SPIS TRECI:

. 1. POLITYKA OCHRONY RODOWISKA: - Polityka regionalna. - Cele Funduszy Strukturalnych - Unia gospodarczo-walutowa. - Polityka budetowa. 2.PROCESY INTEGRACYJNE W EUROPIE: - Formy integracji europejskiej: - Historia powstania UE - Filary tworzenia UE: - Zasady na ktrych opiera si integracja europejska: - Etapy przystpowania do UE - Ukad stowarzyszeniowy z UE: - Prawo i procesy decyzyjne UE: - Organy UE: - Rada europejska - Parlament europejski - Rada Unii Europejskiej - Komisja Europejska 3.GENEZA I ROZWJ KONCEPCJI INTEGRACYJNYCH W EUROPIE ZACHODNIEJ: - Istota, warunki i mechanizmy integracji - Rodzaje ugrupowa integracyjnych i ich charakterystyka - Fazy integracji: 4. Powstanie i rozwj Wsplnot Europejskich. Unia Europejska - podstawowe cele -Traktat paryski (1951) -Traktaty rzymskie (1957) -Traktat z Maastricht - ukad o Unii Europejskiej (1992) -Traktat amsterdamski (1997) 5.STRUKTURA INSTYTUCJONALNA UNII EUROPEJSKIEJ - Podstawowe instytucje Unii Europejskiej i ich zadania - Rada Unii Europejskiej (Bruksela): - Komisja Europejska (Bruksela): - Parlament Europejski (Strasburg): - Trybuna Sprawiedliwoci (Luksemburg): - Trybuna Rewidentw Ksigowych (Luksemburg): 6. Organy o charakterze doradczym i konsultacyjnym - Komitet Spoeczno-Ekonomiczny (Bruksela): - Komitet Regionw (Bruksela): - Komitet Ekonomiczno-Finansowy: 7. Europejski Bank Inwestycyjny, cele i zasady dziaania - Europejski Bank Inwestycyjny (Luksemburg): 8. PROCES PODEJMOWANIA DECYZJI W UNII EUROPEJSKIEJ

rda prawa Unii Europejskiej Procedura wsppracy Procedura wspdecydowania Procedura zatwierdzania Zasada subsydiarnoci 9. Przyczyny integracji midzynarodowej: - ekonomiczne - polityczne - militarne 10.POWSTANIE UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ - jednostka rozrachunkowa ECU (koszyk walut) -mechanizm kursw walutowych (w walutowy) -mechanizm interwencyjny (kredytowy) 11.ETAPY DOCHODZENIA DO UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ -Harmonogram wprowadzania EURO -Polityka spoeczna i zatrudnienia -Zdrowie publiczne -Ochrona konsumentw -Ochrona rodowiska naturalnego -Edukacja i ksztacenie zawodowe -Kultura 12. Integracja Polski z Uni - nawizanie stosunkw midzy Polsk a Wsplnotami Europejskimi (UE) 13. Szczyt Unii w Kopenhadze (1993) 14. INTEGRACJA GOSPODARCZA - Pojecie miedzynarodowej integracji gospodarczej - Pojecie modelu i mechanizmu integracji - Modele i mechanizmy integracji w gospodarce rynkowej - Unia walutowa - Unia ekonomiczna - Unia polityczna - Prby integracji regionalnej w gospodarce centralnie planowanej 15. ORGANY UNII EUROPEJSKIEJ - Rada Europejska - Rada Unii Europejskiej - Parlament Europejski - Komisja Europejska - Trybuna Sprawiedliwoci - Trybuna Obrachunkowy - Komitet Regionw - Komitet Staych Przedstawicieli - Komitet Ekonomiczno-Spoeczny - Cztery wolnoci rynku UE - Proces decyzyjny - filary Unii - Orzecznictwo Trybunau Sprawiedliwoci i Sdu Pierwszej Instancji.
-

16. WSPLNA POLITYKA ROLNA UNII EUROPEJSKIEJ - Podstawowe cele i zasady Wsplnej Polityki Rolnej - Cele Wsplnej Polityki Rolnej - Zasady Wsplnej Polityki Rolnej - Organizacja rynkw rolnych - Polityka strukturalna w rolnictwie 17. Finansowanie wsplnej polityki rolnej - Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa 18. Ewolucja Wsplnej Polityki Rolnej -1968 r. - Plan Mansholta -Lata 1985 1990 -1992 r. - Plan McSharry'ego 19. Agenda 2000 - Reforma Wsplnej Polityki Rolnej - Cele reformy Wsplnej Polityki Rolnej - Najwaniejsze zmiany Wsplnej Polityki Rolnej zawarte w Agendzie 2000 - Budet Unii Europejskiej na lata 2000 2006 20. Budet Unii Europejskiej 21. Cele Unii Europejskiej: 22. Historia powstania Unii Europejskiej 22. Pastwa czonkowskie i stowarzyszone z Uni Europejsk 23. Prawo i procesy decyzyjne w Unii Europejskiej 24. Organa Unii Europejskiej 25. Rada Europejska 26. Parlament Europejski 27. Komisja Europejska 28. Trybuna Sprawiedliwoci 29. Trybuna Rewidentw Ksigowych 30. Komitet Ekonomiczno-Spoeczny 31. Komitet Regionw 32. Europejski Bank Centralny 33. Europejski Bank Inwestycyjny 34. Jednolity rynek finansowy Unii Europejskiej 36. Powstanie unii gospodarczej i walutowej 37. Wsplna polityka rolna Unii Europejskiej (Common Agricultural Policy CAP) 38. Jako ycia w Unii Europejskiej -polityka spoeczna i zatrudnienia -zdrowie publiczne -ochrona konsumentw -ochrona rodowiska naturalnego

1.Polityka ochrony rodowiska.

Do podstawowych zada UE w zakresie ochrony rodowiska nale zachowanie, ochrona i poprawa jakoci rodowiska i zdrowia ludzkiego, racjonalne wykorzystanie zasobw naturalnych. UE realizuje te zadania poprzez: - regulacje dotyczce produktw: kontrola haasu emitowanego przez sprzt budowlany, kontrola emisji z pojazdw samochodowych, kontrola zawartoci niektrych substancji chemicznych w towarach konsumpcyjnych, opracowanie warunkw importu i eksportu gatunkw zagroonych, transport odpadw. - normy dotyczce procesw wywierajcych wpyw na rodowisko dziaalno zakadw przemysowych, chemicznych, budownictwo, skadanie odpadw - normy chronice jako rodowiska np. zapobiegajce obecnoci substancji niebezpiecznych w powietrzu, glebie i wodzie, itd. - tzw. prawo formalne obejmujce np. ocen oddziaywania na rodowisko, przeprowadzenie konsultacji spoecznych, dostp do informacji o rodowisku. Zostay okrelone rwnie podstawowe zasady przyjte przez UE w postpowaniu ze rodowiskiem, s to: - zanieczyszczajcy paci - zasada zapobiegania zanieczyszczeniom (ochrona u rda, podejcie emisyjne) - wysoki poziom ochrony - zasada subsydiarnoci (zakada optymalny poziom dziaania na kadym szczeblu lokalnym, krajowym, regionalnym, midzynarodowym) - zasada integracji Polityka ta realizuje swoje cele gownie w takich sektorach jak przemys (wdraanie standardw UE w dziedzinie produkcji i produktw), energia (lepsze wykorzystanie energii, wykorzystanie innych rde energii), transport ( lepsze wykorzystanie infrastruktury, rozwj transportu publicznego), rolnictwo (rozszerzenie handlu produktami rolnymi, rozwj obszarw rolnych i wykorzystanie naturalnych zasobw), turystyka ( rnicowanie dziaalnoci turystycznej, podniesienie jakoci usug turystycznych). Do narzdzi polityki ochrony rodowiska nale: - europejskie prawo ochrony rodowiska - instrumenty rynkowe (podatki i opaty, zachty podatkowe np. podatek od benzyny oowiowej i bezoowiowej, system porednich i bezporednich subwencji, przegldy ekologiczne majce ksztatowa odpowiedzialno cywiln - instrumenty wspomagajce( lepsze systemy zbierania i gromadzenia danych statystycznych o rodowisku, badania naukowe, postp techniczny - finansowe mechanizmy wspomagajce programy LIFE, Fundusze Strukturalne, ktre finansuj dziaania na rzecz polepszenia rodowiska Najbardziej restrykcyjn polityk w zakresie ochrony rodowiska prowadz Niemcy i Austria.

Polityka regionalna.
Polityka regionalna UE oparta jest na zasadzie subsydiarnoci, co oznacza, e dziaania UE powinny jedynie uzupenia, wzbogaca i wspiera, a nie zastpowa dziaania prowadzone na szczeblu krajowym i regionalnym przez pastwa czonkowskie. Zadania wsplnej polityki regionalnej to przede wszystkim zmniejszenie rnic pomidzy regionami, koordynacja polityk regionalnych pastw czonkowskich, dostarczanie szerokiej pomocy finansowej na rozwj najbiedniejszych regionw (np. Fundusze Strukturalne). W skad Funduszy Strukturalnych wchodz obecnie: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Socjalny, Europejski Fundusz Gwarancji i Orientacji Rolnej oraz Finansowy Instrument Orientacji Rybowstwa. Specjalnym instrumentem polityki strukturalnej jest rwnie Fundusz Spjnoci, ktry finansuje takie zadania, dziki ktrym mona przyspieszy wyrwnywanie standardw ycia w UE, realizuje zadania konieczne z punktu widzenia wdraania unii gospodarczej i walutowej, obj kraje, w ktrych dochd na 1 mieszkaca by poniej 90% redniej w UE.

Cele Funduszy Strukturalnych to:

pomoc regionom najuboszym pomoc regionom wymagajcym rnego rodzaju restrukturyzacji walka z bezrobociem Europejski fundusz Socjalny ma spenia rol instrumentu finansowego, wspierajcego Narodowe Programy Dziaa dla Wzrostu Zatrudnienia opracowane przez kraje czonkowskie. M.in. pomoc w adaptacji zawodowej, szkoleniu, przekwalifikowaniu, tworzeniu nowych miejsc pracy, pobudzaniu mobilnoci zawodowej

Unia gospodarczo-walutowa.
Do unii tej mogy przystpi kraje, ktre speniay tzw. kryteria spjnoci przyjte na konferencji w Maastricht, a nale do nich: dug publiczny, deficyt budetowy (ktry nie mg przewysza o 3% PKB rocznego budetu lub zaduenie pastwowe nie powinno przekracza 60% PKB), inflacja (utrzymanie stabilnoci cen, tzn. minimalnego poziomu inflacji), kurs walutowy (powinien utrzymywa si w wskim przedziale zmiennoci przez co najmniej ostatnie dwa lata). Kryteriom sprostay Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Holandia, Hiszpania, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Wochy i Wielk. Brytania (z tyme Dania, Szwecja i Wlk. Brytania na wasn prob odstpiy od unii). Realizacj polityki unii gospodarczo-walutowej zajmuje si Europejski Bank Centralny, ktry to jest jedyn instytucj upowanion do emisji euro. Najwaniejszymi funkcjami EBC s: dbanie o stabilno cen, zwalczanie inflacji, utrzymywanie i zarzdzanie rezerwami dewizowymi pastw czonkowskich, nadzr nad funkcjonowanie systemu patniczego, dbao o silny pienidz euro, poniewa jest on wyznacznikiem trwaego wzrostu gospodarczego, EBC to instytucja autentycznie niezalena. Pozytywne skutki powstania UGiW to: - likwidacja kosztw wymiany walut, co dao due oszczdnoci - eliminacja ryzyka kursowego w operacjach przedsibiorstw i bankw - lepsze planowanie produkcji, rozwinicie produkcji na skal caego rynku europejskiego

- wiksza przejrzysto cen, a co za tym idzie wzrost konkurencji - wiksze wyspecjalizowanie si gospodarek poszczeglnych krajw - powstanie jednego europejskiego rynku kapitaowego - szybszy wzrost gospodarczy w pastwach czonkowskich Negatywne skutki: - utrata moliwoci spowolnienia wzrostu gospodarczego - trudnoci w wypracowaniu polityki gospodarczej i monetarnej odpowiadajcej wszystkim krajom - brak moliwoci wsparcia z budetu UE regionw przeywajcych trudnoci - moliwo porwnywania i wyrwnania si stawek wynagrodzenia za prac w poszczeglnych krajach, ktre przystpiy do UGiW.

Polityka budetowa.
Budet UE jest kluczowym instrumentem wzmacniania spjnoci gospodarczej i spoecznej, jest on bardzo niewielki w porwnaniu z budetami poszczeglnych pastw czonkowskich. Do gwnych rde dochodw budetu zaliczamy: - ca i opaty rolne - ca na artukuy przemysowe - wpywy z podatku VAT krajw czonkowskich - skadki pastw czonkowskich Wpaty do budetu UE s proporcjonalne do moliwoci i zdolnoci poszczeglnych pastw, mierzonej nominalnym PKB liczonym wedug aktualnych kursw walutowych. Tak wic najwikszymi patnikami netto budetu s Niemcy, Francja, Wochy i Wlk. Brytania. Wydatki z budetu Wsplnoty moemy podzieli na: - obligatoryjne, ktre wynikaj z postanowie traktatowych i zobowiza midzynarodowych i s okrelane przez Rad Europejsk - nie obligatoryjne, s to wydatki z Funduszy Strukturalnych, okrelane przez Parlament Europejski. Najwiksz cz wydatkw z budetu oglnego UE pochania rolnictwo i rybowstwo. Drugie miejsce w oglnych wydatkach z budetu zajmuj wydatki na polityk regionaln, a wic na Fundusze Strukturalne. Nastpnie wydatki na polityk rozwojow, a wic na EF Socjalny, ktry wspfinansuje ksztacenie zawodowe itd., na energetyk, badania naukowe, przemys, transport i rodowisko, na wspprac w dziedzinie rozwoju, inne wydatki i administracj. Budet jest formowany przez Parlament i Rad Ministrw oraz nie moe zosta zatwierdzony bez zgody Parlamentu. Budet jest formowany w piciu etapach: 1. przygotowanie projektu wstpnego przez Komisj Europejsk i przedoenie go Radzie Ministrw do 1 wrzenie roku poprzedzajcego 2. naniesienie poprawek do projektu wstpnego przez Rad, redukcja proponowanych wydatkw, a nastpnie uchwaa projektu budetu i przedoenie go Parlamentowi do 5 padziernika roku poprzedzajcego 3. Parlament ma 45 dni aby zaj swoje stanowisko, moe wnie zmiany do obowizkowej czci budetu lub wnie poprawki do czci nieobowizkowej 4. Rada podejmuje ostateczn decyzj w sprawie zmian wysunitych przez Parlament w odniesieniu do wydatkw obowizkowych, ktre moe odrzuci

5. Parlament moe przyj zmiany i zatwierdzi budet.

2.Procesy integracyjne w Europie

Rwnolegle do procesw integracyjnych tocz si procesy dezintegracyjne. Cao jest czym wicej ni suma czci i na tym oparty jest proces integracji. Efektywniejsza jest grupa pastw ni pojedyncze pastwa. Trzy poziomy integracji przed powstaniem UE: A. Integracje polityczne Rada Europy 1949r. B. Integracje militarne Nato 1949r. C. Integracja gospodarcza A. Europejska Organizacja Wsppracy Ekonomicznej 1947r., powstaa po to, eby rozdzieli rodki finansowe z planu Marschala (pienidze dla Europy zniszczonej po wojnie) do 1967r. Integracja ekonomiczna i gospodarcza jest najprostsz i najlepsz form. Najprostsz forma jest tutaj handel. POKJ POPRZEZ HANDEL.

FORMY INTEGRCJI EKONOMICZNEJ:

1. Klub handlu preferencyjnego, jest to porozumienie dwch lub wicej pastw redukujcych ca midzy sob. 2. Obszar wolnego handlu (EFTA-Europejska Strefa Wolnego Handlu) pastwa znosz ca i podatki importowe. 3. Unia celna znosz wzajemnie ca dla siebie a ustalaj ca dla pastw trzecich. 4. Wsplny rynek swobodny przepyw wszystkich czynnikw produkcji (osb, kapitau, usug). 5. Unia ekonomiczna wsplna polityka fiskalna, spoeczno-ekonomiczna i walutowa.

Historia powstania UE
Robert Schuman (francuski minister spraw zagranicznych) przedstawi propozycj wsppracy francusko-niemieckiej w zakresie wgla i stali (grnictwo i hutnictwo). a) Europejska Wsplnota Wgla i stali (6 pastw): Francja, Niemcy, Wochy, Belgia, Holandia, Luksemburg. Zniesienie ce w wymianie wgla i stali. b) Europejska Wsplnota Gospodarcza (EWG) Traktat rzymski 1957r. c) Europejska Wsplnota Energii Atomowej (EUROATOM) 1957r. a + b + c powysze organizacje utworzyy w 1965 r. Wsplnoty Europejskie 1973 kryzys naftowy spowolnienie procesu integracji 1985 biaa ksiga oceniajca poziom wsppracy 1989 raport Delorsa proponowa utworzenie Unii Ekonomicznej i Walutowej 1992 traktat z Mastricht, na skutek raportu Delorsa powstaa UE , ratyfikacja traktatu 1993r.

Trzy filary tworzenia UE:

unia gospodarczo-walutowa wsplna polityka zagraniczna i bezpieczestwa wymiar sprawiedliwoci spraw wewntrznych.
7

UE tworzy si za pomoc traktatw. 1997 spotkanie na szczycie w Amsterdamie traktat amsterdamski po raz pierwszy porusza problemy rozszerzenia Unii, zaproponowano projekt budetu 2000-2006, s w nim uwzgldnione rodki dla pastw majcych wej do UE. 2000 Traktat Nicejski dotyczy reformy instytucji unijnych oraz zajto si sprawami rozszerzenia.

Zasady na ktrych opiera si integracja europejska:

- swoboda przepywu towarw - swoboda przepywu osb - swoboda przepywu kapitau - swoboda przepywu usug Zasady powysze w traktacie z Mastricht byy okrelone jako te, ktrych nie mona zatrzyma lub przerwa.

Etapy przystpowania do UE
1952 Niemcy, Francja, Wochy, Belgia, Holandia, Luksemburg 1973 + Wielka Brytania, Dania, Irlandia, referendum w Norwegii nie 1981 + Grecja 1986 + Hiszpania, Portugalia 1990 + Landy Wschodnie Niemiec 1995 + Austria, Finlandia, Szwecja, referendum w Norwegii nie W 15 nie ma : Islandii, Szwajcarii, Norwegii.

Ukad stowarzyszeniowy z UE:

1964 podpis z Turcj 1970 Malta 1972 Cypr 1992 Polska, Wgry, Czechy, Sowacja 1993 Rumunia, Bugaria 1995 Litwa, otwa, Estonia 1996 Sowenia

Prawo i procesy decyzyjne UE:

1. 2. Prawo pierwotne tworzone przez traktaty zaoycielskie i doczone do nich protokoy i aneksy modyfikacje traktatw z protokoami i aneksami umowy midzynarodowe UE wymagajce ratyfikacji przez pastwa czonkowskie Prawo wtrne tworzone przez organa UE Rada UE Parlament Europejski Komisja Europejska.

ORAGANA UE:
Najwyszy organ RADA EUROPEJSKA Dwa organy ustawodawcze PARLAMENT EUROPEJSKI, RADA UE Organ wykonawczy (rzd UE) KOMISJA EUROPEJSKA Organ sdowniczy TRYBUNA SPRAWIEDLIWOCI Organ kontrolny TRYBUNA REWIDENDW KSIGOWYCH Organy doradcze KOMITET EKONOMICZNO-SPOECZNY, REGIONW

KOMITET

BankiEUROPEJSKI INWESTYCYJNY.

BANK

CENTRALNY,

EUROPEJSKI

BANK

RADA EUROPEJSKA
S to regulowane (2x w roku) spotkania szefw pastw i rzdw krajw czonkowskich. Istnieje od 1974r. Peni rol nadrzdn wobec pozostaych organizacji. W skad Rady wchodz szefowie rzdw, 1 przewodniczcy Komisji Europejskiej. Przewodniczy radzie szef pastwa, ktre obejmuje przewodnictwo w UE (co 6 m-cy). Zadania: - wytycza gwne kierunki polityki UE - ustala priorytety tej polityki - rozwizuje problemy sporne - definiuje zasady dotyczce wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa - nadaje UE impuls niezbdny do rozwoju. Rada Europejska podejmuje decyzje jednomylnie, po kadym posiedzeniu skada sprawozdanie o postp w integracji i roczne pisemne sprawozdania. Obszary dziaalnoci: - polityka zagraniczna i bezpieczestwo - rozszerzanie UE - reformy instytucjonalne UE

PARLAMENT EUROPEJSKI
Najwikszy wielonarodowociowy parlament na wiecie. 626 deputowanych reprezentuje 370mln mieszkacw UE. Kadencja parlamentu trwa 5 lat. Parlamentarzyci wybierani s w powszechnych wyborach w swoich krajach. Przewodniczcy parlamentu wybierany jest co 2,5 roku (obecnie Nicol Fontaine). 30% miejsc w parlamencie zarezerwowane jest dla kobiet. Funkcje: 1) Ustawodawcza (legislacyjna) tworzenie prawa. Wypenia ja wraz z Rad Europejsk. Najsilniejsz role ma w procedurze kodecyzyjnej, najsabsz w konsultacyjnej. 2) Budetowa ma prawo zgaszania poprawek do budetu i odrzucania budetu. Sprawuje nadzr nad wydatkami nieobligatoryjnymi budetu. Przewodniczcy parlamentu podpisuje budet nadajc mu moc wic. Prowadzi biecy monitoring wydatkw i dochodw budetowych. 3) Kontrolna (nadzorcza) zatwierdza kandydata na przewodniczcego komisji jak i pozostaych jej czonkw. Ma prawo dymisji komisji. 4) Parlament mianuje Rzecznika Praw Obywatelskich Praca Parlamentu kieruje prezydium skadajce si z przewodniczcego i 14 wiceprezesw. Deputowani pracuj w 20 komisjach parlamentarnych. Siedziby P. E. Strasbusrg spotkania plenarne Luksemburg sekretariat generalny Bruksela praca 20 komisji Ilo mandatw (gwne): Wochy, Wielka Brytania, Francja 87 Niemcy 99 Hiszpania 64
9

RADA UNII EUROPEJSKIEJ

Rada rady ministrw. Najwaniejszy organ decyzyjny i ustawodawczy UE. Skada si z 15 czonkw, ktrymi s ministrowie spraw zagranicznych UE. Rada generalna (15) (raz na miesic) ministrowie spraw zagranicznych (delegowani przez pastwa unijne). Rada specjalistyczna (15) (2-4 razy w roku) ministrowie branowi, ministrowie spraw wewntrznych, rolnictwa i zdrowia. Gosy w radzie rozdzielane s proporcjami (87 gosw w radzie). Podejmuje decyzj zwyk lub kwalifikowan (min. 62 za / do 87). Niektre decyzje podejmowane s jednomylnie np. przyjcie nowych czonkw. Zadania: - tworzy prawodawstwo UE - ustala cele polityczne UE - koordynuje polityk gospodarcz pastw czonkowskich - zawiera porozumienia midzynarodowe w imieniu UE - podejmuje decyzje w kwestiach wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa. Radzie przewodnicz kolejno wszystkie pastwa UE co 6 m-cy. Przewodniczy jej minister kraju, ktry przewodniczy Unii. Rada odbywa do 100 sesji rocznie i wydaje do 300 rozporzdze. Organy pomocnicze Rady: 1) Sekretariat Generalny 2) Komitet Staych Przedstawicieli CORPER Siedziby Rady: Bruksela i Luksemburg

KOMISJA EUROPEJSKA
Komisja Skada

si z 20 komisarzy desygnowanych przez pastwa czonkowskie Wochy, Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Hiszpania po 2, pozostae po 1. Organ wykonawczy UE: Rzd UE wciela w ycie decyzje organu wyszego rzdu. Zadania: - proponuje akty ustawodawcze - wydaje samodzielne akty prawne - czuwa nad przestrzeganiem prawa UE - przygotowuje projekt budetu i zarzdza wykonaniem tego budetu. Kadencja: 5 lat. Teraz komisji przewodniczy Romano Prodi. Zatwierdza premiera rzdu, pniej musi go zatwierdzi Parlament. Komisja europejska ma 26 Dyrekcji Generalnych. Jest najwiksz instytucj europejsk zatrudnia 16000 ludzi, poowa wszystkich zatrudnionych w administracji UE. Komisja zbiera si raz w tygodniu (roda). Decyzje podejmuje zwyk wikszoci gosw. odpowiada przed Parlamentem Europejskim.

