Socjologia

Geneza socjologii:
Socjologia to zbiór wiedzy zdobytej na badaniu studium społecznego współoddziaływania.

współoddziaływanie społeczne – interakcja – wpływ jakie dwie lub więcej osób wywierają na siebie
nawzajem, społeczne powiązania są wynikiem społecznego współoddziaływania

Zanim wyodrębniono socjologie jako osobną naukę jej problemami zajmowali się filozofowie,
politycy, historycy, teologowie. Wiek XIX – wiek narodzin socjologii jako nauki.
August Conte’a (fr.) jest uważany za ojca socjologii, skonstruował metodę badawczą, wg niego prawa
społeczne można odkryć tak jak naukowcy odkryli prawa fizyki i biologii. Początkowo nazywał
socjologię „pozytywną filozofią”. Najbardziej znane prawo trzech studiów:
1) teologiczne (siła nadprzyrodzona)
2) metafizyczne (niewiadomo dlaczego, ale tak jest)
3) naukowa (racjonalne)
Pod koniec XIX w. amerykańskie uniwersytety wprowadziły po raz pierwszy kursy socjologiczne.
Socjologia jako nauka
nauka to zbiór wiedzy, osiągnięty na bazie oczywistości możliwej do zweryfikowania, to sposób w
jaki dokonuje się zbioru wiedzy.

Istota socjologii:
• socjologia jest nauką społeczną
• jest nauką kategorialną (badająca faktyczny stan rzeczy, a nie to jak powinno być)
• jest nauką dla nauki a nie nauką stosowaną
• bazuje na indukcji i uogólnieniach w odróżnieniu od nauk dedukcyjnych
• zajmuje się formami ludzkiego zachowania
• zajmuje się określonymi, powtarzającymi się wzorami ludzkich zachowań
• koncentruje się na grupach, analizuje społeczeństwo

Trzy elementy naukowej metody socjologii:

• pojęcia – są punktem wyjścia od powstania nauki o ludzkim współoddziaływaniu
• teorie – cechujące się logicznymi i rygorystycznymi uporządkowaniami pojęć, bazują na
wszystkich dostępnych faktach
• badania – ściśle powiązane z teorią, rozbudowują teorie

Pięć podstawowych etapów badawczych w procesie badań społecznych

1) sformułowanie problemu
2) rozplanowanie sposobu poszukiwań
3) zbiór danych wg. opracowanego planu
4) analiza danych przy pomocy testów i statystycznych (manipulacji) zgodnie z potrzebą
korelacji
5) stwierdzenie czy początkowe hipotezy zostały stwierdzone czy odrzucone

Metody (sposoby) badań społecznych:

1)zamierzone eksperymenty (dwie takie same grupy, wprowadzenie bodźca, obserwacja)

2)obserwacja
-typy impresjonistyczne
-studia porównawcze
-studium jednego przypadku
-przez uczestnictwo

Podstawowe narzędzie badawcze:

-ankieta
-wywiad
-analiza dokumentów zastanych
-ankieta audytoryjna

Podział metod

metody badań socjologicznych podzielić można przede wszystkim na:

• metody jakościowe
• metody ilościowe

Osobowość społeczna

Czynniki kształtujące osobowość człowieka (kim człowiek jest dla społeczeństwa):

1) czynniki biogenne – dziedziczenie genotypu po naszych przodkach, cechy wyglądu,

budowy, skłonności do dziedziczenia chorób; nie mamy na nie wpływu
2) czynniki psychogenne – dziedziczenie wrażliwości, inteligencji, talentu
3) czynniki socjogenne - wpływ otoczenia na jednostkę, osobowość człowieka kształtuje
się przez całe jego życie, wpływ środowiska celowy i niecelowy

W socjologii wyróżnia się trzy zasadnicze ujęcia osobowości:

1. Kulturalistyczna teoria osobowości - typ osobowości zdeterminowany jest kulturowo.

Osobowość jest aspektem subiektywnym kultury. Kultura jest subiektywnym aspektem
osobowości. Teoria kulturalistyczna studiuje zależności strukturalne. (R.Benedict i M.Mead)

2. Strukturalno - funkcjonalna teoria osobowości - typ osobowości uwarunkowany jest

strukturą społeczną. Jest to najczęściej ujęcia makrosystemowe. System tworzy osobowość,
osobowość reprodukuje system: zależności statystyczne, genetyczne, funkcjonalne.

