowe nawyki, sformuowania na przestrzeni lat pod wpywem dynamizmu rozwoju techniki.

123

Pojawianie si nowinek technicznych, czy to elektronicznych czy multimedialnych zalewa nas fal nowych znacze terminologicznych. eby nie by w tyle musimy na bieco ledzi, co nowego pojawia si na rynku, do czego suy i jak mamy z tego korzysta. Nie wystarczy jednak orientowa si tylko co nowego si pojawio. Momentalnie musimy chon nowe sformuowania jzykowe, ktre za tym id, bo inaczej grozi nam zagubienie we wspczesnym wiecie. Podstawow zmian w jzyku jak wnis za sob rozwj techniki jest uywanie obcojzycznych nazw, gwnie angielskich. Osoby, ktre nigdy nie uczyy si jzyka angielskiego maj wielki problem z nazewnictwem pewnych rzeczy, niejako gin zalewane dziwnymi wyrazami, ktre nie kojarz im si z niczym. Wikszo nowinek w wiecie elektronicznym ma nazw angielsk, jak chociaby wspomniany ju wczeniej iPhone, tablet, czy smartphone. Nasz rodzimy jzyk zosta pod wpywem gigantycznego rozwoju technologii zalany przez terminy angielskie, ktre znaj ju nawet najmodsze dzieci. Nie jest ju niczym zaskakujcym, kiedy kilkulatek doskonale radzi sobie z komputerem uywajc czsto angielskich nazw, o ktrych jego dziadek nie ma zielonego pojcia. Terminy angielskie coraz czciej uywane s take jako nazwy nowo powstajcych maych firm, czy sklepw. Ludzie coraz czciej sigaj po wanie takie nazwy, ktre brzmi dla nich bardziej nowoczenie, maj niejako pomc w osigniciu sukcesu. Kolejn wan cech wspczesnego jzyka stao si jego zuboenie poprzez korzystanie z wszelkiego rodzaju komunikatorw. Bardzo dua liczba osb korzysta chociaby z komunikatora gadu-gadu czy rnego rodzaju czatw za porednictwem Internetu. Takie komunikowanie si z innymi stao si codziennoci. Jednoczenie zauwaalne jest jak rozmowy tego typu s ubogie jzykowo. Mao kto uywa w takiej wirtualnej rozmowie polskich znakw typu , itd. Upraszczamy przez to bardzo jzyk pisany. Rwnie bardzo zauwaalne jest, czasem bardzo przesadnie, uywanie emotikon, czyli tzw. buziek wyraajcych rne aktualne stany emocjonalne czowieka. Ludzie zamiast opisywa to jak si w danej chwili czuj wol w sposb bardziej prosty i szybki wysa do drugiej osoby umiechnit buk, ktra ma wyrazi ich zadowolenie. Take jeli chodzi o sam komunikacj za porednictwem Internetu to oczywicie najbardziej popularn form stay si e-maile. Za ich porednictwem przekazujemy sobie wane informacje, opowiadamy o tym co u nas sycha, wysyamy yczenia okolicznociowe, itd. W dzisiejszych czasach list pisany rcznie i wysyany poczt staje si niestety przeytkiem. Korzystamy z e-maili codziennie, stay si krtk form przekazu informacji, jednake bardzo konkretn i przede wszystkim bardzo szybk. Jeli chodzi o komunikacj midzyludzk to take warto podkreli znaczenie telefonw komrkowych. W dzisiejszych czasach praktycznie kady posiada swj wasny telefon, poczwszy od dzieci, a skoczywszy na osobach starszych. To take miao i ma ogromny wpyw na jzyk. Chodzi tu przede wszystkim o przesyanie smsw, czyli krtkich wiadomoci tekstowych. Zredukoway one niejako same rozmowy telefoniczne. Przy pomocy smsw jestemy w stanie w szybki sposb skontaktowa si z konkretn osob. Take smsy sprowokoway w pewien sposb zuboenie jzyka, podobnie jak w przypadku komunikatorw internetowych. W tych krtkich wiadomociach tekstowych redukujemy wyrazy, polskie znaki, uywamy zdrobnie i emotikon. Smsy s zdecydowanym uatwieniem w kontaktach z innymi, mimo i wypary one w pewien sposb inne formy kontaktu, jak chociaby rozmow telefoniczn, czy rzeczywiste spotkanie z drug osob. Dynamiczny rozwj techniki i jednoczenie bardzo atwy dostp do informacji za porednictwem Internetu, sprawiy, e wiedza staa si czym dostpnym na wyciagnicie rki. Jednake taka atwo dostpu sprawia, e wielu ludzi, szczeglnie modych, przestao rozwija swoje horyzonty mylowe za pomoc ksiek. A to w konsekwencji ma olbrzymi wpyw na zuboenie ich jzyka, a take trudnoci zwizane z ukadaniem wasnych wypowiedzi. Nie jest niczym nowym stwierdzenie, i lektura ksiek, czy to naukowych, popularno naukowych czy te powieci, ma wpyw na rozwj jzyka mwionego i pisanego.
124

Pozwala na atwiejsze i duo bardziej rozbudowane tworzenie wypowiedzi, wzbogaca sownictwo. Jest uatwieniem jeli chodzi o tworzenie tekstw twrczych- pisanie esejw, wypracowa, czy innych form wypowiedzi. Brak sigania po ksiki sprawia, e jzyk takich osb jest czsto ubogi, prosty. Mona pokusi si o stwierdzenie, i takie osoby mog mie rzeczywiste trudnoci w tworzeniu wasnych tekstw. ycie w rzeczywistoci kopiuj/wklej, czyli kopiowanie tekstw znalezionych w Internecie, sprawia, e modzi ludzie czsto nie potrafi stworzy wasnego tekstu pisanego. Odwouj si cile to skopiowanych tekstw, ograniczaj swoje mylenie poprzez brak krytycyzmu w stosunku do tego co skopiowali. Sprawia to, e ich mylenie jest czsto bardzo wskie, gdy nie potrafi zanalizowa logicznie tekstu, ktry w rzeczywistoci nie jest ich. Niestety niechlubnym standardem dzisiejszych czasw stao si wanie kopiowanie. Rozwj techniki bardzo nam to uatwi. O ile w wikszoci przypadkw takie kopiowanie moe by przydatne i pomocne-jak chociaby kserowanie wanych materiaw, o tyle w duej czci pojawiaj si nielegalne zapoyczenia. Chodzi tu wanie o kopiowanie z Internetu rnych tekstw, plagiatowanie wypracowa, referatw, czy te powaniejszych prac jak chociaby prac magisterskich. Czsto ludzie id przez to na atwizn, atwiej jest im znale co w niezmierzonej skarbnicy jak jest wanie Internet, ni stworzy co samemu przy pomocy nieco wikszego wysiku. Przy okazji analizy wpywu techniki na jzyk warto te wspomnie o wpywie reklam. Zewszd otaczaj nas reklamy, czy to w telewizji, radiu, Internecie. Dziki rozwojowi mediw na kadym kroku jestemy niejako poddawani ich wpywowi. Reklama jednak nie jest ju czym prostym i banalnym, ale najczciej bardzo skrupulatnie przygotowywanym, aby oddziaywaa na nas jak najmocniej. Taki jest wanie jej cel. Reklama ma wpywa na nas polisensorycznie, ma dziaa na nas przez rnego rodzaju komunikaty. Jednak najwaniejszy w niej jest komunikat jzykowy, czyli sama tre sowna wypowiadana w reklamie. I to wanie ta tre czsto na stae goci pniej w wypowiedziach ludzi. Chwytliwe hasa reklamowe zostaj bardzo szybko wchonite przez jzyk potoczny. Zaczynamy porozumiewa si ze sob jzykiem reklam, pewnych sloganw. Rozwj techniki niesie wiele zagroe dla naszego jzyka. Warto zastanowi si, czy ten wanie rozwj przynis pod tym wzgldem wicej poytku czy te moe wicej negatywnych nastpstw. Jak ju byo wspomniane wczeniej napywaj do nas zwroty i okrelenia z jzyka angielskiego, wypierajc ich polskie odpowiedniki. Moe to wydawa si dla niektrych czym bahym i niewiele znaczcym, jednak patrzc szerzej to taka tendencja stanowi pewne zagroenie dla jzyka polskiego. Ju teraz pewne sformuowania wydaj si nam tak oczywiste i polskie, e nie zauwaamy, i s to wyrazy angielskie. Z czasem tego typu wyrazw czy zwrotw bdzie coraz wicej, gdy rozwj techniczny na wiecie idzie coraz szybciej i intensywniej. Jest to jednoczenie spore zagroenie dla naszego narodowego jzyka. Kolejne z zagroe to wspominana take wczeniej skrtowo jzyka, jego zuboenie, siganie do prostych form wypowiedzi, ktre ograniczaj mylenie. Chcc uatwi sobie komunikacj czsto poprzestajemy na mao intelektualnych formach. Zbyt czste uywanie komunikatorw, czy pisanie smsw sprawia, e nasz jzyk staje si coraz uboszy. Nie przywizujemy ju wikszej uwagi do ortografii, gramatyki, czy stylistyki pisanych komunikatw. Jest to duym bdem, gdy z czasem moe grozi nam wtrny analfabetyzm. By moe s to zbyt daleko idce wnioski, jednak warto podkreli wag zagroe jakie niesie za sob postp techniczny w zakresie jzyka. Bdem byoby zatrzymanie si tylko na negatywnych stronach wpywu techniki na jzyk. Nie wolno zapomina o aspektach pozytywnych. Sam rozwj Internetu i moliwoci komunikacyjne jakie za sob niesie s niewtpliwie olbrzymim uatwieniem w kontaktach midzyludzkich. atwo z jak mamy moliwo skontaktowania si z drug osob jest nieoceniona. Take dostp do wszelkich informacji, do moliwoci ksztacenia rwnie za porednictwem Internetu to zdecydowane plusy rozwoju techniki. Wszelkie wynalazki,
125

odkrycia uatwiajce komunikacj, dostp do jzyka pisanego i mwionego to niewtpliwe uatwienie dla caej ludzkoci. Wspczenie mamy olbrzymie moliwoci w tym wzgldzie. Jestemy take w stanie uczy si wielu jzykw nawet nie wychodzc z domu. Rwnie w ten sam sposb jestemy w stanie zaatwia wiele spraw, ktre kiedy wymagay by od nas wyjcia ze swoich czterech cian. Zakupy przez Internet, internetowe przelewy, zaatwianie wielu spraw przez telefon- to tylko cz tych uatwie, ktre stay si naszym udziaem. Technika niewtpliwie ma olbrzymi wpyw na jzyk. Wszelkie zmiany w technice nios za sob zmiany w jzyku. Czsto s to zmiany negatywne, ale take i zmiany pozytywne, uatwiajce pewne kwestie. Rozwj techniczny i jego powizania z jzykiem mona rozpatrywa pod wieloma ktami. Jest on zwizany take z innymi sferami ycia spoecznego, co byo wspominane w tej pracy. Warto pamita, e technika zawsze zmienia w pewien sposb kultur, w tym i jzyk. Jest to nierozerwalnie ze sob powizane. Jednak wiadomo tego wpywu pozwoli nam na zrozumienie jego istoty. Bibliografia: - Encyklopedia, PWN 1999. - B. Kaczmarek, K. Markiewicz, Komunikowanie si we wspczesnym wiecie. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skodowskiej, Lublin 2003. - N. Postman, Technopol. Triumf techniki nad kultur. Wydawnictwo Muza S.A., Warszawskie Wydawnictwo Literackie, Warszawa 2004.

Izabela Sowicka - Zrozumiao prawa administracyjnego

Co naley rozumie przez stwierdzenie zrozumiao prawa administracyjnego? Aby wyjani temat tego referatu trzeba zacz od zdefiniowania terminw zrozumiao oraz prawo administracyjne. Bez tych podstawowych informacji nie bdzie mona w sposb wystarczajco jasny objani sensu tych sw. Zrozumiao jest to pojcie powizane z wiedz, poniewa, eby co zrozumie najpierw trzeba obj jaki zasb informacji i umiejtnie go wykorzysta. Nie wystarczy nauczy si czego na pami, poniewa wtedy dysponujemy wyuczon formuk, ktr po jakim czasie i tak zapomnimy. W tym wszystkim wane jest, by wiedzie o co chodzi. Zrozumiaem, rozumiem- tych sw uywaj wszyscy ludzie wok: dzieci w szkole, modzie na uczelniach, doroli w pracy, a nawet osoby w podeszym wieku. Czemu zostao uyte sowo nawet? Poniewa ludzie ucz si cae ycie i chocia yliby na tym wiecie niewiadomo jak dugo, nie bd w stanie nauczy si wszystkiego. Dziedziny ycia s tak rozbudowane, e nikt nie jest w stanie poj wszystkiego, a przede wszystkim wiedzie o co dokadnie chodzi. To samo tyczy si prawa administracyjnego, trzeba duo pracy i wysiku, by cho w czci zrozumie t dziedzin, poniewa nauka zajmujca si tego typu zagadnieniami prbowaa i nadal prbuje objania znaczenie tego pojcia. I mimo tych wysikw nadal nie mona wskaza jednej i uniwersalnej wersji. Istnieje wiele rnych wyjanie tego terminu, np. w nauce niemieckiej wystpuje silne powizanie z administracj publiczn, jako regulator jej organw lub w nauce francuskiej, gdzie peni rol spoeczn, tzn. zajmuj si sub publiczn. W polskim nurcie istnieje par rnych sformuowa prawa administracyjnego, niektre z nich mog wydawa si do oryginalne. Patrzc na przykad na Wadysawa Leopolda Jaworskiego, ktry ujmowa to prawo, jako te ktre reguluje dziaalno pastwa, a ktrego kontrola naley do spoeczestwa, a konkretnie do kadej jednostki. Bardzo wanymi osobami, ktrzy wypowiadaj si w tej dziedzinie s rwnie Franciszek Longchamps i Stefan Langrod. Wedug Longchampsa prawo administracyjne to taka dziedzina, ktra zawiera elementy
126

potrzebne do funkcjonowania administracji publicznej oraz zwraca uwag na wartoci brane s pod uwag elementy, ktre wpywaj na dobro pastwa i kadego obywatela (midzy innymi ochrona zdrowia, ycia, przyrody, wolno obywatelska). Natomiast sformuowania Langroda odnosz si do norm prawnych, poniewa tylko one s w stanie zapanowa nad adem i stabilnoci w pastwie.237 Moemy rwnie klasyfikowa prawo administracyjne w znaczeniu szerokim i wskim. Wg tego pierwszego s to normy prawne, ktre maj za zadanie regulowanie administracji pastwowej, a take podmiotw, m.in. fizycznych, ktre nie s objte normami w innych dziedzinach prawa. Do znaczenia wskiego zaliczamy normy, ktre zawizuj organy administracji, poprzez ustalanie ich zakresu dziaalnoci.238 Podmiotem postpowania administracyjnego mog by osoby: prawna i fizyczna lub jednostka nie posiadajca osobowoci prawnej, ktra ma interes do organu administracji. Przedmiotem za jest okrelana sprawa, ktra zostaa wszczta (moe to zosta zrobione wniosek strony bd z urzdu). Obywatele w naszym kraju, gdy zaatwiaj spraw administracyjn w urzdzie czy sdzie to otrzymuj postanowienie (jest to dokument organu administracyjnego, ktry dotyczy zagadnie powstaych w trakcie jakiego procesu administracyjnego) lub decyzje administracyjn (dokument, w ktrym moe by zawarty nakaz, zakaz, przyznanie czy skasowanie uprawnie obywatelowi).239 czc te dwa pojcia ze sob powstaje sformuowanie, ktre dla niektrych osb jest nie do osignicia. Zrozumiao prawa administracyjnego jest niestety wtpliwa. Ludzie nie potrafi zaatwia potrzebnych im spraw, a podstawowe zagadnienia prawnicze, czy administracyjne sprawiaj wikszoci trudno. Odwoujc si do oglnej wiedzy o prawie zgodnie z wypowiedzi Janusza Kochanowskiego ponad poowa spraw, ktre jest przesyane do RPO to problemy, ktre kady obywatel mgby rozwiza sam, jeli posiadaby odrobin wiedzy o prawie240. Jeli nie przestrzeganie takiego rodzaju przepisw nie wywoywaoby adnych nieprzyjemnych skutkw prawnych, nie byoby potrzebne to rozwizywania jakich spraw czy nie suyoby do zaatwiania okrelonych rzeczy (np. w urzdzie gminnym otrzymujemy dowd osobisty, akt urodzenia czy ubiegamy si o zasiek, w urzdzie powiatowym rejestrujemy pojazd, moemy take skada wnioski o zmian imienia czy nazwiska, a w urzdach wojewdzkich wyrabiamy paszport) w rnych urzdach czy organizacjach to tylko osoby zajmujce si takimi rzeczami zawodowo (na przykad adwokaci czy radcy prawni) mogliby si na ten temat wypowiada. Mona stwierdzi, e w sumie dziki niekompetentnoci ludzi wiele osb zajmujcych si tym zawodowo zarabia na tym. Kada sprawa, z ktr ludzie przychodz poradzi si np. do radcy prawnego wie si z wysokim obcieniem dla kieszeni, poniewa taka pomoc zazwyczaj sporo kosztuje. Wystarczy wpisa w wyszukiwark internetow fraz: sprawy administracyjne, a wywietl si propozycje, gdzie w tej dziedzinie moemy odnale pomoc prawn. Ten temat jest tak aktualny, e nawet w mona opisa swj kopot w internecie na stronie jakiej kancelarii, czego rezultatem bdzie odpowied w tej sprawie. Oczywicie wszystko jest patne. A monaby zaoszczdzi wydanych pienidzy, dziki wiedzy na temat podstawowych poj prawnych, ktrych znajomo jest niezbdna do obycia si z urzdami. Dziki zrozumiaoci prawa moemy w jaki sposb broni swoich racji czy
237 238