10

3. GENEZA I ROZWJ KONCEPCJI INTEGRACYJNYCH W EUROPIE ZACHODNIEJ

Istota, warunki i mechanizmy integracji integracja ekonomiczna - stan, ktry umoliwia kontakty handlowe pomidzy rnymi gospodarkami w taki sposb, jak w ramach jednej gospodarki integracja negatywna - proces znoszenia ogranicze w wymianie handlowej integracja pozytywna - wprowadzanie nowych form integracji i stosowanie nowych instrumentw politycznych Istota integracji: - wsplny rynek, - wsplna polityka (oddawanie wadzy). Proces integracji jest procesem dynamicznym, ale integracj mona rozpatrywa rwnie jako pewien stan. W praktyce procesy integracyjne powoduj powstanie mozaiki rnych wsplnot i rnych rodzajw integracji. Integracja nie moe by celem samym w sobie. Musi zapewni dobrobyt ekonomiczny i stabilno polityczn. Aspekt spoeczny integracji: nie da si integrowa bez poparcia spoeczestwa. Zasada elastycznoci (traktat amsterdamski) - kraje czonkowskie mog si wcza do bardziej zaawansowanych procesw i form integracji ale nie maj takiego obowizku

Rodzaje ugrupowa integracyjnych i ich charakterystyka

Koncepcje integracji:
a. funkcjonalizm - funkcje organizacji integracyjnych powinny ogranicza si do

likwidacji barier w obrocie midzynarodowym i zapewnienie swobodnego przepywu towarw i czynnikw produkcji, a waciwy proces integracji naley pozostawi mechanizmowi rynkowemu b. instytucjonalizm (federalizm) - proces integracji powinien polega na centralizacji pewnych funkcji ekonomicznych i politycznych na szczeblu midzynarodowym oraz decentralizacji uprawnie na poziomie regionalnym w celu stworzenia odpowiednich warunkw do wczenia spoeczestw w proces integracji

11

Fazy integracji:
I. II. III. IV.

V.

strefa wolnego handlu - zniesienie ogranicze w obrocie towarowym, ale brak obowizku realizacji wsplnej polityki celnej wobec krajw spoza ugrupowania unia celna - strefa wolnego handlu plus wsplna polityka celna wobec krajw trzecich wsplny rynek - unia celna plus liberalizacja przepywu rodkw produkcji (kapita i ludzie) z moliwoci harmonizacji polityki podatkowej i walutowej unia ekonomiczna i walutowa - wsplny rynek plus integracja polityki ekonomicznej (ujednolicenie instrumentw) oraz wsplna waluta (przekazanie kompetencji monetarnych organom ponadnarodowym) pena integracja ekonomiczna i polityczna - na szczebel midzynarodowy przekazane s wszystkie kompetencje krajw czonkowskich 3. Powstanie i rozwj Wsplnot Europejskich. Unia Europejska - podstawowe cele

12

4. Powstanie i rozwj Wsplnot Europejskich. Unia Europejska podstawowe cele

Traktat paryski (1951)

a. utworzenie Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali (pena dziaalno w 1958), w ktrej skad weszy: Niemcy, Francja, Belgia, Holandia, Luxemburg, Wochy b. cel polityczny: poddanie midzynarodowej kontroli sektora hutniczego i grniczego (strategiczne dziedziny dla zbroje) c. cele gospodarcze: wsplny rynek surowcw oraz produktw wglowych i stalowych oddziaywanie na ksztatowanie si cen produktw wglowych i stalowych oddziaywanie na popraw warunkw pracy i bytu w tych gaziach modernizacja przemysu przeciwdziaanie protekcjonizmowi narodowemu

Traktaty rzymskie (1957)

a. utworzenie Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej

przesanki gospodarcze: - zwikszenie konkurencyjnoci ugrupowania w otoczeniu zewntrznym (likwidacja luki technologicznej po-midzy Europ i USA) - korzystne warunki dla zmniejszenie deficytu bilansu patniczego w ramach ugrupowania przesanki polityczne: - zabezpieczenie przed ideami socjalistycznymi - stworzenie wsplnej "platformy" politycznej do kontaktw z innymi krajami - mocniejsze oddziaywanie na stosunki midzynarodowe cele: - rozwijanie cele: - stopniowe doprowadzenie do unii celnej i wsplnego rynku oraz stworzenie pewnych elementw koordynacji polityki ekonomicznej - stworzenie trzech wsplnych polityk: rolnej, handlowej i transportowej b. utworzenie Europejskiej Wsplnoty Energii Atomowej (Euratom) bada w dziedzinie atomistyki - upowszechnianie wynikw bada - nawizywanie wsppracy w dziedzinie atomistyki - wsplny rynek materiaw rozszczepialnych oraz kapitau i siy roboczej z tym zwizanej

Na mocy decyzji Parlamentu Europejskiego (1978) przyjto nazw Wsplnoty Europejskie, okrelajc cznie EWWiS, EWG i Euratom.
13

Jednolity Akt Europejski (1986)

-> wprowadzenie jednolitego rynku europejskiego

Traktat z Maastricht - ukad o Unii Europejskiej (1992)

a. ustanawia Uni Europejsk (jednak nie jako now organizacj o podmiotowoci prawnej: ma by utworzona w oparciu o Wsplnoty Europejskie), ktra ma zapewni dalszy intensywny rozwj integracji europejskiej w kierunku stworzenia unii gospodarczej i walutowej b. trzy filary UE Filar I: formy integracji i dziedziny polityki gospodarczej uregulowane przez traktaty zaoycielskie, Jedno-lity Akt Europejski oraz traktat z Maastricht Filar II: wsplna polityka zagraniczna i bezpieczestwa Filar III: wsppraca w dziedzinie spraw wewntrznych i wymiaru sprawiedliwoci c. cele UE: zrwnowaony i trway postp ekonomiczny oraz spoeczny (zapewni go ma utworzenie obszaru bez gra-nic, wzmocnienie spjnoci ekonomicznej i spoecznej oraz utworzenie unii ekonomicznej i monetarnej) zapewnienie tosamoci na arenie midzynarodowej (wsplna polityka zagraniczna i bezpieczestwa z ewentualnoci wsplnej polityki obronnej) wprowadzenie obywatelstwa europejskiego (wzmocnienie obrony praw i interesw obywateli krajw czonkowskich) utrzymanie dotychczasowego dorobku prawnego Wsplnot i rozbudowywanie go

Traktat amsterdamski (1997)

wprowadzenie do traktatw dziau dotyczcego zatrudnienia i uznania walki z bezrobociem za priorytet UE wczenie do traktatw "Paktu stabilizacji i wzrostu" wczenie do traktatw postanowie dotyczcych polityki socjalnej pogbienie wsppracy w dziedzinie polityki zagranicznej i spraw wewntrznych (wymiar sprawiedliwoci, bezpieczestwo) umocnienie zasady subsydiarnoci wprowadzenie zasady elastycznoci

5. STRUKTURA INSTYTUCJONALNA UNII EUROPEJSKIEJ

14

Podstawowe instytucje Unii Europejskiej i ich zadania Rada Europejska - pozastatutowy organ Wsplnot Europejskich; w jej skad
wchodz: gowy pastwa lub szefowie rzdw pastw czonkowskich oraz przewodniczcy Komisji (w towarzystwie ministrw spraw zagranicznych i jednego z czonkw Komisji; obecnie odgrywa ona rol inspiratora politycznego (jej spotkania dotycz okrelania kierunkw rozwoju integracji, okrelania wiodcych kierunkw polityki UE i stanowiska wobec krajw trzecich); Rada Europejska zostaa uznana za organ Wsplnot Europejskich na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego (1986), a traktat z Maastricht nada jej funkcje w dziedzinie polityki zagranicznej UE, polityki bezpieczestwa i tworzenia unii ekonomicznej i walutowej Statutowe instytucje Wsplnot Europejskich: a. b. c. d. e. Rada Unii Europejskiej Komisja Europejska Parlament Europejski Trybuna Sprawiedliwoci Trybuna Rewidentw Ksigowych

Rada Unii Europejskiej (Bruksela):

a. zajmuje naczelne miejsce w strukturze instytucjonalnej Wsplnot Europejskich;

ma charakter midzyrzdowy (jest reprezentacj rzdw krajw czonkowskich: kady ma jednego przedstawiciela i kady przewodniczy przez 6 miesicy) i jest gwnym organem decyzyjnym Wsplnot; b. uchway podejmowane s na zasadzie jednomylnoci, zwykej wikszoci i wikszoci kwalifikowanej; obecna liczba gosw wynosi 87 (Francja, RFN, Wielka Brytania i Wochy maj po 10); wikszo kwalifikowana wynosi 62 gosy (pochodzce co najmniej od 10 pastw, jeli decyzja podejmowana jest bez wniosku Komisji) c. kompetencje: koordynacja polityki ekonomicznej pastw czonkowskich, decyzje dotyczce polityki Wsplnot (razem z Parlamentem Europejskim), uchwalanie budetu (wraz z Parlamentem Europejskim), prowadzenie wsplnej polityki zagranicznej, organizowanie wsppracy w zakresie wymiaru sprawiedliwoci i spraw wewntrznych. d. za przygotowanie prac Rady odpowiada Komitet Staych Przedstawicieli (ambasadorzy pastw czonkowskich akredytowani przy Wsplnotach)

Komisja Europejska (Bruksela):

15

a. organ o charakterze ponadnarodowym reprezentujcy interes UE (czonkowie Komisji maj prowadzi dziaalno na zasadzie niezalenoci od rzdw krajw czonkowskich) b. w jej skad wchodzi przewodniczcy, 2 wiceprzewodniczcych i 20 komisarzy (po 2 z Francji, Hiszpanii, RFN, Wielkiej Brytanii i Woch; po 1 z reszty pastw); kadencja wynosi 5 lat; skad osobowy musi zaakceptowa Parlament Europejski, ktry moe go rwnie w caoci odwoa c. zakres obowizkw: inicjuje i przygotowuje projekty aktw prawnych i decyzji dotyczcych Wsplnot kontroluje wykonanie postanowie traktatowych na wszystkich szczeblach: Wsplnoty i pastwa czonkowskie zarzdza funduszami Wsplnot reprezentuje Wsplnoty na zewntrz d. funkcje sprawowane s przy pomocy personelu administracyjnego (20000 osb) skupionego w 24 Dyrekcjach Generalnych

Parlament Europejski (Strasburg):

a. czonkowie parlamentu s wybierani w wyborach powszechnych i

bezporednich (pierwsze: 7-10.06.1979); obecnie jest ich 626 (99 z Niemiec, po 87 z Francji, Wielkiej Brytanii i Woch); skupieni s w ugrupowaniach i komisjach parlamentarnych b. kompetencje (rozszerzone przez Jednolity Akt Europejski i traktat z Maastricht): kontrola polityczna dziaalnoci Komisji i Rady, uczestnictwo w przygotowaniu i uchwaleniu budetu (decyduje o wydatkach nieobligatoryjnych) uczestnictwo w procesie decyzyjnym Komisji i Rady, ratyfikacja ukadw o stowarzyszeniu z krajami trzecimi, ratyfikacja decyzji o przyjciu do Wsplnot nowych czonkw (traktaty akcesyjne) c. sesje odbywaj si raz w miesicu i trwaj tydzie; maj charakter publiczny d. za dziaalno Parlamentu odpowiada Biuro (prezydent i 14 wiceprezydentw wybierani na 2,5 roku)

Trybuna Sprawiedliwoci (Luksemburg):

a. skada si z 15 sdziw z Prezydentem Trybunau na czele zgrupowanych w 6

izbach; powoywani s oni na 6 lat przez kraje czonkowskie na zasadzie penej zgodnoci; powouje si rwnie 6 obrocw generalnych b. jest to midzynarodowy sd administracyjny i apelacyjny; rozstrzyga spory: dotyczce nieprzestrzegania przez kraje czonkowskie postanowie zawartych w traktatach (na wniosek Komisji) dotyczce dziaalnoci Wsplnoty (na wniosek krajw czonkowskich) dotyczce zaniechania dziaa przez Komisj lub Rad

16

dotyczce interpretacji prawa (wykadnia, stwierdzenia prawomocnoci legislacji) dotyczce rekompensaty dla krajw czonkowskich za szkody poniesione w wyniku dziaania instytucji UE i ich personelu c. jednostk wspomagajc jest Trybuna Pierwszej Instancji (15 sdziw), ktrego zadaniem jest rozstrzyganie spraw dotyczcych: skarg osb prawnych lub fizycznych przeciw instytucjom UE dotyczcych wolnej konkurencji skarg osb prawnych przeciw Komisji z tytuu jej dziaalnoci sporw pomidzy Wsplnotami a ich osobami oficjalnymi i personelem

Trybuna Rewidentw Ksigowych (Luksemburg):

a. skada si z 15 czonkw mianowanych na 6 lat przez Rad w porozumieniu z Parlamentem b. sprawuje kontrol ksigow nad dochodami i wydatkami Wsplnot (pod koniec kadego roku finansowego sporzdza raport zawierajcy opini o wydatkach UE i zalecenia dotyczce przyszego okresu)

17

6.Organy o charakterze doradczym i konsultacyjnym

Komitet Spoeczno-Ekonomiczny (Bruksela):

ma charakter doradczy i skada si z 222 reprezentantw rnych grup spoecznych wybieranych przez Rad UE na okres 4 lat przedstawia opinie na wniosek Rady, Komisji lub z wasnej inicjatywy

Komitet Regionw (Bruksela):

jest ciaem doradczym Rady UE w sprawach zwizanych z polityk regionaln i rozwojem regionalnym w jego skad wchodzi 222 czonkw reprezentujcych wadze regionalne i lokalne i spord nich wybieranych na okres 4 lat

Komitet Ekonomiczno-Finansowy:

wspomaga Rad i Komisj w zakresie opiniowania i doradzania w sprawach unii walutowej i gospodarczej

18

7. Europejski Bank Inwestycyjny, cele i zasady dziaania

Europejski Bank Inwestycyjny (Luksemburg):
rda prawa Unii Europejskiej System prawny UE obejmuje:
a. rda prawa pierwotnego: traktaty zaoycielskie, Jednolity Akt Europejski,

traktaty z Maastricht i Amsterdamu

b. rda prawa wtrnego (uregulowania instytucji UE wydane w oparciu o

rda prawa pierwotnego): rozporzdzenia: maj charakter wsplnotowy i nie trzeba ich przeksztaca w prawo krajowe (maj bezporedni moc obowizujc) dyrektywy: adresowane do konkretnych pastw czonkowskich nakadaj na nie obowizek podjcia dziaa w celu osignicia wskazanego celu (adresat ma swobod doboru rodkw i sposobu realizacji) decyzje: maj charakter wicy tylko dla wyranie okrelonych adresatw c. porozumienia midzynarodowe d. porozumienia czonkowskie e. prawo niepisane, podstawowe zasady
f. orzecznictwo Trybunau Sprawiedliwoci (take I Instancji)

Jeli istnieje konflikt midzy prawem wsplnotowym i normami prawnymi poszczeglnych krajw, prawo wsplnotowe ma nadrzdno w stosunku do prawa krajw czonkowskich. 8.Procedura podejmowania decyzji w Unii Europejskiej Procedura konsultacji: I. II. III. IV. Projekt przygotowuje jednostka administracyjna Komisji zajmujca si dan dziedzin (nadzr sprawuje komisarz, ktry jest osobicie odpowiedzialny za tre, form i terminowo) Komisja przyjmuje projekt zwyk wikszoci gosw Projekt zostaje przesany do Rady, ktra moe zasign opinii Parlamentu i Komitetw Akt prawny zostaje przyjty przez Rad UE i opublikowany w 11 oficjalnych jzykach

Procedura wsppracy (traktat amsterdamski ograniczy j tylko do spraw zwizanych z uni walutow): I. II.
III.

Komisja przygotowuje projekt i przesya go do Parlamentu Parlament opiniuje projekt i przesya do Rady Projekt zatwierdzony przez Rad wraca do Parlamentu na drugie czytanie:

19

a. b. c.

akceptacja stanowiska Rady lub brak dziaania.Rada przyjmuje akt wikszoci kwalifikowan propozycja wprowadzenia poprawek,projekt wraca do Komisji, ktra go poprawia lub nie i przekazuje Radzie odrzucenie stanowiska Rady, Rada moe przyj akt tylko na zasadzie jednomylnoci

Procedura wspdecydowania (dotyczy takich spraw jak: przepyw siy roboczej, jednolity rynek europejski, ochrona konsumenta, edukacja): I.
II.

Pierwsze trzy etapy tak jak w procedurze wsppracy Gdy Rada odrzuca poprawki Parlamentu lub Parlament odrzuca stanowisko Rady nastpuje zwoanie Komitetu Pojednawczego (Rada + reprezentanci Parlamentu): a. Porozumienie,Rada i Parlament przyjmuj akt prawny jednomylnie lub na zasadzie wikszoci kwalifikowanej b. brak porozumienia,Parlament moe odrzuci akt na zasadzie absolutnej wikszoci

Procedura zatwierdzania (zgody) umoliwia podjcie przez Parlament decyzji dotyczcych ratyfikacji traktatw akcesyjnych, ukadw stowarzyszeniowych, organizacji i celw funduszy strukturalnych, Funduszu Spjnoci oraz Europejskiego Banku Centralnego. Zasada subsydiarnoci Zasada subsydiarnoci mwi o tym, e do kompetencji instytucji ponadnarodowych przekazywane mog by tylko te sprawy, ktrych nie mona uregulowa skuteczniej (z uwagi na skal lub skutek) na niszych szczeblach (wadza krajowa, regionalna, lokalna).

20

9.Przyczyny integracji midzynarodowej:

- ekonomiczne - polityczne - militarne Integracj midzynarodow nazywamy proces czenia si poszczeglnych krajw w jednolity organizm gospodarczy i polityczny ze wsplnymi ponadczasowymi organami decyzyjnymi poprzez zawizanie trwaych wizi ekonomicznych i politycznych midzy tymi krajami w celu stworzenia optymalnych warunkw rozwoju gospodarczego. Ad.1 Ekonomiczne moemy uj w 3 grupy: - pierwsza dotyczy rozwoju czynnikw produkcji po II wojnie w. Ogromny rozwj techniki i technologii spowodowa wzrost skali produkcji i koniecznoci zmiany organizacji procesu produkcyjnego. Nowa kosztowna technika moga si okaza opacalna jedynie w produkcji na wielk skal. Wiksza skala produkcji stwarzaa dogodne warunki dla dalszego rozwoju technik wytwarzania i dla kosztownych bada naukowo-technicznych. Zjawiska te spowodoway konieczno dostosowania si przedsibiorstw do zwikszonej skali produkcji poprzez wiksz koncentracj produkcji. - druga jest zwizana ze zmian typu konkurencji. Konkurencja cenowa midzy przedsibiorstwami odgrywa coraz mniejsz rol. W gospodarce zmonopolizowanej nie
stanowi ona zagroenia dla przedsibiorstw, poniewa wszystkie one znaj technologi wytwarzania w tym samym zatrudniaj si robocz o tych samych pacach i nabywaj rodki produkcji po tych samych cenach, a wic wszystkie koszty s podobne. Ponad to musiayby ponosi dodatkowe koszty zwizane z dostaniem si na rynek ju opanowany przez konkurencj. Przedsibiorstwa mog konkurowa ze sob jedynie poprzez wprowadzenie

nowych rozwiza technicznych i podsuwanie konsumentom nowych dbr rodzcych now potrzeb. Wymaga to znacznego rozszerzenia bada rynkowych i ich finansowania, ponoszenia ogromnych kosztw, zwizanych z uruchomieniem nowych mocy produkcyjnych. Przyczynia si znowu do wzrostu koncentracji produkcji w skali narodowej i wychodzenia poza granice w poszukiwaniu moliwoci finansowania nowych przedsiwzi i rozszerzenia rynku dla masowej produkcji nowych wyrobw. - trzecia grupa przyczyn jest zwizana ze wzrostem koncentracji kapitau w skali midzynarodowej i w zwizku z tym z nowym midzynarodowym podziaem pracy. Wszystkie wyej omwione zjawiska, a wic rozwj czynnikw produkcji, rozszerzenie skali produkcji, rozwj bada naukowych i konkurencja wyszy poza granice poszczeglnych krajw i skoniy te kraje do nawizania wsppracy. Po II wojnie w. mamy do czynienia ze wzrostem eksportu czynnikw produkcji, szczeglnie kapitau i tworzeniem przedsibiorstw midzynarodowych. Rynki narodowe stay si wic zbyt wskie dla cigle rosncej skali produkcji, a maa skala produkcji nie przynosi dochodw wystarczajco wysokich aby przedsibiorstwa mogy sobie pozwoli na finansowanie dalszego postpu techniki i technologii, drogich eksperymentw i bada oraz zastosowania nowych rozwiza. Takie warunki moe stworzy tylko ogromny rynek poczonych gospodarek poszczeglnych krajw. Std denie do integracji poszczeglnych krajw, ktra stwarzaaby szeroki rynek zbytu i wiksze moliwoci rozwoju bada zwikszenia produkcji.

21

Ad.2 Polityczne: a) dominujca rola Stanw po II wojnie w. b) powstanie bloku pastw socjalistycznych c) rozpad systemu kolonialnego i w zwizku z tym nowy podzia polityczny wiata i zmiana stosunkw midzynarodowych. d) denie Europy Zachodniej do zjednoczenia w jeden organizm polityczny a) Stany Zjednoczone stay si po II wojnie w. przywdc wiata zachodniego. Rozporzdzay one ogromnymi zasobami kapitaw, materiaw i surowcw oraz olbrzymim potencjaem technologicznym rozwinitym dla celw wojny a po wojnie przestawionym na produkcj cywiln. Pozycja USA kontrastowaa z sytuacj innych krajw zach., zniszczonych w czasie wojny. Dostarczajc zniszczonej Europie rodkw finansowych na odbudow i dalszy rozwj poprzez plan Marshalla i inwestycje bezporednie Stany podporzdkoway sobie w pewnym stopniu kraje Europy Zach. b) powstanie bloku zmienio zasig wpyww krajw zachodnich w wiecie. Konieczno wspistnienia 2 systemw i wspzawodnictwa wzmagaa tendencje integracyjne. c) podobnie rozpad systemu kolonialnego spowodowa zmian strefy wpyww krajw zachodnich. Nowo powstae kraje nie zawsze byy dogodnym rdem tanich surowcw i siy roboczej. Zmuszao to kraje wysoko rozwinite do poszukiwania innych rde surowcw i do ich wzajemnej eksploatacji czego dowodem s wzajemne inwestycje bezporednie w krajach wysokorozwinitych szczeglnie w tych dziedzinach gospodarki ktre, zapewniaj dopyw surowcw. Ponadto utrata szerokich rynkw zbytu na wyroby gotowe wzmoga denie do tworzenia nowych rynkw std znowu wzrost tendencji integracyjnych. Te przesanki polityczne spowodoway denie Europu Zach. Do zjednoczenia i stworzenia jednolitego, silnego organizmu politycznego, ktry miaby by rwnorzdnym partnerem Stanw Zjednoczonych i wspzawodniczy z krajami socjalistycznymi. By to wsplny cel krajw zachodnioeuropejskich, jednak kady z tych krajw mia inn koncepcj jego realizacji zgodnie ze swoim interesem narodowym, dlatego cel ten zosta osignity dopiero po 35 latach, a zasadniczy akcent pooono najpierw na integracj gospodarcz co znalazo wyraz w utworzeniu Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej. d) z politycznymi przyczynami wi si te militarne. Ich wyrazem byo denie Europy Zach. do utworzenia Europejskiej Wsplnoty Obronnej, ktra jednak nie przyja si w praktyce. Wczeniej kraje Europy Zach. podpisay wraz ze Stanami pakt pnocno-atlantycki czyli ukad NATO. Omwione przyczyny integracji odnosz si do krajw o gospodarce rynkowej, a te omwione dotycz szczeglnie integracji europejskiej. W poszczeglnych regionach wspczesnego wiata procesy integracyjne odznaczaj si swoj wasn regionaln specyfik. Wynika to z wielu cech charakterystycznych dla tych regionw tj: warunki naturalne (klimatyczne te), oglny podzia rozwoju i struktura gospodarki, stopie wzajemnej komplementarnoci, stopie powiza gospodarczych wewntrz regionu i poza nim. Wystpujce we wspczesnej gospodarce w. Tendencje integracyjne charakteryzuj si tym, e do integracji d kraje ssiadujce ze sob o zblionej strukturze gospodarczej i podobnym poziomie rozwoju.