3. Interakcyjna teoria osobowości - bada uwarunkowania mikrosystemowe osobowości -

powstanie, rozwój i zmiana osobowości w zależności od interakcji społecznej.

Typologie osobowości:
biologiczne - pochodzenie biologiczne osobowości.
biospołeczne
socjologiczne - społeczne pochodzenie osób.

Podział ten jest wyznaczony tym, czy bardziej uznajemy determinizm biologiczny, czy
społeczny.
Typologia Kretschmera

1. leptosomatyk
2. pyknik
3. atletyk
4. dysplastyk

Typologia Hipokratesa – Galena

1. sangwinik
2. flegmatyk
3. choleryk
4. melancholik

Koncepcja Junga

1. introwersja
2. ekstrawersja

Typologia Adlera

1. kompensacja (człowiek własną pracą wyrównuje braki)

2. rekompensacja (rezygnacja z jednaj dziedziny na rzecz drugiej)
3. rezygnacja (skłonność do ucieczki) [oraz ->]
4. pesymiści
5. optymiści
6. atakujący
7. atakowani

Koncepcja Sprangera

1. cz. teoretyczny - żyjący w świecie idei

2. cz. ekonomiczny - zorientowany na pieniądze
3. cz. estetyczny - zorientowany na doznania estetyczne
4. cz. społeczny - żyjący dla ludzi i dla nich działający
5. cz. polityczny - zorientowany na władzę
6. cz. religijny - zorientowany na przeżycia religijne

Etapy formułowania osobowości wg. Freuda:

1. Faza oralna (do 1 roku): zainteresowanie sferą ust, jako stymulatorem i

dostarczycielem przyjemności seksualnej.
2. Faza analna (do 2 - 3 lat): dziecko czerpie gratyfikację seksualną z możności
wydalania i wstrzymywania produktów przemiany materii.
3. Faza falliczna (do 5 roku): dziecko zaczyna interesować się różnicami między płciami.
4. Faza latencji (do 12 lat): potrzeby seksualne schodzą do ?podziemia” (głównie za
sprawą domniemanego kompleksu Edypa).
5. Faza genitalna (właściwie już nie dziecko): gratyfikacja seksualna czerpana jest z
kontaktów z narządami płciowymi innych osobników i z kontaktów w ogóle.
Kultura obejmuje wartości powszechnie uznawane przez członków grup; normy określające
sposoby zachowań oraz dobra materialne, które ludzie wytwarzają.

Definicje kultury:

1. Opisowo - wyliczające - klasyczna postać definicji antropologicznej. Edward Taylor: “Kultura jest to
złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawo oraz inne zdolności i
nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa.”

2. Historyczne - kładą one nacisk na tradycję, odwołują się do takich pojęć jak “dorobek”,
“dziedziczenie”.

3. Normatywne - kładą nacisk na podporządkowanie normom jako podstawową własność zachowań

kulturowych - wskazują na jedność stylu życia.

4. Psychologiczne - kładą nacisk na mechanizmy psychologiczne kształtowania kultury, podstawowy

proces - proces uczenia się.

5. Strukturalistyczne - koncentrują się na całościowym charakterze kultur i wewnętrznej organizacji

kultury.

6. Genetyczne - wyjaśniają pochodzenie kultury, jej genezę. Pokazują, że kultura jest rezultatem
społecznego współżycia, a także pracy (Czarnowski). Kulturę przeciwstawia się naturze.
Obfitość definicji jest następstwem przyjęcia globalnego, antropologicznego podejścia do kultury.