Prawo administracyjne Jan Zimmermann, Oficyna a Wolters Kluwer business str. 32-34 Prawo administracyjne Marek Wierzbowski, Jacek Jagielski, Jacek Lang, Marek Szubiakowski, Aleksandra Wiktorowska pod red. Marka Wierzbowskiego LexisNexis Warszawa 2009 str. 22-24 239 http://www.wosna5.pl/prawo_administracyjne 240 https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:7FUyZJdeLUYJ:www.rpo.gov.pl/pliki/12453150190.pdf+jak+ rozumiec+prawo&hl=pl&gl=pl&pid=bl&srcid=ADGEESgOpIbNZ4f_OGFaCQ23CdDk3d4mjmmpkGXl0vuUIX8jW9b3OZH_hiNcMTRh9tuYnbK1nmEFByYHT9LE4RjOkXByBcm2RfqH_AALSrsMbF2AgFNqZmt1Z0SUN8PTFwI0AIhBDW&sig=AHIEtbTGbtIo14kfzyMxwGEYXOanVH8q9A

127

praw przed organami administracyjnymi, a take w sdzie241. Duym bdem jest zaatwianie spraw na wasn rk nie zapoznajc si najpierw szczegowo z informacjami potrzebnymi do rozwizania problemu prawnego lub nie zacigajc porad prawnych, poniewa przykadowo jeli dana sprawa trafi do sdu, moe on ten pozew odrzuci z powodu naniesionych bdw. Osoba natomiast wnoszca ten pozew przed sd, nie majca pojcia nawet o tym, e co jest nie tak moe stwierdzi, e to przez lenistwo, niech czy inny wymylny powd.242 Naley jednak pamita, e sdziowie to jednak zwykli ludzie, ktrzy po prostu maj odpowiedzialne stanowiska i musz posiada obiektywizm oraz dba o przestrzeganie przepisw, regu czy norm prawnych. Tak wic wiadomo prawna, ktra wie si ze zrozumiaoci prawa jest niewielka. Nie jest to jednak tylko wina ludzi, poniewa bezpatna pomoc prawna w naszym kraju jest maa. Nie syszy si o tym w codziennym yciu, a ludzka wiedza o prawie niektrych osb ogranicza si do programu Sdzia Anna Maria Wesoowska serialu fabularnego o sprawach w sdzie243. Jedynie osoby, ktre s naprawd zainteresowane takimi sprawami mog si z nimi zaznajomi poprzez np. Codziennik prawny, ktry nie jest jednak zbyt rozpowszechniony. Problemu tego nie uatwiaj take organy administracyjne. Urzdy, a w szczeglnoci urzdnicy w nich pracujcy budz sprzeczne emocje. Posiadaj niestety wiele wad, ktre utrudniaj procedury administracyjne. Wedug artykuu 12 Kodeksu postpowania administracyjnego organy tego urzdu powinny zaatwia sprawy w sposb jak najbardziej szybki, biorc pod uwag najatwiejsze rodki do wykonania danego jej zadania, a urzdnicy musz dziaa zgodnie z tym dokumentem i innymi przepisami prawa (np. Ustawa o pracownikach urzdw pastwowych)244. Lecz jak to wyglda w rzeczywistoci niektrzy odwiedzajcy t instytucje przekonali si sami. Oczekiwanie na decyzje naprawd moe trwa bardzo dugo, a w dodatku czsty brak niesienia pomocy przez urzdnikw wywouje niech petentw do odwiedzania tego rodzaju urzdw. Kolejn przeszkod w rozwizywaniu problemw administracyjnych i czcej si z tym zrozumiaoci tego prawa jest to, e urzdnicy rzadko dziaaj zespoowo. Indywidualizm w tego rodzaju pracy powoduje czsto niedogadanie si w pewnych kwestiach, a w rzeczywistoci odsyanie petenta od osoby do osoby. Kolejnym argumentem wadliwoci jest to, e na miar XXI wieku, gdzie jest oglnodostpny dostp do internetu czy telefonu urzdnicy wol rozmawia osobicie, co wie si midzy innymi z duymi kolejkami. Na zy przykad dziaania moemy wskaza to, e aby czternastu zwierzchnikw urzdw skarbowych nie ma w swoich aktach le wydanej decyzji245. Oczywicie nie mona wszystkich podpisywa pod t kategori jak i caej win wskazywa na organizacj urzdw i niekompetencj jej pracownikw. Urzdnicy to ludzie wykonujcy swoje obowizki, starajc si przestrzega zasad i obowizujcych norm i nie daliby rady kademu z osobna tumaczy zasad administracji. Czas na jednego petenta wyduyby si wtedy o wiele bardziej, wiec kolejek i niezadowolonych osb byoby niemao. Dlatego tak wane jest to, by ludzie na wasn rk zdobywali informacj na temat spraw administracyjnych. Sprawy zaatwiaoby si sprawniej, szybciej i kady byby zadowolony.

241 242

http://www.e-podatnik.pl/artykul/fiskus/6722/Wpis_staly_od_skargi.html https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:7FUyZJdeLUYJ:www.rpo.gov.pl/pliki/12453150190.pdf+jak+ rozumiec+prawo&hl=pl&gl=pl&pid=bl&srcid=ADGEESgOpIbNZ4f_OGFaCQ23CdDk3d4mjmmpkGXl0vuUIX8jW9b3OZH_hiNcMTRh9tuYnbK1nmEFByYHT9LE4RjOkXByBcm2RfqH_AALSrsMbF2AgFNqZmt1Z0SUN8PTFwI0AIhBDW&sig=AHIEtbTGbtIo14kfzyMxwGEYXOanVH8q9A 243 http://pl.wikipedia.org/wiki/S%C4%99dzia_Anna_Maria_Weso%C5%82owska 244 http://www.abc.com.pl/serwis/du/2000/1071.htm 245 http://www.rp.pl/artykul/214006,783303.html

128

Prawo administracyjne jak i jego zrozumiao jest skomplikowanym procesem, lecz nie wyeliminujemy go z naszego codziennego ycia. Nie przestaniemy nagle wyrabia dokumentw, rejestrowa samochodw czy stara si o pozwolenia na rne dziaalnoci. Musimy si z tym pogodzi, poniewa prawo byo jest i bdzie, wic najlepiej zrobi co, eby wszystkim byo atwiej. Nam sprawniej zaatwiajc sprawy dziki zapoznaniu si i zrozumieniu podstawowych poj, terminw i zagadnie administracyjnych i urzdnikom, ktrzy po raz setny nie bd musieli tumaczy prostych czynnoci prawnych. Niestety ludzie wol ponarzeka jakie to wszystko wok jest skomplikowane i trudne do zrozumienia, ni podj jak czynno, by to zmieni.

Micha Sowiski - Zagadnienia pisowni nazwisk o brzmieniu obcym

Obecnie granice pastw nie maj ju takiego znaczenia jak kiedy. Nie istnieje elazna kurtyna, a strefa Schengen umoliwia podrowanie nawet bez paszportw. Dlatego nie dziwi ju widok w pikarskiej reprezentacji Polski Brazylijczyka czy Francuza. Gdy coraz wicej obcokrajowcw zaludnia nasz kraj, naley zastanowi si, jak pisa ich nazwiska. Pomoc okazuje si alfabet aciski. Dziki temu, e na nim opiera si wikszo jzykw europejskich, angielski Jones to w polskiej wersji nadal Jones. Trudnoci mona napotka dopiero przy odmianie. Pisownia kocwki pokrywajca si z wymow jeszcze nie jest tragedi, bo w kocu Cameron - Camerona, Johnson - Johnsona. Ale co robi w innych sytuacjach? Tutaj przydatna bdzie definicja apostrofu. Wedug sownika wyrazw obcych, jest to znak graficzny w ksztacie przecinka nad wierszem, oddzielajcy kocwki niektrych wyrazw obcych246. Co wic musi si sta, aby znak sta si niezbdny? Nazwisko musi by zakoczone na niewymawialn liter. Moore to w wymowie [Mur], dlatego w celowniku Morreowi. Mamy te przykad, w ktrym pisownia to Cooke, wymowa [Kuk], a dopeniacz Cookea. Ale apostrof ma te tendencj do pojawiania si i znikania w jednej odmianie. Poniewa Kennedy w dopeniaczu wymawiamy jako [Kennediego], a nie [Kennedyego], wic pisownia to Kennedyego. W miejscowniku za to wymowa pokrywa si z pisowni, wyrzucajc apostrof i dajc efekt: Kennedym. Jeli chodzi o odmian woskich nazwisk, przydatna bdzie znajomo deklinacji przymiotnikowej. W Polsce prezentuje si ona nastpujco: Sowiski (mianownik), Sowiskiego (dopeniacz i biernik), Sowiskiemu (celownik), ze Sowiskim (narzdnik), o Sowiskim (miejscownik). Opierajca si na tym schemacie woska odmiana powoduje, e reyser Federico Fellini to w nastpnych przypadkach: Felliniego, Felliniemu, z Fellinim oraz o Fellinim. Gorzej, gdy nazwisko koczy si na li. Wtedy dopeniacz i celownik wymuszaj opuszczenie ostatniej z tych dwch liter, przez co pikarz Mario Balotelli Balotellego, Balotellemu itd. Nazwisko malarza Vittore Carpaccio jednak nie koczy si ani na i, ani na li. W tej sytuacji odmiana brzmi: Carpaccia, Carpacciowi, z Carpacciem, o Carpacciu. Dla ludzi mieszkajcych midzy Renem a Odr jzykiem urzdowym jest niemiecki. Typowe s tam nazwiska zakoczone na -er. O ile normalnie kanclerz Gerhard Schrder zamienia si na Schrdera, to w pewnych przypadkach moe pojawi si tzw. e ruchome. Std Luter w dopeniaczu tworzy Lutra. W przypadku kocwki el ten zabieg jest wrcz koniecznoci (Vogel Vogla).

246

A. Kubisa-lipko, Sownik wyrazw obcych, Wabrzych.

129

Wczeniej przywoywaem sytuacj, gdy w zalenoci od konkretnego przypadku apostrof pojawia si lub znika. Przy okazji nazwisk niemieckich warto te odnotowa, e nazwiska zakoczone na au maj tendencj, eby odmienia si w dopeniaczu, celowniku i narzdniku, a w miejscowniku pozostawa nieodmienne. Dlatego odmiana reysera o imieniu i nazwisku Gnther Rittau przebiegajca tropem Rittaua, Rittauowi, z Rittauem nagle zaamuje si mianownikowym Rittau. Znane przysowie mwi: Polak, Wgier - dwa bratanki i do szabli, i do szklanki. Warto wic zaj si te kwesti odmiany wgierskich nazwisk. Tutaj Polacy musz pogodzi si z tym, e zdarzaj si, do dziwne dla nas, nazwiska o zakoczeniach: -gy, - ly, -ny. Imre Nagy w deklinacji brzmi nastpujco: Nagy, Nagya, Nagyowi, z Nagyem, o Nagyu. Z kolei nazwiskom zakoczonym na i oraz y regua daje kocwki przymiotnikowe. Odmiana wgierskiego sdziego pikarskiego o imieniu i nazwisku Viktor Kassai to wic: Kassaiego, Kassiemu, z Kassaim, o Kassaim. Liczba mnoga w odmianie obcych nazwisk wymaga uycia polskich kocwek. Do pana Clintona z on mona mwi Clintonowie. Jzykoznawcy id jednak na kompromis i dozwalaj rwnie na wersj pastwo Clinton. Taka wersja jest jedyn moliw, gdy z dodaniem kocwki moe by taki problem, jak w nazwisku Debr. Takie czstki jak von czy de pozostaj oczywicie nieodmienne. Pocieszeniem dla osb uwaajcych odmian za czarn magi moe by fakt, e pewna grupa nazwisk posiada wariantywn pisowni, to znaczy zapis jest albo oryginalny, albo spolszczony. Sownik ortograficzny PWN wymienia przykady: Shakespeare Szekspir, Washington Waszyngton, Voltaire Wolter, Moliere Molier, Rousseau Russo, Balzac Balzak, Chopin Szopen, Montesquieu Monteskiusz, Descartes Kartezjusz247. Ale eby nie byo zbyt atwo, mona znale te przykady, kiedy nazwisko pozostaje w oryginalnym zapisie, a utworzony od niego przymiotnik podlega spolszczeniu. Mamy przecie bohatera bajronicznego, a nie byronicznego, jak mogoby sugerowa nazwisko Georgea Byrona. Alfabet aciski jest nam bliski, lecz oprcz niego istnieje jeszcze par sposobw zapisu. Alfabet w Rosji opiera si na cyrylicy. Dla osb nie majcych dowiadczenia z jzykiem rosyjskim, takie litery jak czy , mog by tylko zwykymi znaczkami. Dla pozostaych jest to jednak sposb wyraenia liter d oraz f. Co ciekawe, cz liter wyglda tak jak te z alfabetu aciskiego, ale ich znaczenie jest zupenie inne. Pocztkujcy adepci jzyka naszych wschodnich ssiadw musz wic z pokor zaakceptowa, e ich p oznacza nasze r, a ich c - nasze s. I co wane, jeden rosyjski znak moe przekada si na nasz jedn gosk odpowiadajc wicej ni jednej literze. W zwizku z tym, litera jest wymawiana jako cz, a na przykad jako szcz. Fonetyczna wymowa nazwisk przekada si bezporednio na sposb zapisu po naszemu. Dlatego te to po prostu Aleksander Puszkin, a ywiarz Jewgienij Pluszczenko ma w dowodzie napisane: . Inni Sowianie wschodni, Ukraicy, korzystaj z tzw. cyrylicy ukraiskiej. Generalnie jest ona bardzo podobna do rosyjskiej, ale wystpuj te rnice. Na przykad Rosjanie uywaj znaku do zapisu litery g, podczas gdy dla Ukraicw oznacza h, a do wymwienia g potrzebny jest znak . Bohdan Chmielnicki synny hetman kozacki - to dla Ukraicw . Z pani o danych osobowych jest tak, e dla Polakw brzmi ona nastpujco: Julia Tymoszenko. Z odmian imienia nie ma problemu, a z odmian nazwiska

247

Sownik ortograficzny PWN, oprac. Anna Kosiska, Warszawa 2004.

130

byby problem, gdyby kto si za t czynno wzi, dlatego forma Tymoszenko nie ulega zmianom w dopeniaczu, celowniku i innych przypadkach. Pozostajc w klimacie cyrylicy, mona jeszcze odnie si do bugarszczyzny, czyli jzyka bugarskiego. Zasady transkrypcji rwnie nie odbiegaj znaczco od jzyka rosyjskiego, ale oczywicie trafiaj si wyjtki. Twrcy: Vademecum tumacza. Wskazwki redakcyjne dla tumaczy wydanego przez Departament Jzyka Polskiego Dyrekcji Generalnej ds. Tumacze Pisemnych Komisji Europejskiej wskazuj na par rnic, m.in. e liter oddaje si przez szt. Autorzy zauwaaj, e: poprawna polska transkrypcja nazwiska bugarskiej komisarz (bu. ) wyglda nastpujco: Kristalina Georgijewa248. Naley oczywicie pamita, e inne jzyki mog stosowa inny wzr transkrypcji. Na przykad dla Anglikw pani komisarz to Kristalina Georgieva. O ile jeszcze cyrylica ma w swoim zasobie troch liter tosamych z alfabetem aciskim, o tyle w przypadku jzyka chiskiego znaczki s od tych liter zdecydowanie inne. Przede wszystkim trzeba zaznaczy, e jzyk chiski to zjawisko niezwykle zoone. Mona by mu powici kilka referatw, dlatego warto skupi si tylko na najbardziej rozpowszechnionej odmianie - standardowym jzyku mandaryskim. Mimo tego rozpowszechnienia nadal byoby to dla typowego Polaka czym niezrozumiaym, gdyby nie wybawienie w postaci Hanyu pinyin oficjalnej transkrypcji na alfabet aciski. Dziki niemu nieczytelne znaczki mog przybra posta Yo Mng, a nastpnie - po przystosowaniu do polskich liter powstaje w jzyku polskim Yao Ming. Gdy ju przebrniemy przez transkrypcj, to odmiana okae si atwiejsza ni si wydaje. Na jej temat wypowiada si w internetowej poradni jzykowej Wydawnictwa Naukowego PWN doktor Jan Grzenia z Uniwersytetu lskiego: Sposb odmiany nazwisk chiskich jest w jzyku polskim ustalony, norma opiera si na zwyczaju jzykowym, a zostaa nawet skodyfikowana []. Zgodnie z ni odmieniamy tylko ostatni skadnik nazwy: Deng Xiaopinga, Jiang Zemina, Czang Kaj-szeka (Chiang Kai-sheka)249. Dlatego te Mao Tsetung staje si w narzdniku Mao Tse-tungiem. Co prawda populacja Chiczykw przekracza miliard, a liczba ydw wynosi tylko okoo 13 milionw, ale jzyk hebrajski rwnie jest warty omwienia. Tak jak w przypadku cyrylicy, istnieje tabela przypisujca ich litery do naszych. Przykadowe przemiany hebrajskich liter to: oznaczajce g, a take czyli t. Dziki temu pikarz, ktrego hebrajskie dane to , moe w swoim klubie Liverpoolu - posugiwa si imieniem i nazwiskiem Yossi Benayoun. Polska odmiana to wtedy Benayouna, Benayounowi itd. Jeszcze atwiej ma zawodnik Wisy Krakw z polskim obywatelstwem, o ktrym nikt w naszym kraju nie napisze , tylko od razu Maor Melikson, a w odmianie Meliksona, Meliksonowi, z Meliksonem, o Meliksonie. Oczywicie alfabetw, a wraz z nimi jzykw jest znacznie wicej. Siedem miliardw ludzi na naszej planecie ma nie tylko angielskie, wgierskie czy chiskie nazwiska. Niewane jednak, czy dokonujemy transkrypcji z francuskiego, bugarskiego czy hebrajskiego. Wane, eby czyni to poprawnie.

