Nauka Buddy

Wydanie pierwsze, 1984

Copyright c 1966 by BUKKYO DENDO KYOKAI BUKKYO DENDO KYOKAI (Fundacja Propagowania Buddyzmu) 3-14, 4-chome, Shiba Minato-ku, Tokyo, Japan, 108 Tel.: 455-5851

Dowolny fragment tej ksiki moe by cytowany bez zezwolenia. Prosimy jedynie zawiadomi Bukkyo Dendo Kyokai w Tokio i przysa egzemplarz publikacji.

Ksika wydrukowana przez Kosaido Printing Co., Ltd. Tokyo, Japan

Mdro Buddy jest bezkresna jak wielki ocean, za Jego Duch peen jest wielkiego Miosierdzia. Budda nie ma ksztatu, lecz przejawia si w Doskonaoci i prowadzi nas swym miosiernym sercem. Warto tej ksiki jest ogromna, gdy zawiera ona fragmenty nauk Buddy, ktre zostay spisane w ponad piciu tysicach tomw; byy one przechowane przez ponad dwa tysice piset dugich lat i zostay nam przekazane ponad granicami krajw i ponad podziaami rasowymi wiata. Sowa Buddy, ktre s zawarte w tej ksice, mwi o yciu i o duchu czowieka.

Spis treci
I BUDDA 9

1 Budda Siakjamuni 11 1.1 ycie Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 1.2 Ostatnie nauczanie Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 2 Wieczny i wsawiony Budda 2.1 Jego miosierdzie i lubowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Pomoc Buddy i jego sposb wybawienia . . . . . . . . . . . . 2.3 Wieczny Budda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 19 21 22

3 Posta Buddy i Jego przymioty 25 3.1 Trzy aspekty Ciaa Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 3.2 Pojawienie si Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 3.3 Moc Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

II

DHARMA

33
35 35 37 37

4 Przyczynowo 4.1 Czworaka Szlachetna Prawda . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Przyczynowo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Uzalenienie przyczyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5 Teoria umysu jako sprawcy . . . 41 5.1 Nietrwao i brak ego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 5

5.2 5.3 5.4

Teoria umysu jako sprawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Prawdziwy stan rzeczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Droga rodkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 51 51 54 56 59 59 62 63 66

6 Natura Buddy 6.1 Duch czystoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2 Natura Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3 Natura Buddy i brak ego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Ludzkie bdzenie 7.1 Natura ludzka . . . . . . . . . 7.2 Charakter czowieka . . . . . 7.3 Przypowieci o ludzkim yciu 7.4 Rzeczywisto ludzkiego ycia

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

8 Wyzwolenie proponowane przez Budd 71 8.1 lubowania Buddy Amidy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 8.2 Czysty kraj Buddy Amidy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

III

DROGA PRAKTYKI

77

9 Droga oczyszczenia 79 9.1 Oczyszczenie umysu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 9.2 Waciwe postpowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 9.3 Nauki zawarte w starych baniach . . . . . . . . . . . . . . . . 89 10 Droga realizacji 10.1 Poszukiwanie Prawdy 10.2 Drogi praktyki . . . . 10.3 Droga wiary . . . . . 10.4 wite aforyzmy . . . 97 97 103 110 114

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . . 6

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

IV

BRATERSKA WSPLNOTA

119

11 Powinnoci czonkw . . . 121 11.1 Bezdomni bracia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 11.2 wieccy wyznawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 12 Zasady Waciwego sposobu 12.1 ycie rodzinne . . . . . . . 12.2 ycie kobiet . . . . . . . . 12.3 W subie . . . . . . . . . ycia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 . 131 . 136 . 140

13 Tworzenie Kraju Buddy 147 13.1 Harmonia braterskiej wsplnoty . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 13.2 Kraj Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 13.3 Ludzie, ktrzy w chwale przenieli si do Kraju Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

V VI

TEKSTY RDOWE NAUKI BUDDY DODATKI

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

157 167
169 . 169 . 170 . 171 . 171 . 173 177 181 183

14 Zarys dziejw Buddyzmu Indie . . . . . . . . . . . . . . . Powstanie Buddyzmu Mahajany Azja rodkowa . . . . . . . . . Chiny . . . . . . . . . . . . . . Japonia . . . . . . . . . . . . .

15 Jak przekazywano nauk Buddy 16 Historia Nauki Buddy 17 Sowniczek terminw sanskryckich 7

18 Dhammapada 189 Fundacja Propagowania Buddyzmu oraz rozpowszechnianie Nauki Buddy . . . . . . . . . . . . . 191

Cz I BUDDA

Rozdzia 1 Budda Siakjamuni

1.1 ycie Buddy

1. Na poudniowym podgrzu Himalajw, wzdu rzeki Rohini zamieszkiwa rd Siakjw. Ich krl Siuddhodana Gautama zaoy w Kapilawastu stolic i wybudowa tam wielki zamek. Krl rzdzi mdrze, a lud go chwali. Krlowa miaa na imi Maja. Ojciec jej by wadc ssiedniej prowincji tego samego rodu Siakjw i wujem jej ma. Przez lat dwadziecia byli oni bezdzietni. Ale pewnej nocy Krlowa miaa dziwny sen. Widziaa biaego sonia, ktry przez prawy jej bok wszed do ona. I staa si Krlowa brzemienn. Krl i lud z nadziej oczekiwali narodzin krlewskiego dziecicia. Krlowa aby rodzi, wedug zwyczaju wracaa do swych rodzicw. W czasie drogi zatrzymaa si aby odpocz w ogrodzie Lumbini. wiecio pikne, wiosenne soce. Wszdzie wok niej kwity drzewa Asioka. W zachwycie wycigna Krlowa praw rk, aby uama gazk. Kiedy to uczynia, narodzi si Ksi. Wszyscy wyraali szczer rado z chway Krlowej i ksicego dziecicia. Niebo i ziemia weseliy si. Pamitny ten dzie by smym dniem kwietnia. Rado Krla bya ogromna. Dziecko nazwa Siddhartha, co znaczy Spenienie Wszystkich Marze. 2. A jednak w paacu krlewskim rado zamienia si prdko w smutek. Ukochana Krlowa nagle umara. Jej modsza siostra, Mahapradapati, 11

zostaa opiekunk dziecka i z wielk wychowywaa je trosk. Niezbyt daleko w grach y pustelnik nazywany Asita. Zobaczy on blask dookoa zamku. Biorc to za dobry znak, przyszed do paacu. Kiedy pokazano mu dziecko, przepowiedzia jego przyszo mwic: Kiedy ten Ksi doronie i nie opuci paacu, wtedy zostanie wielkim krlem i podbije cay wiat. Ale jeli porzuci on paace i powici swe ycie religii, wwczas stanie si Budd, Wybawc wiata. Krl z pocztku rad by z tego proroctwa, lecz pniej zacz si martwi, e jego jedyny syn moe opuci paac by zosta bezdomnym samotnikiem. Kiedy Ksi Siddhartha skoczy siedem lat, zaczto go uczy sztuki rzdzenia i wojowania; lecz myli jego zwracay si ku innym sprawom. Zdarzyo si, e pewnego wiosennego dnia Ksi wyszed z zamku razem z ojcem. Gdy przygldali si rolnikowi orzcemu pole, Ksi spostrzeg ptaka, ktry spadajc z wysokoci, porwa maego robaka wydobytego pugiem rolnika. Usiad Ksi w cieniu drzewa i zamyli si. Po chwili wyszepta: To straszne! Czy wszystko, co yje, musi si wzajemnie zabija?. On, ktry utraci matk tak wczenie, by wstrznity tragedi owych maych istot. Ta rana w jego duszy powikszaa si z biegiem lat. Jak ronie z wiekiem blizna na modym drzewku tak przekonanie o cierpieniu, ktre niesie ycie ludzkie, przenikao coraz bardziej myli Ksicia. Krl martwi si wrb pustelnika coraz bardziej. Prbowa rnymi sposobami rozweseli Ksicia, aby jego myli zwrciy si ku innym sprawom. Gdy Ksi ukoczy dziewitnacie lat, Krl oeni go z Ksiniczk Jasiodhar crk brata zmarej Krlowej Mai. Panowa on na zamku Dewadaha, a nazywa si Suprabuddha. 3. Przez dziesi lat Ksi Siddhartha y w paacach: Wiosny, Jesieni i Pory Deszczowej, otoczony muzyk, tacami i zabaw. A jednak czsto pogra si w zadumie, zastanawia si nad sensem ludzkiego ycia. Wwczas uporczywie wracaa myl o cierpieniu. C znacz zbytki paacu, zdrowe ciao i radosna modo myla Ksi. Pewnego dnia moe zama choroba, przyjdzie staro. Nie ma ucieczki przed mierci. Wszyscy rozumni ludzie powinni odrzuci rado z modoci i zdrowia, rado ycia. Walczcy o przetrwanie czowiek poszukuje prawdziwej wartoci. Moe to czyni waciwie lub niewaciwie. Jeli przekonawszy si e choroba, 12

staro i mier s nieuniknione, nadal poszukuje wrd rzeczy pustych i przemijajcych idzie z drog. Waciwie postpuje, kto, znajc istot choroby, staroci i mierci, zwraca si ku temu, co jest ponad ludzkie cierpienia. Mam wraenie, e prowadzc dworskie ycie pene uciech, id z drog. 4. Tak zmaga si Ksi ze swymi mylami do czasu gdy przyszed na wiat Rahula, jego jedyne dziecko. Ksi mia wtedy dwadziecia dziewi lat. Postanowi opuci paac i szuka spokoju ducha, prowadzc ycie bezdomnego ebraka. Tak te uczyni pewnej nocy: zabra swego konia, nienobiaego Kanthak. Towarzyszy mu jego wonica imieniem Czandaka. Rozterki nie opuciy Ksicia. Nawiedzay go demony pokus, mwic: Byoby lepiej, gdyby wrci do paacu i poszuka innego rozwizania. Wtedy cay wiat naleaby do ciebie. Lecz Ksi ucisza te gosy, gdy wiedzia, e nic w wiecie nie mogoby mu da zadowolenia. Ogoli gow i powdrowa z ebracz misk na poudnie. Najpierw odwiedzi pustelnika Bhagaw i zapozna si z praktykami ascezy. Potem skierowa si do Arady Kalamy i Udraki Ramaputry, aby nauczy si ich sposobw osigania nirwany przez medytacj. wiczc przez jaki czas, doszed do przekonania, e nie mgby w ten sposb osign Owiecenia. Wreszcie dotar Ksi do pastwa Magadha i zatrzyma si w lesie Uruwilwa, nad brzegiem rzeki Nairandana, przepywajcej opodal zamku Gaja. Prowadzi tam ycie ascety. 5. wiczenia jego byy niezwykle intensywne. Mobilizowa si myl, e aden asceta w przeszoci, teraz ani w przyszoci nie by, ani nigdy nie bdzie tak gorliwy jak ja. Mimo to Ksi nie mg osign celu. Po szeciu latach zrezygnowa z ascezy. Obmy si w rzece i przyj misk mleka z rk dziewczyny imieniem Sudata, ktra mieszkaa w pobliskiej wsi. Zadziwi tym piciu swoich towarzyszy, ktrzy yli w ascezie od szeciu lat. Uznali, e zaama si i porzucili go. Ksi zosta zupenie sam. By jeszcze osabiony, lecz z naraeniem ycia rozpocz jeden jeszcze okres medytacji, mwic sobie: Nie opuszcz tego miejsca, zanim nie odnajd drogi do Owiecenia choby moja krew wyscha, ciao rozpado si, a koci obrciy si w proch. Jake gwatowne byo to zmaganie! Ksi by zrozpaczony, a jego myli pomieszane. Gboki cie okry jego ducha i oblegy go diabelskie pokusy. 13

Lecz nie podda si. Cierpliwie i dokadnie rozway je po kolei i wszystkie odrzuci. Wytony trud zwolni przepyw krwi i osabi ciao, a koci popkay. Lecz kiedy gwiazda zaranna pojawia si na wschodnim niebie, walka bya zakoczona. Umys Ksicia by czysty i jasny jak jutrzenka. Odnalaz wreszcie drog do Owiecenia. Ksi sta si Budd smego dnia grudnia; mia wtedy trzydzieci pi lat. 6. Od tego czasu by znany pod rnymi imionami. Nazywali go Budd, Doskonale Owieconym, Tathagat; inni mwili o nim: Siakjamuni Mdrzec z rodu Siakjw. Jeszcze inni nazywali go Czczonym przez Cay wiat. Najpierw poszed do Mrigadawa w Benares, gdzie przebywao piciu ebrakw towarzyszy szeciu lat jego ascetycznego ycia. Pocztkowo nie chcieli go przyj, lecz przekona ich i uwierzyli mu, zostajc pierwszymi jego naladowcami. Nastpnie skierowa si do zamku Radagriha gdzie pozyska sobie krla Bimbisar, ktry by jego starym przyjacielem Stamtd wyruszy na wdrwki po kraju, w czasie ktrych naucza, jak pj drog ycia, ktr odkry; utrzymywa si z jamuny. Ludzie przyjmowali go, bo spragniony szuka wody, a godny poywienia. Przyczyo si do niego dwch wielkich uczniw: Siariputra i Maudgaljajana z dwustu swoimi uczniami. Krl Siuddhodana, ojciec Buddy, cierpia z powodu opuszczenia przez syna paacu i pocztkowo trzyma si z daleka. Pniej jednak sta si jego wiernym wyznawc. Mahapradapati, macocha Buddy i Ksiniczka Jasiodhara, jego ona oraz wszyscy z rodu Siakjw oraz wielu, wielu innych uwierzyo mu i zostali jego gorcymi zwolennikami i wyznawcami. 7. Budda wdrowa po kraju przez czterdzieci pi lat, goszc nauki i zachcajc ludzi do pjcia lady. Kiedy mia osiemdziesit lat i wybra si z Radagrihy do Srawasti, zachorowa w Wajsiali i przepowiedzia, e za trzy miesice osignie Nirwan. Jednak poszed dalej i dotar do Pawa, gdzie rozchorowa si bardzo ciko po spoyciu posiku oarowanego mu przez kowala imieniem Czunda. Nie baczc na wielki bl i osabienie, doszed powoli do lasu na skraju miasta Kusinagara. Tam, lec midzy dwoma wielkimi drzewami Sala, naucza swoich wyznawcw a do ostatniej swojej chwili. Zakoczywszy swe dzieo jako najwikszy z nauczycieli wiata i najlepszy z ludzi, osign stan doskonaego spokoju. 14

8. Przyjaciele pod kierunkiem Anandy, ulubionego ucznia, spalili ciao Buddy w Kusinagarze. Siedmiu wadcw ssiednich krajw domagao si czci prochw Buddy, na rwni z Krlem Kusinagary. Pocztkowo krl Adatasatru nie chcia si zgodzi na podzia i spr mg przerodzi si w wojn. Za rad mdrca imieniem Drona prochy rozdzielono jednak midzy osiem wielkich pastw, unikajc w ten sposb zatargu. Popioy stosu pogrzebowego oraz gliniane naczynie, w ktrym przechowywano szcztki, przekazano dwm innym wadcom, aby byy otoczone podobn czci. Prochy Buddy i jego szcztki zoono w wielkich wieach, ktre wybudowano ku jego czci.

1.2

Ostatnie nauczanie Buddy

1. Lec u stp drzew sala w Kusinagarze, Budda skierowa do uczniw swe ostatnie sowa: Uczycie z siebie wiato. Polegajcie na sobie, na nikogo nie liczcie. Moje nauki niech bd wiatem dla was. Polegajcie na nich i nie ufajcie adnym innym naukom. Zastanwcie si nad nieczystoci ciaa. Czy mona ulega jego podaniom, wiedzc e bl i rozkosz jednako prowadz do cierpienia? Zastanwcie si nad wasnym ja, nad jego przemijaniem. Jak mona dawa mu si zwodzi, by dumnym i samolubnym, skoro wszystko musi skoczy si cierpieniem? Zastanwcie si nad rzeczami. Czy jest wrd nich co trwaego, co co nie ulega zniszczeniu i wczeniej czy pniej nie rozpadnie si w py? Niech was nie przerazi powszechno cierpienia; rwnie po mej mierci stosujcie si do mojej nauki, a bdziecie wolni od blu; bdziecie naprawd moimi uczniami. 2. Nauki, ktre wam pozostawiam, nie mog zosta zapomniane, nie mog zagin. Naley je przechowywa jak skarb, rozwaa je oraz stosowa! Jeli pjdziecie za ich wskazaniami, bdziecie zawsze szczliwi. Istot moich nauk jest panowanie nad wasnym umysem. Chrocie wasze umysy od podania, a wasze ciaa i myli bd czyste, a sowa prawdziwe. Rozmylajc o przemijaniu ycia, bdziecie zdolni oprze si zachannoci i zoci, unikniecie wszelkiego za. Jeli wystawiony przez podanie na prb umys ulegnie zwalczcie 15

pokusy. Naley by panem wasnego umysu . Umys czowieka moe uczyni go Budd, moe rwnie uczyni go bydlciem. Czowiek, ktry bdzc schodzi na z drog, staje si demonem; owiecony -zostaje Budd. Kontrolujcie, wic wasze umysy i nie pozwlcie im zej z waciwej cieki. 3. Zgodnie z tym, czego nauczaem, musicie szanowa si nawzajem i unika sporw. Nie powinnicie rozdziela si jak woda i oliwa, lecz czy jak mleko i woda. Studiujcie, nauczajcie i wiczcie razem. Nie trwocie czasu i nie osabiajcie umysw bezczynnoci ani sporami. Radujcie si kwiatami Owiecenia i zbierajcie owoce, ktre odnajduj ci, co id waciw drog. Podajc t drog, posiadem nauki, ktre wam przekazywaem. Stosujcie si do nich i postpujcie zgodnie z nimi we wszelkich okolicznociach. Jeli je lekcewaycie znaczy to, ecie mnie nigdy nie spotkali mimo e teraz jestecie obok mnie. Jeli za przyjmujecie moje wskazania, jestecie blisko mnie, nawet gdy przebywacie w oddaleniu. 4. Moi uczniowie! Koniec mj si zblia i wkrtce si rozstaniemy, lecz nie rozpaczajcie z tego powodu. ycie zmienia si nieustannie i nikt nie uniknie rozpadu swojego ciaa. I moje czonki rozpadn si po mojej mierci jak zniszczony wz. Nie oddawajcie si jaowemu biadaniu, lecz uwiadomcie sobie, e nie ma nic trwaego, a ycie ludzkie nic nie znaczy. Porzucie niemdre pragnienie, aby to, co przemija, stao si nieprzemijajcym. Demon ziemskich poda zawsze prbuje zwie umys czowieka. Jeli w twoim pokoju mieszka mija, to musisz j wygna, aby mg spa spokojnie. Musicie zerwa okowy doczesnych namitnoci i odrzuci je precz, jak uczynilibycie ze mij. Musicie zdecydowanie broni waszych umysw. 5. Uczniowie moi, oto nadesza ostatnia chwila. Nie zapominajcie, e mier oznacza zaledwie zniknicie ziemskiego ciaa. Powstao ono z rodzicw i odywiao si pokarmem musi wic ulega chorobom i umrze. Lecz to nie ciao ludzkie jest prawdziwym Budd, lecz Owiecenie. Ciao zniknie, za Mdro Owiecenia pozostanie na zawsze w prawdzie Dharmy i w praktyce Dharmy. Nie ten naprawd widzi mnie, kto dostrzega osob, lecz ten, kto przyjmuje moje nauki. 16

Po mojej mierci Dharma bdzie waszym nauczycielem. Pozostaniecie mi wierni, jeli bdziecie przestrzega wskaza Dharmy. Nauczajc w cigu ostatnich czterdziestu piciu lat, niczego nie ukrywaem. Nie ma adnych tajnych nauk, ani ukrytych znacze; wszystko zostao wyoone otwarcie i jasno. Moi drodzy uczniowie, to ju wszystko. Za chwil osign Nirwan. Przekazaem wam moj wol.

17

18

Rozdzia 2 Wieczny i wsawiony Budda

2.1 Jego miosierdzie i lubowania

1. Duch Buddy peen jest wielkiego miosierdzia i wspczucia. Jego wielkie miosierdzie wyraa si w pragnieniu uratowania wszystkich ludzi, wszystkimi moliwymi sposobami. Wielkie wspczucie jest tym, co kae chorowa wraz z chorymi i cierpie wraz cierpicymi. Budda powiedzia: Wasze cierpienie jest cierpieniem i wasza rado jest moj radoci. I nigdy nie jest inaczej, bo On jest jak matka, ktra zawsze kocha swoje dzieci. Miosierdzie ley gboko w naturze Buddy. Wspczucie Buddy wynika z potrzeb ludzi, a wiara ktra jest na nie odpowiedzi, wiedzie go ku Owieceniu. Podobnie matka kocha swe dziecko, a ono dziki temu jest beztroskie i czuje si bezpieczne. Mimo to ludzie nie rozumiej ducha Buddy i trwaj w cierpieniu, ktre nios zudzenia i pragnienia wynikajce z ich niewiedzy. Cierpi przez swe czyny, dokonane pod wpywem ziemskich namitnoci i bdz wrd gr uudy z cikim brzemieniem swych zych uczynkw. 2. Nie naley sobie wyobraa, e miosierdzie Buddy dotyczy jedynie obecnego ycia; jest ono przejawem wiecznego miosierdzia Buddy, ktre istniao od niepamitnych czasw, kiedy ludzko przez sw niewiedz zacza bdzi. Wieczny Budda zawsze ukazuje si ludziom w najbardziej przyjaznej postaci i oarowuje im najlepsz pomoc. 19

Budda Siakjamuni, ktry urodzi si jako ksi w rodzie Siakjw, porzuci wygody swego domu, aby prowadzi ycie ascety. Przez milczc medytacj zdoa osign Owiecenie. Gosi Dharm wrd swoich blinich, a na koniec da jej wiadectwo przez sw ziemsk mier. Dzieo Buddy jest tak wieczne, jak bezgraniczna jest ludzka niewiedza, a miosierdzie Buddy jest tak bezbrzene jak ludzka niewiedza gboka. Gdy Budda postanowi odsun si od wieckiego ycia, uczyni cztery wielkie lubowania. Przysig ratowa wszystkich ludzi, wyrzec si wszelkich ziemskich pragnie, pozna wszystkie nauki oraz osign doskonae Owiecenie. Te luby byy przejawem mioci i miosierdzia, ktre stanowi o naturze Buddy. 3. Budda przede wszystkim rozwija u siebie dobro wobec caego oywionego wiata i unika grzechu zabijania istot, pragnc, aby dziki temu wszyscy ludzie mogli dozna bogosawiestwa dugiego ycia. Uczy si unika grzechu kradziey, aby wszyscy ludzie mieli to, co im potrzebne. Budda unika popeniania cudzostwa, chcc, aby ludzie mogli dozna bogosawiestwa czystoci ducha i nie cierpieli od nienasyconych dz. Dc do swego ideau, Budda unika wszelkiego kamstwa aby wszystkim ludziom dane byo osign spokj ducha pyncy z prawdomwnoci. wiczy si w unikaniu dwulicowoci, aby wszyscy ludzie mogli radowa si koleestwem. wiczy si w unikaniu obraania ludzi, aby wszyscy osignli pogod ducha i yli w zgodzie. Nie prowadzi pustych rozmw, by kademu dane byo yczliwe zrozumienie. Realizujc swj idea, Budda wiczy si w nieuleganiu chciwoci, chcc by dziki jego prawoci ludzie zaznali spokoju pyncego z uwolnienia si od zachannoci. Doskonali si w unikaniu zoci, aby ludzie kocha si nawzajem. wiczy si w pokonywaniu niewiedzy, gdy pragn, by wszyscy ludzie zrozumieli prawo przyczyn i nie lekcewayli go. Zatem miosierdzie Buddy obejmuje wszystkich ludzi, a jego nigdy niesabnca troskliwo suy ich szczciu. On kocha ludzi jak rodzice ko20

chaj swoje dzieci i pragnie dla nich najwyszych bogosawiestw; pragnie, aby zdoali oni przeby ten ocean ycia i mierci.

2.2

Pomoc Buddy i jego sposb wybawienia

1. Sowa Buddy wypowiadane z odlegego brzegu Owiecenia z trudem docieraj do ludzi borykajcych si z losem w wiecie uudy. Wic powraca On na ten wiat, aby przynie nam Swj sposb wybawienia. Budda rzek: Posuchajcie mojej przypowieci. y kiedy bogaty czowiek. Zdarzyo si, e pod jego nieobecno dom jego stan w pomieniach. Gdy wrci, dzieci jego bawiy si wewntrz, nie zauwaywszy poaru. Krzykn do nich: Uciekajcie! Szybko wybiegnijcie z domu. Lecz dzieci go nie posuchay. Lkajc si o nie, zawoa: Mam tu dla was wspaniae zabawki. Wyjdcie z domu i wecie je. Tym razem dzieci posuchay i wybiegy z poncego domu. Ten wiat jest jak poncy dom, lecz ludzie niewiadomi s tego, e mog zgin w pomieniach. Miosierny Budda obmyla sposoby, aby ich ratowa. 2. Rzek Budda: Posuchajcie innej przypowieci. Pewnego razu jedyny syn zamonego czowieka opuci dom i popad w ndz. Ojciec zrobi wszystko, aby go odnale. W poszukiwaniu dotar w odlege strony, lecz tam utraci ostatni lad. Wszelkie wysiki byy bezskuteczne. Po pewnym czasie nieszczsny syn, bkajc si, dotar w rodzinne strony. Ojciec rozpozna go szybko i wysa sub, aby przyprowadzili tuacza do domu. Lecz syn by oniemielony wspaniaoci rezydencji i bojc si, e go oszukaj, nie poszed z nimi. Wtedy ojciec wysa ich ponownie, aby zaproponowali mu sub w domu bogatego pana za odpowiednim wynagrodzeniem. Syn przyj t propozycj i przyby ze sucymi do domu ojca i zosta sug. Ojciec stopniowo powierza mu nowe obowizki, a uczyni go odpowiedzialnym za ca sw posiado i majtek; lecz syn go nie rozpoznawa. 21

Sumienno syna radowaa ojca. Gdy poczu, e mier si zblia, zwoa swoich krewnych i przyjaci i rzek do nich: Oto jest mj jedyny syn, ktrego szukaem przez wiele lat. Od dzi cay mj majtek i posiado nale do niego. Syn by zaskoczony tym wyznaniem i rzek: Nie tylko odzyskaem ojca, ale to wszystko naley do mnie. Bogaty czowiek z tej przypowieci oznacza Budd, a tuajcy si syn wszystkich ludzi. Miosierdzie, ktrym Budda otacza wszystkich ludzi, jest jak mio ojca do jedynego syna. W swej mioci Budda obmyla najlepsze sposoby wskazywania ludziom drogi, nauczania ich i obdarzania skarbem Owiecenia. 3. Miosierdzie Buddy otacza wszystkich ludzi i jest jak deszcz, ktry pada jednakowo na wszystkie roliny. I Jak rozmaite roliny odnosz rne korzyci z tego samego deszczu, tak ludzie o rnych charakterach i yjcy w rnych warunkach rnorodne uzyskuj bogosawiestwa. 4. Rodzice kochaj wszystkie swoje dzieci, lecz najczulsz mioci otaczaj to, ktre jest chore. Miosierdzie Buddy jest jednakie dla wszystkich, lecz w szczeglnoci dowiadczaj go ci, ktrym nie wiadomo przysparza najciszego brzemienia za i cierpie. Gdy soce wstaje na wschodnim niebie i usuwa z ziemi ciemnoci, sprawiedliwie owietla wszystkie krainy. W podobny sposb miosierdzie Buddy otacza wszystkich ludzi, utwierdzajc ich w dobrym i przewodzc im przeciw zu. Budda rozwietla mroki niewiadomoci i wiedzie ludzi ku Owieceniu. Budda jest ojcem w Swym miosierdziu i matk w Swej dobroci. Ludzie czsto dziaaj z wielk gorliwoci, przez niewiadomo oddajc si ziemskim namitnociom. Budda rwnie jest gorliwy w swym miosierdziu dla ludzi. Pozbawieni Jego miosierdzia, s oni bezradni. Jako dzieci Buddy powinni przyj Jego sposoby wybawienia.

2.3

Wieczny Budda

1. Ludzie na og wyobraaj sobie, e Budda narodzi si jako ksi i zostawszy ebrakiem, odnalaz drog do Owiecenia. W rzeczywistoci 22

przygotowanie byo bardzo dugie, gdy Budda istnia zawsze w tym wiecie, ktry nie ma pocztku ani koca. Jako Wieczny Budda, zna on wszystkich ludzi i stosowa wszelkie sposoby wybawiania. Nie ma nieprawdy w Odwiecznej Dharmie, ktr gosi Budda, gdy On rozumie wszystkie sprawy tego wiata i naucza wszystkich ludzi. Zaprawd, bardzo trudno jest zrozumie ten wiat jakim jest w istocie; gdy mino i jawi si on prawdziwy nie jest taki, i mino e wydaje si faszywy nie jest taki. Niewiadomi ludzie nie mog pozna prawdy wiata. Tylko Budda prawdziwie i do koca wie, jaki jest wiat. I nigdy nie mwi, e jest on prawdziwy lub faszywy, dobry lub zy. On po prostu ukazuje wiat takim, jaki jest. Oto, czego w istocie naucza Budda: wszyscy ludzie powinni kultywowa cnoty zgodnie ze swoj natur, uczynkami i przekonaniami. Nauka to wychodzi poza wszelk armacj i negacj tego wiata. 2. Budda naucza nie tylko za porednictwem sw, lecz rwnie Swoim yciem. Mimo i ycie Jego jest nieskoczone, narodziny i mier s dla niego rodkiem do przebudzenia ludzi przywizanych do ziemskiego ycia. Pewien lekarz oddali si ze swego domu, a jego dzieci w tym czasie niewiadomie zayy trucizn. Gdy wrci, zorientowa si i przygotowa odpowiednie lekarstwo. Niektre dzieci, mniej zatrute, przyjy je i wyzdrowiay. Lecz na inne trucizna podziaaa tak silnie, e nie chciay si leczy. Wiedziony ojcowsk mioci lekarz sign po ostateczny sposb dla skonienia dzieci do zaycia lekarstwa. Powiedzia: Musz uda si w dug podr. Jestem ju stary i lada dzie mog zej z tego wiata. Gdy wrc, bd mg opiekowa si wami, ale jeeli umr choroba bdzie si rozwija. Bagam was, jeli usyszycie o mojej mierci zayjcie lekarstwo, ono usunie trucizn. I wyjecha w podr. Po pewnym czasie wysa do dzieci goca z wiadomoci o swojej mierci. Wiadomo o mierci ojca wstrzsna nimi i zday sobie spraw, e nie bd ju mogy korzysta z dobrodziejstw jego opieki. Byy smutne i bezradne. Przypomniawszy sobie poegnaln prob ojca, przyjy lekarstwo i wyzdrowiay. Nie naley potpia kamstwa ojca lekarza. Budda podobnie jak on posuguje si kcj ycia i mierci, aby ratowa ludzi uwikanych w sieci poda. 23

24

Rozdzia 3 Posta Buddy i Jego przymioty

3.1 Trzy aspekty Ciaa Buddy

1. Nie prbuj rozpozna Buddy na podstawie jego postaci lub atrybutw, gdy ani posta, ani atrybuty nie s prawdziwym Budd. Prawdziwy Budda to samo Owiecenie, za waciw drog do poznania Buddy jest osignicie Owiecenia. Jeli kto, spostrzegajc wspaniae cechy Buddy, myli, e zna Budd ulega zudzeniu niewiadomego oka, gdy Budda nie moe by zamknity w jakim ksztacie ani dostrzeony ludzkim wzrokiem. Podobnie niemoliwym jest rozpoznanie Buddy na podstawie doskonaego opisu jego cech, bowiem atrybutw Buddy nie mona opisa jzykiem ludzi. Mwimy o postaci Wiecznego Buddy, cho nie ma on ustalonej formy i moe si objawi w dowolnym ksztacie. Opisujemy jego cechy, lecz Odwieczny Budda nie ma staych znamion i moe objawi kady ze swoich wspaniaych atrybutw. Jeli kto wyranie posta Buddy lub jasno dostrzega Jego cechy i nie ogranicza swych wyobrae do tej formy i tych cech oznacza to, e jest zdolny ujrze i rozpozna Budd. 2. Osoba Buddy to samo Owiecenie. Nie majc ksztatu ani materialnej postaci, by zawsze i bdzie trwa wiecznie. Nie jest ziemskim ciaem, ktre musi odywia si pokarmem. Jest odwieczn istot, ktrej ciaem jest Mdro. Budda nie dowiadcza wic lku ani choroby. Jest wieczny i niezmienny. 25

Budda wic nie zniknie jak dugo bdzie trwao Owiecenie. Owiecenie jest jak wiato Mdroci, ktre otwiera ludziom oczy na nowe ycie i sprawia, e rodz si w wiecie Buddy. Ci, ktrzy to rozumiej, staj si dziemi Buddy: przestrzegaj Jego Dharmy, szanuj Jego nauki oraz przekazuj je potomnym. Nie ma nic cudowniejszego ni potga Buddy. 3. Ciao Buddy ma trojak natur. Ma ona aspekt Istoty, czyli Dharmakaji, aspekt Moliwoci, czyli Sambhogakaji oraz aspekt Przejawiania, czyli Nirmanakaji. Dharmakaja jest substancj Dharm. Oznacza to, e jest treci samej Prawdy. W tym aspekcie Budda nie ma ksztatu ani barwy. Poniewa nie ma ksztatu ani barwy, nie przybywa i nie oddala si w przestrzeni. Podobnie jak bkitne niebo, obejmuje wszystko, a poniewa jest wszystkim, niczego w nim nie brak. Istnieje nie dlatego, e ludzie w niego wierz; nie znika wic, gdy ludzie o nim zapominaj. Nie ma szczeglnego obowizku ukazywania si ludziom, gdy s szczliwi i spokojni. Podobnie, nie musi znika, gdy s lekcewacy i leniwi. Budda wykracza poza wszelkie wyobraalne kierunki ludzkiego mylenia. W tym aspekcie osoba Buddy wypenia kady zaktek wszechwiata; dociera wszdzie i trwa wiecznie, niezalenie od tego, czy ludzie wierz w Jego istnienie czy wtpi. 4. Sambhogakaja oznacza, e natura Buddy, nie majcy ksztatu duch stanowicy poczenie Miosierdzia i Mdroci, przejawia si za porednictwem symboli narodzin i mierci, symboli czynienia lubw, wicze oraz objawienia Jego witego imienia, aby doprowadzi wszystkich ludzi do wybawienia. Zatem Miosierdzie jest Istot Jego ciaa i w tym duchu Budda uywa wszelkich rodkw, aby wyzwoli wszystkich, ktrzy s do tego przygotowani. Podobnie jak ogie, ktry raz rozniecony nie zaganie dopki jest paliwo, tak Miosierdzie Buddy nie ustanie a do wyczerpania ziemskich namitnoci. I jak wiatr, ktry zwiewa py, Miosierdzie Buddy zwiewa proch ludzkiego cierpienia. Nirmanakaja oznacza, e Budda Moliwoci udzieli ludziom pomocy, ukazujc si wiatu w cielesnej postaci. Stosownie do ludzkich charakterw i moliwoci zrozumienia przedstawi aspekty narodzin, wyrzeczenia si tego 26

wiata i osignicia Owiecenia. Budda w tej postaci posuguje si wszelkimi rodkami, rwnie chorob i mierci, by wskaza ludziom drog. Postaci Buddy jest zasadniczo Dharmakaja. Jako e rne s natury ludzkie, Budda ukazuje si w rozmaitej formie. Mimo e forma ta jest dostosowana do pragnie, uczynkw i zdolnoci czowieka, Budda jest zawsze prawd Dharmy. Chocia ciao Buddy jest trojakie, Jego duch oraz cel jest jeden: wybawienie wszystkich ludzi. Mimo i we wszystkich okolicznociach Budda przejawia si w Swojej czystoci, te objawienia nie s Budd, gdy Budda nie jest ksztatem. On wypenia wszystko; czyni Owiecenie swoim ciaem i jako Owiecenie objawia si wszystkim, ktrzy s w stanie zrozumie Prawd.

3.2

Pojawienie si Buddy

1. Budda rzadko pojawia si na wiecie. Kiedy si pojawia osiga Owiecenie, wprowadza Dharm, zrywa sie zwtpienia, wyrywa korzenie podania i powstrzymuje rdo za, wdrujc bez przeszkd po wiecie. Nie ma nic wspanialszego ni wielbienie Buddy. Budda pojawia si na tym wiecie mki, gdy nie chce opuci cierpicych ludzi. Jego jedynym celem jest goszenie Dharmy i obdarzanie ludzi jej Prawd. Bardzo trudno jest gosi Dharm w tym wiecie penym niesprawiedliwoci i faszywych wartoci; w wiecie zmagajcym si z nienasyconymi dzami i utrapieniami. W swojej mioci i wspczuciu Budda podejmuje walk z tymi przeciwnociami. 2. Budda jest dobrym przyjacielem wszystkich na tym wiecie. Gdy widzi czowieka, ktry ugina si pod wielkim brzemieniem ziemskich namitnoci, wiedziony wspczuciem dzieli z nim ciar. Gdy spotyka kogo cierpicego na skutek zudze, usuwa je czystym wiatem Swojej mdroci. Jak ciel, ktre raduje si yciem u boku swojej matki tak ci, ktrzy usyszeli nauki Buddy, nie chc Go opuci, gdy Jego rady daj im szczcie. 3. Gdy ksiyc zachodzi, ludzie mwi, e znikn; gdy wschodzi mwi, e si pojawi. W rzeczywistoci nie odchodzi ani nie wraca, lecz niezmiennie wieci na niebie. Budda jest jak ksiyc: nie pojawia si i nie znika, 27

mimo i tak nam si wydaje. W swojej mioci do ludzi ukazuje si im, aby ich naucza. Jedn z faz ksiyca ludzie nazywaj peni, inn przybywaniem. W rzeczywistoci ksiyc jest zawsze doskonale okrgy i nie przybywa go ani nie ubywa. I Budda jest jak ksiyc. W oczach ludzi jego obraz moe ulega zmianom, lecz w istocie Budda si nie zmienia. Ksiyc pojawia si wszdzie: ponad przeludnionym miastem, nad senn wiosk, ponad gr i rzek. Mona go ujrze w toni stawu, w dzbanie penym wody i w kropli rosy zawieszonej na liciu. Gdy wdrowiec przebywa setki mil, ksiyc mu towarzyszy. Ludziom wydaje si, e ksiyc si zmienia, lecz jest on stale taki sam. I Budda jest jak ksiyc gdy towarzyszy ludziom w zmieniajcych si warunkach, ukazujc si w rnej formie. Lecz Jego Istota pozostaje niezmienna. 4. Fakt pojawienia si i znikania Buddy mona wytumaczy na zasadzie przyczynowoci: jeli powody i warunki s odpowiednie, Budda pojawia si; gdy powody i warunki nie s waciwe, Budda wydaje si znika z tego wiata. Stan Buddy jest zawsze ten sam, mimo i Budda pojawia si i znika. Znajc t zasad, naley trzyma si cieki Owiecenia i osign Doskona Mdro, nie zwaajc na pozorne zmiany obrazu Buddy w wiecie i w wahaniach ludzkiego umysu. Wyjaniono ju, e Budda nie jest ziemskim ciaem lecz Owieceniem. Ciao mona traktowa jako naczynie; jeli jest ono wypenione Owieceniem, mona je nazwa Budd. Zatem ten, kto jest przywizany do ziemskiej postaci Buddy i biada nad Jego znikniciem, nie bdzie zdolny ujrze prawdziwego Budd. W rzeczywistoci prawdziwa natura wszystkich rzeczy przekracza rozrnienia pojawiania si i znikania, przychodzenia i odchodzenia, dobrego i zego. Wszystkie rzeczy s niesubstancjalne i doskonale jednorodne. Owe rozrnienia wynikaj z bdnej oceny obserwatorw tych zjawisk. Prawdziwa posta Buddy nie powstaje i nie znika.

3.3

Moc Buddy

1. Budda zawdzicza szacunek, jakim si cieszy w wiecie, swoim piciu przymiotom. S to: doskonalszy sposb zachowania si, doskonalszy sposb 28

widzenia wiata, doskonaa mdro, wysza zdolno nauczania oraz moc skaniania ludzi do postpowania zgodnie z Jego nauk. Poza wymienionymi jeszcze osiem przymiotw pozwala Buddzie obdarza ludzi bogosawiestwami i szczciem: sia przysparzania wiatu bezporednich korzyci wypywajcych ze stosowania Jego nauki; waciwego rozrniania dobra i za, tego, co waciwe i co niewaciwe; kierowania ludzi ku Owieceniu przez ukazywanie waciwej drogi; prowadzenia wszystkich ludzi jednakow drog; unikania dumy i wywyszania si; czynienia tego, co zapowiedzia; mwienia o tym, co uczyni; oraz wypeniania lubowa swego miosiernego serca. Dziki medytacjom duch Buddy jest opanowany i spokojny, promieniuje ask i miosierdziem, szczciem i rwnowag. Sprawiedliwie obdziela wszystkich ludzi, oczyszczajc ich skalane umysy i obdarzajc szczciem w doskonaej jednoci ducha. 2. Budda jest dla wszystkich ludzi ojcem i matk. Przez szesnacie miesicy po narodzeniu dziecka ojciec i matka musz mwi do niego dziecicymi sowami; potem stopniowo ucz je mowy dorosych. Tak jak ziemscy rodzice Budda najpierw opiekuje si ludmi, a nastpnie pozostawia ich, aby sami zatroszczyli si o siebie. Pocztkowo pozwala ludziom, aby decydowali o swoich sprawach zgodnie z pragnieniami, potem za daje im bezpieczne i spokojne schronienie. To, co Budda gosi w swoim jzyku, ludzie sysz i przyjmuj w swoim tak, jak gdyby to byo skierowane wycznie do nich. Stan ducha Buddy przewysza ludzk myl i nie moe by wyraony sowami. Jedynie przypowieci mog da o nim wyobraenie. Woda w rzece bywa zamieszana przez przechodzce konie i sonie; lecz rzeka pynie dalej, czysta i nie zmcona tak bahymi przeszkodami. Budda jest jak ogromna rzeka. Ryby i wie innych nauk pywaj w jej gbinach, bezskutecznie starajc si sprzeciwi prdowi; Dharma Buddy pynie dalej, czysta i niezakcona. 3. Mdro Buddy w swej doskonaoci nie ulega skrajnociom uprzedze i zachowuje umiarkowanie, ktre nie da si opisa. Bdc doskonale mdrym, zna on myli i uczucia wszystkich ludzi i wie o wszystkim, co si wydarza na tym wiecie. Jak gwiazdy niebios w spokojnym morzu, tak ludzkie myli, uczucia i przypadki odbijaj si w gbi Mdroci Buddy. Dlatego wanie Budd 29

nazywaj Doskonale Owieconym lub Wszechwiedzcym. Mdro Buddy oywia jaowe umysy ludzi, owieca i naucza o znaczeniu tego wiata, o przyczynach i skutkach, o pojawianiu si i znikaniu. Zaprawd, c na tym wiecie byoby dla ludzi zrozumiae bez pomocy tej Mdroci? 4. Budda nie zawsze objawia si jako Budda. Niekiedy pojawia si jako wcielenie za, czasami przyjmuje posta kobiety, bstwa, krla lub ma stanu. Czasem pojawia si w domu publicznym lub w domu gry. Podczas epidemii ukazuje si pod postaci uzdrawiajcego lekarza. W czasie wojny gosi powcigliwo i lito dla cierpicych; tych, ktrzy wierz, e rzeczy s wiecznotrwae, poucza o przemijaniu i niepewnoci; dumnych i samolubnych uczy pokory i powicenia; tym, ktrzy wpadli w sie ziemskich uciech, ukazuje ndz tego wiata. Dzieo Buddy polega na ukazywaniu przy kadej sposobnoci czystej istoty Dharmakaji (absolutnej natury Buddy); jego lito i miosierdzie wypywaj z Dharmakaji jako nieskoczone ycie i bezgraniczne wiato, przynoszce ludzkoci wybawienie. 5. wiat jest jak nkany poarem dom, ktry ustawicznie rozpada si i jest odbudowywany. Ludzie, tkwic w ciemnocie swej niewiadomoci, trac zmysy w zoci, irytacji, zazdroci, uprzedzeniach i ziemskich namitnociach. S jak dzieci, ktre potrzebuj matki; kady czowiek musi polega na miosierdziu Buddy. Budda jest ojcem caego wiata i wszyscy ludzie s jego dziemi. On jest najbardziej wity ze witych. wiat peen jest cierpienia i ogarnia go ogie mierci i zniszczenia, lecz ludzie s pochonici czcz pogoni za ziemskimi przyjemnociami i nie maj do roztropnoci, aby zda sobie z tego spraw. Budda wiedzia, e ten wiat uudy jest poncym domem Oddali si wic od niego i znalaz schronienie w spokojnym lesie. W swoim wielkim miosierdziu mwi On: Ten wiat niestaoci i cierpienia jest mj. Wszyscy ci niewiadomi i nierozwani ludzie s moimi dziemi. Tylko j mog uwolni ich od zudze i niedoli. Poniewa Budda jest wielkim krlem Dharmy, moe On naucza wszystkich ludzi. Pojawia si wic na wiecie, aby ich obdarza bogosawiestwem. Gosi Dharm, aby wyzwoli ich od cierpienia, lecz czsto Go nie suchaj, gdy podanie zamyka ich uszy. 30

Za ci, ktrzy suchaj jego nauk, s wolni od zudze i niedoli. Ludzie nie mog by wybawieni, jeli polega bd tylko na swojej mdroci rzek Budda musz uwierzy i przyj moj nauk. Naley wic sucha nauki Buddy oraz stosowa j w yciu.