22

Wynika to ze wspczesnych warunkw rozwoju przemysu i postpu technicznego. W grupie krajw wysokorozwinitych do gwnych przyczyn integracji gospodarczej zaliczamy wanie takie tendencje. Sprowadzaj si one do tego, ze rozwj licznych wspczesnych gazi przemysu wytwarzajcych surowce, paliwa, energi, niezbdne pfabrykaty maszyny i urzdzenia jest uwarunkowany rozwojem wielkich przemysw tj. maszynowy, elektroniczny, lotniczy, chemiczny i motoryzacyjny. Rwnolege rozwijanie wszystkich tych przemysw w kadym kraju jest nieopacalne, lepiej jest prowadzi podzia pracy midzy tymi krajami. Proces ten jest znacznie uatwiony na terenie zintegrowanym. Natomiast w krajach sabo rozwinitych przyczyny integracji s inne. Jest to przede wszystkim ch uatwienia i przypieszenia rozwoju gospodarczego poprzez integracj. Integracja umoliwia podejmowanie wsplnych inwestycji w infrastrukturze dajcych pniej podstaw do skoordynowanego rozwoju przemysowego i wzajemnej wymiany handlowej. Integracje przeciwdziaa rozpraszaniu szczupych rodkw kapitaowych posiadanych przez te kraje koncentruj je w gaziach produkcji najbardziej efektywnych z pktu widzenia oglnego rozwoju. Ze wzgldu jednak na niski poziom rozwoju tych krajw oraz may stopie komplementarnoci gospodarczej, rzeczywiste procesy integracyjne dokonuj si bardzo wolno i napotykaj wiele trudnoci mimo odpowiedniej polityki pro integracyjnej pastwa, form instytucjonalnych w postaci podpisanych traktatw czy umw midzynarodowych. Istot integracji gospodarczej jest proces szerokich przeobrae i dostosowa w strukturze ekonomicznej integrujcych si krajw zachodzcych zarwno wewntrz tych krajw jak i midzy nimi. Midzynarodowa integracja gospodarcza dokonuje si wic poprzez wewntrzne i wzajemne dostosowanie si struktur gospodarczych poszczeglnych krajw, spajanie si ich w cao stanowic jednolity organizm gospodarczy. Integracja powinna wic by pojmowana dynamicznie tzn. jako pewien proces. Aby tak rozumiany proces integracji mg nastpi powinny by spenione pewne warunki: - komplementarno struktury gospodarcze integrujcych si krajw powinny by w stosunku do siebie rzeczywicie lub potencjalnie komplementarne, brak komplementarnoci a nawet konkurencyjnoci w danym momencie nie oznacza e nie moe ona wystpi w przyszoci. Zaley to od dziedzin gospodarki, w ktrych wystpuje brak komplementarnoci. Jeeli s to dziedziny, w ktrych podzia pracy i specjalizacje s trudne tj: rolnictwo, to komplementarno moe nie wystpi. Istotn rol odgrywa te oglny poziom gospodarczy i przemysowy poszczeglnych krajw. Im jest on wyszy oraz im wikszy jest udzia przemysu w integrujcych si krajach tym wiksza jest potencjalna komplementarno gospodarek. Dlatego atwiej si zintegrowa krajom uprzemysowionym. Opornie w krajach sabo rozwinitych, w rolnictwie. - infrastruktura integrujce si kraje musz dysponowa niezbdnymi warunkami technicznymi, ktre umoliwiaj im wzajemne obroty gospodarcze, a szczeglnie przepyw towarw. Chodzi o istnienie odpowiedniej infrastruktury, a szczeglnie sieci powiza komunikacyjnych. Brak powiza komunikacyjnych lub ich niedorozwj mog w powanym stopniu utrudni lub nawet uniemoliwi przepyw masy towarowej i wzajemne dostosowanie si struktur gospodarczych poszczeglnych krajw.

23

Spenienie tego warunku jest znacznie uatwione przy integracji regionalnej, zwaszcza krajw ssiadujcych ze sob. - pro integracyjna polityka ekonomiczna pastwa- uatwia ona integracj i wspomaga 2 pierwsze warunki ale sama jest niewystarczajca, natomiast pierwsze dwa warunki tzn. komplementarno i infrastruktura s niezbdne aby zaistnia proces integracji. Etapy integracji (stopnie) : - strefa wolnego handlu - unia celna - wsplny rynek - integracja gospodarcza ( w tym monetarna) - unia polityczna

24

10.POWSTANIE UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ

Wczeniejszym etapem byo powstanie Europejskiego Systemu Walutowego. Powsta decyzj Rady Europejskiej i wszed w ycie 0w marcu 1979 r. (uchwalono go w 1978r.). Celem powstania ESW byo osignicie stabilizacji walutowej i zredukowanie fluktuacji kursw pomidzy walutami krajowymi. ESW opiera si na trzech elementach: 1) jednostka rozrachunkowa ECU (koszyk walut) 2) mechanizm kursw walutowych (w walutowy) 3) mechanizm interwencyjny (kredytowy) ad. 1) W 1979 r. do koszyka walut wchodzio 8 walut. Udzia poszczeglnych walut w koszyku by zwizany z gospodark danego kraju, z produktem krajowym brutto. Udziay te ksztatoway si nastpujco : 33% - marka niemiecka, 13% - funt, 20% frank francuski, 9,8% - lir, 10,4% - gulden holenderski, 10,5% - frank belgijski i luksemburski, 3% - korona duska, 0,1% - funt irlandzki. W 1989 r. dosza jeszcze peseta hiszpaska i escudo portugalskie. Europejski Fundusz Wsppracy przeksztaci si w Europejski Bank Centralny. EFWW powsta poprzez przekazanie przez pastwa czonkowskie 20% oficjalnych rezerw zota i 20% dolarw amerykaskich. Te pienidze suyy do utrzymania rwnowagi w systemie walutowym. EFWW 34 mld. USD. ad. 2) Mechanizm kursw walutowych zakada, e kursy zostan ustabilizowane. W pierwszym roku zaoono, e kursy bd si waha +/- 2,25% od ustalonej ceny. Pniej zmieniono te wideki na +/- 6%. W roku 1992 +/- 15% ad. 3) Mechanizm inwestycyjny polega na tym e EFWW moe udziela pastwom kredytw na stabilizowanie kursw walut (kredyty krtkoterminowe (3-6 m-cy)) - interwencja na rynku walut. Kredyty rednioterminowe (2-5 lat) przeznaczone byy na stabilizacj w bilansie patniczym. Kredyty dugoterminowe (>5 lat ) miay suy zmianie infrastruktury gospodarki. ESW stworzy stref walutow o stabilnym kursie i zbliy polityki gospodarcze pastw czonkowskich. ESW funkcjonowa od 1996 roku, ale jeszcze wczeniej rozpoczto przygotowania do powstania Unii Gospodarczej i Walutowej. Decyzj o tym podjto w 1992 roku, w Maastricht (wszed w ycie w 1993 r.) i okrelono, e potrzeba na to 10 lat.

25

11.ETAPY DOCHODZENIA DO UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ

ETAP I : rozpocz si 1 lipca 1990 r. i trwa do koca 1993 roku. O tym, czy dane pastwo wejdzie do Unii Gospodarczej i Walutowej, decyduj kryteria: - wskanik inflacji - deficyt budetowy < 3% PKB - dug publiczny < 60% PKB - poziom stp procentowych - udzia w ESW Tab. Realizacja kryteriw konwergencji w Maastricht Harmonogram wprowadzania EURO Koszty i korzyci wprowadzenia EURO : - korzyci dla podmiotw gospodarczych - brak ryzyka kursw walut niech spoeczestw do przyjcia nowej waluty (problem psychologiczny) utrata tosamoci

WSPLNA POLITYKA ROLNA UNII (WPR) COMM.AGRICUL.POLICY(CAP) Wsplnie prowadzona polityka unijna, ktra zostaa wprowadzona w traktacie rzymskim pod naciskiem Francji, do dzi jest jedyn polityk prowadzon na szczeblu Unii (centralnie). Klasyczny przykad polityki, interwencjonalistyczny sterowany z gry. 3 zasady: 1. wsplny rynek rolny 2. wsplnotowe preferencje (prod. Unii maj pierwszestwo) 3. finansowa solidarno W 1962 zosta powoany Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa. Dzieli si na dwie sekcje: - orientacji ok. 9% funduszu - zmiany strukturalne - gwarancji ok. 91% funduszu - fundusz rolny, polityka rolna Cele wsplnej polityki rolnej : 1. podnoszenie produktywnoci (lub produkcyjnoci) rolnictwa : lepsze maszyny, urzdzenia, kwalifikacje, nawozy itp. 2. zapewnienie ludnoci rolniczej godziwego poziomu ycia 3. stabilizacja rynkw rolnych (podzia na rynki produktw np. woowiny, mleka) 4. zapewnienie zaopatrzenia w produkty rolne
26

5. zapewnienie rozsdnych cen dla konsumentw Sposb realizacji wsplny rynek rolny; a ten przez : zniesienie ogranicze w handlu produktami gleby, lasu i morza wsplne ceny wsplne reguy konkurencji zblienie przepisw administracyjnych, weterynaryjnych i sanitarnych uprzywilejowanie produktw krajw czonkowskich ograniczenie importu taszych produktw rolnych z krajw trzecich (ca i opaty wyrwnawcze) dotacje do artykuw rolnych eksportowanych za granic Jak byy organizowane poszczeglne rynki produktw. 4 typy organizacji rynkw rolnych : 1. wewntrznej interwencji i zewntrznej ochrony (pastwo skupuje i magazynuje wszelkie nadwyki + ca i opaty wyrwnawcze; dotyczyo to 70% rynkw np. zb, masa, mleka, cukru, woowiny, win stoowych) 2. zewntrzna ochrona bez interwencji wewntrznej: produkty chronione cami i opatami wyrwnawczymi; okoo 25% - rynek jaj, drobiu, win markowych, kwiatw, owocw i warzyw ochrona przez importem (bez gwarancji cenowych) 3. dopaty do cen produktw przetworzonych (dla producentw) rynek rzepaku, sonecznika, baweny, grochu, orzeszkw ziemnych 4. inne formy pomocy : okresowe bezporednie wsparcie dla rynkw : lnu, konopi, chmielu i jedwabnikw Wprowadzono wsplnorynkowy system cen: 1. odgrnie ustalane byy ceny wskanikowe (bazowe, orientacyjne) potem okrelano realne ceny 2. cena interwencyjna: cena skupu, cena gwarantowana ok. 70% ceny wskanikowej (pastwo gwarantowao to rolnikom) 3. ceny importowe (prg opacalnoci) - z opaty wyrwnawczej 4. ceny eksportowe (obnione, ju z dopat) W Unii jest 10 mln. gospodarstw w 15 krajach. Polityka rolna (polityka centralna, polityka interwencyjna; duo konfliktw) doprowadzia do olbrzymiej nadprodukcji ywnoci i spadku jakoci ywnoci produkcja rolna rosa rocznie o 2% a konsumpcja o 0,5%; magazynowane byy ogromne iloci woowiny, masa - ogromne koszty skupu i magazynowania nadwyek. Reforma wsplnej polityki rolnej : obniono ceny skupu na mleko, miso, zboa wprowadzono wspodpowiedzialno rolnikw za przechowywanie nadwyek ywnoci
27

zaproponowano rolnikom zostawienie odogiem 20% ziem na 5 lat w zamian premia i przejcie na emerytur w wieku 55 lat ustalono limity ziemi uprawnej i iloci zwierzt hodowlanych na jedno gospodarstwo dodatkow produkcj wysoko opodatkowano
zachcano rolnikw do mniejszej produkcji z ha, ni rednia w regionie, otrzymywali za to premi za zmniejszenie produktywnoci

28

12.Integracja Polski z Uni - nawizanie stosunkw midzy Polsk a Wsplnotami Europejskimi (UE)
W latach 80-tych Polska nie bya w adnych zwizkach ze Wsplnotami, w 1986 Gorbaczow zezwoli m.in. Polsce na podpisywanie porozumie z WE - jednak nie doszo do podpisania adnej umowy. 1988 - nawizanie stosunkw dyplomatycznych midzy Polsk a WE (take Wgry, Czechy). Umowa o handlu i wsppracy (wesza w ycie 1989 r.) Od 1989 (przygotowania do powstania Unii) utworzenie przedstawicielstwa Polski przy WE w Brukseli (Jan Kuakowski - pierwszy przedstawiciel). Pomys stowarzyszenia z Uni powsta w roku 1989 mimo e jeszcze nie byo Unii jako takiej. 1990 rozpoczcie negocjacji stowarzyszeniowych. Ukad Europejski (16.12.1991) - stowarzyszenie Polski, Wgier, Czech ze Wsplnotami Europejskimi (u nas Balcerowicz) - wszed w ycie w 1994 roku. cele ukadu: nakreli ramy dialogu politycznego midzy Wsplnotami a Polsk tworzy regulacje dotyczce swobodnego przepywu towarw, osb, patnoci i kapitau (jednostronnie - z Unii do tych krajw) reguluje wspprac gospodarcz, kulturow i finansow ukad uatwi dostp do szerszej pomocy ze strony WE krajom stowarzyszonym

29

13.Szczyt Unii w Kopenhadze (1993)

ustalono i czonkami Unii zostan pastwa speniajce kryteria polityczne (kryteria kopenhadzkie) tj.: posiadanie stabilnych instytucji gwarantujcych demokracj zbudowanie pastwa prawa przestrzeganie praw czowieka i mniejszoci narodowych istnienie gospodarki rynkowej zdolno do podejmowania zobowiza wynikajcych z czonkostwa w Unii politycznej, gospodarczej i walutowej 1994 - wejcie w ycie Ukadu Europejskiego 1995 - Szczyt Unii w Madrycie (posiedzenie Rady Europejskiej) - orientacyjny kalendarz rozszerzenia; ustalono e negocjacje mona rozpocz na przeomie 1997/98, faktyczne negocjacje rozpoczto w marcu 1998 roku (midzy Uni a Polsk, Wgrami, Czechami, Soweni, Estoni, Cyprem) 1996 - Komitet Integracji Europejskiej - na jego czele stan Buzek (nadanie wikszej rangi) marzec 1998 - powoanie polskiego zespou negocjacyjnego (na jego czele stan Kuakowski jako przewodniczcy tego zespou) 1998 - pierwsze midzyrzdowe spotkanie konferencji akcesyjnej (jest to gwne forum instytucjonalne prowadzce negocjacje z Polsk) listopad 1998 - pierwszy raport Komisji Europejskiej o przygotowaniu Polski do czonkostwa, o postpach w przygotowaniu do wejcia (by on najbardziej
korzystny ze wszystkich jakie si pojawiay) wg. niego Polska speniaa kryteria polityczne; gospodarka rynkowa

1999 - drugi raport Komisji Europejskiej o postpach Polski w drodze do Unii dostosowania prawne s zbyt wolne (Polska na kocu), ochrona rodowiska, rolnictwo grudzie 2000 - Traktat z Nicei - powicony reformie Unii pod ktem rozszerzenia (reformy instytucji unijnych aby mogo wej 12 nowych pastw); jeli uda si skoczy negocjacje do 2002 to w 2003 bdzie ratyfikacja 2004 penoprawne

30

14.INTEGRACJA GOSPODARCZA
Pojecie miedzynarodowej integracji gospodarczej Definicje integracji Midzynarodowa integracja gospodarcza jest rozumiana jako proces scalania (zespalania) gospodarek narodowych. Scalanie to nie oznacza jednak dodawania potencjaw ekonomicznych, lecz tworzenie nowych organizmw gospodarczych o odmiennych waciwociach. Sprawa pierwsza - to integracja rozumiana jako stan i jako proces. Zdaniem Z. Kameckiego, przez integracj naley rozumie wytworzenie si, na podstawie wyksztaconej jednolitej struktury ekonomicznej, pewnego organizmu gospodarczego obejmujcego grup krajw. Organizm ten - ze wzgldu na wysoki stopie wewntrznych powiza ekonomicznych i osignit w wyniku tego wewntrzn spoisto ekonomiczn - wyodrbnia si w widoczny sposb z caoksztatu gospodarki wiatowej. Zdaniem B. Balassy, "midzynarodowa integracja gospodarcza to proces obejmujcy odpowiednie zmiany w strukturze ekonomicznej danej grupy krajw w kierunku wytworzenia si jednolitej struktury ekonomicznej i w oparciu o ni jednolitego organizmu gospodarczego";. Sprawa druga - to integracja rozumiana jako proces regulowany przez mechanizm wolnego rynku lub te ksztatowany przez pastwo. Wedug cytowanego ju B. Balassy integracja jest procesem likwidacji barier w obrocie midzynarodowym towarw, pracy, kapitau i usug w celu stworzenia warunkw do niezakconego funkcjonowania mechanizmu wolnego rynku. Tymczasem J. Tinbergen przez pojcie integracji rozumie proces koordynacji, a nastpnie unifikacji polityki ekonomicznej w obrbie grupy pastw. Sprawa trzecia - to korzyci z integracji; czy jedne kraje mog na niej zarabia, a inne traci? Zdaniem P. Boyka i M. Guzka, przez pojcie midzynarodowej integracji gospodarczej naley rozumie rozwijanie takich powiza, ktre wszystkim krajom nalecym do ugrupowania integracyjnego przynosz korzyci wiksze od moliwych do osignicia w przypadku braku integracji. Z tego punktu widzenia powizania typu kolonialnego nie mog by traktowane jako integracyjne. Nie brakuje jednak pogldw, i powizania typu imperialnego (np. midzy Wielk Brytani czy Francj a ich koloniami) s rwnie powizaniami o charakterze integracyjnym. Przesanki i warunki integracji Wspczesna midzynarodowa integracja gospodarcza jest procesem obiektywnym. U jej podstaw znajduj si wymagania wspczesnego etapu rozwoju gospodarczego, w tym zwaszcza konieczno zapewnienia wielkiej skali produkcji, szybkiego postpu technicznego, rozwoju specjalizacji i kooperacji zarwno w samej produkcji, jak i w badaniach naukowych oraz - w zwizku z tym - konieczno dysponowania szerokimi rynkami zbytu. Podstawowym celem midzynarodowej integracji gospodarczej jest wzrost efektywnoci gospodarowania, ktrego syntetycznym wyrazem jest przyrost dochodu narodowego.

31

Suy temu przede wszystkim moliwo unowoczenienia gospodarki przez strukturalne zmiany w produkcji (zaniechanie bd ograniczenie dziaa o relatywnie niskiej efektywnoci oraz zwikszenie znaczenia dziedzin uznanych za specjalizacyjne). Jest to moliwe dziki powstaniu rynku zbytu wykraczajcego poza granice pastwowe. Uatwienia w przepywie towarw i usug stwarzaj zarazem poszczeglnym krajom moliwoci koncentracji nakadw w dziedzinach najbardziej efektywnych. Jednoczenie midzynarodowa integracja gospodarcza uatwia krajom dostp do zewntrznych zasobw produkcyjnych. Dotyczy to gwnie surowcw oraz wiedzy technicznej. Dziki temu mog by ograniczone lub eliminowane narodowe bariery wzrostu gospodarczego. Przesanki midzynarodowej integracji gospodarczej mona podzieli na: polityczne, spoeczno-gospodarcze i inne. Do politycznych przesanek integracji naley zaliczy jednolity ustrj, zbieno celw polityki zagranicznej itp. Rnice polityczne mog uniemoliwi lub utrudni narodow integracj gospodarcz, ale ich brak nie oznacza, e ta integracja bdzie si rozwija. Jest to wic przesanka konieczna, ale niewystarczajca. W grupie przesanek spoeczno-ekonomicznych na szczegln uwag zasuguje pozytywny wpyw integracji na przyspieszenie tempa wzrostu dochodu narodowego i na wzrost poziomu dobrobytu. Wpyw ten nastpuje przede wszystkim w wyniku rozwoju handlu: korzystniejszych cen, wikszych moliwoci zakupu oraz zbytu towarw itp. W efekcie wzrasta dochd z handlu zagranicznego. Integracja wpywa jednoczenie na popraw efektywnoci gospodarowania za porednictwem rozwoju produkcji. Wyrazem tego jest wzrost korzyci z tytuu zwikszenia skali produkcji; wiksze moliwoci zbytu towarw pozwalaj na wyduenie serii produkcyjnej, a wiksze moliwoci zakupu towarw sprzyjaj koncentracji nakadw na produkty najbardziej opacalne. Suy temu m.in. rozwj specjalizacji i kooperacji produkcji, a take inne formy wsppracy. Integracja wpywa ponadto na popraw efektywnoci gospodarowania dziki rozwojowi techniki. Wyrazem tego jest :z jednej strony midzynarodowy podzia pracy w zakresie bada nad postpem technicznym, z drugiej za - rozwj wsplnych bada w zakresie techniki. W efekcie nastpuje przyspieszenie postpu technicznego oraz obnika jego kosztw. Wpyw integracji na popraw efektywnoci gospodarowania dokonuje si wreszcie w wyniku rozwoju nauki. Wyrazem tego jest koordynacja rozwoju nauki, wsppraca w dziedzinie bada oraz wsplne ich prowadzenie. Wszystko to sprzyja poprawie efektywnoci bada naukowych. Z tych wzgldw integracja ma szczeglnie due znaczenie dla krajw maych i rednich, ktre pojedynczo nie s w stanie sprosta wymaganiom wspczesnego rozwoju ekonomicznego i technologicznego. W grupie innych przesanek midzynarodowej integracji gospodarczej na szczegln uwag zasuguje:

32

 potrzeba wsplnego ksztatowania infrastruktury (ldowej, wodnej, powietrznej) cznoci informatyki itp. Potrzeba standaryzacji urzdze oraz unifikacji systemw funkcjonowania odgrywa w tej dziedzinie rol szczegln. Podobne wymagania stawia ochrona rodowiska przyrodniczego; nie jest ona moliwa bez skoordynowania dziaa grupy krajw w dziedzinie konstrukcji i wykorzystania narzdzi przemysowych, a take w zakresie przeciwdziaania zanieczyszczeniu rodowiska innymi sposobami. Rozwj midzynarodowej integracji gospodarczej ma jednak swoje warunki, co oznacza, e nie wszystkie kraje mog si ze sob integrowa. Podstawowym warunkiem jest komplementarno, czyli wzajemne dopasowanie struktur gospodarczych. Jednoczenie pogbianie komplementarnoci struktur jest efektem integracji. Komplementarno moe mie przy tym charakter midzygaziowy lub wewntrz gaziowy. Podstaw komplementarnoci midzygaziowej s rnice w zasobach czynnikw produkcji. S one na og wynikiem rnic w zasobnoci z surowcw, pooeniu geograficznym i warunkach klimatycznych, eksploatacji z surowcw, co jest spowodowane warunkami naturalnymi, itp. Przykadem komplementarnoci midzygaziowej jest tradycyjny midzynarodowy podzia pracy, w ramach ktrego jedne kraje specjalizoway si w produkcji surowcw i ywnoci, pozostae za w produkcji wyrobw przemysowych. Podstaw komplementarnoci wewntrz gaziowej stanowi rnice w wydajnoci czynnikw produkcji. W ujciu rzeczowym, a wic z punktu widzenia wewntrz gaziowych struktur produkcji, integrujce si mog konkurowa ze sob. W miar rozwoju gospodarczego przesanki naturalne i historyczne ustpuj miejsca przesankom wynikajcym z postpu naukowo-technicznego. Warunkiem integracji midzynarodowej jest jednoczenie odpowiednia infrastruktura, w tym zwaszcza rozwinite poczenia kolejowe, drogowe, morskie, telekomunikacyjne, informatyczne itp. Z tego wanie wzgldu w najkorzystniejszej sytuacji s kraje ssiedzkie, tradycyjnie rozwijajce ze sob handel zagraniczny, kooperacj produkcji czy te inne formy wsppracy midzynarodowej. Warunkiem integracji midzynarodowej jest wreszcie sprzyjajca polityka ekonomiczna, wyraajca si we wzajemnym udzielaniu sobie preferencji celnych, parataryfowych i pozataryfowych, wprowadzaniu swobody przepywu kapitau, pracy i innych czynnikw produkcji, koordynacji polityki gospodarczej lub te w prowadzeniu wsplnej polityki ekonomicznej. Warunek ten ma charakter instytucjonalny w odrnieniu od dwu poprzednich, ktre trzeba zaliczy do grupy warunkw strukturalnych. Integracja midzynarodowa i ponadnarodowa a suwerenno pastw W przypadku integracji midzynarodowej nie ma formalnego zagroenia dla suwerennoci pastw czonkowskich; tworzone organy - instytucje integracyjne -