248

Vademecum tumacza. Wskazwki redakcyjne dla tumaczy, Departament Jzyka Polskiego, Dyrekcja Generalna ds. Tumacze Pisemnych, Komisja Europejska, Luksemburg 2011. 249 http://poradnia.pwn.pl/lista.php?id=2871

131

Rafa Smagaa - Zdolno do autoironii u politykw

Tematyka poczucia humoru od dawna zajmuje badaczy. W wyniku licznych bada i opracowa dotyczcych tego tematu mona stwierdzi, i cecha ta jest jedn z tych wasnoci, ktre maj wpyw na postrzeganie nas przez otoczenie jako osoby bardziej atrakcyjne, godne zaufania, rzadziej zapadajce na rnego rodzaju choroby, atwiej radzce sobie z problemami dnia codziennego itp. Tak wic poczucie humoru jest wartoci cenn i podan w kadej niemal sferze ycia poczwszy od kontaktw spoecznych, skoczywszy na zdrowiu fizycznym i psychicznym jak mona si domyli tym bardziej wartociow u osb publicznych). Pewn odmian poczucia humoru s ironia definiowana jako: sposb wypowiadania si, oparty na zamierzonej niezgodnoci, najczciej przeciwiestwie, dwch poziomw wypowiedzi: dosownego i ukrytego, np. w zdaniu Jaka pikna pogoda wypowiedzianym w trakcie ulewy. W klasycznej retoryce ironia stanowi jeden z tropw, jest zaliczana take do podstawowych kategorii w estetyce.250 Rodzajem ironii z kolei jest autoironia bdca przedmiotem rozwaa tej pracy. W rozumieniu potocznym bdzie to ukryta kpina, dystans, zoliwo czy te wymiewanie jednake powizane z wasn osob, czyli bdc autoironicznymi uderzamy w nas samych mierzc si z wasnymi, wadami, przywarami, sabostkami.251 Na wstpie wspomniano o badaniach m.in. amerykaskich wg ktrych poczucie humoru (w tym jako jego cz autoironia) jest cech podan w ludzkiej osobowoci. W naszej kulturze jest nieco inaczej (z pewnoci na taki stan rzeczy zadziaa w sposb znaczcy czynnik historyczno-ekonomiczny). Poczucie humoru, ironia czy zdolno do autoironii to nie tylko sposb urozmaicenia przemwienia, czciej narzdzia te wykorzystane umiejtnie potrafi by potn broni np. omieszajc przeciwnika. Zdolno do autoironii politykw bdcej tematem pracy mona podzieli na dwie grupy, t stosowan przez: politykw zachodnich oraz jej brak wrd politykw wywodzcych si z krajw komunistycznych. W przypadku politykw zachodnich, ktrzy ju dawno odkryli jak potn broni PRow i perswazyjn moe by poczucie humoru, autoironia stosowana jest powszechnie. Jak istotny jest humor w ksztatowaniu wizerunku wiadczy to, e wielu prezydentw zatrudniao humorystw komikw, ktrzy stosownie do okazji tworzyli rnego rodzaju powiedzonka i anegdoty252. Doradcy ds. wizerunku doskonale zdaj sobie spraw z tego, i czowiek z poczuciem humoru odbierany jest jako ten ze zdrowym dystansem do ycia i jego problemw, jako osoba bardziej empatyczna, ciepa i przyjazna co ma przeoenie w sympatii wyborcw. Autoironia wnosi do tego wizerunku ludzki pierwiastek czowiek, ktry potrafi mia si z siebie jest bliej ludzi, przeamuje niewidzialny dystans pomidzy wadz a ludem polityka ludzkiego mona utosami z samym sob a ludzie naturalnie lubi jednostki podobne do siebie. W przypadku tych politykw autoironia wie si ze sprytem i pewnego rodzaju finezj, gdy w rzeczywistoci autoironia nie omiesza ich a podkrela ich ludzki walor w porwnaniu np. z przeciwnikiem politycznym. W takim wykorzystaniu autoironii celuj od lat amerykascy politycy, gdzie zreszt marketing i polityczny PR znalaz swj pocztek. Jako przykad polityka, ktry potrafi manipulowa swoim wizerunkiem uywajc (lecz nie naduywajc) autoironii mona poda
250

Ironia, red. Micha Gowiski, Wyd. Sowo/Obraz Terytoria, 2002, s. 208. Seria: Tematy Teoretycznoliterackie, T. 3. 251 Elbieta Olinkiewicz, Katarzyna Radzymiska, Halina Sty, Wyd. Europa, 1999, Sownik Encyklopedyczny - Jzyk polski 252 O amerykaskiej prezydenturze na wesoo, Joanna Kapica Curzytek, www.ensensja.pl

132

chociaby J.F. Kennedyego, ktry mimo pochodzenia, majtku, wyksztacenia, przynalenoci do sfery wyszej oraz do wtpliwego podejcia do spraw moralnych wspominany jest przez amerykanw z rozrzewnieniem jako zabawny, ciepy, zotowosy chopak, majcy dystans do siebie i puszczajcy oko do wyborcy. Rwnie dobrze w roli bliskiej spoeczestwu (za zasadach opisanego poprzednika) wypada Bill Clinton (a do czasw zippergate). Ostatni prezydent Barack Obama rwnie hoduje tej tradycji (okreli on nawet humor jako inny rodzaj mdroci)253, moe na nieco mniejsz skal ale kryzys nie sprzyja wesooci a jej nadmiar zostaby z pewnoci le odebrany. Bardzo pozytywne w stosowaniu zabiegw humorystycznych wrd amerykaskich politykw, jest to, i nie szkodz one prywatnym osobom a jednoczenie potrafi pokaza saboci systemu i wpyn na zmagania politykw.254 W porwnaniu do amerykaskiego politycznego podwrka, obiektywnie mona stwierdzi, i naszym politykom brakuje poczucia humoru a umiejtnoci autoironii zwaszcza. W Polsce osoba publiczna dajca wyraz temu, e posiada poczucie humoru i co najwaniejsze potrafi mia si z siebie, zwaszcza polityk (w przeciwiestwie do brany rozrywkowej coraz czciej zdarzaj si te mie oku i uchu przykady) uznawany jest w swoich krgach, a szczeglnie w krgach oponentw za osob mniej wiarygodn, czasami wrcz gupkowat, niepowan, niekompetentn itp. Doskonaym tego przykadem jest Janusz Palikot, skdind (zwaywszy na jego osignicia) osoba inteligentna, przedsibiorcza, wyksztacona. Jednake w przekonaniu swoich kolegw z aw poselskich jedyne z czego moe zosta zapamitany to do kontrowersyjne happeningi czasami gorszce, ale rwnie zabawne - z pewnoci aby stosowa tego typu zabiegi autor musi posiada cech autoironii (np. zabieg z tzw. mapkami). Tego typu osobowoci politycznych omieszajcych ludzi wadzy u nas brak, pokusi si mona o stwierdzenie, e Janusza Palikota po prostu sta na to (dosownie jako czowieka niezalenego materialnie) aby stosowa ironi i autoironi (ktra przyjmuje czsto do ostr form) w polityce. Kolejnym przykadem polskiego polityka nie bojcego si autoironii jest Ryszard Kalisz. W jego przypadku sprawa wyglda nieco inaczej, gdy mona si tutaj dopatrze nieco zachodniego podejcia w postrzeganiu jego osoby, mianowicie jako wanie czowieka jowialnego, zabawnego, przyjaznego. Pose Kalisz jest rwnie daleko bardziej zachowawczy w swoich poczynaniach (w porwnaniu do Palikota), dozuje zabiegi wac to jak zostanie odebrany przez wyborcw, kolegw partyjnych oraz innych posw. Cechy te s podane u polityka ze wzgldu na umiejtno wzbudzania sympatii, a wzi pod uwag naley to, e rodowd polityczny Ryszarda Kalisza wywodzi si z opcji, ktrej korzenie dla polakw nadal s przez wiele jeszcze lat bd spraw draliw. Jednake politycy rnych opcji jak i zwolennicy rnych opcji politycznych zwykle reaguj pozytywnie na jego osob (zauway to mona w rnego rodzaju programach politycznych, czy te chociaby w komentarzach jego wypowiedzi na forach internetowych). Podane powyej przykady politykw majcych dystans do wasnego wizerunku s w Polsce rzadkoci. Zdecydowanie czciej mona spotka si nikym poczuciem humoru (rozpatrujc to w optymistycznej kategorii, e kady posiada jakie poczucie humoru) i zupenym brakiem umiejtnoci autoironii. Przykady takich osobowoci moemy podziwia regularnie od kilku lat na przykadzie liderw rzdzcych partii politycznych. Polskim politykom bliej jest do wizerunku politykw wschodnich, mianowicie: silnych, twardych jednostek, ktre bardzo trudno utosami jest ze sob, ma to tak jak ju wspomniano kontekst historyczny, ktry wymusza obecno takich wanie przywdcw,
253 254

rdo: www.migielicz.pl O amerykaskiej prezydenturze na wesoo, Joanna Kapica Curzytek, www.ensensja.pl

133

gdzie nie byo miejsca na poczucie humoru a jakikolwiek art w wasnej osoby odczytany byby jako sabo. Moda na zachodni styl zacza si od prezydentury Aleksandra Kwaniewskiego. Pocztkowo by to wizerunek zewntrzny, jednake z biegiem czasu i przy wydatnej pomocy wczesnej pierwszej damy, zachodni PR, pewien luny sposb bycia zacz by obecny w polskiej polityce. Tego typu zblianie si do wyborcy zaczyna raczkowa i przynosi podane rezultaty, jednak nie jest to trend, na ktry stawiaj czoowi polscy politycy liderzy partii rzdzcych. Mimo, e PO na jaki czas odkrya zalety budowania pozytywnego, mikkiego wizerunku (w ostatnich wyborach obserwowalimy do nieudolne prby zmikczania wizerunku SLD) to konflikt midzy ni a PiS spowodowa wzajemne wkrcanie si w spiral agresji, gdzie nie byo miejsca na autoironi a jedynie na ironi czsto pen nienawici (pamitamy jeszcze sawetne wpadki np. dziadek z Wehrmachtu , moherowa koalicja, dorzynanie watah). Ton jakim posuguj si nasi politycy jest peen niedomwie, czsto chorych i nieprawdopodobnych insynuacji. Jedna z partii powoli prbuje odchodzi od tego penego nienawici jzyka (w chwilach trudnych, nie potrafi jednak od niego odstpi), gdy politycy zdaj sobie spraw z tego, e przez te kilka lat spoeczestwo jest zmczone wewntrzn sejmow walk na ktrej traci zwyky, szary obywatel. By moe coraz wiksze zniechcenie wyborcw, mierna frekwencja, prby bojkotu wyborw w ktre prawdopodobnie coraz czciej bd angaoway si osoby publiczne skoni polskich politykw do odejcia od zajadoci, nienawici, wylewania ci i pomyj na rzecz korzystania z bardziej finezyjnych i wyrafinowanych rodzajw broni politycznych w tym autoironii. Jednake do tego typu rewolucyjnych jak na Polsk dziaa potrzebne s osobowoci dojrzae i wolne od kompleksw a na podstawie tego co codziennie obserwuje si w mediach mona wysnu wniosek, i jest ich bardzo niewiele. Doskonale uj to Jan Fazlagi: Autoironia jest cakowicie obca czowiekowi o bardzo niskiej samoocenie: zamiast do autoironii ucieka si on niekiedy do gniewnej autoagresji. Gdy syszy autoironiczn wypowied innej osoby, okazuje zdziwienie, jak kto pozbawiony poczucia humoru. Autoironia wyraa dystans dojrzaej osobowoci wobec siebie, oznacza dostrzeganie i komentowanie wasnych ogranicze z poczuciem humoru.255 Wydaje si, e w obecnej sytuacji aby przekona do siebie polskiego wyborc trzeba oczyci atmosfer, zagodzi obyczaje ale przede wszystkim nauczy mia si z samych siebie.

Daria Stanisawczyk - Jzyk ostrzee na produktach zagraajcych zdrowiu

Produkty zagraajce zdrowiu, to nie tylko te ktre mog spowodowa uraz, nale do nich take te ktre porednio oddziauj na ludzki organizm, bd przy splocie niezbdnych czynnikw mog doprowadzi do uszczerbku na zdrowiu. Mylc o tego typu towarach, czowiek ma na myli raczej takie rzeczy, ktre s bezporednio przydzielone do tej kategorii. S to na przykad rodki ochrony rolin, czy te detergenty. Podczas gdy okazuje si, e czasem pozornie uznane za bezpieczne take mog stworzy zagroenie w zalenoci od okolicznoci. Uwzgldniam dlatego jzyk uyty na etykietach zarwno detergentw, rodkw czystoci, czy kosmetykw, ale take zabawek nieodpowiednich dla dzieci. Gdyby si jednak zastanowi gbiej wikszo rzeczy i produktw moe by niebezpieczne dla zdrowia i ycia, gdy tylko zastosuje si je niezgodnie z etykiet. Dlatego przy zakupie i przed
255

Mdro w zarzdzaniu, Jan Fazlagi, www.fazlagic.pl

134

uyciem naley wanie na ni zwraca baczn uwag. Co jednak gdy ostrzeenie jest napisane tak, e ciko je zrozumie bez fachowej wiedzy? Bd na etykiecie nie ma informacji o moliwych zagroeniach? Na te pytania postaram si odpowiedzie. Podziel produkty na kilka grup. Pierwsz z nich s detergenty. Zagraaj zdrowiu i yciu, tego nie da si ukry. Przyjrzyjmy si zatem przykadowym ostrzeeniom jednego ze rodkw tego typu. Stosuj zgodnie z zaleceniami. Tego typu ostrzeenie z pewnoci przyczyna si do przynajmniej przeczytania tych zalece. Jest te jedynym z zalece w ktrym producent zwraca si bezporednio do uytkownika w drugiej osobie. Zdecydowanie jest to tryb rozkazujcy. Skania to do przeczytania nastpnych zalece i ostrzee, ktre brzmi Nie uywa. Jeli pierwsze zalecenie miao tryb rozkazu to kolejne s kategorycznymi i wyranymi zakazami. S one zrozumiae, napisane jzykiem powszechnym, bez specjalistycznych wyrae. Nastpnymi ostrzeeniami s: Zawsze odnosi si do instrukcji producenta oraz Zachowa szczegln ostrono. Pierwsze ma wytworzy wraenie przymusu i powinnoci, drugie za ma ostrzega przed sytuacjami zagroenia, ktre mog wystpi. Nastpne z zalece pokazuj zachowania jakie naley podj w sytuacjach gdy produkt stworzy zagroenie. A take jak w bezpieczny sposb zutylizowa opakowanie. W innym miejscu s, krtkie, jednozdaniowe ostrzeenia o dziaaniu Dziaa dranico na oczy, Chroni przed dziemi, Unika zanieczyszczenia skry i oczu, oraz co zrobi gdy si tak stanie, a take co w razie zagroenia pokaza lekarzowi. Zdania te wykazuj zagroenia jakie mog nastpi, jak si przed nimi ustrzec. Ostatnie dwa ostrzeenia opatrzone s sowem UWAGA! Zwraca to uwag na szczeglne zagroenie gdy nie zastosuje si ich w praktyce. Po spojrzeniu na styl i gramatyk, zwrmy uwag na dobr sw. Stosuj to nakaz, co co powinno zosta wypenione, zwaszcza ze producent zwraca si bezporednio. Kilkakrotne Nie uywa ma zwrci uwag na wano zakazw. W kocu mogo to by zoone zdanie, typu Nie uywa do tego, tego i tego, producent dooy jednak stara aby zdania byy, krtkie i proste zwracay uwag. Dalej, sowo zawsze to niejako skierowanie przymusu, uywajcy produktu, czuje si zobligowany do stosowania si zgodnie z instrukcj, gdy inne dziaania mog przynie szkodliwe dla zdrowia skutki. W ostrzeeniach wystpuje nagromadzenie sw powodujcych zaniepokojenie: chroni, dranico, toksycznie, zanieczyszczone. Z jednej strony taka ilo obostrze i negatywnych w zabarwieniu sw moe odstrcza od kupna, jednak z drugiej strony eliminuje niebezpieczestwa, oraz doprowadza do stosowania ze szczegln ostronoci, co zdecydowania powoduje lepszy wizerunek producenta. Skoro dba on o stosujcego jego rodki umieszczajc nawet odstrczajce ostrzeenia, klient uzna, e jest godny zaufania. Oczywicie wybraam tu najbardziej rcy rodek na Polskim rynku. Jest on skrajnym przypadkiem, dlatego ostrzee na jego opakowaniu jest najwicej. Na mniej szkodliwych rodkach znajduje si ich zdecydowanie mniej i maj mniej negatywne zabarwienie typu Przechowywa z dala od dzieci co brzmi zdecydowanie lepiej od sowa Chroni. Ciekawym aspektem s take ostrzeenia piktograficzne. Rysunki koloru pomaraczowo czarnego, czy te czerwonego zwracaj uwag na ostrzeenia umiejscowione obok, lub pod nimi, a czowiek zwraca na nie wiksz uwag. Dlatego s pod nimi zawarte te tworzce najwiksze zagroenie sytuacje. Drugim typem produktw, ktre zagraaj zdrowiu s - wbrew pozornemu bezpieczestwu - zabawki. Gona bya sytuacja koralikw znanej firmy zabawkarskiej, ktre przy pokniciu uwalniay szkodliwe substancje do organizmu. Koraliki byy kolorowe, byszczce wrcz idealne do poknicia, nawet przypadkowego przez dziecko. Ale wrmy do etykiet. Kupujc zwyczajnego pluszaka dostajemy zabawk zazwyczaj bez opakowania, a jedyn informacj dostpn jest ta na maej metce przyszytej zazwyczaj z tyu ulubiecw dzieci. A jedynym ostrzeeniem zawartym s rne odmiany: nieodpowiednie dla dzieci poniej 3 lat. O ile to zdanie jest cakiem zrozumiao, o tyle metka taka nie ma zbyt duych
135