31

32

Cz II DHARMA

33

Rozdzia 4 Przyczynowo
4.1 Czworaka Szlachetna Prawda

1. wiat peen jest cierpienia. Narodziny s cierpieniem, staro jest cierpieniem, choroba i mier s cierpieniem. Cierpieniem jest napotkanie czowieka, ktrego si nienawidzi i rozka z ukochanym; daremna walka o zaspokojenie potrzeb rwnie jest cierpieniem. W istocie, yciu, ktre nie jest wolne od podania i namitnoci, zawsze towarzyszy mka. Jest to tak zwana Prawda o Cierpieniu. Przyczyna ludzkiego cierpienia ley niewtpliwie w podaniach ciaa oraz zudnych, ziemskich namitnociach. Za korzenie tych pragnie i uudy mona odnale w wielkich podaniach zycznych instynktw. Zatem podanie, majce u swojej podstawy potn wol ycia, dy do osignicia tego, co je zaspokoi. Niekiedy jest to nawet mier. Taka jest Prawda o Przyczynie Cierpienia. Jeli zostanie usunita dza ktra jest przyczyn wszelkich ludzkich namitnoci skocz si ludzkie cierpienia. Ta prawda nazywa si Prawd o Usuniciu Cierpienia. Do osignicia stanu, w ktrym nie ma podania ani cierpienia, prowadzi pewna cieka. Jest to Szlachetna Omioraka cieka, a skadaj si na ni: Naleyty Pogld, Naleyte Mylenie, Naleyta Mowa, Naleyte Postpowanie, Naleyty Sposb Zarobkowania, Naleyte Denie, Naleyte Przemylenie oraz Naleyta Koncentracja. Nazywamy to Prawd o Szlachetnej ciece Wiodcej do Ustania Cierpienia. 35

Naley mie zawsze w pamici te Prawdy, gdy ycie pene jest cierpienia i kady, kto chce si wyzwoli od mki, musi zerwa wizy ziemskich pragnie bdce jedyn przyczyn cierpienia. Drog ycia, ktra jest wolna od ziemskich namitnoci i cierpienia, mona pozna wycznie przez Owiecenie. Owiecenie za mona osign jedynie, przestrzegajc Szlachetnej Omiorakiej cieki. 2. Wszyscy poszukujcy Owiecenia musz rozumie t Czworak Szlachetn Prawd. Bez tego bkaliby si w nieskoczono wrd labiryntu yciowych zudze. O tych, ktrzy rozumiej Czworak Szlachetn Prawd, mwi si, e posiedli oczy Owiecenia. Zatem ci, ktrzy pragn stosowa si do nauk Buddy, powinni skupi sw uwag na Czworakiej Szlachetnej Prawdzie i stara si dokadnie j zrozumie. Tak byo zawsze, e wity jeli jest naprawd witym rozumie j i naucza o niej. Gdy czowiek dokadnie zrozumie Czworak Szlachetn Prawd, Omioraka Szlachetna cieka odwiedzie go od podania. Gdy uwolni si od podania, nie bdzie sprzecza si ze wiatem, nie bdzie zabija, kra, nie bdzie cudzooy, oszukiwa, obraa, pochlebia, zazdroci, zoci si, zapomina o przemijaniu ycia i nie zejdzie z waciwej drogi. 3. Przestrzeganie Szlachetnej cieki przypomina wstpowanie do ciemnego pokoju z lamp w doni: ciemno zostaje rozjaniona, a pokj wypenia si wiatem. Ludzie, ktrzy rozumiej znaczenie Szlachetnych Prawd i nauczyli si i Szlachetn ciek, posiedli wiato mdroci, ktre rozjania ciemnoci niewiedzy. Budda prowadzi ludzi, wskazujc im Czworak Szlachetn Prawd. Ci, ktrzy zrozumiej j waciwie, osign Owiecenie i bd mogli prowadzi i wspiera innych w zagmatwanym wiecie, bd oni godni zaufania. Gdy dokadnie zrozumie si Czworak Szlachetn Prawd, wysychaj wszystkie rda ziemskich namitnoci. Rozpoczynajc od Czworakiej Szlachetnej Prawdy, wyznawcy Buddy poznaj wszystkie inne cenne prawdy. Osign mdro i wnikliwo, ktra pozwoli im zrozumie wszystkie znaczenia i stan si zdolni do goszenia Dharmy wrd wszystkich ludw wiata. 36

4.2

Przyczynowo

1. Wszystkie ludzkie cierpienia maj swoje przyczyny i istnieje sposb pooenia im kresu. Bowiem wszystko na wiecie jest wynikiem zbienoci przyczyn i warunkw i wszystko znika, gdy te przyczyny i warunki zmieniaj si i ustaj. Deszcz pada, wiatry wiej, roliny zakwitaj, licie rozwijaj si i opadaj; wszystkie te zjawiska s powizane z przyczynami i warunkami; s przez nie spowodowane i znikaj, gdy zmieniaj si przyczyny i warunki. Czowiek przychodzi na wiat na skutek okolicznoci stworzonych przez rodzicw; ciao jego odywia si pokarmem, za nauczanie i dowiadczenie stanowi poywienie ducha. Zatem zarwno ciao jak i duch s powizane z okolicznociami ulegaj zmianie, gdy zmieniaj si okolicznoci. Wszystko na tym wiecie jest powizane szeregiem wzw, tak jak sie, ktr szereg wzw tworzy. Jeli ktokolwiek myli, e oczko sieci jest czym odrbnym i niezalenym, jest w bdzie. Sie jest sieci, gdy skada si z szeregu poczonych oczek, a kade oczko ma swoje zadanie i miejsce wzgldem pozostaych. 2. Roliny kwitn dziki szeregowi warunkw, ktre doprowadzaj do zakwitnicia; licie opadaj, gdy prowadzi do tego szereg okolicznoci. Kwitnienie nie jest bezwarunkowe, a licie nie opadaj same przez si. Wszystko ma swj czas stawania si i czas odchodzenia; nic nie moe by niezalene i nie podlega zmianom. Wiecznym i niezmiennym prawem tego wiata jest, e wszystko powstaje dziki serii przyczyn i warunkw oraz wszystko znika zgodnie z t zasad; wszystko zmienia si i nic nie pozostaje niezmienione.

4.3

Uzalenienie przyczyn

1. W czym wic tkwi przyczyna ludzkich zmartwie narzeka, cierpienia i trwogi? Czy nie naley jej szuka w powszechnej niewiadomoci i uporze? Ludzie uparcie trwaj w przywizaniu do egoistycznego ycia wrd bogactwa, zaszczytw, przyjemnoci i podniecenia nie zdajc sobie sprawy, e takie wanie ycie jest rdem ludzkich cierpie. 37

Od swego pocztku wiat jest peen nieszcz, wrd ktrych nieuniknione s: choroba, staro i mier. Jeli uwanie zastanowi si nad faktami, trzeba doj do przekonania, e u podstaw wszelkich cierpie ley nienasycone podanie. Gdy bdzie mona poskromi chciwo, skocz si ludzkie cierpienia. Zachanno, ktra opanowaa myli ludzi, jest przejawem ich niewiedzy. Niewiedza i faszywe wyobraenia maj swe rdo w tym, e ludzie nie zdaj sobie sprawy z prawdziwych przyczyn kolejnoci rzeczy. Z niewiadomoci i podania wypywaj nieczyste pragnienia tego, co jest w istocie nieosigalne, do czego jednak ludzie lepo i bezustannie d. W swojej niewiedzy i zachannoci ludzie tworz rozrnienia tam, gdzie w gruncie rzeczy nie ma rnic. Nie istnieje bezwzgldnie rozrnienie midzy susznym i niesusznym postpowaniem. Jednak niewiadomi ludzie wymylaj takie rnice i osdzaj co jako suszne lub niesuszne. Z powodu swej niewiedzy ludzie zawsze maj bdne myli i trac waciwy punkt widzenia. Trzymajc si kurczowo swego ja, podejmuj bdne dziaania i wskutek tego przywizuj si do ycia wrd zudze. Ludzie czyni swe dziaania polem dla wasnego ja. Rozrnienia powstae w omroczonym niewiedz umyle s ziarnem, a nienasycone dze i samowola wasnego ja deszczem; dodajc do tego koncepcj za, tworz wcielenie zudze, ktre im towarzyszy. 2. W istocie rzeczy zudzenia alu, narzekania, cierpienia i trwogi s wic tworem ich wasnych umysw. Cay ten wiat uudy jest tylko cieniem wytwarzanym przez umys. A jednak w tym samym umyle ma swoje rdo wiat Owiecenia. 3. S na tym wiecie trzy bdne punkty widzenia Przyjcie ich prowadzi do zaprzeczenia wszystkiemu w wiecie. Niektrzy sdz, e ludzkim losem kieruje przeznaczenie i to jest pierwsze zapatrywanie. Inni uwaaj, e wszystko zostao stworzone przez Boga, ktry zgodnie ze swoj wol kieruje biegiem spraw. Ci, ktrzy przyjli trzeci punkt widzenia, s przekonani, e wszystko zdarza si przypadkowo, bez przyczyn i uwarunkowa. Jeli wszystko zostao postanowione przez przeznaczenie, to zarwno dobre jak i ze uczynki, dola i niedola zostay zaprogramowane; nie ma nicze38

go, co nie zostaoby zaplanowane. W takim razie wszystkie ludzkie zamiary i wysiki, majce na celu ulepszenia i postp, byyby daremne i nie byoby dla ludzkoci nadziei. Taka sama jest prawda o dwch pozostaych zapatrywaniach. Bo jeli w ostatecznoci wszystko jest w rku Boga lub lepego losu, to czy nie pozostaje jedynie podda si tej sile? Nic dziwnego wic, e ludzie, ktrzy przyjli te koncepcje, trac nadziej i zaniedbuj rozsdne dziaania wiodce do uniknicia za. W istocie wszystkie trzy powysze koncepcje s bdne, gdy wszystko jest skutkiem cigu przyczyn oraz warunkw.

39

40

Rozdzia 5 Teoria Umysu jako sprawcy oraz prawdziwy stan rzeczy

5.1 Nietrwao i brak ego

1. Ciao i umys powstaj co prawda na skutek zbiegu przyczyn, nie oznacza to jednak, e istnieje jakie trwae ja. Poniewa ciao stanowi zbir skadnikw, podlega przemijaniu. Gdyby ciao byo istot trwa i niezalen, mogoby decydowa o swoim dziaaniu. Krl ma moc pochwalania i karania wedug swego uznania; lecz wbrew chci i zamierzeniom ulega chorobie, mimowolnie starzeje si, za jego losy czsto niewiele maj wsplnego z pragnieniami. Umys take nie jest niezalenym ja. Jest on rwnie efektem dziaania przyczyn oraz warunkw i podlega cigym zmianom. Gdyby umys by tym, co mona nazwa trwaym i niezalenym ja, mgby decydowa o swoich dziaaniach; lecz on czsto oddala si od tego, o czym wie, e jest dobre, i wbrew woli oddaje si pogoni za zym. Nie wszystko dzieje si zgodnie z jego yczeniami. 2. Na pytanie: czy ciao jest trwae, czy te przemijajce? trzeba odpowiedzie: przemijajce. Na pytanie: czy przemijajce istnienie jest szczciem, czy cierpieniem? trzeba odpowiedzie: jest cierpieniem. 41

Jeli czowiek wierzy, e co tak nietrwaego, zmiennego i penego cierpienia jest staym i niezalenym ja, czyli ego, popenia powany bd. Ludzki umys rwnie jest przemijajcy i peen cierpienia; nie ma w sobie niczego, co mona by nazwa ego. Zatem ciao i umys, ktre tworz odrbne ycie, oraz otaczajcy je zewntrzny wiat, odlege s od koncepcji wyraanej sowami ja oraz mj. Tylko umys zmcony nieczystymi podaniami i niedostpny dla mdroci trwa uparcie w myleniu kategoriami: ja oraz mj. Poniewa zarwno ciao jak i jego otoczenie wywodz si ze wspdziaajcych przyczyn i warunkw, podlegaj one cigym przemianom, ktrym nie ma koca. W swoich nieustannych zmianach umys ludzki przypomina wod w rzece lub pomie wiecy; jest podobny do skaczcej mapy. Zdajc sobie z tego spraw, czowiek rozumny, ktry pragnie osign Owiecenie porzuca wszelkie przywizanie do ciaa i umysu.

3. Jest na tym wiecie pi rzeczy niewykonalnych: po pierwsze powstrzymanie starzenia si w podeszym wieku; po drugie powstrzymanie choroby; po trzecie odsunicie mierci; po czwarte uniknicie rozpadu, gdy ju nastpuje; po pite uniknicie unicestwienia. Wczeniej czy pniej wszyscy na tym wiecie przekonuj si o tym i wikszo ludzi cierpi z tego powodu; lecz ci, ktrzy usyszeli nauk Buddy, nie cierpi, gdy rozumiej, e s to rzeczy nieuniknione. S te cztery prawdy tego wiata: pierwsza e wszystkie istoty wyrastaj z niewiedzy; druga e wszystko, czego podamy, jest nietrwae, niepewne i bolesne; trzecia, e wszystko, co istnieje, jest rwnie nietrwae, niepewne i bolesne; czwarta e nie istnieje na wiecie nic, co mona okreli sowem ja, lub o czym mona powiedzie mj. Te prawdy ktre mwi o tym, e wszystko jest nietrwae, przemijajce i nie ma w sobie niezalenej i staej istoty s suszne niezalenie od tego, czy Budda jest na wiecie czy nie. S one niepodwaalne. Budda wie o tym i dlatego gosi Dharm wrd wszystkich ludzi. 42

5.2

Teoria umysu jako sprawcy

1. Zarwno uuda jak i Owiecenie maj swoje rdo w umyle, a wszystkie istnienia i zjawiska wynikaj z dziaania umysu przypominajc przedmioty, ktre magik wyjmuje z rkawa. Dziaania umysu nie maj granic, tworz one otoczenie ycia. Nieczysty umys otacza si rzeczami nieczystymi, za umys czysty rzeczami czystymi. Wskutek tego otoczenie podlega jedynie ograniczeniom wynikajcym z dziaa umysu. Umys stwarza swe otoczenie, podobnie jak artysta maluje obraz. Otoczenie tworzone przez Budd jest nieskalane, za tworzone przez ludzi nie jest czyste. Jeden obraz moe zawiera nieskoczon rnorodno szczegw. Podobnie umysy ludzi wypeniaj rodowisko ich ycia. Nie ma na tym wiecie niczego, co nie byoby utworzone przez umys. Budda rozumie doskonale, e wszystko jest wytworem umysu. Ten wic, kto to poj, moe dostrzec prawdziwego Budd. 2. Umys, ktry tworzy swe otoczenie, nigdy nie jest wolny od wspomnie przeszoci, narzeka na teraniejsze ycie oraz lku przed przyszoci, wynikaj bowiem one z niewiedzy i podania. To wanie z powodu ludzkiej niewiedzy i podliwoci powstaje wiat uudy, za rozlegy system wspdziaajcych przyczyn i warunkw istnieje w umyle i nigdzie wicej. Zarwno ycie jak i mier maj swe rdo w umyle i istniej w umyle. Zatem kiedy przemija umys, wiat ycia i mierci odchodzi razem z nim. Niewiadome i pogmatwane ycie jest skutkiem zagubienia si rozumu w jego wiecie uudy. Gdy dowiadujemy si, e poza umysem nie ma tego zudnego wiata, zdezorientowany rozum odzyskuje jasno, a poniewa przestajemy tworzy nieczyste otoczenie osigamy Owiecenie. W taki wanie sposb umys tworzy wiat ycia i mierci, zaleny od niego i przez niego kierowany. Umys jest zawsze panem sytuacji. wiat cierpienia powstaje z bdzenia umysu. 3. Zatem wszystkie rzeczy s przede wszystkim kontrolowane i kierowane przez rozum, s one stworzone przez rozum. Cierpienie towarzyszy czowiekowi, ktry mwi i dziaa, majc nieczysty umys, podobnie koa tocz si 43

za woem cigncym wz. Lecz jeli mow i czynami czowieka kieruje dobry rozum, szczcie nie odstpuje go jak wasny cie. Tym, ktrzy postpuj le, towarzysz myli o niegodziwoci wasnych czynw i wspomnienie tych postpkw Zostaje zachowane, aby zemci si w nastpnych wcieleniach. Za ci, ktrzy dziaaj ze szlachetnych pobudek ciesz si, gdy maj wiadomo waciwego postpowania i s szczliwi, wiedzc, i przyczyni si to do ich szczcia w nastpnych wcieleniach. Jeli umys jest skalany, stopy potykaj si na wyboistej i trudnej drodze; niejeden zdarza si upadek i wiele jest cierpienia. Gdy umys jest czysty cieka jest rwna, a podr spokojna. Ten, kto zaznaje czystoci ciaa i ducha, kroczy ciek, ktra prowadzi do stanu Buddy, zrywa sie egoizmu, odrzuca nieczyste myli oraz ze pragnienia. Czowiek, ktrego umys jest spokojny, yje w pokoju i moe coraz bardziej doskonali swj umys w dzie i w nocy.

5.3

Prawdziwy stan rzeczy

1. Jako e wszystko na tym wiecie jest spowodowane zbienoci przyczyn i warunkw, nie moe by zasadniczych rozrnie midzy rzeczami. Pozorne rnice bior si z bezsensownie rozrniajcych myli ludzkich. Na niebie nie ma rnicy midzy wschodem i zachodem; to ludzie w swoich umysach tworz rozrnienie i wierz, e jest ono prawdziwe. Wszelkie liczby, od jednoci do nieskoczonoci, same w sobie nie maj miary iloci; to ludzie dla swojej wygody przypisuj im rne miary, aby umoliwi wyranie wielkoci. W powszechnym procesie stawania si nie ma istotnej rnicy midzy procesami ycia i rozpadu; to ludzie tworz rozrnienie i nazywaj jedno narodzinami, drugie mierci. Nie ma rozrnienia midzy dziaaniem waciwym a niewaciwym, lecz ludzie dla swojej naiwnej wygody tworz tu rnic. Budda unika takich rozrnie. On spoglda na wiat jak na przepywajcy obok. Wszystko, co okrelone, jest dla Niego iluzj: On wie, e wszystko, do czego umys si przywizuje i co odrzuca, jest niepewne. Dziki temu unika puapek wyobrae i rnicujcego sposobu mylenia. 44

2. Ludzie przywizuj si do przedmiotw sucych wyimaginowanej wygodzie, do bogactw i zaszczytw. I rozpaczliwie trzymaj si ycia. Tworz swoje rozrnienia midzy istnieniem i nieistnieniem, dobrem i zem, prawd i faszem. Dla ludzi ycie jest nieustannym zdobywaniem i przywizywaniem si, dlatego ulegaj zudzeniu mki i cierpienia. Pewien czowiek wybra si w dug podr. Dotarszy do rzeki, pomyla: Bardzo trudno i niebezpiecznie byoby podrowa po tej stronie rzeki. Drugi brzeg wydaje si dostpniejszy, lecz jak si tam dosta?. I zbudowa sobie tratw z gazi i trzciny, na ktrej bezpiecznie przeprawi si na drugi brzeg. Wtedy pomyla: Ta tratwa bya mi bardzo przydatna w przeprawie. Nie pozostawi jej na brzegu, aby si zmarnowaa, lecz zabior j ze sob. W ten sposb w czowiek dobrowolnie obarczy si niepotrzebnym ciarem. Czy mona go nazwa rozumnym? Ta przypowie uczy nas, e rzecz, nawet dobra gdy przestaje by uyteczna powinna by odrzucona; tym bardziej rzecz za. Budda uczyni zasad swojego ycia unikanie bezcelowych i niepotrzebnych dyskusji. 3. Rzeczy nie przychodz i nie odchodz, nie pojawiaj si i nie znikaj. Zatem nie otrzymuje si ich i nie traci. Budda uczy, e rzeczy nie pojawiaj si i nie znikaj, gdy przewyszaj zarwno stwierdzenie istnienia jak i jego zaprzeczenie. Oznacza to, e wszystko jest harmoni i nastpstwem przyczyn i warunkw, a wic rzecz samodzielnie nie istnieje. Mona zatem powiedzie, e nie istnieje. Rwnoczenie ze wzgldu na to, e ma zwizek z przyczynami i warunkami nie mona powiedzie, e nie istnieje. Przywizywanie si do przedmiotu ze wzgldu na jego form jest rdem zudze. Bez przywizywania si do formy nie ma faszywego wyobraenia ani bezsensownego zudzenia. Owiecenie jest mdroci, ktra pozwala rozumie t prawd i nie ulega naiwnym zudzeniom. wiat jest podobny do snu, a jego bogactwa s nccym miraem. Rzeczy nie maj w sobie realnoci, podobnie jak pozorne odlegoci na obrazku przypominaj gorczkowe omamy. 4. Powanym bdem jest wiara, e rzeczy stworzone przez niepoliczaln seri przyczyn mog trwa wiecznie; takie wyobraenie nazywane jest teori trwaoci. Rwnie wielkim bdem jest przekonanie, e rzeczy znikaj zupenie. Jest to teoria nieistnienia. 45

Te kategorie wiecznego ycia i wiecznej mierci, istnienia i nieistnienia, nie odnosz si do istotnej natury rzeczy lecz tylko do ich powierzchownoci, ktr widzi skalany ludzki wzrok. W swoim podaniu ludzie przywizuj si do powierzchownoci, lecz przywizanie i rozrnienia obce s waciwej naturze rzeczy. Poniewa wszystko jest efektem cigu przyczyn okolicznoci, powierzchowno rzeczy zmienia si nieustannie; nie ma w tym staoci, ktra powinna by cech kadej autentycznej substancji. To wanie z powodu cigych zmian powierzchownoci przyrwnujemy rzeczy do mirau lub snu. Lecz rzeczy w swojej waciwej naturze s stae i niezmienne, pomimo zmian powierzchownoci. Gdy czowiek patrzy na rzek, widzi rzek. Lecz godny demon, ktry widzi ogie w wodzie moe zobaczy w rzece ogie. Mona mwi o rzece czowiekowi, lecz mwienie o niej tej legendarnej istocie byoby bezcelowe. Podobnie jest z wszystkim: rzeczy s podobne do zudze i nie mona o nich powiedzie, e istniej ani e nie istniej. Bdem jest identykowanie przemijajcego ycia z niezmiennym yciem prawdy. Nie mona rwnie powiedzie, e poza tym wiatem przemian i pozorw istnieje inny wiat trwaoci i prawdy. Bdem jest traktowa ten wiat zarwno jako przemijajcy, jak i jako realny. Lecz niewiadomi ludzie na tym wiecie przyjmuj, e jest on realny i dziaaj zgodnie z tym absurdalnym zaoeniem. Poniewa wiat jest jedynie iluzj, ich dziaania oparte s na bdzie i przynosz im tylko szkod oraz przysparzaj cierpie. Mdrzec wiadomy tego, e wiat jest jedynie zud, nie postpuje tak jak gdyby by on realny; dziki temu unika cierpienia.

5.4

Droga rodkowa

1. Ci, ktrzy wybieraj drog wiodc do Owiecenia, musz wystrzega si dwch skrajnoci. Pierwsz jest uleganie podaniom ciaa. Drug jest przeciwiestwo pierwszej: wybiera j czowiek, pragncy odsun si od tego ycia, ktry wpada w skrajno ascetycznej dyscypliny, nierozsdnie zadrczajc ciao oraz umys. Szlachetn ciek, ktra przewysza obie te skrajnoci i wiedzie ku 46

Owieceniu, mdroci i spokojowi ducha, mona nazwa Drog rodkow. Czym jest ta Droga rodkowa? Skada si na ni Omioraka Szlachetna cieka: naleyty pogld, naleyte mylenie, naleyta mowa, naleyte postpowanie, naleyty sposb zarobkowania, naleyte denie, naleyte przemylenie oraz naleyta koncentracja. Jak ju powiedziano, wszystko pojawia si i znika w wyniku nieskoczonego cigu przyczyn. Ludzie niewiadomi rozpatruj ycie w kategoriach istnienia i nieistnienia. Lecz mdrcy wiedz, e ycie jest ponad istnieniem i nieistnieniem, e przewysza jedno i drugie; taki wanie punkt widzenia odpowiada Drodze rodkowej. 2. Wyobramy sobie kod niesion prdem rzeki Jeli nie zostanie ona wyrzucona na brzeg i nie zatonie, nie bdzie wyowiona przez czowieka ani si nie rozpadnie, ostatecznie dotrze do morza. ycie jest jak ta koda pynca z biegiem wielkiej rzeki. Jeli czowiek nie przywizuje si do korzystania z przyjemnoci i nie oddaje si samoudrczeniu, odsunwszy si od ycia; jeli nie wpada w dum z powodu swych cnt ani nie przywizuje si do swych zych postpkw; jeli w poszukiwaniu Owiecenia nie pogardza zudzeniami ani si ich obawia taki czowiek poda Drog rodkow. Wane jest, aby postpujc ciek wiodc ku Owieceniu, nie popa i nie wplta si w adn skrajno aby i Drog rodkow. Wiedzc, e rzeczy ani istniej ani nie istniej i pamitajc o podobnej do snu naturze wszystkiego nie naley da si uwie dumie ze swej indywidualnoci czy z dobrych uczynkw, ani te niczemu innemu. Jeli czowiek chce unikn wcignicia w wir swoich poda, na samym pocztku musi nauczy si nie ubiega si o przedmioty, aby nie przyzwyczaja si do nich i nie przywizywa. Nie powinien przywizywa si do istnienia ani do nieistnienia, do niczego wewntrz ani na zewntrz, do dobrego ani do zego, do prawdziwego ani faszywego. Jeeli czowiek przywie si do rzeczy od razu rozpocznie si ycie wrd uudy. Ten, kto poda Szlachetn ciek ku Owieceniu, nie ulega alowi i nie ywi nadziei, lecz ze spokojem ducha i poczuciem naturalnego porzdku przyjmuje to, co si zdarzy. 3. Owiecenie nie ma okrelonej formy ani natury, w ktrej moe si przejawia; jak te w samym Owieceniu nie ma nic, co mogoby by owiecone. Owiecenie istnieje wycznie dlatego, e istnieje zuda i niewiedza. Jeli one znikn, zniknie rwnie Owiecenie. Kiedy nie bdzie Owiecenia, 47

zniknie niewiadomo i uuda. Naley wic wystrzega si mylenia o Owieceniu jako o rzeczy, ktr naley zdoby, gdy moe si to sta przeszkod. Gdy umys, ktry pozostawa w ciemnoci, osiga Owiecenie, odchodzi, a to, co nazywamy Owieceniem, odchodzi razem z nim. Jak dugo ludzie podaj Owiecenia i ubiegaj si o nie tak dugo ulegaj zudzeniu, a wic ci, ktrzy d do Owiecenia, nie powinni chciwie ubiega si o nie, a jeli je osign, nie powinni tkwi w nim nieruchomo. Kiedy czowiek osiga Owiecenie, znaczy to, e wszystko jest samym Owieceniem jako takim, a wic czowiek winien poda ku Owieceniu, a jego myli, uczucia i Owiecenie stan si identyczne, tak jak s identyczne w rzeczywistoci. 4. Ta koncepcja uniwersalnej jednoci mwica, e rzeczy w swojej waciwej naturze nie maj cech wyrniajcych nazywa si Siunjata. Siunjata oznacza niesubstancjalno, nienarodzenie, brak wasnej natury oraz niedwoisto. Mwimy, e rzeczy nie s narodzone i nie bywaj zniszczone bo same w sobie nie maj form, ani cech charakterystycznych. We waciwej naturze rzeczy nie ma niczego, co mona by opisa, posugujc si rozrnieniami i dlatego rzeczy nazywamy niesubstancjalnymi. Jak ju powiedziano, rzeczy pojawiaj si i znikaj w rezultacie zbienoci przyczyn i okolicznoci. Nic i nigdy nie istnieje osobno. Wszystko ma odniesienie do wszystkiego innego. Gdziekolwiek jest wiato, jest te i cie; gdziekolwiek jest dugotrwao, jest szybkie przemijanie; gdziekolwiek jest biel, jest te czer. Rwnie waciwa natura rzeczy nie moe istnie osobno; dlatego rzeczy nazywamy niesubstancjalnymi. To samo rozumowanie prowadzi do wniosku, e Owiecenie nie moe istnie niezalenie od niewiedzy, ani te niewiedza bez Owiecenia. Czy moe istnie dwoisto, jeli rzeczy nie rni si w swojej istotnej naturze? 5. Ludzie zwykle myl, e s zwizani z narodzinami i mierci, lecz takie pojcia nie odpowiadaj rzeczywistoci. Kiedy uwiadomi sobie t prawd, bd rozumie nauk o niedwoistoci narodzin i mierci. Ludziom bliska jest koncepcja ego i dlatego wanie lgn do idei posiadania. Poniewa jednak ego nie istnieje, nie moe by rwnie mowy o po48

siadaniu. Kiedy zdadz sobie spraw z tej prawdy, bd rwnie w stanie zrozumie istot niedwoistoci. Ludzie s przywizani do rozrnienia midzy czystoci i nieczystoci, lecz w naturze rzeczy nie ma takiego rozrnienia, gdy wynika ono z faszywego i bezsensownego wyobraenia. W podobny sposb rozrniaj dobro i zo, podczas gdy dobro i zo osobno nie istniej. Podajcy ciek ku Przebudzeniu nie widz tu dwoistoci; nie wychwalaj dobra i nie potpiaj za, ani te nie pogardzaj dobrem i nie pobaaj zu. Ludzie z natury obawiaj si nieszczcia i pragn powodzenia. Jeli jednak zastanowi si nad tym rozrnieniem niepowodzenie czsto okazuje si sukcesem, za powodzenie prowadzi do nieszczcia. Czowiek rozumny uczy si przyjmowa zmieniajce si yciowe okolicznoci jako co naturalnego, nie podnieca si sukcesem i nie by przygnbionym porak. Wynika to ze zrozumienia prawdy o niedwoistoci. Zatem wszystkie sowa wyraajce dwoisto jak istnienie i nieistnienie, ziemskie namitnoci i znajomo prawdy, czysto i nieczysto, dobro i zo wszystkie te okrelenia, ktre w mylach czowieka tworz pary przeciwiestw, nie s wypowiadane ani rozumiane zgodnie ze swoj prawdziw natur. Unikajc takich okrele i zwizanych z nimi emocji ludzie postpuj zgodnie z duchem uniwersalnej prawdy Siunjaty. 6. Tak jak czysty i pachncy kwiat lotosu wyrasta z bagiennego muu, a nie z czystej gleby pola na wyynie czyste rdo Owiecenia i stanu Buddy wytryskuje pord brudu ziemskich namitnoci. Nawet bdne wizje heretykw i zudzenia ziemskich pasji mog by ziarnem stanu Buddy. Gdy nurek chce zdoby pery, musi stawi czoo gronym rekinom i postrzpionym rafom, aby dotrze do morskiego dna. Tak samo czowiek, ktry pragnie zdoby drogocenn per Owiecenia, musi zmierzy si z niebezpieczestwami ziemskich poda. Musi bdzi w zagubieniu wrd potnych turni egoizmu i pychy, zanim zakiekuje w nim pragnienie odnalezienia drogi do Owiecenia. Legenda mwi o pustelniku, ktry tak bardzo pragn znale prawdziw drog, e wspi si na gr mieczw i rzuci si w ogie; znis to dziki swojej nadziei. Ten, kto jest zdecydowany podj ryzyko drogi, napotka orzewiajcy wiatr na szczycie najeonych mieczami gr samolubstwa i wrd pomieni nienawici, i zrozumie, e egoizm i ziemskie namitnoci, 49

z ktrymi walczy, s wanie Owieceniem. 7. Nauka Buddy prowadzi nas od rnicujcej koncepcji dwch sprzecznych punktw widzenia ku myleniu niedualistycznemu. Bdem jest poszukiwanie tego, o czym myli si, e jest dobre i waciwe, a unikanie tego, co wydaje si ze. Utrzymywanie, e wszystkie rzeczy s puste i przemijajce, jest rwnie wielkim bdem jak upieranie si, e s one realne i niezmienne. Czowiek przywizany do swojego ja popenia bd, gdy nie moe ustrzec si przed niezadowoleniem i cierpieniem. Jeli jest przekonany, e ja nie istnieje rwnie jest w bdzie i bezuyteczna byaby dla niego Droga Prawdy. Gdy ludzie twierdz, e wszystko jest cierpieniem myl si; gdy twierdz, e wszystko jest szczciem, rwnie popeniaj bd. Budda naucza nas Drogi rodkowej, gdzie dwoisto przemienia si w jedno. Droga ta przewysza owe przeciwstawne koncepcje.

50

Rozdzia 6 Natura Buddy

6.1 Duch czystoci

1. Umysowoci ludzi s bardzo zrnicowane pod wzgldem charakteru i poziomu. Niektrzy s mdrzy, inni gupi; s dobrotliwi i o przykrym usposobieniu; niektrymi atwo pokierowa, a innymi trudno; s ludzie o umysach czystych i o zbrukanych. Jednake rnice te nie maj znaczenia, gdy chodzi o osignicie Owiecenia. wiat jest jak staw peen lotosw wielu odmian, ktrych kwiaty maj rne barwy. S wrd nich biae, rowe, niebieskie i te; niektre wzrastaj pod wod, inne rozpocieraj swe patki na powierzchni, inne unosz je ponad wod. Ludzie s znacznie bardziej zrnicowani. Rnica pci nie ma znaczenia, gdy zarwno kobiety jak i mczyni mog dziki odpowiednim wiczeniom osign Owiecenie. Aby by trenerem soni, naley mie pi predyspozycji: dobre zdrowie, pewno siebie, wytrwao, szczero zamierze oraz mdro. Podobne przymioty trzeba posiada, aby mc poda Szlachetn ciek ku Owieceniu. Jeli kto je posiada niezalenie od pci moe osign Owiecenie. Poznawanie nauki Buddy nie musi trwa dugo, gdy natura wszystkich ludzi ma w sobie skonno do Owiecenia. 2. W praktyce drogi ku Owieceniu ludzie widz Budd swoim wzrokiem i wierz w Niego swoimi umysami. A oczy, ktre widz Budd i umys, ktry wierzy, s tymi samymi oczami i tym samym umysem, ktre do pewnego dnia bdziy w wiecie narodzin i mierci. Jeli kraj napadaj rozbjnicy, krl musi znale ich obozowisko za51

nim na nich uderzy. Podobnie osaczony przez ziemskie namitnoci czowiek powinien najpierw sprawdzi, jakie jest ich rdo. Gdy czowiek przebywajcy w domu otwiera oczy, pocztkowo widzi jego wntrze, a dopiero pniej zauwaa to, co jest za oknami. W podobny sposb nasz wzrok nie moe dostrzec rzeczy zewntrznych, zanim nie dojrzy tego, co jest w domu. Jeli w ciele jest umys, to powinien on przede wszystkim zna jego wntrze; lecz ludzie na og interesuj si rzeczami zewntrznymi i zdaj si niewiele wiedzie o wntrzu ciaa i niewiele o nie dba. Gdyby umys znajdowa si poza ciaem w jaki sposb mgby utrzymywa kontakt z potrzebami ciaa? W rzeczywistoci ciao czuje to, co umys wie, za umys zdaje sobie spraw z tego, co czuje ciao. Zatem nie mona powiedzie, e umys jest poza ciaem. Gdzie wic znajduje si substancja umysu? 3. Od niepamitnych czasw ludzie bdzili w niewiedzy, zaleni od swoich czynw i zmyleni dwoma faszywymi wyobraeniami. Po pierwsze byli oni przekonani, e rnicujcy rozum, bdcy podstaw tego ycia narodzin i mierci, jest ich prawdziw natur: po drugie nie zdawali sobie sprawy z tego, e maj w sobie czysty umys Owiecenia, ktry stanowi ich prawdziw natur, a skryty jest za rnicujcym rozumem. Gdy czowiek zaciska pi i podnosi rami, wzrok spostrzega to, a umys rozrnia ten ruch. Lecz rozum ktry rozrnia, nie jest prawdziwym umysem. Rozrniajcy umys dostrzega tylko urojon rnic, utworzon przez podanie oraz inne namitnoci zwizane z wasnym ja. Jest on jaowy i niesubstancjalny oraz podlega wpywowi przyczyn i okolicznoci, zmieniajc si nieustannie. Poniewa jednak ludzie wierz, e umys ten jest ich prawdziwym umysem, zudzenie to docza si do przyczyn i okolicznoci powodujcych cierpienie. Czowiek rozwiera do i rozum zdaje sobie z tego spraw. Co spowodowao ten ruch: umys czy rka? A moe ani umys ani rka? Jeli rka porusza si, umys jej towarzyszy i odwrotnie. Umys, ktry porusza, jest tylko powierzchownym przejawem umysu, nie jest to umys prawdziwy i fundamentalny. 4. Zasadniczo kady ma czysty umys, zwykle jednak jest on skaony pyem ziemskich namitnoci, ktre maj swe rdo w yciowych okolicz52

nociach. Ten zbrukany umys nie jest istot natury czowieka: co w nim dodano co, co jest intruzem, moe nawet gociem w tym domu, lecz nie gospodarzem. Ksiyc jest czsto ukryty za chmurami, lecz czysto jego pozostaje nieskaona i chmury nie maj na niego wpywu. Nie naley ulega zudzeniu, e skalany umys jest wasnym, prawdziwym umysem czowieka. Trzeba stale o tym pamita i stara si rozbudzi w sobie czystego i niezmiennego, fundamentalnego ducha Owiecenia. Gdy pozostajc we wadaniu zmiennego i skalanego umysu oraz dajc si omami wypaczonym ideom, bdzi si w wiecie zudze. Zamieszanie i zudzenia w ludzkim umyle s pobudzane przez podanie oraz przez jego reakcje na zmieniajce si okolicznoci. Umys, ktrego nie wzburzaj wydarzenia, ktry we wszelkich warunkach zachowuje czysto i spokj, jest prawdziwym umysem i on powinien kierowa. Nie mona powiedzie, e znika zajazd, gdy nie wida w nim gocia. Podobnie nie mona stwierdzi, e znika prawdziwe ja, gdy znika skalana myl, ktr uksztatoway zmienne okolicznoci ycia. To, co zmienia si pod wpywem warunkw, nie jest prawdziw natur ludzkiego umysu. 5. Wyobramy sobie sal wykadow, jasn gdy owietla j soce, a ciemn po zachodzie. Mona myle o wietle, e odchodzi wraz ze socem i o ciemnoci, e nastaje z noc, ale nie mona tak myle o umyle, ktry postrzega wiato i ciemno. Wraliwy na wiato i ciemno umys nie moe by nikomu przywrcony; moe on jedynie powrci do swej prawdziwej natury, ktra jest jego fundamentaln istot. To jedynie przemijajcy stan umysu stwierdza, e wstaje dzie, gdy soce wschodzi i e rozpoczyna si noc, gdy zachodzi. To jedynie przemijajcy stan umysu zmienia si wraz ze zmieniajcymi si okolicznociami yciowymi: nie jest to umys rzeczywisty i prawdziwy. Autentyczn natur czowieka jest fundamentalny i prawdziwy umys, ktry rozumie istot jasnoci i ciemnoci. Przemijajce odczucia dobra i za, mioci i nienawici, wywoane przez otoczenie i zmieniajce si warunki zewntrzne, s tylko przejciowymi reakcjami, a ich rdo tkwi w splamieniu ludzkiego umysu. 53

Istnieje czysta i niezbrukana, fundamentalna i prawdziwa istota umysu; jest ona wolna od pragnie i ziemskich namitnoci, ktrym ulega umys. Woda jest okrga w okrgym naczyniu, a kwadratowa w kwadratowym, jednak sama nie ma okrelonego ksztatu. Ludzie czsto zapominaj o tym, nawet jeli o tym wiedz. Ludzie uwaaj niektre rzeczy za ze, inne za dobre; jedne lubi, a innych nie lubi; odrniaj istnienie od nieistnienia. Przywizanie do tych pozorw powoduje, e cierpi. Gdyby ludzie wyrzekli si przywizania do tych wymylonych i faszywych rozrnie i odnaleli autentyczny umys, ich duch i ciao byyby wolne od skalania i cierpienia i zaznaliby niezakconego spokoju.

6.2

Natura Buddy

1. Mwilimy o czystym i prawdziwym, fundamentalnym umyle. Jest to natura Buddy, Ziarno Buddyjskoci. Mona rozpali ogie, umieszczajc soczewk pomidzy socem a kbkiem waty. Skd bierze si ten ogie? Soczewka znajduje si w ogromnej odlegoci od soca, lecz pomie niewtpliwie pojawia si za jej porednictwem. Gdyby wata nie bya z natury swej palna, pomie nie mgby powsta. Jeli wiato Mdroci Buddy koncentruje si na ludzkim umyle, w podobny sposb rozpala si w nim jego prawdziw natur Buddyjsko. Blask tej Mdroci owieca umysy ludzi i budzi wiar w Budd. Budda umieszcza sw soczewk ponad wszystkimi ludmi, aby moga w nich zapon wiara. 2. Ludzie czsto lekcewa pokrewiestwo swojego umysu z owiecon mdroci Buddy. Na skutek tego wpadaj w sida ziemskich namitnoci i przywizuj si do rozrnie midzy dobrem a zem, uskarajc si na swoj niewol i cierpienia. Dlaczego ludzie, posiadajc fundamentalny i czysty umys, cigle tkwi w faszywych wyobraeniach, skazujc si na bdzenie w wiecie zudze i cierpienia gdy wokoo peno jest wiata Mdroci Buddy? y kiedy czowiek, ktry spojrza na odwrotn stron lustra, a nie zobaczywszy w niej swego odbicia, popad w obd. Jake niepotrzebne jest to szalestwo ludzi, gdy spojrz w odwrotn stron lustra! 54

Niemdrze i niepotrzebnie cierpi czowiek, ktremu nie udaje si osign Owiecenia, gdy tego oczekuje. Owiecenie nie moe zawie. Niepowodzenie spotyka tych, ktrzy dugo poszukuj owiecenia w swoim rozrniajcym umyle, nie zdajc sobie sprawy, e nie jest to prawdziwy umys lecz urojony, powstay na skutek nagromadzenia zudze i zachannoci, przesaniajcych i ukrywajcych prawdziwy umys . Jeli usunie si te faszywe wyobraenia, nastpi Owiecenie. Moe si to wyda dziwne, lecz gdy ludzie osign Owiecenie, przekonaj si, e nie byoby go bez bdnych wyobrae. 3. Natura Buddy nie ma swojego kresu. Mimo i niegodziwi ludzie mog odrodzi si jako bydlta lub godne demony albo dostan si do pieka, nigdy nie utrac swej natury Buddy. Ludzkie pokrewiestwo z Buddyjskoci nigdy nie bdzie cakowicie zniszczone, nawet jeli zostanie pogrzebane w skalaniu ciaa lub ukryte w korzeniach ziemskich namitnoci i zapomniane. 4. Stara opowie mwi o czowieku, ktry upi si i zapad w gboki sen. Jego przyjaciel pozosta przy nim tak dugo, jak mg, lecz wreszcie musia odej. Obawiajc si, e picy popadnie w ndz, ukry w jego ubraniu klejnot. Gdy czowiek wytrzewia, zacz wczy si po okolicy biedny i godny, nie wiedzc o ukrytym klejnocie. Po dugim czasie mczyni znw si spotkali, przyjaciel powiedzia biedakowi o klejnocie i poradzi, aby go odszuka. Ludzie przypominaj pijanego czowieka z tej opowieci, gdy bdz w yciu narodzin i mierci, cierpic i nie zdajc sobie sprawy z tego, e w ich naturze ukryty jest czysty i nieskalany skarb natura Buddy. Jakkolwiek niewiadomi byliby ludzie najwyszej natury, ktr ma w sobie kady czowiek i jakkolwiek byliby znikczemniali i niewiadomi, Budda nigdy nie przestaje w nich wierzy. Albowiem On wie, e nawet w najgorszym z nich s ukryte wszystkie cnoty Buddyjskoci. Budda budzi wiar w ludziach ktrzy, zwodzeni przez niewiedz, nie mog dostrzec w sobie natury Buddy. Odwodzi ich od mrzonek i uczy, e nie ma zasadniczej rnicy midzy nimi a Budd. 5. Budda jest tym, ktry osign stan Buddy, za ludzie s zdolni osign stan Buddy taka jest midzy nimi rnica. Jeli jednak czowiek wyobraa sobie, e osign Owiecenie, oszukuje 55

samego siebie, gdy mimo i by moe idzie we waciwym kierunku, nie osign jeszcze stanu Buddy. Natura Buddy nie objawia si bez wytrwaego i penego wiary wysiku, a dzieo nie jest zakoczone zanim osignie si stan Buddy. 6. Pewnego razu krl zebra kilku lepcw wok sonia i kaza im opowiedzie, jaki jest so. Jeden z nich dotkn ka i powiedzia, e so jest podobny do ogromnej marchwi. Inny dotkn ucha i stwierdzi, e jest jak wielki wachlarz; ktry dotkn tuowia i powiedzia, e jest podobny do tuczka. Jeszcze inny, ktry dotkn nogi sonia rzek, e jest on jak modzierz; a ten ktry uchwyci ogon, stwierdzi, e so jest podobny do liny. aden z nich nie by w stanie okreli krlowi prawdziwego ksztatu sonia. W podobny sposb mona czciowo opisa natur ludzk, lecz nikt nie jest w stanie opisa prawdziwej natury ludzkiej istoty, natury Buddy. Istnieje tylko jeden sposb poznania prawdziwej, nieprzemijajcej ludzkiej natury natury Buddy, ktra nie moe by zakcana ziemskimi podaniami ani zniszczona przez mier jest to moliwe przez Budd i jego szlachetn nauk.