33

koncentruj bowiem swoj uwag na koordynacji wewntrznej i zagranicznej polityki poszczeglnych pastw. Mog one wydawa zalecenia nie majce jednak mocy wicej wobec swych adresatw, ktrzy powinni - ale nie musz - podporzdkowa si tym zaleceniom. Zalecenia midzynarodowych organw integracyjnych s swego rodzaju propozycjami, sugestiami, czy te yczeniami wobec krajw czonkowskich. Nabieraj one mocy prawnej dopiero po zatwierdzeniu przez rzdy poszczeglnych pastw i przeksztaceniu ich w uchway, zarzdzenia bd te innego rodzaju akty prawne. W przypadku integracji ponadnarodowej organy - instytucje integracyjne - wydaj rozporzdzenia i dyrektywy oraz podejmuj decyzje obligatoryjne dla pastw czonkowskich. Mog one dotyczy rzdw, osb prawnych i fizycznych, a wic mie charakter powszechny bd te wycinkowy. Dyrektywy wi pastwa, do ktrych s skierowane, w zakresie wynikw, jakie powinny by osignite, pozostawiajc wadzom pastwowym swobod wyboru form oraz rodkw. Decyzje obowizuj w caoci strony, do ktrych s skierowane. Rozporzdzenia natomiast maj zasig oglny, obowizuj w caoci i s bezporednio stosowane we wszystkich pastwach. W dotychczasowej praktyce prbuje si stosowa rwnoczenie midzynarodow i ponadnarodow form integracji. Przyczyn jest z jednej strony - ch zapewnienia wysokiej skutecznoci dziaania instytucjom integracyjnym (czemu dobrze su uprawnienia ponadpastwowe), z drugiej za strony - potrzeba nie ograniczania zbytnio suwerennoci. W zakres stosowanego w prawie midzynarodowym pojcia suwerennoci wchodzi tzw. zwierzchnictwo terytorialne i zwierzchnictwo osobowe. Pojcie zwierzchnictwo terytorialne oznacza wyczno wadzy pastwa na jego terytorium, pojcie za zwierzchnictwo osobowe - wyczno wadzy pastwa wobec jego obywateli. Pojcie suwerennoci jest rwnie traktowane jako prawo do wycznego decydowania przez pastwo o jego sprawach wewntrznych i stosunkach zewntrznych. Dopki organy utworzone przez pastwa nalece do ugrupowania integracyjnego nie maj charakteru ponadnarodowego, dopty integracja i suwerenno zgodnie wspdziaaj. Inaczej jest natomiast w przypadku nadania ugrupowaniu integracyjnemu funkcji ponadnarodowych ; nastpuje wwczas ograniczenie wykonywania suwerennoci. O ograniczeniu wykonywania suwerennoci mona mwi wtedy, gdy w umowie o utworzeniu organizacji ponadnarodowej znajduje si wyrane postanowienie, i kade pastwo czonkowskie moe na wasne danie ,wystpi z tej organizacji, bd te jest umieszczona klauzula o obowizywaniu umowy w okrelonym czasie, po upywie ktrego jest wymagana ponowna jej ratyfikacja przez pastwa czonkowskie. Podobne skutki rodzi przypadek, gdy faktycznie jest moliwe odstpienie od umowy przez podjcie jednostronnej decyzji przez pastwo czonkowskie, mimo e w umowie taka okoliczno nie jest przewidywana. Dobrowolne ograniczenie suwerennoci wystpuje natomiast wtedy, gdy z postanowie umowy o utworzeniu organizacji ponadnarodowej wynika, e adne

34

pastwo nie moe z tej organizacji wystpi na mocy jednostronnej decyzji. aden z traktatw wspczesnych organizacji integracyjnych nie zawiera jednak tego typu klauzuli. Modele i mechanizmy integracji gospodarczej Pojecie modelu i mechanizmu integracji Przez pojcie modelu integracji bdziemy rozumieli caociowy obraz ukadu integracyjnego obejmujcy zesp jego gwnych waciwoci, w tym zwaszcza podzia kompetencji midzy organami midzynarodowymi lub ponadnarodowymi a rzdami pastw czonkowskich oraz midzy centralnymi orodkami wadzy gospodarczej w poszczeglnych krajach a przedsibiorstwami. Zgodnie z t definicj model integracji obejmuje przede wszystkim zasady podejmowania decyzji dotyczcych powiza midzynarodowych. Mechanizm integracji jest pojciem wszym od modelu i obejmuje zasady funkcjonowania rynku midzynarodowego oraz jego zwizki z rynkami poszczeglnych pastw czonkowskich. W takim rozumieniu w zakres pojcia mechanizmu integracji wchodzi przede wszystkim funkcjonowanie pienidza, cen, kursw walut, rozlicze midzynarodowych itp. zarwno w obrbie ugrupowania integracyjnego jako caoci, jak i w obrbie poszczeglnych pastw czonkowskich. Modele i mechanizmy integracji w gospodarce rynkowej W literaturze przedmiotu s rozpatrywane dwa modele integracji w gospodarce rynkowej: model integracji midzynarodowej oraz model integracji Zwolennicy modelu integracji midzynarodowej (nazywanego te modelem integracji nie regulowanej lub liberalnej) uwaaj, e wszystkie decyzje integracyjne, a wic zarwno te, ktre dotycz ustanowienia midzynarodowych wizi o podstawowym znaczeniu dla przebiegu caego procesu integracji, jak i te, od ktrych w sposb bezporedni zaley realizacja biecych operacji gospodarczych w skali midzynarodowej, powinny by podejmowane wycznie przez przedsibiorstwa w krajach czonkowskich. W takim rozumieniu zarwno rola midzynarodowych orodkw integracyjnych, jak i rola pastw czonkowskich jest bardzo ograniczona. Pastwo jest przede wszystkim strem porzdku w skali poszczeglnych krajw; utrzymuje ono praworzdno i porzdek publiczny, stosuje rodki przymusu dla ochrony zgodnych z prawem umw i kontraktw prywatnych oraz pielgnuje wolny rynek i woln konkurencj. Orodki midzynarodowe czyni to sarno w skali ugrupowania integracyjnego. Z modelem tym koresponduje mechanizm wolnego rynku i wolnego handlu, opierajcy si na zaoeniu, e podstawowymi podmiotami gospodarczymi s producenci i konsumenci, samodzielni, niezaleni od nikogo, nie krpowani ograniczeniami pastwowymi, a ceny krajowe i midzynarodowe, kursy walut, stopa procentowa itp. s ustalane na rynku w wyniku wolnej gry si rynkowych. Tylko rynek powinien w tym rozumieniu informowa i pobudza przedsibiorstwa do takiej produkcji, jakiej wymagaj konsumenci. Tego typu model integracji i mechanizm z nim zwizany s konstrukcj teoretyczn, postulatywn, celem, do ktrego - zdaniem jego zwolennikw - powinna zmierza integracja w gospodarce rynkowej.

35

Alternatywnym rozwizaniem jest model integracji ponadnarodowej (nazywany te modelem integracji regulowanej lub instytucjonalnej), w ktrym zarwno orodek ponadnarodowy, jak i orodki narodowe uzyskuj uprawnienia do oddziaywania na procesy integracyjne w obrbie ugrupowania. W tym modelu rwnie wszystkie decyzje dotyczce powiza midzy-; narodowych s podejmowane przez przedsibiorstwa, ale rola pastw czonkowskich i orodka ponadnarodowego daleko wykracza poza funkcje stra porzdku: Mog one porednio oddziaywa na decyzje przedsibiorstw za pomoc subwencji, ce, ogranicze parataryfowych i pozataryfowych polityki kursu walutowego, stopy procentowej, polityki budetowej itp. Modelowi temu odpowiada mechanizm rynkowy sprzony z interwencjonizmem pastwowym. Tego typu model i mechanizm z nim zwizany koresponduj z rozwizaniami stosowanymi w praktyce w gospodarce rynkowej, zwaszcza w Unii Europejskiej. Najprostszym rozwizaniem jest strefa wolnego handlu. Oznacza ona likwidacj ce i ogranicze ilociowych w handlu midzy okrelon grup krajw. Kraje te zachowuj jednoczenie autonomiczn zewntrzn taryf celn i prowadz wasn niezalen polityk handlow wobec krajw trzecich. Przykadem strefy wolnego handlu jest EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu), utworzona na podstawie ukadu, ktry wszed w ycie w maju 1960 r. W przypadku gdy kraje tworzce stref wolnego handlu wprowadzaj ujednolicone ca zewntrzne (wobec krajw trzecich), mamy do czynienia z uni celn. Unia celna sprzyja rozwojowi handlu wzajemnego krajw czonkowskich i ogranicza rozwj handlu z krajami trzecimi. Mona tu zatem mwi o preferencyjnym i dyskryminacyjnym dziaaniu ca w unii celnej, tzn. preferowaniu importu z krajw unii i dyskryminowaniu importu w stosunku do handlu wzajemnego z krajw trzecich. Preferencja polega w tym przypadku na zniesieniu i niestosowaniu ce oraz ogranicze w obrotach handlowych midzy krajami unii (preferencja taka ma miejsce rwnie w strefie wolnego handlu), dyskryminacja za - na wprowadzeniu i stosowaniu wsplnej dla krajw unii zewntrznej taryfy celnej. Unia celna wywiera dwojaki wpyw na handel zagraniczny krajw unii: wywouje efekt przesunicia i efekt kreacji handlu. Oba te efekty mog zreszt wystpi take w strefie wolnego handlu lub - na skutek wprowadzenia jakichkolwiek preferencji celnych - nawet bez tworzenia unii celnej albo strefy wolnego handlu. Efekt przesunicia handlu (trade diversion effect) wyraa si w zwikszeniu udziau krajw nalecych do unii celnej w handlu krajw-czonkw unii oraz w zmniejszeniu udziau krajw trzecich, w wyniku przesunicia si rde zakupu okrelonych towarw z krajw nawet o niszych kosztach produkcji, lecz pozostajcych na zewntrz unii, do krajw wchodzcych w skad unii celnej. U podstaw efektu przesunicia znajduje si zrnicowanie stawek celnych; wewntrz unii pozostaj one zniesione, natomiast w stosunkach z krajami trzecimi s nadal stosowane.

36

Efekt kreacji handlu (trade creation effect) wyraa si we wzrocie wolumenu wzajemnych obrotw handlowych krajw tworzcych uni celn -w wyniku usunicia ce i innych barier w handlu midzy krajami unii oraz wprowadzenia wsplnej zewntrznej taryfy celnej. Zniesienie ce wewntrz unii powoduje, i pewne rodzaje towarw wytwarzane w poszczeglnych krajach unii mog by, odwrotnie ni poprzednio, oferowane na rynkach innych krajw unii po cenach konkurencyjnych w stosunku do towarw miejscowych. Efekt kreacji handlu mona jednoczenie rozpatrywa znacznie szerzej, przy zaoeniu, e unia celna ma wpyw nie tylko na handel krajw do niej nalecych, lecz take na handel midzynarodowy w ogle. W takim znaczeniu efekt kreacji handlu wywoany utworzeniem unii celnej wyraa oglny wzrost popytu na import w krajach unii, jak rwnie zmiany popytu na import w krajach trzecich. Wsplny rynek jest wysz od strefy wolnego handlu i unii celnej form integracji; oznacza on bowiem nie tylko zniesienie ce we wzajemnych obrotach i wprowadzenie wsplnej taryfy celnej wobec krajw trzecich, lecz, take swobod przepywu kapitau i siy roboczej w obrbie ugrupowania integracyjnego. Stwarza to lepsze warunki do niezakconego funkcjonowania mechanizmu wolnej konkurencji, a w konsekwencji lepsze moliwoci dostosowawcze ni w przypadku strefy wolnego handlu i unii celnej -prze optymaln alokacj siy roboczej, rozwj produkcji na wielk skal, szybsze wprowadzanie postpu technicznego itp. Utworzenie wsplnego rynku wymaga zwaszcza ujednolicenia polityki cenowej w obrbie ugrupowania Przykadem tego typu rozwizania, cho nie do koca zgodnym z zaoeniami, jest wsplny rynek produktw rolnych Unii Europejskiej. Unia walutowa obejmuje, poza stref wolnego handlu, uni celn i wsplnym rynkiem, koordynacj (lub unifikacj) polityki walutowej prowadzonej przez kraje wchodzce w skad ugrupowania integracyjnego W zakres tej koordynacji wchodzi ograniczanie (do z gry okrelone przedziau) waha kursw walutowych, tworzenie wsplnych rezerw walutowych, wprowadzenie jednolitej waluty midzynarodowej, bezwarunkowa pomoc kredytowa itp. Unia ekonomiczna obejmuje, poza stref wolnego handlu, uni celn wsplnym rynkiem i uni walutow, koordynacj (lub unifikacj) szczeglnych dziedzin polityki ekonomicznej, i to zarwno oglnej, i w poszczeglnych dziaach gospodarki. O penej unii ekonomicznej mona by mwi wwczas, gdy na obszarze integrujcych si pastw wszystkie waniejsze z punktu widzenia funkcjonowania wsplnego rynku dziedziny polityki gospodarczej zostayby objte wspln lub skoordynowan polityk, wprowadzono by wspln walut, a wadz ekonomiczn w najwaniejszych dziedzinach sprawowayby organy ponadnatrodowe. Unia polityczna oznacza koordynacj (lub unifikacj) zarwno polityki wewntrznej, jak i zagranicznej krajw wchodzcych w skad ugrupowania integracyjnego. W praktyce ta wanie sfera napotyka szczeglnie due kopoty w procesie integracji regionalnej i jest traktowana jako ukoronowanie de integracyjnych krajw czonkowskich. Prby integracji regionalnej w gospodarce centralnie planowanej

37

Zupenie odmienny model integracji midzynarodowej i mechanizm z nim zwizany prboway zastosowa kraje Europy rodkowej i Wschodniej, powoujc w 1949 r. Rad Wzajemnej Pomocy Gospodarczej". W modelu tym (nazywanym policentrycznym) zarwno decyzje dotyczce ustanawiania midzynarodowych wizi o podstawowym znaczeniu dla przebiegu caego procesu integracyjnego, jak i decyzje, od ktrych w sposb bezporedni zaley realizacja biecych operacji gospodarczych w skali midzynarodowej, skupiono w wielu rwnorzdnych orodkach narodowych. Orodek midzynarodowy pozbawiono natomiast jakiegokolwiek prawa do podejmowania decyzji; peni on tylko funkcje koordynacyjne, ktrych wyniki byy przekazywane krajom czonkowskim w formie zalece. Cech tego modelu by jednoczenie brak mechanizmu rynku midzynarodowego, ktrego uczestnikami byyby przedsibiorstwa z krajw czonkowskich, uprawnione do podejmowania samodzielnych decyzji. Wszelkie kontakty na szczeblu wykonawczym midzy przedsibiorstwami - miay jedynie charakter wykonawczy. W modelu tym prbowano zbudowa powizania integracyjne midzy krajami czonkowskimi wycznie za pomoc narzdzi administracyjnych, takich jak: umowy midzynarodowe, koordynacja planw gospodarczych, procedura konsultacyjna na rnych szczeblach centralnej administracji pastw czonkowskich itp. Takie narzdzia mechanizmu ekonomicznego, jak ceny, kursy walut, pienidz, rozliczenia, nie odgryway aktywnej roli w tym procesie. Funkcje orodka midzynarodowego koordynujcego dziaalno gospodarcz krajw Europy rodkowej i Wschodniej penia Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i jej organy. Koordynacj caoci zajmowaa si Sesja - najwyszy organ RWPG. Okrelaa ona formy i metody wspdziaania krajw czonkowskich. Koordynacj odcinkowego wspdziaania tych krajw zajmoway si komitety i komisje. Ich liczba bya zmienna. Komisje przygotowyway projekty uchwa podejmowanych nastpnie prze komitety bd Sesj RWPG. Funkcje koordynacyjne peniy ponadto midzynarodowe organizacje gospodarcze, majce charakter zrzesze poziomych. Byy one tworzone na podstawie specjalnych porozumie midzynarodowych. Funkcje koordynacyjne peniy take midzynarodowe zjednoczenia gospodarcze; oprcz koordynacji prowadziy one wasn dziaalno gospodarcz. Rozwizanie to nie doprowadzio jednak do rozwoju powiza integracyjnych w obrbie pastw czonkowskich. Wrcz odwrotnie, w je ramach utrzymyway si tendencje do autarkii. Poszczeglne kraje czonkowskie rozbudowyway nadal wszystkie rodzaje produkcji, widzc w i porcie jedynie moliwo dostpu do towarw niezbdnych, ktry u siebie nie mogy (jeszcze) produkowa, w eksporcie za - rdo de niezbdnych do kompensowania wydatkw importowych. Z oporem postpowa rozwj specjalizacji i kooperacji produkcji. W szcztkowej formie dokonywano przepyww czynnikw produkcji (pracy, kapitau) W 1990 r. RWPG zostaa formalnie rozwizana, udzia handlu wzajemnego wielokrotnie si obniy, a wizi specjalizacyjne i kooperacyjne (nawet te szcztkowe) przerwano. Integracja regionalna w krajach rozwijajcych si W krajach rozwijajcych si rwnie wystpuj tendencje do polityki regionalnej. Wrd wielu ugrupowa integracyjnych, jakie tu pokazano na uwag zasuguj:

38

 Wsplny Rynek Ameryki rodkowej (CACM), Stowarzyszenie Wolnego Handlu Ameryki aciskiej (LAFTA), przeksztacone nastpnie w Stowarzyszenie Integracyjne Ameryki rodkowej (LAIA), Wsplnota Karaibska (CARICOM), Andyjski Wsplny Rynek (AMC), Stowarzyszenie Narodw Azji Poudniowo-Wschodniej (ASEAN), Wsplnota Gospodarcza Pastw Afryki Zachodniej (ECOWAS), Wsplnota Gospodarcza Afryki Zachodniej (CEAO). Zainteresowanie krajw rozwijajcych si integracj regionaln wynika z odmiennych przyczyn ni krajw rozwinitych gospodarczo; kraje rozwijajce si szukaj w integracji moliwoci rozwizania problemw gospodarczych, jakie przeywaj, w tym zwaszcza trudnoci w uprzemysowieniu. Tworzc ugrupowania integracyjne, poszukuj one sposobw poczenia skromnych na og moliwoci kapitaowych, surowcowych itp., eliminacji struktur konkurencyjnych, rozszerzenia rynkw zbytu. Postp w integracji regionalnej krajw rozwijajcych si jest jednak niewielki. Przyczyny tego s rnorakie. Wrd nich szczeglnie wane znaczenie ma brak odpowiedniej infrastruktury wicej zainteresowane kraje, co w niektrych regionach sprowadza t integracj do zera. Wan przyczyn jest take brak komplementarnych struktur gospodarczych; w przewaajcej czci przypadkw struktury te nawet s konkurencyjne i, co waniejsze, maj charakter surowcowo-rolniczy. Nie bez znaczenia jest te fakt, e prbujce si integrowa kraje rozwijajce si s wysoce zrnicowane pod wzgldem poziomu rozwoju, potencjau ekonomicznego itp. Rwnie brak stabilnoci politycznej w tych krajach rodzi konflikty hamujce rozwj wsppracy. Integracja regionalna w krajach rozwijajcych si w duym stopniu jest prb naladowania procesw zachodzcych w krajach wysoko uprzemysowionych. Ze wzgldu jednak na wspomniane trudnoci postpuje ona nieporwnanie wolniej, a w niektrych przypadkach w ogle jej nie ma mimo formalnie istniejcych organizacji integracyjnych.

15.Organy Unii Europejskiej

Zgodnie z traktatami zaoycielskimi organami (instytucjami) Wsplnot Europejskich s:
39

Rada Europejska Parlament Europejski Rada Unii Europejskiej Komisja Europejska Trybuna Sprawiedliwoci Trybuna Obrachunkowy Rad i Komisj wspieraj: Komitet Ekonomiczno-Spoeczny, Komitet Staych Przedstawicieli, Komitet Regionw Instytucje Unii maj siedziby w trzech miastach: Strasburgu (Parlament Europejski) Luksemburgu (Europejski Trybuna Sprawiedliwoci i Trybuna Obrachunkowy) Brukseli (Komisja Europejska i Rada Unii Europejskiej).

Rada Europejska
Rada Europejska (nie naley jej myli z Rad Europy i Rad Unii Europejskiej) wytycza strategiczne cele rozwoju Unii. Pozostaje ona poza systemem instytucjonalnym traktatw wsplnotowych. Pocztki Rady Europejskiej wia si ze szczytami przywdcw pastw czonkowskich Wsplnot (od 1961), natomiast swoj obecn form (systematycznych spotka szefw rzdw pastw czonkowskich Wsplnot Europejskich) posiada od 1974 roku. Obrady odbywaj si co najmniej dwa razy w roku, pod przewodnictwem gowy pastwa lub szefa rzdu pastwa czonkowskiego, ktremu przypada przewodnictwo w Unii Europejskiej. Przewodnictwo trwa p roku i zmienia si rotacyjnie. Miejsce Rady Europejskiej w strukturze Wsplnot Europejskich zostao potwierdzone w Jednolitym Akcie Europejskim oraz Traktacie o Unii Europejskiej. Ma ona inspirowa polityk Unii Europejskiej, stwarza warunki dla rozwizania najtrudniejszych kwestii i podejmowa kierunkowe decyzje. Obecnie w jej skad wchodzi przewodniczcy Komisji Europejskiej. Rada Unii Europejskiej Rada Unii Europejskiej skada si z przedstawicieli szczebla ministerialnego wszystkich pastw czonkowskich, reprezentujcych interesy swoich pastw. Moe wystpowa w kilku postaciach: jako Rada do Spraw Oglnych (ministrowie spraw zagranicznych pastw czonkowskich ) lub Rada Specjalna - tzw. branowa (ministrowie rolnictwa, przemysu, spraw wewntrznych itd.). Najwanieszym zadaniem Rady jest koordynowanie oglnej polityki gospodarczej, rozpatrywanie i uchwalanie wszelkiego rodzaju wsplnotowych aktw prawnych, a take zawieranie umoww midzynarodowych na podstawie uprawnie udzielonych jej przez Komisj po porozumieniu z Parlamentem Europejskim. Bierze ona take udzia w tworzeniu wsplnej polityki zagranicznej i zapewnianiu bezpieczestwa. Wsppracuje z innymi organami w dziedzinie wymiaru sprawiedliwoci i spraw wewntrznych. Posiedzenia Rady Unii Europejskiej zwouje zasadniczo i kieruje nimi jej przewodniczcy, mog by take zwoywane z inicjatywy jednego z jej czonkw lub

40

Komisji Europejskiej. Urzd przewodniczcego peni kolejno przedstawiciele wszystkich pastw (po 6 miesicy).

Parlament Europejski
Parlament Europejski nie stanowi prawa w Unii Europejskiej, ale uczestniczy w procesie decyzyjnym. Ma te uprawnienia dotyczce uchwalania budetu oraz zatwierdzania ukadw stowarzyszeniowych. Kontroluje prac Komisji Europejskiej udzielajc jej absolutorium, ma wpyw na przyjmowanie do Unii Europejskiej nowych czonkw, mianuje rzecznika praw obywatelskich. Moe take ustanawia tymczasowe Komitety Dochodzeniowe, badajce ewentualne wykroczenia lub nieprawidowoci w stosowaniu prawa wsplnotowego (europejskiego). Wybiera Rzecznika Praw Obywatelskich.
Parlament skada si z przedstawicieli pastw czonkowskich Unii, wybieranych w wyborach

powszechnych i bezporednich (na okres 5 lat). Obecnie liczy 626 deputowanych. Od 1962 by organem EWG, a powsta w 1958 jako Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne wywodzce si z Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali. Posowie nie tworz grup reprezentujcych poszczeglne pastwa, lecz politycznie zorientowane frakcje. Parlament Europejski obraduje w Strasburgu, a komisje parlamentarne i poszczeglne frakcje - w Brukseli.

Komisja Europejska
Nazywana jest "stranikiem traktatw" do chwili Traktatu o Unii Europejskiej - Komisja Wsplnot Europejskich. Jeden z najwaniejszych elementw wsplnotowego systemu instytucjonalnego. Od poczenia w 1967 cia wykonawczych trzech Wsplnot, pozostaje organem Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali, Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej i Europejskiej Wsplnoty Energii Atomowej. Jej kompetence to: prawo inicjatywy prawodawczej, reprezentacja interesw i koordynacja dziaa Wsplnot (wewntrz i na zewntrz Unii Europejskiej), kontrola stosowania prawa wsplnotowego (europejskiego) oraz realizacja postanowie zawartych w traktatach i aktach prawnych przyjtych przez Wsplnoty. W realizacji przyznanych jej uprawnie posiada du samodzielno. O jej rozwizaniu decyduje Parlament Europejski. Obecnie liczy 20 komisarzy wybieranych na 5 lat (jeden lub dwch komisarzy z kadego pastwa czonkowskiego, w tym przewodniczcy i jego dwch zastpcw).