gabarytw, a co za tym idzie tre jest maksymalnie streszczana, wrcz do nieczytelnoci, zarwno pod wzgldem czcionki jak i treci typu powyej 3 lat. Nie jest napisane co powyej, czy dziecko ma mie powyej, czy moe powinnimy poczeka a mi dojdzie do tego statecznego wieku? Co dziecko moe zrobi z dan zabawk przed trzecim rokiem ycia? Czy bdzie to bardziej szkodliwe dla niego czy dla samej zabawki? Oczywistym jest fakt, e najpowaniejszym ryzykiem jest ryzyko poknicia maych elementw. Na wikszoci dobrze zapakowanych zabawek, posiadajcych rozbudowane etykietki, instrukcje znajdziemy zapis typu Nieodpowiednie dla dzieci poniej 3 roku. Ryzyko poknicia maych elementw. Wiemy co si moe sta, jestemy ostrzeeni, podczas gdy zwiza informacja nie mwi nam czy zagroeniem jest poknicie, czy te samo polizanie by moe toksycznej zabawki, lub zapltanie si w dugie nogi pluszaka pajka. Sdz, e jzyk ostrzee w wiecie zabawek, w niektrych segmentach jest dobrze rozwinity, dajcy poczucie bezpieczestwa, za w innych przypadkach i mam nadziej, e nielicznych (moe miaam pecha przy zakupie) informacja jest zwiza do maksimum przez co staje si kompletnie nieczytelna. Oby takich ostrzee byo jak najmniej. Za najlepiej oznaczone etykiety osobicie uznaj te na ulotkach lekarstw. Zaraz po rodkach ochrony rolin, ktre take s naprawd szczegowe, jednak z powodu braku materiau nie mog ich zanalizowa. Leki maj leczy, pomaga, tak jest z definicji, jednak w nieodpowiednich warunkach ich waciwoci mog si zmieni, a co za tym idzie staj si zagroeniem dla zdrowia i ycia. Nie bez powodu w kadej reklamie ka skonsultowa si z lekarzem lub farmaceut, a take przeczyta uwanie informacje zawarte w ulotce. A ostrzee na ulotce moe by czasem bardzo duo, w zalenoci od dziaania danego specyfiku. Majc przed sob etykiety-ulotki kilku medykamentw mona zauway podobn konstrukcj, oraz podobne zwroty uywane w treci. Na tych ostrzeeniach si skupmy. Nie naley stosowa leku XYZ w przypadku gdy sowa te wykazuj sytuacje w ktrych nie naley stosowa leku, jednak sowa uyte s zgoa inne ni przy detergentach. S bardziej tolerancyjne, nie naley, nie oznacza nie wolno. Dzieje si tak z powodu, i to nie producent narzuca zastosowanie a lekarz. Analogiczna sytuacja jest przy komunikacie Zachowa szczegln ostrono w nastpujcych przypadkach . Producent uywajc sw szczeglna ostrono zwraca uwag na moliwe zagroenia zwizane ze stosowaniem leku. Ulotka leku jest zdecydowanie mniej restrykcyjna ni etykieta detergentu, ale jednoczenie duo dokadniejsza, by moe dlatego, e leki maj wikszy wpyw na ludzkie ycie ni rodki czystoci. A by moe jzyk ulotek jest agodniejszy gdy leki powinno si przyjmowa z polecenia lekarza, a szkody wystpi gdy nie posucha si jego zalece, za detergenty moe kupi kady czowiek. Kolejn grup produktw zagraajcych zdrowiu s kosmetyki. Tak jak leki staj si zagroeniem w konkretnych sytuacjach. Ich etykiety s zrnicowane pod wzgldem iloci treci i jzyka ostrzee przed takimi sytuacjami. W wikszoci zaczynaj si one przycigajcym wzrok sowem uwaga, o ktrym nastpuj ostrzeenia typu Unika kontaktu z oczami co oznacza, e gdy by taki kontakt nastpi bdzie to nieprzyjemne, ale nie jest to zagroenie z rzdu tych najwikszych. Tak samo Przechowywa w miejscu niedostpnym dla dzieci ma zapobiec sytuacji niewaciwego zastosowania przez dzieci, ma to duo bardziej restrykcyjny charakter ni poprzednie ostrzeenie. Najbardziej nakazujce jest z pewnoci: Wycznie do uytku zewntrznego/wewntrznego sowo wycznie twardo i jednoznacznie okrela zastosowanie kosmetyku, do ktrego trzeba si zastosowa. Jest to nakaz przeciwiestwie do poprzednich, ktre byy sugestiami. Niektre kosmetyki wygldem bd zapachem przypominaj produkty spoywcze na nich znajduje si ostrzeenie Produkt nie nadaje si do spoycia kategoryczne i nie poddajce si pod dyskusj stwierdzenie. Inn kategori ostrzee na produktach s informacje dla alergikw. Ilokrotnie czowiek zastanawia si dlaczego na opakowaniu budyniu znajduje si ostrzeenie przed
136

ladow iloci orzechw. Patrzc na opakowania, mona zauway, e prawie we wszystkim znajduje si ta ladowa ilo, czy to orzechw czy jaj. Komunikaty te s bezosobowe, ale i wystarczajce dla alergikw, ktrych nawet maleka ilo moe zabi ze wzgldu na intensywn reakcj organizmu na alergen. Ostrzeenia s zwize, krtkie, ale zrozumiae. I z pewnoci pozwalaj na wystrzeganie si produktu przez te osoby. Podsumowujc, jzyk uyty w ostrzeeniach na etykietach i opakowaniach produktw powinien by zwizy ale i zrozumiay. Komunikaty powinny by widoczne. Jzyk powinien by zrozumiay dla wszystkich, a producenci nie powinni streszcza etykiet na tyle by stay si niezrozumiae. Na etykietach wikszoci stwarzajcych zagroenie produktw s wypisane moliwe niebezpieczestwa, oraz to jak naley ich unika. Wszyscy powinni si stosowa do takich polece. W zalenoci za od specyfiki produktu mog one przyj rne formy gramatyczno-jzykowe. Etykiety s wane, jzyk jakimi s napisane jest jeszcze waniejszy. A przede wszystkim ludzie dla wasnego dobra powinni je czyta, aby unikn wielu zagroe, ktre wanie z powodu zego postpowania z produktem wystpuj.

Monika Sternik - Znaczenie Alfabetu aciskiego w wybranych krajach

1. Alfabet pochodzi od pierwszych starogreckich liter alfabetu alfa i beta. Ten termin czsto uywany jest w trzech gwnych, czsto mylnych znaczeniach co stanowi rda nieporozumienia w dziedzinie historii, teorii i pisma. Greckie pismo zostao nazwane alfabetem, nazwa ta rwnie rozpowszechnia si na pismo aciskie. Alfabet rozumiany jest w piciu znaczeniach: a) jako pismo alfabetyczne- fonetyczny zapis pisma b) jako alfabet narodowy c)jako system kodw, ktre nie s systemami pisma d)Jako porzdek alfabetyczny e) jako system transkrypcji mowy256. Alfabet jest to zbir znakw uoony w tradycyjnym porzdku. Ktry oznacza poszczeglne dwiki, ktre tworz system fonetyczny danego jzyka, ktry suy do zapisywania wypowiedzi. Postaw alfabetu wikszoci jzykw europejskich sta si alfabet aciski257 2. rdo pochodzenia owego alfabetu wywodzi si z pisma fenickiego , ktre zapisywao tylko spgoski. Zostao ono zmodyfikowane ok.1000r p.n.e. przez Grekw, ktrzy zastosowali znaki tego pisma do repertuaru dwikowego wasnego jzyka tworzc w ten sposb alfabet waciwy. Rozpowszechni si on w Europie w dwch wersjach: -jako alfabet aciski ktry by modyfikacja greckiej minuskuy (rodzaj redniowiecznego pisma wyksztacony w IX w.) -a take jako cyrylica, ktra bya uywana w sowiaskich krajach prawosawnych. W czasach redniowiecza niektre ludy tworzy wasne alfabety, ktre zostay z czasem zastpione alfabetem aciskim. Ostatecznie ustabilizowa si on ok. II w. p.n.e258. Alfabet aciski ma za podstaw pismo greckie, ktre byo uywane przez greckich kolonistw w zachodniej czci wiata rdziemnomorskiego. Natomiast Rzymianie nie przejli znajomoci owego pisma bezporednio od Grekw lecz od Etruskw. Rnice midzy alfabetem aciskim a utrwalonym pismem greckim wynikaj gownie za std, ze Etruskowie
256 257

http://pl.wikipedia.org/wiki/Alfabet Sownik terminw literackich pod. red. Micha Gowiski, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra OkopieSawiska, Janusz Sawiski, Wrocaw 1988r., Zakad narodowy im. Ossoliskich, str. 24-25 258 Sownik terminw literackich pod. red. Micha Gowiski, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra OkopieSawiska, Janusz Sawiski, Wrocaw 1988r.,Zakad narodowy im. Ossoliskich, str. 24-25

137

dostosowali to pismo do waciwoci swego jzyka i przekazali Rzymianom zmieniony ju system graficzny259. Na podstawie alfabetu aciskiego wyksztaciy si alfabety wspczesnych jzykw zachodnioeuropejskich, otewskiego, litewskiego, estoskiego, niektrych jzykw sowiaskich: polskiego, czeskiego, soweskiego, sowackiego, dolnouyckiego, grnouyckiego i chorwackiego. Niektre litery alfabetu aciskiego s powszechnie uywanymi symbolami ronych poj np. X nie tylko w matematyce oznacza cos niewiadomego albo kogo260. 3.Poczatkowo alfabet aciski skada si z 21 liter natomiast obecnie skada si z 24 liter: a, b, c, d, e, f, g, h, i, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, x, y, z .Poniewa nie jest to ukad ktry odpowiadaby kademu jzykowi, dlatego tez wersje alfabetu aciskiego dla wikszoci jzykw dodaj nowe znaki gownie odbywa si to przez modyfikacje juz istniejcych. Goski dziel si na samogoski: a, e, i, o, u, y; dwugoski: ae, oe, au, eu, oraz spgoski (b, c, d, f, g, h, k, l, m, n, p, q, r, s, t, v, z). Wymowa samogosek aciskich jest bardzo podobna do wymowy gosek w jzyku polskim, samogosk y, wystpujc w wyrazach pochodzenia greckiego wymawia si w sposb zbliony do polskiego i lub francuskiego u. Litera i bya w jzyku aciskim tzw. psamogoska i bya uywana na oznaczenie samogoski lub spgoski. W alfabecie aciskim dostrzegamy brak liter, ktre s znane dla alfabetu polskiego, spgosek j, w261. 4. Jest to jeden z najbardziej rozpowszechnionych alfabetw na wiecie, posuguje si nim okoo 35% ludnoci. Wystpuje on m.in. na takich kontynentach jak: -Ameryka Pnocna -Ameryka Poudniowa -Europa -Afryka -Azja -Australia. Gwnymi przyczynami, ktre spowodoway rozprzestrzenienie i powszechno alfabetu aciskiego byy m.in. wpywy Kocioa Rzymskokatolickiego, Internet a take duy rozwj komputeryzacji. Dlatego tez dao to pocztek pojawieniu si alfabetu aciskiego we Francji, Niemczech, Czechach, Rzeczypospolitej w znaczeniu jako Korona i Litwa. Natomiast w Turcji ju w 1923 r. alfabet aciski wprowadzi pierwszy prezydent Turcji Atatrk. Natomiast po rozpadzie Zwizku Sowieckiego na alfabet aciski przeszy kolejne pastwa takie jak m.in. Modawia, Turkmenistan i Azerbejdan. Alfabet aciski uywany jest take na Litwie, otwie i w Estonii262. 4. Ciekawostki: -Imiona i nazwy wasne jak rwnie przymiotniki i przyswki utworzone od imion wasnych: Roma, Italia, Polonia pisze si po acinie wielk liter263. -Zapis jzykw caego wiata (romanizacja) tworzy si wanie w aciskim alfabecie. I to wanie odmian owego jzyka jest Midzynarodowy Alfabet aciski.
259

Zarys historii jzyka aciskiego pod. red. Jan Safarewicz,Wrocaw 1986, Zakad Narodowy im.Ossoliskich., str. 101 260 Nauka o jzykach pod. red. Iwona Burkacka, Teresa Dobrzyska, Magdalena Duyska-Markowska, Agata Hcia, Andrzej Markowski, Radosaw Pawelec, Ewa Rudnicka, Magdalena Zawisowska, Warszawa 2006r., wyd. WSiP, str. 20-21 261 Iure Et Legibus. Jzyk aciski dla studentw prawa, pod. red. Stanisaw Kalinkowski, Jerzy Andrzej Wojtczak- Szyszkowski, Warszawa 2005, Wysza Szkoa Handlu i Prawa im.Ryszarda azarskiego 262 http://www.rp.pl/artykul/685971.html?print=tak&p=0 263 Iure Et Legibus. Jzyk aciski dla studentw prawa., pod. red. Stanisaw Kalinkowski, Jerzy Andrzej Wojtczak- Szyszkowski, Warszawa 2005, Wysza Szkoa Handlu i Prawa im. Ryszarda azarskiego

138

-Mimo i w takich krajach jak Grecja i Rosja uywa si ronych alfabetw, mieszkacom rwnie dobrze znany jest alfabet aciski. -Alfabet polski jest modyfikacja alfabetu aciskiego264.