6.3

Natura Buddy i brak ego

1. Mwilimy o naturze Buddy tak, jakby mona j byo opisa, jakby bya podobna do duszy, o ktrej mwi inne nauki. Tak jednak nie jest. Pojcie trwaego ja zostao wymylone przez rnicujcy umys, ktry uchwyci si go i przywiza do niego, lecz musi je odrzuci. W przeciwiestwie do tego, natura Buddy nie da si opisa; trzeba j najpierw odkry. Popd pewnym wzgldem przypomina ona trwae ja, lecz nie jest ja w tym sensie, w ktrym czy si ono z wyraeniami ja jestem czy mj. Wiara w istnienie nietrwaego ja jest mylnym przekonaniem, gdy zakada ona istnienie tego, czego nie ma. Bdem jest rwnie odrzucenie natury Buddy, bowiem oznacza nieistnienie tego, co w istocie istnieje. Moe to wyjani nastpujca przypowie. Pewna matka posza ze swoim chorym dzieckiem do lekarza. On da dziecku lekarstwo i pouczy matk, aby nie karmia do czasu, kiedy lek bdzie przetrawiony. Kobieta posmarowaa piersi gorzk substancj, aby dziecko nie chciao ssa. Po pewnym czasie, gdy lekarstwo zostao przyswojone, oczycia pier 56

i podaa j do ssania. Kobieta ta z mioci ratowaa swe dziecko w taki sposb. Podobnie Budda pragnie wyzwoli nas z naszych bdw: zaprzecza istnieniu trwaego ja, aby usun niezrozumienie i zerwa przywizanie do swego ja; gdy znika przywizanie i niezrozumienie, odkrywa On prawdziwy umys, ktrym jest natura Buddy. Przywizanie do swojego ja prowadzi do zudze, za wiara we wasn natur Buddy wiedzie ludzi ku Owieceniu. Pewna biedna kobieta otrzymaa w spadku szkatuk. I nadal ya w ndzy, nie wiedzc, e w rodku jest zoto a do czasu, gdy kto otworzy szkatuk i pokaza jej zawarto. Podobnie Budda otwiera umysy ludzi i ukazuje im czysto natury Buddy, ktra jest w nich. 2. Jeli kady ma natur Buddy, to dlaczego tak wiele cierpienia zadaj sobie ludzie nawzajem, oszukujc i zabijajc? I dlaczego tak wielkie s rnice stanowisk i zamonoci? y kiedy zapanik, ktry mia zwyczaj dla ozdoby nosi na czole drogocenny kamie. Pewnego razu, gdy zmaga si z przeciwnikiem, kamie zosta wgnieciony w ciao. Zapanik uda si do chirurga, aby ten opatrzy ran. Myla, e utraci klejnot. Gdy lekarz przystpi do opatrywania, ujrza kamie tkwicy w ciele, pokryty krwi i kurzem. Przynis lustro i pokaza w nim zapanikowi jego klejnot. Natura Buddy jest jak drogocenny kamie z tej opowieci: pokrywa j brud i py innych zainteresowa i ludzie sdz, e j utracili. Lecz dobry nauczyciel odkrywa j przed nimi. Natura Buddy istnieje w kadym, niezalenie od tego jak gboko jest ukryta wrd podania, zoci i gupoty, jak bardzo jest pogrona przez czyny i ich konsekwencje. Natury Buddy nie mona utraci ani zniszczy. Gdy usuwa si wszystko, co kala czowieka, ona wczeniej czy pniej znw si pojawia. Zapanikowi z przypowieci pokazano kamie tkwicy w jego ciele przy pomocy lustra. W podobny sposb ludzie mog odkry sw wasn natur Buddy dziki wiatoci Buddy. 3. Natura Buddy jest zawsze czysta i spokojna, bez wzgldu na warunki i otoczenie, w jakim yj ludzie. Mleko jest biae, niezalenie od tego, czy krowa jest czerwona, biaa czy czarna. W podobny sposb czysto natury Buddy nie zaley od czynw ludzi i od tego, w jaki sposb wpywaj one na 57

ich ycie. Ludzie w Indiach opowiadaj ba o tajemniczym leczniczym zielu ukrytym wrd wysokich traw rosncych w Himalajach. Przez dugi czas ludzie poszukiwali go daremnie. Wreszcie pewnemu mdrcowi udao si odnale je, dziki szczeglnemu zapachowi ziela. Czowiek w do koca ycia zbiera je i przechowywa w beczce, ale po jego mierci sodki eliksir cudownego ziela pozosta ukryty w pewnym odlegym, grskim rdle, za woda w beczce skwaniaa i staa si szkodliwa. Natura Buddy jest w podobny sposb ukryta pod dzikim gszczem ziemskich namitnoci i trudno j odkry. Budda odkry j i objawi ludziom, a poniewa zdolnoci ludzi s zrnicowane, kady odczuwa j inaczej. 4. Diament jest najtwardszym materiaem, jaki znamy. Piasek i kamie mona zetrze na py, lecz diament nie dozna uszczerbku. Natura Buddy jest podobna do diamentu, gdy nie moe by naruszona. Ciao i rozum czowieka przemin, lecz natura Buddy nie moe ulec zniszczeniu. Natura Buddy jest tym, co w czowieku najwspanialsze. Budda uczy, e mimo i rnice ludzkich charakterw na przykad midzy mczyznami a kobietami s ogromne, natura Buddy jest jednakowa. Czyste zoto otrzymuje si, topic rud i usuwajc wszelkie domieszki. Gdyby ludzie przetopili rud swoich umysw i odrzucili wszystkie nieczyste, ziemskie namitnoci oraz egoizm, odkryliby czyst natur Buddy, ktra jest w kadym.

58

Rozdzia 7 Ludzkie bdzenie

7.1 Natura ludzka

1. S dwa rodzaje ziemskich namitnoci, ktre kalaj skrywaj czysto natury Buddy. Pierwszym z nich jest zamiowanie do analizowania i rozprawiania, wprowadzajce zamieszanie w osdach. Drugi rodzaj to namitno do przey emocjonalnych, ktra powoduje pomieszanie wartoci. Iluzje rozumowania i zud praktyki mona traktowa jako przyczyny ludzkiej nieczystoci. Maj one dwa pierwotne rda: niewiedz oraz podanie. Zudzenia w myleniu wynikaj z niewiedzy, za zudzenia w dziaaniu maj sw przyczyn w podaniu; w gruncie rzeczy te dwie grupy stanowi wsplnie rdo wszelkich nieszcz. Gdy ludzie s niewiadomi, nie mog rozumowa poprawnie i pewnie. Poniewa ulegaj pragnieniu ycia, w sposb nieunikniony oddaj si pogoni za wszystkim i przywizuj si do wszystkiego. To wanie nieustanne pragnienie wszystkiego, co si widzi i o czym si syszy, a co przynosi przyjemno, przyzwyczaja do ycia wrd zudze. Istniej nawet ludzie, ktrym bliskie jest pragnienie mierci ciaa. Z tych wanie rde wypywa wszelka zachanno, zo, gupota, niezrozumienie, uraza i zazdro, pochlebstwo, oszustwo i pycha, pogarda, pijastwo oraz samolubstwo. 59

2. Zachanno powstaje z bdnego wyobraenia o satysfakcji; zo z bdnej oceny spraw swoich oraz otoczenia, gupota za z niezdolnoci stwierdzenia, jakie postpowanie jest waciwe. Zachanno, zo i gupota nazywane s trzema pomieniami wiata. Pomie chciwoci spala tych, ktrym podliwo odebraa waciwy punkt widzenia; ogie zoci pochania tych, ktrzy utracili swj prawdziwy umys z powodu gniewu; za ogie gupoty ogarnia ludzi, ktrzy pozbawili si prawdziwego umysu, gdy nie suchali i nie przyjli nauk Buddy. Zaprawd, wiat ten jest trawiony wieloma poarami. Pon ognie chciwoci, gniewu, ognie gupoty, zalepienia i egoizmu, ognie zniedonienia, choroby i mierci, ognie smutku, narzeka, cierpienia i niepokoju. Pomienie te szalej wszdzie. Spalaj nie tylko swoj oar, lecz powoduj cierpienia innych i wiod ich do zych uczynkw ciaa, mowy i umysu. Z ran, ktre wypalaj, cieknie trujca ropa i skaa wszystkich, ktrzy s w pobliu, sprowadzajc ich na ze cieki. 3. Zachanno powstaje w powizaniu z zadowoleniem, zo w zwizku z niezadowoleniem, za gupota wynika z nieczystoci myli. Zo chciwoci zawiera w sobie niewiele nieczystoci, lecz trudno je usun; zo gniewu ma w sobie wicej nieczystoci, lecz atwo je wykorzeni, za zo gupoty jest bardzo nieczyste i trudno je pokona. Ludzie powinni gasi te pomienie gdziekolwiek si pojawi waciwie oceniajc, co moe da prawdziw satysfakcj, cile kontrolujc reakcj umysu w niekorzystnych okolicznociach yciowych i zawsze pamitajc, e Budda naucza, i naley by dobrym i yczliwym. Gdy mdre, czyste i niesamolubne myli wypeni umys, zo nie bdzie mogo si rozwija. 4. Chciwo, zo, gupota s jak gorczka. Czowiek, ktry si ni zarazi, bdzie cierpia drczony bezsennoci, nawet w wygodnym pokoju. Ci, ktrych nie trawi ta gorczka, maj spokojny sen i w chodn zimow noc na ziemi pod lekkim okryciem z lici i w upaln letni noc zamknici w ciasnym pokoju. Zachanno, zo i gupota stanowi zatem trzy rda wszelkiego ludzkiego nieszczcia. Aby uwolni si od tych przyczyn zgryzoty, naley przestrzega nauk, wiczy koncentracj umysu oraz posi mdro. Przestrzeganie nauk zlikwiduje nieczysto podliwoci, waciwa koncentracja umysu usunie kalajc zo, za mdro usunie nieczysto gupoty. 60

5. Podania ludzkie s nieskoczone. S jak pragnienie czowieka pijcego son wod, ktre nie jest zaspokojone, lecz staje si coraz wiksze. Tak wanie jest z czowiekiem, ktry pragnie zaspokoi swe podania: jego niezadowolenie wzrasta i mno si nieszczcia. Zaspokojenie pragnie nigdy nie zadowala, zawsze pozostawia po sobie niepokj i rozdranienie, ktrego nie mona zagodzi. Niemono zaspokojenia poda czsto prowadzi do obkania. Aby uczyni zado swym pragnieniom, ludzie zmagaj si i walcz midzy sob krl przeciw krlowi, wasal przeciw wasalowi, rodzice przeciw dzieciom, brat przeciw bratu i przyjaciel przeciw przyjacielowi. Walcz, a nawet zabijaj si dla zadouczynienia swym pragnieniom. Ludzie czsto rujnuj swe ycie, prbujc zaspokoi podania. Kradn, oszukuj i cudzoo. A gdy zostanie to ujawnione, cierpi, ponoszc w pohabieniu odpowiedni kar. Podanie jest tak bezwzgldne, e ludzie grzesz przeciw swojemu ciau, swoim sowom i swemu rozumowi, uwiadamiajc sobie przy tym, e zaspokojenie w kocowym efekcie przyniesie nieszczcie i cierpienie. A za tym id cierpienia w nastpnym wiecie i niepokj o los w nastpnym yciu. 6. Z wszystkich ziemskich pragnie najsilniejsza jest cielesna dza. Ona zdaje si wlec za sob wszystkie inne podania. dza wydaje si przygotowywa grunt, na ktrym wyrastaj inne pragnienia. Jest jak demon poerajcy wszystkie dobre uczynki tego wiata. To mija czajca si w ogrodzie wrd kwiatw, ksajca tych, ktrzy wchodz w poszukiwaniu pikna. dza cielesna jest jak pncze, co wspina si na drzewo, opanowuje wszystkie gazie i niszczy je. Zapuszcza swoje macki do uczu czowieka, wysysa rozsdek a do zniszczenia umysu. Jest przynt rozrzucon przez zego demona, ktr gupi ludzie chwytaj, dajc si wcign w gb wiata za. Gdy wysuszon ko zwily krwi, pies bdzie wgryza si w ni a do utraty si. dza jest dla czowieka tym, czym jest taka ko dla psa: pragnieniem prowadzcym do wyczerpania. Jeli rzuci si kawa padliny midzy dwie dzikie bestie, bd walczy o ni, szarpic si pazurami. Gupiec, ktry niesie przed sob pochodni, idc pod wiatr, poparzy si. Tak jak te dwie bestie i jak gupi czowiek, ludzie rani si i parz za spraw ziemskich namitnoci. 61

7. atwo jest osoni ciao przed zatrutymi strzaami, lecz nie mona osoni umysu przed trujcymi dami, ktre powstaj w nim samym. Chciwo, zo, gupota oraz zalepienie w egoizmie to cztery da, ktre wyrastaj w umyle i skaaj go mierteln trucizn. Ludzie zaraeni zachannoci, zoci i gupot kami, oszukuj, obraaj i obmawiaj. Za sowami za id czyny zabijanie, kradzie i cudzostwo. Trzy ze stany umysu, cztery ze sowa oraz trzy ze czyny, przedstawiaj dziesi gronych postaci za. Gdy ludzie przyzwyczaj si do kamstwa, niewiadomie popeniaj wszelkie ze uczynki. Musz kama zanim postpi nikczemnie. A gdy ju zaczn kama, bd niefrasobliwie popenia i dalsze niegodziwoci. Zachanno, dza, strach, zo, niepowodzenia i zmartwienia wszystko to ma swe rdo w gupocie. Gupota jest wic najgroniejsz z trucizn. 8. Podanie jest przyczyn dziaania, za dziaanie przynosi cierpienie; podanie, dziaanie i cierpienie stanowi jakby wiecznie obracajce si koo. Ruch tego koa nie ma pocztku ani koca; czy mona si wic wyzwoli z cigu reinkarnacji? Nieskoczony szereg nastpstw kae przecie, aby po yciu nastpowao kolejne ycie. Z prochw i koci pozostaych po spaleniu kolejnych wciele, ktre przyjmujemy w tej nieskoczonej wdrwce, mona by usypa gr, za matczyne mleko wyssane w kolejnych egzystencjach przepenioby morze. Wszyscy ludzie maj co prawda natur Buddy, lecz jest ona tak gboko ukryta pod nieczystymi, ziemskimi podaniami, tak e dugo pozostaje nieznana. Wanie dlatego cierpienie jest tak powszechne, a nieszczsne ywoty nastpuj po sobie w nieskoczono. Uleganie zachannoci, zoci i gupocie powoduje gromadzenie si zych uczynkw i warunkuje powtrne narodziny, za przestrzeganie nauki Buddy oddala rda za i kadzie kres odradzaniu si w wiecie cierpie.

7.2

Charakter czowieka

1. Natura czowieka jest jak zwarty gszcz, do ktrego nie mona wej i ktry trudno jest zbada. Natura zwierzt jest znacznie atwiejsza do zrozumienia. Niemniej jednak mona wyrni wrd ludzkich charakterw oglnie 62

rzecz biorc cztery rodzaje. Pierwszy rodzaj reprezentuj ci, ktrzy za spraw bdnych nauk cierpi, yjc w umartwieniu. Drugi rodzaj obejmuje ludzi wywoujcych cierpienia innych przez swoje okruciestwo kradnc, zabijajc i popeniajc inne niegodne czyny. Do trzeciej grupy zaliczaj ci ludzie, ktrzy s rdem wasnych cierpie i cierpie innych. S wreszcie tacy, ktrzy nie cierpi i oszczdzaj cierpie innym. Ludzie nalecy do tej czwartej grupy, dziki stosowaniu si do nauk Buddy, nie ulegaj podliwoci, zoci ani gupocie lecz yjc mdrze i spokojnie, s yczliwi, nie zabijaj i nie kradn. 2. yj na wiecie trzy rodzaje ludzi. Jedni s podobni do liter wykutych w skale: atwo ulegaj zoci, a gniewne myl i dugo pozostaj w ich umysach. Inni s jak litery napisane na piasku: rwnie ulegaj zoci, lecz gniew szybko ich opuszcza. Jeszcze inni podobni s literom pisanym na pyncej wodzie: nie przywizuj si do swoich myli i nie przejmuj si zorzeczeniami ani plotkami, za umysy ich s czyste i spokojne. S jeszcze inne trzy grupy ludzi. Pierwsza obejmuje wyniosych, ktrzy dziaaj pochopnie i nigdy nie s usatysfakcjonowani. Ich natur atwo jest zrozumie. S te ludzie uprzejmi, ktrzy dziaaj zawsze w sposb przemylany. Ich natura jest trudna do zrozumienia. S wreszcie tacy, ktrzy cakowicie przezwyciyli podanie natury tych nie mona poj. Zatem ludzi mona klasykowa na rne sposoby, lecz natur ich jest trudno zrozumie. Tylko Budda rozumie ludzi i dziki swojej mdroci udziela im rnorodnych nauk.

7.3

Przypowieci o ludzkim yciu

1. ycie ludzkie mona przedstawi w formie alegorycznej opowieci. Pewien czowiek pyn odzi w d rzeki. Kto z brzegu ostrzeg go: Nie wiosuj tak beztrosko, pync z rwcym nurtem: w dole rzeki s skalne progi i odmty pene niebezpiecznych wirw, a w grotach czatuj krokodyle i demony. Zginiesz, jeli popyniesz dalej. W tej przypowieci rwcy nurt oznacza rozwize ycie; beztroskie wiosowanie uleganie podaniom; progi wynikajce z tego cierpienia; gbiny pene wirw oznaczaj uciechy; krokodyle i demony zaamanie zdrowia i mier, ktre kocz ycie pene rozpusty i dogadzania sobie. 63

Woajcy kto z brzegu oznacza Budd. A oto inna alegoria. Pewien czowiek, popeniwszy przestpstwo, ucieka przed stranikami. Postanowiwszy ukry si na dnie zaronitego parowu, zaczyna opuszcza si po pnczach, wijcych si na zboczach. Gdy jest ju prawie na dnie, zauwaa tam pezajce mije. Decyduje wic dla bezpieczestwa trzyma si pnczy. Po pewnym czasie jego ramiona sabn i spostrzega dwie myszy, bia i czarn przegryzajce pncza. Jeli rolina zerwie si czowiek w spadnie pomidzy mije i zginie. Patrzc w gr, zbieg nagle zauwaa gniazdo pszcz, z ktrego skapuj krople miodu. Zapominajc o niebezpieczestwach, delektuje si jego sodycz. Czowiek oznacza tego, ktry urodzi si, aby cierpie i umrze samotnie. Stranicy oraz mije to ciao z wszelkimi jego podaniami. Pncza oznaczaj cigo ludzkiego ycia. Dwie myszy, biaa i czarna symbolizuj upyw czasu: dni, noce i przemijajce lata. Mid oznacza zmysowe przyjemnoci, ktre maskuj cierpienia upywajcych lat. 2. Oto jeszcze jedna alegoria. Krl umieszcza w skrzyni cztery mije i poleca sudze, aby si nimi opiekowa. Nakazuje naleycie dba o nie i zabrania pod kar mierci rozdrania ktrkolwiek z nich. Zdjty strachem suga Postanawia wyrzuci skrzyni i uciec. Krl wysya piciu stranikw, aby go pojmali. Stranicy pocztkowo zbliaj si do zbiega przyjanie, zamierzajc uj go przez zaskoczenie. On im jednak nie dowierza i ucieka do innej wsi. Tam ma widzenie, a gos mwi mu, e w tej wsi nie znajdzie bezpiecznego schronienia, gdy czyha na niego szeciu rozbjnikw. Wylkniony ucieka wic dalej, a dociera na brzeg rwcej rzeki, ktra zamyka mu dalsz drog. Mylc stale o grocych niebezpieczestwach, buduje tratw i szczliwie przeprawia si na drug stron wzburzonego nurtu. Tam wreszcie osiga bezpieczestwo i uspokojenie. Cztery mije w skrzyni oznaczaj cztery elementy, z ktrych skada si ciao: ziemi, wod, ogie i powietrze. Ciao, pozostajc w mocy dzy, jest wrogiem umysu. Zatem zbieg stara si uciec od ciaa. Piciu stranikw, ktrzy zbliaj si przyjanie symbolizuje pi zespow tworzcych ciao i umys: ksztat, uczucie, postrzeganie, wol oraz wiadomo. Bezpieczne schronienie to sze zmysw, ktre w istocie wcale nie stanowi bezpiecznego schronienia, za szeciu rozbjnikw oznacza sze 64

wrae tych zmysw. Tak wic zbieg dostrzega niebezpieczestwo w szeciu zmysach, ucieka jeszcze dalej i dociera do rwcego nurtu ziemskich poda. Wtedy buduje tratw z dobrej nauki Buddy i bezpiecznie pokonuje ywio. 3. S trzy takie niebezpieczne sytuacje, kiedy syn nie moe pomc swej matce, a matka nie moe pomc synowi: poar, powd oraz zdradziecki napad. Jednake nawet w tych niebezpiecznych i bolesnych okolicznociach istnieje jaka moliwo wzajemnej pomocy. Istniej jednak trzy takie okolicznoci, gdy matka nie jest w stanie ratowa syna, a syn nie moe ratowa swej matki. Te trzy okolicznoci to: choroba, starzenie si i mier. Czy syn moe starze si zamiast matki, gdy ona osignie podeszy wiek? Czy matka moe przyj na siebie chorob swego syna? Jake mog sobie pomc, gdy nadejdzie chwila mierci? Choby najbardziej si kochali i byli sobie najblisi, w tych okolicznociach nie s w stanie sobie dopomc. 4. Pewnego razu Jama, legendarny Krl Piekie, spyta czowieka, ktry dosta si do pieka za ze uczynki popenione w yciu, czy spotka trzech wysacw niebios. Czowiek odrzek: Nie, Panie. Nigdy nie spotkaem takich wysannikw. Jama zapyta, czy spotka kiedy zamanego wiekiem starca, ktry wdrowa, podpierajc si kosturem. Czowiek odpowiedzia: Tak, Panie. Czsto widywaem takich ludzi. Wtedy Jama rzek: Twoje obecne cierpienie jest kar za to, e nie rozpozna wysannika niebios, ktry pod postaci starca ostrzega ci, e musisz zmieni swe postpowanie zanim si postarzejesz. Po czym zapyta go, czy widzia kiedykolwiek biednego, schorowanego i opuszczonego czowieka. Tak, Panie. Widziaem wielu takich ludzi. Wtedy Jama rzek: Dostae si tutaj, gdy nie rozpoznae w nich wysannikw niebieskich, ktrzy ostrzegali ci przed tw wasn chorob. I raz jeszcze zapyta, czy widzia w swoim yciu martwego czowieka. Tak. Panie. Wielokro byem wiadkiem mierci. A Jama powiedzia: Nie poznae w zmarych posacw nieba, ktrzy ukazali ci, ku czemu zmierzasz. Gdyby ich rozpozna i zrozumia ostrzeenie, zmieniby swe postpowanie i nie traby do tego miejsca cierpie. 5. Pewnego razu moda kobieta imieniem Kisagotami, ona bogatego 65

czowieka, postradaa zmysy, gdy jej dziecko umaro. Wziwszy w ramiona martwe ciao, chodzia od domu do domu, bagajc ludzi, aby je uleczyli. Nikt nie mg speni jej proby, lecz wreszcie jaki wyznawca Buddy poradzi jej, aby posza do Bogosawionego, ktry w owym czasie przebywa w Detawana. Kobieta zaniosa martwe dziecko do Buddy. Bogosawiony spojrza na ni ze wspczuciem i rzek: Aby uzdrowi twoje dziecko musz mie kilka ziaren maku; id i przynie cztery lub pi ziaren z domu, w ktrym nie zagocia mier. I obkana posza szuka domu, gdzie nigdy nie bya mier, lecz by to trud daremny. Musiaa wreszcie wrci do Buddy. W jego spokojnej obecnoci umys rozjani si i zrozumiaa znaczenie jego sw. Zabraa martwe ciao i pochowaa je, a nastpnie powrcia do Buddy i zostaa jego wyznawczyni.

7.4

Rzeczywisto ludzkiego ycia

1. Ludzie na tym wiecie s skonni do samolubstwa i nieyczliwoci, nie umiej kocha i szanowa si nawzajem. Dyskutuj i sprzeczaj si w bahych sprawach, co przynosi im tylko szkod i cierpienie. ycie staje si pospnym krgiem nieszcz. Zamoni i biedni martwi si o pienidze, cierpi z powodu ndzy i z powodu bogactwa. Poniewa yciem ich kieruje chciwo, nigdy nie s zaspokojeni ani usatysfakcjonowani. Bogacz, ktry ma posiado, obawia si o ni; obawia si o sw rezydencj i o inne dobra. Boi si, e przydarzy mu si jakie nieszczcie, e dom sponie, e wami si rabusie, e padnie oar porywaczy. Obawia si rwnie mierci i martwi o dalsze losy swej fortuny. W istocie droga ku mierci jest samotna i nikt nie moe w niej umierajcemu towarzyszy. Biedak zawsze cierpi z powodu niedostatku, a to rozbudza odwieczne pragnienie posiadania ziemi i domu. Bdc opanowanym chciwoci, wyniszcza swe ciao oraz umys i umiera, zanim przyjdzie staro. Wydaje mu si, i cay wiat sprzysig si przeciw niemu i nawet droga ku mierci wydaje si samotna jak duga podr, w ktrej nikt nie bdzie towarzyszy. 66

2. Jest na wiecie pi rodzajw za. Pierwszym z nich jest okruciestwo. Kade stworzenie, nawet owad, walczy przeciw innym. Silny atakuje sabego, saby oszukuje silniejszego. Walka i okruciestwo jest wszdzie. Drugie zo stanowi brak jasnego rozgraniczenia praw ojca i syna, starszego i modszego brata, ma i ony, starszego i modszego czowieka. Ludzie przy kadej okazji pragn wywyszy si i czerpa korzyci z innych. Oszukuj si nawzajem, s podstpni i nieszczerzy. Trzecim zem jest brak wyranych zasad co do postpowania mczyzn i kobiet. Zarwno mczyni jak i kobiety miewaj nieczyste i podliwe myli i pragnienia, ktre prowadz do wtpliwych moralnie czynw, a czsto do sporw i ktni, niesprawiedliwoci i niegodziwoci. Czwarte zo stanowi skonno ludzi do nierespektowania praw innych, przeceniania wasnej wanoci kosztem innych, dawania zych przykadw postpowania przejawia si w oszustwach, oszczerstwach i zorzeczeniach. Pitym zem jest skonno ludzi do zaniedbywania swoich powinnoci wobec innych. Zbyt wiele myli si o wasnej wygodzie i wasnych pragnieniach. Ludzie zapominaj o przysugach, jakie im uczyniono i przysparzaj innym zmartwie, co czsto prowadzi do wielkiej niesprawiedliwoci. 3. Ludzie powinni by dla siebie bardziej przyjani, winni szanowa innych za ich dobre cechy i pomaga im w potrzebie. Zamiast tego s samolubni i nieczuli, wady innych wzbudzaj w nich pogard, a zalety niech. Ta odraza zwykle z czasem narasta, aby sta si wreszcie nie do zniesienia. Uczucia niechci nie od razu przeradzaj si w akty przemocy. Pocztkowo zatruwaj ycie zoci i nienawici tak gboko, e ta zo i nienawi zapisuje si na trwae w umyle i przenika do cyklu kolejnych wciele. Zaprawd, w tym wiecie dzy czowiek rodzi si samotny i umiera samotnie, nikt nie dzieli z nim jego kary, ktra przychodzi w nastpnym yciu. Prawo przyczyny i skutku jest uniwersalne: kady musi dwiga swoje brzemi grzechw i odebra za nie zapat. To samo prawo dotyczy dobrych uczynkw. yczliwo i dobro przynosi powodzenie i szczcie. 4. Gdy z upywem lat ludzie uwiadamiaj sobie, jak bardzo ogranicza ich podliwo, przyzwyczajenia oraz cierpienie, popadaj w przygnbienie i zniechcenie. W tym zniechceniu czsto sprzeczaj si z innymi, coraz gbiej pograjc si w grzechu, i rezygnuj z prb pjcia waciw drog. 67

Czsto ycie koczy si niewczesn mierci w okresie najwikszych niegodziwoci, a wtedy czeka ich wieczne cierpienie. Popadanie w zniechcenie z powodu niepowodze i cierpie jest w najwyszym stopniu sprzeczne z natur oraz prawami niebieskimi i ziemskimi, powoduje wic cierpienie zarwno na tym wiecie, jak i w nastpnych -po mierci. Prawd jest, e wszystko w tym yciu jest przemijajce i niepewne Godne ubolewania jest gdy kto, nie liczc si z tym, prbuje szuka przyjemnoci i zaspokojenia swych poda. 5. To, e ludzie myl i dziaaj egoistycznie, jest w tym wiecie cierpienia naturalne; naturalne jest wic rwnie, e wynika z tego udrka i niedola. Ludzie dbaj jedynie o siebie, za innych lekcewa. Pozwalaj swoim pragnieniom przerodzi si w zachanno, dz oraz wszelkie rodzaje za, musz wic cierpie nieskoczenie. Czas zbytku nie trwa dugo, lecz przemija bardzo prdko; niczym na tym wiecie nie mona dugo si rozkoszowa. 6. Zatem ludzie powinni pki s modzi i zdrowi odrzuci precz wszelk chciwo oraz przywizanie do spraw ziemskich i gorliwie poszukiwa prawdziwego Owiecenia, bowiem nie mona znale trwaego oparcia i szczcia inaczej ni przez Owiecenie. Jednake wikszo ludzi nie wierzy w to prawo przyczyny i skutku lub je lekceway. Trwaj oni w swojej podliwoci i samolubstwie niepomni tego, e dobre uczynki przynosz szczcie, a ze niepowodzenie. W gruncie rzeczy nie wierz rwnie, e czyny popenione w tym yciu warunkuj nastpne ycie, i obarczaj odpowiedzialnoci za skutki swoich grzechw innych ludzi. Narzekaj i pacz nad swymi cierpieniami, zupenie nie rozumiejc, jaki wpyw maj ich obecne czyny na kolejne ycia, i e istnieje zwizek midzy teraniejszymi cierpieniami a postpowaniem w poprzednich yciach. Myl jedynie o obecnym podaniu i o obecnym cierpieniu. Nic w wiecie nie jest stae ani trwae; wszystko jest zmienne, chwilowe i nie do przewidzenia. Lecz ludzie, niewiadomi i egoistyczni, s zajci tylko pragnieniami i cierpieniami chwili biecej. Nie suchaj ani nie prbuj zrozumie dalszych nauk; po prostu oddaj si sprawom teraniejszym, bogactwu i dzy. 7. Od niepamitnych czasw nieskoczona liczba ludzi narodzia si w tym 68

wiecie uudy i cierpienia i rodz si nadal. Na szczcie wiat posiada nauki Buddy, ludzie mog z nich korzysta i znale w nich pomoc. Zatem myli ludzi powinny by gbokie, winni oni zachowa umys w czystoci, a ciao w zdrowiu, unika zachannoci oraz za i poszukiwa dobra. Do nas nauki Buddy na szczcie dotary. Powinnimy stara si wierzy im i pragn narodzi si w Czystym Kraju Buddy. Znajc nauki Buddy, nie powinnimy naladowa innych w zachannoci grzesznym postpowaniu, ani te zatrzymywa tych nauk dla siebie lecz powinnimy stosowa si do nich i przekazywa je innym.

69

70

Rozdzia 8 Wyzwolenie proponowane przez Budd

8.1 lubowania Buddy Amidy

1. Jak ju wyjaniono, ludzie zawsze oddaj si ziemskim podaniom, popeniaj stale nowe grzechy i dwigaj brzemi niewybaczalnych uczynkw. Ich wasna mdro i wola nie wystarcza, aby wyzwoli si z podliwoci i zwyczaju dogadzania sobie. Jeli nie s zdolni do pokonania i odrzucenia ziemskich poda, jake mog oczekiwa, e zici si ich prawdziwa natura i osign stan Buddy? Budda, ktry cakowicie zrozumia natur czowieka, jest ludziom wielce yczliwy i lubowa, e dokona wszystkiego, co moliwe, nawet za cen niewyobraalnego trudu, aby wyzwoli ich ze strachu i cierpienia. eby tego dokona, w niepamitnych czasach przyj posta Bodhisattwy i zoy nastpujce lubowania: (a) Mimo i zostan Budd, nie bd nim w peni zanim si upewni, e kady w moim kraju osignie Owiecenie i zostanie Budd. (b) Mimo i zostan Budd, nie bd nim w peni zanim moje dobroczynne wiato nie ogarnie caego wiata. (c) Mimo i zostan Budd, nie bd nim w peni zanim ycie moje nie przetrwa wieki i nie wybawi niezliczone rzesze ludzi. (d) Mimo i zostan Budd, nie bd nim w peni, zanim wszyscy Buddowie z dziesiciu stron wiata nie bd zgodnie sawi mojego imienia. 71

(e) Mimo i zostan Budd, nie bd nim w peni, zanim wszyscy ludzie, ktrzy bd ze szczer wiar dy do odrodzenia si w moim kraju, dziesiciokro powtarzajc z ufnoci moje imi, nie narodz si tam. (f) Mimo i zostan Budd, nie bd nim w peni, zanim ludzie z wszystkich stron wiata nie postanowi osign Owiecenie, nie bd doskonali si w cnotach oraz szczerze pragn narodzenia w mym kraju; bd im si ukazywa w chwili mierci w otoczeniu wielkich Bodhisattww, witajc ich w moim kraju. (g) Mimo i zostan Budd, nie bd nim w peni, zanim ludzie we wszystkich krajach wiata, syszc moje imi, nie bd myle o moim kraju i pragn w nim si narodzi, i nie bd w tym celu sadzi ziarna cnoty; i nie zdoaj osign wszystko zgodnie z pragnieniem serca. (h) Mimo i zostan Budd, nie bd nim w peni, zanim pewnym bdzie, e wszyscy ktrzy narodz si w moim Czystym Kraju osign stan Buddy i bd mogli prowadzi innych ku Owieceniu i okazywa wielkie miosierdzie. (i) Mimo i zostan Budd, nie bd nim w peni, zanim wpyw mojego miosierdzia Wyzwolenie proponowane przez Budd nie oczyci umysw oraz ciaa ludzi na caym wiecie i nie wyniesie ich ponad ziemskie sprawy. (j) Mimo i zostan Budd, nie bd nim w peni, zanim wszyscy ludzie, syszc moje imi, nie uzyskaj waciwego wyobraenia o yciu i mierci oraz nie osign doskonaej mdro, ktra pozwoli im zachowa czysto i spokj umysu wrd zachannoci i cierpie tego wiata. Tak lubuj: niech nie osign w peni stanu Buddy zanim nie wypeni moich obietnic. Niech si stan rdem nieskoczonego wiata, rozsyajc skarby mojej mdroci i cnoty, owiecajc wszystkie kraje i wyzwalajc wszystkich cierpicych ludzi. 2. I Budda, zgromadziwszy w czasie nieprzeliczonych eonw nieprzeliczon mnogo cnt, sta si Amid, czyli Budd Bezkresnej wiatoci i Nieskoczonego ycia oraz stworzy Czysty Kraj Buddy; tam teraz przebywa wrd spokoju, owiecajc wszystkich ludzi. Ten Czysty Kraj, gdzie nie ma cierpienia, jest najspokojniejszy i najszczliwszy. Jego mieszkacy maj takie stroje, potrawy i pikne przedmioty, o jakich pomyl. Gdy agodny wiatr porusza koronami obsypanych klejnotami drzew, muzyka witych nauk wypenia powietrze, oczyszczajc umysy wszystkich, ktrzy j sysz. 72

W tym Czystym Kraju kwitnie mnstwo pachncych lotosw, a kady kwiat skada si z wielu wspaniaych patkw i kady patek roztacza blask niewysowionej piknoci. Jasno tych kwiatw rozwietla drog ku Mdroci, za muzyka witej nauki wiedzie ku doskonaemu spokojowi. 3. Teraz wszyscy Buddowie z dziesiciu stron wiata sawi cnoty Buddy Bezkresnej wiatoci i Nieskoczonego ycia. Ktokolwiek, syszc Imi tego Buddy, powierza mu si z ufnoci, czy swj umys z umysem Buddy i bdzie on odrodzony w cudownym Kraju Czystoci. Ci, ktrzy narodzili si w Czystym Kraju, uczestnicz w bezgranicznym yciu Buddy, a serca ich wypeniaj si wspczuciem dla wszystkich cierpicych i zaczynaj oni gosi Buddy sposb wyzwolenia. W zgodzie z duchem tych lubw odrzucaj precz wszystko, co wie ich z ziemskim wiatem, i uwiadamiaj sobie jego przemijanie. I powicaj swe dobre czyny wyzwoleniu wszystkiego, co yje i czuje; cz swe ycie z yciem wszystkich ludzi, podzielajc ich zudzenia i cierpienia; lecz rwnoczenie s wolni od wizw ziemskiego ycia. Znaj oni trudnoci i przeszkody ziemskiego ycia, lecz znaj rwnie nieskoczone moliwoci miosierdzia Buddy. Mog odej i wrci, i naprzd lub zatrzyma si, gdy zechc; wol jednak pozosta wrd tych, ktrych Budda darzy swym miosierdziem. Zatem ten, kto syszc Imi Buddy Amidy powtarza je z wiar, dowiadczy miosierdzia Buddy. Dlatego wszyscy ludzie powinni wsuchiwa si w nauk Buddy i stosowa si do niej, nawet gdy wydaje si, e prowadzi ona przez pomienie ogarniajce ten wiat ycia i mierci. Ci, ktrzy prawdziwie i gorco pragn osign Owiecenie, musz zda si na moc tego Buddy. Zwyky czowiek nie moe urzeczywistni swej doskonaej natury Buddy bez pomocy Buddy Amidy. 4. Budda Amida nie jest daleko od nikogo. Jego Kraj Czystoci opisuje si jako odlegy i lecy na zachodzie, lecz jest on rwnie w umysach tych, ktrzy gorco pragn w nim si narodzi. Gdy niektrzy ludzie wyobraaj sobie posta Buddy Amidy w zotym blasku jego wietnoci, obraz rozdziela na osiemdziesit cztery tysice postaci, a kada posta wysya osiemdziesit cztery tysice wietlistych promieni; za kady promie owieca ziemi, nie pozostawiajc w ciemnoci czowie73

ka, ktry powtarza imi Buddy. Ten Budda proponuje ludziom wyzwolenie i pomaga z niego skorzysta. Ujrzenie obrazu Buddy pozwala czowiekowi wyobrazi sobie umys Buddy. Umys Buddy peen jest wielkiego miosierdzia, ktre ogarnia wszystkich, nawet tych ktrzy nie wiedz lub zapomnieli o tym miosierdziu; znacznie bardziej tych, ktrzy wiernie pamitaj. Tym, ktrzy wierz, daje On moliwo zjednoczenia si z Nim. Jako, e Budda jest wszechogarniajc rwnoci, myli o kadym, kto o Nim pomyli, i swobodnie wchodzi do jego umysu. Oznacza to, e gdy czowiek myli o Buddzie, posiada wtedy umys Buddy w jego czystej, radosnej i spokojnej doskonaoci. Mona powiedzie, e umys jego jest umysem Buddy. Dlatego kady czowiek, ktrego wiara jest czysta i szczera, powinien by przekonany, e jego wasny umys jest umysem Buddy. 5. Budda moe przyj wiele form i wciele, objawia si w rny sposb, stosownie do zdolnoci czowieka. Objawia si w ogromnej postaci pokrywajcej cae niebo i sigajcej bezgranicznych gwiezdnych przestrzeni. Przejawia si rwnie w nieskoczonych drobinach, czasem jako ksztat lub energia, kiedy indziej pod postaci umysu czy osoby. W ten czy w inny sposb, Budda objawi si wszystkim, ktrzy z wiar wzywaj jego imienia. Amida objawia si im zawsze w otoczeniu dwch Bodhisattww: Awalokitewary, Bodhisattwy Miosierdzia oraz Mahasthama prapty (??? czy to ma by razem), Bodhisattwy Mdroci. Jego objawienia wypeniaj cay wiat, aby kady mg go zobaczy, lecz dostrzegaj go tylko ci, ktrzy wierz, e mog go ujrze. Ci, ktrzy dostrzegaj ziemskie objawienia Buddy, osigaj nieprzemijajce zadowolenie i szczcie. Ci za, ktrzy zdolni s ujrze prawdziwego Budd, zyskuj nieprzebrane bogactwa radoci i spokoju. 6. Poniewa umys Buddy Amidy z wszelkimi jego nieskoczonymi moliwociami mioci i mdroci jest czystym miosierdziem, Budda moe wybawi wszystkich. Najbardziej nikczemni wrd ludzi, ci, ktrzy popenili niewiarygodne zbrodnie, ktrych umysy pene s chciwoci, zoci i namitnoci; ci, ktrzy kami, plotkuj, obraaj i oszukuj; ci, ktrzy zabijaj, kradn i cudzoo74

; ci, ktrych ycie zblia si do koca po wielu latach popeniania zych uczynkw; wszyscy ci ludzie maj cierpie przez wieki, gdy taka jest kara. W ostatniej chwili ycia przychodzi do nich dobry przyjaciel, aby im pomc. Mwi: Oto stoisz w obliczu mierci; nie zdoasz wymaza niegodziwoci swego ycia, lecz moesz znale schronienie w miosierdziu Buddy Bezkresnej wiatoci wymawiajc jego imi. Jeli nikczemnik z gbok wiar wypowie wtedy imi Buddy Amidy, bd usunite wszystkie grzechy, ktre przywiody go od fatalnych zudze. Jeeli moe doprowadzi do tego proste powtarzanie witego imienia, to ile bardziej moe dopomc skupienie umysu na Buddzie! Tych, ktrzy s zdolni powtarza wite imi, w ostatniej chwili ycia spotka Budda Amida wraz z Bodhisattwami Miosierdzia oraz Mdroci i wprowadzi ich do Kraju Buddy, gdzie narodz si w doskonaej czystoci biaego lotosu. Zatem kady powinien pamita sowa: Namu Amida Butsu, czyli Ufajmy Caym Sercem Buddzie Bezkresnej wiatoci i Nieskoczonego ycia!

8.2

Czysty kraj Buddy Amidy

1. Budda Bezkresnej wiatoci i Nieskoczonego ycia yje wiecznie i wiecznie promieniuje Swoj Prawd. W Jego Czystym Kraju nie ma cierpienia ani ciemnoci, a kada chwila upywa w radoci; dlatego nazywaj go Krajem Szczliwoci. Porodku tego kraju rozciga si jezioro o wodzie czystej, chodnej i migotliwej, fale jeziora mikko obmywaj zoty piasek brzegu. W jeziorze rosn ogromne kwiaty lotosu, wielkie jak koo powozu o rnych barwach i odcieniach. S wrd nich niebieskie, te, czerwone i biae; wszdzie unosi si ich zapach. Na brzegu jeziora wznosz si wspaniae pawilony, zdobione zotem i srebrem, lazurytem i krysztaem; w d wiod marmurowe schody, sigajce tai wody. W innych miejscach wybiegaj ponad to pomosty, uwieczone girlandami siatek mienicych si drogimi kamieniami. Na brzegu rosn pomidzy nimi gaje wonnych drzew i kwitnce krzewy. Ziemia promieniuje piknem, a w powietrzu dwiczy niebiaska mu75

zyka. Sze razy kadego dnia i kadej nocy z nieba spadaj patki kwiatw o cudownie subtelnych odcieniach, a ludzie zbieraj je i roznosz w naczyniach z kwiatw do innych Krajw Buddy i skadaj je w oerze niezliczonym Buddom. 2. W tym cudownym wiecie yje mnstwo ptakw. S tam nienobiae bociany i abdzie, radonie kolorowe pawie i tropikalne rajskie ptaki oraz stada maych ptaszkw o cudownych gosach. W Czystym Kraju Buddy te sodko piewajce ptaki gosz nauki Buddy i sawi Jego cnoty. Wszyscy, ktrzy suchaj muzyki tych gosw, sysz gos Buddy nieustannie napeniajcy ich wiar, radoci i spokojem, ktre dziel z ca wsplnot wyznawcw Buddy. agodny zer wieje wrd drzew Czystego Kraju, poruszajc pachncymi girlandami pawilonw i niosc sodkie dwiki muzyki. Delikatne echa tej muzyki przywodz ludziom na myl Budd, Dharm oraz Sangh. Wszystkie te wspaniaoci s zaledwie odbiciem tego, co w Czystym Kraju jest zwyczajne. 3. Dlaczego Budda jest w tym kraju nazywany Amid, czyli Budd Bezkresnej wiatoci i Nieskoczonego ycia? Gdy wietno Jego Prawdy promieniuje bez przeszkd do najdalszych i do najbardziej skrytych zaktkw Krajw Buddy; oraz dlatego, e ywotno Jego Miosierdzia nigdy nie osabnie, mimo e przemin niezliczone egzystencje i niezliczone eony. Dlatego, e liczba tych, ktrzy rodz si w Jego Czystym Kraju i s doskonale owieceni, jest nieskoczona i nigdy nie powrc oni do wiata uudy i mierci. I dlatego, e liczba tych, ktrzy budz si do nowego ycia dziki Jego wiatoci, jest nieskoczona. Zatem wszyscy ludzie powinni koncentrowa si na Jego Imieniu, a gdy ycie zblia si ku kocowi, winni cho przez jeden dzie lub przez tydzie powtarza Imi Buddy Amidy z doskona wiar i w spokoju umysu. Jeli uczyni tak, narodz si w Czystym Kraju Buddy wprowadzeni tam przez Budd Amid i wielu innych witych, ktrzy uka im si w ostatniej chwili ycia. Ktokolwiek syszy Imi Buddy Amidy i rozwija w sobie wiar w Jego nauki, bdzie zdolny osign niezrwnane i doskonae Owiecenie.