Trybuna Sprawiedliwoci
Trybuna Sprawiedliwoci zapewnia przestrzeganie prawa wsplnotowego, peni funkcj sdu midzynarodowego, konstytucyjnego, administracyjnego. Orzeka o zgodnoci aktw prawnych wydawanych przez instytucje Wsplnot z traktatami Wsplnot. Rozpoznaje spory midzy pastwami lub midzy Komisj Europejsk i pastwami, wynikajce ze stosowania prawa europejskiego. Trybuna jest take instancj odwoawcz od decyzji Komisji. Skada si z 15 sdziw, ktrymi s obywatele pastw czonkowskich Unii. Ich kadencja trwa 6 lat i moe by odnawiana. Przewodniczcego wybieraj sdziowie spord siebie. Trybuna Sprawiedliwoci obraduje na sesjach plenarnych i w sprawach szczeglnych moe tworzy 3-5-osobowe izby.

Trybuna Obrachunkowy
Trybuna Obrachunkowy (nazywany te Europejskim Trybunaem Rewidentw
41

Ksigowych lub Trybunaem Rewizyjnym) sprawuje kontrol nad dochodami i wydatkami Wsplnot oraz bada, czy finansami wsplnotowymi zarzdzano waciwie i zgodnie z prawem. Funkcje swe spenia wraz z Parlamentem Europejskim i Rad Unii Europejskiej, organami odpowiedzialnymi za kwestie budetowe. W jego skad wchodzi 15 czonkw (rewidentw)mianowanych na 6 lat. Dziaa w Luksemburgu od 1975 na mocy ukadu, ktry wszed w ycie od 1 VI 1977.

Komitet Regionw
Komitet Regionw jest organem doradczym, z ktrym Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska konsultuj si w sprawach regionalnych i lokalnych (na obszarze Unii istnieje ok. 200 regionw). Komitet skada si z 222 przedstawicieli regionalnych i lokalnych jednostek samorzdowych.

Komitet Staych Przedstawicieli

Komitet Staych Przedstawicieli jest instytucj pomocnicz trzech Wsplnot Europejskich. Odpowiada za przygotowanie prac Rady Unii Europejskiej. Zajmuje si wypracowywaniem zgodnego stanowiska pastw czonkowskich w sprawie propozycji Komisji Europejskiej, jeszcze zanim zostan one wpisane do porzdku obrad Rady Unii. Komitet skada si z ambasadorw pastw czonkowskich Unii, akredytowanych przy Wsplnotach Europejskich. W ramach COREPER'u dziaa 200 grup roboczych.

Komitet Ekonomiczno-Spoeczny
KES jest wsplnym organem Europejskiej Wsplnoty Energii Atomowej i Wsplnoty Europejskiej. Wypracowuje stanowiska w sprawach gospodarczych i spoecznych. W jego skad wchodzi 222 reprezentantw rodowisk gospodarczych i spoecznych producentw, rolnikw, przewonikw, pracownikw najemnych, kupcw, rzemielnikw i przedstawicieli wolnych zawodw.

Cztery wolnoci rynku UE

Wolno przepywu towarw - opiera si m.in. na: dostosowaniu lub wzajemnej akceptacji norm i przepisw, zniesieniu kontroli granicznych oraz harmonizacji podatkw. Wolno przepywu usug - sprowadza si przede wszystkim do liberalizacji usug finansowych, otwarcia rynku usug transportowych i telekomunikacyjnych oraz harmonizacji metod kontroli bankw i ubezpiecze. We wszystkich pastwach Unii Europejskiej sektor usug dysponuje najwieksz iloci miejsc pracy. Udzia usug w produkcie krajowym brutto Unii wynosi a 62 proc. (dla porwnania 35 proc. -przemys). Wolno przepywu kapitau - opiera si m.in. na deniu do wsplnego rynku usug finansowych i liberalizacji obrotu papierami wartociowymi. Obywatele Unii mog np. swobodnie wykonywa operacje bankowe we wszystkich krajach czonkowskich Unii. Wolno ruchu osobowego - to prawo do pracy, ycia, osiedlania si i korzystania ze wszystkich dbr socjalnych w miejscu pobytu na terytorium caej Unii Europejskiej, bez wzgldu na przynaleno pastwow.
42

Proces decyzyjny
Proces decyzyjny we Wsplnotach Europejskich, sposb podejmowania decyzji w ramach Unii Europejskiej. Ksztatowa si w cigu rozwoju integracji europejskiej. Obejmuje 3 etapy - inicjatyw, opini i decyzj. Bior w nim udzia instytucje UE: Komisja Europejska jako organ inicjujcy, Parlament Europejski w wyznaczonych przez Traktat z Maastricht granicach i Rada Unii Europejskiej, ktra podejmuje ostateczn decyzj jako organ prawodawczy. 4 gwne procedury procesu: konsultacja, zgoda, wsppraca i wspdecydowanie. Od chwili Jednolitego Aktu Europejskiego (1987) i po modyfikacjach wprowadzonych przez Traktat z Maastricht zacz obowizywa nastpujcy mechanizm: Komisja wysuwa projekt z wasnej inicjatywy, na wniosek Parlamentu lub Rady UE, ktra jednak nie moe podj decyzji bez formalnego wniosku Komisji; wnioski trafiaj do Rady UE, potem do doradczych komitetw oraz Parlamentu. Opinie Parlamentu oraz Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego s przekazywane Komisji, ktra moe je uwzgldni. Projekty wracaj do drugiego czytania do Rady UE i parlamentu, nastpnie trafiaj do Rady, ktra podejmuje decyzje. Parlament moe odrzuci projekt legislacyjny w zakresie: swobody przenoszenia si pracownikw, wzajemnego uznawania dyplomw, ochrony rodowiska, harmonizacji prawa niezbdnej do funkcjonowania wsplnego rynku sieci transeuropejskiej, edukacji, kultury i zdrowia publicznego. Jeli Rada nie godzi si z decyzj Parlamentu, moe jedynie doprowadzi do zwoania Komitetu Pojednawczego, ale w przypadku braku kompromisu - projekt upada. Osobn rol peni Rada Europejska, jako inspirator procesw integracyjnych, na podstawie jej dyrektyw Rada UE ma podejmowa decyzje w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczestwa. Dalsze modyfikacje procesu decyzyjnego byy rozwaane w trakcie Konferencji Midzyrzdowej, zakoczonej podpisaniem Traktatu w Amsterdamie (1997). Jednak nie zdobyto si na przeprowadzenie zapowiadanych reform instytucjonalnych. Spr toczy si m.in. o cakowite lub bardzo szerokie odstpienie od zasady jednomylnoci na rzecz gosowania wikszociowego (biorc pod uwag liczb ludnoci w krajach). Reforma procesu decyzyjnego w kierunku wikszej przejrzystoci i efektywnoci dziaania jest niezbdna szczeglnie w kontekcie moliwego poszerzenia UE o nowych czonkw.

Trzy filary Unii

Unia wspiera si na trzech filarach. Pierwszy - o charakterze gospodarczym - to Wsplnoty Europejskie: Wsplnota Europejska (WE), Europejska Wsplnota Wgla i Stali (EWWiS) oraz Europejska Wsplnota Energii Atomowej (Euratom). Drugim filarem jest wsplna polityka zagraniczna i bezpieczestwa. Trzeci obejmuje zadania z zakresu wymiaru sprawiedliwoci i spraw wewntrznych. Wsplnota Europejska (dawna nazwa: Europejska Wsplnota Gospodarcza - EWG), powstaa w 1957 r. na mocy Traktatu Rzymskiego zawartego przez sze pastw: Belgi, Francj, Holandi, Luksemburg, Wochy i Niemcy. Gwne osignicie

43

Wsplnoty Europejskiej to ustanowienie rynku wewntrznego, opartego na wolnym przepywie towarw, usug, osb i kapitau midzy pastwami czonkowskimi. Uwieczeniem integracji gospodarczej bdzie utworzenie unii gospodarczej i walutowej, ktra doprowadzi ma m.in. do zastpienia walut narodowych wspln walut - euro. Europejska Wsplnota Wgla i Stali (EWWiS) - powstaa w 1951 r. na mocy Traktatu Paryskiego, ktry podpisano na 50 lat (termin ten upywa 23 lipca 2002 r.). Istot dziaania EWWiS jest wsplny rynek pastw czonkowskich na surowce i produkty przemysu wglowego i stalowego. Europejska Wsplnota Energii Atomowej (Euratom) powstaa, podobnie jak EWG, na mocy Traktatu Rzymskiego z 1957 r. Jej gwnym celem jest pokojowe wykorzystanie energii jdrowej. Na mocy tzw. traktatu fuzyjnego, od 1967 r. wszystkie trzy Wsplnoty (Europejska Wsplnota Wgla i Stali, Europejska Wsplnota Energii Atomowej oraz Wsplnota Europejska) maj wsplne organy.

Orzecznictwo Trybunau Sprawiedliwoci i Sdu Pierwszej Instancji.

Porzdek prawny Wsplnot jest stale wzbogacany o orzecznictwo Trybunau Sprawiedliwoci i Sdu Pierwszej Instancji, ktre dokonujc interpretacji prawa wsplnotowego (europejskiego) przyczyniaj si do rozwoju acquis communautaire; Kompetencje Trybunau nie upowaniaj go do aktywnego uczestnictwa w procesach podejmowania decyzji, pozwalaj mu jednake wywiera istotny wpyw na ksztat i dziaanie mechanizmu podejmowania decyzji we Wsplnotach. Trybuna nie tylko interpretuje przepisy, ustanowione przez inne organy wsplnotowe (Rada i Komisja), ale take kreuje prawo. Wrd uprawnie Trybunau mona wyrni: rozstrzyganie sporw, wydawanie opinii w trybie art. 228 pkt. 6 Traktatu Rzymskiego oraz udzielanie odpowiedzi na pytania sdw krajowych. porzdek prawny Wsplnot jest stale wzbogacany o orzecznictwo Trybunau Sprawiedliwoci i Sdu Pierwszej Instancji, ktre dokonujc interpretacji prawa wsplnotowego (europejskiego) przyczyniaj si do rozwoju acquis communautaire; kompetencje Trybunau nie upowaniaj go do aktywnego uczestnictwa w procesach podejmowania decyzji, pozwalaj mu jednake wywiera istotny wpyw na ksztat i dziaanie mechanizmu podejmowania decyzji we Wsplnotach. Trybuna nie tylko interpretuje przepisy, ustanowione przez inne organy wsplnotowe (Rada i Komisja), ale take kreuje prawo. Wrd uprawnie Trybunau mona wyrni: rozstrzyganie sporw, wydawanie opinii w trybie art. 228 pkt. 6 Traktatu Rzymskiego oraz udzielanie odpowiedzi na pytania sdw krajowych.

16.WSPLNA POLITYKA ROLNA UNII EUROPEJSKIEJ

Podstawowe cele i zasady Wsplnej Polityki Rolnej

44

Wsplna Polityka Rolna (WPR) to najlepiej rozwinity i najbardziej kosztowny sektor polityki gospodarczej w Unii Europejskiej (UE). W przeciwiestwie do pozostaych sektorw gospodarki, ktre funkcjonuj na zasadach rynkowych, rolnictwo jest szczeglnie wspierane i chronione. Plany utworzenia w Europie wsplnego rynku rolnego istniay jeszcze przed utworzeniem Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej (EWG). Jednak podstawowe zasady Wsplnej Polityki Rolnej okrelone zostay dopiero w Traktacie ustanawiajcym EWG. 25 marca 1957 r. w Rzymie Traktat ten podpisao sze pastw: Francja, Niemcy, Belgia, Holandia, Luksemburg i Wochy. Przyjcie wsplnej polityki w dziedzinie rolnictwa miao przyczyni si do realizacji podstawowego celu Wsplnoty, jakim byo popieranie harmonijnego rozwoju dziaalnoci gospodarczej, umacnianie stabilnoci, podnoszenie poziomu ycia i ustanowienie cilejszych stosunkw pomidzy pastwami czonkowskimi. Pastwa tworzce EWG dyy do zapewnienia staej poday ywnoci oraz poprawy poziomu ycia ludnoci wiejskiej. Traktat zakada, e w celu zapewnienia sprawnego dziaania i rozwoju wsplnego rynku produktw rolnych, czonkowie Wsplnoty ustal wspln polityk roln i bd j stopniowo rozwija. Cele Wsplnej Polityki Rolnej Do najwaniejszych celw WPR nale: zwikszenie wydajnoci produkcji rolnej w drodze rozwoju postpu technicznego, zapewnienie racjonalnego rozwoju produkcji rolnej oraz penego wykorzystania czynnikw produkcji, zwaszcza siy roboczej, zapewnienie odpowiedniego poziomu ycia ludnoci rolniczej, przede wszystkim przez podniesienie indywidualnego dochodu osb zatrudnionych w rolnictwie, stabilizacja rynkw rolnych, zapewnienie cigoci dostaw ywno2ci, zapewnienie odpowiednich cen dla konsumentw. WPR mona podzieli na dwie czci. S to: System organizacji rynkw rolnych, majcy na celu zapewnienie rolnikom odpowiedniego poziomu dochodw oraz ochron rolnictwa wsplnotowego przed konkurencja wiatow; Polityka strukturalna, ktra wspiera przemiany strukturalne w rolnictwie i na obszarach wiejskich. Zasady Wsplnej Polityki Rolnej WPR zostaa oparta na trzech podstawowych zasadach: Jednolito rynku - zniesienie wszelkich ogranicze w handlu produktami rolnymi pomidzy krajami Wsplnoty, oraz wprowadzenie wsplnych jednolitych regulacji dotyczcych funkcjonowania rynku rolnego (wsplne ceny, reguy konkurencji, harmonizacja przepisw administracyjnych, weterynaryjnych, ochrony rodowiska, wsplne przepisy w handlu z krajami trzecimi). Preferencje dla krajw czonkowskich - pierwszestwo zbytu towarw rolnych pochodzcych z krajw czonkowskich, rozbudowany system ochrony przed importem rolnym z krajw trzecich.

45

Solidarno finansowa - wsplne i solidarne ponoszenie kosztw prowadzenia WPR. Koszty obciaj wszystkie pastwa czonkowskie, niezalenie od stopnia w jakim korzystaj one ze rodkw przeznaczonych na finansowanie WPR. Organizacja rynkw rolnych Wsplny rynek rolny obejmuje rolnictwo i handel produktami rolnymi. Przez produkty rolne rozumie si produkty ziemi, hodowli i rybowstwa oraz bezporednio z nimi zwizane produkty pierwszego stopnia przetworzenia. Traktat przewidywa, e dla osignicia celw WPR utworzona zostanie wsplna organizacja rynkw rolnych, ktra moe obj wszystkie dziaania niezbdne do realizacji celw wsplnej polityki rolnej, w szczeglnoci ustala ceny, subwencje, rekompensaty, zasady skadowania i dystrybucji oraz mechanizmy stabilizacji eksportu i importu. Wsplna organizacja rynkw ma za zadanie wykluczy wszelk dyskryminacj midzy producentami lub konsumentami Wsplnoty. Tworzona wsplna polityka cen na rynku rolnym musi opiera si na wsplnych kryteriach i jednolitych metodach kalkulacji. W zalenoci od rodzaju produktu wsplna organizacja rynku przyj miaa jedn z nastpujcych form: 1. Wsplne zasady w dziedzinie konkurencji; 2. Obowizkowa koordynacji rnych krajowych organizacji rynkw rolnych; 3. Europejska organizacja rynku. W praktyce zrealizowano wariant trzeci. Stworzono jedn, wspln dla wszystkich krajw czonkowskich, organizacj rynku rolnego. Poniewa rynek rolny nie jest jednolity, lecz skada si z wielu bran, dla kadego rynku branowego powstay odrbne regulacje. Istnieje wic wiele wsplnych rynkw branowych, np.: rynek zboowy, mleka i przetworw mlecznych, woowiny i cielciny, wieprzowiny, baraniny, jaj i misa drobiowego, wina, ziemniakw, cukru, warzyw i owocw, i inne. Ze wzgldu na specyfik poszczeglnych rynkw branowych powstay rne modele wsplnej organizacji rynkw. Do podstawowych form nale: Wsplna organizacja rynku w oparciu o interwencj na rynku wewntrznym i zewntrzn ochron. Obejmuje ona skup interwencyjny, gdy cena rynkowa spadnie poniej ustalonej, minimalnej ceny gwarantowanej oraz ochron przed tanim importem przez system wysokich ce, opat wyrwnawczych i subsydiowanie eksportu rolnego (np. zboa, ry, cukier, mleko i produkty mleczarskie, woowina, wieprzowina, baranina, wino stoowe, niektre owoce i warzywa). Wsplna organizacja rynku w oparciu o zewntrzn ochron, lecz bez interwencji na rynku wewntrznym. Obejmuje ona ochron przed tanim importem przez system ce i opat wyrwnawczych oraz subsydiowanie eksportu nadwyek produktw rolnych (np. jaja, drb, wina inne ni stoowe, wiele owocw i warzyw). Wsplna organizacja rynku w oparciu o dopaty na hektar upraw lub okrelon ilo produkcji (np. len, konopie, chmiel, nasiona)1. 1.3.1. Instrumenty wsplnej polityki rynkowej Podstawowym elementem organizacji rynkw rolnych jest system gwarancyjno cenowy, regulujcy zarwno ceny na rynku wewntrznym wsplnoty jak i w handlu z krajami trzecimi.

46

Wsplna polityka rynkowa obejmuje: System cen gwarantowanych na produkty rolne; System cen podw rolnych obejmuje trzy rodzaje cen: Cena "docelowa" (kierunkowa, podstawowa) - cena, ktra wedug ustale wsplnotowych powinna si uksztatowa na rynku wewntrznym, biorc pod uwag warunki rynkowe. Nie jest to cena obowizkowa, ale cena ktra ma pomc producentom w planowaniu produkcji. Cena "interwencyjna" (skupu) - cena gwarantowana, ktr producent otrzyma sprzedajc swj produkt instytucji interwencyjnej, w sytuacji gdy poda artykuw rolnych bdzie tak wysoka, e zagrozi obnieniem ceny rynkowej poniej przewidywanego poziomu. Cena interwencyjna jest nisza od ceny docelowej, aby zachci producentw do poszukiwania odbiorcw na rynku. Cena "progowa" - cena minimalna, po ktrej produkt sprowadzony z kraju trzeciego moe zosta sprzedany na rynku Wsplnoty. Jest ona zbliona do ceny docelowej. Jeeli cena wiatowa importowanego towaru jest nisza od ceny progu, importer musi pokry rnic. Interwencyjne zakupy na rynku rolnym - skup podw rolnych przez instytucje interwencyjne w sytuacji, gdy wysoka poda artykuw rolnych zagraa spadkiem ceny rynkowej poniej okrelonego poziomu. Interwencja moe by automatyczna lub uznaniowa. System wysokich ce importowych i opat wyrwnawczych - wprowadzajc produkt na rynek Wsplnoty importer paci opat wyrwnawcz (lub co importowe), ktra stanowi rnic pomidzy cen progow, a nisz cen na rynkach wiatowych. Opaty wyrwnawcze wpywaj do budetu Wsplnoty jako rodki wasne. Zgodnie ze wskazwkami porozumienia kocowego Rundy Urugwajskiej Ukadu Oglnego w sprawie Ce i Handlu GATT opaty wyrwnawcze zastpowane s cami importowymi, ktre faktycznie peni funkcj stosowanych wczeniej opat. Kontyngenty importowe - ilociowe ograniczenia importu. Subsydia do eksportu - eksporter sprzedajc produkty do krajw trzecich otrzymuje dopat w wysokoci rnicy pomidzy wysz cen na rynku Wsplnoty, a nisz cen na rynku wiatowym. System kwot produkcyjnych (progw gwarancji) - okrelona wielko produkcji w danym sektorze, ktra stanowi granic gwarantujc skup po penej cenie interwencyjnej. Jeeli produkcja przekroczy ustalony limit, gwarantowana cena interwencyjna zostaje obniona, przy ustalaniu cen na nastpny rok. System ekonomicznej wspodpowiedzialnoci producentw, ktrzy przekroczyli przydzielony im puap produkcji. Przekroczenie progu gwarancji powoduje utrat gwarancji cenowej na produkcj ponad przydzielony limit lub te ukaranie producentw dodatkowymi opatami.
Polityka strukturalna w rolnictwie

Polityka strukturalna ukierunkowana jest na wspieranie rozwoju regionw wiejskich. W przeciwiestwie do polityki rynkowej przynoszcej z reguy krtkotrwae efekty, polityka strukturalna nastawiona jest na uzyskanie efektw dugookresowych. Wsplna polityk strukturaln w rolnictwie zaczto realizowa w 1972 r. Stao si bowiem jasne,

47

e dla osignicia celw WPR nie wystarczy sama regulacja rynkw rolnych. Niezbdne jest take prowadzenie reform strukturalnych w rolnictwie. Celem polityki strukturalnej jest wspieranie przemian w rolnictwie prowadzcych do wyrwnania rnic w poziomie rozwoju regionw wiejskich, podniesienia produktywnoci rolnictwa, poprawy struktury agrarnej, przeksztacania gospodarstw nierentownych w nowoczesne i wydajne, optymalizacji zatrudnienia w sektorze rolnym, wdraania postpu technicznego, zmian w strukturze produkcji, podwyszenia jakoci produktw rolnych, a take poprawy stanu rodowiska naturalnego. Obejmuje ona rwnie wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju obszarw wiejskich, przede wszystkim poprzez rozwj lenictwa, agroturystyki oraz rnego rodzaju usug. Przypisy: 1 Unia Europejska, Informator dla rolnikw, Centrum Informacji Europejskiej, wydanie II, Warszawa, 1998 r., s. 15. 2 D. Lasok, Zarys prawa Unii Europejskiej, cz druga: Prawo gospodarcze, TNOiK, Toru 1998 r., s. 175 - 177.

17.Finansowanie wsplnej polityki rolnej

WPR finansowana jest z budetu Wsplnoty. Wydatki na WPR nale do obowizkowych wydatkw budetowych, wynikajcych bezporednio z postanowie
48

Traktatu i aktw prawnych przyjtych na jego podstawie (wydatki obligatoryjne). Chocia w wyniku reformy polityki rolnej ich udzia w budecie stopniowo spada, to cigle dominuj one w strukturze wydatkw Wsplnoty (Tabela 1). Naley take podkreli, e pastwa czonkowskie solidarnie ponosz koszty prowadzenia WPR i nie ma korelacji pomidzy wielkoci rodkw z jakich korzysta rolnictwo danego pastwa, a wkadem tego pastwa do budetu. Z tego powodu powstay dwie grupy pastw: patnicy netto i beneficjenci netto. Do gwnych patnikw netto w 1995 r. naleeli: Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Szwecja, Austria i Finlandia. Najwiksi beneficjenci netto to Irlandia, Grecja, Portugalia, Hiszpania. Aby zagodzi istniejce midzy pastwami problemy, spory i konflikty budetowe, co kilka lat okrelana jest tzw. Perspektywa Finansowa, bdca rednioterminow strategi finansow w zakresie planowania i kontrolowania budetu. Okrela ona m.in. limity dochodw, wydatkw oraz relacje pomidzy nimi (Perspektywy Finansowe na lata 1988 - 1992, 1993 - 1999, 2000 - 2006). Przy uchwalaniu budetu naley pamita, e musi by on spjny z obowizujc Perspektyw Finansow. Wydatki na rolnictwo s trudne do przewidzenia i planowania, co utrudnia sporzdzanie budetu. Zale one bowiem od czynnikw stale ulgajcych zmianie, takich jak: - warunki naturalne (pogoda wpywajca na wysoko plonw), - ceny na rynkach wiatowych, - wahania kursw walutowych.
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa

W 1964 r. w ramach budetu Wsplnoty utworzono Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa (FEOGA), ktry finansuje WPR. rodki FEOGA pochodz zarwno z oglnych wpyww budetu, jak i z opat wyrwnawczych nakadanych na importowane produkty rolne, opat cukrowych paconych przez producentw cukru, umoliwiajcych zagospodarowanie nadwyek cukru na rynku oraz z innych opat istniejcych w ramach regulacji na poszczeglnych rynkach rolnych. Tabela 1.Udzia wydatkw na finansowanie WPR w caoci wydatkw budetu Wsplnoty(w %)
Rodzaje wydatkw 1971 r. 1988 r. 1992 r. 1995 r. 1999 r. a FEOGA Sekcja Gwarancji 79,9 67,3 53,9 49,6 45,2 Fundusze Strukturalne, w tym: 5,3 15,6 31,5 31,5 35,6 FEOGA Sekcja Orientacji 2,8 2,8 4,9 3,8 rdo: L. Ciamaga (i in.), Unia Europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 r., s. 320, 323.