Piotr Strojewski - Jzyki a administrowanie portalem

Onet, Interia, Wirtualna Polska to jedne z czoowych portali internetowych w Polsce. Portal internetowy to strona internetowa o charakterze informacyjnym, przewanie bardziej rozbudowany od zwykych stron www, posiadajcy dodatkowe narzdzia stworzone dla wygody i zainteresowania uytkownikw takie jak wyszukiwarka internetowa czy te poczta e-mail. Gwnym cel portali to informacja, ktra bardzo szybko jest podawana ogromnej rzeszy odwiedzajcych portal, a take nawizanie do dyskusji m.in. w komentarzach pod artykuem. Jest to jedna z gwnych zalet portali internetowych tzn. moliwo skomentowania artykuu, treci nowej informacji w bardzo szerokim gronie, a przede wszystkim od razu, od momentu pojawienia si tej informacji. Informacje podawane przez telewizj czy te radio nie posiadaj odpowiednich narzdzi do tak swobodnego komunikowania si, wypowiadania, krytykowania przez osoby suchajce czy te ogldajce w jednym czasie i miejscu. Na portalu internetowym istnieje moliwo wasnej wypowiedzi, wypowiedzi bardziej swobodnej, mniej ograniczonej cenzur, a co najwaniejsze zrzeszajcej wszystkich chtnych, tworzc tym samym wielk debat w przeciwiestwie do innych rodkw masowego przekazu gdzie ilo wypowiedzi, rozmwcw jest ograniczona, a sama wypowied podlega pewnym stricte normom, poza ktre nie wolno wykracza. Twr jakim jest internet zrewolucjonizowa wiat, ma na niego ogromny wpyw teraz i z pewnoci bdzie mia w przyszoci, ale tego nie trzeba tumaczy nikomu. Od tego momentu, gdy sta si on wiatem, do ktrego wkroczenia potrzebny jest tylko komputer i cze internetowe, mona zauway ogromny przyrost portali o rnej tematyce. Portale mog by informacyjne, tematyczne, spoecznociowe, historyczne, na bazie stron firmowych. Z roku na rok jest ich coraz wicej, co zwizane jest z postpem technologicznym i coraz wiksz atwoci (szczeglnie ludzi modych) do przyswajania wiedzy, ktra pozwala tworzy bardziej lub mniej znaczce elementy tego systemu m.in. strony www, bardziej rozwinite portale czy ju te wasne programy. W czasach obecnej cyfryzacji, oglnego i wszechobecnego dostpu do szybkiego rda informacji jakim jest internet, relacje midzy jzykiem a nowoczesnoci staj si coraz bardziej widoczne. Wpyw jzyka na rozwj nowoczesnoci i odwrotnie, rozwj nowoczesnoci na jzyk jest ogromny. Mona zauway du tendencj do wprowadzania nowych sw z jzyka wiata wirtualnego do jzyka potocznego. Idealnym przykadem jest wyraenie sfejsbukuj mnie z The Social Network filmie o tym jak powsta jeden z najwikszych portali spoecznociowych Facebook. Mark Zuckerberg prawdopodobnie nie wiedzia jak wpynie na wirtualn rzeczywisto, take nie wiedzia jak jego Facebook wpynie na realn rzeczywisto i to co chc poruszy w swojej pracy jzyk. Jzyk wpisujc tak fraz w sowniku jzyka polskiego265 moemy otrzyma wyniki: system znakw dwikowych sucych do porozumiewania si przez czonkw danego narodu, spoeczestwa; sposb porozumiewania si ludzi pewnego rodowiska lub zawodu oraz zapisu i przekazywania informacji w jakiej dziedzinie wiedzy; sposb formuowania
264 265

http://pl.conlang.wikia.com/wiki/Alfabet_%C5%82aci%C5%84ski www.sjp.pwn.pl

139

wypowiedzi w mowie lub pimie, charakterystyczny dla danego czowieka, autora, dziea, epoki. Jzyk tak samo jak cywilizacje - ewoluuje, zmienia si i przeksztaca. Przyjmuje pewne zapoyczenia z innych jzykw, reformuje si, podlega te globalizacji. Jzyk w internecie, jak zauwaa prof. Jerzy Bralczyk266 podlega zasadom troch mniej restrykcyjnym. W wiecie wirtualnym coraz rzadziej mona napotka zwroty grzecznociowe, chocia portal posuguje si przekazem audiowizualnym i literackim (w formie artykuw) to w owych artykuach z trudem mona si doszukiwa, poprawnych form i zwrotw. Portal posuguj si takim jzykiem, jakiego odbiorcy oczekuje. W zwizku z odbiorc, na danej stronie www panuj te odmienne zasady i regulaminy wewntrzne, do ktrych zobowizani s uytkownicy. Oglnie przyjte jest, e nie stosuje si wulgaryzmw i sw oglnie uznawanych za obraliwe. Wpisy i komentarze, ktre reprezentuj niski poziom kultury s usuwane przez administratorw i moderatorw. Nie wolno si dopuszcza narusze praw do ochrony wizerunku, praw autorskich. Niektre fora zastrzegaj sobie ,e kady komentarz musi wnosi co do rozmowy, nie moe si ogranicza tylko do jednego sowa. Istniej take strony gdzie wystpuje oglna dowolno w wyraaniu emocji i swojego zdania. Wulgaryzm tutaj nie jest postrzegany jako co zego tylko jako dobitniejsze wyraenie siebie. Z przestrzeganiem bdw ortograficznych, stylistycznych, interpunkcyjnych bywa rnie. Zdecydowana wikszo komentarzy pozbawiona jest poprawnoci interpunkcyjnej, wyrazy zapisywane s bez polskich ogonkw i kreseczek w takich literach jak: ,,,,. Bdy ortograficzne s popeniane bardzo czsto, wrcz nagminnie. Nad poprawianiem, moderowaniem, przestrzeganiem zasad panujcych na poszczeglnym portalu, stronie www, forum czuwa administrator i moderatorzy. Administrator (admin) to osoba odpowiedzialna za dziaanie serwisu, posiadajca odpowiedni wiedz informatyczn m.in. w skryptach, jzyku programowania. Admini jako przedstawiciele internetowej wadzy w swoich wypowiedziach musz by konkretni, rzetelni, kolokwialnie: uosobienie wszechmocnego, zwolnionego od wulgaryzmw i dystyngowanego Jamesa Bonda. Do poprawiania bdw i ich wytykania skonni s te inni uytkownicy, s osoby, ktre odwiedzaj dane strony tylko w takim celu. Mona powiedzie, e w wirtualnym wiecie ju od lat toczy si przysowiowa zabawa w policjantw i zodziei na polu jzykowym. Kada ze stron posiada swoje wasne osobistoci, ktre za pomoc jzyka bd prbowa wyprowadzi przeciwnika z rwnowagi. Jaki czasu temu ogromn saw zdobya osoba przedstawiajca si pseudonimem: czuy_wojtek, ktry z premedytacj i stuprocentow skutecznoci ama wszystkie moliwe zasady jzyka polskiego. Ortografia, a raczej jej brak by cech charakterystyczn. Komentarze, ktre pozostawia po sobie ten uytkownik wywoyway poruszenie, kady wpis mia wielokrotne odpowiedzi, wielotysiczne odsony, za sam czuy_wojtek sta si swego rodzaju ikon. Rozpoczto nawet ledztwo, ktre przybrao ogromne rozmiary, uytkownicy domagali si ujawnienia personaliw osoby pod tym pseudonimem. Istniay rne teorie: od osoby, ktra nie odebraa podstawowego wyksztacenia, po program komputerowy, ktry rzekomo samemu mia generowa wpisy. Osoby studiujce psychologi okrelili czuego_wojtka jako osob inteligentn, ktra specjalnie publikuje swoje wypowiedzi w takiej formie i treci, by pobudzi ludzi, zagra z nimi w gr sown, podroczy si. Wikszo osb jednak dosza do tego samego wniosku ,e osoba ta to prawdopodobnie pracownik owego portalu ,ktry w ten sposb ma zainteresowa innych do odwiedzenia strony, jzyk napdza popyt. Z dnia na dzie na portalach, w wiecie wirtualnym powstaje coraz wicej osobliwoci jzykowych, ktre budz rne emocje, nikt wobec nich nie jest obojtny. Od tzw. PoKeMonIaSTeGo pIsMa po zapis wyrazw w sposb fonetyczny z uyciem na przykad cyfr (3maj si, 100dniwka, na100latka, 2nacie, 100pa). To co w ywej rozmowie
266

http://bralczyk.blog.polityka.pl

140

zostaoby niezauwaone i pominite, tutaj gdzie jzyk, sowo, wyraz s gwnym rodkiem komunikacji taka innowacyjno, kreatywno jest bardzo widoczna. Prawdopodobnie spowodowane jest to naleciaociami z jzyka angielskiego w szczeglnoci ze slangu gdzie u2, 4u, 4ever to przeytki. Anglicyzm, bo tak nazywa si trend wprowadzania do jzyka polskiego sw zapoyczonych z jzyka angielskiego jest dla jednych plag, dla innych nowoczesnoci, zdecydowanie odbywa si na wielk skal i w coraz szybszym tempie. Powstaje nowomowa poskadana z jzyka angielskiego i polskiego w szczegolnoci wrd osb modych, szczeglnie uczniw i modziey. Nowomowa ta z jzyka na IRC-u ( Internet Relay Chat ) przenosi si na jzyk potoczny uywany w rzeczywistoci przewanie w rozmowach z rwienikami. Posuguj si ni pewne grupy spoeczne, szczeglnie bliej zwizane z cyfryzacj, grami komputerowymi, czatem. Thx (z ang. thanks) zamiast dzikuj nikogo ju nie dziwi, pseudonim to ju za dugi wyraz i lepszy jest ang. nick a OK jest ju tak polskie, e mona si w nim doszukiwa sowiaskiego wydwiku. Dlaczego jzyk angielski? Jzyk angielski jest jzykiem globalnym, zwizanym nieodzownie z globalizacj ,ktra obecnie przeywa apogeum. Take internet midzycywilizacyjny, midzynarodowy komunikator rzdzi si swoimi prawami, chcemy czy nie, jestemy skazani na nowe neologizmy, nowe zapoyczenia jzykowe. Gry komputerowe wydawane s zwykle w jzyku angielskim, a gdy mamy dostpne spolszczenie to i tak musimy dokona rejestracji na gwnym serwerze, ktry najprawdopodobniej nie znajduje si w Polsce, wic komunikacja znw ogranicza si do jzyka angielskiego. Rozgrywki prowadzone sieciowo skadaj si z graczy z caego wiata i jzykiem ,ktry umoliwi nam komunikacje z nimi zwykle jest angielski. Pojawiaj si wic skrty wyrazw z jz. angielskiego, ktre potem automatycznie s przenoszone na jzyk ojczysty. Na forach internetowych od dawna pojawiaj si konstrukcje (pene zdania i wypowiedzi) polskoangielskie. Wypowiedzi uzupenione o angielskie wyrazy, dlatego e polski odpowiednik danego sowa nie brzmi tak dosadnie, nie okrela w peni tego co chce przekaza dana osoba. Mona te powiedzie ,e w niektrych rodowiskach umiejtno czenia sw ang.-pol. i wprowadzanie neologizmw jest pewnego rodzaju wyznacznikiem statusu, rangi. Mwic o jzyku a administrowaniem portalem nie wolno zapomnie te o jake specyficznym jzyku, jakim jest jzyk programowania. Skada si ze zbiorw regu syntaktycznych oraz semantyki, ktre opisuj, jak naley budowa poprawne wyraenia oraz jak komputer ma je rozumie. Suy do tworzenia programw komputerowych, pozwala na zarzdzanie maszynami. Jzykw programowania najbardziej popularnych jest dwadziecia, co nie zmienia faktu i powstaj nowe, podstawowa zasada (zarzdzanie maszynami, elektronik) si nie zmienia. Jzyk w administrowaniu portalem zajmuje znaczce miejsce. Od jzyka w formie pisemnej, ktry jest gwnym rodkiem komunikacji na portalu, po jzyk sucy do programowania, ktry portal ten ustanawia w wiecie. Nie ma portalu bez jzyka. Jzyk wiadczy o statusie portalu, o jego odbiorcach a nierzadko o wartociach i informacjach jakie moemy na danym portalu znale. Wyrni mona zasadnicze rnice pomidzy jzykiem modziey, prawnikw, osb starszych, humanistw i przede wszystkim informatykw cho rnice te nie przeszkadzaj w jednoczesnym funkcjonowaniu tych wszystkich grup na jednej wirtualnie istniejcej platformie. Z drugiej strony gdyby nie rozwj cyfryzacji rozwj jzyka sta by pod znakiem zapytania. Dodajc do cyfryzacji zwizan z ni globalizacj i jzyk mamy wspoddziaujc ze sob konstrukcj podobn do symbiozy, cho patrzc od strony jzyka ojczystego i zmian w nim zachodzcych mamy raczej do czynienia z pasoytnictwem, gdy zwizek ten wyniszcza go w stopniu znacznym i poddaje swego rodzaju deformacji, ktra z czasem staje si oglnie pojt naturaln ewolucj jzyka (wczeniej wspomniane OK).
141

Micha Strzbski - System Keigo formy grzecznociowe stosowane w jzyku japoskim

Czym jest grzeczno? Wie niby kady, przecie wszyscy o niej syszelimy, ba niektrym dane nawet byo jej uwiadczy. Sk w tym, e nie kady rozumie grzeczno w ten sam sposb. Przykadowo nasze pojcie grzecznoci czsto rni si od tego stosowanego na co dzie w polskich urzdach. Moe dlatego powinnimy bra przykad z najgrzeczniejszego narodu wiata. Mowa oczywicie o kraju kwitncej wini Japonii. Kraju, w ktrym kady, od dnia narodzin po dzie mierci, posiada bdzie ustalone miejsce w hierarchii tego precyzyjnie funkcjonujcego spoeczestwa. To wanie cile okrelona hierarchia jest tym czego ludzie w kulturze zachodu nie s w stanie zrozumie, a co Japoczykom pozwala unormowa stosunki z innymi ludmi. To co w Japonii jest zupenie naturalne, w Europie mogoby by postrzegane za uwaczajce ludzkiej godnoci. Klasyfikowanie ludzi na lepszych i gorszych, waniejszych i mniej wanych zaprzecza naszej demokratycznej zasadzie rwnoci. Naley pamita, e w Japonii niektre rzeczy po prostu s takie a nie inne, dopiero gdy jako Polacy, Europejczycy to zaakceptujemy, zaczniemy dostrzega pozytywne aspekty takiego stanu rzeczy. Gigantyczna populacja267 Japonii czsto wymusza na jej mieszkacach konieczno koegzystencji z innymi na stosunkowo nieduej powierzchni. Zadziwiajcym wydaje si fakt, e przy takim stanie rzeczy, niezalenie od sytuacji Japoczycy z niebywa starannoci dbaj o stosowanie grzecznociowych form i zwrotw. Na szczegln uwag zasuguje tutaj system form grzecznociowych keigo268, ktry w skrcie mona by podsumowa tez okazuj szacunek, a bdziesz akceptowany jako czonek spoeczestwa. Jak wczeniej wspomniaem w Japonii istnieje sztywna hierarchia spoeczna. Podstaw funkcjonowania systemu keigo jest koncepcja nakazujca stosowanie innej formy gramatycznej w rozmowie z osobami o wyszym statusie spoecznym (sonkeigo), innej przy rwnym (teineigo), a jeszcze innej w stosunku do osoby niej postawionej w hierarchii np. modszego brata (formy sownikowe). W stosunku do wasnej osoby uywana jest forma uniajca (kenjgo). Zasadnicz rnic pomidzy jzykami europejskimi, w tym polskim jest ilo poziomw grzecznoci. Przykadowo w jzyku polskim czy niemieckim wyrniamy dwa stopnie grzecznoci, a w jzyku angielskim tylko jeden. Ponadto w adnym jzyku stosowanym w Europie, nie stosuje si adnej honoryfikatywnoci mwic o sobie. W jzyku japoskim w yciu codziennym funkcjonuj, oprcz form prostych, trzy wspomniane poziomy jzyka grzecznociowego: teineigo jzyk ludzi dobrze wychowanych, sonkeigo jzyk w formie aprecjatywnej nastawiony na wywyszenie odbiorcy, oraz kenjgo forma nastawiona na unienie nadawcy w celu wyraenia szacunku wobec odbiorcy. Dokadne zasady stosowania systemu keigo, s czsto problemem nawet dla samych Japoczykw. Dlatego pomocnym moe by zaznajomienie si z koncepcj ie. Ie w jzyku japoskim oznacza mniej wicej gospodarstwo domowe, lub rodzin. Co wane do ie danej osoby zalicza si rwnie krg przyjaci i znajomych. Generaln zasad przy stosowaniu keigo jest uywanie jzyka honoryfikatywnego w odniesieniu do ie naszego rozmwcy, oraz jzyka skromnego w odniesieniu do naszego ie. W skrcie uywajc keigo staramy si wywyszy naszego rozmwc ponad samych siebie. Przykadowo student w rozmowie z profesorem bdzie do niego zwraca stosujc wywyszajce formy sonkeigo, tymczasem o
267

Populacja Japonii wynosi ok. 127,960,000 (!!) przy powierzchni ok. 377,000 km, dla porwnania populacja Polski wynosi ok. 38,200,000 przy powierzchni 312,600 km 268 Dosownie Jzyk grzecznociowy

142

sobie bdzie mwi stosujc formy skromne. Pamitajmy jednak, e niewskazanym jest, aby profesor o wyszym statusie spoecznym ni student stosowa wzgldem niego form honoryfikatywn. Nie bdzie te stosowa form prostych co byoby niezwykle niegrzeczne, a wrcz upokarzajce. Dlatego w tym przypadku zastosowanie znajdzie teineigo. Charakterystyczn cech formalizacji jzyka japoskiego jest stosowanie przyrostkw. W praktyce uywamy imienia, nazwiska, lub przezwiska naszego rozmwcy w poczeniu z odpowiednim przyrostkiem. Naley jednak pamita o tym, e nigdy nie stosujemy przyrostkw w odniesieniu do wasnej osoby. Do najpopularniejszych przyrostkw zaliczamy: san neutralny formalny, mniej formalny od polskich pan/pani sama formalny honoryfikatywny, bardziej formalny od polskich "pan/pani". sensei formalny, uywany wobec nauczycieli, lekarzy, a take prawnikw. senpai forma stosowana wzgldem osb z wikszym staem w pracy, lub starszych kolegw i koleanek w szkole. dono odpowiednik "szanowny pan/szanowna pani", bardzo formalny i uywany raczej w pimie. kun nieformalny, uywany w odniesieniu do przyjaci lub bliskich znajomych, uywaj go osoby o wyszym statusie wobec tych o niszym, mczyni o tym samym statusie midzy sob oraz kady w stosunku do modych chopcw. chan - nieformalny, uywany wobec dzieci oraz eskich czonkw rodziny, a take midzy kochankami, bliskimi przyjacimi oraz wobec ludzi ktrych znamy od dziecka. han - odpowiednik san w dialekcie Kansai-ben uywanym w zachodniej Japonii (m. in. w Osace i Kioto). W jzyku japoskim powszechnie uywane s rwnie przedrostki honoryfikatywne go i o. Znajduj one zastosowanie w sonkeigo i teineigo w stosunku do rzeczownikw zwizanych z adresatem. Ich celem jest wyraenie szacunku wobec adresata przez wywyszanie przedmiotw i zjawisk przynalenych do niego. I tak na przykad: ksika ktr posiada student to po prostu hon, tymczasem ksika profesora, z ktrym rozmawia to gohon, szanowna ksika. I wedle tego schematu podobnie: nasz rozmwca ma okangae szanown myl, otaku szanowny dom czy te wykonuje odenwa czyli szanowny telefon. Jak ju wczeniej wspomniaem stosowanie odpowiednich form grzecznociowych, nie naley do najprostszych. Japoczyk przy pierwszym poznaniu bdzie stara si dowiedzie czym si zajmujemy, ile mamy lat itd. Nie wynika to ze zwykej ciekawoci, lecz z koniecznoci do zastosowania odpowiednich form. Podobnie rzecz si ma w przypadku rozmw biznesowych. Po krtkim i formalnym powitaniu nastpuje wymiana wizytwek269. To wszystko ma na celu uniknicie niezrcznych sytuacji, ktre mogyby wynikn z niestosowania odpowiedniej formy i przyrostka. Naley te zaznaczy, e w jzyku japoskim nie wystpuj sowa ty, pan, pani, wic rozmwcy zwracaj si do siebie uywajc nazwiska z odpowiednim przyrostkiem. W efekcie, gwnie pod tym wzgldem, wymiana wizytwek staje si absolutnie niezbdna dla komunikacji. Dla nas jednak na szczegln uwag zasuguj sytuacja w ktrej naszym rozmwc bdzie japoski urzdnik. Na wstpie chciabym zaznaczy, e w Japonii praca urzdnicza wie si z do wysok pozycj w hierarchii spoecznej. Wynika to z faktu, i urzdnik pracuje dla pastwa, co samo w sobie nierozerwalnie poczone jest z odpowiednim prestiem. Mogoby si wic
269

W Japonii naley zwraca uwag, aby przy ofiarowaniu i przyjmowaniu wizytwki uywa obu rk.