Elementy składowe kultury:

1. rezultat internalizacji
2. wartości, normy i reguły
3. przedmioty i walory

Grupa społeczna – w socjologii zaliczamy do zbiorowości społecznej zbiór co najmniej trzech osób
(w niektórych ujęciach dwóch), którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od
innych w celu zaspakajania własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i jednolitym
systemem norm i wartości.
W socjologii pojęcie to jest uznawane za jedno z podstawowych, choć nie jest jednoznacznie
rozumiane w różnych szkołach socjologicznych. W niektórych przypadkach pojęcie to było odrzucone
jako stworzony na potrzeby nauki artefakt. W najszerszym rozumieniu jest to zbiór jednostek, między
którymi zachodzą istotne stosunki społeczne.

Cechy konstytuujące grupę społeczną:

• składa się z minimum trzech osób. W niektórych przypadkach zakłada się że do utworzenia
grupy społecznej wystarczą dwie osoby, jednakże dopiero przy trzech osobach występować
może struktura społeczna i niektóre typy stosunków społecznych (m.in. tworzenie koalicji,
opozycji, mediacji), kontroli społecznej
• zachodzą w niej trwałe częste i bezpośrednie interakcje nastawione na wspólne osiąganie
wyznaczonego celu. Socjologami którzy podkreślali tę cechę jako konstytuującą grupą
społeczną byli przede wszystkim George Romans i Robert K. Merton
• grupa społeczna charakteryzuje się względnie trwałą strukturą społeczną. Każdy jej członek
zajmuje określoną pozycje i między nim a innymi członkami występują więzi społeczne.
Miejsce w strukturze jest powiązane z przestrzeganiem przez jednostkę przyjętych w grupie
norm społecznych
• grupę społeczną ująć można więc jako system statusów społecznych a także jej strukturę
można ujmować jako powiązane ze sobą role społeczne wynikające z pozycji społecznych
odgrywających je członków
 • członkowie grup społecznych mają świadomość przynależności do grupy oraz istnieją mniej
lub bardziej wyraźne kryteria wyodrębniające tę grupę z szerszego otoczenia. Aspekt
świadomościowy określany był przede wszystkim w socjologii humanistycznej m.in. przez
Floriana Znanieckiego

Rodzaje grup społecznych:

ze względu na typ członkostwa

• inkluzyjne (o bardzo rygorystycznych kryteriach przyjęcia)
• ograniczone (istnieją kryteria przyjęcia, ale nie są one zbyt rygorystyczne)
• ekskluzywne
ze względu na wielkość
• małe
• duże
ze względy na stopień sformalizowania
• formalne
• nieformalne
ze względu na typ więzi
• pierwotne
• wtórne
ze względu na stopień świadomości ruchowej
• grupa w sobie (mają wspólną cechę, nieświadoma przynależność do grypy)
• grupa dla siebie (wspólna cecha, świadoma przynależność)
ze względu na cel
• celowe
• autoteliczne (jedyny cel to istnienie grupy)

Rodzina – w socjologii rozumiana jako grupa społeczna lub instytucja społeczna.

Rodzina jako grupa społeczna – związek intymnego, wzajemnego uczucia, współdziałania i

wzajemnych odpowiedzialności w którym akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i
interakcji. W tym ujęciu rodzina pełni funkcje osobowe:
- małżeńską lub partnerską
- rodzicielską
- braterską

Rodzina jako instytucja społeczna – grupa określona przez stosunki seksualne, odpowiednio
unormowane i trwałe, tak by mogła zapewnić odnawianie się sfery reprodukcji.

Funkcje instytucjonalne rodziny:

• materialno-ekonomiczna
• opiekuńczo-zabezpieczająca
• prokreacyjna (polega na zaspokajaniu rodzicielskich potrzeb emocjonalnych – ojcowskich i
macierzyńskich, pozwala na utrzymanie biologicznej ciągłości rodziny i społeczeństwa)
• seksualna
• legalizacyjno-kontrolna
• socjalizacyjno-wychowawcza
• klasowa
• kulturalna
• rekreacyjno-towarzyska
• emocjonalno-ekspresyjna