Fundusz Orientacji i Gwarancji skada si z dwch sekcji: Sekcja Gwarancji - finansuje wydatki zwizane ze wspln organizacj rynkw; Sekcja Orientacji - finansuje wydatki zwizane z restrukturyzacj rolnictwa. Sekcja Gwarancji FEOGA finansuje takie formy dziaalnoci jak: interwencje na rynku wewntrznym Wsplnoty, ktre maj zapewni cigo dostaw artykuw ywnociowych oraz odpowiedni poziom dochodw rolniczych,

49

subsydia eksportowe, stosowane przy eksporcie artykuw rolno-spoywczych pokrywajce rnic midzy nisz cen uzyskiwan w eksporcie, a wysz cen na wsplnym rynku rolnym, kwoty kompensacyjne, ktre zapewniaj jednolite ceny artykuw rolnych na wsplnym rynku. Ponadto z Sekcji Gwarancji finansowane s: wydatki zwizane z ochron rodowiska i zachowaniem naturalnego krajobrazu wiejskiego, objte Wsplna Polityk Roln, wydatki zwizane z zalesianiem, koszty wczeniejszych emerytur dla rolnikw. Sekcja Orientacji FEOGA finansuje dziaania prowadzce do restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa Wsplnoty. Polityka strukturalna w rolnictwie opiera si na wspfinansowaniu z funduszy Wsplnoty projektw rozwoju opracowanych na szczeblu regionalnym lub lokalnym. Podzia funduszy pomidzy obie sekcje jest zrnicowany. Wydatki w ramach Sekcji Gwarancji stanowi obecnie okoo 45 % rodkw budetu i jest to odsetek znacznie niszy ni w poprzednich latach (w 1971 r byo to 79,6 %). rodki finansowe przeznaczone na potrzeby polityki strukturalnej przez dugi czas stanowiy tylko niewielki uamek caoci nakadw na finansowanie rolnictwa. W 1989 r. Sekcja Orientacji zostaa wczona do Funduszy Strukturalnych, a jej udzia w oglnej sumie budetu, podobnie jak pozostaych Funduszy Strukturalnych, systematycznie wzrasta. Funduszem Orientacji i Gwarancji zarzdza Komisja, corocznie przyznajc kademu pastwu rodki finansowe w ramach Sekcji Gwarancji. rodki finansowe Sekcji Orientacji przyznawane s doranie. Za biece administrowanie rodkami Funduszu odpowiadaj wadze poszczeglnych pastw czonkowskich, ktre w imieniu Wsplnoty gromadz rodki finansowe oraz reguluj wszelkie zobowizania zwizane z prowadzon polityk roln. Kade pastwo ma obowizek rozliczenia si ze zgodnoci poniesionych wydatkw z przepisami Wsplnoty.

18.Ewolucja Wsplnej Polityki Rolnej

W czasie pierwszego dziesiciolecia realizacji WPR wprowadzono jednolite mechanizmy interwencji na rynkach rolnych, zniesiono ca wewntrzne i inne bariery handlowe, wprowadzono wspln taryf celn oraz wspln polityk w handlu z krajami trzecimi. Dziaania te doprowadziy do stabilizacji rynku, zapewnienia
50

Wsplnocie samowystarczalnoci ywnociowej, rozwoju obszarw wiejskich i wzrostu dochodw ludnoci rolniczej. Prowadzona polityka rolna stworzya warunki do znacznego wzrostu produkcji rolnej. W rezultacie ju w latach siedemdziesitych pojawiy si nadwyki wielu produktw. Realizacja WPR staa si bardzo kosztowna i nadmiernie obciaa budet Wsplnoty oraz konsumentw. Udzia wydatkw na sektor rolny w caym budecie znacznie przekroczy 70 %. Negatywnym efektem realizowanej polityki by rwnie fakt, e nie sprzyjaa ona wzrostowi konkurencyjnoci produktw rolnych na rynkach wiatowych. Niezbdne stao si przeprowadzenie zmian w polityce rolnej Wsplnoty. 1968 r. - Plan Mansholta 18 grudnia 1968 r. przedstawiono program reformy polityki rolnej (Plan Mansholta). Obejmowa on przede wszystkim popraw struktury agrarnej przez powikszanie wielkoci gospodarstw, likwidacj sabych mao wydajnych gospodarstw oraz zmniejszenie nadwyek produktw rolnych. Plan ten nie zosta jednak w peni zrealizowany. Dopiero w 1972 r. wprowadzono trzy dyrektywy, z ktrych pierwsza dotyczya pomocy w modernizacji gospodarstw rolniczych, druga uatwiaa rolnikom powyej 55 lat rezygnacj z dziaalnoci rolniczej i doczanie ich gruntw do innych gospodarstw w zamian za finansow pomoc, a trzecia z dyrektyw popieraa edukacj osb zawodowo czynnych w rolnictwie. Dyrektywa z 1975 r. wprowadzia rwnie pomoc dla rolnictwa w regionach grskich i innych regionach o niekorzystnych warunkach naturalnych, co miao zapobiec wyludnieniu obszarw geograficznie niekorzystnych. Lata 1985 - 1990 Istotne reformy Wsplnej Polityki Rolnej, przeprowadzono w latach osiemdziesitych. Do najwaniejszych z nich naleao: stopniowe obnianie realnego poziomu cen ustalanych przez organy Wsplnoty na kolejne kampanie rolnicze. Ceny czci artykuw nadwykowych obniono rwnie w ujciu nominalnym, wprowadzenie tzw. stabilizatorw rolniczych, polegajcych na okreleniu puapu produkcji na dany produkt (progu gwarancji), po przekroczeniu ktrego gwarancje pastwowe ulegaj automatycznym ograniczeniu, a koszty zbytu nadwyek obciaj producenta (zasada wspodpowiedzialnoci), zaostrzenie wymogw co do jakoci towarw przyjmowanych do skupu interwencyjnego oraz wprowadzenie limitw gwarantowanych interwencji, ograniczenie rocznej stopy wzrostu wydatkw na finansowanie wsplnej organizacji rynkw. Reformom polityki rynkowej towarzyszyy dziaania z zakresu polityki strukturalnej. Do najwaniejszych z nich naleay: pomoc w modernizacji gospodarstw, modernizacji obrotu i przetwrstwa rolnego (np. niskooprocentowane kredyty), pomoc w usprawnianiu rachunkowoci, wsparcie inwestycji pod warunkiem, e nie doprowadz do zwikszenia produkcji towarw nadwykowych. Przewidziano pomoc dla gospodarstw, ktre ekstensyfikuj swoj produkcj, a take kompensacje za ugorowanie ziemi lub przeznaczenie jej na cele pozarolnicze. Zachcano do produkcji takich towarw, na ktre istnia popyt lub wprowadzania nowych odmian. Zaproponowano rwnie wykorzystanie surowcw rolniczych do celw nieywnociowych. Promowano dziaania sprzyjajce ochronie rodowiska naturalnego.

51

W 1989 r. rozpoczto realizacj reformy Funduszy Strukturalnych. Sekcj Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnictwa wczono do Wsplnych Funduszy Strukturalnych, co zintegrowao polityk strukturalna prowadzon w rolnictwie z innymi politykami strukturalnymi np.: polityk regionaln. Zdefiniowano cele polityki strukturalnej, wrd ktrych znalazy si problemy WPR, np.: Cel nr 1 przewidywa pomoc dla rejonw opnionych w rozwoju, Cel nr 5 dotyczy wspierania reformy WPR, w szczeglnoci: 5a) przystosowania struktury produkcji rolnej, przetwarzania i zbytu w rolnictwie i lenictwie, 5b) pobudzania rozwoju obszarw rolniczych. Ograniczono roczny wzrost wydatkw na rolnictwo, ktry od 1989 r. nie mg przekroczy 74 % tempa wzrostu PNB Wsplnoty. Wprowadzenie puapu wydatkw wsplnoty na finansowanie WPR poczono ze zmian proporcji pomidzy wydatkami Sekcji Orientacji i Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnictwa. Wydatki Sekcji Orientacji, finansujcej przedsiwzicia zwizane z restrukturyzacja rolnictwa, miay rosn, natomiast wydatki Sekcji Gwarancji miay si obnia. Podjte dziaania okazay si jednak niewystarczajce. Poziom produkcji rolnej nadal wzrasta, a wraz z nim rosy wydatki budetowe. 1992 r. - Plan McSharry'ego W 1992 r. kraje czonkowskie przyjy kolejne propozycje reformy WPR, przedstawione przez komisarza do spraw rolnictwa Ray'a McSharry'ego. Plan McSharry'ego zakada zmian form i instrumentw wspierania rolnictwa w celu zrwnowaenia poday produktw rolnych z istniejcym popytem, zmniejszenia kosztw finansowania zapasw oraz obnienia cen i poprawy konkurencyjnoci rolnictwa Wsplnoty na rynkach wiatowych. Na pierwszym planie znalazy si, obok funkcji produkcyjnych, rwnie oglnospoeczne funkcje rolnictwa. Wprowadzane zmiany miay prowadzi do utworzenia modelu wydajnego, konkurencyjnego rolnictwa, opartego o gospodarstwa rodzinne, ktre bd zajmoway si nie tylko produkcj, lecz take ochron rodowiska oraz zachowaniem dziedzictwa kulturowego wsi. Wdraanie pierwszego etapu reform rozoono do 1996 r. Na koniec tego okresu zaplanowano podsumowanie efektw oraz podjecie decyzji dotyczcych kolejnego etapu. W ramach reformy zastosowano nastpujce rozwizania dotyczce wsplnej organizacji niektrych rynkw branowych: obniono ceny regulowane podstawowych produktw rolnych w cigu trzech lat o 15 % - 30 % (zboa roliny oleiste, strczkowe, bydo rzene), wyeliminowano wsparcie cenowe dla nasion oleistych i wysokobiakowych, wprowadzono subwencje bezporednie, ktre miay zrekompensowa rolnikom spadek dochodw, powstay w wyniku obniki cen, uzaleniono moliwo uzyskania subwencji kompensacyjnych od zmniejszenia powierzchni upraw lub obnienia intensywnoci produkcji zwierzcej, wprowadzono system przymusowego wyczenia z uprawy 15 % ziemi w zamian za opaty kompensacyjne (dotyczy rolnikw produkujcych ponad 92 to zb rocznie), zmniejszono kwoty mleczne (prawo do produkowania) kadorazowo o 1 % przez 2 lata, obniono ceny gwarantowane na maso o 5 % w latach 1993 - 1995,

52

wprowadzono zachty finansowe dla rolnikw ograniczajcych chw krw mlecznych.Zaostrzono przy tym warunki uzyskiwania pomocy przez gospodarstwa, ktre s w stanie samodzielnie sprosta konkurencji. Pomoc w wikszym stopniu skierowano do sabych, najbardziej potrzebujcych gospodarstw.Opracowano program poprawy struktury rolnictwa. Wprowadzono instrumenty wspierajce rozwj rolnictwa i obszarw wiejskich z uwzgldnieniem ochrony rodowiska naturalnego. Promowano ekstensyfikacj stosowanych technik produkcji, produkcj surowcw, ktre bd przetwarzane na produkty nieywnociowe oraz tworzenie pozarolniczych miejsc pracy w gospodarstwach i w ich otoczeniu np. rozwj gospodarstw agroturystycznych. Przewidziano wsparcie finansowe dla rolnikw, ktrzy wprowadzaj w swoich gospodarstwach zmiany w celu ochrony rodowiska lub przeznaczaj posiadane grunty na cele lene. Stworzono system wczeniejszych emerytur dla rolnikw, ktrzy ukoczyli 55 lat i zdecydowali si przekaza ziemi w uytkowanie innym rolnikom, co umoliwio modym rolnikom powikszanie gospodarstw. Okres wdraania Planu McSharry`ego zakoczy si w 1996 r. Rezultaty reformy zostay pozytywnie ocenione przez Komisj Europejsk, co sprawio, e bya ona kontynuowana take w latach 1997 - 1999. W wyniku wprowadzanych zmian rosy dochody i poziom ycia rolnikw. Poziom produkcji rolnej obniy si, a jednoczenie wzroso zuycie zb na cele paszowe. Korzystnym zjawiskiem byo zwikszenie obszaru gruntw wyczonych z uytkowania. Udao si take znacznie zredukowa zapasy. Polityk ochrony rodowiska zaczto traktowa jako cz polityki rolnej. Dziaania takie jak ekstensyfikacja produkcji, spadek zuycia nawozw sztucznych i rodkw ochrony rolin, odogowanie i zalesianie gruntw korzystnie wpyny na stan rodowiska naturalnego. Pomimo wielu pozytywnych zmian nie udao si jednak doprowadzi do znacznej obniki cen produktw rolnych i wzrostu ich konkurencyjnoci. Problem poprawy konkurencyjnoci rolnictwa europejskiego na rynkach wiatowych nadal pozostawa nierozwizany.Jednoczenie zgodnie z postanowieniami porozumienia kocowego Rundy Urugwajskiej Ukadu Oglnego w sprawie Ce i Handlu (GATT) z 1993 r. Wsplnota przyja na siebie szereg zobowiza dotyczcych liberalizacji handlu artykuami rolno-spoywczymi. Do najwaniejszych naleay: obnienie stawek celnych, zastpienie wszystkich rodkw ochrony zewntrznej cami (np. opat wyrwnawczych, zakazw importu), niepodnoszenie ce powyej istniejcego poziomu, zmniejszenie nakadw na subsydiowanie eksportu, zmniejszenie oglnej kwoty wewntrznej pomocy rynkowej dla rolnictwa (nie dotyczy to ustanowionych w ramach reformy WPR rekompensat), redukcja bezporedniego wsparcia wewntrznego (dopat do cen, do rodkw produkcji).

19.Agenda 2000 - Reforma Wsplnej Polityki Rolnej

W 1997 r. Komisja Europejska przygotowaa projekt radykalnej reformy WPR i zwizanych z ni funduszy pod nazw Agenda 2000. Propozycje Komisji byy odpowiedzi na nowe wyzwania, ktre pojawiy si przed Europ, jak np.: liberalizacja wiatowego handlu towarami rolno-spoywczymi, wzrost popytu na wiecie, konieczno troski o rodowisko naturalne, rosnce zainteresowanie konsumentw bezpieczestwem i jakoci produktw, a take perspektywa rozszerzenia Unii

53

Europejskiej na wschd. Proponowane przez Komisje reformy zostay zaaprobowane w marcu 1999 r. na spotkaniu szefw pastw i rzdw w Berlinie. Cele reformy Wsplnej Polityki Rolnej Zmiany zawarte w Agendzie 2000 s kontynuacj Planu McSharry`ego i maj na celu: - rozwj i podniesienie konkurencyjnoci obszarw wiejskich, wyrwnanie rnic ekonomicznych midzy regionami, - zagwarantowanie ludnoci rolniczej odpowiednich warunkw ycia i stabilnych dochodw z gospodarstw rolnych, - zapewnienie wielofunkcyjnego charakteru rolnictwa, - zagwarantowanie konsumentom bezpieczestwa ywnoci, - popraw jakoci produktw ywieniowych, - popraw konkurencyjnoci rolnictwa europejskiego zarwno na rynku wewntrznym jak i zewntrznym, - popraw warunkw hodowli i uboju zwierzt, - wczenie do WPR celw zwizanych z ochron rodowiska, - uznanie lenictwa za integraln cz rozwoju wsi, - stabilizacj wydatkw na rolnictwo - okrelenie zaoe finansowych na lata 2000 2006. Najwaniejsze zmiany Wsplnej Polityki Rolnej zawarte w Agendzie 2000 Uchwalone reformy wsplnej organizacji rynkw dotycz przede wszystkim sektorw upraw rolnych, produkcji misa woowego, mleczarstwa, rynkw oliwy z oliwek i tytoniu. Reformom rynku towarzysz dziaania zmierzajce do promowania rolnictwa wielofunkcyjnego i konkurencyjnego. Podstawowe zaoenia dokumentu Agenda 2000: W ramach polityki rynkowej: - stopniowa redukcja cen gwarantowanych o 20% w sektorze produkcji woowiny i o 15% w sektorze upraw i mleczarstwa, - rezygnacja z podtrzymywania cen rynkowych na rzecz dotacji wyrwnawczych, - bezporednie patnoci kompensujce rolnikom spadek dochodw w wyniku zmniejszenia produkcji i niszych cen. W ramach polityki rozwoju obszarw wiejskich: - wspieranie restrukturyzacji regionw sabiej rozwinitych oraz dotknitych trudnymi problemami, - promowanie rolnictwa konkurencyjnego i wielofunkcyjnego oraz modernizacji gospodarstw rolnych (kade pastwo musi opracowa wasny program rozwoju wsi zgodny z wytycznymi Wsplnoty), - poprawa struktury gospodarstw rolnych, przetwrstwa i sprzeday produktw rolnych, - promocja uzupeniajcych lub alternatywnych form dziaalnoci, - wprowadzenie nowych technologii i poprawa jakoci produktw; - zachty do gospodarowania pozwalajcego na ochron rodowiska, popraw jakoci krajobrazu i zachowanie zasobw naturalnych (sankcje za nieprzestrzeganie wymogw ochrony rodowiska), - finansowe wsparcie dla gospodarstw rolnych pooonych na terenach o niekorzystnych warunkach naturalnych, - uatwienie rozpoczcia dziaalnoci modym, wykwalifikowanym rolnikom w postaci

54

jednorazowej premii lub dopaty do spaty odsetek kredytu, - szkolenia zawodowe rolnikw, - system wczeniejszych emerytur. Zmianom wsplnej polityki rynkowej towarzyszy ma nowa polityka rozwoju wsi oparta na zasadzie decentralizacji i elastycznoci planowania. Nowe podejcie zakada, i kade pastwo powinno wypracowa wasne programy rozwoju wsi, zgodne z gwnymi celami wytyczonymi przez Wsplnot, jak: wzmocnienie sektorw rolnego i lenego, podniesienie konkurencyjnoci regionw wiejskich, ochrona rodowiska naturalnego, zachowanie zasobw naturalnych, krajobrazw wiejskich oraz dziedzictwa kulturowego wsi. W realizacji tych celw pastwa otrzymaj wsparcie finansowe ze wsplnego budetu.

20.Budet Unii Europejskiej na lata 2000 - 2006

Wraz z programem reform zawartym w Agendzie 2000 przyjto rwnie zaoenia finansowe na lata 2000 - 2006, a wraz z nimi porozumienie co do maksymalnych wysokoci wydatkw na WPR (Tabela 2). Puap cakowitych kosztw realizacji WPR (z wyczeniem rozwoju struktur agrarnych i weterynarii) w latach 2000 - 2006 ustalono na poziomie 40,5 mld euro rocznie. Planowane wydatki na rolnictwo bd rosy do 2002 r., a nastpnie zmalej. Pomoc strukturalna rwnie bdzie spada, lecz powinna ona pozwoli na kontynuacj dziaa wzmacniajcych spjno ekonomiczn i socjaln Wsplnoty. Bdzie ona kierowana przede wszystkim do tych obszarw, ktre jej

55

najbardziej potrzebuj. Udzia funduszy strukturalnych w budecie na 2000 rok zaplanowano na poziomie okoo 36 % i by to poziom zbliony do udziau wydatkw na rolnictwo - 45 %. W ramowym planie finansowym wydzielono rodki na pomoc w okresie przedakcesyjnym dla krajw kandydujcych oraz dodatkowo zarezerwowano rodki dla ewentualnych nowych pastw czonkowskich. Zaoono rozszerzenie o sze nowych pastw najwczeniej w 2002 r Agenda 2000 zawiera najszerszy i najbardziej radykalny program reform WPR z dotychczas realizowanych. Polityka rolna wiksz uwag przywizuje do jakoci produkcji rolnej, wielofunkcyjnego rozwoju wsi oraz ochrony rodowiska. Wprowadzane reformy prowadz do systematycznego obniania cen produktw rolnych, a jednoczenie zwikszania dotacji bezporednich, ktre maj rekompensowa rolnikom spadek cen. Rolnicy s w coraz wikszym stopniu wynagradzani nie za to, e produkuj due iloci towaru, lecz za to e s rolnikami, mieszkaj na obszarach wiejskich, dbaj o ochron rodowiska naturalnego i zachowanie krajobrazw wiejskich. W efekcie, pomimo spadku cen, poziom dochodw rolnikw pozostaje niezmieniony, a jednoczenie ronie konkurencyjno produktw rolnych na rynkach wiatowych. Tabela 2. Prognoza wydatkw na rolnictwo i fundusze strukturalne z budetu Unii Europejskiej na lata 2000 2006 w milionach euro, na podstawie cen w 1999 r.
Rodzaje wydatkw Rolnictwo Wsplna Polityka Rolna Rozwj obszarw wiejskich Fundusze Strukturalne i Fundusz Spjnoci 2000 r. 40 920 36 620 4 300 2001 r. 42 800 38 480 4 320 2002 r. 43 900 39 570 4 330 2003 r. 43 770 39 430 4 340 2004 r. 42 760 38 410 4 350 2005 r. 41 930 37 570 4 360 2006 r. 41 660 37 290 4 370

32 045 31 455 30 865 30 285 29 595 29 595 29 170

LITERATURA: Agenda 2000, Umocnienie i rozszerzenie Unii Europejskiej, Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce, Wydawnictwo "Wok nas", 1999 r. J. Borowiec, K. Wilk, Teoria i praktyka europejskiej integracji gospodarczej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocawiu, Wrocaw 1997 r. R. Brzezik, M. Ciepielewska, A. Kowalski, J. Rowiski, Z. Smoleski, R. Urban, M. Wigier, Stowarzyszenie Polski z Unia Europejsk. Niezbdne procesy dostosowawcze polskiej gospodarki ywnociowej, FAPA, Warszawa 1997 r. L. Ciamaga, E. Latoszek, K. Michaowska-Gorywoda, L. Orziak, E. Teichmann, Unia Europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997 r. D. Lasok, Zarys prawa Unii Europejskiej, cz druga, TNOiK, Toru 1998 r. Zacznik: Perspektywa finansowa Unii Europejskiej na lata 2000 - 2006 Tabela: Perspektywa finansowa na lata 2000 - 2006 dla UE poszerzonej do 21 pastw
W mln euro W cenach z 1999 r. 2000 2001 2002 2003 2004 2005

20

56

ROLNICTWO Wsplna Polityka Rolna Rozwj obszarw wiejskich DZIAANIA STRUKTURALNE Fundusze Strukturalne Fundusz Spjnoci POLITYKI WEWNTRZNE DZIAANIA ZEWNTRZNE ADMINISTRACJA REZERWY POMOC PRZEDAKCESYJNA Rolnictwo Przedakcesyjne instrumenty strukturalne PHARE POSZERZENIE Rolnictwo Dziaania strukturalne Polityka wewntrzna Administracja CAO RODKW NA ZOBOWIZANIA CAO RODKW NA PATNOCI W tym poszerzenie rodki na patnoci w % PNB Margines Puap zasobw wasnych

40 920 36 620 4 300 32 045 29 430 2 615 5 900 4 550 4 560 900 3 120 520 1 040 1 560

43 900 39 570 4 330 30 865 28 250 2 615 6 000 4 570 4 700 650 3 120 520 1 040 1 560 6 450 1 600 3 750 730 370 91 995 93 385 100 255 89 590 91 070 98 270 4 140 1,13% 1,12% 1,14% 0,14% 0,15% 0,13% 1,27% 1,27% 1,27%

42 800 38 480 4 320 31 455 28 840 2 615 5 950 4 560 4 600 900 3 120 520 1 040 1 560

43 770 39 430 4 340 30 285 27 670 2 615 6 050 4 580 4 800 400 3 120 520 1 040 1 560 9 030 2 030 5 830 760 410 102 035 101 450 6 710 1,15% 0,12% 1,27%

42 760 38 410 4 350 29 595 27 080 2 515 6 100 4 590 4 900 400 3 120 520 1 040 1 560 11 610 2 450 7 920 790 450 103 075 100 610 8 890 1,11% 0,16% 1,27%