143

wydawa, e urzdnik cieszcy si przecie wyszym statusem spoecznym ni student bdzie od studenta oczekiwa stosowania form honoryfikatywnych. Okazuje si jednak, e w Japonii petent w urzdzie, zawsze bdzie waniejszy ni urzdnik. Podobnie rzecz si ma w odniesieniu sytuacji w sklepie, gdzie klient zawsze stoi ponad sprzedawc (nawet w tak prestiowym jak np. ekskluzywny sklep jubilerski). W praktyce oznacza to, e urzdnik zawsze z szacunkiem odnosi si bdzie do osoby petenta i z najwysz starannoci zajmowa si bdzie powierzon mu spraw. Jako petent powinnimy w odniesieniu do urzdnika formy grzecznej. Jzyk japoski pozwala nam wyrazi nasz spraw w sposb bezpodmiotowy co oznacza, e nie jest nam w tym celu potrzebne nazwisko urzdnika z ktrym rozmawiamy270. Japonia jako kraj o niezwykle sztywnych zasadach, w stosowaniu form grzecznociowych niezaprzeczalnie, odbiega od naszego europejskiego poczucia grzecznoci. W moim subiektywnym odczuciu, japoskie podejcie do tematu grzecznoci pozwolioby zapobiec wielu niepotrzebnym stresom na jakie naraony jest petent w przecitnym polskim urzdzie. Niestety polskim urzdnikom brakuje bardzo wanej cechy, ktra jest niezbdna do funkcjonowania w Japonii pokory. Pozostaje tylko mie nadziej, e polscy urzdnicy w kocu zrozumiej znaczenie sowa administracja, ktre przecie wywodzi si od aciskiego administrare by pomocnym, obsugiwa, zarzdza i ministrare suy. Bibliografia: 1. Mwimy po japosku Naoya Fujita

Joanna wi - Jzyki Unii Europejskiej

Dowiadczenia pierwszej i drugiej wojny wiatowej zrodziy konieczno stworzenia organizacji, ktra z jednej strony w moliwie krtkim przecigu czasu przyniosaby spoeczestwu europejskiemu popraw warunkw yciowych, ekonomiczn stabilizacj i dobrobyt. Z drugiej za, wyraaa sprzeciw wobec niszczcych wojen, systemw totalitarnych, rasizmu i antysemityzmu. Powstanie najpierw Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali, nastpnie zaoenia dwch rwnolegych organizacji: Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej i Europejskiej Wsplnoty Energii Atomowej byo zalkiem obecnej Unii Europejskiej. Dzisiejsza Wsplnota to 27 pastw, 23 oficjalne jzyki urzdowe i okoo 500 milionw obywateli. Funkcjonowanie tak potnej organizacji powinno mie solidne fundamenty, na ktrych mona by oprze wsplne dla wszystkich cele i dziaania. Przez pierwsze lata swojego istnienia Europejska Wsplnota Wgla i Stali, a pniej Europejska Wsplnota Gospodarcza skupiay si gwnie na celach ekonomiczno gospodarczych. Wyrane zainteresowanie tosamoci europejsk zauway mona dopiero w latach 90. XX wieku, kiedy podpisany traktat w Maastricht, ktry czciowo regulowa kwestie kulturowe i jzykowe Unii Europejskiej271.Artyku trzeci wersji skonsolidowanej Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej mwi, e UE szanuje swoj bogat rnorodno kulturow i jzykow oraz czuwa nad ochron i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy. Wyrazem tego jest fakt, i istniej 23 jzyki urzdowe wsplnoty(angielski, bugarski, czeski, duski, estoski, fiski, francuski, grecki, hiszpaski, irlandzki, litewski, otewski, maltaski, niderlandzki, niemiecki, polski, portugalski, rumuski, sowacki, soweski, szwedzki, wgierski i woski). Istnieje mniej jzykw urzdowych ni pastw czonkowskich z tego wzgldu, e w Niemczech i Austrii
270 271

Mimo to zawsze na biurku urzdnika powinna si znajdowa tabliczka z jego nazwiskiem. M. Borowiak, Przyszo jzykowa Unii Europejskiej: mit wielojzycznoci czy dominacja jzyka angielskiego, Pozna 2008, s. 4.

144

uywa si tego samego jzyka. Taka sama sytuacja ma miejsce w Grecji i na Cyprze, gdzie ludno jest greckojzyczna. Natomiast Belgia i Luksemburg dziel jzyki ze swoimi francuskimi, niemieckimi i holenderskimi ssiadami. Std mamy 23 jzyki na 27 krajw. Jzyk niemiecki jest najpowszechniej uywanym jzykiem ojczystym, jak rwnie jednym z pierwszych w Unii Europejskiej. Wada nim okoo 90 milionw obywateli pastw nalecych do Wsplnoty. Zaraz za nim plasuj si takie jzyki, jak angielski, woski i francuski, ktre s jzykami ojczystymi 6065 milionw mieszkacw. Oczywicie jzykiem obcym, jakim najczciej posuguje si ludno na terenie Europy i reszty wiata jest angielski, ktrym szacunkowo wada 38% obywateli Unii Europejskiej. Najnowsze badania przeprowadzone przez Komisj Europejsk i opublikowane w 2006 r. pokazuj, e pi jzykw zdominowao kategori jzykw obcych najpowszechniej uywanych przez obywateli UE i s nimi: angielski, niemiecki, francuski, hiszpaski i rosyjski272.W najwyszym stopniu wielojzycznym krajem Unii jest Luksemburg, gdzie 99 % obywateli opanowao przynajmniej jeden jzyk obcy. Dalej s Sowacja (97 %) i otwa (95 %). Najgorzej wielojzyczno rozwija si w Irlandii (34 %) i Wielkiej Brytanii (38 %). Gdy nowy kraj wstpuje w szeregi Unii, jego jzyk narodowy zazwyczaj analogicznie staje si rwnie unijnym jzykiem urzdowym. Decyzj w tej sprawie podejmuje Rada Ministrw UE. Dziki temu poszczeglni obywatele z rnych pastw czonkowskich maja moliwo uywania w kontaktach z Uni i jej instytucjami swojego jzyka ojczystego. Tak samo kady nowy przepis, ktry przyjmuje UE jest tumaczony na wszystkie jzyki urzdowe tak, aby zainteresowani obywatele w caej organizacji jak najszybciej wiedzieli, co zawiera i w jaki sposb si ich tyczy. Wszystkie wersje jzykowe prawa Wsplnoty Europejskiej maj tak sam moc prawn. W ten sposb Unia stoi na stray braku dyskryminacji midzy obywatelami, ktrych jzykiem posuguje si dua grupa ludzi, a innymi, ktrzy posuguj si mniej rozpowszechnionymi jzykami. Tumaczenia pisemne i ustne to, jak wida wane zadanie Unii Europejskiej. Przystpienie dwunastu nowych pastw czonkowskich w latach 20042007 ponad dwukrotnie zwikszyo liczb jzykw urzdowych, z 11 do 23 i tym samym bardziej skupio powszechn uwag na roli i wadze jzykw w UE.W 2007 r. skonio to Uni Europejsk do uczynienia z wielojzycznoci nowego obszaru polityki. Jej celem jest: zaoferowanie wszystkim Europejczykom szansy nauki od najmodszych lat dwch jzykw obcych, zbudowanie bardziej otwartego spoeczestwa, w ktrych rne spoecznoci i rne osoby podejmuj ze sob dialog, wzmocnienie roli jzykw w zwikszaniu szans zatrudnienia i poziomu konkurencyjnoci273. Deklaracja UE do ochrony zrnicowania jzykowego pokazuje, e nie stara si ona wymaza cech krajowych i regionalnych ani zastpi ich europejsk jednolitoci, jak twierdz niektrzy krytycy. Sprawia to, e instytucje europejskie s bardziej dostpne i przejrzyste dla obywateli, co stanowi gwarancj ich demokratycznego funkcjonowania. Parlament Europejski niewtpliwie wyrnia si w tej dziedzinie, poniewa na nim tkwi obowizek zadbania o jak najszersz wielojzyczno. Dlatego te wszystkie dokumenty Parlamentu sporzdzane s w jzykach urzdowych, a kady pose ma prawo wypowiadania si w wybranym przez siebie jzyku urzdowym. Wystpienia w jednym z jzykw urzdowych s tumaczone symultanicznie na wszystkie inne jzyki urzdowe oraz na kady inny jzyk, ktry Prezydium uzna za niezbdny274.Dzieje si tak, gdy wszyscy obywatele powinni by w stanie korzysta z odnoszcego si do nich prawodawstwa bezporednio w swoim ojczystym jzyku. W Parlamencie Europejskim czsto wymaga si szybkiego
272 273

Komisja Europejska, specjalne badanie Eurobarometru nr 243 (2006 r.) http://ec.europa.eu/languages/languages-of-europe/languages-in-specific-areas_pl.htm z dnia 5.01.2012 r. 274 Regulamin Parlamentu Europejskiego z 22 wrzenia 2011r. art. 146.

145

przygotowania dokumentw we wszystkich jzykach urzdowych, dlatego stworzono scentralizowany system tumaczenia skupiony wok trzech jzykw: angielskiego, francuskiego i niemieckiego. Dokument przedstawiony na przykad po szwedzku nie zostanie przetumaczony bezporednio na pozostae dwadziecia dwa jzyki, lecz najpierw na trzy jzyki porednie, pozostawiajc tumaczom swobod wyboru jednego z nich przy tumaczeniu tekstu na ich gwny jzyk. Podobnie czyni Komisja Europejska, ktra rwnie pracuje w trzech naczelnych jzykach wczeniej ju wymienionych. Projekty wikszoci aktw s przygotowywane w jednym z nich i znajduj si w obiegu midzy waciwymi departamentami i subami wewntrznymi do czasu, gdy finalny projekt jest gotowy do wydania lub przekazania innej instytucji. Wtedy dokument zostaje przetumaczony na pozostae jzyki urzdowe. Zapewnia to lepsz wydajno instytucji oraz obnia koszty, poniewa system funkcjonuje w ramach uproszczonych procedur. W ten sposb ogranicza si zapotrzebowanie na tumaczy pisemnych. Uciekanie si tego typu uatwie ma sens praktyczny i ekonomiczny o ile zachowane s pewne standardy. Gwne wyzwanie stanowi wic kontrola jakoci tumaczenia ustnego i pisemnego. Kadego dnia odpowiednie suby Komisji Europejskiej i Rad, ktrych zadaniem jest dbanie o tumaczenia ustne musz obsuy okoo 60 odrbnych posiedze w Brukseli lub w innych miejscach w UE. Liczba ta obejmuje oficjalne posiedzenia z penym tumaczeniem ustnym na 23 jzyki urzdowe UE oraz z tych jzykw. Kade takie posiedzenie wymaga zespou 69 tumaczy275. Unia Europejska zachca do uczenia si jzykw oraz do opracowywania innowacyjnych metod nauczania z wykorzystaniem nowych technologii. Znalazo to szczeglny wyraz w rezolucjach Rady Unii Europejskiej poczwszy od marca 1995 r. po czasy wspczesne. Zawieraj one tematyk udoskonalania jakoci nauki jzyka, a take maj na celu ochron jzykw regionalnych i mniejszoci. Nauka jzykw jest jednym z warunkw zmian kulturowych. Jest nierozerwalnie zwizana z wolnym przepywem osb i pracownikw, jak rwnie informacji w Unii. Nauczanie jzykw wspieraj programy europejskie: Sokrates, Erasmus, Lingua, Modzie, Leonardo da Vinci oraz Europejski Fundusz Spoeczny. Obchodzony jest rwnie Europejski Dzie Jzykw, ktry odby si po raz pierwszy 26 IX 2001 w 45 krajach. Wydarzenie to miao miejsce dziki inicjatywie Rady Europy. Europejski Dzie Jzykw ma na celu zwikszanie wiadomoci wrd obywateli Unii Europejskiej, zarwno kadego z osobna, jak i opinii publicznej na temat jzykw uywanych w Europie. Do jego zada naley take promowanie rnorodnoci kulturowej i jzykowej oraz zachcanie do nauki jzykw. Kolejn inicjatyw UE w gestii jzykw jest powstanie Sieci Promowania Rnorodnoci Jzykowej, ktra ma zasig oglnoeuropejski. Jej dziaalno obejmuje jzyki regionalne, mniejszociowe, lokalne, transgraniczne i jzyki maych krajw. Gwny nacisk kadzie ona na rozpowszechnianie informacji o duej sieci organizacji, w ramach ktrej mog wymienia si one pomysami, informacjami i dobrymi praktykami w zakresie promocji mniej popularnych jzykw, a take uatwienie kontaktu z nimi. Jak wida Unia Europejska wypowiada si na temat kwestii jzykowej w wielu aktach prawnych i regulacjach, co wiadczy o wadze i roli jzyka w dzisiejszym wiecie. Wsplnota stara si zachowa tradycje dotyczce jzykw kadego z narodw, ale te pragnie rozwija ch do nauki i posugiwania si innymi jzykami. Bibliografia: 1. M. Borowiak: Przyszo jzykowa Unii Europejskiej: mit wielojzycznoci czy dominacja jzyka angielskiego, Pozna 2008. 2. Komisja Europejska, specjalne badanie Eurobarometru nr 243 (2006 r.).
275

Komisja Europejska, Po europejsku: Jzyki w Unii Europejskiej, Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji 2008 s. 20.

146

3. Komisja Europejska: Po europejsku: Jzyki w Unii Europejskiej, Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji, 2008. 4. Regulamin Parlamentu Europejskiego z 22 IX 2011. 5. Dane za stron internetow: http://ec.europa.eu.