76

Cz III DROGA PRAKTYKI

77

Rozdzia 9 Droga oczyszczenia

9.1 Oczyszczenie umysu

1. Ludzie peni s ziemskich pragnie, ktre powoduj zudzenia i s rdem cierpie. Jest pi drg do wyzwolenia si z wizw ziemskich pragnie. Po pierwsze, naley mie waciwe wyobraenie o rzeczach, oparte na wnikliwej obserwacji i waciwym zrozumieniu znaczenia przyczyn i skutkw, poniewa przyczyny cierpienia le w pragnieniach umysu i jego przywizaniu do ziemskich spraw, poniewa pragnienia i przywizania maj zwizek z bdnymi wyobraeniami o wasnym ja i zaprzeczaj prawu przyczyny i skutku oraz dlatego, e dzieje si to za spraw mylnych wyobrae spokj mona osign tylko wtedy, gdy umys uwolniony od ziemskich namitnoci. Po drugie, mona uwolni si od tych bdnych wyobrae i wynikajcych z nich ziemskich namitnoci, kontrolujc starannie i cierpliwie swj umys. Sprawnie kontrolujc umys, mona pozby si pragnie wywoanych wraeniami, ktrych dostarczaj oczy, uszy, nos, jzyk i skra oraz towarzyszce im reakcje umysu i wyrwa w ten sposb korze wszelkich ziemskich namitnoci. Po trzecie, trzeba mie naleyty pogld o prawdziwym uytku, jaki mamy z przedmiotw. Jeli chodzi o poywienie i ubranie, nie naley myle, e su one zbytkowi i przyjemnoci; s one przeznaczone do zaspokojenia potrzeb ciaa. Ubranie chroni ciao przed zimnem i upaem oraz okrywa miejsca wstydliwe, za jedzenie jest niezbdne do odywiania ciaa, gdy czowiek dy do Owiecenia i osignicia stanu Buddy. Taki sposb mylenia jest 79

waciwy i nie pobudza ziemskich namitnoci. Po czwarte, ludzie powinni uczy si wytrzymaoci; powinni nauczy si znosi niewygody gorca i zimna, godu i pragnienia; winni uzyska cierpliwo w znoszeniu pogardy i zorzeczenia. Gdy to wanie wytrzymao wygasza pomienie ziemskich namitnoci, ktre spalaj ich ciaa. Po pite, ludzie powinni uczy si dostrzega niebezpieczestwa i unika ich. Naley postpowa podobnie jak mdry czowiek, ktry trzyma si z daleka od dzikich koni i wciekych psw i nie nawizywa znajomoci ze zymi ludmi oraz nie odwiedza miejsc, ktrych mdrzy unikaj. Zachowujc rozwag i ostrono, mona stumi ogie ziemskich namitnoci, ktry ponie w ludzkich ciaach. 2. Jest na wiecie pi grup pragnie. Wywoane przez to, co ogldaj oczy, przez to, co sysz uszy, przez odczuwane zapachy, przez mie podniebieniu smaki oraz przez przyjemny dotyk. Przez picioro drzwi podania wnika zamiowanie ciaa do wygody. Wikszo ludzi, pod wpywem zamiowania ciaa do wygd, nie zauwaa za, ktre z nich pynie; natraaj oni na diabelsk puapk jak jele, ktry wpada w zastawione na w gszczu sida. Zaprawd, tych picioro drzwi do pragnie, ktrymi s zmysy, stanowi najniebezpieczniejsz puapk. Wpadajc w ni, ludzie wikaj si w ziemskie namitnoci i cierpi. Powinni wiedzie, w jaki sposb wydosta si z tego potrzasku. 3. Jest tylko jedna droga do uwolnienia si z puapki ziemskich namitnoci. Wyobra sobie, e zapae wa, krokodyla, ptaka, psa, lisa i map sze stworze o cakowicie odmiennych naturach, zwizujesz je razem mocn lin i puszczasz. Kade ze zwierzt sprbuje na swj sposb powrci do wasnego lea: w bdzie chcia znale schronienie w trawie, krokodyl bdzie szuka wody, ptak zechce wzbi si w powietrze, pies sprbuje dosta si do wioski, lis bdzie chcia znale kryjwk na odludziu, a mapa bdzie szuka lasu. Poniewa kade z nich zechce pj swoj drog, bd si szamota we wsplnych wizach, a majce w danej chwili najwicej si pocignie za sob pozostae. Jak grupa zwierzt w tej przypowieci czowiek podlega pokusom pragnie szeciu zmysw: oczu, uszu, nosa, jzyka, dotyku i rozumu, a kieruje nim najsilniejsze podanie. Jeli te sze zwierzt przywiza do pnia, bd prboway si uwolni, a opadn z si i wyczerpane legn dookoa. I podobnie, wiczc si w kon80

trolowaniu umysu, mona pozby si kopotw powodowanych przez pi pozostaych zmysw. Kontrolujc umys, ludzie zapewniaj sobie szczcie zarwno teraz, jak i na przyszo. 4. Ludzie lubi egoistyczn przyjemno, jak daje sawa i chwaa. Lecz sawa i chwaa s jak kadzido, ktre zuywa si i szybko si koczy. Gdy ludzie ubiegaj si o zaszczyty oraz powszechne uznanie i opuszczaj w ten sposb drog prawdy, wystawiaj si na Powane niebezpieczestwo i wkrtce bd mieli powody do alu. Czowiek, ktry goni za saw, bogactwem oraz romansuje, postpuje jak dziecko zlizujce mid z ostrza noa, ktre delektujc si sodycz miodu, ryzykuje zranieniem jzyka. Jest jak czowiek nioscy pochodni pod silny wiatr pomie poparzy jego rce i twarz. Nie mona wierzy umysowi, ktry wypeniony jest podliwoci, zoci i gupot. Nie mona pozostawia mu swobody, lecz naley trzyma go pod cis kontrol. 5. Osignicie penej kontroli nad umysem jest rzecz najtrudniejsz. Ci, ktrzy d do Owiecenia, musz najpierw uwolni si od ognia wszelkich poda. Podanie jest szalejcym pomieniem, a czowiek szukajcy Owiecenia musi unika ognia jak ten, kto niesie narcze siana, unika iskier. Byoby jednak nierozsdnie pozbawia si wzroku w obawie przed pokusami piknych ksztatw. Umys panuje nad wszystkim i jeli jest kontrolowany, niskie podania znikaj.Trudno jest postpowa drog ku Owieceniu, lecz znacznie ciej jest ludziom, ktrzy nie szukaj tej drogi. Bez Owiecenia czeka ich niekoczce si cierpienie w tym wiecie ycia i mierci. Czowiek poszukujcy drogi ku Owieceniu jest jak w, ktry cignie ciki wz przez botniste pole. Jeli w wyta wszystkie siy i nie zwraca uwagi na nic innego, moe wydosta si z bota i wypocz. Tak samo jest z umysem: jeli jest kontrolowany i utrzymywany na waciwej drodze, nie przeszkodzi mu boto podliwoci, a cierpienia bd miay kres. 6. Ci, ktrzy poszukuj cieki ku Owieceniu, musz przede wszystkim porzuci wszelk egoistyczn pych i pokornie pragn przyj wiato nauk Buddy. Wszystkie skarby tego wiata, cae jego zoto, srebro i wszelkie zaszczyty nie mog si rwna z mdroci i cnot. Aby cieszy si dobrym zdrowiem, da swej rodzinie prawdziwe szczcie i przynie wszystkim spokj, naley przede wszystkim opanowa i pod81

da kontroli wasny umys. Gdy czowiek kontroluje swj umys, moe znale drog ku Owieceniu i w naturalny sposb posidzie wszelk mdro i cnot. Podobnie jak skarby pochodz z ziemi, cnoty wypywaj z dobrych uczynkw, a mdro z czystego i spokojnego umysu. Aby porusza si bezpiecznie w labiryncie ycia, umys musi by wiatem, a cnota przewodnikiem. Nauka Buddy, ktra mwi ludziom, jak pozby si zachannoci, gniewu i gupoty jest dobr nauk, a ci, ktrzy si do niej stosuj, osigaj szczcie dobrego ycia. 7. Ludzie skonni s i w kierunku, jaki wyznaczaj ich myli. Jeli daj przystp mylom zachannym, staj si coraz bardziej chciwi; gdy myli ich s gniewne, wzrasta zo; gdy myli s mciwe, stopy ludzi kieruj si tam, gdzie mona szuka odwetu. W czasie niw rolnicy trzymaj swe stada sptane, aby zwierzta nie wyamay potw i nie wybiegy na pola, co daoby powd do narzeka lub nawet narazioby je na zabicie. Podobnie ludzie musz cile chroni swe umysy przed nieprawoci i niegodziwoci. Musz pozbywa si myli wzbudzajcych zachanno, zo i gupot, a oddawa si rozmylaniom, ktre su mioci bliniego oraz yczliwoci. Gdy przychodzi wiosna i ki zieleni si obtoci traw, rolnicy wypdzaj bydo na pastwiska, lecz wtedy rwnie nad nim czuwaj. Z umysem ludzkim jest podobnie: nawet w najbardziej sprzyjajcych warunkach naley go obserwowa. 8. Pewnego razu Siakjamuni Budda zatrzyma si w Kausambi. W miecie tym y czowiek, ktry ywic do Niego uraz, przekupi kilku nikczemnikw, aby opowiadali o Nim nieprawdziwe historie. W takiej sytuacji uczniom Buddy trudno byo wyebra potrzebn ilo poywienia, gdy w miecie na nich zorzeczono. Ananda rzek do Siakjamuniego: Byoby lepiej nie zatrzymywa si tutaj; jest wiele innych, lepszych miast, do ktrych mona by pj; powinnimy opuci to miasto. Bogosawiony powiedzia: Przypumy, e w nastpnym miecie bdzie tak samo; c wtedy zrobimy? Wtedy przeniesiemy si do innego. Bogosawiony rzek na to: Nie, Anando; taka droga nie miaaby koca. Powinnimy pozosta tutaj i cierpliwie znosi obelgi, a umilkn i wtedy przenie si w inne miejsce. 82

Na wiecie istnieje korzy i strata, oszczerstwo i zaszczyt, chwaa i obraza, cierpienie i przyjemno; Owiecony nie kieruje si takimi zewntrznymi sprawami; one przemijaj rwnie szybko, jak powstaj.

9.2

Waciwe postpowanie

1. Ci, ktrzy poszukuj drogi ku Owieceniu, musz zawsze mie w wiadomoci konieczno czystoci ciaa, mowy oraz umysu. Kto chce zachowa czysto ciaa, nie moe zabija adnych ywych istot, nie moe kra ani popenia cudzostwa. Dla zachowania czystoci mowy naley powstrzymywa si od kamstwa, zorzeczenia, oszukiwania i oddawania si jaowym rozmowom. Czysto umysu wymaga cakowitego wyzbycia si podliwoci, zoci oraz faszywych osdw. Gdy umys staje si nieczysty, uczynki z pewnoci rwnie bd nieczyste, za nieczystym uczynkom towarzyszy cierpienie. Jest wic niezwykle wane, aby umys oraz ciao zachoway czysto. 2. Pewna bogata wdowa cieszya si opini osoby yczliwej, skromnej i uprzejmej. Miaa pokojwk, ktra bya mdra i pracowita. Pewnego razu pokojwka pomylaa: Moja pani ma bardzo dobr reputacj; ciekawe, czy jest ona dobra z natury, czy z powodu sprzyjajcych okolicznoci. Musz si o tym przekona. Nastpnego dnia pojawia si u swej pani dopiero okoo poudnia. Pani bya rozdraniona i w zniecierpliwieniu j zbesztaa. Pokojwka odpowiedziaa: Jeli jestem leniwa tylko przez jeden lub dwa dni, nie powinna si pani denerwowa. To rozgniewao pani jeszcze bardziej. Nastpnego dnia suca znw wstaa pno, co tak rozzocio pani, e wychostaa j swoj lask. Wydarzenie to stao si szeroko znane i bogata wdowa utracia sw dobr opini. 3. Wielu ludzi przypomina wdow z tej opowieci. Gdy otoczenie ich zadowala s yczliwi, powcigliwi i spokojni, lecz wtpliwe, czy postpowaliby podobnie, gdyby warunki si zmieniy i okolicznoci stay si niesprzyjajce. Czowieka mona nazwa dobrym tylko wtedy, gdy zachowuje czysty i spokojny umys i postpuje z dobroci syszc nieprzyjemne sowa, gdy inni 83

wykazuj wobec niego z wol, gdy brak mu poywienia, ubrania i schronienia. Zatem ci, ktrych uczynki s dobre, a umys spokojny tylko w sprzyjajcych okolicznociach, nie s naprawd dobrymi ludmi. Tylko tych, ktrzy przyjli nauki Buddy i wiczyli zgodnie z nimi umys i ciao, mona nazwa prawdziwie dobrymi, powcigliwymi i spokojnymi. 4. Wrd sw mona wyrni pod wzgldem stosownoci ich uycia pi par przeciwiestw: sowa odpowiednie do okolicznoci i nieodpowiednie; sowa, ktre s zgodne z faktami i niezgodne; sowa, ktre brzmi przyjemnie i nieprzyjemnie; sowa, ktre dziaaj dobroczynnie i te, ktre rani; sowa yczliwoci i sowa nienawici. Sowa, ktre wypowiadamy, naley dobiera starannie, gdy usysz je ludzie, na ktrych podziaaj one korzystnie lub niekorzystnie. Jeli umysy nasze s pene yczliwoci i wspczucia, nie zaszkodz im ze sowa, ktre usyszymy. Nie moemy pozwala, aby z naszych ust paday sowa gwatowne, gdy wywouj one uczucia zoci i nienawici. Sowa, ktre wypowiadamy, powinny wyraa yczliwo i mdro. Wyobramy sobie czowieka, ktry chce usun ca warstw ziemi. Pracuje uparcie, posugujc si opat oraz grabiami i rozsiewa dookoa kurz, lecz jego dzieo jest niewykonalne. Nie moemy liczy na to, e usuniemy wszystkie sowa, tak jak ten gupiec. Musimy wiczy nasze umysy i napenia je yczliwoci, aby sowa innych nie mogy ich zakci. Mona prbowa malowa obrazki akwarelk na niebie, lecz jest to niewykonalne. Podobnie niemoliwe jest osuszenie wielkiej rzeki pomieniem somianej pochodni lub wydobycie dwiku przez pocieranie dwch dobrze wyprawionych kawakw skry. Ludzie powinni wiczy swe umysy, aby tak sam niemoliwoci byo poruszenie ich sowami jakiekolwiek mona usysze. Powinni oni wiczy umysy i dba o to, by byy rozlege jak ziemia, bezkresne jak niebo, gbokie jak wielka rzeka i mikkie jak dobrze wyprawiona skra. Jeli poczujesz uraz nawet do wroga, ktry ci pochwyci i bdzie ci zadawa mki nie bdziesz w zgodzie z naukami Buddy. Trzeba uczy si myle w kadych okolicznociach: Mj umys jest niewzruszony. Sowa nienawici i gniewu nie wyjd z moich ust. Otocz mego nieprzyjaciela mylami yczliwymi i litociwymi, ktre pyn z umysu penego wspczucia 84

dla wszystkiego, co yje i czuje. 5. Ludzie opowiadaj bajk o czowieku, ktry znalaz dziwne mrowisko ponce w dzie i dymice noc. Czowiek ten poszed do mdrca i zapyta, jak powinien postpi. Mdrzec poradzi mu, aby sprawdzi, co jest wewntrz, przebijajc mrowisko mieczem. Tak te uczyni. I znalaz tam rygiel, kilka pcherzy z wod, wideki, skrzynk, wia, rzenicki n oraz kawa misa; a na koniec z mrowiska wyoni si smok. Mdrzec wyjani mu, co to oznacza i powiedzia: Odrzu wszystko oprcz smoka, smoka pozostaw w spokoju. W przypowieci tej mrowisko symbolizuje ciao czowieka. Ponce w dzie oznacza, e w cigu dnia ludzie podejmuj czyny, o ktrych myleli poprzedniej nocy. Dymice noc oznacza, e noc ludzie wspominaj z radoci lub smutkiem to, co zrobili poprzedniego dnia. Czowiek symbolizuje tego, ktry poszukuje Owiecenia, mdrzec Budd, miecz czyst mdro; przebicie oznacza wysiek, ktrego musimy dokona, aby osign Owiecenie. Rygiel oznacza niewiedz, pcherze przypywy cierpienia i zoci, wideki wahania i niepokj, skrzynka zbiorowisko chciwoci, zoci, prniactwa, niestaoci, alu i zudze; w symbolizuje ciao i rozum, rzenicki n syntez piciu zmysowych pragnie, a kawa misa podanie, ktre kae czowiekowi dy do zaspokojenia. Wszystko to szkodzi czowiekowi i dlatego Budda powiedzia: Odrzu to wszystko. Wreszcie smok uosabia umys pozbawiony wszelkich ziemskich namitnoci. Gdy czowiek przeszyje rzeczy wok siebie mieczem mdroci, dotrze wreszcie do swego smoka. Smoka pozostaw w spokoju oznacza to, e naley stara si uwolni umys od ziemskich namitnoci. 6. Ucze Buddy imieniem Pindola po osigniciu Owiecenia powrci w swe rodzinne strony do Kausambi, aby odpaci ludziom za dobrodziejstwa, ktrych od nich dowiadczy. W ten sposb przygotowa pole do siania ziaren buddyzmu. Na skraju Kausambi, nad brzegiem Gangesu jest may park, ocieniony niekoczcymi si szeregami palm kokosowych, gdzie zawsze wieje rzeki wiatr. Gdy pewnego upalnego dnia Pindola siedzia w chodnym cieniu pogrony w medytacji, nadszed ze swymi maonkami Udjana wadca tamtych okolic. Szuka wypoczynku po zabawach i wkrtce zapad w drzemk w cieniu drzewa. 85

Gdy wadca spa, jego ony i damy dworu wybray si na przechadzk i wkrtce doszy do medytujcego Pindoli. Rozpoznay w nim witego i prosiy, aby je naucza, a nastpnie suchay jego kazania. Kiedy Udjana przebudzi si, zacz szuka swoich kobiet i odnalaz je zgromadzone wok mczyzny i suchajce jego nauk. Bdc czowiekiem zazdrosnym i lubienym, pan rozgniewa si i zwymyla Pindol mwic: Niewybaczalne jest, aby ty, bdc witym mem, przebywa wrd kobiet, oddajc si jaowej rozmowie. Pindola spokojnie zamkn oczy i zamilk. Rozzoszczony wadca wydoby miecz i zagrozi nim Pindoli, lecz wity m milcza, pozostajc nieruchomy jak skaa. To jeszcze bardziej rozgniewao Udjan, ktry obrzuci go ziemi z mrowiska pen zjadliwych owadw, lecz Pindola trwa w medytacji, spokojnie znoszc zniewag i bl. I zawstydzi si pan swego okrutnego postpowania, i prosi Pindol o wybaczenie. W rezultacie caego wydarzenia nauka Buddy dotara do zamku, a stamtd rozprzestrzenia si po caym kraju. 7. Kilka dni pniej Udjana odwiedzi Pindol w jego lenym ustroniu i spyta: Czcigodny nauczycielu, jak to jest, e wyznawcy Buddy utrzymuj swe ciaa i umysy w czystoci, nieskalane przez dz, mimo i w wikszoci s ludmi modymi?. Rzek na to Pindola: Szlachetny panie, Budda uczy nas szanowa wszystkie kobiety. Uczy nas traktowa wszystkie stare kobiety jak matki, nasze rwienice jak siostry, a modsze tak jak crki. Dziki tej wskazwce ciaa i dusze wyznawcw Buddy zachowuj czysto, mimo i s oni modzi. Czcigodny nauczycielu, mona jednak mie nieczyste myli o kobiecie, ktra jest w wieku naszej matki, siostry lub crki. W jaki sposb wyznawcy Buddy powcigaj swe podanie?. Szlachetny panie, Bogosawiony uczy nas myle o ciele jako o rdle nieczystoci takich jak krew, ropa, pot i luz. Majc to w pamici, zachowujemy czysto umysu, mimo i jestemy modzi. Czcigodny nauczycielu wadca nie ustpowa moe to by atwe dla was, bo wiczylicie wasze ciaa i doskonalilicie mdro Dla tych, ktrzy nie maj za sob takich wicze, byoby to trudne. Mog oni prbowa mie w pamici t nieczysto, lecz mimo to wzrok ich bdzie poda za piknem. Mog usiowa dostrzec brzydot, lecz mimo to pikne ksztaty bd ich pocigay. Musi wic istnie jaka inna przyczyna, dla ktrej wyznawcy Buddy nie popeniaj nieczystych czynw. 86

Szlachetny panie, odrzek Pindola, Bogosawiony uczy nas, aby strzec drzwi piciu zmysw. Gdy nasze oczy widz pikne ksztaty i wspaniae kolory, uszy sysz przyjemne dwiki, nozdrza czuj mie zapachy, gdy jzyk odczuwa sodycz lub gdy rce dotykaj mikkich przedmiotw, nie przywizujemy si do tych przyjemnych rzeczy, podobnie jak nie odpychaj nas rzeczy nieprzyjemne. Nauczono nas strzec cile drzwi tych piciu zmysw. To dziki naukom Bogosawionego nawet modzi wyznawcy utrzymuj czysto ciaa i umysu. Rzeczywicie, cudowna jest nauka Buddy. Wiem ze swojego dowiadczenia, e jeli widz co piknego lub przyjemnego, a nie kontroluj swoich reakcji, moje zmysy s poruszone. Dla utrzymania czystoci czynw najwaniejszym jest, by strzec drzwi piciu zmysw. 8. Gdy czowiek realizuje sw myl w dziaaniu, zawsze towarzyszy temu jaka reakcja. Gdy kto ci zorzeczy, jeste skonny odpowiedzie mu tym samym lub zemci si. Naley strzec si takiej naturalnej reakcji. Jest jak plucie pod wiatr, ktrym mona zaszkodzi tylko sobie. Jest jak zamiatanie pyu pod wiatr, gdy nie mona pozby si brudu, a tylko samemu si pobrudzi. Niepowodzenia przeladuj tych, ktrzy ulegaj chci zemsty. 9. Bardzo dobrym uczynkiem jest porzucenie zachannoci i umiowanie dobroczynnoci. Jeszcze lepiej jest, kiedy umys poda Szlachetn ciek. Naley wyzwoli si z mylenia egoistycznego i by gotowym do niesienia pomocy innym. Uczynienie kogo szczliwym powoduje, e ten kto uszczliwia inn osob i w ten sposb jeden czyn powoduje cay acuch szczcia. Od jednej wiecy mona zapali tysice wiec i nie spowoduje to wczeniejszego jej wypalenia. Szczcie jest tym, czego nie ubywa gdy przekazujemy je innym. Ci, ktrzy d do Owiecenia, na pocztku drogi musz zachowa ostrono. Niezalenie jak wielkie jest zamierzenie, naley je realizowa krok po kroku. Kroki na ciece ku Owieceniu naley stawia w yciu codziennym dzi, jutro, pojutrze i przez wszystkie dni. 10. Na samym pocztku drogi ku Owieceniu naley pokona dwadziecia trudnoci. Oto one: 1. Biednemu czowiekowi trudno jest by szlachetnym. 2. Trudno jest dumnemu czowiekowi uczy si Drogi ku Owieceniu. 87

3. Trudno jest dy do Owiecenia za cen powicenia si. 4. Trudno jest narodzi si wtedy, gdy Budda jest na wiecie. 5. Trudno jest sucha nauk Buddy. 5. Trudno jest utrzyma czysto umysu wbrew skonnociom ciaa. 6. Trudno jest nie poda rzeczy piknych i powabnych. 7. Trudno jest silnemu czowiekowi nie wykorzystywa swej siy dla zaspokojenia pragnie. 8. Trudno jest znie zniewag bez gniewu. 9. Trudno jest zachowa niewinno, gdy pokusa pojawi si niespodziewanie. 10. Trudno jest odda si szerokim i gruntownym studiom. 11. Trudno jest nie pogardza pocztkujcym. 12. Trudno jest zachowa pokor. 13. Trudno jest znale dobrych przyjaci. 14. Trudno jest wytrzyma dyscyplin, ktrej wymaga osignicie Owiecenia. 15. Trudno jest zachowa spokj w obliczu zewntrznych warunkw i okolicznoci. 16. Trudno jest naucza ludzi stosownie do ich zdolnoci. 17. Trudno jest zachowa spokj umysu. 18. Trudno jest nie dyskutowa o prawdzie i faszu. 19. Trudno jest znale dobr metod i nauczy si jej. 11. Ludzie dobrzy i li rni si charakterami. li ludzie nie widz w grzesznym postpku jego grzesznoci i nie zaprzestaj dziaania, gdy im si zwrci uwag; nie chc rwnie, aby kto im mwi o ich grzesznym postpowaniu. Ludzie mdrzy s wraliwi na dobro i zo; przestaj dziaa, gdy si przekonaj, e to powoduje zo; s wdziczni kademu, kto uwiadamia ich o niewaciwoci postpowania. Zatem ludzie dobrzy i li rni si zdecydowanie. li nigdy nie uznaj wartoci wywiadczonej im przysugi, za mdrzy j doceniaj i zachowuj wdziczno. Mdrzy staraj si wyrazi sw wdziczno, okazujc yczliwo nie tylko swoim dobroczycom, ale wszystkim ludziom. 88

9.3

Nauki zawarte w starych baniach

1. W pewnym kraju panowa osobliwy zwyczaj wyprowadzania starcw w odlege i niedostpne gry i pozostawiania ich swojemu losowi. Jeden z ministrw nie by w stanie zastosowa si do tego zwyczaju, gdy zestarza si jego ojciec. W tajemnicy zbudowa dla niego podziemne schronienie, tam go ukry i stale si nim opiekowa. Pewnego dnia krlowi tego pastwa objawi si boek i da mu do rozwizania zagadk, groc zniszczeniem kraju, jeli nie zostanie rozwizana. Zadanie brzmiao: Oto s dwa we. Rozpoznaj pe kadego z nich. Ani krl, ani nikt inny w paacu nie mg poradzi sobie z tym problemem. Krl wic ogosi, e da wspania nagrod temu, kto znajdzie rozwizanie. Minister uda si do kryjwki swego ojca i przedstawi mu zagadk. Starzec odrzek: To proste. Naley pooy oba we na mikkim dywanie; ten z nich, ktry bdzie si porusza, jest samcem, a ten, ktry bdzie lea nieruchomo samic. Minister zanis t odpowied krlowi, ktry dziki temu wywiza si z zadania. Wtedy boek zada krlowi dalsze pytania, a z adnym z nich krl ani czonkowie jego wity nie mogli si upora, i tylko minister, dziki pomocy swego ojca, zdoa je rozwiza. Oto niektre pytania i odpowiedzi. Kto to taki, kto bdc w upieniu jest nazywany przebudzonym, a bdc przebudzonym jest nazywany picym?. Odpowied brzmi: Jest to czowiek wiczcy si dla uzyskania Owiecenia. Jest on przebudzony w porwnaniu z tymi, ktrzy nie myl o Owieceniu, za w porwnaniu z tymi, ktrzy ju je osignli, jest upiony. W jaki sposb mona zway wielkiego sonia?. Wprowad go na statek i zaznacz, jak gboko statek si zanurzy pod jego ciarem. Nastpnie wyprowad sonia i zaaduj tak ilo kamieni, aby zanurzenie byo identyczne i zwa kamienie. Co oznacza powiedzenie: Szklanka wody to wicej ni woda caego oceanu? Oto odpowied: Miosierne podanie szklanki wody rodzicom lub osobie chorej jest zasug, ktra nie przeminie, za woda w oceanie wyschnie kiedy. Boek przyj posta czowieka tak wygodzonego, e pozostaa ze tylko skra i koci i zapyta: Czy jest kto na tym wiecie bardziej godny 89

ni ja?. Czowiek, ktry jest tak samolubny i podliwy, e nie wierzy w trzy skarby: Budd, Dharm, Sangh oraz nie skada oar swoim rodzicom i nauczycielom jest nie tylko bardziej godny, lecz dostanie si do wiata godnych demonw i na zawsze bdzie cierpia gd. Oto deska z drzewa Kandana; ktry jej koniec pochodzi z grnej czci drzewa?. Naley pooy desk na wodzie; koniec, ktry by bliej korzeni, zanurzy si nieco gbiej. Oto dwa konie podobnej wielkoci i sylwetki; jest to matka i jej dziecko. W jaki sposb je rozrni?. Trzeba im poda siano, matka podsunie je w stron dziecka . Odpowiedzi na kade z tych trudnych pyta zadowoliy zarwno boka, jak i krla. Krl by wdziczny za wyjawienie e odpowiedzi pochodziy od starego ojca, ktrego syn ukry w pieczarze i znis prawo nakazujce porzuca w grach starych ludzi; zarzdzi rwnie, aby ich dobrze traktowano. 2. Krlowa z Wideha w Indiach przynia pewnej nocy biaego sonia o szeciu kach. Zapragna dosta takie ky i zaklinaa krla, aby je dla niej zdoby. Wydawao si to niemoliwe, lecz krl, ktry bardzo kocha krlow, wyznaczy nagrod dla myliwego, ktry by donis o napotkaniu takiego sonia. Zdarzyo si, e taki wanie so o szeciu kach y w owym czasie w Himalajach. Stara si on osign stan Buddy. Kiedy w sercu gr wyratowa ze miertelnego niebezpieczestwa pewnego myliwego, ktry szczliwie powrci do swojego kraju. Kiedy w myliwy dowiedzia si o nagrodzie, jej warto tak go zalepia, e postanowi zabi sonia nie baczc na dobrodziejstwo, jakie mu uczyni i z takim zamiarem uda si w gry. Wiedzc, e so stara si zosta Budd, myliwy przebra si za buddyjskiego mnicha i zaskoczywszy go, tra zatrut strza. So wiedzia, e myliwym owadno ziemskie pragnienie nagrody i odczu dla niego lito, wic ukry go midzy swymi nogami i uchroni w ten sposb przed gniewem rozjuszonych soni. Potem spyta myliwego, dlaczego postpi tak niemdrze. Myliwy odrzek, e chodzio o nagrod i wyzna, e pragn zdoby sze jego kw. So wyama swe ky uderzajc nimi o drzewo i da je myliwemu, mwic: T oar zakoczyem me wiczenia dla osignicia stanu Buddy i odrodz si w Czystym Kraju. Gdy zostan Budd pomog ci uwolni si od trzech zatrutych strza: podliwoci, zoci 90

oraz zalepienia. 3. W gszczu rosncym u stp Himalajw ya kiedy, wrd wielu innych zwierzt i ptakw, papuga. Pewnego razu w zarolach wybuch poar, ktry powsta od ocierania si bambusw chwiejcych si pod naporem wichru, i wywoa panik wrd zwierzt. Papuga wspczua oszalaym ze strachu i cierpicym zwierztom, a chcc si odwdziczy za dobro jakiego doznaa, yjc w bambusowym gaju, ktry zawsze dawa jej schronienie robia, co byo w jej mocy, aby je ratowa. Zanurzaa si w pobliskim stawie, a nastpnie leciaa nad pomienie i tam strzsaa krople wody, by zgasi ogie. Powtarzaa to niestrudzenie, gdy wielkie byo jej wspczucie wypywajce z wdzicznoci. Dobro i powicenie papugi dostrzeg pewien bg, ktry zstpi z nieba i rzek do niej: Twj duch jest szlachetny, lecz c chcesz zdziaa, rzucajc kilka kropel wody przeciw takiemu ogniowi?. Papuga odpowiedziaa: Nie ma niczego takiego, czego nie mgby dokona duch wdzicznoci i powicenia. Bd lata i gasi ten poar nieustannie, nawet w nastpnym yciu. Duch tej papugi poruszy wielkiego boga i razem ugasili pomienie. 4. y kiedy w Himalajach dwugowy ptak. Pewnego razu jedna gowa zauwaya, e druga je sodkie owoce i z zazdroci pomylaa: Ja zjem trujcy owoc. I zjada trucizn. Ptak umar, a z nim obie jego gowy. 5. Pewnego razu posprzecza si ogon wa z gow o to, ktra cz powinna by z przodu. Powiedzia do gowy: Ty zawsze prowadzisz; to nie jest sprawiedliwe, powinna mi czasem pozwoli poprowadzi. Gowa na to odrzeka: Takie jest prawo natury, e to ja mam kierowa, wic nie mog si z tob zamieni miejscami. I spr trwa nadal. Pewnego dnia ogon zaczepi si o drzewo, nie pozwalajc gowie posuwa si do przodu. Gdy gowa zmczya si zmaganiem, ogon poprowadzi w swoj stron. W rezultacie w wpad do ogniska i zgin. W naturze istnieje porzdek i wszystko ma w nim swoje miejsce. Jeli zburzy si ten porzdek, naturalne funkcjonowanie zostanie przerwane i doprowadzi to do zniszczenia caego adu. 6. y kiedy czowiek skory do wybuchw gniewu. Pewnego dnia dwch ludzi rozmawiao o nim przed jego domem. Jeden z nich powiedzia: To miy czowiek, ale bardzo niecierpliwy, jest gwatownego usposobienia i atwo wpada w zo. Czowiek w usysza te sowa, wybieg z domu i natar na 91

rozmawiajcych, bijc ich i kopic, porani obydwch. Gdy mdremu czowiekowi zwraca si uwag na jego bdy, rozwaa to i zmienia swe postpowanie. Za gdy gupcowi ukazuje si jego wystpki, nie tylko lekceway rad, lecz powtarza swe bdy. 7. Pewien czowiek bogaty, lecz gupi ujrza kiedy wspaniay dom o piknym drugim pitrze. Pozazdroci go wacicielowi i postanowi zbudowa sobie taki sam, gdy uwaa, e dziki swojej zamonoci moe sobie na to pozwoli. Wezwa ciel i powierzy mu budow. Ciela zgodzi si i zaraz przystpi do pracy. Zacz budowa fundament, nastpnie parter, pierwsze i drugie pitro. Bogacz patrzy na to ze zniecierpliwieniem i rzek: Nie jest mi potrzebny fundament, parter ani pierwsze pitro. Chc mie wspaniae drugie pitro. Zbuduj je jak najszybciej. Gupiec zawsze myli tylko o efektach, a niecierpliwi go trud niezbdny do uzyskania dobrych wynikw. Nie mona osign niczego wartociowego bez odpowiedniego wysiku, podobnie jak nie mona zbudowa drugiego pitra bez fundamentu, parteru i pierwszego pitra. 8. Gdy pewien gupiec gotowa mid, przyszed do niego przyjaciel; chcia go wic poczstowa. Lecz mid by zbyt gorcy i nierozsdny czowiek zacz go chodzi wachlarzem, pozostawiajc jednak na ogniu. Ochodzenie tak metod jest niemoliwe; podobnie niemoliwe jest uzyskanie miodu chodnej mdroci bez wygaszenia ognia ziemskich namitnoci. 9. Byy kiedy dwa demony, ktre spdzay cae dnie, kcc si o skrzynk, lask i par butw. Przechodzcy w pobliu czowiek spyta: Dlaczego sprzeczacie si o te przedmioty? Jak to cudown moc posiadaj, e spieracie si do kogo nale?. Demony wyjaniy mu, e skrzynka moe da wszystko, czego si zapragnie poywienie, ubranie i skarby; przy pomocy laski mona pokona nieprzyjaci, za buty umoliwiaj powietrzne podre. Usyszawszy to czowiek rzek: Po c si kci? Jeli oddalicie si std na kilka minut, wymyl sposb, jak sprawiedliwie powinnicie si tym podzieli. Demony znikny nie zwlekajc, a czowiek rwnie szybko zaoy buty, uchwyci skrzynk oraz lask, wzbi si w powietrze i odlecia. Demony oznaczaj tu ludzi nie wierzcych w Budd ,Skrzynka symbolizuje dary pynce z dobroci serca, za laska praktyk koncentrowania umysu. Ludzie nie zdaj sobie sprawy z tego, jakim skarbem jest 92

dobro i nie wiedz, e przez wiczenie duchowej koncentracji umysu mona przezwyciy wszystkie ziemskie pragnienia. Para butw oznacza czyst dyscyplin myli i postpowania, ktra wynosi ludzi ponad wszelkie pragnienia i spory. Nie wiedzc o tym, kc si oni o skrzynk, lask i o par butw. 10. Pewien czowiek podrujcy samotnie dotar wieczorem do opuszczonego domu i postanowi zatrzyma si tam na noc. Okoo pnocy zjawi si tam demon z ludzkimi zwokami i zoy trupa na pododze. Wkrtce przyby drugi demon i zaczy si sprzecza, do ktrego z nich nale zwoki. Pierwszy powiedzia, e nie ma sensu dalej si kci i naley zwrci si do kogo, kto rozsdzi spr. Drugi zgodzi si i zauwaywszy skulonego w kcie mczyzn, kaza mu decydowa. Czowiek by tym przeraony, gdy zdawa sobie spraw, e kada decyzja, jak moe podj rozzoci demona, ktry przegra i ten zabije go z zemsty. Postanowi jednak by sprawiedliwy i rozsdzi zgodnie z tym, co widzia. I jak przewidywa, drugi demon wpad we wcieko, chwyci go za rk i wyrwa j z ciaa; lecz pierwszy woy na jej miejsce rk trupa. Szalejcy demon wyrwa czowiekowi drug rk, a ten pierwszy natychmiast zastpi j rk ze zwok. W ten sposb czowiek zosta pozbawiony kolejno obu ng, gowy i tuowia, a na to miejsce dano mu czonki trupa. Za demony, widzc porozrzucane na pododze szcztki ciaa, poary je i ucieky, chichoczc. Dla nieszcznika, ktry szuka schronienia w opuszczonym domu, byo to tragedi i doprowadzio go do rozpaczy. Poarte przez demony czonki jego ciaa byy tymi, ktre dali mu rodzice, za jego obecne ciao naleao do trupa. Kim wic waciwie by? Zdawa sobie spraw z tego, co si stao, lecz nie mg sobie z tym wszystkim poradzi i zacz si wczy po okolicy, popadajc w szalestwo. Przyszed do wityni i opowiedzia mnichom o swym nieszczciu. Dziki tej historii ludzie mogli zrozumie istot nauki o nieistnieniu ja. 11. Pewien dom odwiedzia pikna i wspaniale ubrana kobieta. Gdy gospodarz spyta j, kim jest, odpowiedziaa, e bogini bogactwa. By tym zachwycony i traktowa j z uprzejmoci. Wkrtce pojawia si druga kobieta o brzydkiej powierzchownoci i biednie odziana. Gospodarz spyta, kim jest, a usyszawszy e bogini ubstwa, przerazi si i odpdza j; lecz ona nie chciaa odej i rzeka: Bogini bogactwa jest moj siostr. Umwiymy si, e nigdy nie bdziemy si roz93

cza. Jeli mnie wygnasz, ona odejdzie rwnie. Tak te si stao: gdy druga kobieta odesza, pierwsza rwnie znikna. Narodzinom towarzyszy mier, szczciu zy los, a temu co dobre, towarzyszy zo. Ludzie powinni zdawa sobie z tego spraw. Gupcy obawiaj si niepowodzenia i ubiegaj o sukces; ci, ktrzy pragn Owiecenia musz by ponad to: musz wyzby si przywizania do spraw ziemskich. 12. y kiedy ubogi artysta, ktry w poszukiwaniu powodzenia opuci swe strony, pozostawiajc on i dom. Po trzech latach znojnej pracy odoy trzysta sztuk zota i postanowi powrci. Wracajc, zaszed do wielkiej wityni, w ktrej wanie odbywaa si wspaniaa uroczysto skadania oary. Zrobio to na nim tak wielkie wraenie, tak e pomyla sobie: Dotychczas braem pod uwag jedynie sprawy teraniejsze, a nie mylaem o swoim szczciu w przyszoci. Dobry los skierowa tutaj moje kroki; musz to wykorzysta i zasia ziarna zasug. I z radoci oarowa wityni wszystkie swoje oszczdnoci, i wyruszy do domu bez pienidzy. Gdy powrci, ona robia mu wymwki za to, e nie przynis pienidzy na utrzymanie. On odrzek, e zarobi troch pienidzy, lecz zoy je w miejscu, gdzie bd bezpieczne. Gdy nalegaa, aby powiedzia, gdzie s ukryte, wyzna e odda je mnichom w pewnej wityni. To rozzocio on, ktra zwymylaa go i w kocu poskarya si miejscowemu sdziemu. Gdy sdzia zapyta artyst, co ma na swoj obron, ten powiedzia, e nie bya to lekkomylna decyzja, gdy pienidze te zarobi dugotrwa, cik prac i chcia, aby stay si podstawa przyszego szczcia i powodzenia. Gdy przyszed do wityni, pomyla e tam wanie jest miejsce, gdzie mona posia zoto, aby w przyszoci zaowocowao pomylnoci. I doda jeszcze: Gdy daem mnichom to zoto, miaem wraenie, e wyrzucam wszelk zachanno oraz skpstwo z mojego umysu i zrozumiaem, e nie zoto, lecz wartoci duchowe czowieka s prawdziwym bogactwem. Sdzia pochwali postaw artysty, a ci, ktrzy usyszeli o tym zdarzeniu, pomagali mu w rozmaity sposb, wyraajc sw aprobat. Od tego czasu artycie i jego onie zawsze sprzyjao szczcie. 13. Pewien czowiek mieszkajcy w pobliu cmentarza usysza noc przyzywajcy go gos, ktry dochodzi z grobu. Bdc zbyt bojaliwym, by samemu to wyjani, czowiek w nastpnego dnia powiedzia o tym swemu odwanemu przyjacielowi; ten postanowi pj najbliszej nocy na miejsce, z ktrego dochodzi gos. 94

Lkliwy czowiek dra ze strachu, gdy jego przyjaciel wszed na cmentarz i usysza ten sam gos dochodzcy z grobu. Zapyta kim jest i czego chce. Gos spod ziemi odpowiedzia: Jestem ukrytym skarbem i postanowiem oarowa si komu. Ubiegej nocy zaproponowaem to pewnemu czowiekowi, lecz by zbyt bojaliwy, aby tu przyj, wic ty mnie dostaniesz, bo jeste tego wart. Jutro rano przyjd do ciebie, razem z moimi siedmioma towarzyszami. Przyjaciel rzek: Bd na ciebie czeka. Powiedz mi jednak, jak mam ci przyj. Gos odpowiedzia: Przybdziemy w strojach mnichw. Przygotuj dla nas pokj, gdzie bdzie woda; obmyj swe ciao i oczy pokj, przygotuj te siedzenia i osiem misek ryu. Po posiku po kolei zaprowadzisz nas do zamknitego pomieszczenia, gdzie przemienimy si w garnki pene zota. Nazajutrz czowiek zgodnie z poleceniem umy si, oczyci pokj i czeka na nadejcie omiu mnichw. Uprzejmie ich powita, gdy pojawili si o umwionej porze. Kiedy si posilili, po kolei zaprowadzi ich do zamknitego pokoju, a kady z nich zamienia si w garnek wypeniony zotem. W tej samej miejscowoci y pewien niezwykle chciwy czowiek. Dowiedziawszy si o tym wydarzeniu, zapragn take dosta zoto. Zaprosi wic do swego domu omiu mnichw i nakarmiwszy, zamkn ich w pokoju; lecz oni zamiast przemieni si w zoto rozzocili si i poskaryli wadzom; w rezultacie chciwca aresztowano. Co do lkliwego czowieka, gdy dowiedzia si on, e gos dochodzcy z grobu przynis odwanemu przyjacielowi bogactwo poszed do jego domu i chciwie domaga si zota, utrzymujc e byo ono przeznaczone dla niego, gdy pierwszej nocy gos do niego si zwrci. Sprbowa zabra garnki, lecz znalaz w nich mnstwo wy unoszcych gowy i gotowych do ataku. Gdy krl dowiedzia si o tym wszystkim, zdecydowa, e zoto ma nalee do dzielnego czowieka i skomentowa zdarzenie nastpujco : Tak wanie dzieje si na wiecie. Gupcy podaj sukcesw, lecz s zbyt bojaliwi, aby je osign; stale wic ponosz niepowodzenia. Nie ma w nich wiary ani odwagi, aby podj wewntrzne zmagania ducha, ktre jedynie prowadz do prawdziwego spokoju i harmonii.