41 930 37 570 4 360 29 595 27 080 2 515 6 150 4 600 5 000 400 3 120 520 1 040 1 560 14 200 2 930 10 000 820 450 104 995 101 350 11 440 1,09% 0,18% 1,27%

41 37 4 29 26 2 6 4 5 40 3 52 1 1 16 3 12 85 45 10 10 14 1, 0, 1,

21.Cele Unii Europejskiej:

Popieranie zrwnowaonego i trwaego postpu gospodarczo spoecznego, w szczeglnoci poprzez stworzenie obszaru pozbawionego wewntrznych granic, wzmocnienie spjnoci ekonomicznej i spoecznej i ustanowienie unii gospodarczo walutowej potwierdzanie swojej tosamoci na arenie midzynarodowej, w szczeglnoci poprzez realizacj wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa, wcznie z docelowym sformuowaniem wsplnej polityki obronnej, ktra mogaby prowadzi z czasem do wsplnej obrony,

57

wzmacnianie ochrony praw i interesw obywateli pastw czonkowskich poprzez wprowadzenie obywatelstwa Unii, rozwijanie bliskiej wsppracy w zakresie wymiaru sprawiedliwoci i spraw wewntrznych, pene zachowanie i wzmacnianie dorobku wsplnotowego

22.Historia powstania Unii Europejskiej

Powodem bya szczeglna sytuacja na wiecie po II wojnie wiatowej. Z jednej strony komunistyczny Zwizek Radziecki, z drugiej zwyciskie Stany Zjednoczone i przegrane Niemcy. Du rol w powstaniu Unii odegraa Francja sposobem na uziemienie Niemiec bya nie walka z nimi ale wanie zjednoczenie, integracja. Z tego te wzgldu uznano w 1948 r. (np. Churchill), e naley budowa pokj i jedno pastw europejskich poprzez handel. Wanie na tym polu byo przecie najprociej si porozumie zniszczonym w czasie wojny krajom, ktre musiay odbudowa swoj
58

gospodark. Docelowo miaa by to prba liberalizacji handlu poprzez zniesienie ce i limitw w handlu zagranicznym. Pierwszy z tak propozycj (w stosunku do Francji) wyszed w 1950 roku Robert Schumann. Powstaa wic wsppraca wymiany wgla i stali (grnictwo i hutnictwo stao si po wojnie najwaniejszymi gaziami rozwoju pastw). Do tego porozumienia stopniowo doczano inne pastwa. Ta wic na mocy Ukadu Paryskiego (18 kwietnia 1951) powstaa Europejska Wsplnota Wgla i Stali. Naleay do niej: Niemcy, Francja, Wochy, Belgia, Holandia, Luksemburg. Rwnoczenie zaczy si pojawia inne dziedziny, w ktrych mona byo wsppracowa. W tym czasie na wiecie pojawia si fascynacja energi atomow, std 25 marca 1957 roku utworzono Europejsk Wsplnot Energii Jdrowej (EURATOM) oraz na podstawie Traktatu Rzymskiego Europejsk Wsplnot Gospodarcz. Dziki postulatom, jakie pojawiay si na przeomie lat 50-tych i 60-tych (obnienie ce i ogranicze w handlu), te 3 organizacje utworzyy w 1965 roku Wsplnoty Europejskie. Pocztek lat 70-tych to oglnowiatowy kryzys naftowy, ktry spowolni procesy integracyjne. Uzalenienie si od pastw arabskich na dostaw ropy naftowej spowodowa z jednej strony poszukiwania z tego surowca w innych miejscach (np. na Morzu Pnocnym), z drugiej za pogbi kryzys gospodarczy w krajach europejskich. Spowodowao to, e kady kraj ratowa si osobno, co dalej jeszcze pogbiao recesj, bezrobocie i spadek globalnego popytu. Dlatego te w 1985 roku powstaa Biaa Ksiga, w ktrej zbierano wszelkie przeszkody i bariery, ktre utrudniay integracj, a ktre jak najszybciej naleao znie. Dlatego te szef Komisji Europejskiej w latach 1985-90 Francuz Jacques Delordes przedstawi w 1989 roku raport, w ktrym zaproponowa powstanie Unii Europejskiej walutowej i gospodarczej w 3 etapach. Byy to pierwsze kroki w kierunku penej integracji. W 1992 roku w holenderskim miecie Maastricht podpisano traktat o utworzeniu Unii Europejskiej, organizacji nie majcej osobowoci prawnej. 4 zasady integracji Unii Europejskiej: swoboda przepywu towarw swoboda przepywu osb swoboda przepywu kapitau swoboda przepywu usug
Forma integracji Redukcja wzajemnych ce Wzajemne zniesienie podatkw (ce) importowych Ustanowienie wsplnych taryf celnych i importowych w stosunku Klub handlu Obszar preferencyjne wolnego go handlu Unia celna Wsplny rynek Unia ekonomiczna

59

do pastw trzecich Swobodny przepyw czynnikw produkcji miedzy pastwami nalecymi do Unii Unifikacja polityki fiskalnej, monetarnej i spoeczno-ekonomicznej

20.Pastwa czonkowskie i stowarzyszone z Uni Europejsk

Od 1952 roku Wsplnoty Europejskie skaday si z 6 pastw: Niemcy, Francja, Wochy, Belgia, Holandia Luksemburg. Nastpny etap rozszerzenia Unii rozpocz si w zasadzie w 1972 roku ale wszed w ycie od 1 stycznia 1973. Skada si wwczas z 9 pastw: doszy Dania, Irlandia i Wielka Brytania. W tym te roku pretendowaa Norwegia ale nigdy nie wesza do Unii. W 1981 roku docza si Grecja.

60

1986 Hiszpania i Portugalia mamy 12 pastw. By to moment przeomowy doszy pastwa sabiej rozwinite. W midzyczasie doczono w 1990 roku landy wschodnich Niemiec. Ostatnim rokiem rozszerzania Unii jest rok 1995 pretendoway: Austria, Finlandia, Szwecja i Norwegia, ktra znw nie wesza do Unii (referendum). W Europie zachodniej poza Uni pozostay wic: Szwajcaria, Islandia i Norwegia. Czonkostwo z Uni od 1964 roku ma podpisana Turcja ale ze wzgldw politycznych i gospodarczych wci czeka na wejcie. Od 1970 roku stowarzyszona jest Malta, od 1972 Cypr, w 1991 umowy stowarzyszeniowe podpisay: Polska, Wgry i Czechosowacja, z ktrej po rozpadzie pretenduj tylko Czechy. W 1993 Rumunia i Bugaria, w 1995 Estonia, Litwa, otwa i od 1996 Sowenia. Sowenia czeka najkrcej a jest w grupie pastw, ktre w pierwszej kolejnoci s brane pod uwag w kolejnym etapie rozszerzania.

21.Prawo i procesy decyzyjne w Unii Europejskiej Prawo pierwotne w Unii Europejskiej: traktaty zaoycielskie; traktaty modyfikujce, rozszerzajce, ucilajce, kasujce treci traktatw zaoycielskich (np. Traktat rzymski zosta zmodyfikowany przez traktat z Maastricht); umowy midzynarodowe unii ratyfikowane przez kraje czonkowskie Prawo wtrne

61

Realizowany przez poszczeglne organa Unii Europejskiej: Parlament Europejski, Rad Unii, Komisj Europejsk. rda: rozporzdzenia (regulacje) najwyszy rodzaj decyzji prawnych; ma zasig oglny, jest obligatoryjne we wszystkich swoich elementach w kadym kraju czonkowskim; dyrektywa jest troch nisz form, przeznaczona moe by dla danego pastwa lub grupy pastw i dla nich jest obligatoryjna, pozwala wadzom krajowym na wybr formy i rodkw jej realizacji; decyzja dotyczy spraw szczegowych i indywidualnych moe by skierowana do dowolnego podmiotu Unii: regionu, przedsibiorstwa, jest obligatoryjna dla adresatw rekomendacja (opinia) nie jest wiaca dla adresata ale nie oznacza to dowolnoci w ich zastosowaniu Podstawowe procedury decyzyjne:podejmowane jednomylnie najwaniejsze decyzje, np. o przyjciu nowego czonka, o rozszerzeniu, o zmianach traktatw itp. na bazie konsensusu dochodzi si do zgody rezygnujc z pewnych postulatw. wikszoci kwalifikowan Unia moe podejmowa decyzje nawet gdy niektre pastwa si nie zgadzaj; kady z krajw ma okrelon liczb gosw w organach Unii, np. w najwaniejszej Radzie; w niektrych sprawach oprcz tej wikszoci co najmniej 10 pastw musi by za wikszoci zwyk procedura konsultacji Rad Unii czy Komisja ma obowizek konsultowa niektre decyzje np. z Parlamentem Europejskim w niektrych sprawach, czy te z Komitetem Ekonomicznym, Komitetem Regionw; procedura kodecyzyjna (wspdecyzyjna) jest zoona poniewa wcza do wspdecydowania rne inne oprcz Rady organa.

22Organa Unii Europejskiej

Kada instytucja prowadzi swoj polityk poprzez swoje organy. S organy wykonawcze, ustawodawcze i sdownicze. Taki podzia wystpuje rwnie w Unii Europejskiej. Jednak jest tu pewne zamieszanie, gdy Rada Unii i Parlament peni podobne funkcje.

62

(w kadym zestawie egzaminacyjnym jest pytanie o jaki organ i trzeba koniecznie najpierw poda czy jest to organ wykonawczy, polityczny, ustawodawczy czy sdowniczy)

Najwyszy organ polityczno-decyzyjny

RADA EUROPEJSKA

PARLAMENT EUROPEJSKI FRAKCJE PARLAMENTARNE Organy ustawodawcze KOMISJE PARLAMENTARNE

RADA (UNII EUROPEJSKIEJ)

Organ wykonawczy

KOMITET STAYCH KOMISJA EUROPEJSKA (20

TRYBUNAY SPRAWIEDLIWOCI Organy sdownicze i kontrolne TRYBUNAY REWIDENTW

Organa doradcze

KOMITET EKONOMICZNOEUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY KOMITET REGIONW 63

Banki EUROPEJSKI BANK CENTRALNY

23.Rada Europejska Jest to organ polityczno-decyzyjny. Znaczy to, e jest to organ sprawujcy wadz, pokazujcy kierunki rozwoju polityki unijnej, a nie wykonawczy, ustawodawczy czy sdowniczy. Skada si z szefw rzdw (premier, kanclerz) pastw Unii. Nie jest do koca sformalizowan instytucj. Dziaa w formie spotkania na szczycie, odbywa si 2 razy w roku. Pod t nazw funkcjonuje od 1974 roku, wczeniej dosy nieregularne
64

spotkania rzdw EWG. Potwierdzenie polityczne i prawne istnienia Rady Europejskiej zostao zawarte w traktacie z Maastricht. Tam jej rola zostaa precyzyjnie okrelona, jak rwnie to, e bdzie si spotyka dwa razy do roku (minimum). W Unii co p roku zmienia si przywdztwo, wic jest to rwnie z tym zwizane. Kompetencje Rady Europejskiej: okrelenie kierunkw rozwoju Unii, przygotowanie dyrektyw w sprawie wsplnych akcji i kooperacji politycznej, wyraanie wsplnego stanowiska w sprawach zagranicznych i bezpieczestwa, nadawanie impulsu rnym dziaaniom Unii, inicjowanie przedsiwzi, otwieranie nowych obszarw dziaa. Na obradach Rady Europejskiej szefom rzdw towarzysz ministrowie spraw zagranicznych tych pastw oraz jeden czonek Komisji Europejskiej. W ten sposb prbuje si budowa wi midzy Rad Europejsk jako organem politycznym a organem wykonawczym, jakim jest Komisja Europejska. Wszystkie decyzje s podejmowane przez Rad Europejsk jednomylnie. Jest to organ cakowicie niezaleny od pozostaych organw Unii. Po kadym posiedzeniu skada Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z niego, raz w roku roczne sprawozdanie o postpach osignitych przez Uni w rnych dziedzinach w danym roku. Parlament Europejski nie ma formalnego wpywu na dziaania Rady Europejskiej, moe wyrazi tylko opini o sprawozdaniu skadanym przez Rad. Obszary dziaania Rady: polityka zagraniczna i bezpieczestwo (stosunki z Rosj, USA, konflikty) rozszerzanie Unii reformy instytucjonalne Unii Rada (Unii Europejskiej) Mwi si czasem o Radzie Ministrw, gdy w jej skad wchodz rni ministrowie (z rnych resortw) z poszczeglnych pastw Unii. Rada jest organem ustawodawczym. Kompetencje Rady: koordynacja oglnej polityki gospodarczej pastw czonkowskich, podejmowanie decyzji i tworzenie prawa unijnego, reprezentuje wsplnoty europejskie (a nie Uni, gdy ta nie ma osobowoci prawnej) przy zawieraniu umw midzynarodowych, przekazuje Komisji Europejskiej uprawnienia do realizacji przepisw, ktre wydaje, decyzji przez ni podjtych. Skad Rady Rad tworz ministrowie 15 pastw czonkowskich (po jednym), skad Rady jest zmienny. Podstawowy skad rady to ministrowie spraw zagranicznych, ktry spotyka si regularnie okoo 100 razy w roku. Jednak od czasu do czasu, kiedy s sprawy dotyczce jakiej dziedziny, to wwczas spotykaj si odpowiedzialni za te dziedziny ministrowie (np. rolnictwa czy przemysu). Wwczas Rada, skadajca si z kompletnie innych 15 osb, ma te same uprawnienia. Przewodnictwo w Radzie ma charakter rotacyjny. Przewodniczcy zmienia si co 6 miesicy wedug alfabetycznego porzdku pastw. Funkcje przewodniczcego: gwnie organizowanie i prowadzenie posiedze Rady, wypracowywanie kompromisw i poszukiwanie pragmatycznych rozwiza problemw przedstawionych Radzie.

65

Obrady odbywaj si w Brukseli. Rada przyjmuje w cigu roku okoo 300 rozporzdze, 50 dyrektyw i 200 decyzji. Podejmowanie odbywa si albo jednomylnie albo zwyk albo kwalifikowan wikszoci gosw, czsto z uwzgldnieniem stanowiska Parlamentu Europejskiego (w ramach procedury kodecyzyjnej). Zwyk wikszoci mniej wane sprawy, nie zwizane z traktatami. Kwalifikowan wikszoci gosy s rnie podzielone w 15 krajach: Francja, Niemcy, Wielka Brytania po 10 gosw, Hiszpania 8, Portugalia, Grecja, Holandia po 5, Austria, Szwecja po 4, Dania, Finlandia po 3, Luksemburg 2. 62 gosy minimum musz by za aby decyzja zostaa przyjta. W niektrych przypadkach musi by obecnych minimum 10 pastw unijnych. Komitet staych przedstawicieli ministrowie, ktrzy maj zadania w swoich krajach, wyznaczaj urzdnikw, ktrzy tworz stay komitet obsugujcy obrady Rady, przygotowuj dla ministrw dokumenty itp.

24Parlament Europejski
Parlament Europejski jest drugim organem ustawodawczym w Unii. Jest najwikszym wielonarodowym parlamentem na wiecie liczy 626 deputowanych, ktrzy reprezentuj 370 milionw mieszkacw Unii (podzia poniej na rysunku). Wybierany jest na 5 lat, ostatnie byy w 1999 roku. Przewodniczcy i wiceprzewodniczcy parlamentu wybierani s na 2,5 roku. Jest jedynym parlamentem na wiecie, w ktrym co trzecim parlamentarzyst jest kobieta (zagwarantowane miejsca dla kobiet). Funkcje Parlamentu Europejskiego:
66

Ustawodawcza (legislacyjna, prawodawcza) dzielona jest z Rad Unii. Kontrolna (nadzorcza) gwnie w odniesieniu do administracji unijnej Komisji: prawo zatwierdzania kandydata na przewodniczcego i czonkw Komisji, prawo dymisji przewodniczcego i czonkw Komisji Budetowa: nadzr nad wydatkami nieobligatoryjnymi (fundusze strukturalne, wydatki na administracje, badania) prawo odrzucenia budetu, wnoszenia do niego poprawek, przewodniczcy Parlamentu podpisuje budet. Poza tym funkcj Parlamentu jest powoywanie Rzecznika Praw Obywatelskich. Parlament Europejski ma 3 siedziby: Strasbourg symbol pojednania niemiecko-francuskiego, Luksemburg miejsce, gdzie miay swoje siedziby organa Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali, Euratomu, EWG, Bruksela tam pracuje Komisja Europejska (czyli rzd Unii).

Prezydium Parlamentu Europejskiego

Sekretariat Generalny Stae komisje Bruksela

Plenum Strasbourg /

Funkcje polityczne

626 deputowanych: Austria 21, Belgia 25, Dania 16, Finlandia 16, Francja 87, Grecja 25, Hiszpania 64, Holandia 31, Irlandia 15, Luksemburg 6, Niemcy 99, Portugalia 25, Szwecja 22, Wielka Brytania 87, Wochy 87 (miejsca dzielone proporcjonalnie do liczby mieszkacw)

Skad polityczny Parlamentu Europejskiego po 1999 roku: 25.Komisja Europejska

Komisja Europejska: jest organem wykonawczym Unii,zarzdza dziaalnoci Unii,proponuje wspln polityk w rnych szczegowych sprawach, ma inicjatyw ustawodawcz, wydaje samodzielne akty prawne (dyrektywy, decyzje)czuwa nad przestrzeganiem prawa Unii,moe wszczyna dziaania prawne przeciwko podmiotom Unii (pastwom, firmom, osobom fizycznym),wciela w ycie polityk Unii, zarzdza budetem Unii i funduszami strukturalnymi

67

Komisja Europejska skada si z 20 komisarzy po jednym z kadego pastwa z tym, e due pastwa: Wochy, Francja, Wielka Brytania, Hiszpania, Niemcy maj po 2 komisarzy. Komisarze s proponowani przez pastwa czonkowskie ale podlegaj zatwierdzeniu przez Parlament Europejski. Przewodniczcy Komisji jest wybierany przez przywdcw pastw Unii i zatwierdzany przez Parlament Europejski. Komisja jest najwiksz z instytucji europejskich. Pracuje w niej 16 tys. ludzi, z czego ponad 3000 zajmuje si tumaczeniami. Komisja zbiera si raz w tygodniu w rod (ze wzgldw medialnych). Decyzje zapadaj wikszoci gosw kady komisarz ma 1 gos. Komisja odpowiada przed Parlamentem Europejskim, skada mu sprawozdania ze swojej dziaalnoci, Parlament posiada prawo votum nieufnoci dla Komisji. Komisja dziaa w 26 dyrekcjach generalnych (ministerstwa). Komisarze z tych dyrekcji dziaaj w odpowiadajcych im komisjach parlamentarnych. Kady komisarz jest odpowiedzialny za swj obszar dziaalnoci. 26.Trybuna Sprawiedliwoci Trybuna Sprawiedliwoci zosta utworzony w 1953 roku jako organ orzekajcy Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali. Z czasem sta si organem wszystkich wsplnot Europejskich. Funkcje: dokonuje wykadni prawa Europejskiego, interpretacji traktatw, rozstrzyga spory pomidzy pastwami Unii, rozstrzyga spory midzy Uni a pastwami do niej nie nalecymi, rozstrzyga spory midzy instytucjami Unii rozstrzyga spory midzy osobami prywatnymi a Uni, wydaje decyzje uprzedzajce w zakresie jednolitej interpretacji prawa wsplnotowego Trybuna jest ostatni instancj odwoawcz we wsplnocie. Jego wyroki s niepodwaalne i wice dla sdw pastw czonkowskich. Ma siedzib w Luksemburgu. W skad Trybunau wchodzi 15 sdziw po jednym z kadego kraju oraz 8 adwokatw (rzecznikw general nych podmiotw, ktre wnosz sprawy), ktrzy s wybierani spord osb dajcych gwarancje niezalenoci, odpowiadajce wszystkim wymaganiom stawianym urzdnikom na najwyszych stanowiskach unijnych. S mianowani na 6 lat przez rzdy pastw czonkowskich. Co 3 lata poowa skadu jest zmieniana, jak rwnie co 3 lata zmienia si przewodniczcy. Trybuna zbiera si na sesjach plenarnych (wszyscy) na wniosek jakiego pastwa lub organu Unii lub na wokandach (4-5 sdziw). Poniewa Trybuna Sprawiedliwoci by obciony bardzo du iloci spraw, wic od 1989 roku powoano sd pierwszej instancji, ktry rwnie skada si z 15 sdziw, nie ma adwokatw. Zajmuje si sprawami niszego rzdu: skargami osb fizycznych i prawnych przeciwko instytucjom unijnym, sporami midzy Uni a jej funkcjonariuszami, skargami przeciwko Komisji Europejskiej wnoszonymi przez przedsibiorstwa, sprawami zwizanymi z zaniechaniem albo anulowaniem odszkodowa przeciwko wsplnocie wnoszonym przez osoby fizyczne i prawne.

68

Odwoanie od decyzji nastpuje w Trybunale Sprawiedliwoci. Od 1953 roku Trybuna rozpatrzy ponad 9000 spraw. Wyrok zapada wikszoci gosw, firmuj go wszyscy sdziowie. Wszystkie wyroki s publikowane w dzienniku urzdowym Trybunau Sprawiedliwoci.
35 30 25 20 15 10 5 0 1990 1996 1998 Bank wiatowy EBI

Jednolity rynek finansowy Unii Europejskiej Jest sporo pyta egzaminacyjnych z tego tematu, np. liberalizacja przepywu kapitau czy dyrektywy bankowe!!!! Jednolity rynek finansowy jest jakby pewn konsekwencj integracji gospodarczej Unii. Jest to po prostu rynek, na ktrym swobodnie przepywaj patnoci, kapita, na ktrym mona emitowa papiery wartociowe i wiadczy swobodnie usugi kapitaowe na terenie caej Unii. Punktem wyjcia do stworzenia jednolitego rynku finansowego Unii s 4 zasady: swobodny przepyw towaru swobodny przepyw patnoci swobodny przepyw usug swobodny przepyw osb Jednolity rynek finansowy powsta na pograniczu integracji gospodarczej i walutowej. Integracja gospodarcza stworzya wielki rynek towarw i usug, otworzya granice i zezwolia na swobodny przepyw towarw, wreszcie stworzya wielki rynek konsumencki. Do tego doczyy prby zbudowania jednolitego systemu walutowego. Ta integracja gospodarczo-walutowa skonia przedsibiorstwa do mylenia innymi kategoriami o swojej dziaalnoci. Efekty integracji gospodarczo-walutowej: przede wszystkim nastawienie na eksport strategia rozwojowa przedsibiorstwa na ca Uni ujednolicenie przepisw prawnych umoliwio podmiotom z jednego kraju inwestowanie na terenie innego kraju na takich samych zasadach jak podmioty i obywatele tego kraju rwnie pojawia si moliwo uzyskiwania kredytw i innych usug finansowych w rnych krajach. Cele jednolitego rynku finansowego: lepsza alokacja zasobw kapitaowych

69

dywersyfikacja rde i form kredytw dla podmiotw gospodarczych i obywateli zrnicowane zostay rda i formy kredytw dopasowane do tych podmiotw, rda we wszystkich krajach wiksze zrnicowanie usug finansowych na terenie danego kraju pojawiay si usugi, ktrych tam wczeniej nie byo, np. Grecy mogli sign do zaawansowanych usug finansowych firm brytyjskich, ktrych to usug w Grecji nie byo obnienie kosztw funduszy pozyskiwanych przez osoby / podmioty gospodarcze. Etapy liberalizacji przepywu kapitau: 1960-62 zniesiono ograniczenia w patnociach midzy krajami (towary, pace, ubezpieczenia) i liberalizacj objto: patnoci, kredyty krtko- i redniookresowe, zakup papierw wartociowych (akcji, obligacji). Nie objto liberalizacj: emisji papierw wartociowych na rynkach zagranicznych, otwierania i prowadzenia rachunkw biecych i terminowych przez banki danego kraju dla nierezydentw. 1973-85 okres kryzysu naftowego, recesja i zahamowanie procesu liberalizacji i przepywu kapitau. 1985 wznowienie procesu liberalizacji (biaa ksiga jednolity akt europejski). Biaa ksiga wci wskazywaa na ogromne rozbienoci midzy krajami i potrzeb ujednolicenia przepisw. 1987 dyrektywa Rady Europejskiej w sprawie zniesienia ogranicze stosowanych wobec: dugoterminowych kredytw handlowych, emisji papierw wartociowych notowanych na giedzie przez przedsibiorstwo danego kraju na rynku drugiego. 1988 Dyrektywa wprowadzajca pen swobod przepywu kapitau od 1990 roku (z wyjtkiem Grecji, Hiszpanii, Irlandii i Portugalii w tych krajach od 1992), rwnie w przepywie tzw. gorcego pienidza. Rwnie zaproponowano przepyw kapitau midzy Uni a krajami trzecimi. Traktat z Maastricht podsumowanie (zamknicie) procesu tworzenia unii gospodarczo-walutowej: swobodny przepyw kapitau jest warunkiem przyszej unii walutowo-gospodarczej zabronione s jakiekolwiek restrykcje w ruchu kapitaw midzy krajami czonkowskimi oraz krajami trzecimi a Uni nieodwracalny charakter liberalizacji Jednolity rynek usug finansowych Swoboda osiedlania si daa prawo do podejmowania dziaalnoci gospodarczej na wasny rachunek przez osoby z jednych krajw Unii w innych krajach na zasadach okrelonych przez ustawodawstwo tych ostatnich. Instytucje finansowe uzyskay prawo nieskrpowanego wiadczenia usug ponad granicami na rzecz rezydentw z caej Unii, moliwo eksportowania usug bez koniecznoci zakadania oddziaw oraz korespondencyjn sprzeda produktw oszczdnociowych i ubezpieczeniowych.