Aleksandra Szybka - Jzyki klas spoecznych

Klasa spoeczna, to jeden z terminw ktry okrela stratyfikacj spoeczestwa. Nazwa ta zostaa wprowadzona przez Hegla, ktry scharakteryzowa trzy nazwy klas spoecznych. Byy to: klasa rolnicza, przemysowa i mylca. Podzia ten, ukazuje tzw. uwarstwienie spoeczne276. Kady czowiek przynaley do jakiej okrelonej grupy spoecznej. Podziay te, tworz si w trakcie ycia, poprzez to gdzie mieszkamy, gdzie pracujemy, gdzie chodzimy do szkoy, jakie mamy zainteresowania, jakich mamy przyjaci, rodzin. Te wszystkie czynniki wpywaj na nasz charakter i sposb bycia. Powiedzenie z kim przystajesz, takim si stajesz jest bardzo prawdziwe. Niektrzy nie zdaj sobie sprawy z tego, jak bardzo otoczenie wpywa na nasz rozwj i sposb bycia.277 Badania psychologiczne wykazay, e ludzie podwiadomie upodabniaj si do otoczenia w jakim przebywaj. Nie powinno si jednak oglda na innych, tylko samemu budowa swj sukces. Jeli w naszym rodowisku nie ma moliwoci rozwoju, musimy sami zadba o to, by mie tak szans, i by moe podwyszy si nieco w skali spoecznej. Kada spoeczno skada si z poziomw. Chodzi tutaj o to, e niektre warstwy spoeczne stoj wyej, inne niej. Stratyfikacja ta, jest mierzona dostpnoci do piciu podstawowych zasobw spoecznych. Wedug socjologw jest to: wadza, pienidze, presti, wyksztacenie oraz zdrowie.278 Kade spoeczestwo ma swj system rang. Kady czowiek ma inne systemy wartoci, rne cele i marzenia. Dymy czasem do odmiennych spraw. A to dlatego, e przynaleymy do innych grup spoecznych. Mamy inne potrzeby i zainteresowania. Tak wic jeli tyle nas rni, wobec tego mamy niejednorodny sposb komunikowania si, a co za tym idzie, rny jzyk. Nie chodzi tu tylko o rnorodno jzykw obcych jakimi si posugujemy, ale o to w jaki sposb si komunikujemy, jakich sw uywamy. Chodzi tu te o bogactwo jzykowe poszczeglnych klas spoecznych. Sprawdza si prawidowo, e im bardziej wyksztacona osoba, tym jej mowa jest bogatsza o np. epitety, porwnania, trafne puenty, inteligentne arty itp. Oczytani ludzie maj wicej do powiedzenia w dyskusjach, rozmowach, konwersacjach, dialogach. Przewanie takie osoby s na wyszych stanowiskach, a co za tym idzie s na wyszym szczeblu w klasach spoecznych. Uwaa si takie osoby za niezwykle mdre i inteligentne. Ju o XIX w powstao okrelenie klasy spoecznej, ktra bya bardziej wyksztacona od reszty spoeczestwa. Inteligencj nazywano wwczas nauczycieli, lekarzy, artystw, inynierw, czasem te urzdnikw. Byy to osoby zajmujce pozycje zawodowe wymagajce wyszego wyksztacenia.279 Tak zostao do dzi. Ludzie z wyszym wyksztaceniem, z pozycj na rynku, ktrzy osignli sukces, uwaa si za lepszych od innych. S w tzw. wyszych sferach, a co za tym idzie posuguj si innym jzykiem ni reszta spoeczestwa. By moe wynika to z faktu, e mog pozwoli sobie np. na lekcje jzykw obcych, zagraniczne wycieczki, przebywanie w towarzystwie ludzi ktrzy s uznawani za inteligentnych i niekiedy bogatych.

276 277

http://pl.wikipedia.org/wiki/Klasa_spoeczna www.sukceslink.pl 278 http://pl.wikipedia.org/wiki/Stratyfikacja_(socjologia) 279 http://pl.wikipedia.org/wiki/Inteligencja_(spoeczestwo)

147

Synny socjolog i filozof Karol Marks, wyrni dwie due klasy spoeczne: posiadaczy rodkw produkcji (czyli np. wacicieli fabryk), i jednostki pozbawione rodkw produkcji (czyli przede wszystkim robotnikw fabryk).280 Inny filozof i socjolog Max Weber wyrnia: klasy, stany i partie. Uwaa on te, e jako kryterium wyrnienia klas nie przyjmuje si wycznie faktu posiadania lub nieposiadania rodkw produkcji, ale zwraca uwag na wasno swojej i wspwasno cudzej siy roboczej (czyli kapitau ludzkiego), jako na gwny czynnik klasowej przynalenoci.281 Wida tutaj jak bardzo rni si jedna klasa spoeczna od drugiej. Proletariat i Buruazja to dwie rne klasy, ktre dzielia przepa m.in. intelektualna, jzykowa itp. Innym jzykiem posuguj si np. robotnicy w fabrykach, a innym jzykiem mwi ich chlebodawcy. Karol Marks uwaa, e midzy ludmi toczy si nieustanna walka klas. Kady czowiek przecie chciaby nalee to tej wyszej, i aby uwaano go za mdrego i oczytanego. Co za tym idzie jego pozycja w spoeczestwie wzrosa by, tak jak jego szanse na sukces. Istnieje jeszcze pojcie digitariatu. Jest to kategoria osb, ktre znajduj si na szczycie hierarchii spoecznej (ponad cogitariatem i proletariatem).Tworzona jest przez ludzi, ktrzy maj dostp do technologii informacyjnych oraz moliwo przetwarzania i dokonywania selekcji danych w cyberprzestrzeni. S to np. dobrze opacani specjalici od technologii informacyjnych. Takie osoby uzyskuj wysokie dochody, s na wysokich stanowiskach, maj presti i wysokiej klasy umiejtnoci. 282 Jzyk takich ludzi znaczco rni si od np. osb na niszych stanowiskach. Istnieje pojcie gwary zawodowej, ktra w kadym rodowisku i w kadej klasie spoecznej jest inna. Innym argonem mwi np. robotnicy na budowie, innym prawnicy ktrzy w porwnaniu do tych pierwszych s na o wiele wyszym stanowisku. Gwara zawodowa ogranicza si zazwyczaj do przedstawicieli okrelonego zawodu.283 Kada subkultura ma swj wasny, niepowtarzalny jzyk, ktry jest zrozumiany zazwyczaj tylko dla tych ktrzy do niej nale. Jzykiem specjalnym jest np. slang. Jest to specyficzna gwara rodowiskowa, uywana przez rne klasy spoeczne. Rnicuje si je, ze wzgldu na rodowisko, w ktrym s uywane. Nisze klasy spoeczne uywaj np. slangu modzieowego, wiziennego, przestpczego itp. Wysze klasy spoeczne uywaj np. slangu naukowego. 284 W zalenoci do jakiej klasy spoecznej naleymy, mwimy w odmiennym jzyku. Nawet mieszkacy wsi, niewyksztaceni, zajmujcy si jedynie upraw roli, mwi na swj wasny specyficzny sposb. Jest to nisza klasa spoeczna ktra posuguje si gwar bd dialektem, a nie jzykiem urzdowym. W dzisiejszych czasach coraz wicej ludzi z obszarw wiejskich, jest wyksztacona, oczytana i niekiedy bardziej inteligentna ni niejeden czowiek z miasta. Znikn stereotyp o ciemnocie, gdy coraz wicej rolnikw zakada wasne firmy, co sprawia, e s na wyszym poziomie w stratyfikacji spoecznej. Gwara rodowiskowa zanika, i ustpuje miejsca nowemu pokoleniu ktre uywa bardzo nowoczesnego jzyka. Klasa spoeczna jest elementem podziau spoeczestwa. Elity finansowe, biznesowe, politycy, nale do wyszej klasy, i nie wypada im mwi gwar gdy reprezentuj np. interesy pastwa. Jest to traktowane bardzo powanie, i kada pomyka jzykowa jest ledzona przez spoeczestwo. Klasy spoeczne s czynnikiem ktry dzieli ludzi na lepszych i gorszych. Na bogatych i biednych, na mdrych i niewyksztaconych. Przez te rnice, kady czowiek, w zalenoci od tego gdzie mieszka, jakimi finansami i wiedz dysponuje , posuguje si innym jzykiem.

280 281 282 283 284

http://socjoszpieg.blox.pl/2007/05/Inteligencja-i-koncepcje-klas-spolecznych.html www.socjoszpieg.blox.pl http://www.zgapa.pl/zgapedia/Digitariat.html http://pl.wikipedia.org/wiki/Gwara_zawodowa http://pl.wikipedia.org/wiki/Slang

148

Slangiem, gwar itp. To z kim przystajemy ma bardzo duy wpyw na to, jakimi jestemy ludmi i jakim jzykiem, jakimi zwrotami, i bogactwem jzykowym si posugujemy.

Aleksandra Wajda - Klasy spoeczne w Anglii a wymowa

Nie od dzisiaj wiadomo, e Anglia to najlepszy przykad zrnicowanego klasowo spoeczestwa. Rnice te przejawiaj si we wszelakich postaciach, od codziennego ubioru poprzez sposb spdzania wolnego czasu a do tematu mojego referatu, a mianowicie jzyka. Nie wydaje si to by niczym szczeglnym, bo przecie w kadym spoeczestwie, nawet w naszym, polskim, rnice w posugiwaniu si jzykiem wiadcz o wyksztaceniu, pochodzeniu, a co za tym idzie statusie i pozycji spoecznej. Rnica polega na tym, e Anglia to kraj w ktrym s grupy spoeczne posugujce si jzykiem, ktry na 'pierwszy rzut oka' wydaj si by zupenie czym innym ni standardowy jzyk angielski, ktry syszymy w mediach, ktrego uczymy si w szkole. Rni si on nie tylko sownictwem, co jest w miar normalne i czsto spotykane, ale rwnie akcentem, melodi zdania czy nawet gramatyk. Zdanie wypowiedziane przez typowego angielskiego nastolatka jest praktycznie niezrozumiae dla polskiego maturzysty, ktry ma za sob okoo 10 lat nauki jzyka. W Anglii zmiany te zaczy si formowa na przeomie XVI i XVII wieku, kiedy to zaczto przykada wiksz uwag do edukacji modziey. Wczeniej lokalne dialekty byy uywane zarwno przez krla jak i zwykego rolnika. Wraz z upywem czasu, rozwojem cywilizacyjnym zmiany te zaczy si coraz bardziej pogbia.1 Pod koniec XVIII i na pocztku XIX wieku dokonaa si w Wielkiej Brytanii rewolucja przemysowa, ktra polegaa na przemianach technicznych, ekonomicznych i spoecznych zwizanych z powstaniem wielkich fabryk i nowoczesnej cywilizacji przemysowej. Owe ogromne przemiany w sferze przemysowej, pozornie tak odlegej od problemw spoecznych, przyniosy nie mniejsze przemiany strukturalne wrd mieszkacw Anglii. Wyodrbnia si klasa przedsibiorcw, powstaa klasa rednia, a z wczeniejszej grupy chopw i rolnikw powstaa tak zwana klasa robotnicza. Obecnie w podzia jest o wiele bardziej wyczerpujcy. Jako e struktura spoeczestwa angielskiego to problematyka ciekawa i do skomplikowana to stanowi ona przedmiot zainteresowania wielu badaczy. Obecnie istnieje nawet oficjalny, zatwierdzony przez ONS czyli angielski Urzd Statystyczny, socjalno-ekonomiczny podzia spoeczestwa. Bardziej interesujcy i moim zdaniem lepiej odzwierciedlajcy sytuacje w angielskim spoeczestwie jest podzia nieformalny, ktry to znajdzie odniesienie w moim referacie. Jedn z najbardziej charakterystycznych dla spoeczestwa angielskiego grup spoecznych jest tak zwana wysza klasa rednia. S to ludzie pochodzcy z dobrych rodzi, noszcy znane nazwiska i zazwyczaj bdcy w dobrej sytuacji materialnej. Ta klasa posuguje si RP czyli standardow i najlepiej rozpoznawaln forma jzyka angielskiego zwan rwnie 'Queen's Speech' lub 'BBC English'. Ta ostatnia, alternatywna nazwa, to nie frazes bez znaczenia bo RP to forma jzyka stosowana w mediach, a w szczeglnoci charakterystyczna dla w radiu i produkcji telewizyjnych grupy BBC. Powizanie RP ze statusem spoecznym jest dosy due poniewa w niektrych przypadkach na jego podstawie z prawie cakowit pewnoci mona okreli pozycje spoeczn czowieka. Specjalici dziel RP na trzy podkategorie: Conservative czyli ta ogromnie konserwatywna, prawie niezalena od upywu czasu, jednoczenie bdca najbardziej prestiow forma jzyka, uywan przez niewielk grupk arystokratw i najlepiej wyksztaconych ludzi w pastwie, a take przez osoby starsze. Drug podkategoria RP jest Mainstream, ktra niestety ju nie pozwala na tak bezbdne okrelenie statusu spoecznego osoby, ktra si ni posuguje. Ostatni podkategori RP jest Contemporary, czsto kojarzona z modymi Anglikami co wedug niektrych badaczy jest
149

stwierdzeniem naciganym i mocno uproszczonym. Tak czy inaczej RP jest chyba najszerzej znan forma jzyka angielskiego, ktra jest i bdzie kojarzona z wyszymi grupami spoecznymi, ludmi z dobrych domw, lepiej wyksztaconymi.4. Klasa rednia i nisza rednia to grupy, ktre mocno si od siebie rni. Ta pierwsza to osoby o pewnej sytuacji materialnej, dobrze wyksztacone, pracujce w dosy prestiowych zawodach takich jak prawnik czy lekarz. Oczko niej znajduje si grupa ludzi mniej wyksztaconych ale wci nie jest to klasa robotnicza. Piastuj rwnie rnego rodzaju urzdnicze stanowiska ale nie wymagajce adnych szczeglnych umiejtnoci czy wiedzy. Te rnice przejawiaj si take w formie jzyka uywanej przez obie te grupy. Wrd klasy redniej wyania si nowy twr jzykowy o nazwie Estuary English, ktry wedug specjalistw jest poczeniem ju wczeniej wspomnianego RP z tak zwanym Cockney Accent, ktry jest charakterystyczny dla klasy robotniczej wschodniej czci Londynu. 2. Jest to oczywicie due uproszczenie aczkolwiek wedug jzykoznawcw Estuary English zawiera duo elementw tych dwch bardzo wanych i rozpowszechnionych form jzyka angielskiego i ma on szanse sta si w najbliszej przyszoci standardem.3 Mniej ciekaw, w tym wzgldzie, grup spoeczn bdzie nisza klasa rednia, ktra nie posiada charakterystycznej dla siebie formy jzykowej i posuguje si jzykiem raczej ze wzgldu na miejsce zamieszkania, korzystajc z lokalnych dialektw. Nie sposb nie wspomnie o jednej z najczciej parodiowanych we wspczesnych mediach grup spoecznych w Anglii czyli o 'nowobogackiej' grupie o nazwie Nouveau Riche. S to przedstawiciele niszych klas spoecznych, ktrzy w ostatnich latach weszli w posiadanie dosy pokanych rodkw finansowych i obecnie na tej podstawie chc zalicza si do tych najbardziej prestiowych grup spoecznych. Jako, e jak ju wczeniej wspomniaam uywana forma jzyka to jeden z najbardziej niezawodnych sposobw na okrelenie przynalenoci do konkretnej klasy spoecznej to czonkowie omawianej grupy staraj si uywa RP, ktry w ich ustach nieczsto brzmi w sposb groteskowy. Ostatni aczkolwiek mona zaryzykowa stwierdzenie, e najciekawsz (pod wzgldem jzykoznawstwa), grup spoeczn we wspczesnej Anglii jest klasa robotnicza. Sytuacja jest tutaj o tyle skomplikowana, e ciko jest wymieni wszystkie formy jzykowe charakterystyczne dla tej grupy. Spowodowane jest to faktem, i rzeczywicie wymowa klasy robotniczej rni si zasadniczo od RP ale take rni si od siebie w zalenoci od miejsca zamieszkania i co za tym idzie liczebno tych form jest ogromna. Istniej jednak 'dialekty' o ktrych naley wspomnie omawiajc taki temat jak zalenoci pomidzy wymow, a przynalenoci do danej grupy spoecznej na przykadzie Anglii. Tak form jest wspomniany ju przeze mnie wczeniej cockney. Na pocztku XX wieku owa forma bya traktowana jako nie do koca jzyk angielski, patrzono z gry na osoby ktre si ni posugiway, mwiono, e taka wymowa wiadczy o braku wyksztacenia bd o zwykym niedbalstwie. Wraz z upywem czasu cockney stawa si coraz szczerzej akceptowany i kojarzony raczej z miejscem zamieszkania, a nie z niskim statusem spoecznym. Drug form jzyka angielskiego, o ktrej chciaabym wspomnie w odniesieniu do klasy robotniczej lub niszej klasy redniej jest Scouse- dialekt mieszkacw Liverpoola i okolic. Ma on duo wsplnego z akcentem irlandzkim i czsto syszy si opinie, e ta forma jzyka angielskiego jest tak charakterystyczna dla tych rejonw, e dla osoby zaznajomionej jedynie z RP jest pocztkowo praktycznie niezrozumiaa. Osob, ktra obecnie wystpuje w mediach i posuguje si tym dialektem jest znany pikarz Wayne Rooney, ktrego wymowa moe stanowi najlepszy przykad tego jak zrnicowany moe by, z pozoru nieskomplikowany i tak powszechnie przecie znany, jzyk angielski. Angielski to jzyk midzynarodowy, znany i uywany obecnie na caym wiecie. Umiejtno posugiwania si nim to ju teraz praktycznie standard (chocia niestety to
150

stwierdzenie troch na wyrost biorc pod uwag naszych rodzimych politykw bd celebrytw). Czsto syszy si opinie, e angielski to jzyk atwy, nieskomplikowany ze wzgldu na dosy jasno zorganizowan gramatyk, maa ilo wyjtkw czy na wszechobecno w codziennym yciu. O ile, przede wszystkim ze wzgldu na ten ostatni czynnik, to w pewnym sensie prawda to naley pamita, i jzyk angielski to nie tylko sztywne reguki i staromodny sposb mwienia, ktrego uczymy si w szkole. To jzyk ciekawy, ktrego pena niuansw wymowa to cakiem dobry sposb na 'poznanie' drugiego czowieka. Bibliografia: 1. David McdOwell An Illustradted History Of Britain, Longma, Wydanie Dziesite 1996 2. http://www.rogalinski.com.pl/jezyki-obce/english/e-book-british-accents-cockney-rpestuary-english/ 3. http://www.rogalinski.com.pl/jezyki-obce/demokratyzacja-received-pronunciationstandardowej-wymowy-angielskiej/ 4. http://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page