95

96

Rozdzia 10 Droga realizacji

10.1 Poszukiwanie Prawdy

1. Gdy poszukujemy prawdy, pewne pytania s nieistotne. Z czego zbudowany jest wszechwiat? Czy jest wieczny? Czy ma jakie granice, czy te rozciga si w nieskoczono? W jaki sposb jest zorganizowane spoeczestwo? Jaka jest idealna forma organizacji spoeczestwa? Gdyby ludzie odkadali poszukiwania i wiczenia suce Owieceniu do czasu wyjanienia tych kwestii, umarliby, zanim by odnaleli waciw ciek. Wyobramy sobie czowieka, ktrego ugodzia zatruta strzaa. Jego krewni i przyjaciele zebrali si i wezwali chirurga, aby wyj strza i wyleczy ran. Gdyby zraniony czowiek sprzeciwia si, mwic: Poczekaj chwil. Zanim usuniesz strza, chciabym wiedzie, kto j wystrzeli: mczyzna czy kobieta? Czy jest to kto szlachetnie urodzony, czy zwyky wieniak? Z czego by zrobiony uk, ktry wystrzeli t strza? By duy czy may? Drewniany czy bambusowy? A z czego bya zrobiona ciciwa, z wkna czy z jelita? Czy strzaa bya trzcinowa, czy z drzewa palmowego? Jakie miaa pirko? Wszystko to musz wiedzie, zanim wyjmiesz strza z mego ciaa c by si wtedy stao? Zanim zdobyto by te wszystkie informacje, trucizna niewtpliwie zdoaaby przenikn do caego organizmu i czowiek by zmar. Pierwsz rzecz jest usunicie strzay i zapobieenie w ten sposb rozprzestrzenieniu si trucizny. 97

Gdy wiatu zagraa poar namitnoci, budowa wszechwiata niewielkie ma znaczenie, a idealna organizacja ludzkiej spoecznoci nie jest na tyle wana, aby si ni zajmowa. Zagadnienie, czy wszechwiat jest ograniczony lub czy jest wieczny, moe poczeka, a znajdzie si sposb zgaszenia pomieni narodzin, staroci, choroby i mierci; wrd narzeka, smutku, trudu i cierpienia trzeba przede wszystkim szuka rozwizania tych problemw i temu wanie naley si powici. Nauka Buddy mwi nam, co naley widzie, a co jest niewane. Naucza ludzi, e powinni pozna to, co pozna naley, usun to, co naley usun i wiczy si w tym, w czym powinni by biegli. Zatem ludzie powinni przede wszystkim dostrzec to, co ma znaczenie pierwszorzdne, jaki problem naley rozwiza w pierwszej kolejnoci i jaka sprawa jest najpilniejsza. Aby to uczyni, musz wpierw podj wiczenia umysu. Oznacza to, e musz dy do kontrolowania umysu. 2. Wyobramy sobie czowieka, ktry idzie do lasu, aby przynie drewno z rdzenia drzewa, a powraca obadowany gaziami i limi, mylc, e uzyska to, o co mu chodzio. Czy nie jest gupi, jeli zadowoli si kor, ykiem czy drewnem z gazi zamiast drewna z rdzenia, ktrego poszukiwa? Jednake tak czyni wielu ludzi. Kto poszukuje cieki, ktra uwolni go od narodzin, staroci, choroby i mierci, od narzekania, smutku, trudu i cierpienia; zaczyna nawet i t ciek, lecz gdy tylko zauwaa, e zrobi pierwsze kroki, natychmiast staje si dumny, zarozumiay i apodyktyczny. Jest jak ten czowiek, ktry poszukiwa dobrego drewna, a zadowoli si narczem gazi i lici. Kto inny zadowala si postpem, ktry uczyni maym wysikiem, osabia swe starania, staje si dumny i zarozumiay. Czynic tak, zyskuje tylko mnstwo gazi zamiast dobrego drewna. Jeszcze inny czowiek staje si dumny i zarozumiay, gdy zauwaa, e umys jego staje si spokojny, a myli zyskuj jasno; on rwnie zmniejsza wysiek i zyskuje adunek kory zamiast drewna. Inny za popada w dum i zarozumiao gdy zauwaa, e osign pewn intuicyjn wnikliwo; zyskuje on jedynie yko zamiast dobrego drewna. Wszyscy poszukujcy, ktrzy atwo zadowalaj si wynikami osignitymi przy niewielkim wysiku, stajc si dumni i wynioli, zmniejszaj wysiki i atwo popadaj w lenistwo. Wszyscy tacy ludzie znowu bd cierpieli. 98

Ci, ktrzy poszukuj prawdziwej cieki ku Owieceniu, nie powinni oczekiwa, e bdzie to zadanie atwe czy uprzyjemnione przez przejawy szacunku i oddania oraz zaszczyty. Nie powinni rwnie stawia sobie za cel osignicia niewielkim wysikiem bahego postpu w wiedzy, uspokojeniu czy wnikliwoci. Przede wszystkim naley jasno zda sobie spraw z podstawowej i istotnej natury tego wiata ycia i mierci. 3. wiat ten nie ma swej wasnej istoty. Jest on po prostu ogromn zbienoci przyczyn i warunkw, ktre maj swe rdo tylko i wycznie w dziaach umysu, pobudzonego przez niewiedz, faszywe wyobraenia, pragnienia i zalepienie. Nie jest czym zewntrznym, o czym umys ma niewaciwe wyobraenia jest on cakowicie niesubstancjalny. Przejawia si dziki procesom przebiegajcym w umyle, wyraajc jedynie jego zudzenia. Opiera si na pragnieniach, cierpieniach i zmaganiach umysu, zwizanych z mk spowodowan wasn zachannoci, zoci i zalepieniem. Ci, ktrzy poszukuj drogi ku Owieceniu, powinni by gotowi dla osignicia celu zwalcza takiego ducha umysu. 4. Mj umyle! Dlaczego krysz nieustannie wok zmiennych okolicznoci ycia? Dlaczego niepokoisz mnie i wprowadzasz zamt? Dlaczego kaesz mi gromadzi tyle przedmiotw? Ty jeste jak pug, ktry rozpada si przed rozpoczciem orki i jak rozmontowany ster w czasie niebezpiecznego rejsu po morzu ycia i mierci. Jaka jest korzy z kolejnych odrodze, gdy nie czynimy waciwego uytku z ycia? Mj umyle! Kiedy spowodowae, e przyszedem na wiat jako krl, a potem narodziem si jako wyrzutek, aby ebra o poywienie. Dziki tobie czasem rodz si w niebiaskiej rezydencji do penego uniesie ycia wrd zbytku, a kiedy indziej pogrony jestem w piekielnym ogniu. Mj gupi, gupi umyle! Dotychczas wiode mnie rnymi ciekami, a ja byem ci ulegy. Teraz jednak usyszaem nauk Buddy, wic przesta mnie niepokoi i nie przysparzaj mi wicej cierpie i wsplnie poszukajmy Owiecenia, pokornie i cierpliwie. Mj umyle! Gdyby mg zrozumie, e wszystko jest niesubstancjalne i przemijajce; gdyby si nauczy nie poda rzeczy i nie ubiega si o nie, nie ulega chciwoci, zoci i gupocie moglibymy spokojnie przeby nasz drog. Moglibymy zaywa spokoju, przeciwszy wizy pragnie mieczem mdroci, nie niepokojeni zmiennymi okolicznociami, korzyci ani 99

strat, dobrem ani zem, powodzeniem ani niepowodzeniem, pochwa ani zorzeczeniem. Mj umyle drogi! To ty pierwszy obudzie w nas wiar i to ty podsune myl, aby poszukiwa Owiecenia. Czemu tak atwo na powrt ulegasz zachannoci, zamiowaniu do wygd i przyjemnej ekscytacji? Mj umyle! Dlaczego bez celu rwiesz si tu i tam? Przepymy przez wzburzone morze zudy. Dotychczas postpowaem, jak ty chciae, lecz teraz ty musisz podporzdkowa si mojej woli i wsplnie bdziemy stosowa si do nauk Buddy. Mj umyle! Te gry, rzeki i morza s zmienne i powoduj cierpienie. Gdzie wic szuka spokoju w tym wiecie uudy? Przestrzegajmy nauk Buddy i dotrzyjmy na drugi brzeg, do Owiecenia. 5. Ci, ktrzy naprawd poszukuj cieki ku Owieceniu, kieruj swoim umysem i postpuj bardzo zdecydowanie. Nie powstrzymuj ich i nie niepokoj zorzeczenia i szyderstwa innych. Nie wzbudzaj ich gniewu ciosy pici, uderzenia kamieni ani cicia miecza. Umys nie moe ulec wzburzeniu, nawet gdyby wrogowie odcili gow od ciaa. Jeli ludzie pozwalaj, aby cierpienia przymiy umys, postpuj niezgodnie z nauk Buddy. Musz by zdecydowani zachowa niewzruszenie i rwnowag oraz promieniowa wspczuciem i yczliwoci niezalenie od tego, co si zdarzy. Na zorzeczenia i niepowodzenia czowiek powinien reagowa spokojem umysu, wiernego nauczaniu Buddy: W imi osignicia Owiecenia sprbuj dokona tego, co niemoliwe i wytrzyma, co jest nie do zniesienia. Wszystko, co mam, oddam bez reszty. Jeli powiedz mi, e aby osign Owiecenie, musz ograniczy swe poywienie do jednego ziarnka ryu na dzie, tak uczyni. Nie zatrzymam si, nawet jeli cieka ku Owieceniu wie bdzie przez pomienie. Nie mona jednak traktowa takiego postpowania jako celu. Naley tak czyni, gdy jest to mdre i waciwe. Naley postpowa tak, kierujc si duchem wspczucia, wspczucia matki dla maego dziecka, wspczucia matki dla chorego dziecka nie szczdzc si i nie zwaajc na niewygody. 6. y kiedy krl, ktry kocha swj lud i swj kraj, rzdzi mdrze i yczliwie, zapewniajc w ten sposb krajowi spokj i pomylno. Zawsze poszukiwa mdroci i Owiecenia i nagradza tych, ktrzy przedstawiali mu cenne nauki. 100

Jego mdro i oddanie zostay dostrzeone przez bogw i postanowili oni podda go prbie. Jeden z bogw przyj posta demona i pojawi si u bram paacu, proszc, aby go dopuszczono przed oblicze krla, gdy pragnie mu przekaza wit nauk. Krl, usyszawszy mi mu wiadomo, przyj przybysza uprzejmie i prosi o wyoenie nauki. Wtedy demon przyj przeraliw posta i zada poywienia, mwic, e nie bdzie naucza zanim dostanie jedzenie, ktre mu odpowiada. Zaproponowano mu rozmaite potrawy, lecz on owiadczy, e chce je ciepe ludzkie miso i pi ludzk krew. Nastpca tronu i krlowa oarowali swe ciaa, lecz demon by nienasycony i zada ciaa krla. Krl zgodzi si, lecz chcia wczeniej usysze nauk. Bg wygosi wwczas nastpujc prawd: Narzekania maj swe rdo w dzy i strach rwnie powstaje z dzy. Ci, ktrzy wyrzekli si cielesnego podania, s wolni od strachu i narzekania. I bg przyj nagle sw prawdziw posta, a nastpca tronu i krlowa odzyskali swe ciaa. 7. W Himalajach y kiedy poszukiwacz Prawdziwej cieki. Nie dba wcale o ziemskie skarby ani o niebiaskie wspaniaoci i poszukiwa nauki, ktra pozwala uwolni umys od wszelkiej uudy. Gorliwo i szczero intencji tego czowieka wywara wielkie wraenie na bogach i postanowili podda go prbie. Jeden z nich przyj posta demona i pojawi si w Himalajach, wypiewujc: Wszystko si zmienia, wszystko pojawia si i znika. Poszukiwacz cieki uradowa si niezmiernie, syszc ten gos: by jak czowiek spragniony, ktry znalaz rdo chodnej wody i jak niewolnik, ktrego niespodziewanie wyzwolono. Pomyla sobie: Nareszcie odnalazem prawdziw nauk, ktrej tak dugo szukaem. I pody za tym gosem, a ujrza przeraajcego demona. Z niepokojem w sercu zbliy si do niego i rzek: Czy to ty piewae t wit pie, ktr syszaem? Jeli tak, to piewaj j dalej, prosz. Demon odpowiedzia: Tak, to bya moja pie, lecz nie mog piewa dalej, zanim si nie poywi, gdy przymieram godem. Czowiek prosi go arliwie, aby zapiewa dalszy cig pieni, mwic: To dla mnie niezwykle wane, poszukiwaem tej nauki bardzo dugo. Usyszaem tylko jej cz. Prosz ci, pozwl mi usysze wicej. Demon powtrzy: Przymieram godem i dokocz m pie, gdy 101

zjem ciepe ludzkie miso i napij si krwi. Za czowiek, w swym pragnieniu poznania nauki, obieca odda na poarcie swe ciao gdy tylko j pozna. I wtedy demon zapiewa ca pie : Wszystko si zmienia, Wszystko pojawia si i znika, Doskonae uspokojenie jest w wykroczeniu Poza ycie i zganiciu. Gdy skoczy, czowiek wypisa te wersety na okolicznych skaach i drzewach, spokojnie wspi si na wierzchoek drzewa i rzuci si w d, by spa u stp demona. Lecz demon znikn, a na jego miejscu stan promienisty bg i uchwyci ciao czowieka, chronic przed uszczerbkiem. 8. y kiedy arliwy poszukiwacz prawdziwej cieki imieniem Sadaprarudita. Odrzuci on wszelkie pokusy korzyci i zaszczytw i z naraeniem ycia poszukiwa waciwej cieki. Pewnego dnia usysza gos dochodzcy z niebios, ktry rzek: Sadaprarudito! Pjd prosto na wschd. Nie myl o upale ani o chodzie, nie zwracaj uwagi na ziemskie pochway ani na szyderstwa, nie przejmuj si dobrem ani zem, lecz cay czas id na wschd. Daleko std znajdziesz prawdziwego nauczyciela i osigniesz Owiecenie. Sadaprarudita uradowa si niezmiernie, otrzymawszy tak wyran wskazwk, i niezwocznie wyruszy w podr, kierujc si ku wschodowi. Czsto musia spa tam, gdzie go zastaa noc, na polu lub w dzikich grach. Przebywajc w obcych krajach, musia znosi jako cudzoziemiec wiele upokorze. Pewnego razu sprzeda si w niewol, a zmusi go do tego gd; w kocu jednak odnalaz prawdziwego nauczyciela i prosi go o pouczenie. Jest takie powiedzenie: rzeczy dobre s drogie, i prawdy w nim zawartej dowiadczy Sadaprarudita, gdy jego podr w poszukiwaniu cieki obtowaa w trudnoci. Nie mia pienidzy, aby kupi kwiaty i kadzido na oar dla nauczyciela. Prbowa wynaj si do posug, lecz nikt nie chcia go przyj. Zdawao si, e przeladuje go jaki zy duch, niweczcy wszelkie zamiary. cieka ku Owieceniu jest trudna i moe pochon ycie czowieka. Wreszcie Sadaprarudita dosta si przed oblicze nauczyciela i wtedy wynika nowa trudno. Nie mia papieru, pdzelka ani atramentu, aby zapisa nauki. Skaleczy wic sw rk, aby zanotowa pouczenie wasn krwi i w ten sposb utrwali cenn Prawd. 9. Pewien chopiec imieniem Sudhana podobnie pragn Owiecenia i gorliwie poszukiwa drogi. Pewien rybak przekaza mu wiedz o morzu, a od lekarza nauczy si wspczu ludziom chorym i cierpicym. Od bogatego czowieka dowiedzia si, e tajemnica jego fortuny ley w oszczdzaniu nawet 102

bagatelnych sum, i doszed do wniosku, e naley zachowa kady drobiazg napotkany na drodze ku Owieceniu. Od mnicha, ktry zagbi si w medytacje dowiedzia si, e czysty i spokojny umys ma cudown moc oczyszczania i uspokajania innych umysw. Kiedy pozna kobiet o nadzwyczajnej indywidualnoci i jej duch yczliwoci wywar na nim wielkie wraenie; od niej dowiedzia si, e mio bliniego jest owocem mdroci. Pewnego razu pozna starego wdrowca, ktry powiedzia mu, e aby dotrze w pewne miejsce, musia kiedy wspi si na gr mieczw i przeby dolin ognia. I wywnioskowa Sudhana ze swych dowiadcze, e we wszystkim, co widzia i o czym sysza, bya jaka prawdziwa nauka. Uczy si cierpliwoci od biednej, uomnej kobiety; obserwowanie dzieci bawicych si na ulicy nauczyo go prostej radoci; od agodnych i pokornych ludzi, ktrzy nigdy nie pomyleli o tym, by pragn tego, czego pragn ktokolwiek inny, uczy si tajemnicy ycia w zgodzie z caym wiatem. Obserwowanie sporzdzania kadzida przez zmieszanie odpowiednich skadnikw byo dla niego lekcj harmonii, a ukadanie kwiatw lekcj dzikczynienia. Pewnego dnia podczas wdrwki przez las usiad pod wspaniaym drzewem, aby odpocz i zauway drobny pd wyrastajcy tu obok pnia powalonego i gnijcego drzewa; to pouczyo go o niepewnoci ycia. Soneczny blask w cigu dnia, a migocce gwiazdy noc nieustannie oywiay jego ducha. W ten sposb Sudhana wykorzysta dowiadczenie swojej dugiej podry. Zaprawd, ci, ktrzy poszukuj Owiecenia, powinni traktowa swe umysy jak zamki i ozdabia je. Musz szeroko otworzy przed Budd bramy zamkw swoich umysw, z uszanowaniem i pokornie zaprosi go do najskrytszych schronw i oarowa mu wonne kadzido wiary oraz kwiaty wdzicznoci i radoci.

10.2

Drogi praktyki

1. Ci, ktrzy poszukuj Owiecenia, maj przed sob trzy drogi praktyki, ktre naley zrozumie i ktrymi naley poda. Pierwsza droga to dyscyplina w postpowaniu; drug jest waciwa koncentracja umysu, a trzeci mdro. 103

Co oznacza dyscyplina? Kady czowiek, zarwno przecitny jak i poszukujcy drogi, powinien przestrzega regu waciwego postpowania. Powinien kontrolowa swj umys oraz ciao i strzec bram piciu zmysw. Powinien te obawia si kadego za, nawet drobnego, i nieustannie stara si spenia tylko dobre uczynki. Co naley rozumie przez koncentracj umysu? Oznacza ona szybkie pozbywanie si podliwoci i zych pragnie gdy si pojawi oraz zachowanie czystoci i spokoju umysu. Czym jest mdro? Jest ona zdolnoci doskonaego zrozumienia i cierpliwego zaakceptowania Czworakiej Szlachetnej Prawdy. Jest wic zdolnoci rozumienia powszechnoci cierpienia i jego istoty, poznania rde cierpienia i tego, co stanowi jego koniec, oraz poznania Szlachetnej cieki, ktra prowadzi do zakoczenia cierpienia. Ci, ktrzy gorliwie podaj tymi trzema drogami praktyki, w peni zasuguj na miano wyznawcw Buddy. Wyobramy sobie osa, ktry nie ma piknego ksztatu ani gosu, ani rogw takich jak krowa, ktry idzie za stadem krw, goszc: Spjrzcie, ja rwnie jestem krow. Czy ktokolwiek by mu uwierzy? Podobnie niemdre jest, gdy czowiek, ktry nie poda trzema drogami praktyki, szczyci si, i jest poszukiwaczem drogi czy wyznawc Buddy. Zanim rolnik zbierze jesieni plon, musi zaora ziemi, posia ziarno, nawodni pole i wyrwa chwasty, gdy wyrastaj wiosn. Za poszukujcy Owiecenia musi i trzema drogami praktyki. Rolnik nie moe oczekiwa, e roliny zakiekuj dzisiaj, urosn do jutra, a pojutrze dojrzej do zbioru. Tak samo czowiek, ktry dy do Owiecenia, nie moe oczekiwa, e uda mu si usun ziemskie pragnienia dzisiaj, pozby si przywizania oraz zych poda jutro, a pojutrze osign Owiecenie. Roliny otoczone s opiek wytrwaego rolnika od zasiania, przez cay okres a do wydania owocw; podobnie, kady kto dy do Owiecenia, musi cierpliwie i wytrwale przygotowywa gleb Owiecenia przez postpowanie trzema drogami praktyki. 2. Trudno jest posuwa si ciek, ktra wiedzie do Owiecenia, dopki czowiek pragnie wygd i zbytku, a umys jego poruszaj zmysowe pragnienia. Istnieje wielka rnica midzy radoci ycia a radowaniem si Prawdziw ciek. Jak ju wyjaniono, umys jest rdem wszystkich rzeczy. Jeli cieszy 104

si on sprawami ziemskimi, nieuchronnie przyjd zudzenia i cierpienie; gdy jednak raduje si Prawdziw ciek, zadowolenie i Owiecenie bd rwnie pewne. Zatem ci, ktrzy pragn Owiecenia, powinni zachowa czysto umysu i wytrwale poda trzema drogami. Jeli bd przestrzega regu, w sposb naturalny osign koncentracj umysu; gdy osign koncentracj umysu posid mdro, za mdro doprowadzi ich do Owiecenia. Zaprawd, te trzy drogi (przestrzeganie regu, wiczenie koncentracji umysu i mdre dziaanie) tworz prawdziw ciek ku Owieceniu. Wiele zudze powstao przez zaprzeczanie tym trzem drogom. Nie naley dyskutowa z ludmi zajtymi sprawami tego wiata, lecz w wewntrznym wiecie czystego umysu trzeba odda si rozmylaniom aby osign Owiecenie. 3. Jeli zastanowi si nad trzema drogami praktyki, to wyoni si z nich szlachetna omioraka cieka, cztery punkty widzenia do rozwaenia, cztery waciwe wysiki, pi si, ktrymi naley si posugiwa oraz sze wyszych praktyk. Szlachetna Omioraka cieka oznacza: Naleyty Pogld, Naleyte Mylenie, Naleyt Mow, Naleyte Postpowanie, Naleyty Sposb Zarobkowania, Naleyte Denie, Naleyte Przemylenie oraz Naleyt Koncentracj. Naleyty Pogld zawiera gruntowne zrozumienie Czworakiej Prawdy, wiar w prawo przyczyny i skutku oraz nieuleganie zwodniczym pozorom i pragnieniom. Naleyte Mylenie oznacza wyrzeczenie si poda, zachannoci, zoci i szkodliwych uczynkw. Naleyta Mowa oznacza unikanie sw kamliwych, jaowych, obraliwych oraz obmowy. Naleyte Postpowanie wymaga wyrzeczenia si zabijania, kradziey i cudzostwa. Naleyty Sposb Zarobkowania oznacza powstrzymanie si od wszystkiego, co mogoby zhabi czowieka. Naleyte Denie oznacza wysiek w wytrwaym i waciwie ukierunkowanym dziaaniu. Naleyte Przemylenie oznacza zachowanie czystego i rozwanego umysu. 105

Naleyta Koncentracja oznacza zachowanie prawoci i spokoju umysu, potrzebnych do skoncentrowania si w poszukiwaniu czystej istoty umysu. 4. Cztery punkty widzenia, ktre trzeba wzi pod uwag. Po pierwsze naley traktowa ciao jako nieczyste i prbowa usun wszelkie do niego przywizanie. Po drugie trzeba traktowa zmysy jako rdo cierpienia, niezalenie od tego, czy ich doznania przynosz mk, czy przyjemno. Po trzecie naley traktowa umys jako podlegajcy nieustannym zmianom. Po czwarte trzeba traktowa wszystko na tym wiecie jako konsekwencj przyczyn i okolicznoci oraz zdawa sobie spraw z przemijalnoci wszystkiego. 5. Cztery waciwe wysiki przedstawiaj si jak nastpuje: pierwszy to zapobieganie wszelkiemu zu; drugi usuwanie wszelkiego za, gdy tylko powstanie; trzeci sprzyjanie podejmowaniu dobrych czynw; czwarty to wspieranie i kontynuowanie dobrych czynw, ktre ju zaistniay. Naley podejmowa te waciwe wysiki. 6. Oto pi si, ktre s niezbdne do osignicia Owiecenia: pierwsz z nich jest wiara; drug wola podejmowania wysikw; trzeci niezawodna pami; czwart zdolno koncentrowania umysu; pit zdolno zachowania przenikliwej mdroci. 7. Na sze wyszych praktyk, ktre wiod na drugi brzeg, ku Owieceniu, skadaj si: cieka oary, cieka przestrzegania regu, cieka wytrzymaoci, cieka energii, cieka koncentrowania umysu, oraz cieka mdroci. Trzymajc si tych cieek, niezawodnie dociera si z brzegu uudy na brzeg Owiecenia. Praktyka Oary uwalnia od samolubstwa; praktyka Regu przypomina o prawach i wygodzie innych; praktyka Wytrzymaoci pomaga przezwycia gniew i boja; praktyka Energii pomaga by pilnym i wiernym; Praktyka Koncentracji pomaga kontrolowa bdzcy i pochy umys; za praktyka Mdroci nadaje ciemnemu i pomieszanemu umysowi przenikliwo. Oara i przestrzeganie Regu tworzy fundament, na ktrym buduje si wielki zamek. Wytrzymao oraz Energia s murami, ktre chroni przed wrogami z zewntrz, za Koncentracja i Mdro s zbroj chronic przed atakami ycia i mierci. Jeli kto obdarowuje tylko wtedy, gdy jest to wygodne, lub gdy a106

twiej jest podarowa ni nie podarowa jest to oczywicie oara, lecz nie Prawdziwa Oara. Prawdziwa Oara pynie z yczliwoci serca, zanim zostanie wypowiedziana jakakolwiek proba jest ona nieustajca i nie wie si z okazj. Nie jest rwnie Prawdziw Oar dar, ktrego si auje lub ktry wzbudza u dajcego poczucie dumy. Prawdziwa Oara sprawia darowujcemu rado; zapomina on o tym, e jest dawc i e drugi czowiek zosta obdarowany, a take o samym darze. Prawdziwa Oara wypywa z czystoci wspczujcego serca, ktre nie oczekuje odwzajemnienia, a pragnie wsplnie osign Owiecenie. Istnieje 7 rodzajw oary, ktra moe by speniana nawet przez tych, ktrzy nie s bogaci. Pierwszy to oara zyczna. Oznacza to oarowanie swej suby przez prac. Najwyszym stopniem tej oary jest oarowanie swego wasnego ycia, jak to jest pniej pokazane w przypowieci. Drugi rodzaj to oara duchowa. Jest to oarowanie innym wspczujcego serca. Trzeci to oara spojrzenia. Oznacza to oarowanie innym ciepego spojrzenia, przynoszcego im spokj. Czwarty rodzaj, oara wyrazu twarzy, to oarowanie innym agodnego wyrazu twarzy i umiechu. Pity oara sowa: oarowanie innym uprzejmych i ciepych sw. Szsty oara miejsca. Oznacza to oarowanie swego wasnego miejsca innym. Sidmy rodzaj oary oara schronienia oznacza przyjcie innych do swego domu na nocleg. Te oary mog by praktykowane przez kadego w codziennym yciu. 8. y kiedy ksi imieniem Sattwa. Pewnego dnia wybra si ze swoimi dwoma starszymi brami do lasu, aby si bawi. Napotkali tam tygrysic tak wygodnia, e z trudem powstrzymywaa si od poarcia swoich siedmiu dzieci. Bracia rzucili si do ucieczki, za Sattwa wspi si na poblisk ska i rzuci si z niej aby uratowa ycie tygrysitek. Ksi Sattwa dokona tego miosiernego czynu spontanicznie, mylc przy tym: Moje ciao podlega zmianom i jest nietrwae; lubiem je i nie mylaem o jego porzuceniu; teraz jednak oarowuj je tygrysicy abym mg osign Owiecenie. Ta myl wiadczy o wielkiej determinacji w deniu do Owiecenia. 9. Czowiek poszukujcy Owiecenia powinien umiowa Cztery Nieskoczone Stany Umysu. S nimi: miosierdzie, agodno, pogoda ducha oraz wewntrzna rwnowaga. Dziki miosierdziu mona pozby si zachannoci, 107

dziki agodnoci mona usun zo, pogoda ducha oddala cierpienie, za wewntrzna rwnowaga pozwala nie dzieli ludzi na wrogw i przyjaci . Wielkie miosierdzie polega na czynieniu ludzi szczliwymi i zadowolonymi; wielk dobroci jest usuwanie wszystkiego, co czyni ludzi nieszczliwymi i niezadowolonymi: pogoda ducha pozwala cieszy si radoci i zadowoleniem innych ludzi. Gdy wszyscy s szczliwi i zadowoleni, osiga si wielkie uspokojenie i mona wtedy wszystkich darzy jednakowym uczuciem. Naley starannie pielgnowa Cztery Nieskoczone Stany Umysu oraz uwalnia si od podliwoci, zoci, cierpienia oraz od przeciwiestw mioci i nienawici w uczuciach, cho nie jest to atwe. Od zego stanu umysu tak trudno jest si uwolni, jak od psa stranika, za waciwy stan tak atwo jest utraci, jak jelenia w lesie; zy stan umysu trudno jest usun, jak litery wykute w kamieniu, za waciwy tak atwo straci, jak litery wypisane na wodzie. Zaprawd, najtrudniejsz rzecz w yciu jest przygotowanie si do Owiecenia. 10. Pewien modzian gorco pragn osign Owiecenie. Mia on na imi Srona, pochodzi z bogatej rodziny i by sabego zdrowia. Zosta uczniem Bogosawionego, a w swej gorliwoci doprowadzi do tego, e stopy zaczy mu krwawi. Owieconemu al byo modzieca i rzek do niego: Mj chopcze, czy uczye si kiedy gry na hare? Wiesz, e nie mona na niej gra, jeli struny s nacignite zbyt mocno lub za sabo. Aby zagra na instrumencie, trzeba odpowiednio napi jego struny. Zmierzanie ku Owieceniu jest jak strojenie harfy. Nie osigniesz tego, jeli za sabo lub zbyt mocno napniesz struny swego umysu. Musisz by rozwany i dziaa mdrze. Sowa te przyniosy Sronie wielk korzy i udao mu si osign cel. 11. By kiedy ksi, ktry odznacza si niezwyk sprawnoci we wadaniu picioma rodzajami broni. Pewnego dnia, gdy wraca po swych wiczeniach, spotka na swej drodze potwora o skrze nie do przebicia. Potwr zaatakowa go, lecz ksi, ktry niczego si nie lka, wystrzeli ku niemu strza; strzaa nie zdoaa nawet drasn grubej skry. Ksi sprbowa wic przebi j wczni, lecz bezskutecznie. Nastpnie rzuci w potwora cik pak oraz oszczepem i znw nie zdoa go nawet zrani. Sign po swj miecz, lecz miecz pk. Wtedy rzuci si na przeciwnika okadajc go piciami i kopic, lecz potwr nie zwaajc na to chwyci go mocno i trzy108

ma w ucisku swych potnych ramion. Ksi prbowa jeszcze ugodzi go gow, lecz wszelkie wysiki byy daremne. Potwr rzek do niego: Twj opr jest bezcelowy; chc ci pore. Ksi za odpowiedzia: Moe mylisz, e uyem ju wszystkich moich broni i jestem bezradny, lecz ja mam jeszcze jeden or. Jeli mnie pochoniesz, zniszcz ci z wntrza twych trzewi. Mstwo ksicia zaniepokoio potwora i spyta: W jaki sposb moesz tego dokona?. Ksi odpar: Si Prawdy. Wtedy uwolni ksicia i baga, aby uczy go Prawdy. Nauka zawarta w tej bani ma zachci wyznawcw do wytrwaoci w wysikach i doda im odwagi w obliczu rozmaitych przeciwiestw. 12. Odraajca zarozumiao i bezczelno zagraa ludzkoci, za poczucie wstydu i honoru chroni ludzi. Ludzie szanuj swych rodzicw i starszych braci i siostry, gdy s wraliwi na niesaw i dyshonor. Po reeksji nad sob chwalebne jest pozby si poczucia dumy i czu si zawstydzonym sob obserwujc innych. Jeli czowiek jest skonny do skruchy, jego grzechy bd znika; jeli nie jest skonny, jego grzechy bd si powtarza i zhabi go na zawsze. Tylko ten, kto dokadnie syszy prawdziw nauk oraz rozumie jej znaczenie i jej odniesienie do wasnej osoby, moe j przyj i odnie z niej korzy. Jeli czowiek jedynie sucha prawdziwej nauki, lecz nie stosuje jej w yciu, nie osignie powodzenia w deniu do Owiecenia. Wiara, pokora, skromno, wytrzymao i mdro s dla czowieka poszukujcego Owiecenia wielkim rdami siy. Pomidzy nimi mdro jest najpotniejsza, za pozostae stanowi jej odbicie. Czowiek, ktry jest przywizany do spraw ziemskich, oddaje si jaowym rozmowom, zasypia w czasie wicze nie utrzyma si na ciece ku Owieceniu. 13. W przygotowaniu do Owiecenia niektrzy mog osign powodzenie szybciej ni inni. Dlatego nie naley si zniechca, widzc, e inni wczeniej zostaj owieceni. Czowiek wiczcy si w strzelaniu z uku nie oczekuje szybkiego sukcesu, lecz wie, e wiczc cierpliwie, bdzie dochodzi do coraz wikszej celnoci. Rzeka jest w pobliu swego rda zaledwie strumykiem, dalej potnieje, aby wreszcie wpa do wielkiego oceanu. 109

Podobnie jak w tych przykadach, jeli czowiek cierpliwie i wytrwale przygotowuje si do Owiecenia, osignie swj cel. Jak ju wyjaniono, nauk mona dostrzec wszdzie jeli tylko ma si oczy otwarte, a moliwoci zbliania si do Owiecenia s niezmierzone. Pewien czowiek, palc kadzido, zauway, e zapach nie przychodzi i nie odchodzi, nie pojawia si i nie znika. I to bahe zdarzenie doprowadzio go do Owiecenia Inny kto nastpi na cier, tak e wbi mu si w stop. Poczu ostry bl i pomyla sobie, e bl ten jest tylko reakcj umysu. Pniej przysza gbsza reeksj, e mona straci moliwo kierowania umysem, jeli wymknie si on spod kontroli, oraz e moe on sta si czystym, gdy bdzie si go kontrolowa. Nieco pniej, dziki tym mylom, przyszo Owiecenie. Pewien skpiec, zastanawiajc si kiedy nad swoj zachannoci, doszed do wniosku, e chciwe myli przypominaj wiry i szczapy drzewa i moe je spali ogie mdroci. Ta reeksja bya pocztkiem jego Owiecenia. Jest takie stare powiedzenie: Zachowaj rwnowag umysu. Gdy umys bdzie zrwnowaony, wiat rwnie bdzie zrwnowaony. Zastanw si nad tymi sowami i uwiadom sobie, e wszystkie rnice na tym wiecie s spowodowane skonnoci umysu do rozrnie. W tych wanie sowach jest cieka ku Owieceniu. Zaprawd, drogi ku Owieceniu s niezliczone.

10.3

Droga wiary

1. Ludzie szukajcy schronienia w trzech skarbach, ktrymi s: Budda, Dharma oraz Sangha, nazywaj si wyznawcami Buddy. Czterema podstawami kontroli umysu s dla nich: przykazania, wiara, oara oraz mdro. Wyznawcy Buddy stosuj si do piciu przykaza, ktre zabraniaj: zabija, kra, cudzooy, kama oraz przyjmowa jakiekolwiek rodki odurzajce. Wyznawcy Buddy ufaj Jego doskonaej mdroci. Staraj si nie ulega zachannoci i samolubstwu oraz nie aowa oar. Rozumiej prawo przyczyny i skutku, s wiadomi przemijalnoci ycia oraz stosuj si do zasady mdroci. Drzewo pochylajce si ku wschodowi upadnie kiedy w tym kierunku; podobnie ludzie, ktrzy suchaj nauki Buddy i ufaj mu, z pewnoci 110

narodz si w Jego Czystym Kraju. 2. Prawdziwie powiedziano, e ci, ktrzy wierz w trzy skarby: Budd, Dharm oraz Sangh, zw si uczniami Buddy. Budda jest tym, ktry osign doskonae Owiecenie i wykorzysta je, aby wyzwoli i obdarzy bogosawiestwami ca ludzko. Dharma jest prawd, duchem Owiecenia i nauk, ktra je objania. Sangha za jest doskona bratersk wsplnot wyznawcw Buddy i Dharmy. Mwimy o Buddzie, Dharmie i Bractwie tak, jak gdyby to byy trzy rne rzeczy, lecz w gruncie rzeczy stanowi one jedno. Budda jest objawiony w Dharmie, a realizowany w Braterskiej Wsplnocie. Zatem wiara w Dharm i umiowanie Bractwa Wyznawcw oznacza pokadanie ufnoci w Buddzie, za wiara w Budd przejawia si w przyjciu Dharmy i umiowaniu Bractwa. Zatem ludzi wyzwala i owieca po prostu wiara w Budd. Budda jest Doskonale Owieconym i kocha kadego czowieka, jak gdyby by Jego jedynym synem. Gdy wic kto traktuje Budd jako swego ojca tworzy z nim jedno i osignie Owiecenie. Ci, ktrzy tak wanie traktuj Budd, zostan wsparci Jego mdroci oraz obdarzeni Jego ask. 3. Nic na wiecie nie moe da wicej ni wiara w Budd. Nawet samo usyszenie Jego imienia, wiara w Niego i wypywajca z niej rado choby trway krtko s rdem wielu dobrodziejstw. Naley wic powici si poszukiwaniu nauki Buddy, gdy wiat ogarnity jest poarem. Trudno jest spotka nauczyciela, ktry moe wyjani Dharm; trudniej jest spotka Budd, lecz najtrudniej jest wierzy w Jego nauk. Lecz teraz gdy spotkae Budd, ktrego trudno spotka, gdy wyjaniono ci to, co trudno usysze powiniene radowa si, wierzy w Budd i pokada w nim ufno. 4. Wiara jest najlepszym towarzyszem w dugiej podry, ktr jest ycie; jest najlepszym pokrzepieniem w czasie tej drogi i najwikszym skarbem. Wiara jest rk, ktra otrzymuje Dharm, rk ktra otrzymuje wszystkie cnoty. Jest pomieniem, ktry spala nieczystoci ziemskich poda; to ona zdejmuje brzemi i jest przewodnikiem w drodze. Wiara usuwa zachanno, lk oraz pych; uczy uprzejmoci oraz sza111

nowania innych; uwalnia czowieka z wizw okolicznoci; dodaje odwagi do zmierzenia si z przeciwnociami losu; daje si do pokonania pokus; wiara pozwala zachowa czysto czynw i napenia umys mdroci. Wiara prowadzi ku Owieceniu, dajc oparcie, gdy droga jest duga i trudna. Dziki wierze czujemy, e Budda jest z nami i ona przenosi nas tam, gdzie Jego rami moe nas podtrzyma. Wiara agodzi nasze nieczue i samolubne umysy, dodajc przyjaznoci oraz wspczujcego zrozumienia dla innych. 5. Ci, ktrzy ufaj, zyskuj mdro, ktra pozwala im odnajdywa nauk Buddy we wszystkim, co sysz. Ci, ktrzy ufaj, zyskuj mdro, dziki ktrej zdaj sobie spraw, e wszystko jest jedynie pozorem wynikajcym z prawa przyczyny i skutku; wiara daje im ask cierpliwego pogodzenia si z okolicznociami i zdolno spokojnego do nich dostosowania. Wiara obdarza ich umiejtnoci zrozumienia przemijalnoci ycia i ask nieulegania zaskoczeniu ani przygnbieniu, niezalenie od tego, co ich spotyka, choby to bya mier albowiem wiedz oni, e prawda o yciu jest zawsze jednakowa i nie zaley od zmiennych okolicznoci i pozorw. Wiara ma trzy wane aspekty: pokorne i cierpliwe samoponianie, radowanie si i szczery szacunek dla przymiotw blinich oraz wdziczno Buddzie za to, e si pojawi na wiecie. Ludzie powinni doskonali si w tych trzech aspektach wiary: winni by wyczuleni na swoje wady i swoj nieczysto, winni wstydzi si ich i wyznawa je; winni pilnie oddawa si poznawaniu i wychwalaniu dobrych cech i dobrych uczynkw innych ludzi; powinni te zawsze pragn dziaa z Budd i y z Budd. Umys peen wiary jest umysem szczerym; jest gbokim umysem, ktry szczerze raduje si, gdy dziki sile Buddy poda do Jego Czystego Kraju. Zatem Budda nadaje si wierze, ktra prowadzi ludzi do Czystego Kraju, si ktra ich oczyszcza, si ktra ich chroni przed uleganiem zudzeniom. Jeli zaufaj oni cho przez chwil, usyszawszy imi Buddy wychwalane na caym wiecie, zostan poprowadzeni do Jego Czystego Kraju! 6. Wiara nie jest czym, co zostaje wprowadzone do ziemskiego umysu jest ona przejawem istniejcej w umyle natury Buddy. Dlatego ten, kto 112

rozumie Budd, sam jest Budd i kto ufa Buddzie, sam jest Budd. Lecz trudno jest odkry w sobie i odzyska natur Buddy; trudno jest zachowa czysto umysu wrd przypyww zachannoci, gniewu i ziemskich namitnoci; jednak wiara to umoliwia. Mwi, e w lesie trujcych drzew Eranda mog rosn tylko te drzewa i nie ma tam pachncych drzew Kandana. Jeli drzewo Kandana ronie w lesie Eranda jest to cud. Podobnym cudem jest, e wiara w Budd wyrasta w ludzkich sercach. Wiara w Budd nazywana jest wiar bez korzeni. Oznacza to, e nie ma ona korzenia, ktrym mogaby wrosn w ludzki umys; jej korze znajduje si w miosiernym sercu Buddy. 7. Zatem wiara jest owocna i wita. Trudno j jednak obudzi w leniwym umyle. W mrokach ludzkiego umysu kryje si pi wtpliwoci, ktre osabiaj wiar. Pierwsz jest wtpienie w mdro Buddy; drug niedowierzanie Jego nauce; trzeci niedowierzanie osobie, ktra j wykada; czwart wtpliwoci, czy drogi i sposoby dla realizowania Szlachetnej cieki s pewne; pit podejrzenie, ktre moe powsta w umysach ludzi zarozumiaych i niecierpliwych co do szczeroci tych, ktrzy rozumiej nauki Buddy i stosuj si do nich. Zaprawd, nie ma nic straszniejszego ni zwtpienie. Zwtpienie rozdziela ludzi. Jest trucizn, ktra niszczy przyjanie i zrywa przyjemne zwizki. Jest cierniem, ktry drani i rani; jest mieczem, ktry zabija. Pocztki wiary dawno temu zaszczepio miosierdzie Buddy. Czowiek, ktry ufa Buddzie, powinien zdawa sobie z tego spraw i by wdzicznym za jego dobro. Nigdy nie mona zapomina, e wiary w czowieku nie obudzi on sam, lecz miosierdzie Buddy, ktry dawno temu rozwietli czystym wiatem wiary mrok niewiedzy w ludzkich umysach. Ten, kto dzi raduje si wiar, przejmuje to dalekie dziedzictwo. Nawet wiodc zwyczajne ycie, mona narodzi si w Czystym Kraju gdy wiara powstaje dziki odwiecznemu miosierdziu Buddy. Zaprawd, trudno jest narodzi si na tym wiecie. Trudno jest usysze Dharm; trudniej jest obudzi wiar; zatem kady powinien zrobi co w jego mocy, aby usysze nauk Buddy. 113

10.4

wite aforyzmy

1. On mi ubliy, szydzi ze mnie, uderzy. Jak dugo czowiek ywi takie myli, tak dugo trwa jego gniew. Zo nie zniknie, dopki umys bdzie ywi uraz. Gdy za uraza zostanie zapomniana, zo zniknie natychmiast. Jeli dach jest le zbudowany lub wymaga naprawy, woda przecieka do domu; podobnie podliwo przenika do umysu, ktry jest niewaciwie wiczony lub nie jest kontrolowany. Prnowanie skraca drog ku mierci, za pracowito stanowi drog ycia; gupcy s leniwi, za mdrzy ludzie s pracowici. Czowiek robicy strzay stara si, aby byy one proste; podobnie mdry czowiek stara si, aby jego myli byy proste. Wzburzony umys jest zawsze niespokojny, stale w ruchu i wymyka si kontroli; za umys spokojny jest peen rwnowagi; rozsdnie jest wic podda swj umys kontroli. To nie nieprzyjaciel sprowadza czowieka na z drog, lecz jego wasny umys . Ten, kto chroni swj umys przed chciwoci, zoci oraz namitnociami, raduje si prawdziwym i trwaym spokojem. 2. Wygaszanie piknych sw nie majcych pokrycia w czynach przypomina wspaniay kwiat, lecz pozbawiony zapachu. Zapach kwiatu nie rozchodzi si pod wiatr, za sawa dobrego czowieka rozprzestrzenia si po wiecie bez wzgldu na wiatry. Noc wydaje si duga cierpicemu na bezsenno, a podr duy si znuonemu wdrowcowi; za czas zudze i cierpienia wydaje si dugi czowiekowi, ktry nie zna waciwej nauki. W podry powinien czowiekowi towarzyszy kto rwnie mdry jak on lub mdrzejszy; lepiej jest podrowa samotnie ni w towarzystwie gupca. Nieszczerego i zego przyjaciela naley obawia si bardziej ni dzikiego zwierza, bowiem bestia moe zrani ciao, za zy przyjaciel rani umys. Czy mog da czowiekowi zadowolenie myli w rodzaju: To jest mj syn, To jest mj skarb gdy nie jest on w stanie kontrolowa swojego umysu? Takie myli przynosz niemdremu czowiekowi cierpienie. 114

By gupcem i zdawa sobie z tego spraw to lepsze, ni bdc gupim, uwaa si za mdrego. yka nie moe zna smaku potrawy, ktr zawiera; za gupiec nie moe zrozumie mdroci, choby si przyjani z mdrcem. wiee mleko czsto z trudnoci si zsiada; podobnie grzeszne czyny nie od razu wywouj skutki. Grzeszne czyny przypominaj ar ukryty wrd popiou: tl si nieustannie, aby kiedy wystrzeli pomieniem. W swojej gupocie czowiek poda przywilejw, awansu, zyskw i zaszczytw Takie pragnienia nigdy nie przynosz szczcia, lecz cierpienie. Dobrego przyjaciela, ktry wskazuje nasze bdy i wady, ktry pitnuje zo, naley ceni tak, jak gdyby wyjawi tajemnic ukrytego skarbu. 3. Czowiek, ktry raduje si, otrzymawszy dobre pouczenie, ma spokojny sen, gdy umys jego jest oczyszczony . Ciela, robic belk, stara si, aby bya prosta; czowiek wytwarzajcy strzay dba o to, aby byy dobrze wywaone; budowniczy kanaw nawadniajcych przygotowuje koryto, ktrym woda bdzie moga pyn bez przeszkd; za mdry czowiek stara si kontrolowa swj umys, aby by sprawny i suy prawdzie. Wiatr nie moe zachwia potnej skay, a umysu mdrego czowieka nie s w stanie poruszy zaszczyty ani zorzeczenia. Przezwycienie samego siebie jest wikszym zwycistwem ni pokonanie tysica nieprzyjaci w bitwie. Lepiej jest przey jeden dzie i usysze dobr nauk, ni y sto lat bez dobrej nauki. Ludzie, ktrzy maj do siebie szacunek, musz stale mie si na bacznoci, aby nie ulec zym podaniom. Powinni oni przynajmniej raz w yciu obudzi w sobie wiar: gdy s modzi, gdy s dojrzali, lub nawet w starszym wieku. wiat ponie nieustannie, ponie ogniem podliwoci, gniewu i niewiedzy. Naley uciec przed tymi niebezpieczestwami jak najprdzej. wiat jest jak baka mydlana i jak sie pajcza, jak osad w brudnym dzbanie; trzeba nieustannie strzec czystoci swojego umysu. 4. Unika wszelkiego za, czyni dobro oraz zachowa czysto umysu taka jest istota nauki Buddy. Wytrwao jest jednym z najtrudniejszych zalece, lecz ostateczne 115

zwycistwo przypada temu, kto jest wytrway. Gdy czowiek czuje si dotknity, powinien porzuci uraz; gdy przychodzi smutek powinien go odrzuci; gdy opanowuje go zachanno powinien si jej wyrzec. Aby ycie byo czyste i niesamolubne, nie naley traktowa jako swoje wasne tego, co si posiada. By zdrowym to wielkie dobrodziejstwo losu; zadowala si tym, co si ma to wicej ni mie skarb. Posiadanie opinii czowieka godnego zaufania jest najprawdziwsz oznak przyjaznoci; osignicie Owiecenia jest najwyszym szczciem. Gdy czowiek odczuwa niech do za, gdy suchanie dobrej nauki daje mu uspokojenie i rado jest wolny od lku. Nie przywizuj si do rzeczy, ktre lubisz, nie miej niechci do rzeczy, ktrych nie lubisz. Smutek, lk oraz zniewolenie wynikaj z ludzkich upodoba i niechci. 5. Rdza rozwija si na elazie, niszczc je. W podobny sposb zo rozwija si w umyle i podobnie go niszczy. wite ksigi, ktre nie s stale czytane, wkrtce pokrywaj si kurzem; dom, ktrego nie naprawiaj gdy wymaga remontu, chyli si ku upadkowi; podobnie bezczynny czowiek szybko ulega nieczystoci. Nieczysto kala kobiet; skpstwo kala oarowanie, za ze uczynki kalaj to ycie i ycia, ktre po nim nastpi. Skalaniem, ktrego naley obawia si najbardziej, jest niewiedza. Nie mona liczy na oczyszczenie ciaa ani umysu, jeli nie usuno si niewiedzy. atwo jest popa w bezwstyd, by aroganckim i zuchwaym jak kogut oraz rani innych, nie aujc tego. Zaprawd, trudno jest by spokojnym, umie szanowa i powaa, uwolni si z wszelkiego przywizania, zachowa czysto myli i uczynkw oraz osign mdro. atwo jest wykazywa bdy innych, a trudno przyznawa si do swoich. Czowiek bez namysu rozgasza grzechy innych, swoje za skrywa jak gracz, ktry ukrywa faszyw kostk. Niebo nie zachowuje ladu przelatujcego ptaka, dymu ani burzy; za nauka nie niesie Owiecenia; nie ma nic trwaego na tym wiecie, lecz Owiecony Umys nie ulega wzburzeniu. 6. Tak jak rycerz, ktry strzee swego zamku, czowiek powinien strzec 116

swego umysu przed niebezpieczestwami z zewntrz i od wewntrz, nie zaniedbujc tego ani przez chwil. Czowiek jest panem siebie, jest dla siebie oaz, zatem nade wszystko powinien siebie kontrolowa. Pierwszym krokiem ku duchowemu wyzwoleniu od ziemskich okoww jest kontrolowanie umysu, zaprzestanie jaowych rozmw i zagbienie si w mylach. Soce daje dniom jasno, ksiyc daje nocom ich pikno, karno przydaje wojownikowi godnoci; za spokojna medytacja wyrnia tego, kto dy do Owiecenia. Ten, kto nie moe ustrzec swych piciu zmysw oczu, uszu, nosa, jzyka oraz skry i wystawia si na pokusy swego otoczenia nie moe stara si o Owiecenie. Ten za, kto zdecydowanie broni bram swoich piciu zmysw oraz poddaje kontroli swj umys, moe osign powodzenie w deniu do Owiecenia. 7. Ten, kto kieruje si swoimi upodobaniami i niechciami, nie moe waciwie zrozumie znaczenia okolicznoci i bywa przez nie pokonany; kto jest wolny od wszelkiego przywizania, dobrze rozumie okolicznoci, a wszystko jest dla niego nowe i znaczce. Szczcie nastpuje po smutku, a smutek po szczciu; czowiek jest naprawd wolny, gdy przestaje rozrnia midzy smutkiem a szczciem, midzy dobrem a zem. Martwienie si w przewidywaniu tego, co si moe sta, aowanie tego, co si stao przypomina cit trzcin, ktra usycha. Tajemnica zdrowia zarwno umysu, jak i ciaa ley w tym, aby nie rozpacza nad przeszoci, nie obawia o przyszo i nie przewidywa kopotw, lecz y chwil obecn, mdrze i powanie. Nie rozmylaj o przeszoci, nie oddawaj si marzeniom o przyszoci. Skoncentruj si na teraniejszoci. Dobrze jest waciwie i niezawodnie spenia biece powinnoci, nie prbowa ich unika i nie odkada ich do jutra. Dziaajc ju, mona przey dobry dzie. Mdro jest najlepszym przewodnikiem, a wiara najlepszym towarzyszem. Naley stara si osign wyzwolenie z mrokw niewiedzy i cierpienia, naley poszukiwa jasnoci, ktra owieci. 117

Jeli czowiek kontroluje swoje ciao i umys, powinien da temu dowd w prawych uczynkach; jest to jego witym obowizkiem. Wiara bdzie wtedy jego bogactwem, szczero doda yciu uroku, a gromadzenie zasug bdzie witym zadaniem. W podry, ktr jest ycie, wiara jest poywieniem, prawe uczynki schronieniem, mdro jest wiatem dnia, za naleyte przemylenie ochron w nocy. Jeli ycie czowieka jest czyste, nic nie moe go zniszczy; jeli pokona podliwo nic nie moe ograniczy jego wolnoci. Dla swojej rodziny naley zapomnie o sobie; dla swojej wioski naley zapomnie o rodzinie; dla narodu naley zapomnie o wiosce; za w imi Owiecenia naley zapomnie o wszystkim. Wszystko ulega zmianom, wszystko pojawia si i znika; nie mona osign niebiaskiego spokoju, zanim wyjdzie si poza mk ycia i mierci.