Joanna Zajc - Potga pastwa a popularno jzyka

Od najstarszych czasw mona zauway jak popularno jzyka zalena jest od znaczenia, potgi i wpywu danego pastwa. Im wikszy jest zasig nie tylko terytorialny, ale take i kulturowy, polityczny danego obszaru, pastwa tym wiksze znaczenie bdzie mia jzyk, ktrym ludno danego kraju si posuguje. Zaczynajc od staroytnoci, a koczc na czasach teraniejszych bardzo wyranie wida zaleno midzy tymi dwoma czynnikami. Pierwszym pastwem, ktrego jzyk odbi si echem w caej Europie, i ktry do dzi ma wielkie znaczenie byo Imperium Rzymskie. Jzykiem obowizujcym w staroytnym Rzymie by jzyk aciski jeden z najwikszych zdobyczy kulturowych wiata. Imperium rzymskie, a do V wieku po Chr. zajmowao ogromne poacie Europy i miao bezporedni wpyw na rozwj jzykw w tym rejonie wiata. Gwnym powodem tego wpywu by fakt, e acina bya na przestrzeni prawie dwch tysicy lat, najwaniejszym szkolnym przedmiotem w Europie. Nawet po upadku imperium rzymskiego, przez ponad tysic dalszych lat, uywali aciny w pimie i w sowie, wszyscy wyksztaceni na obszarze Europy Zachodniej. Jzyki romaskie wywodz si bezporednio z aciny mwionej. Do grupy jzykw romaskich zaliczaj si m.in. nastpujce jzyki: francuski, hiszpaski, portugalski, woski i rumuski. W jzykach tych mwi okoo 600 milionw ludzi, gwnie w Europie poudniowej oraz w Ameryce aciskiej (Ameryce Poudniowej i Centralnej). Wszystkie obecnie uywane jzyki europejskie, wcznie z jzykami sowiaskimi, takimi jak: polski i czeski, posiadaj ogromn ilo sw pochodzenia aciskiego lub takich, ktre wywodz si pierwotnie z jzyka greckiego i weszy w nieco zmienionej formie do sownictwa jzyka aciskiego. Mona by przypuszcza, e wikszo sw wesza w poczet rnych jzykw europejskich ju bardzo dawno temu - wtedy, kiedy acina bya popularna jest jednak odwrotnie. W okresie ostatnich stu lat rezerwuary sownictwa jzykw europejskich powikszyy si tak, jak jeszcze nigdy przedtem i proces ten ma tendencj wzrostow. Cay czas istnieje zapotrzebowanie na nowe sowa i jzyki europejskie tworz je najczciej przy pomocy aciskich (lub czasem greckich) rdzeni sownych. W okresie redniowiecza acina bya okrelana mianem jzyka midzynarodowego i wywara olbrzymi wpyw na rozkwit jzykw poszczeglnych narodw Europy. W kadym kraju Europy znajdowao si grono osb, ktre zajmoway wane pozycje, ktre potrafiy
151

pisa i mwi po acinie co spowodowao, i jzyk ten by take jedynym, ktry stosowany by w porozumieniach midzynarodowych. acina do dzi jest oficjalnym jzykiem Kocioa Katolickiego. Papie corocznie udziela bogosawiestwa w tym jzyku, zwanego urbi et orbi, czyli miastu i wiatu. Rwnie w jzyku angielskim z atwoci mona odnale lady jzyka aciskiego. Stao si tak z powodu wydarze historycznych. Mianowicie w roku 1066 Anglia zostaa okupowana przez Wilhelma Zdobywc i jego po francusku mwicych Normandw, ktrzy te uywali jzyka aciskiego i francuskiego w formie pisemnej. Obecnie najbardziej popularnym jzykiem jest min. jzyk angielski, ktrym posuguje si znaczna cz ludzi na caym wiecie. W znacznym stopniu ma to swoje rdo w agresywnej polityce pastwa z czasw kolonizacji285. Za jzykiem angielskim nie stoi wycznie sia militarna, ale take stoi za nim potga pienidza, rozkwitu gospodarczego oraz tradycja ywego jzyka historia i literatura. Przyjcie jzyka angielskie jako jzyka wiatowego nie wie si z utrat tosamoci, poniewa taki jzyk jest wycznie kodem komunikacyjnym. Porozumienie, jakie stwarza istnienie jzyka globalnego to dla nas szansa bycia w wiecie bez granic. Jest to jedna z wielu zalet przyjcia jzyka angielskiego za globalny, gdy umoliwia ludziom z rnych czci wiata porozumiewanie si ze sob, kontakty spoeczne, polityczne czy dyplomatyczne. Do globalizacji angielskiego z pewnoci przyczyni si take Internet i amerykaska kultura. Angielski naley do oficjalnych jzykw ONZ, a od XX wieku jest najczciej uywanym jzykiem w kontaktach midzynarodowych. Niekiedy okrelany jako pierwszy uniwersalny jzyk ludzkoci. Jzyk angielski zadomowi si na dobre praktycznie we wszystkich dziedzinach midzynarodowego biznesu, finansw i technologii. Jednak w Europie jego wszechobecno ogarna nie tylko elity przemysowe, bankowe czy polityczne. Angielski w dzisiejszych czasach jest czynnikiem integrujcym kontynent, ktry czy narody na drodze do politycznego i gospodarczego zjednoczenia. Jest on niezbdny, aby wykorzysta szans jak daje nam zintegrowany europejski rynek pracy. Jzyk angielski jest uwaany za jzyk Europy i jeli doroli ludzie jeszcze nie zdaj sobie z tego sprawy to jest to spraw oczywist dla modziey, ktra niejednokrotnie wie swoj przyszo wanie z tym jzykiem. Kolejnym przykadem wspczesnego jzyka, ktry ma ogromne znaczenie w dzisiejszym wiecie jest jzyk niemiecki. Jest to wynikiem potgi pastwa niemieckiego. Jzyk niemiecki jest jednym z jzykw urzdowych Unii Europejskiej. Jest take drugim po angielskim jzykiem nauczania w szkoach. Historia pastwa niemieckiego a take jego wpyw na Europ spowodoway e jzyk ten jest uywany przez ok. 100 mln osb na caym wiecie. Take w niemieckich koloniach jest on bardzo rozpowszechniony. Oprcz Niemiec jzyk ten jest uywany rwnie w Austrii, duej czci Szwajcarii, Krlestwie Liechtenstein, Luxemburgu jak rwnie w pnocnej czci Woszech, wschodniej Belgii i wschodniej Francji. Jzyk niemiecki naley do dziesiciu najczciej uywanych jzykw na wiecie. Za powszechnoci tego jzyka stoi w duym stopniu wanie potga pastwa niemieckiego na arenie midzynarodowej. Przyczynie si do tego nie tylko niemiecka gospodarka, ale i siy militarne. Jak wic atwo mona zauway, w dzisiejszym wiecie znaczenie niektrych jzykw takich wanie jak angielski, niemiecki, a take wiele innych, o ktrych nie wspomniaam ma swoje odbicie wanie w znaczeniu danego pastwa. Skada si na to nie tylko wielko terytorium, ale take wpywy tego pastwa na sytuacje midzynarodowe czy
285

P. Skrzynecki, Rola pastwa w procesie globalizacji

152

znaczenie tego pastwa w stosunkach midzynarodowych. Tak wic bez znaczenia jest czy jzyk jest jzykiem ywym, powszechnie uywanym czy te jzykiem staroytnym jak acina czy greka, ktry cho nie ma zastosowania w yciu codziennym w jzyku mwionym to jest podstaw tworzenia rnych jzykw i pewnym elementem tradycji. Bibliografia: 1. http://www.economist.com/node/883997?Story_ID=883997 2. P. Skrzynecki, Rola pastwa w procesie globalizacji 3. P. Zajadacz, Znaczenie jzyka angielskiego w Unii Europejskiej

Luiza Zuzak - Popularno jzykw wiata

Jzyki ludzkie s niewyobraalnie liczne i bardzo rnorodne, na pewno nie jeden z nas nawet nie przypuszcza, e obecnie na wiecie uywa si ponad 6 tys. jzykw. Jzykowy obszar wiata porzdkuje i wartociuje rzeczywisto okrelonej grupy spoecznej, posugujcej si danym jzykiem.286 Pnocna Eurazja jest ojczyzn takich rodzin jzykowych jak indoeuropejska, uralska czy atajska. Skupmy si jednak na najwikszejindoeuropejskiej. W jej skad wchodz takie jzyki jak: batycki, germaski, grecki, iliryjski, indoiraski, italo-celtycki, tracko-ormiaski czy sowiaski.287 Jzyki te stanowi najlepiej zbadan grup jzykw na wiecie. W skad grupy jzykw germaskich wlicza si trzy grupy: zachodnia- nale do niej jzyki takie jak angielski, fryzyjski, niderlandzki i niemiecki. Grup pnocn obejmuj jzyki: duski, szwedzki, farerski, norweski i islandzki. Trzecia wschodnia grupa naley do wymarej i w jej skad wchodzi jzyk gocki. W dzisiejszych czasach w Europie najwaniejsze znaczenie ma jak wiadomo jzyk niemiecki, ktrym to posuguje si 110 mln osb w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Luksemburgu i Belgii 288. Najwiksze znaczenie jednak ma jzyk angielski. Posuguje si nim 341 mln ludzi na caym wiecie 289.Jest jzykiem urzdowym w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Australii, Nowej Zelandii, Kandzie, Irlandii, RPA i w kilkunastu innych pastwach. Jak podaje rdo angielski Niekiedy okrelany jako pierwszy uniwersalny jzyk ludzkoci.290 Spord jzykw celtyckich najwiksz popularnoci cieszy si jzyk walijski, ktrym posuguje si p miliona uytkownikw i bretoski- prawie milion. Przetrway one jako jzyki mniejszoci na pnocno zachodnich kracach Europy. Jzyki romaskie pochodz z aciny- najbliszy jej pozosta jzyk woski. Niewtpliwe jzykiem z grupy romaskiej, ktrym posuguje si najwiksza cz populacji jest jzyk hiszpaski. Wada nim 500 mln ludzi na siedmiu kontynentach zwaszcza w Ameryce Poudniowej i Pnocnej. Jest on jzykiem midzynarodowym i urzdowym gwnych organizacji midzynarodowych politycznych i gospodarczych takich jak m.in.: UE, ONZ czy NAFTA291. Jzykiem francuskim jako jzykiem ojczystym posuguje si 78 mln ludzimieszkacw Francji, ok. 4,7 mln Belgw, czyli 42%, ok. 1,5 mln mieszkacw Szwajcarii,

286 287

J. Bartmiski, Jzykowe podstawy obrazu wiata, Lublin 2006, s. 13. A. Markowski, Nauka o jzyku, WSiP , Warszawa 2006, s. 106. 288 http://web.archive.org/web/20070527180025/http://encarta.msn.com/media_701500404/Languages_Spoken_b y_More_Than_10_Million_People.html 289 http://web.archive.org/web/20070527180025/http://encarta.msn.com/media_701500404/Languages_Spoken_b y_More_Than_10_Million_People.html 290 http://www.economist.com/node/883997?Story_ID=883997 291 B. Comrie, S. Matthews, M. Polinsky, Atlas jzykw. Pochodzenie i rozwj jzykw wiata, WSiP, Warszawa 2009, s. 36-40.

153

czyli 20%, a take mieszkacy kanadyjskich prowincji. Jest take jednym z gwnych jzykw Unii Europejskiej 292. Przejdmy teraz do jzyka, ktrym wada najwiksza ilo populacji na caym wiecie- mianowicie do jzyka chiskiego. Posuguje si nimi ponad 1,3 mld ludzi zamieszkujcych Chisk Republik Ludow, Republik Chisk, Malezj, Tajlandi, Indonezj i Singapur293. Jzyki chiskie s jzykami ojczystymi ponad miliarda Chiczykw, a take ludw zasymilowanych, m.in. Mandurw, Hui czy She. To, co my, Polacy, okrelamy jzykiem chiskim, jest tak naprawd pewn grup jzykw o wsplnym pochodzeniu historycznym, a ktr posugiwaa si chiska grupa etniczna Hn. Z punktu widzenia lingwistyki, s to odrbne jzyki, jednak gwnie z powodw politycznych, nazywa si je dialektami. Kolejnym z jzykw, drugim na wiecie pod wzgldem liczebnoci ludzi posugujcych si nim jest jzyk arabski, ktry naley do rodziny jzykw semickich zaliczanych do grupy jzykw zachodnich. Zapisywany jest alfabetycznym pismem arabskim, typu abdad, od strony prawej do lewej. Powstanie jzyka arabskiego zwizane jest z narodzinami islamu oraz powstaniem imperium muzumaskiego. Kolejny jzyk- hindi. Jzyk z grupy indoaryjskiej jzykw indoeuropejskich, ktrym posuguje si jako pierwszym jzykiem 180 milionw osb. Jzyk hindi jest jzykiem urzdowym, od 1950 roku oglnopastwowym (angielski jest jzykiem pomocniczym) Republiki Indii, oraz jednym z 23 jzykw konstytucyjnych.294 Jzyk rosyjski (dawniej zwany te jzykiem wielkoruskim) jzyk nalecy do grupy jzykw wschodniosowiaskich, posuguje si nim jako pierwszym jzykiem okoo 167 mln ludzi. Jest jzykiem urzdowym w Rosji, Kirgistanie i na Biaorusi, natomiast w Kazachstanie jest jzykiem oficjalnym oraz jest jednym z piciu jzykw oficjalnych a jednoczenie jednym z szeciu jzykw konferencyjnych Organizacji Narodw Zjednoczonych. Posuguje si pismem zwanym gradank, graficzn odmian cyrylicy powsta na skutek jej upraszczania295. W czasach ZSRR jzyk rosyjski by nauczany obowizkowo we wszystkich krajach Ukadu Warszawskiego. Wspczenie straci tam nieco na znaczeniu ze wzgldu na wyparcie ze szk przez jzyki Europy Zachodniej (takie jak angielski czy niemiecki), to wci najpopularniejszy wrd jzykw obcych znanych Polakom . Ostatnim najpopularniejszym jzykiem jest jzyk japoski. Jzykiem tym posuguje si 125 mln ludzi296. To rodzimy jzyk mieszkacw Wysp Japoskich. Jest to jzyk wschodnioazjatycki, o nie ustalonej przynalenoci genetycznej. Istniej teorie wice japoski z jzykami atajskimi, malajo-polinezyjskimi lub uznajce go za nie powizany z adnym jzykiem (izolowany). Najbardziej popularna jest ostatnio teoria uznajca japoski za jzyk o mieszanych cechach genetycznych. Wyej przedstawione przeze mnie jzyki znajduj si w rankingu najczciej uywanych jzykw wiata. Podsumowujc znajduj si w nastpujcej kolejnoci: jzyk chiski, arabski, hindi, angielski, hiszpaski, portugalski, rosyjski, japoski, niemiecki i francuski. Jak oceniane s te jzyki pod wzgldem trudnoci do nauki? Ot jzyk hiszpaski uznawany jest za jzyk atwy, mona nauczy si go w domowych warunkach chociaby z kursu jzykowego DVD. Bardzo popularny jzyk angielski, jest umiarkowanie atwy, bo chocia ma proste podstawy ciko jest go opanowa w stopniu zaawansowanym ze wzgldu
292 293

Bartmiski J., Jzykowe podstawy obrazu wiata, Lublin 2006, s. 18. http://web.archive.org/web/20070527180025/http://encarta.msn.com/media_701500404/Languages_Spoken_b y_More_Than_10_Million_People.html 294 B. Comrie, S. Matthews, M. Polinsky, Atlas jzykw. Pochodzenie i rozwj jzykw wiata, WSiP, Warszawa 2009, s. 48-52. 295 H. Dolewska-Gre, Jzyki sowiaskie , Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2009, s.87-88. 296 http://web.archive.org/web/20070527180025/http://encarta.msn.com/media_701500404/Languages_Spoken_b y_More_Than_10_Million_People.html

154

na trudn pisowni. Francuski- jest jzykiem przecitnym do nauki, poniewa ma duo czasw, ale wikszo z nich nie jest w ogle uywana, gramatyka rwnie nie jest skomplikowana. Jzyk niemiecki jest jzykiem schematycznym i bardzo logicznym. Jzyki chiski i japoski - nie ma w nich adnych przypadkw i rodzajw, prosta gramatyka, ale za to bardzo trudna pisownia. Jzyk mwiony jest atwy do opanowania, ale wymowa jest bardzo trudna. Jzyk rosyjski uznany jest za trudny, poniewa stosuje si inny alfabet. Natomiast ciekawostk jest to, e jzyk polski jest jzykiem ekstremalnie trudnym do nauki i nawet Polacy popeniaj posugujc si nim ogromne bdy. Bibliografia: 1. J. Bartmiski, Jzykowe podstawy obrazu wiata, Lublin 2006 2. A. Markowski, Nauka o jzyku, WSiP, Warszawa 2006 3. http://web.archive.org/web/20070527180025/http://encarta.msn.com/media_70 1500404/Languages_Spoken_by_More_Than_10_Million_People.html 4. http://www.economist.com/node/883997?Story_ID=883997 5. B. Comrie, S. Matthews, M. Polinsky, Atlas jzykw. Pochodzenie i rozwj jzykw wiata, WSiP, Warszawa 2009 6. H. Dolewska-Gre, Jzyki sowiaskie, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2009

155