118

Cz IV BRATERSKA WSPLNOTA

119

Rozdzia 11 Powinnoci czonkw braterskiej wsplnoty

11.1 Bezdomni bracia

1. Ten, kto pragnie zosta bezdomnym mnichem, musi by gotowy zrezygnowa z wszelkich bezporednich kontaktw ze swoj rodzin, ze spoecznego ycia wiata oraz z wszelkiego przywizania do bogactwa. Czowiek, ktry zerwa z tym wszystkim w imi Dharmy i nie ma schronienia dla swego ciaa ani umysu, zosta moim wyznawc i naley do bezdomnych braci. Lecz jeli umys jego nie wyzbdzie si zachannoci, to bdzie daleko ode mnie, choby chodzi po moich ladach i przywdzia mj strj. Choby ubra si jak mnich nie bdzie mnie widzia, jeli nie przyjmie mojej nauki. Jeli za porzuci wszelk zachanno, a umys jego jest czysty i spokojny jest on bardzo blisko mnie, choby znajdowa si w odlegoci tysicy kilometrw. Jeli przyjmuje Dharm, mnie poznaje przez ni. 2. Ci spord moich wyznawcw, ktrzy s bezdomnymi brami, musz stosowa si do czterech regu i uczyni je podstaw swojego ycia. Po pierwsze, ubieraj si oni w ubrania wyrzucone przez innych; po drugie, ywi si wyebran straw; po trzecie, maj swj dom tam, gdzie zastanie ich noc pod drzewem lub na skale; po czwarte, lecz si oni tylko specjalnym lekiem, wykonanym z moczu uczestnikw Braterskiej Wsplnoty. Chodzenie z misk od domu do domu oznacza ycie ebracze, lecz 121

brata nikt do tego nie zmusza; nie skaniaj go do tego okolicznoci ani pokusa; czyni tak z wasnej woli, gdy rozumie, e powicenie si wierze uchroni go od zudze ycia, pomoe unikn cierpienia i poprowadzi ku Owieceniu. ycie bezdomnego brata nie jest atwe i nie powinien go podejmowa ten, kto nie jest w stanie uchroni swojego umysu przed chciwoci i gniewem, ten, kto nie moe kontrolowa swego umysu i piciu zmysw. 3. Aby uwaa si za bezdomnego brata i mc to powiedzie innym, czowiek musi by zdolny owiadczy: Jestem gotw podj si wszystkiego, co jest konieczne, aby by bezdomnym bratem. Pragn tego szczerze i bd usiowa speni swoje zamierzenie, aby sta si jednym z nich. Bd wdziczny tym, ktrzy pomog mi swoimi darami i bd si stara uszczliwia ich moj gorliwoci i prawym yciem. Aby by bezdomnym bratem, czowiek musi doskonali si pod rnymi wzgldami: musi odczuwa wstyd i by wraliwym na niesaw, gdy pobdzi; zachowa czysto ciaa, mowy i umysu aby ycie jego byo czyste; chroni bram piciu zmysw; nie traci kontroli nad umysem dla przelotnej przyjemnoci; nie moe chwali siebie ani gani innych; nie moe by leniwym i nie moe mie zamiowania do dugiego spania. Wieczorem powinien mie czas, aby usi i medytowa w spokoju oraz pj na krtki spacer przed udaniem si na spoczynek. Aby mie spokojny sen, powinien lee na prawym boku ze zczonymi stopami, a ostatnia myl powinna dotyczy godziny, o ktrej chce wsta wczesnym rankiem. Wczenie rano za powinien powici czas na spokojn medytacj w pozycji siedzcej i krtki spacer. Przez cay dzie powinien mie si na bacznoci, kontrolujc zarwno ciao jak i umys, przeciwdziaajc wszelkiej skonnoci do podania, gniewu, ignorancji, sennoci, nieuwagi, alu, podejrze oraz wszelkich ziemskich namitnoci. W ten sposb kontrolujc umys, powinien rozwija wspania mdro; jego jedynym celem winno by doskonae Owiecenie. 4. Bezdomny brat, ktry zapomniawszy o swoich zobowizaniach, popada w zachanno, ulega zoci, nosi w sobie uraz, zazdro, zarozumiao, pych lub nieszczero, jest jak czowiek, ktry nosi przy sobie ostry, obosieczny miecz okryty jedynie cienkim ptnem. Nie jest on bezdomnym bratem dlatego tylko, e przywdzia strj mni122

si i chodzi z ebracz misk; nie jest on bezdomnym bratem z powodu swojej biegoci w recytowaniu witych ksig; jest on jedynie nieodpowiedzialnym czowiekiem. Nawet jeli jego powierzchowno przypomina mnicha, nie moe on pozby si ziemskich pragnie. Nie jest bezdomnym bratem bardziej ni dziecko przebrane w strj mnicha. Ci, ktrzy s zdolni koncentrowa umys i podda go kontroli, ktrzy posiedli mdro, ktrzy wyzbyli si wszelkich ziemskich pragnie i ktrych jedynym celem jest Owiecenie ci tylko mog by nazwani bezdomnymi brami. Prawdziwy bezdomny brat jest gotw osign swj cel, czyli Owiecenie, nawet gdyby nie pozostaa w nim ani jedna kropla krwi i gdyby koci jego rozpady si w py. Czowiek taki, dokadajc wszelkich stara, osignie cel i da temu dowd przez sw zdolno do speniania chwalebnych czynw bezdomnego brata. 5. Powoaniem bezdomnego brata jest niesienie wiata nauki Buddy. Musi on naucza wszystkich; musi budzi upionych, musi naprawia faszywe wyobraenia, musi dopomaga ludziom w uzyskaniu waciwego punktu widzenia. Upowszechniajc nauk, powinien dotrze wszdzie, nawet za cen wasnego ycia. Misja bezdomnego brata nie jest atwa. Dlatego ten, kto pragnie j podj, powinien naoy strj Buddy, usi na jego miejscu i wej do jego domu. Noszenie stroju Buddy oznacza pokor i wytrwao; siedzenie na miejscu Buddy oznacza zrozumienie niesubstancjalnoci rzeczy i brak wszelkiego przywizania; wchodzenie do domu Buddy oznacza uczestniczenie w Jego wszechogarniajcym miosierdziu i wspczuciu dla kadego. 6. Ci, ktrzy pragn przekazywa nauk Buddy tak, aby zostaa ona przyjta, powinni zwrci uwag na cztery rzeczy: po pierwsze na swoje wasne postpowanie; po drugie na dobr sw, gdy zwracaj si do ludzi, aby ich naucza; po trzecie na przyczyny, ktre skaniaj do nauczania i cel, jaki chc osign; po czwarte na wielkie miosierdzie. Aby by dobrym nauczycielem Dharmy, bezdomny brat powinien zatem przede wszystkim mie oparcie we wasnej wytrwaoci i by skromnym. Nie moe by dziwakiem ani pragn rozgosu; musi nieustannie myle o niewanoci rzeczy i nie moe przywizywa si do nich. Jeli dba o to, bdzie 123

zdolny postpowa waciwie. Po drugie, powinien roztropnie podchodzi do ludzi i sytuacji. Musi unika ludzi, ktrych ycie pene jest za i zarozumiaych; musi unika kobiet. Musi by przyjanie nastawiony do ludzi i zawsze pamita o tym, e wszystko powstaje z kombinacji przyczyn i warunkw; wychodzc z takiego zaoenia, nie powinien potpia innych, mwi o ich bdach ani nimi pogardza. Po trzecie, musi zachowa spokj umysu, traktujc Budd jako duchowego ojca, a innych bezdomnych braci dcych do Owiecenia jako swych nauczycieli, i majc wielkie wspczucie dla wszystkich ludzi. Musi te wszystkich rwno obdarza nauk. Po czwarte, jego miosierdzie musi przejawia si tak, jak miosierdzie Buddy, czyli w najwyszym stopniu. Powinni go dowiadcza zwaszcza ci, ktrzy wiedz zbyt mao, aby dy do Owiecenia. Bezdomny brat powinien pragn, aby tacy ludzie mogli poszukiwa Owiecenia i nie szczdzi wysiku, aby obudzi w nich zainteresowanie dobr nauk.

11.2

wieccy wyznawcy

1. Wyjaniono ju, e aby sta si wyznawc Buddy, naley wierzy w trzy skarby: Budd, Dharm oraz Sangh. Aby zosta wieckim wyznawc, trzeba mie niewzruszon wiar w Budd, wierzy w Jego nauk i stosowa j w yciu oraz miowa Bratersk Wsplnot. wieccy wyznawcy winni przestrzega piciu zakazw: nie wolno im zabija, kra, cudzooy, kama ani oszukiwa, ani te uywa rodkw odurzajcych. wieccy wyznawcy powinni nie tylko wierzy w trzy skarby i stosowa si do regu, lecz rwnie w miar swoich moliwoci powinni skania do tego innych w szczeglnoci swoich krewnych i przyjaci starajc si obudzi w nich gbok wiar w Budd, Dharm oraz Sangh aby oni rwnie dowiadczyli miosierdzia Buddy. wieccy wyznawcy winni zawsze pamita o tym, e wiara w trzy skarby oraz przestrzeganie regu umoliwi im osignicie Owiecenia. yjc w wiecie podania, powinni wyzwoli si od ziemskich poda. 124

Powinni zawsze zdawa sobie spraw z tego, e wczeniej czy pniej bd musieli rozsta si ze swoimi rodzinami oraz krewnymi i zakoczy to ycie wyznaczone narodzinami i mierci; nie mog wic przywizywa si do spraw tego ycia, lecz powinni przenie umys do wiata Owiecenia, gdzie nic nie przemija. 2. Aby wieccy wyznawcy mogli obudzi arliw wiar w nauk Buddy, ich umysy powinny napeni si spokojn i niezakcon szczliwoci, ktra promieniuje na wszystkich dookoa i powraca odbitym blaskiem. Duch wiary jest czysty i agodny, zawsze cierpliwy wytrway, nieskonny do sporw, nie przynoszcy innym cierpienia; przypomina on zawsze wyznawcom o trzech skarbach Buddy, Dharmy oraz Sanghy. W ich umysach szczliwo powstaje samorzutnie i wszdzie mog one znale jasno suc Owieceniu. Poniewa wieccy wyznawcy dziki swej wierze bliscy s sercu Buddy, s oni chronieni przed samolubstwem i przywizaniem do tego, co posiadaj; s wolni od niepokojw ycia codziennego i od obawy przed krytyk. Nie lkaj si oni mierci, gdy wierz, e narodz si w Kraju Buddy. Poniewa wierz w prawdziwo i wito Jego nauk, mog bez lku i swobodnie wyraa swoje myli. Dziki wspczuciu dla wszystkich ludzi traktuj wszystkich jednakowo, a poniewa nie maj uprzedze, kady dobry uczynek jest dla nich czysty, suszny i przynosi rado. Wiara ich pogbia si, niezalenie od tego, czy ycie ukada si pomylnie, czy te los jest przeciwny. Jeli s pokorni, stosuj si do nauk Buddy, jeli ich myli i czyny stanowi jedno, jeli kieruj si mdroci, a ich umysy s niewzruszone jak opoka nieustannie zbliaj si do Owiecenia. I nawet gdy zmuszeni s y w niesprzyjajcych okolicznociach, wrd ludzi o nieczystych umysach jeli gboko wierz w Budd mog prowadzi tych ludzi ku Owieceniu. 3. dy. Pragnieniem czowieka powinno by przede wszystkim poznanie Bud-

Czowiek powinien by gotw przej przez ogie, gdyby mu powiedziano, e jest to konieczne dla osignicia Owiecenia. Usyszenie imienia Buddy warte jest przejcia przez wiat peen ognia. Ten, kto pragnie stosowa si do nauk Buddy, nie moe by samolubny 125

ani uparty, lecz powinien by yczliwie nastawiony do wszystkich; powinien szanowa tych, ktrzy s godni szacunku, suy tym, ktrzy s godni tego, aby im suy i by dobrym dla wszystkich. wieccy wyznawcy winni przede wszystkim odpowiednio wiczy swe umysy, nie przejmujc si poczynaniami innych. Powinni oni przyjmowa nauk Buddy i stosowa j w yciu, bez niechci do innych nauk, nie ulegajc innym i nie zwaajc na inne. Ci, ktrzy nie wierz w nauk Buddy, maj ograniczone wyobraenia, a umysy ich s niespokojne. Ci za, ktrzy ufaj Jego nauce, wierz w wielk mdro i miosierdzie, ktre obejmuje wszystkich, i ta wiara pozwala im nie niepokoi si tym, co niewane. 4. Ludzie, ktrzy sysz i przyjmuj nauk Buddy, wiedz, e ich ycie jest przemijalne, a ciao jest waciwie skupiskiem cierpie i rdem wielkiego za; nie przywizuj si wic do nich. Nie zaniedbuj jednak pielgnacji ciaa; czyni to nie dla przyjemnoci, lecz dlatego, e ciao jest niezbdne do osignicia mdroci i do zrealizowania misji wskazywania innym waciwej drogi. Gdyby ludzie nie dbali o swoje ciaa, nie mogliby y dugo. Gdyby za yli krtko, nie mogliby stosowa si do nauki ani przekazywa jej innym. Ten, kto chce przeprawi si przez rzek, dba o swoj tratw. Kto wybiera si w dug podr, starannie opiekuje si swoim koniem. Podobnie czowiek, ktry stara si osign Owiecenie, musi pielgnowa swoje ciao. Wyznawcy Buddy nosz ubranie, aby chroni ciao przed upaem i zimnem, a take z wrodzonego poczucia przyzwoitoci, lecz nie powinni traktowa ubrania jako ozdoby. Musz oni odywia si dla posilenia ciaa, aby mogli przyj i wyjania innym nauk Buddy lecz nie dla samej przyjemnoci. Musz y w domu Owiecenia, ktry chroni ich przed zoczycami ziemskich namitnoci i burzami zych nauk aby korzysta z tej osony, lecz nie w poczuciu dumy ani z pobudek egoistycznych. Zatem czowiek powinien ocenia rzeczy w zalenoci od ich przydatnoci dla sprawy Owiecenia i ich odniesienia do Nauki; zgodnie z tym te powinien z rzeczy korzysta. Nie moe samolubnie przywizywa si do nich, powinien jedynie wykorzystywa ich przydatno do przekazywania Nauki innym. 126

Dlatego umys powinien zawsze oddawa si rozwaaniu Nauki, nawet gdy czowiek mieszka razem ze swoj rodzin. Naley wtedy mdrze i yczliwie dba o rodzin, poszukujc sposobw wzbudzania wiary w umysach bliskich osb. 5. wieccy czonkowie buddyjskiej Sanghi powinni codziennie zastanawia si nad nastpujcymi pytaniami: w jaki sposb usuy swoim rodzicom; jak ukada wspycie z on i dziemi; jak kontrolowa siebie oraz jak suy Buddzie. Aby najlepiej usuy rodzicom, trzeba uczy si yczliwoci wobec wszystkiego, co yje. Aby ycie wasnej rodziny byo szczliwe, naley wystrzega si lubienoci i wygodnictwa. Suchajc muzyki ycia rodzinnego, nie mona zapomina o sodszej muzyce nauki, za przebywajc w schronisku rodzinnego domu, naley czsto szuka bezpieczniejszego schronienia w wiczeniach Zen, ktre dla mdrego czowieka s azylem, uwalniajcym od wszelkiej nieczystoci oraz niepokojw. Gdy ludzie wieccy skadaj oar, powinni usun z serca wszelk zachanno; gdy znajduj si w tumie, ich umysy powinny przebywa w towarzystwie mdrcw; gdy spotyka ich nieszczcie, winni zachowa spokj umysu nie poddajcego si przeciwnociom. Gdy szukaj schronienia w Buddzie, powinni pragn Jego mdroci. Gdy szukaj schronienia w Dharmie, winni pragn Jej prawdy, ktra jest jak ocean mdroci. Gdy szukaj schronienia w Sandze, winni pragn Jej spokojnej przyjaznoci, ktrej nie zakca samolubstwo. Gdy wkadaj ubranie, nie mog zapomnie o przywdzianiu stroju dobroci i pokory. Gdy chc oddali troski, musz pragn wyzbycia si wszelkiej chciwoci, zoci i gupoty. Gdy mozolnie posuwaj si drog wiodc pod gr, winni myle o drodze ku Owieceniu, ktra wyprowadzi ich ze wiata uudy. Gdy podaj wygodn drog, powinni korzysta z jej atwoci w celu wydatniejszego zblienia si do stanu Buddy. Gdy widz most, musz pragn zbudowa most nauki, po ktrym bd mogli przej wszyscy ludzie. Gdy spotykaj czowieka pogronego w smutku, powinni ubolewa 127

nad cierpieniami tego nieustannie zmieniajcego si wiata. Napotkanie chciwca powinno wywoa pragnienie uniknicia zudze i osignicia prawdziwego bogactwa Owiecenia. Musz mie si na bacznoci, gdy widz wspaniae potrawy; za widok niedobrego jedzenia powinien wywoa pragnienie, aby podliwo nigdy nie powrcia. Wrd gorcego lata musz pragn znale si daleko od upaw ziemskich pragnie i osign orzewiajcy chd Owiecenia. Podczas najostrzejszej zimy powinni myle o cieple wielkiego miosierdzia Buddy. Gdy recytuj wite ksigi, musz by zdecydowani nie zapomnie ich treci i stosowa w yciu zawarte w nich nauki. Gdy myl o Buddzie, winni gboko pragn, aby wzrok ich by rwnie przenikliwy jak wzrok Buddy. Gdy zasypiaj noc, powinni chcie, aby ich ciao, mowa oraz umys zostay oczyszczone i pokrzepione; gdy budz si rankiem, pierwszym pragnieniem powinno by, aby umys by jasny przez cay dzie i mg poj wszystkie rzeczy. 6. Ci, ktrzy postpuj zgodnie z nauk Buddy, zdajc sobie spraw z tego, e wszystko jest niesubstancjalne, nie traktuj tego, co czowieka spotyka w yciu, niefrasobliwie, lecz dobrze rozumiejc znaczenie wszystkiego, staraj si, aby to, co si przydarza, suyo Owieceniu. Nie mog oni wyobraa sobie, e ten wiat jest bezsensowny i peen zamtu, za wiat Owiecenia peen znaczenia i spokoju. Powinni raczej pozna drog ku Owieceniu wrd wszystkich spraw tego wiata. Gdy wzrok czowieka jest zbrukany i przymiony niewiedz, patrzc na wiat widzi on bdzenie; gdy jednak w spojrzeniu jego jest przenikliwa mdro, patrzc na wiat, dostrzega on, e jest to wiat Owiecenia. Tak wanie jest, gdy jest tylko jeden wiat: nie ma dwch z ktrych jeden miaby by bezsensowny, drugi peen znacze; jeden dobry, a drugi zy. To tylko ludzie w swej skonnoci do rozrniania wyobraaj sobie, e istniej dwa wiaty. Gdyby mogli uwolni si od tych rozrnie i oczyci umysy wiatem mdroci, ujrzeliby tylko jeden wiat, w ktrym wszystko pene jest znaczenia. 7. Ci, ktrzy wierz w Budd, dostrzegaj t uniwersaln czysto jed128

noci we wszystkim; za serca ich wypenia wspczucie dla wszystkich i ch skromnego suenia kademu. Zatem powinni oni oczyci swe umysy z wszelkiej pychy i umiowa pokor, uprzejmo oraz usuno. Ich umysy powinny by jak urodzajna gleba, ktra sprawiedliwie ywi wszystko, suy bez skargi, cierpliwie wszystko znosi, znajduje najwiksz rado w gorliwym sueniu wszystkim biednym ludziom przez zasiewanie w ich umysach ziaren nauki Buddy. Umys, ktry wspczuje biednym ludziom, staje si matk wszystkich ludzi, szanuje wszystkich, traktuje ich jak przyjaci i powaa jak rodzicw. Mimo i tysice ludzi nienawidzi lub odczuwa niech do wieckich wyznawcw Buddy, nie s oni w stanie wyrzdzi im krzywdy, gdy byaby ona tylko kropl trucizny w wodach wielkiego oceanu. 8. wiecki wyznawca czerpie wiele radoci ze zwyczaju wspominania, rozwaania i dzikczynienia. Odkrywa, e jego wiara jest miosierdziem Buddy i e to Budda go ni obdarzy. W bocie ziemskich namitnoci nie ma ziaren wiary, lecz dziki miosierdziu Buddy mog one by tam posiane, mog oczyci umys i przygotowa go do przyjcia wiary w Budd. Jak ju zostao napisane, pachnce drzewa Kandana nie mog rosn w lesie drzew Eranda. Podobnie nie moe by ziaren wiary w Budd w samym sercu uudy. A jednak rozwija si tam kwiat radoci; oznacza to, e kwiat rozwijajcy si wrd uudy ma swoje korzenie zupenie gdzie indziej; wyrasta on z serca Buddy. Jeli wiecki wyznawca da si ponie swojemu ja stanie si zawistny, zazdrosny, bdzie nienawidzi i krzywdzi, gdy umys jego zostanie skalany podliwoci, zoci oraz gupim zalepieniem. Jeli jednak powrci do Buddy, bdzie mu suy jeszcze gorliwiej ni opisano, gorliwiej ni da si wyrazi sowami.

129

130

Rozdzia 12 Praktyczne zasady waciwego sposobu ycia

12.1 ycie rodzinne

1. Przekonanie, e niepowodzenia przychodz ze wschodu lub z zachodu, jest bdne; maj one bowiem swoje rdo w umyle czowieka. Zatem nierozsdne jest chronienie si przed wrogiem z zewntrznego wiata gdy umys nie jest kontrolowany. Istnieje pewien zwyczaj, ktry przetrwa z dawnych czasw i do ktrego proci ludzie stosuj si do dzisiaj. Gdy rano wstaj, najpierw myj twarz i pucz usta, a nastpnie skadaj ukony w szeciu kierunkach: na wschd, na zachd, na poudnie, na pnoc, w gr i ku doowi pragnc w ten sposb zabezpieczy si przed nadejciem za z ktrejkolwiek strony i zapewni sobie spokojny dzie. Budda uczy nas inaczej. Jego nauka mwi, e naley powaa sze strony Prawdy i zabezpiecza si przed wszelkim nieszczciem, postpujc mdrze i cnotliwie. Aby chroni bram tych szeciu kierunkw, ludzie powinni wyrzec si czterech czynw, ktre kalaj czowieka, opanowa cztery ze stany umysu oraz zamkn sze otworw, ktre powoduj utrat bogactwa. Przez cztery czyny naley rozumie zabijanie, kradzie, cudzostwo oraz kamstwo. Cztery ze stany umysu to: zachanno, zo, gupota oraz lk. 131

Szecioma otworami, ktrymi ucieka bogactwo, s: pragnienie odurzenia i niepowanego zachowania, bardzo pne kadzenie si spa i zaprztanie umysu bahostkami, folgowanie zamiowaniu do rozrywkowych przedstawie i muzyki, uprawianie hazardu, przebywanie w zym towarzystwie oraz zaniedbywanie wasnych obowizkw. Po wyzbyciu si czterech rde skalania, usuniciu czterech zych stanw umysu oraz zamkniciu szeciu otworw, wyznawcy Buddy czcz sze stron Prawdy. Jakie wic s owe strony Prawdy? Oto one: wschd odpowiada stosunkowi midzy rodzicami a dzieckiem, poudnie stosunkowi midzy nauczycielem a uczniem, zachd midzy mem a on, pnoc midzy przyjacimi; kierunek ku grze odpowiada stosunkowi midzy panem a sug; ku doowi midzy wyznawcami Buddy. Dziecko powinno szanowa swoich rodzicw i robi to, czego od niego oczekuj. Powinno im suy, pomaga w pracy, by przywizanym do swego rodu, chroni rodzinn wasno oraz spenia obowizek pamici, gdy rodzice zejd z tego wiata. Rodzice powinni zrobi pi rzeczy dla swoich dzieci: powstrzymywa si od czynienia za, dawa przykady dobrych uczynkw, zapewni wyksztacenie, zadba o oenek oraz pozwoli przej we waciwym czasie rodzinn wasno. Jeli rodzice i dzieci zastosuj si do tych zasad, ycie rodziny bdzie zawsze spokojne. Ucze powinien wstawa, gdy nadchodzi jego nauczyciel; powinien czeka na niego, spenia jego polecenia, nie zaniedbywa skadania mu oary oraz sucha z szacunkiem jego nauk. Nauczyciel za powinien w obecnoci ucznia postpowa naleycie, dajc mu w ten sposb dobry przykad; powinien poprawnie przekazywa wiedz, ktr posiad; powinien uywa waciwych metod i przygotowa ucznia do ycia w godnoci; nie moe on rwnie zapomina o chronieniu ucznia wszelkimi sposobami przed zem. Jeli ucze i nauczyciel stosuj si do tych zasad, ich wsppraca bdzie rozwija si bez przeszkd. M powinien szanowa sw on, traktowa j uprzejmie i by jej wiernym. Powinien powierzy jej prowadzenie domu oraz zapewni jej do tego odpowiednie rodki. ona za powinna spenia obowizki gospodyni, rozsdnie kierowa sub oraz dba o swj honor; jest to obowizkiem dobrej ony. Nie moe ona trwoni dochodw ma, lecz powinna roztropnie zarz-

132

dza domem. Przestrzeganie tych zasad zapewnia rodzinie spokj i chroni j przed ktniami. Przyja wymaga wzajemnego zrozumienia. Przyjaciele powinni dawa sobie nawzajem to, czego im brakuje, i stara si wywiadcza sobie przysugi; powinni by wobec siebie yczliwi i szczerzy. Naley chroni przyjaciela przed zejciem na z drog, pomaga mu w potrzebie oraz chroni jego mienie. Gdy czowieka spotka nieszczcie, przyjaciel powinien poda mu pomocn do, a w razie potrzeby nawet utrzyma jego rodzin. Taka przyja trwa, rozwija si i przynosi szczcie. Pan w swoim postpowaniu wobec sugi powinien zwrci uwag na pi rzeczy: dawa mu prac odpowiedni do jego moliwoci, naleycie go wynagradza, dba o niego w czasie choroby, dzieli z nim rado oraz pozwala mu naleycie wypocz. Sug obowizuje rwnie pi zasad. Powinien on wstawa wczeniej ni jego pan, a ka si spa pniej; powinien by uczciwy, naleycie spenia swe obowizki oraz stara si nie przynosi ujmy imieniu pana. Stosujc si do tych regu, pan i suga bd y zgodnie i spokojnie. Wyznawca Buddy powinien dba o to, aby jego rodzina stosowaa si do nauk Buddy. Czonkowie rodziny powinni obdarza szacunkiem i powaaniem swego buddyjskiego nauczyciela, traktowa go uprzejmie, sucha i przestrzega jego wskaza oraz zawsze skada mu oar. Za przekazujcy Nauk Buddy musi dokadnie j rozumie, musi odrzuca bdne interpretacje, a uwydatnia waciwe oraz powinien stara si wskazywa wyznawcom spokojn drog. Szczcie jest udziaem rodziny, ktra przestrzega tych zasad i czyni z nich podstaw swego ycia. Czowiek, ktry oddaje pokony tym szeciu stronom, nie czyni tego dla uniknicia niebezpieczestwa nadchodzcego z zewntrz. Jego celem jest ochronienie si przed zem, ktre moe narodzi si w jego umyle. 2. Czowiek powinien rozrnia wrd swoich znajomych ludzi, z ktrymi powinien obcowa i takich, ktrych trzeba unika. Naley unika chciwcw, samochwaw, pochlebcw oraz nicponi. Warto za przestawa z ludmi uczynnymi, z tymi, ktrzy lubi dzieli z innymi zarwno szczcie, jak i cierpienia, ktrych rady s dobre, a serca skonne do wspczucia. Prawdziwy przyjaciel, czowiek, z ktrym bez obawy mona obcowa, 133

zawsze trzyma si waciwej drogi, dyskretnie dba o pomylno przyjaciela, pomaga w nieszczciu, w potrzebie podaje pomocn do, dochowuje tajemnicy i zawsze suy dobr rad. Bardzo trudno jest znale prawdziwego przyjaciela i dlatego kady powinien stara si takim by. Dobry przyjaciel dziki swym uczynkom jest dla swojego otoczenia tym, czym soce jest dla yznej ziemi, ktr ogrzewa. 3. Czowiek nie mgby odwdziczy si rodzicom za ich wielk dobro, nawet gdyby przez sto dugich lat nosi ich na swych barkach. Nawet gdyby ich kpa w wonnociach przez cay wiek, gdyby im suy jak idealny syn, gdyby osadzi ich na tronie i otoczy przepychem i bogactwami caego wiata, nie byby w stanie spaci ogromnego dugu wdzicznoci. Lecz jeli ukazuje im drog ku Buddzie wykada Jego nauk i przekonuje ich, aby porzucili zy sposb postpowania i poszli waciw drog; jeli doprowadza do tego, e wyrzekaj si wszelkiej zachannoci i raduj si dawaniem darw odwdzicza si im z nawizk. Bogosawiestwo Buddy nie opuszcza domu, w ktrym rodzice ciesz si szacunkiem. 4. Rodzina jest tym miejscem, gdzie kontaktuj si z sob umysy. Jeli kochaj si nawzajem, dom jest pikny jak ogrd peen wspaniaych kwiatw. Jeli za nie ma midzy nimi zgody przypomina ogrd, w ktrym burza czyni spustoszenie. Gdy w rodzinie powstaje niezgoda, nie naley oskara innych, lecz zastanowi si nad sob i poda waciw drog. 5. y kiedy czowiek gbokiej wiary. Gdy by jeszcze mody, zmar jego ojciec. Mieszka z matk i yli szczliwie. Po jakim czasie oeni si. Pocztkowo yli szczliwie we troje, lecz stopniowo drobne nieporozumienia midzy on a jej teciow przerodziy si w otwart niech. Po pewnym czasie doszo do tego, e matka wyprowadzia si i modzi maonkowie mieszkali sami. Niebawem przyszed na wiat syn. Do teciowej dotara pogoska, e jej synowa powiedziaa; Moja teciowa zawsze mi dokuczaa. Gdy mieszkaa razem z nami, nie zdarzyo si nic przyjemnego; kiedy tylko si wyprowadzia spotkao nas to szczcie. Tak j ta wiadomo rozzocia, e wykrzykna: adne rzeczy! Jeli 134

po wypdzeniu z domu matki ma nastpuje takie szczliwe wydarzenie to znaczy, e nie ma ju sprawiedliwoci na wiecie. Krzykna jeszcze; W takim razie trzeba pochowa sprawiedliwo!. I, jak obkana, posza na cmentarz, aby to uczyni. Pewien bg, syszc to, pojawi si przed ni i prbowa przemwi jej do rozsdku, lecz ona go nie suchaa. Bg powiedzia: W takim razie musz spali t matk i jej dziecko. Czy to ci zadowoli ?. Wtedy dopiero przyszo opamitanie i kobieta uwiadomia sobie swj bd; przepraszaa za sw zo i bagaa boga, aby oszczdzi matk i dziecko. W tym samym czasie modzi maonkowie zrozumieli, i byli niesprawiedliwi wobec starej kobiety i poszli na cmentarz, aby j odszuka. Bg pogodzi ich i od tego czasu mieszkali razem, tworzc szczliw rodzin. Sprawiedliwo nigdy nie znika na zawsze jeli czowiek sam jej nie odrzuci. Czasem moe si wydawa, e zgina, lecz w istocie ona jest zawsze. Gdy wydaje si, e znika, dzieje si tak dlatego, e czowiek traci prawo swojego umysu. Niezgodne charaktery s czsto rdem klski. Bahe nieporozumienia mog doprowadzi do wielkich nieszcz. Tego naley szczeglnie wystrzega si w yciu rodzinnym. 6. W yciu rodziny sprawy dotyczce pokrycia codziennych wydatkw wymagaj najwyszej uwagi. Kady z czonkw musi pracowa intensywnie, jak pilna mrwka i jak zapobiegliwa pszczoa. Nikt nie powinien zdawa si na pracowito i wspaniaomylno innych. Rwnoczenie jednak czowiek nie moe traktowa tego, co zarobi, jako sw wyczn wasno. Czci tego musi si podzieli z innymi, cz odoy jako rezerw do wykorzystania w nieprzewidzianych okolicznociach, cz odda na potrzeby wsplnoty i caego narodu, cz wreszcie przeznaczy na zaspokojenie religii. Naley zawsze zdawa sobie spraw z tego, e nic na tym wiecie nie moe by okrelone cile jako moje. To, co czowiek zyskuje, jest skutkiem wspdziaania przyczyn i okolicznoci; moe on to posiada tylko czasowo i dlatego nie powinien korzysta samolubnie z tego, co posiada, ani wykorzystywa tego do nieodpowiednich celw. 7. Kiedy krlowa Sjamawati, ona krla Udajany, oarowaa Anandzie 135

piset ubra, przyj ten dar z wielk radoci. Dowiedziawszy si o tym, krl zacz go podejrzewa o nieuczciwo. Uda si wic do Anandy i spyta go, co zamierza zrobi z piciuset ubraniami. Ananda odrzek: Krlu, wielu braci chodzi w achmanach; chc im da now odzie. - A co uczynicie ze star? - Zrobimy z niej pokrycia do naszych ek. - Co zrobicie ze starymi pokryciami? - Uszyjemy z nich poszewki. - Co zrobicie ze starymi poszewkami? - Przerobimy je na chodniki. - Co uczynicie ze starymi chodnikami? - Wykorzystamy je jako rczniki do ng. - Co si stanie ze starymi rcznikami do ng? - Bd nam suy jako cierki do podogi. - A co zrobicie ze starymi cierkami?. - Wasza Wysoko, podrzemy je na kawaki, zmieszamy z glin i uszczelnimy tym ciany naszych domw. Kady przedmiot, ktry zosta nam powierzony, powinien by wykorzystany w sposb przemylany, tak aby przynis poytek, gdy nie jest on nasz, a tylko czasowo nam go powierzono.

12.2

ycie kobiet

1. S cztery rodzaje kobiet. Do pierwszego zaliczaj si te, ktre zoszcz si z bahego powodu, s kapryne, zachanne i zazdrosne o szczcie innych oraz nie maj zrozumienia dla potrzeb blinich. Kobiety nalece do drugiej grupy podobnie wpadaj w gniew bez powanego powodu, s niestae i chciwe, lecz nie zazdroszcz innym ich szczcia i rozumiej ich potrzeby. Trzeci rodzaj obejmuje kobiety, ktre s bardziej tolerancyjne i nie zoszcz si tak czsto, umiej opanowa zachanno, lecz s niezdolne do wyzbycia si zazdroci i niewraliwe na potrzeby innych. 136

Kobiety nalece do czwartego typu s tolerancyjne, nie ulegaj zachannoci i zachowuj spokj ducha; cudze szczcie nie wywouje u nich zawici, a potrzeby innych ludzi znajduj u nich zrozumienie. 2. Gdy kobieta wychodzi za m, powinna podj nastpujce postanowienia: Bd szanowa rodzicw mojego ma i pomaga im. To oni dali nam wszystko, co mamy, i s naszymi mdrymi opiekunami; musz wic ich powaa i zawsze by gotowa im pomaga. Musz szanowa nauczyciela mego ma, gdy on przekaza mu wit nauk, bez ktrej ycie nasze nie byoby prawdziwie ludzkim yciem. Musz rozwija swj umys, abym moga rozumie mego ma i pomaga mu w pracy. Nie mog by obojtna na sprawy, ktrymi on si zajmuje, wyobraajc sobie e dotycz one wycznie jego, a nie mnie. Musz pozna charaktery, moliwoci i upodobania wszystkich naszych sucych oraz troszczy si o nich. Bd oszczdza dochody ma i nie bd ich trwoni na moje wasne wydatki. 3. Maestwo nie zostao ustanowione jedynie dla wygody ma i ony. Znaczenie jego jest znacznie gbsze ni wynika ze zwykego zwizku midzy dwiema osobami mieszkajcymi w jednym domu. M i ona powinni wykorzysta szczegln blisko ich zwizku dla doskonalenia si w witej nauce. Pewnego razu przyszli do Buddy starzy maonkowie, ktrych uwaano za idealne maestwo, i rzekli: Panie, znamy si od dziecistwa, pobralimy si dawno, a szczcia naszego nigdy nie przysonia adna chmura. Powiedz nam, czy w przyszym yciu moemy znw by maestwem ?. Budda udzieli im mdrej odpowiedzi: Jeli wasza wiara jest jednakowa, jeli dokadnie tak samo przekazano wam nauk, jeli jestecie oboje jednakowo miosierni i jeli jednakowa jest wasza mdro, to w nastpnym yciu wasze umysy bd takie same. 4. Sudata bya mod on najstarszego syna bogatego kupca imieniem Anathapindada. Bya zarozumiaa, nie szanowaa innych i nie suchaa swego ma ani jego rodzicw, tote w rodzinie zaczy si nieporozumienia. Gdy pewnego dnia Bogosawiony przyszed do domu Anathapindady, zorientowa si w sytuacji. Przywoa Sudat i agodnie rzek do niej: Sudato, jest na wiecie siedem rodzajw on. S ony podobne do mordercy. Umys takiej kobiety jest nieczysty, nie szanuje ona swojego ma 137

i w rezultacie jej serce zwraca si ku innemu mczynie. S ony podobne do zodzieja. Taka kobieta nie rozumie nigdy pracy swego ma, a pragnie jedynie zbytku. Dla zaspokojenia swoich zachcianek trwoni dochody ma, okradajc go w ten sposb. S ony podobne do pana. Taka kobieta uskara si na ma, zorzeczy mu i zaniedbuje obowizki gospodyni. S ony przypominajce matk. Taka ona troszczy si o ma jak o dziecko, chroni go jak matka chroni syna oraz sprawuje piecz nad jego dochodami. S ony podobne do siostry. Taka kobieta jest oddana mowi i usuguje mu jak siostra, skromnie i powcigliwie. S ony przypominajce przyjaciela. Taka kobieta stara si by przyjemn dla ma jak dla przyjaciela, ktry powrci po dugiej nieobecnoci. Wreszcie ona podobna do sucej, wiernie i sprawnie usuguje mowi, szanuje go i sucha jego polece. Nie pragnie niczego dla siebie, nie ma w sercu alu ani urazy i zawsze chce uszczliwi swego ma. I spyta Bogosawiony: Sudato, do ktrego rodzaju naleysz jako ona? Do ktrego chciaaby nalee?. Usyszawszy te sowa Bogosawionego, moda kobieta zawstydzia si swego postpowania i odrzeka, e chciaaby nalee do ostatniej grupy i by on suc. Od tego czasu zmienia si. M zawsze mg liczy na jej pomoc i razem poszukiwali Owiecenia. 5. Amrapali bya bogat i sawn kurtyzan w miecie Wajsiali, zatrudniaa rwnie wiele modych i piknych prostytutek. Pewnego razu wezwaa Bogosawionego, aby udzieli jej dobrych nauk. Bogosawiony rzek jej: Amrapali, umys kobiety atwo traci waciwy kierunek i bdzi. atwiej ulega ona swoim pragnieniom oraz zazdroci ni mczyzna. Zatem kobiecie trudniej jest postpowa Szlachetn ciek. Odnosi si to w szczeglnoci do modej i piknej osoby. Aby wstpi na Szlachetn ciek, musisz pokona dz i wszelkie pokusy. Amrapali, musisz pamita, e modo i uroda nie trwaj wiecznie, e przychodzi choroba, staro i cierpienie. Marzenia o bogactwie i mioci kusz kobiety i nie daj im spokoju, lecz nie s to wieczne skarby. Jedynym skarbem, ktry zachowuje sw warto, jest Owiecenie. Sia ustpuje przed 138

chorob, modo ulega wiekowi, a ycie koczy si mierci. Czowiek czasem musi rozsta si z tym, kogo kocha i y z tym, kogo nienawidzi: czasem nie osiga tego, czego bardzo dugo pragnie. Takie jest prawo ycia. Jedynie Owiecenie moe ochroni czowieka i przynie mu trway spokj. Amrapali, powinna natychmiast powici si poszukiwaniu Owiecenia. Posuchaa Go, zostaa jego uczniem i zoya Braterskiej Wsplnocie w oerze swj pikny park. 6. Na ciece wiodcej ku Owieceniu pe nie ma znaczenia. Jeli kobieta zdecyduje si poszukiwa Owiecenia, stanie si bohaterk Prawdziwej Drogi. Tak bohaterk bya Mallika, crka krla Prasenadita i krlewska maonka krla Ajodhii. Jej wiara w nauk Bogosawionego bya gboka i uczynia ona w Jego obecnoci dziesi lubw: Panie, nie zami witych regu, a osign Owiecenie; nie bd traktowa lekcewaco starszych ode mnie, z nikim si nie pogniewam. Nie bd zawistna i nie bd innym zazdroci tego, co posiadaj; nie bd samolubna w mylach ani w czynach; nie bd gromadzi rzeczy, ktre dostaj tylko dla siebie, lecz bd si staraa uszczliwia nimi innych ludzi. Wszystkich ludzi bd przyjmowaa uprzejmie, dam im to, czego bd potrzebowali i bd z nimi yczliwie rozmawia; bd si kierowa ich pooeniem, a nie moj wygod i bd si staraa by sprawiedliwa w wywiadczaniu dobrodziejstw. Gdy ujrz kogo samotnego, przebywajcego w wizieniu, chorego lub cierpicego z innego powodu, bd si staraa wyzwoli go i uczyni szczliwym, wyjaniajc mu przyczyny i prawa. Jeli ujrz ludzi owicych zwierzta, traktujcych je okrutnie lub w podobny sposb amicych ktr z zasad, ukarz ich, gdy trzeba bdzie ukara, a poucz, gdy trzeba bdzie pouczy; bd si staraa naprawi wyrzdzone przez nich krzywdy oraz skorygowa ich bdy najlepiej, jak bd moga. Nigdy nie zapomn, e naley sucha waciwej nauki, gdy wiem, e gdy czowiek to zaniedbuje, wkrtce odchodzi od prawdy, ktra jest wszdzie, i nie uda mu si dotrze na drugi brzeg, do Owiecenia. Nastpnie wyrazia trzy pragnienia dotyczce wybawiania nieszczliwych ludzi: Po pierwsze, bd si staraa uczyni wszystkich spokojnymi. Wierz, e niezalenie od tego, jakie bdzie moje dalsze ycie, bdzie to rdem dobra, z ktrego 139

rozwinie si mdro dobrej nauki. Po drugie, gdy osign mdro dobrej nauki, bd niestrudzenie naucza wszystkich ludzi. Po trzecie, bd broni prawdziwej nauki, nawet za cen wasnego ciaa, ycia lub majtku. Wano ycia rodzinnego wynika z tego, e stwarza ono warunki do wzajemnego wspierania si i pomocy na drodze ku Owieceniu. Nawet zwyka kobieta moe zosta tak wielk wyznawczyni Buddy, jak bya Mallika, jeli tak jak ona postanowi poszukiwa Owiecenia, zoy takie same luby oraz wyrazi te same pragnienia.

12.3

W subie

1. Jest siedem nauk, ktrych przestrzeganie przynosi krajowi pomylno: Pierwsza, e ludzie powinni czsto zbiera si dla przedyskutowania spraw politycznych i decydowania w sprawach bezpieczestwa narodowego. Druga, e ludzie wszystkich klas spoecznych powinni spotyka si, aby wsplnie dyskutowa w sprawach narodowych. Trzecia, e ludzie powinni szanowa stare zwyczaje i nie zmienia ich pochopnie; powinni rwnie przestrzega zasad ceremoniau i broni sprawiedliwoci. Czwarta, e powinni docenia znaczenie rnicy pci i starszestwa oraz zachowa czysto rodzin i wsplnot. Pita, e powinni szanowa swoich rodzicw i by oddani swoim nauczycielom oraz starszym. Szsta, e powinni czci witynie przodkw i nie zaniedbywa dorocznych uroczystoci. Sidma, e naley szanowa moralno publiczn, ceni prawe postpowanie, sucha czcigodnych nauczycieli i skada im oary. Jeli w kraju przestrzega si tych nauk, bez wtpienia bdzie si on rozwija pomylnie, cieszc si szacunkiem wrd innych krajw. 2. y kiedy krl, ktry z wielkim powodzeniem rzdzi swym krlestwem. Z powodu jego mdroci nazywano go Krlem Wielkiej wiatoci. 140

Wyjania on zasady swojego zarzdzania nastpujco: wadca, aby mg dobrze rzdzi krajem, musi przede wszystkim rzdzi sob. Powinien on zwraca si do swego ludu z sercem penym miosierdzia, prowadzi go i naucza o potrzebie usunicia z umysw wszelkiej nieczystoci. Szczcie, ktre przynosi dobra nauka, dalece przewysza rado z wszelkich rzeczy materialnych, ktre moe da wiat. Zatem wadca powinien da swemu ludowi dobr nauk i spokj ciaa oraz ducha. Gdy przychodz do biedacy, powinien otwiera przed nimi swoje skady i pozwala zabra to, co zechc. Powinien wykorzysta to jako okazj do nauczania umiejtnoci wyzwolenia si z wszelkiej zachannoci i za. Kady czowiek ma swj pogld na sprawy zaleny od stanu jego umysu. Jedni uwaaj, e miasto, w ktrym yj, jest pikne i czyste, inni s przekonani, e jest ono zaniedbane i brudne. Jest to zalene od stanu ludzkich umysw. Ci, ktrzy powaaj dobr nauk, dostrzegaj w pospolitych drzewach i kamieniach blaski i wszystkie barwy lazurytu; za ludzie zachanni, ktrzy nie umiej kontrolowa swego umysu, s lepi nawet na wspaniaoci zotego paacu. Tak jest ze wszystkim w codziennym yciu narodu. Umys jest rdem wszystkiego, wic wadca musi przede wszystkim dba o to, aby ludzie wiczyli swoje umysy. 3. Pierwsz zasad mdrego zarzdzania jest zasada Krla Wielkiej wiatoci: skania ludzi do wiczenia umysu. wiczenie umysu oznacza poszukiwanie Owiecenia, zatem mdry wadca powinien przywizywa najwiksz wag do nauki Buddy. Jeli wadca wierzy w Budd, jest oddany Jego naukom, docenia i nagradza ludzi prawych i miosiernych wrd jego ludu nie faworyzuje si przyjaci i nie przeladuje przeciwnikw, a kraj zawsze cieszy si pomylnoci. Gdy kraj pomylnie si rozwija, nie musi napada innych krajw i nie potrzebuje adnej zaczepnej broni. Gdy ludzie s szczliwi, a ich potrzeby zaspokojone, znikaj rnice klas i sprzyja to spenianiu dobrych uczynkw oraz prawoci postpowania i powoduje, e ludzie szanuj si nawzajem. Los wtedy sprzyja wszystkim: pogoda i temperatura s normalne, soce, ksiyc i gwiazdy wiec zwykym 141

blaskiem, deszcze i wiatry przychodz we waciwym czasie, znikaj wszelkie klski ywioowe. 4. Obowizkiem wadcy jest chroni swj lud. Jest on ojcem swojego ludu i chroni go swoimi prawami. Musi opiekowa si ludmi, jak rodzice opiekuj si dziemi dajc im suche rzeczy, aby si przebray gdy przemocz ubranie zanim si o to upomn. W podobny sposb wadca musi usuwa cierpienie i obdarza szczciem, nie czekajc, a ludzie zaczn si uskara. Jego rzdy nie s doskonae, jeli ludzie nie yj w spokoju. To oni s skarbem jego kraju. Zatem mdry wadca zawsze myl i o swym ludzie i nie zapomina o nim ani przez chwil. Myli o trudnociach, z jakimi borykaj si ludzie i opracowuje plany zapewnienia im pomylnoci. Aby mc mdrze rzdzi, musi by informowany o wszystkim o poziomie wd, o wiatrach, o burzy i deszczu; musi wiedzie o uprawach i o przewidywanych zbiorach, o radociach i smutkach ludzi. Aby mc sprawiedliwie osdza, kara i pochwala, musi on by gruntownie zapoznawany z przewinieniami zych ludzi i z zasugami prawych. Mdry wadca obdarowuje ludzi, gdy s w potrzebie, a odbiera to, co si naley skarbowi gdy dobrze im si powodzi. Powinien wykorzystywa sw zdolno waciwego oceniania przy pobieraniu podatkw i czyni ich ciar tak maym, jak to jest moliwe, by w ten sposb zachowa aprobat ludzi. Mdry wadca chroni ludzi sw si i dostojestwem. Ten, kto tak rzdzi swoim ludem, godny jest, aby nazywa si Krlem. 5. Krl Prawdy jest Krlem krlw. Rd jego naley do najszlachetniejszych i najstarszych. Nie tylko rzdzi on czterema stronami wiata, lecz jest rwnie Panem Mdroci i Obroc wszystkich Prawych Nauk. Gdziekolwiek stpa, ustaj walki i znika uraza. On rzdzi sprawiedliwie, posugujc si si Prawdy i przynosi ludziom spokj, niszczc wszelkie zo. Krl Prawdy nigdy nie umierca, nie kradnie ani nie cudzooy. Nie oszukuje, nie obraa, nie kamie i nie oddaje si jaowym rozmowom. Jego umys jest wolny od wszelkiej podliwoci, zoci oraz gupoty. On usuwa zo w dziesiciu postaciach, a na jego miejsce wprowadza dziesi cnt. Poniewa panowanie jego opiera si na Prawdzie, jest on niezwyciony. Gdziekolwiek pojawi si Prawda, ustaje przemoc i znika uraza. Wrd 142

jego ludu nie ma wani, wszyscy yj wic spokojnie i bezpiecznie; sama jego obecno przynosi ludziom uspokojenie i szczcie. Dlatego jest on nazywany Krlem Prawdy. Wszyscy wadcy wychwalaj wspaniae imi Krla Prawdy i wzoruj si na nim, rzdzc swoimi krajami, albowiem on jest Krlem krlw. Zatem Krl Prawdy jest wyszy ponad wszystkich krlw, a oni idc za jego przykadem zapewniaj bezpieczestwo swoim ludom, speniajc swe powinnoci zgodnie z Dharm. 6. Mdry wadca, wydajc wyrok, zawsze wykazuje miosierdzie. Przy rozstrzyganiu kadej sprawy wykorzystuje ca sw mdro, a osdzajc, kieruje si picioma zasadami. Oto owe zasady: Pierwsza nakazuje sprawdza prawdziwo przedstawionych faktw. Druga poleca upewni si, e sprawa podlega jego jurysdykcji. Bowiem wydanie wyroku, gdy jest si do tego uprawnionym, przynosi skutek; w przeciwnym wypadku wnosi jedynie komplikacje; winien wic poczeka a do uzyskania odpowiednich uprawnie. Trzecia zasada kae by wnikliwym w osdzaniu. Oznacza to, e naley zrozumie pobudki, ktre kieroway oskaronym. Jeli czyn zosta popeniony bez przestpczych intencji, naley czowieka uniewinni. Czwarta zasada mwi, e wyrok powinien by raczej agodny ni zbyt surowy. Oznacza to, e kara powinna by odpowiednia do przewinienia i nie wiksza. Dobry wadca agodnie poucza przestpc i daje mu czas do przemylenia bdw. Pita nakazuje sdzi, kierujc si wspczuciem, a nie gniewem, czyli potpia przestpstwo, a nie przestpc. Orzeczenie powinno opiera si na wspczuciu i by wykorzystane do uzmysowienia przestpcy jego bdw. 7. Jeli urzdnik penicy odpowiedzialn funkcj pastwow zaniedbuje obowizki, troszczy si jedynie o swoje korzyci lub przyjmuje apwki, wkrtce powoduje to upadek publicznej moralnoci. Ludzie zaczn si oszukiwa, silny bdzie atakowa sabszego, dygnitarz bdzie le traktowa prostego czowieka, bogacz bdzie wykorzystywa biedaka i dojdzie do tego, e dla nikogo nie bdzie sprawiedliwoci; wszdzie bdzie si dziaa krzywda i pomno si kopoty. 143

W takich warunkach uczciwi urzdnicy wycofaj si z publicznej dziaalnoci, ludzie mdrzy bd milczeli, aby nie naraa si na kopoty, a u wadzy bd jedynie pochlebcy, ktrzy wykorzystaj swoj si polityczn do bogacenia si, nie zwaajc na cierpienia ludnoci. Takie okolicznoci osabi wadz rzdu i zniwecz jego suszne posunicia. Nieuczciwi urzdnicy s zodziejami ludzkiego szczcia, s nawet gorsi ni zodzieje gdy okradaj zarwno wadc, jak i ludno, oraz s sprawcami narodowych niepowodze. Krl powinien usuwa takich urzdnikw i kara ich. Nawet w pastwie rzdzonym przez dobrego krla, w ktrym panuj dobre prawa, istnieje pewna forma nielojalnoci. S synowie kochajcy swe ony i dzieci, a zapominajcy o wdzicznoci wobec rodzicw, ktrzy karmili ich i opiekowali si nimi przez wiele lat. Lekcewa oni swoich rodzicw, pozbawiaj majtku i nie suchaj ich nauk. Takich synw naley zaliczy do najbardziej nikczemnych ludzi. Dlaczego? Gdy niewaciwy jest ich stosunek do rodzicw, ktrych dugoletnia mio jest tak wielka, e nie mona jej spaci szacunkiem i dobrym traktowaniem przez cae ycie. Ci, ktrzy s nielojalni wobec wadcy i niewaciwie odnosz si do swoich rodzicw, powinni by karani jak najwiksi zbrodniarze. W kraju rzdzonym przez dobrego krla, gdzie panuj dobre prawa, istnieje jeszcze inny rodzaj niewiernoci. S ludzie, ktrzy zupenie zapomnieli o trzech bogactwach: Buddzie, Dharmie oraz Sandze. Oni niszcz witynie, pal wite ksigi i zmuszaj goszcych dobre nauki aby im usugiwali amic w ten sposb nauki Buddy. Oni rwnie s najgorszymi ze zbrodniarzy. Dlaczego? Gdy niszcz oni w swoim narodzie ducha wiary, ktry jest rdem jego prawoci. Tacy ludzie kopi swj grb, palc wiar innych. Wszystkie inne grzechy mona traktowa jako lekkie w porwnaniu z tymi niewiernociami. Tacy nielojalni zbrodniarze powinni by najsurowiej karani. 8. W kraju, ktry jest rzdzony przez dobrego krla, kierujcego si zasadami waciwej nauki, moe istnie spisek skierowany przeciw jego wadzy; kraj ten moe by rwnie zagroony najazdem z zewntrz. W takich okolicznociach krl powinien podj trzy decyzje. Powinien postanowi: Po pierwsze, spiskowcy lub wrg zewntrzny 144

zagraaj waciwemu porzdkowi i pomylnoci naszego kraju; musz broni ludzi i kraju, nawet przy uyciu si zbrojnych. Po drugie, sprbuj znale sposb obrony, ktry bdzie wymaga uycia ora. Po trzecie, sprbuj pochwyci ich ywcem, starajc si ich nie zabija, a jedynie rozbroi. Krl postpi najmdrzej podejmujc te trzy decyzje, wystawiajc niezbdne posterunki oraz wydajc odpowiednie rozkazy. Krlewska mdro i godna postawa dodadz odwagi ludnoci i onierzom, ktrzy bd powaa jego stanowczo i askawo. Jeli zajdzie konieczno uycia wojska, onierze bd dobrze rozumieli przyczyn wojny i jej sens. Bd odwani i wierni na polu bitwy, szanujc mdr i askaw wadz krla. Taka wojna nie tylko bdzie zwyciska, lecz pomnoy obywatelskie cnoty.

145

146

Rozdzia 13 Tworzenie Kraju Buddy

13.1 Harmonia braterskiej wsplnoty

1. Wyobramy sobie pustynny kraj, okryty cakowit ciemnoci, gdzie mnstwo istot bka si po omacku. Ich zalknienie powoduje, e biegaj bezadnie, nie rozpoznajc si nawzajem, bdzc i cierpic w samotnoci. Zaprawd, jest to ponury obraz. Wyobramy sobie, e pojawia si tam czowiek przewyszajcy owych nieszcznikw, ktry pochodni rozjania mroki. Dla przebywajcych w ciemnociach istot jest to wielkie wyzwolenie, ktre pozwala im rozpozna si nawzajem i cieszy si swoim towarzystwem. Pustynny kraj oznacza tu wiat ludzkiego ycia, ktry jest pogrony w mrokach niewiedzy. Ci, ktrych umysw nie rozjania wiato mdroci, bdz samotni i przeraeni. Narodzili si samotnie i umieraj samotnie; nie wiedz, w jaki sposb poczy si ze swoimi blinimi w spokojnej harmonii, s zaamani i peni lku. Przewyszajcy ich czowiek z pochodni oznacza Budd, ktry przyj ludzk posta i Sw mdroci oraz miosierdziem rozjania wiat. W tym wiecie ludzie odnajduj sami siebie oraz innych i raduj si, tworzc wsplnot harmonijnego wspycia. Tysice ludzi mog y razem, lecz nie jest to prawdziwa wsplnota, jeli ludzie nie znaj si nawzajem i nie czy ich wzajemne zrozumienie. Prawdziw wsplnot rozjania wiato wiary i mdroci; jest ona 147

miejscem, gdzie ludzie znaj si i wierz sobie, gdzie panuje harmonia. W istocie harmonia jest yciem i rzeczywistym celem prawdziwej wsplnoty czy organizacji. 2. Co do organizacji, to mona je podzieli na trzy rodzaje. Do pierwszego nale te, ktrych podstaw jest sia, majtek lub autorytet przywdcw. Drugi rodzaj obejmuje organizacje, ktre istniej dla wygody swoich czonkw; trwaj one tak dugo, jak dugo ludzie maj z nich korzy i nie sprzeczaj si. Organizacje trzeciego rodzaju maj u swej podstawy dobr nauk, a istot ich istnienia jest harmonia. Oczywicie, jedynie trzeci, czyli ostatni rodzaj odnosi si do waciwych organizacji. Ich czonkowie oywieni s wsplnym duchem, w ktrym maj swe rdo rozliczne cnoty. W takich organizacjach panuje harmonia, zadowolenie oraz szczcie. Owiecenie jest jak deszcz, ktry pada w grach, zmienia si w drobne strumyczki, ktre cz si w potoki, potoki zmieniaj si w rzeki, a te wpadaj do oceanu. Deszcz witej nauki pada na wszystkich ludzi bez jakiejkolwiek rnicy. Ci, ktrzy j przyjmuj, cz si w grupki, nastpnie w organizacje, potem we wsplnoty aby w kocu tra do wielkiego Oceanu Owiecenia. Umysy tych ludzi, czc si jak mleko z wod, organizuj si w harmonijn Bratersk Wsplnot. Zatem prawdziwa nauka jest niezbdn podstaw kadej doskonaej organizacji; jest ona wiatem, pozwalajcym ludziom pozna si nawzajem, przystosowa si do siebie oraz usun z umysw gwatowno. Zatem organizacja, ktra jest utworzona zgodnie z doskonaymi naukami Buddy, moe by nazywana Bratersk Wsplnot. Jej czonkowie winni stosowa si do tych nauk i odpowiednio wiczy swoje umysy. Braterska Wsplnota Buddy moe wic obejmowa wszystkich, lecz w rzeczywistoci jej czonkami s wycznie ludzie wyznajcy t sam wiar. 3. Braterska Wsplnota Buddy skada si z dwch grup ludzi: z tych, ktrzy nauczaj wieckich czonkw oraz tych, ktrzy utrzymuj nauczyciel i zapewniaj im poywienie i ubranie. Oni wszyscy przekazuj i rozpowszechniaj nauk Buddy. 148

Aby Braterska Wsplnota bya pena, musi w niej panowa harmonia. Nauczyciele musz naucza pozostaych czonkw, za oni powinni szanowa nauczycieli; to jest podstaw wewntrznej harmonii Wsplnoty. Czonkw Braterskiej Wsplnoty Buddy powinna czy wzajemna sympatia, a ycie razem z towarzyszami i denie do osignicia duchowej jednoci powinno by rdem szczcia. 4. Jest sze rzeczy, ktre pomog Braterskiej Wsplnocie osign harmoni. Oto one: pierwsz jest szczero mowy; drug szczero i yczliwo dziaania; trzeci szczero i wsplnota ducha; czwart rwne korzystanie ze wsplnej wasnoci; pit przestrzeganie tych samych, czystych zasad; szst posiadanie przez wszystkich naleytego pogldu. Spord powyszych, rzecz szsta, czyli posiadanie przez wszystkich naleytego pogldu, stanowi jdro, za pozostae maj charakter pomocniczy. Aby Braterska Wsplnota osigna swj cel, naley przestrzega dwch grup regu, z ktrych kada zawiera siedem pozycji. Oto pierwsza grupa: 1. Czonkowie powinni czsto zbiera si dla wysuchania i przedyskutowania nauk. 2. Powinni mie swobod spotykania si oraz powinni szanowa si nawzajem. 3. Wszyscy powinni czci nauk i przestrzega regu oraz nie zmienia ich. 4. Starsi i modsi czonkowie powinni odnosi si do siebie z powaaniem. 5. Ich duch powinien odznacza si szczeroci i szacunkiem. 6. Powinni oczyszcza swe umysy w spokojnym miejscu, zawsze jednak proponujc to innym, zanim sami to uczyni. 7. Powinni kocha wszystkich ludzi, serdecznie przyjmowa goci i yczliwie opiekowa si chorymi. Braterska Wsplnota, w ktrej przestrzega si tych zasad, nigdy nie upadnie. Do drugiej grupy nale reguy odnoszce si do kadego z osobna, ktre nakazuj: 1. Zachowa czysto ducha i nie wymaga zbyt wielu rzeczy. 2. By prawym i wyzby si wszelkiej zachannoci. 149

3. By cierpliwym i nie sprzecza si. 4. Zachowywa milczenie i nie oddawa si jaowym rozmowom. 5. Stosowa si do regu i nie by zarozumiaym. 6. Zachowa rwnowag umysu i nie przyjmowa innych nauk. 7. W yciu codziennym by oszczdnym i zapobiegliwym. Jeli czonkowie Braterskiej Wsplnoty stosuj si do powyszych regu, bdzie ona trwaa i nigdy nie upadnie. 5. Jak ju wspomniano, harmonia musi by niezmiennie istot Braterskiej Wsplnoty, gdy wsplnota bez harmonii nie moe by nazwana bratersk. Kady musi dba o to, aby nie sta si sprawc niezgody. Jeli pojawia si rozdwik, powinien on by usuwany jak najwczeniej, gdy niezgoda szybko niszczy kad organizacj. Plam z krwi nie mona zmy krwi; nienawici nie usuwa nienawi, jedynie zapomnienie moe pooy jej kres. 6. y kiedy krl imieniem Klska, ktrego pastwo zostao napadnite i opanowane przez Brahmadatt, wojowniczego wadc ociennego krlestwa. Krl Klska ukrywa si ze sw rodzin przez pewien czas, lecz wreszcie zosta ujty; jego synowi udao si szczliwie uciec. Daremnie ksi stara si znale sposb uwolnienia swego ojca. W dniu stracenia krla uda si w przebraniu na miejsce egzekucji; tam mg jedynie przyglda si mierci swego nieszczliwego ojca. Ojciec rozpozna go wrd tumu i udajc, e mwi do siebie, wyrzek te sowa: Nie szukaj dugo, nie dziaaj popiesznie, nienawi mona wymaza tylko przez zapomnienie. Przez dugi czas ksi poszukiwa moliwoci zemsty. Wreszcie zosta sug w paacu Brahmadatty i udao mu si wkra w aski wadcy. Gdy pewnego razu krl wyjecha na polowanie, ksi postanowi si zemci. Wywid go w odludne miejsce, a bardzo zmczony krl zasn z gow opart o jego kolana, mia bowiem do niego wielkie zaufanie. Ksi wyj swj sztylet, przyoy go do szyi krla i wtedy si zawaha. Przemkny mu przez myl sowa, ktre wyrzek przed straceniem jego ojciec; jeszcze raz sprbowa zabi krla, lecz nie mg tego zrobi. Wtem krl zbudzi si i powiedzia ksiciu, e mia straszny sen, w ktrym prbowa go zabi syn krla Klski. 150

Ksi uchwyci silnie krla i ciskajc sztylet w doni wyzna, e on jest tym synem i oto wanie nadesza chwila jego zemsty. Jednak znw nie by zdolny zabi; odrzuci sztylet i pad przed krlem na kolana. Brahmadatta by wstrznity, usyszawszy jego opowie i poznawszy ostatnie sowa ojca, prosi ksicia o wybaczenie. Pniej przekaza mu dawne krlestwo i oba kraje przez wiele lat yy w przyjani. Ostatnie sowa krla Klski: Nie szukaj dugo oznaczaj, e nie naley dugo ywi nienawici, za nie dziaaj popiesznie znaczy, e nie mona pochopnie niszczy przyjani. Nienawi nie usuwa nienawici; jedynie zapomnienie moe pooy jej kres. We Wsplnocie, ktrej braterstwo opiera si na harmonii dobrej nauki, kady powinien ceni nauk zawart w tej opowieci. I nie tylko czonkowie Braterskiej Wsplnoty, lecz wszyscy ludzie winni uzna t nauk i stosowa j w swoim yciu.

13.2

Kraj Buddy

1. Jak ju wyjaniono, jeli Braterska Wsplnota nie zaniedba obowizku rozpowszechniania nauki Buddy i ycia w harmonii, bdzie stale si powiksza, a jej nauka bdzie si rozprzestrzenia. Oznacza to, e coraz wicej ludzi poszukiwa bdzie Owiecenia; oznacza to rwnie, e ze armie zachannoci, gniewu i gupoty kierowane przez szatana ignorancji i dzy, zaczn si cofa i zapanuje mdro, jasno, wiara oraz rado. Krlestwo szatana jest krlestwem zachannoci, ciemnoty, zmaga, walki, mieczy i rozlewu krwi. Jest ono nasycone zazdroci, uprzedzeniem, nienawici, oszustwem, pochlebstwem, unionoci, obud i zorzeczeniem. Wyobramy sobie, e nad tym krlestwem rozbyskuje wiato mdroci i spada na nie deszcz miosierdzia, zaczyna si rozwija wiara i pojawia si cudowny zapach kwiatw mdroci. Krlestwo szatana zmienia si w Czysty Kraj Buddy. Podobnie jak agodny wiatr i kilka kwiatw na gazi drzewa zwiastuj nadchodzc wiosn tak, po osigniciu przez czowieka Owiecenia, trawa, drzewa, gry, rzeki i wszystko dookoa zaczyna y nowym yciem. 151

Gdy umys czowieka staje si czysty, jego otoczenie rwnie osiga czysto. 2. W kraju, gdzie panuje prawdziwa nauka, umys kadego mieszkaca jest czysty i spokojny. Zaprawd, miosierdzie Buddy niestrudzenie obdarowuje ludzi, a jego promieniujcy duch usuwa wszelk nieczysto z ich umysw. Czysty umys wkrtce zyskuje gbi i moe si zmierzy ze Szlachetn ciek; staje si umysem, ktry lubi dawa, ktry lubi przestrzega przykaza, umysem wytrwaym, gorliwym, spokojnym, mdrym i miosiernym; umysem, ktry umiejtnie i wieloma sposobami prowadzi ludzi ku Owieceniu. Tak powstaje kraj Buddy. Rodzina, skadajca si z ma, ony oraz dzieci przeksztaca si w dom, gdzie przebywa Budda; w podobny sposb kraj trapiony spoeczn nierwnoci przemienia si w zwizek ludzi pokrewnych duchem. Zoty paac, jeeli jest splamiony krwi, nie moe by domem Buddy. Chatka, do ktrej przez szpary w dachu wpadaj promienie ksiyca, moe na stae goci Budd, jeli tylko umys jej mieszkaca jest czysty. Gdy Kraj Buddy powstaje w czystym umyle jednego czowieka, ten jeden czysty umys przyciga bliskie umysy do wsplnoty braterstwa. Wiara przenosi si z jednostki na rodzin, z rodziny na wiosk, z wioski do miasteczek, wielkich miast, krajw i na cay wiat. Zaprawd, to gorliwo i wierno w rozpowszechnianiu nauki Dharmy tworz Kraj Buddy. 3. Co prawda, wiat z ca swoj chciwoci, niesprawiedliwoci i przelewem krwi moe si wydawa wiatem szatana, lecz gdy ludzie bd wierzy w Owiecenie Buddy, krew zamieni si w mleko, a zachanno w miosierdzie i kraj szatana stanie si Czystym Krajem Buddy. Wyczerpanie oceanu yk wydaje si niemoliwe; jeeli jednak czowiek jest zdecydowany to uczyni, nawet gdyby to miao trwa przez kolejne ycia bdzie on zdolny osign Owiecenie, ku ktremu prowadzi Budda. Budda czeka na drugim brzegu, w wiecie Owiecenia gdzie nie ma zachannoci, gniewu, niewiedzy, cierpienia ani blu; gdzie jest jedynie wiato mdroci i deszcz miosierdzia. Ten kraj spokoju jest schronieniem dla tych, ktrzy cierpi, s pogreni w smutku i w mce, a miejscem odpoczynku dla tych, ktrzy znuyli si 152

rozpowszechnianiem nauk Dharmy. Jest to Czysty Kraj bezgranicznego wiata i wiecznotrwaego ycia. Ci, ktrzy osign te niebiosa, nigdy nie powrc do wiata uudy. Zaprawd, ten Czysty Kraj, gdzie kwiaty nasycaj powietrze mdroci, a ptaki wypiewuj wit Dharm, jest ostatecznym przeznaczeniem wszystkich ludzi. 4. Mimo i Czysty Kraj jest miejscem wypoczynku, nie jest on miejscem bezczynnoci. Posania z pachncych kwiatw nie su leniwemu prnowaniu, lecz pokrzepieniu i wypoczynkowi; na nich odzyskuje si siy i zapa do kontynuowania buddyjskiej misji Owiecenia. Misja Buddy jest wieczna. Jak dugo y bd ludzie i stworzenia, jak dugo samolubne i skalane umysy tworzy bd swoje wasne wiaty i wasne ycie, tak dugo misja Jego nie bdzie zakoczona. Dzieci Buddy, ktre dziki potdze Amidy dotary do Czystego Kraju, gorco pragn powrci do kraju z ktrego przyszy i z ktrym cigle s zwizane. Oni bd wypenia misj Buddy. wiato miosierdzia Buddy bdzie bez koca przechodzi z jednego umysu do nastpnego podobnie jak pomie wiecy, ktry moe by przekazywany i rozpali nieskoczon liczb wiec. Dzieci Buddy postpujce zgodnie z Jego duchem miosierdzia podejmuj Jego zadanie Owiecenia i Oczyszczenia, przekazujc je kolejnym pokoleniom ku wiecznej chwale Kraju Buddy.

13.3

Ludzie, ktrzy w chwale przenieli si do Kraju Buddy

1. Sjamawati, pierwsza maonka krla Udajany, bya gboko oddana Buddzie. Mieszkaa w czci paacu przylegajcej do wewntrznych dziedzicw, ktrej nigdy nie opuszczaa; miaa dwork, kobiet garbat i obdarzon doskona pamici, ktra wychodzia z paacu aby sucha kaza Buddy. Po powrocie powtarzaa krlowej nauki Owieconego, a ona moga dziki temu pogbia sw mdro I wiar. Druga ona krla bya zazdrosna o pierwsz on i pragna j zga153

dzi. Obmawiaa j oszczerczo przed krlem, a ten wreszcie uwierzy i prbowa zabi Sjamawati. Krlowa Sjamawati staa przed nim tak spokojnie, e jego serce zadrao i nie mg jej zabi. Opanowawszy si, przeprasza j za swj brak zaufania. Zazdro drugiej ony z czasem narastaa i wreszcie nasaa ona nikczemnikw, ktrzy pod nieobecno krla wzniecili poar w wewntrznej czci krlewskiego paacu. Sjamawati zachowaa opanowanie, uspokajaa przeraone dworki i dodawaa im otuchy; przyja mier bez lku, ze spokojem, ktrego nauczya si od Buddy. Razem z ni zgina w pomieniach garbata dworka, mdra Uttara. 2. Ksi Mahanama z rodu Siakjw, krewny Buddy, gboko wierzy jego naukom i by jednym z jego najwierniejszych wyznawcw. W owym czasie potny i wojowniczy krl pastwa Kosala imieniem Wirudhaka napad i pokona rd Siakjw. Ksi Mahanama przyszed do niego, aby prosi o darowanie ycia jego podwadnym; lecz krl nie chcia o tym sysze. Wtedy zaproponowa, aby krl puci wolno tylu jecw, ilu zdoa uciec, w czasie gdy ksi bdzie przebywa pod wod w pobliskim stawie. Krl wyrazi na to zgod, przypuszczajc, e ksi nie wytrzyma dugo pod wod. Gdy Mahanama zanurzy si w stawie, jego ludzie zaczli wybiega przez otwarte bramy zamku. Lecz Ksi ju nie ukaza si na powierzchni, gdy powicajc ycie dla ratowania swoich podwadnych, przywiza swe wosy do podwodnego korzenia wierzby. 3. Utpalawarna bya sawn mniszk, a mdro jej przyrwnywano do mdroci Maudgaljajany, wielkiego ucznia Buddy. Bya ona mniszk wszystkich mniszek, zawsze im przewodzia i niestrudzenie je nauczaa. Dewadatta, wielki niegodziwiec i okrutnik, zatru umys krla Adatasatru i skoni go do wystpienia przeciw naukom Buddy. Potem jednak krl Adatasatru aowa tego, zerwa z Dawadatt i sta si pokornym wyznawc Buddy. Kiedy pewnego razu Dewadatt odpdzono od bram zamku, gdy chcia widzie si z krlem, ujrza wychodzc Utpalawarn. To go rozzocio i uderzy j, ciko ranic. 154

Gdy wrcia do swego klasztoru, inne mniszki prboway j pociesza, widzc jej mk, a ona im rzeka: Siostry, wypadki ludzkiego ycia nie dadz si przewidzie; wszystko jest przemijajce i prne. Jedynie wiat Owiecenia jest Spokojny i pogodny. Kontynuujcie przygotowania. I spokojnie odesza z tego wiata. 4. Angulimalja, niegdy okrutny rozbjnik, ktry zabi wielu ludzi, zosta uratowany przez Bogosawionego i przyczy si do Braterskiej Wsplnoty. Pewnego razu wybra si po jamun do miasta i tam dozna wielu cierpie z powodu swoich dawnych niegodziwoci. Mieszkacy napadli go i ciko pobili; wrci z krwawicym ciaem do Bogosawionego, pad mu do ng i dzikowa za sposobno przeycia cierpienia za swe dawne okruciestwa. Rzek wtedy: O Bogosawiony, dawniej imi moje brzmiao Nie krzywdzcy, lecz przez sw ignorancj odebraem ycie wielu ludziom, a kademu z nich odcinaem palec; z tego powodu nazwano mnie Angulimalj, czyli kolekcjonerem palcw! Potem, dziki twemu miosierdziu, poznaem mdro i oddaem si trzem skarbom; Buddzie, Dharmie oraz Sandze. Kiedy czowiek prowadzi konia lub krow, musi uywa bata lub powroza; lecz ty, o Bogosawiony, oczycie mj umys, nie stosujc bata ani powroza. Dzisiaj, O Bogosawiony, odcierpiaem jedynie za to, na co zasuyem. Nie pragn y i nie pragn umrze. Czekam tylko, a mj czas nadejdzie. 5. Maudgaljajana oraz czcigodny Sariputra byli dwoma najwikszymi uczniami Buddy. Gdy gosiciele innych religii ujrzeli, e czysta woda nauk Buddy rozpowszechnia si wrd ludzi, ktrzy skwapliwie gasz ni swe pragnienie, z zazdroci zaczli utrudnia jej goszenie. Jednak adna przeszkoda nie bya w stanie powstrzyma rozprzestrzeniania si tej nauki. Wyznawcy innych religii postanowili wic zabi Maudgaljajan. Dwukrotnie udao mu si uciec, lecz za trzecim razem zosta otoczony przez wielu wrogw i pad pod ich ciosami. Podtrzymany przez Owiecenie, z opanowaniem przyj razy i umar spokojnie, mimo i ciao jego rozerwano, a koci zmiadono.

155

156

Cz V TEKSTY RDOWE NAUKI BUDDY

157

Skrty: DN MN SN AN

D igha Nikya a Majjhima Nikya a Samyutta Nikya a . Anguttara Nikya a Strona Wiersz Teksty rdowe

Podrozdzia

BUDDA
Rozdzia 1 1 11 12 12 13 13 13 13 13 14 14 15 15 16 16 19 19 19 19 20 20 21 21 22 25 1 27 35 6 23 26 31 35 8 26 13 25 24 29 Rne sutty AN 3-38, Sukhuml-sutta aa MN 3-26, Ariyapariyesana-sutta Rne sutty MN 9-85, Bodhirjakumra-sutta a a Rne sutty Sutta-nipta 3-2, Padhna-sutta a a Rne sutty Vinaya, Mahvagga 1 a DN 16, Mahparinibbna-sutta a a DN 16, Mahparinibbna-sutta a a Parinibbna-sutta a Parinibbna-sutta a DN 16, Mahparinibbna-sutta a a

Rozdzia 2 1

1 Sutry: Amityur-dhyna a a oraz Vima lakirtinirdesa 5 Suramgama-stra u 8 Sutry: Vimalak irti-nirdesa oraz Mahparinirvna a a. 15 Saddaharmapundarika-stra 16 u .. 7 Mahyna-jtaka-cittabhmi-par a a a u ika-stra u 12 Mahparinirvna-stra a a. u 3 Saddharmapundarika-stra 3 u .. 18 Saddharmapundarika-stra 4 u .. 12 Saddharmapundarika-stra 5 u .. 1 Avatamsaka-stra 3 u . 159

Rozdzia 3 1

Podrozdzia

Strona Wiersz 25 17 26 1 26 7 27 13 27 17 27 27 27 27 28 29 29 29 30 30 30 30 20 24 28 30 31 15 24 31 6 9 18 23

Teksty rdowe Mahparinirvna-stra a a. u Avatamsaka-stra u . Suvarnaprbhasottamarja-stra 3 a a u . Avatamsaka-stra u . Avatamsaka-stra 34 u . Gandavyha u . Mniejsza stra u Sukhvat uha a ivy Avatamsaka-stra u . SN 35-5 Mahparinirvna-stra a a. u MN 8-77, Mahsakuludayi sutta a Mahparinirvna-stra a a. u Lankvatra-stra a a u Avatamsaka-stra 32 u . Saddharmapundarika-stra 25 u .. Mahparinirvna-stra a a. u Saddharmapundarika-stra 2 u .. Saddharmapundarika-stra 2 u ..

DHARMA
Rozdzia 1 1 35 36 36 36 36 37 41 42 42 42 43 43 1 Vinaya, Mahvagga 1-6 oraz SN 56-11-12, a Dhammacakra-pravartana-sutta 7 Itivuttaka 103 15 MN 2, Sabbsava-sutta a 20 Sutra w Czterdziestu Dwch Czciach 18 31 r aldev . handa-stra im a isim a u 26 Avatamsaka-stra 22 Daabhmika u u . 1 16 23 28 1 4 MN 4-35, C.asaccaka-sutta ul AN 5-49, Rajah-munda-sutta .. AN 4-185, Samana-sutta . AN 3-134, Uppda-sutta a Lankvatra-stra a a u Avatamsaka-stra 2 u . 160

3 Rozdzia 2 1

Podrozdzia

Strona Wiersz 43 11 43 19 43 24 43 28 43 31 44 9 44 16 44 21 45 1 45 14 45 17 46 27 47 6 47 11 47 19 47 29 48 2 48 13 48 30 49 32 50 2 51 51 51 54 55 55 55 55 55 56 56 59 1 11 17 12 10 16 26 30 33 5 18

Teksty rdowe Avatamsaka-stra 16 u . Avatamsaka-stra 22, Daa-bhmika u u . Lankvatra-stra a a u AN 4-186, Ummagga-sutta Dhammapada 1,2,17,18 SN 2-1-6, Kmada-sutta a Avatamsaka-stra 16 u . Lankvatra-stra a a u MN 3-22, Alagdpama-sutta u Lankvatra-stra a a u Lankvatra-stra a a u Vinaya, Mahvagga 1-6 a Lankvatra-stra a a u SN 25-200, Drukkhandha sutta a Lankvatra-stra oraz inne a a u MN 2-18,Madhupindika-sutta .. Lankvatra-stra a a u Lankvatra-stra a a u Vimalakriti-nirdee-stra u Avatamsaka-stra 34, Gandavyha u u . . Lankvatra-stra oraz inne a a u Vinaya, Mahvagga 1-5 a Vinaya, C.avagga 5-21 ul ramgama-stra u . u ramgama-stra u . u Mahparinirvna-stra a a. u Saddharmapundarika-stra u .. ramgama-stra u . u Avatamsaka-stra 32 u . Mahparinirvna-stra a a. u Brahmajla-stra a u Mahparinirvna-stra a a. u Mahparinirvna-stra a a. u

Rozdzia 3 1

oraz

3 Rozdzia 4 1

1 r aldev . handa-stra im a isim a u 161

Podrozdzia

Strona Wiersz 60 1 60 4 60 9 60 16 60 26 61 1 61 5 61 61 62 62 63 63 63 64 64 64 65 65 66 71 73 73 75 8 19 1 30 10 16 24 2 16 23 16 35 13 1 5 29 18

4 Rozdzia 5 1

Teksty rdowe AN 2-11 Itivuttaka 93 Vinaya-Mahvagga a AN 3-68, Antitthika-sutta na . . . AN 3-34, Alavaka-sutta Vaipulya-stra u Vinaya, Mahvagga a 1-6, Dhammacakrapravartana sutta MN 2-14, Cladukkhak-khandha-sutta u. Mahparinirvna-stra a a. u Itivuttaka 24 MN 6-51, Kandaraka-suttanta AN 3-130 AN 3-113 Itivuttaka 100 Samyuktaratnapitaka-stra u . . Mahparinirvna-stra a a. u AN 3-62 AN 3-35, Devadta-sutta u ath Atthakath Therig a . . a Sukhvat uha-stra, tom 2 a ivy u Sukhvat uha-stra, tom 1 a ivy u uha-stra, tom 2 Sukhvativy a u Amityur-dhyna-stra a a u Mniejsza stra Sukhvat uha u a ivy

DROGA PRAKTYKI
Rozdzia 1 1 79 80 80 81 82 82 83 1 12 22 4 10 24 4 MN 2, Sabbsava-sutta a MN 32-6,Ariyapariyesanasutta SN 35-206, Chapna-sutta a Sutra w Czterdziestu Dwch Czciach 41-2 MN 2-19, Dvedhvitakka-sutta a Dhammapada Atthakath a .. AN 3-117

162

Podrozdzia

Strona Wiersz 83 14 85 2 85 26 87 13 87 19 87 32 88 23 89 1 93 30 94 7 97 98 99 99 100 100 100 101 102 102 103 104 104 104 105 106 106 106 106 107 107 107 108 108 109 1 16 8 18 13 23 32 17 10 33 29 16 21 32 14 4 17 21 35 11 23 34 16 28 12

Teksty rdowe MN 3-21, Kakacpama-sutta u MN 3-23, Vamm ika-sutta Jtaka IV-497, Mtanga-Jtaka a a a Sutra w Czterdziestu Dwch Czciach 9 Sutra w Czterdziestu Dwch Czciach 11 Sutra w Czterdziestu Dwch Czciach 13 AN 2-4, Samacitta-sutta Samyuktaratnapitaka-stra u . . Mahparinirvna-stra a a. u Samyuktaratnapitaka-stra u . . MN 7-63, C.amlunkya suttanta ul a MN 3-29, Mahsropama-sutta aa Mahmy-stra a a a u Theragth Atthakath a a .. a MN 3-28, Mahhatthipadopama sutta a Mahparinirvna-stra a a. u Avadnaataka-stra a u Mahparinirvna-stra a a. u Paicvimsati-shasrik-prajpramitn a . a a na a a stra u Avatamsaka-stra 34, Gandavyha u u . . AN 3-88 AN 3-81 AN 3-82 Parinibbna-sutta, tom 2 a MN 14-141, Saccavibhanga sutta Parinibbna-sutta, tom 2 a AN 5-16, Bala-sutta Avatamsaka-stra 6 u . Mahparinirvna-stra a a. u Samyuktaratnapitaka-stra u . . Suvarnaprabhasa-stra 26 u Mahparinirvna-stra a a. u Theragth Atthakath a a .. a Jtaka 55, Pacvudha-Jtaka a n a a Itivuttaka 39 oraz 40 163

Rozdzia 2 1

Podrozdzia

Strona Wiersz 109 19 109 22 109 24 109 29 110 3 110 21 111 2 111 8 111 18 111 23 111 30 111 32 112 10 112 19 112 27 112 30 112 34 113 12 113 24 114 1 117 33 118 9 118 12

Teksty rdowe Mahparinirvna-stra a a. u Mahparinirvna-stra a a. u AN 5-12 Parinibbna-sutta a ramgama-stra u . u SN 55-21 oraz 22, Mahnama-sutta a AN 5-32, Cundi-sutta Vimalak irti-nirdea-stra u uramgma-stra u . a uha-stra, tom 2 Sukhvativy a u SN 1-4-6 Avatamsaka-stra 33 u . Avatamsaka-stra 24 u . Suvarnaprabhsa-stra 4 a u . Amityur-dhyna-stra a a u uha-stra Sukhvativy a u Mahparinirvna-stra a a. u MN 2-16, Cetokhila-sutta Sukhvat uha-stra, tom 2 a ivy u Dhammapada SN 1-4-6 AN Mahparinirvna-stra a a. u

BRATERSKA WSPLNOTA
Rozdzia 1 1 121 121 121 122 122 123 123 123 124 1 Itivuttaka 100 oraz MN 1-3, Dhammadydaa a sutta 6 Itivuttaka 92 12 Vinaya, Mahvagga 1-30 a 8 MN 4-39, Mah-assapura-sutta a 32 MN 4-40, Cla-assapura-sutta u 16 Saddharmapundarika-stra 19 u .. 21 Saddharmapundarika-stra 19 u .. 28 Saddharmapundarika-stra 14 u .. 17 SN 55-37, Mahnma-sutta a a 164

Podrozdzia

Strona Wiersz 124 25 124 30 125 1 125 6 125 30 127 5 128 18 128 35 129 13 131 134 134 134 135 135 136 137 137 137 138 139 140 140 141 142 1 7 19 25 21 30 22 4 16 29 23 9 11 30 23 3

Teksty rdowe AN 3-75 SN 55-37, Mahnma-sutta a a SN 55-54, Gilyanam-sutta a . Avatamsaka-stra 22 u . Mahparinirvna-stra a a. u Avatamsaka-stra 7 u . Mahmy-stra a a a u Avatamsaka-stra 21 u . Mahparinirvna-stra a a. u DN 31, Singlovda-sutta a a AN 2-4, Samacitta-sutta AN 3-31 Jtaka417, Kaccni-Jtaka a a a DN 31, Singlovda-sutta a a Dhammapada Atthakath 1 a .. AN 4-197 AN 5-333 Uggaha-sutta (Birmaskie komentarze) AN 7-59, Sujta-sutta a DN 16, Mahparinibbna-sutta a a Srimaladevlsimhanada-stra u DN 16, Mahparinibbna-sutta a a Avatamsaka-stra 34, Gandavyha u u . .. Suvarnaprabhsa-stra 12 a u . Bodhisattva-gocaropya-visa-yavikurvanaa . nirdea-stra u Mahparinirvna-stra a a. u AN 3-118, Soceyyan-sutta SN Vinaya, Mahvagga 10-1 oraz 2 a DN 16, Mahparinibbna sutta a a Vinaya, Mahvagga 10-1 oraz 2 a SN The Chin-ku-stra u o u Vimalakirti-nirdea-stra u 165

Rozdzia 2

Rozdzia 3 1

147 148 148 149 149 150 151 151 152

1 4 32 7 15 8 16 30 3

Podrozdzia

Strona Wiersz 152 24 153 2 153 7 153 17 153 23 153 30 154 12 154 26 154 29 155 6 155 24

Teksty rdowe Mahparinirvna-stra a a. u Mniejsza stra Sukhvat uha u a ivy Sukhvat uha-stra a ivy u Vimalak irti-nirdea-stra u Dhammapada Atthakath 1 a .. AN 34-2 Dhammapada Atthakath 1 a .. AN 5-1 Sarvstivda-sanghavedaka-vastu 10 a a MN 9-86, Angulimla-sutta a AN 26

166

Cz VI DODATKI

167

Rozdzia 14 Zarys dziejw Buddyzmu

Indie
Jednym z najwaniejszych wydarze w dziejach duchowego rozwoju ludzkoci byo pojawienie si wiata Azji w rodkowych Indiach, czyli mwic innymi sowami, wytrynicie rda Wielkiej Mdroci oraz Miosierdzia, ktre od wielu wiekw wzbogaca ludzk myl. Budda Gautama, znany pniej wrd swych wyznawcw pod imieniem Siakjamuni, czyli Mdrzec z rodu Siakjw opuci dom, aby sta si ebrakiem i skierowa si na poudnie, do Magadhy. Przyjmuje si, e osign Owiecenie w poowie V wieku p.n.e. pod drzewem Bodhi. Od tego czasu a do swojej Wielkiej mierci, ktra wprowadzia go do Maha-pari-Nirwany, przez czterdzieci pi lat niestrudzenie gosi nauk Mdroci i Miosierdzia. W rezultacie tego w krlestwach i na terytoriach plemion rodkowych Indii nieustannie powstaway buddyjskie witynie. W czasie panowania Krla Asioki (268-232 p.n.e.), trzeciego wadcy Krlestwa Maurjw, nauka Buddy Gautamy rozprzestrzenia si na cae Indie i dotara poza granice pastwa. Pastwo Maurjw byo pierwszym jednolitym krlestwem na terytorium Indii. Ju za czasw pierwszego z dynastii, Czandragupty (ok. 316-293 p.n.e.), obejmowao ono ogromne obszary, sigajc na pnocy Himalajw, na wschodzie Zatoki Bengalskiej, na zachodzie gr Hindukusz, za na poudniu gr Windhaja. Krl Asioka rozcign sw wadz na Wyyn Dekan, 169

podbijajc krlestwo Kalinga i inne pastwa. By on podobno gwatownego usposobienia i nazywano go Czandrasioka (czyli Szalony Asioka). Jego charakter zmieni si cakowicie pod wpywem okropnoci krwawej wojny z pastwem Kalinga i krl sta si gorcym wyznawc nauki Mdroci i Miosierdzia. Uczyni on bardzo wiele dla buddyzmu; przedstawimy tu dwa najwaniejsze przedsiwzicia. Pierwszym byo wykucie w kamieniu Edyktw Asioki, czyli tekstw doktryny administracyjnej opartej na nauce Buddy, ktre w wielu miejscach wyryto na kamiennych kolumnach oraz na wygadzonych skalnych cianach, co spowodowao upowszechnienie nauki Buddy. Drugim przedsiwziciem byo wysanie misjonarzy do krajw pooonych we wszystkich stronach wiata, aby gosili tam nauk Mdroci i Miosierdzia. Szczeglnie godne uwagi jest to, e posano misjonarzy midzy innymi do Syrii, Egiptu, Cyrenajki, Macedonii oraz Epiru, eby gosili buddyzm daleko w zachodnim wiecie. Poza tym posaniec krlewski Mahendra (w jzyku pali Mahinda), ktry dotar na Tamraparni, czyli Cejlonu, zdoa Wprowadzi pikn nauk na piknej Lankadvipa (w jzyku pali Lankadipa) i w ten sposb utworzy na wyspie baz do rozpowszechniania buddyjskiej nauki na poudniu.

Powstanie Buddyzmu Mahajany

W ostatnich latach wiele mwi si wrd buddystw o przemieszczeniu si buddyzmu na wschd. Lecz przed nasz er buddyzm by zdecydowanie zwrcony ku zachodowi. Zacz si zwraca ku wschodowi niedugo przed lub wkrtce po rozpoczciu ery chrzecijaskiej. Zanim jednak do tego przejdziemy, naley omwi wielk przemian, ktra nastpowaa w buddyzmie. Przemiana ta stanowia Now Fal, znan pod nazw buddyzmu mahajany czyli Wielkiego Wozu, ktry w owym czasie umacnia si, stajc si wyrazistym elementem nauki. Kto, kiedy i w jaki sposb zapocztkowa t Now Fal? Dotychczas nikt nie zna odpowiedzi na te pytania. Moemy jedynie zwrci uwag na to, e: po pierwsze, przemiany musiay mie oparcie w myli tak zwanej szkoy mahasamghikw i byy wprowadzane przez postpowych kaznodziejw owych czasw; po drugie, pewne pierwiastki wystpujce w ksigach mahajany istniay ju w ostatnich dwch wiekach przed er chrzecijask i w pierwszym wieku ery chrzecijaskiej. Gdy za rozwina si wspaniaa myl 170

Nagarduny, oparta na mahajanistycznych ksigach, buddyzm mahajany sta si wiodcym kierunkiem w dziejach tej religii. Odegra on bardzo wan rol w dugiej historii buddyzmu. W Chinach oraz w Japonii buddyzm rozwija si prawie zawsze pod wpywem nauki mahajany. Jest to zrozumiae, gdy mahajana wytworzya ju wtedy nowy idea wybawienia caych rzesz spoeczestwa, ktremu su nowi, ywi wici w postaci Bodhisattww. Ponadto myliciele mahajany uzyskali wspaniae osignicia w dziedzinie metazyki oraz psychologii. Dziki temu, pozostajc oparta na nauce Buddy Gautamy, zyskaa ona nowe aspekty Mdroci i Miosierdzia. Wraz z nowymi elementami buddyzm zyska si oraz energi i zacz wzbogaca kraje wschodnie, przypominajc rwcy nurt wielkiej rzeki.

Azja rodkowa
Buddyzm po raz pierwszy dotar do Chin za porednictwem krajw rodkowej Azji. Aby przedstawi przeniesienie jego nauki z Indii do Chin, naley zacz od omwienia Jedwabnego Szlaku. Ten handlowy szlak przebiega niezmierzonymi obszarami rodkowej Azji, czc Zachd ze Wschodem; powsta w okresie panowania krla Wu z dynastii Han (140-87 p.n.e.). W owym czasie jego pastwo rozcigao si daleko ku zachodowi, za tradycje handlu w ssiednich pastwach: Ferganie, Sogdianie, kraju Tocharw a nawet Partii, byy ywe od czasw Aleksandra Wielkiego. Szlak by wykorzystywany gwnie do transportowania jedwabiu i od tego pochodzi jego nazwa. Niedugo przed lub wkrtce po rozpoczciu ery chrzecijaskiej, zaczy si kontakty kulturalne midzy Indiami a Chinami, pocztkowo za porednictwem jedwabnego szlaku. Mona wic go rwnie nazwa szlakiem buddyzmu.

Chiny
Pocztek dziejw buddyzmu w Chinach stanowi sprowadzanie tam ksig buddyjskich oraz przeoenie ich na jzyk chiski. Za najstarszy tekst chiski uchodzi Ssu-shih-er-chang-ching (Sutra w Czterdziestu Dwch Czciach opowiedziana przez Budd), przekad dokonany przez Kayapamatang oraz innych autorw w erze Ying-ping (58-76 n.e.), okresie panowania krla Ming z pniejszej, wschodniej dynastii Han; jednak obecnie autentyczno tego 171

dziea jest podwaana. Pierwszestwo w tumaczeniu zgodnie przyznaje si uczonemu An-Szy-kao, ktry dziaa w Lojangu od ok. 148 do 171 n.e. Od tamtego czasu a do okresu panowania Pnocnej dynastii Sung (960-1129 n.e.), przez nieomal tysic lat trway prace przekadowe. We wczeniejszym okresie najwiksz rol w sprowadzaniu ksig i ich tumaczeniu speniali kaznodzieje przybyli z Azji rodkowej. Wspomniany An-Szy-kao pochodzi z Partii; Kang Sengkai, ktry przyby w III wieku do Lojangu z rejonu Samarkandy, przeoy dzieo Sukhavativvuha (Ksiga Bezgranicznego ycia). Za Chu-fa-hu, czyli Dharmaraksza, ktry jest znany jako autor tumaczenia Saddharmapundarika, dotar z kraju Tocharw do Lojangu czy do Czang-an i dziaa tam w kocu I I I w. i na pocztku IV w. Gdy na pocztku V w. przyby z Kuczy Kumaradiwa, by to okres najwikszych osigni w tumaczeniu ksig buddyjskich. W tym czasie rozpoczy si wdrwki kaznodziejw do Indii, gdzie uczyli si sanskrytu i poznawali buddyjskie nauki. Pionierem by Fa-hien (339-420? ), ktry wyruszy z Lojangu do Indii w roku 399, a powrci po 15 latach. Najwybitniejszym spord nich by Hsuan-chuang (600-664); sw dziewitnastoletni podr do Indii rozpocz on w roku 627, a zakoczy w 645. I-ching (635-713) (nie naley go myli z ksig I-ching) wyruszy drog morsk do Indii w roku 671, aby po dwudziestu piciu latach powrci w ten sam sposb. Ci mnisi, ktrzy wybrali si do Indii, poznawali tam sanskryt i przywozili do Chin wybrane ksigi; oni odgrywali najwaniejsz rol w tumaczeniu buddyjskich tekstw. Wrd nich niezwykym talentem jzykowym by obdarzony Hsuan-chuang, ktrego dziea stanowi kolejne szczytowe osignicie w dziejach przekadania ksig na jzyk chiski. Przekady dokonane w okresie wczeniejszym przez tumaczy pracujcych pod kierunkiem Kumaradiwy s przez buddyjskich badaczy nazywane Starymi Tumaczeniami, za dokonane przez Hsuan-chuanga i innych, pniejszych uczonych Nowymi Tumaczeniami. Sposb mylenia tych uczonych, ktry uksztatowaa tre przetumaczonych przez nich z sanskrytu w ogromnej liczbie ksig buddyjskich, stopniowo lecz zdecydowanie stawa si coraz bliszy naturze Chiczykw. Wyranie ujawniy si potrzeby i wyobraenia ludzi odmiennej rasy. Metazyczne zainteresowanie mnichw we wczesnym okresie niesubstancjalnoci, o ktrej mwi sutry Prajna, byo przejawem tej tendencji. W pniejszym okresie odrzucili oni tak zwan hinajan, czyli Mniejszy Wz i zwrcili si wy172

cznie ku mahajanie, Wikszemu Wozowi. Tendencja ta staa si rwnie wyrana w szkoy Tendai i mona stwierdzi, e rozwina si w peni z powstaniem odamu Zen. Szkoa Tendai powstaa w Chinach w drugiej poowie VI w., a ostateczny ksztat jej nada Tendai-Daishi, Czy-i (538-597), trzeci jej patriarcha. By on jednym z najwybitniejszych mylicieli buddyjskich; opracowana przez niego krytyczna klasykacja Nauk Buddy wprowadzajca podzia na Pi Okresw oraz Osiem Doktryn przez dugi czas miaa znaczny wpyw na buddyzm, zarwno w Chinach, jak i w Japonii. Dokadna analiza przetumaczonych na jzyk chiski tekstw wykazuje, e docieray tam sutry powstae w rnych okresach. Przeanalizowanie i okrelenie pochodzenia tak ogromnej liczby ksig stao si problemem. Pojawia si potrzeba ogarnicia buddyzmu jako caoci i naleytego jego zrozumienia. W analizie i klasykacji sutr wyranie dominowa chiski sposb mylenia. Najwiksz metodycznoci odznaczao si dzieo Czy-i, dziki temu byo ono bardzo przekonujce. Zmierzch jego dominujcego wpywu przyniosy dopiero nowoczesne badania nad buddyzmem. W dziejach buddyzmu w Chinach najpniej pojawia si szkoa Zen. Za jej zaoyciela uwaa si pochodzcego z obcego kraju ramana, Bodhidharm (? -528), lecz ziarno posiane przez niego miao wyda wspaniay kwiat w czasach Hui-nenga (638-713), szstego patriarchy tego kierunku. W wieku IX i pniejszych odam ten mia wielu wybitnych przedstawicieli, co zapewnio mu popularno w przecigu kilku stuleci. Odmienno natury Chiczykw spowodowaa powstanie w buddyzmie nowego sposobu mylenia. By to buddyzm o specycznie chiskim zabarwieniu. Zasilony tym oywczym strumieniem, nurt nauki Buddy Gautamy sta si jeszcze potniejsz rzek, wzbogacajc kraje wschodu.

Japonia
Dzieje buddyzmu w Japonii sigaj VI w. n.e. W roku 538 na dwr cesarza Kimmei dotar wysannik krla w Pekdze (jap. Kudara; dzisiejsza Korea) by przedstawi nauk Buddy, przywoc zbir sutr. Wtedy to buddyzm pojawi si w Japonii po raz pierwszy, jego dzieje licz wic w tym kraju ponad 1400 lat. Mwic o dugiej historii buddyzmu w Japonii, skoncentrujemy si na 173

trzech punktach przypadajcych w rnych okresach. Pierwszy z nich odpowiada wiekom: VII oraz VIII. Z tego okresu pochodz witynie: Horyuji (607) oraz Todaiji (752). Mylc o tamtych czasach, nie mona oprze si reeksji, e przez ca Azj przesza wtedy potna fala rozwoju kulturalnego. W okresie, ktry okry mrokiem cywilizacj zachodni, na wschodzie rozwin si wspaniay i niezwykle ywotny ruch. W Chinach, w Azji rodkowej, w Indochinach oraz w krajach lecych nad Oceanem Spokojnym dziaalno intelektualna, religijna oraz artystyczna osigna wyyny. czcy te ruchy, buddyzm obdarzy kraje Wschodu gbokim nurtem swego humanizmu. Nowy prd w japoskiej kulturze, ktrego wiadectwem jest wybudowanie wspaniaych wity: Horyuji i Todaiji oraz wielkie osignicia w dziedzinie religii i sztuki, stanowi przejaw najdalej na wschd pooonych terenach owej fali rozwoju, ktra obja swym zasigiem ogromne obszary Azji. Tkwicy przez dugi czas w barbarzystwie mieszkacy Japonii, zostali nagle skpani we wspaniaej kulturze i kwiat cywilizacji rozwin si na ich ziemi. Dla Japonii by to w owych czasach dar dobrego losu. Gwnym sprawc tego awansu kulturalnego by buddyzm. Buddyjskie witynie byy wtedy orodkami kultury, za mnisi mistrzami nowej nauki; to, co rodzio w owym czasie w Japonii, byo bardziej kultur ni jedynie religi. Taka bya rzeczywista rola buddyzmu, gdy w tamtych wiekach zosta zaszczepiony w Japonii. W IX wieku dziaao dwch wielkich mnichw: Saicho (Dengyo Daishi, 767-822) oraz Kukai (Kobo Daishi, 774-835), ktrzy zaoyli dwie szkoy, wsplnie okrelane mianem buddyzmu z Heian, dajc tym pocztek japoskiemu buddyzmowi. Przyjli oni buddyzm w jego oryginalnej postaci, z oryginalnymi praktykami. Zaoyli gwne klasztory: na grze Hiei oraz na grze Koya. Przez trzysta lat, a do okresu Kamakura, odamy te (Tendai oraz Shingon) zachowyway charakter nieco zamknity, zdobywajc popularno gwnie wrd arystokracji i czonkw dworu cesarskiego. Drugi wany w dziejach japoskiego buddyzmu okres przypada na wieki: XII i XIII. W owych czasach dziaali wybitni mnisi: Honen (11331212), Shinran (1173-1276), Dogen (1200-1253), Nichiren (1222-1282) oraz inni. Mwic o historii buddyzmu w Japonii, nie mona nie wspomnie o ich dziele. Dlaczego tylko te wieki wyday tak wielkich mnichw? By to bowiem okres przyswajania buddyzmu przez Japoni. Czy jednak buddyzm nie zosta tam sprowadzony kilka wiekw wczeniej? Tak byo w istocie, lecz musiao upyn kilkaset lat, zanim ludno 174

zdoaa przyj i tak przystosowa sprowadzon z innego kraju religi, aby staa si jej wasn. W skrcie mona to przedstawi nastpujco: w wiekach VII i VIII podjto starania przeniesienia buddyzmu na grunt japoski, ktre zaowocoway w dziaalnoci wybitnych mnichw XII i XIII w. Opierajc si na mocnych, utworzonych w tym okresie podstawach, buddyzm zachowa swoje wpywy do dnia dzisiejszego. W pniejszych czasach nie powtrzy si ju okres takiego rozkwitu japoskiego buddyzmu. Jednake piszcy te sowa chciaby zwrci uwag na jeszcze jedno, o czym w jego mniemaniu warto powiedzie mianowicie na osignicia wspczesnych nam bada nad oryginalnym buddyzmem. Poczwszy od pojawienia si na japoskiej ziemi, buddyzm nieomal zawsze reprezentowa tu kierunek mahajany i znajdowa si pod wpywem buddyzmu chiskiego. Zwaszcza od pojawienia si w XII i XIII wieku wybitnych nauczycieli, nauka mahajany stanowia gwny prd, a koncepcje tych wielkich mistrzw pozostay ywe do dzisiaj. Studia nad oryginalnym buddyzmem rozpoczy si w Japonii mniej wicej w poowie ery Meiji. Posta Buddy Gautamy znw pojawia si w umysach tych, ktrzy byli skonni zapomnie, e oprcz zaoycieli szk by rwnie twrca caej nauki. Ci, ktrzy znali tylko mahajan, dowiedzieli si, e istnieje rwnie fundamentalna wiara buddyjska. Jakkolwiek w obecnej fazie buddyzm nadal pozostaje w sferze scholastycznej nauki i nie jest do silny, by wzbudzi entuzjazm religijny w masach. Wydaje si jednak, e znajomo buddyzmu wrd Japoczykw ulega zmianie. Autor chciaby podkreli, e widzi w tym ostatni z trzech punktw ogniskowych w dziejach buddyzmu w Japonii.

175

176

Rozdzia 15 Jak przekazywano nauk Buddy

Buddyzm jest religi opart na naukach wygoszonych przez Siakjamuniego w cigu czterdziestu piciu lat jego ycia. Sowa, ktre wypowiedzia w swoich kazaniach, maj wag decydujc i mimo i istniej 84000 bram Dharmy oraz wielka liczba szk, adna z nich nie pozostaje bez zwizku z naukami Siakjamuniego. Ksigi, w ktrych spisano nauki Buddy, znane s jako Issaikva lub Daizakva, czyli pene zbiory witych pism. Siakjamuni zdecydowanie gosi rwno ludzi i wykada sw nauk przystpnym jzykiem, uywajc sw powszechnie uywanych, aby wszyscy mogli go zrozumie. Dla dobra wszystkich ludzi naucza a do ostatnich chwil swego osiemdziesicioletniego ycia, nie marnujc ani jednego dnia w dugim okresie swej kaznodziejskiej dziaalnoci. Po zgonie Siakjamuniego jego uczniowie gosili wit prawd, ktr im pozostawi. Jednake w trakcie ustnego przekazywania nauk mogy powsta pewne zmiany spowodowane niewiadomie popenianymi przez uczniw bdami w zapamitaniu lub zrozumieniu. Sowa Siakjamuniego musz by zawsze przekazywane dokadnie i poprawnie, a kady czowiek i wszyscy ludzie bez wyjtku powinni mie moliwo suchania jego nauki. Dlatego te wielu wybitnych mnichw zgromadzio si w celu sprawdzenia i ustalenia waciwego brzmienia tekstu nauk, co osignli przez wsplne recytowanie usyszanych sw prawdy i przez wiele miesicy trwajce dyskusje. Rezultat ich pracy znany jest jako Ketsuivu, czyli uporzdkowane. wiadczy to o szacunku i troskliwoci, z jak starano si przekaza sowa wielkiego nauczyciela. 177

Tak ustalone brzmienie nauk zostao spisane. Do zapisanych nauk dodano komentarze i interpretacje uczonych mnichw dziaajcych w pniejszych okresach, ktre znane s jako Ron, czyli komentarze. Nauki wygoszone przez samego Budd, dodane pniej komentarze oraz reguy buddyjskie zaczy by nazywane Sanzakya (Trzy Czci Pism Buddyjskich), w sanskrycie Tri-pitaka, Sanzokva, czyli Tripitaka, zawiera Kyaza, Ritsuza oraz Ranza. Sowo Za oznacza naczynie lub pojemnik. Z pozostaych sw Kva odnosi si do spisanych sw Buddy, Ritsu do zasad buddyjskiej Braterskiej Wsplnoty, za Ran do komentarzy napisanych przez wybitnych mnichw. Tradycyjnie przyjmuje si, e buddyzm zosta zaszczepiony w Chinach w roku 67 n.e., w okresie panowania krla Ming z pniejszej, Wschodniej dynastii Han (25-220 n.e.). W rzeczywistoci ksigi buddyjskie zostay sprowadzone do Chin i przetumaczone osiemdziesit cztery lata pniej (czyli w roku 151 n.e.), za krla Huana z tej samej dynastii. Zapocztkowane wtedy prace nad przekadami na jzyk chiski prowadzono w okresie ponad 1700 lat. Liczba przetumaczonych pism siga 1440 ksig w 5586 tomach. Konserwacj przeoonych tekstw zajto si jeszcze za czasw dynastii Wej, za ich drukowanie rozpoczto w okresie Pnocnej dynastii Sung. W tym mniej wicej czasie do ksig buddyjskich zaczto wcza pisma wybitnych chiskich mnichw i nazwa Tripitaka przestaa by odpowiednia. Gdy nadesza era Suej, ksigi nazwano Issaikva, czyli peny zbir wszystkich witych pism, za w erze Tang nadano im now nazw Daizakvo, czyli zbir wszystkich buddyjskich ksig, praw oraz traktatw. Do Tybetu buddyzm dotar w VII wieku n.e. i w cigu okoo 150 lat intensywnych prac przekadowych, od IX do XI wieku, przetumaczono na jzyk tybetaski praktycznie wszystkie ksigi. Biorc pod uwag, e zostay one przetumaczone rwnie na jzyk koreaski, japoski, jzyki Cejlonu i Kambody, turecki i niemal wszystkie jzyki wschodnie, a take na acin, francuski, angielski, niemiecki oraz woski, bez obawy popenienia bdu mona stwierdzi, e bogosawiestwo nauk Buddy rozcigno si nad caym wiatem. Zastanowiwszy si jednak nad jakoci przekadw, dziejami rozwoju religii i jej zmiennymi kolejami losu w cigu ponad dwch tysicy lat, nad liczb ponad dziesiciu tysicy tumacze, musimy doj do wniosku, e trudno jest uchwyci prawdziwe znaczenie sw wypowiedzianych przez Siakjamuniego nawet posugujc si Daizokvo. Jest zatem konieczne wy178

branie zasadniczych elementw Daizokvo i uczynienie z nich kryterium i podstawy, na ktrej czowiek moe oprze swoj wiar. Najwysz i rozstrzygajc warto maj w buddyzmie sowa wygoszone przez Siakjamuniego. Zatem nauczanie buddyzmu musi by cile zwizane z rzeczywistoci codziennego ycia; w przeciwnym wypadku nie zdoa ono natchn ludzkich serc gbok wiar. Aby kady mg przyj nauk, jej wykad powinien by jasny i jednolity; powinien w wystarczajcym stopniu przedstawia jej cao, by dokadny i, dziki prostocie jzyka, przystpny. Przygotowujc t ksik, kierowano si powyszymi zaoeniami; stanowi ona dziedzictwo nurtu Daizokvo liczcego dwa tysice i kilkaset lat. Jest oczywiste, e zawarto jej nie moe by traktowana jako doskonaa. Znaczenie sw Buddy jest nieskoczenie gbokie, za Jego wartoci tak niezmierzone, e trudno je doceni. Naszym szczerym pragnieniem jest doskonalenie treci tej ksiki tak, aby bya ona coraz bardziej prawdziwa i przez to coraz wartociowsza; temu celowi maj suy nastpne, poprawione wydania.

179

180

Rozdzia 16 Historia Nauki Buddy

Niniejszy wybr tekstw z ksig buddyjskich wywodzi si z poprawionego i opracowanego na nowo, oryginalnego japoskiego wydania Buddyjskich pism w nowym przekadzie opublikowanego w lipcu 1925 r. przez Stowarzyszenie Rozpowszechniania Buddyjskich pism w nowym przekadzie, reprezentowane przez wielebnego Muan Kizu. To pierwsze japoskie wydanie zostao opracowane przez dra Shugaku Yamabe oraz dra Chizen Akanuma we wsppracy z wieloma buddyjskimi uczonymi z Japonii, a jego przygotowanie zajo prawie pi lat. W czasie ery Showa (1926-) Stowarzyszenie opublikowao Popularne wydanie pism buddyjskich w jzyku japoskim i rozpowszechnio je w caym kraju. W lipcu roku 1934, gdy w Japonii odbyo si Pan-Pacyczne Spotkanie Modziey Buddyjskiej, Wszechjaposka Federacja Modziey Buddyjskiej wydaa przy wsppracy D. Goddarda angielskie tumaczenie tej ostatniej ksiki noszce tytu The Teaching of Budda (Nauka Buddy). W roku 1962 dla upamitnienia 70 rocznicy wprowadzenia buddyzmu do Ameryki, Yehan Numata, Przewodniczcy Mitsutoyo Company, wyda now angielsk edycj. W roku 1965 pan Numata zaoy w Tokio Fundacj Propagowania Buddyzmu; jednym z jej celw jest popularyzowanie na caym wiecie angielskiej wersji Nauki Buddy. Dla zrealizowania tego zamierzenia zorganizowano w 1966 roku komitet, ktrego celem byo sprawdzenie i zredagowanie tekstu Nauki Buddy. Czonkami tego komitetu zostali profesorowie: Kazuyoshi Kino, Shuyu Kanaoka, Zenno Ishigami, Shinko Sayeki, Kodo Mat181

sunami, Shojun Bando oraz Takei Takase. W pracach wzili rwnie udzia: prof. Fumio Masutani, N.A. Waddell oraz Toshisuke Shimizu. Nastpnie opublikowano nowe, angielsko-japoskie wydanie tej ksiki. W roku 1972 profesorowie: Shuyu Kanaoka, Zenno Ishigami, Shoyu Hanayama, Kwansei Tamura oraz Takemi Takase poprawili bdy, przejrzeli i na nowo zredagowali tekst. W 1974 roku zosta on ponownie sprawdzony dla poprawienia nieodpowiednich sformuowa w angielskiej wersji; pracami zespou profesorw: Shojun Bando, Kodo Matsunami, Shinko Sayeki, Kwansei Tamura, Doyu Tokunaga oraz Shoyu Hanayama (redaktor), kierowa R.K. Steiner. Powyszy zesp zebra si jeszcze w roku 1978 z udziaem dodatkowo profesorw: Shigeo Kamada oraz Yasuaki Nara, aby przedyskutowa pewne problemy przedstawione przez Shinroku Inouye i raz jeszcze przejrze tekst. Angielsko-japoskie wydanie Nauki Buddy w obecnej postaci jest efektem pracy tego zespou. Na jzyk polski Nauk Buddy przetumaczy prof. Masanari Kobayashi, korzystajc z pomocy ony, dr Marii Kobayashi z Polski; poprawek dokona Jerzy Tumiowicz w Polsce.

182

Rozdzia 17 Sowniczek terminw sanskryckich

ANATMAN (brak ego): Jest to jedno z podstawowych poj buddyzmu. Wszelkie istnienie i zjawiska tego wiata nie maj adnej substancjalnej realnoci. Jest naturalne, e w buddyzmie, ktry kadzie nacisk na nietrwao wszelkiego istnienia, mwi si, i przemijajce istnienie nie moe mie w sobie adnej wiecznej substancji. Anatman mona rwnie przetumaczy jako brak duszy. ANITYA (przemijalno lub nietrwao): Jest to kolejne podstawowe pojcie buddyzmu. Wszelkie istnienie i wszelkie zjawiska na tym wiecie podlegaj nieustannym zmianom i ani przez chwil nie pozostaj takie same. Wszystko musi kiedy umrze lub skoczy si. Taka konieczno jest waciw przyczyn cierpienia. Nie naley jednak traktowa tej koncepcji wycznie jako pesymistyczn lub nihilistyczn, gdy postp i odtwarzanie s rwnie przejawami cigej zmiennoci. BODHISATTWA (dcy do Owiecenia): Pocztkowo sowo to oznaczao Gautam Siddharth, zanim osign on stan Owiecenia. Po powstaniu buddyzmu mahajany zaczto tak nazywa wszystkich, ktrzy dyli do Owiecenia. Wreszcie nawet tych ktrzy w swym wielkim miosierdziu starali si doprowadzi innych do stanu Buddy, sami dc do tego samego celu zaczto symbolicznie identykowa z bodhisattwami. Awalokitewara (Kwannon), Ksitigarbha (Jizo), Maduri (Mon-ju) to niektrzy z szerzej znanych bodhisattww.

183

BUDDA (Owiecony): Pocztkowo by tak nazywany Gautama Siddhartha (Siakjamuni), twrca buddyzmu, gdy osign on stan Owiecenia; mia wtedy 35 lat, a dziao si to ok. 2500 lat temu w Indiach. Ostatecznym celem wszystkich buddystw, niezalenie od szkoy czy kierunku, jest stanie si Budd. Ze wzgldu na rnice w sposobie realizacji tego celu buddyzm dzieli si na wiele szk. W buddyzmie mahajany oprcz historycznego Buddy Siakjamuniego, powszechnie uznaje si wielu innych Buddw symbolizujcych buddyjsk nauk, midzy innymi Amitabh (Amida), Mahawajroczan (Dainichi) oraz Wajsadiaguru (Yakushi). Pod wpywem buddyzmu Czystej Krainy (zostaje si Budd po narodzinach w Czystej Krainie), w Japonii wszystkich, ktrzy zmarli, nazywa si zwykle Buddami, po japosku HOTOKE. DHARMA (Prawdziwa Nauka): Jest to nauka, ktr przekaza Owiecony, czyli Budda. S trzy kanony tych nauk: sutry (nauki wygoszone przez samego Budd), winaje (zasady dyscypliny podane przez Budd) oraz abhidharmy (komentarze i rozwaania dotyczce sutr oraz winaj napisane przez pniejszych uczonych). Wszystkie razem nosz nazw Tripitaka. Dharma jest jednym z Trzech Skarbw Buddyzmu. KARMA (czyny): Mimo i pocztkowo sowo to znaczyo po prostu czyny, w zwizku z teori przyczyn zaczo ono oznacza pewnego rodzaju potencjaln si, ktra powstaje jako rezultat popenionych w przeszoci czynw. Kady z czynw ma swoje skutki dobre lub ze powodujce cierpienie lub przyjemno w zalenoci od tego, jaki jest. Czyny maj wpyw na nasz przyszo; one wanie okrelaj indywidualny karman kadego. Wierzy si, e przez powtarzanie dobrych czynw gromadzi si dobro, a jego potencjalna sia okae w przyszoci swj dobroczynny wpyw. Koncepcja ta obejmuje trzy rodzaje uczynkw: cielesne, sowne oraz mylowe. MAHAJANA (Wielki Wz): W dziejach buddyzmu pojawiy si dwa kierunki: mahajana oraz therawada (czyli hinajana). Buddyzm mahajany rozpowszechni si w Tybecie, Chinach, Korei, Japonii i w innych krajach; za therawada w Birmie, Sri Lance (Cejlon), Tajlandii i w innych. Sowo to oznacza Wielki Wz, ktry moe przyj wszystkie istoty cierpice w wiecie narodzin i mierci i wszystkie bez 184

wyjtku doprowadzi do stanu Owiecenia. NIRWANA (doskonay spokj): Dosownie oznacza to wygasn. Jest to stan, ktry nastpuje, gdy wszystkie ludzkie skalania oraz pragnienia zostaj usunite, dziki specjalnym praktykom i medytacjom opartym na Waciwej Mdroci. Ci, ktrzy osignli ten stan, nazywani s Buddami. Gautama Siddhartha osign go w wieku 35 lat, stajc si Budd. Jednake dzi przyjmuje si, e dopiero po mierci osign on w peni stan doskonaego spokoju, gdy pewne lady ludzkiej niedoskonaoci istniej tak dugo, jak dugo yje ciao. PALI (jzyk): Jest to jzyk uywany w buddyzmie therawady. Przyjmuje si, e najstarsze kanony buddyjskie byy spisane w tym jzyku. Poniewa jest to odmiana prakrytu, dialektu sanskrytu, nie ma wielkiej rnicy midzy pali a sanskrytem; sanskrycka Dharma nazywa si po palijsku Dhamma, Nirwana to palijska Nibbana; patrz: sanskryt. PARAMITA (dotrze na drugi brzeg): Dotrze na drugi brzeg oznacza osign Kraj Buddy dziki stosowaniu si do rnych praktycznych metod buddyzmu. Zwykle wymienia si sze metod, ktre pozwalaj przenie si ze wiata narodzin i mierci do wiata Owiecenia; s to: Oara, Moralno, Cierpliwo, Przedsibiorczo, Koncentracja oraz Waciwy Osd (czyli Mdro). Z koncepcji tej wywodzi si japoska tradycja wiosennych i jesiennych tygodni HIGAN. PRADNIA (mdro): Jest to jedna z szeciu paramit. Umysowa zdolno, ktra pozwala bezbdnie rozumie ycie oraz odrnia prawd od faszu. Ten, kto osign j w doskonaym stopniu, nazywany jest Budd. Zatem jest to najsubtelniejsza i najjaniejsza mdro, rnica si od zwykej ludzkiej inteligencji. SANGHA (Buddyjska Braterska Wsplnota): Skada si z mnichw, mniszek oraz wieckich wyznawcw obojga pci. We wczesnym okresie naleeli do niej jedynie bezdomni bracia oraz mniszki. Pniej, gdy powstaa mahajana, mnisi oraz ludzie wieccy, ktrzy pragnli zosta bodhisattwami, zaczli czy si w Braterskiej Wsplnocie. Jest to jeden z Trzech Skarbw buddyzmu. SANSKRYT (jzyk): Jest to klasyczny jzyk literacki dawnych Indii; naley do indoeuropejskiej rodziny jzykw. Wyrnia si dwie postacie: wedyjski oraz sanskryt 185

klasyczny. Ksigi tradycji mahajany zostay spisane w jzyku, ktry okrela si jako buddyjski hybrydowy sanskryt. SAMSARA (reinkarnacja): Niekoczcy si cig kolejnych narodzin i mierci, wiodcy od przeszoci przez teraniejszo ku przyszoci przez sze sfer zudy: Pieka, Godnych Duchw, Zwierzt, Aura czyli Walczcych Duchw, Ludzi oraz Nieba. Jedynie przez Owiecenie mona wyzwoli si z tej wiecznej wdrwki. Ci, ktrzy si uwolnili, nazywani s Buddami. SIUNJATA (niesubstancjalno): Zgodnie z t koncepcj, rzeczy s niesubstancjalne i brak im trwaoci; jest to jedno z fundamentalnych poj buddyzmu. Poniewa wszystko uzalenione jest od przyczyn, nie moe istnie ego jako trwaa i substancjalna istota. Nie naley jednak przywizywa si do koncepcji, e wszystko jest substancjalne, ani te, e wszystko jest niesubstancjalne. Relatywizm ten odnosi si do kadej istoty ludzkiej oraz innej. W zwizku z tym nierozsdnie jest utrzymywa, e pewna idea, koncepcja lub ideologia jest absolutnie jedyna. Wok pojcia tego koncentruje si gwny nurt ksig pradnia buddyzmu mahajany. SUTRA (pisma): S to zapisy nauk Buddy. W oryginalnym znaczeniu sowo to naleaoby przetumaczy jako sznur oznaczajcy kompendium obejmujce szeroki zakres studiw w dziedzinie religii oraz nauki. Jest to jeden z trzech elementw Tripitaki. THERAWADA (lub hinajana: zwolennicy starszych): Terminen tym okrela si oglnie poudniow tradycj buddyzmu. Thera oznacza starszych. Jest to szkoa starszych, ktrzy historycznie tworzyli grup konserwatywnych mnichw wyszego stopnia, zalecajcych cise trzymanie si regu i przeciwstawiali si innej grupie mnichw, bardziej swobodnych i postpowych (ktrych wierzenia w pniejszym okresie rozwiny si, tworzc mahajan, tradycj pnocn). Takie przeciwstawne tendencje w zakonach buddyjskich powstay we wczesnym okresie, parset lat po mierci Buddy, gdy postpowy mnich imieniem Mahadewa nalega na swobodniejsz w piciu kwestiach interpretacj buddyjskich zasad. Spowodowao to rozam na therawad oraz mahasamghik, ktra staa si podstaw pniejszej mahajany. TRIPITAKA (trzy kosze): 186

Oznacza trzy gazie Dharmy, pism buddyjskich. S to: sutry zawierajce nauki Buddy; winaje zawierajce jego zasady dyscypliny; abhidharmy skadajce si z komentarzy i rozpraw dotyczcych doktryn i regu buddyjskich. W pniejszym okresie do kanonw buddyjskich wczono rwnie pisma wybitnych mnichw chiskich oraz japoskich. Patrz: Dharma.

187

188

Rozdzia 18 Dhammapada
Zwycistwo rodzi nienawi; pokonani yj w mce. Spokojny yje szczliwie, nie znajc zwycistwa ani przegranej. (Dhammapada, 201) Podanie jest najwiksz chorob, najwiksz bry za; mdrzec osiga najwysze szczcie, gdy zna on istot wszystkich rzeczy. (Dhammapada, 203) Wyrwij swe pragnienia, jak gdyby to byy jesienne lotosy i wybierz ciek Pokoju. Najwysze szczcie gosi Bogosawiony. (Dhammapada, 285) Trudno jest narodzi si czowiekiem; trudno jest y jako miertelny; trudno jest usysze Wznios Prawd; trudno jest ujrze Budd. (Dhammapada, 182) Trudno jest spotka prawdziwego czowieka; nie wszdzie moe si on narodzi. Szczciem rozkwita rodzina, w ktrej przychodzi na wiat taki mdrzec. (Dhammapada, 193) Szczciem s narodziny Buddy, szczciem nauka Szlachetnej Doktryny. Szczciem jest jedno Sanghy, szczciem wysiek zjednoczonych. 189

(Dhammapada, 194) Mnisi! jest taka osoba, ktra przysza na ten wiat dla dobra wielu, dla szczcia wielu, ktra wspczujc wiatu, narodzia si dla dobra, pomylnoci i szczcia istot niebiaskich oraz ludzi. Kto jest t osob? Jest ni Tathagata, ktry jest Arahantem, cakowicie Owieconym. On to, mnisi, jest t osob. Mnisi! jest taka osoba, ktrej objawienie trudno jest znale na tym wiecie. Kto jest t osob? To Tathagata, ktry jest Arahantem, cakowicie Owieconym. On jest t osob. Mnisi! trudno jest odnale na wiecie t nadzwyczajn osob. Kto jest t osob? Tathagata, ktry jest Arahantem, cakowicie Owieconym. On jest t osob. Mnisi! jest taka osoba, ktrej mier zasmuca wszystkich. Kto jest t osob? Tathagata, ktry jest Arahantem, cakowicie Owieconym. On jest t osob. Mnisi! jest osoba narodzona na tym wiecie, ktra jest niezrwnana. Kto jest t osob? Tathagata, ktry jest Arahantem, cakowicie Owieconym. On jest t osob. Mnisi! jest taka osoba, ktrej objawienie jest jak przenikliwy wzrok, jak olniewajce wiato i jak potny promie. Kto jest t osob? Tathagata, ktry jest Arahantem, cakowicie Owieconym. On jest t osob. (Anguttara Nikaya I 133)

190

Fundacja Propagowania Buddyzmu oraz rozpowszechnianie Nauki Buddy

Przedstawiajc Fundacj Propagowania Buddyzmu, naley napisa o panu Yehanie Numata, przedsibiorcy, zaoycielu Mitutoyo Manufacturing Company. Przed przeszo czterdziestu laty zaoy on przedsibiorstwo produkujce precyzyjne instrumenty pomiarowe. Jest gboko przekonany, e pomylno przedsibiorstwa zaley od harmonijnego poczenia Nieba, Ziemi oraz Czowieka, a umys ludzki moe osign doskonao jedynie przez odpowiednie skojarzenie mdroci, wspczucia oraz odwagi. Z tym przewiadczeniem pan Numata robi wszystko dla technicznego udoskonalenia produkcji przyrzdw oraz dla rozwoju ducha czowieka. Jest on przekonany, e wiatowy pokj moemy osign jedynie przez doskonalenie ludzkich umysw, a temu wanie suy nauka Buddy. Dlatego te, zarzdzajc przedsibiorstwem, pan Numata rwnoczenie od ponad czterdziestu lat dokada stara dla upowszechniania i unowoczenienia buddyjskiej muzyki, rozpowszechniania wizerunkw Buddy oraz jego nauki. W grudniu roku 1966, korzystajc ze swoich prywatnych funduszy, zaoy fundacj, ktrej celem jest rozpowszechnianie buddyzmu, by w ten sposb przyczyni si do wiatowego pokoju. Wtedy Fundacja Propagowania Buddyzmu staa si instytucj publiczn. Co czyni si dla jak najszerszego rozpowszechnienia Nauki Buddy, aby kady mg radowa si wiatem Jego Wielkiej Mdroci oraz Miosierdzia? Zgodnie z wol pana Numaty pytanie to naley kierowa do Fundacji Propagowania Buddyzmu. Odpowiadajc krtko, naley stwierdzi, e istot dziaania Fundacji Propagowania Buddyzmu jest podejmowanie wszelkich wysikw dla upowszechniania nauki Buddy. Niniejsza ksika, Nauka Buddy, powstaa w rezultacie reeksji nad dziejami tej religii w naszym kraju, gdzie nie napisano prawie nic, co mona by nazwa dzieem o nauce Buddy w interpretacji prawdziwie japoskiej, pomimo e zawsze szczycimy si nasz buddyjsk kultur. Ksika ta bdzie duchowym pokarmem dla kadego, kto j przeczyta. Zostaa ona tak pomylana, aby mona j byo trzyma na swoim biurku lub mie przy sobie i zawsze mc skorzysta z ywego, duchowego wiata. 191

Pragnieniem Fundacji Propagowania Buddyzmu jest, aby niedugo nadszed taki dzie, kiedy ta ksika bdzie w tak wielu domach, jak jest to moliwe, gdy jak najwicej naszych blinich bdzie si radowa, zaznajc wiata Wielkiego Nauczyciela.

192