70

Liberalizacja usug bankowych Pierwsza dyrektywa bankowa (1977) ustalono minimalne wymagania dla instytucji kredytowych by mogy dziaa w krajach czonkowskich (kapita kwalifikacyjny kierownictwa), uprawniay one do zakadania oddziaw w innych pastwach po uzyskaniu pozwolenia ich wadz ale byo to czasochonne i utrudniao proces, take ogromne koszty ze wzgldu na wymg kapitau zaoycielskiego w kadym z pastw, w ktrym powstawa oddzia. Dlatego te w kocu powstaa Biaa Ksiga (1985): zaproponowano wzajemne uznawanie przepisw narodowych (a nie ich ujednolicanie) zaoono, e we wszystkich sektorach rynku finansowego przepisy narodowe maj na celu ochron konsumenta i bezpieczestwo nalenoci stwierdzono, e mona zaufa przepisom danego kraju Druga dyrektywa bankowa (1989) jest kluczowym aktem prawnym dla instytucji kredytowych. Umoliwia wydawanie jednolitej licencji bankowej, ktra pozwala na zakadanie oddziaw w innych krajach bez koniecznoci uzyskiwania pozwole poszczeglnych krajw. Zniesiono te wymg kapitau zaoycielskiego. WYKAD 7 (13.11.2001) Budet Unii Europejskiej 1. Procedura uchwalania budetu 2 Zasady budetu Wpywy do budetu Wydatki budetu Procedura uchwalania budetu Projekt budetu tworzy Rzd Komisja Europejska. Zbiera budety poszczeglnych organw. Rada Unii Parlament Rada Unii II czytanie Przewodniczcy Rady - wprowadza poprawki, zmiany - te wprowadza poprawki, zmiany - negocjacje, porozumienia midzy organami, grudzie w grudniu podpisuje budet

Budet jest badany w nastpnym roku przez zesp biegych rewidentw Zasady budetowe: jedno wszystkie przychody i wydatki wsplnoty wybrane w formie jednego dokumentu uniwersalno poszczeglne kategorie przychodw nie mog by przypisane konkretnym wydatkom. S one potem rozliczane jednoroczno poszczeglne operacje budetowe odnosz si do konkretnego roku budetowego. rwnowaga zrwnowaenie wydatkw i przychodw
71

szczegowo kady wydatek jest przypisany konkretnemu celowi walut budetu jest EURO Wpywy do budetu: 1953 70 wpaty wasne pastw czonkowskich 1970 79 wprowadzono tzw. System zasobw wasnych. Obowizywaa w latach 1970-79 uzupeniany wpatami wasnymi (zasoby wasne): opaty rolne (wyrwnawcze) od importowanych towarw od krajw trzecich, skadki cukrowe opaty z produkcji i od magazynowania cukru, ca pobierane przez UE na produkty sprowadzane z zewntrz na podstawie wsplnej taryfy rolnej. 1979 wprowadzono dodatkowo podatek VAT ( w 1979 tylko 1% od wsplnej podstawy naliczania) do 1988 tylko wpaty wasne, 1988 doczone bezporednie wpaty wasne krajw czonkowskich. Wydatki budetu UE obligatoryjne wynikajce z traktatw, ktre UE podpisaa, gwnie na rolnictwo, realizowane przez Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa (FEOGN). To Unia prowadzi polityk roln, a nie kraje czonkowskie. Nawet 75% (1985 r.) na rolnictwo polityka totalnie protekcjonistyczna, centralnie sterowana i zarzdzana. FEON dzieli si na: sekcje gwarancji dopaty do nadwyek rolnych sekcja orientacji wydatki nieobligatoryjne !!!!! decydujcy gos w wydatkach obligatoryjnych ma Rada UE nieobligatoryjne ok. 55% budetu decydujcy gos ma Parlament UE fundusze strukturalne (ok. 34 35% budetu) Europejski Fundusz Socjalny pomoc spoeczna, zatrudnienie Sekcja orientacji FEOGN rozszerzenie funkcji gospodarstw rolnych, przeksztacenie gospodarstw rolnych w gospodarstwa agroturystyczne itp. Fundusz spjnoci przyznawany na wyrwnanie regionw sabiej rozwinitych (np. Hiszpania, Portugalia) Instrument Finansowej Orientacji Rybowstwa dofinansowanie pooww Badanie i rozwj technologii (ok. 6,5% budetu) Energia Ochrona rodowiska Edukacja, kultura, ochrona zdrowia {polityka wewntrzna UE} Polityka zewntrzna UE (ok. 3,5% budetu) pomoc dla krajw trzecich, pomoc humanitarna Administracja UE (ok. 5% budetu) Europejski system walutowy Powsta decyzj Rady Europejskiej. Decyzja o jego powstaniu zapada w 1978, wszed w ycie od marca 1979. Celem powstania tego systemu byo osignicie stabilizacji walutowej. Poniewa istniaa ju swoboda przepywu towarw, czciowo osb i

72

kapitau, jedynym problemem, ktry blokowa integracj i powodowa ogromne koszty zwizane z wymian walut i ryzykiem kursowym. Dono wic do: stabilizacji walutowej wrd krajw Wsplnoty zredukowania fluktuacji kursw pomidzy walutami krajowymi. Aby osign te dwa cele, europejski system walutowy opiera si na 3 elementach: jednostka rozrachunkowa ECU (Europeanian Currency Unit) mechanizm kursw walutowych (usztywnienie kursw w walutowy) mechanizm interwencyjny (kredytowy) ECU traktowana jako obca waluta, obliczano jej kurs na podstawie koszyka walut. W 1979 byo to 8 walut: Marka (33%), Funt (13%), Frank francuski (20%) i Lir (9,8%), Gulden Holenderski (10,4%), Frank belgijski i luksemburski (10,5%), Korona duska (3%), Funt irlandzki (0,1%). Udzia tych poszczeglnych walut by zwizany z sytuacj gospodarcz danego kraju, okrelan czsto przez PKB. W 1984 roku rozszerzy si o Drachm greck (ok. 1,3%). W 1989 doszy Peseta hiszpaska i Escudo portugalskie). Ten udzia si zmienia ale zawsze Marka i Frank francuski miay dominujc pozycj w koszyku. Organem, ktry mia kierowa europejskim systemem walutowym by Europejski Fundusz Wsppracy Walutowej. Potem przeksztaci si w Europejski Instytut Monetarny, a nastpnie w Europejski Bank Centralny. Europejski Fundusz Wsppracy Walutowej powsta poprzez przekazanie przez pastwa czonkowskie 20% swoich zota i 20% rezerw dolarw amerykaskich. Ten fundusz suy do utrzymania rwnowagi w systemie walutowym. Na samym pocztku ten fundusz wynosi rwnowarto 334 miliardw dolarw. Mechanizm kursw walutowych zakada, e wahania kursw nie bd dowolne, zostan usztywnione. W pierwszym okresie postanowiono, e kurs bdzie si waha +2,25% od ustalonej wartoci. Udao si to utrzyma przez kilka lat. W latach 80-tych ze wzgldu na zmieniajc si sytuacj gospodarcz w takich krajach jak Grecja czy Wochy, musiano zawiesza czasowo notowania tych walut w koszyku i zwikszono te wahania do 6%. W 1992 roku ze wzgldu na problemy gospodarcze niektrych krajw i kopoty z utrzymaniem tych waha, zwikszono te wahania do 15%. W walutowy: na czerwono w 1979, na niebiesko w 1985, na zielono w 1992.

Mechanizm interwencyjny polega na tym, e Fundusz mg udziela pastwom kredytw na stabilizowanie waluty. Krtkoterminowe (3 6 miesicy) byy na stabilizowanie kursw walut poprzez interwencj na rynku pieninym skup waluty czy te sprzeda rednioterminowe (2 5 lat) przeznaczone byy na stabilizacj w bilansie patniczym. Dugoterminowe (ponad 5 lat) zmiana caej infrastruktury gospodarki Czynniki wpywajce na sytuacj w europejskim systemie walutowym: od sytuacji gospodarczej danych krajw rnego typu spekulacji walutowych
73

polityki Bundesbanku (Niemcy ponad 30% udziau w koszyku), szczeglnie restrykcyjna po roku 1990 po wczeniu landw wschodnich wysokie stopy procentowe aby chroni wasn gospodark. Rola Europejskiego systemu walutowego w procesie integracji rynku finansowego i Unii w ogle: stworzenie strefy monetarnej, pastwa musiay trzyma swoje waluty w okrelonych widekach, zblienie si polityk gospodarczych pastw czonkowskich utrzymywanie podobnej inflacji itd. System ten istnia do 1996 roku kiedy postanowiono wprowadzi now, wspln walut Euro. W traktacie w Maastricht (1992) postanowiono, e proces integracji walutowej ma trwa 10 lat i wanie obecnie ten proces si koczy. Etapy wprowadzania unii walutowej: 1990 93 zaraz po raporcie Delorsa a przed traktatem z Maastricht, ujednolicenie rynku wewntrznego, szczeglnie jeli chodzi o usugi finansowe, przepywy kapitaowe oraz koordynacja polityki gospodarczej, szczeglnie finansw publicznych. Lata 1994 1998 utworzono Europejski Instytut monetarny. Na jego czele stan obecny prezes Europejskiego Banku Centralnego. Powsta we Frankfurcie i w 1998 zosta przeksztacony wanie w EBC. 1998 2002 wprowadzanie Euro i dalsza koordynacja polityki pieninej krajw Unii. Kryteria konwergencji z Maastricht, inaczej kryteria spjnoci, zbienoci. S to kryteria dotyczce dugu publicznego, deficytu budetowego, inflacji, dugoterminowych stp procentowych oraz uczestnictwa w Europejskim Systemie Walutowym, ktre musz by spenione przez pastwa biorce udzia w tworzeniu Unii Gospodarczej i Walutowej w Unii Europejskiej. Szczegowe warunki okrelone s nastpujco: inflacja rednia stopa inflacji w roku poprzedzajcym badanie nie powinna by wysza ni 1,5 punktu procentowego redniej inflacji w trzech najlepszych pod tym wzgldem krajach UE, deficyt budetowy udzia deficytu w Produkcie Krajowym Brutto (PKB), w roku poprzedzajcym badanie, nie powinien przekroczy 3%, dug publiczny nie moe przekracza 60% PKB w roku poprzedzajcym badanie, stopy procentowe rednia stopa procentowa nie powinna by wysza ni o 2% w stosunku do redniej stopy procentowej liczonej w trzech krajach UE o najniszej inflacji w roku poprzedzajcym badanie, udzia w mechanizmie kursowym ESW kraj czonkowski powinien respektowa normalny przedzia waha kursw walut przewidziany w ramach mechanizmu kursowego przynajmniej w cigu 2 ostatnich lat przed badaniem. Dewaluacja moe by dokonana tylko w razie koniecznoci i za zgod pozostaych pastw czonkowskich. Harmonogram wprowadzania Euro

74

I ETAP (1990) - liberalizacja przepywu kapitau w UE, wzmocnienie koordynacji polityki gospodarczej. II ETAP (1994) - powstanie Europejskiego Instytutu Walutowego we Frankfurcie, dalsza koordynacja wsplnej polityki gospodarczej. Pastwa czonkowskie staraj si wypeni kryteria zbienoci. III ETAP (1998) - powstanie Europejskiego Systemu Bankw Centralnych z Europejskim Bankiem Centralnym na czele. Rozpoczcie trj-fazowego procesu wprowadzania euro. A. Okres przygotowawczy: pocztek 1998 roku - 31 grudnia 1998 ogoszenie listy krajw zakwalifikowanych do UGW, przyjcie prawodawstwa niezbdnego do wprowadzenia euro, przygotowanie systemu finansowego do przyjcia nowej waluty. B. Okres przejciowy: 1 stycznia 1999 - 31 grudnia 2001 euro samodzieln walut, nieodwoalne usztywnienie kursw walut pastw UGW wzgldem euro, rozpoczcie dziaalnoci przez Europejski Bank Centralny, euro uywane tylko w rozliczeniach bezgotwkowych, nowe emisje instrumentw finansowych - wycznie w euro, osoby prywatne i przedsibiorstwa mog mie rachunek bankowy w euro. C. Okres kocowy: 1 stycznia - 31 lipca 2002 banknoty i monety euro wprowadzone do obiegu, narodowe banknoty i monety stopniowo wycofywane z obiegu, pace, wiadczenia socjalne i transakcje detaliczne dokonywane w euro, zakoczenie procesw dostosowawczych w instytucjach publicznych i jednostkach usugowych, narodowe waluty przestaj by prawnym rodkiem patniczym, od 1 sierpnia 2002 euro jednym rodkiem patniczym w UGW. Koszty i korzyci zwizane z wprowadzeniem Euro Jest to pierwszy tego typu eksperyment na wiecie, wymagajcy zamania oporu przed zmianami i ogromnych nakadw finansowych potrzebnych do wdroenia Euro. Na pewno skorzystaj z tego podmioty gospodarcze, skoczy si przeliczanie walut, wymiana i zwizane z tym koszty (prowizje). Jeden z dziennikarzy niemieckich wzi 1000 marek i podrujc po Europie w kadym z krajw wymienia je na tamtejsz walut, ostatniej wymiany dokona po powrocie do Niemiec z powrotem na marki i okazao si, e zostao mu 500 marek. Korzyci z wprowadzenia Euro jest wanie wyeliminowanie takich strat. Jest te bardzo wiele obaw zwizanych z now walut. Euro ma by walut mocn, przeciwwag do dolara ale ta pozycja wobec waluty amerykaskiej nie jest ostatnio taka mocna. Sam pienidz jest rwnie kojarzony z tradycj i nie jest atwo ludziom rozsta si z walut swojego kraju, na ktrej widniay symbole narodowe problem psychologiczny. Wsplna polityka rolna Unii Europejskiej (Common Agricultural Policy CAP)

75

Polityka rolna pochania ponad poow budetu Unii. Jest to pierwsza wprowadzona wsplna polityka Unii. Znalaza si ju w traktacie Rzymskim dziki naciskom Francji, ktra bya bardzo zainteresowana ochron wasnego rynku rolnego. Pastwa zrzeky si swojej samodzielnoci w zakresie podejmowania decyzji dotyczcych produkcji rolnej i odday te kompetencje organom unijnym. Jest przykadem polityki cakowicie opartej na interwencjonizmie pastwowym, a wic przeczy reguom i zasadom Unii o uwolnieniu rynku finansowego, handlowego, swobody wymiany towarw itd. Krtko po drugiej wojnie wiatowej w krajach europejskich pojawi si problem niedoboru ywnoci, strach uzalenienia si od rynku krajw trzecich (USA). Ch odbudowania wasnego rynku rolnego i denia do jego niezalenoci doprowadzia do wyksztacenia si wsplnego stanowiska kilku krajw w zakresie wsplnej polityki rolnej. Podstawowe zasady polityki rolnej: wsplny rynek rolny wsplnotowe preferencje pierwszestwo maj produkty z Unii finansowa solidarno w ramach polityki rolnej W celu wprowadzenia wsplnej polityki rolnej w 1962 roku zosta powoany Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa (bya mowa o nim przy budecie Unii), ktry dzieli si na sekcje gwarancji (91% - zajmuje si dopatami dla rolnikw i skupem ich produkcji) i orientacji (9% - zajmuje si zmianami i rozwojem strukturalnym w rolnictwie). Cele wsplnej polityki rolnej (z traktatu rzymskiego): podnoszenie produkcyjnoci rolnictwa (postp techniczny i kwalifikacje siy roboczej) zapewnienie ludnoci rolniczej godziwego poziomu ycia stabilizacja rynkw rolnych (rynkw wybranych produktw rolnych) zapewnienie zaopatrzenia w produkty rolne zapewnienie rozsdnych cen dla konsumentw. Sposoby organizacji wsplnego rynku rolnego: zniesienie ogranicze w handlu produktami gleby, lasu i morza wsplne ceny na produkty rolne wsplne reguy konkurencji zblienie przepisw administracyjnych, weterynaryjnych i sanitarnych uprzywilejowanie produktw krajw czonkowskich ograniczenie importu taszych artykuw rolnych spoza krajw Unii (ca i opaty wyrwnawcze) dotacje do artykuw rolnych eksportowanych za granic 4 typy organizacji rynkw rolnych: wewntrznej interwencji i zewntrznej ochrony (pena ochrona) pastwo prowadzi peny skup i magazynowanie tego, co rolnicy produkuj oraz nakada ca i opaty wyrwnawcze na import 70% rynku (zboe, maso, mleko, cukier, woowina, wina stoowe) zewntrznej ochrony bez interwencji wewntrznej tylko opaty i ca wyrwnawcze 25% rynku (jaja, drb, wina markowe, kwiaty, owoce i warzywa)

76

dopaty do cen produktw przetworzonych dla przetwrcw za to, e przetwarzali produkty od unijnych rolnikw 4% rynku (rzepak, sonecznik, bawena, groch, orzeszki ziemne i in.) inne formy pomocy okresowe bezporednie finansowe wsparcie dla rolnikw 1% rynku (len, konopie, chmiel, jedwabniki) Wsplnorynkowy system cen. Cena wskanikowa (bazowa, orientacyjna), ustalana raz w roku. Na jej podstawie ustalano ceny skupu. Dochodzio wic do takich sytuacji, e np. po ustaleniu w marcu cen wskanikowych byy przypadki, e rolnicy zaorywali pola obsadzone ju zboem ozimym aby posia zboe jare, bo jego cena dawaa wysze dochody. Cena interwencyjna cena skupu, gwarantowana, ok. 70% ceny wskanikowej Cena eksportowa cena z dopatami wyrwnawczymi aby producenci po niskich cenach mogli wyeksportowa swoje produkty. Kryzys wsplnej polityki rolnej Ta polityka jest polityk dosy konfliktogenn. W 15 krajach Unii jest 10 milionw gospodarstw o rnej tradycji, warunkach klimatycznych produkcji itp. Dochodzio do wielu naduy. Np. rolnicy musz zgasza ile maj byda, ile posiali zboa, warzyw, ca dokadn wielko produkcji itp. i w zalenoci od tego dostaj odpowiednie dopaty z Unii. Rolnicy woscy zgaszali np. zaoenie nowej plantacji oliwek w miejscach, gdzie te drzewa oliwkowe ju dawno rosy. Byy przypadki, e farmerzy z Belgii sprzedawali bydo do Holandii otrzymujc dotacje do eksportu, a nastpnie to bydo wracao z powrotem do waciciela. Wsplna polityka rolna doprowadzia do olbrzymiej nadprodukcji ywnoci. Okazao si, ze produkcja rolna rosa rocznie o 2%, a konsumpcja w Unii rosa o 1,5%. Doprowadzio to do magazynowania ogromnych iloci ywnoci i wzrostu kosztw z tym zwizanych. Nawet Unia sprzedaa Rosji woowin po cenach dumpingowych tylko po to, aby unikn dalszego skadowania. To wszystko doprowadzio do kryzysu wsplnej polityki rolnej. Unia robia wszystko, aby produkcja bya wiksza (specjalne pasze, badania naukowcw, karmienie zwierzt odywkami wysokobiakowymi, mczk kostn). Zmniejszya si jako tej ywnoci (BSE, pryszczyca itp.) i mieszkacy Unii stracili do niej zaufanie, stracili zaufanie do standardw weterynaryjnych. Sprbowano wic zreformowa wspln polityk roln. Reforma wsplnej polityki rolnej obniono ceny skupu najpierw na mleko, pniej na miso, zboa wprowadzono wspodpowiedzialno rolnikw za przechowywanie nadwyek produkcji zaproponowanie rolnikom pozostawienie 25% pl odogiem na 5 lat; w zamian obiecano premi i moliwo przejcia na emerytur w wieku 55 lat ustalono limity ziemi uprawnej oraz iloci zwierzt hodowlanych na jedno gospodarstwo dodatkow produkcj wysoko opodatkowano zachcono rolnikw do mniejszej produkcji z hektara ni rednia w regionie dostawali za to pomoc zmniejszono tempo wzrostu funduszu na rolnictwo wspieranie projektw rozwoju rolnictwa ekologicznego (kury chodziy po ziemi, gryzy traw i jady robaki ona tak powiedziaa!)

77

Jako ycia w Unii Europejskiej Zagadnienia zwizane z tym tematem: polityka spoeczna i zatrudnienia zdrowie publiczne ochrona konsumentw ochrona rodowiska naturalnego edukacja i ksztacenie zawodowe kultura Polityka spoeczna i zatrudnienia Polityka spoeczna i zatrudnienia pojawia si w Unii do wczenie. Ju w momencie powstania Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali pojawia si konieczno restrukturyzacji grnictwa i hutnictwa. Wwczas okazao si konieczne stworzenie funduszu socjalnego, ktry by pomaga pracownikom tych bran w przypadku utraty pracy czy przekwalifikowania si. Ten fundusz zacz dziaalno na pocztku lat 60tych i od razu sta si jakby polem dowiadczalnym dla caej Unii w wypracowaniu rnych rozwiza zwizanych z polityk spoeczn, socjaln, w radzeniu sobie z bezrobociem. Drugi etap to lata 70-te recesja, bezrobocie, kryzys naftowy. Pastwa stany wobec faktu, e tempo rozwoju gospodarczego spada, a nawet zahamowao. Prawie 12% ludnoci byo bezrobotnych i podjcie przez pastwa Unii dziaa w sprawie wsparcia tych osb przekwalifikowania, zmiany miejsca zamieszkania byo gwnym zadaniem Wsplnoty. Cigle jednak pojawiajce si rozwizania byy tylko czciowe, nie obejmoway caoci problemu polityki spoecznej. Tak przymiark do tego aby ten problem w caoci uregulowa, aby sta si prawem i eby by nawet w zakresie prawa pierwotnego w Unii, byo podpisanie Europejskiej Karty Praw Socjalnych w 1989 roku. Byo to trudne porozumienie, gdy wszystkie pastwa (wwczas 12) musiay si zgodzi co do wsplnych praw socjalnych wszystkich swoich obywateli we wszystkich krajach. Pastwem, ktre blokowao to porozumienie, nie byo w stanie speni wymogw postanowienia, bya Wielka Brytania. W zwizku z tym ta karta nie wesza do traktatu z Maastricht jako jego integralna cz, tylko jako aneks. Europejska Karta Praw Socjalnych: regulowaa wszystkie sprawy dotyczce bezpieczestwa i ochrony zdrowia w pracy dotyczya swobody przemieszczania si i zatrudniania obywateli Unii w rnych krajach Wsplnoty gwarantowaa rwnouprawnienie kobiet i mczyzn na rynku pracy uregulowaa sprawy dotyczce pracy dzieci i modziey, ich ochrony w miejscach pracy uregulowanie pracy osb niepenosprawnych W lad za t kart utworzono w niedugim czasie Europejski Fundusz Socjalny, jeden z funduszy strukturalnych. Finansuje on: przekwalifikowanie zawodowe zmian miejsca zamieszkania zwizan ze zmian miejsca pracy podnoszenie umiejtnoci zawodowych (szkolenia i kursy) zdobycie nowego zawodu pomoc w zatrudnianiu modziey Fundusz ten wynosi rocznie ok. 6 miliardw Euro i stanowi ok. 7% wydatkw Unii.

78

Bardzo wyranie uregulowane s w Karcie sprawy zwizane z bezpieczestwem pracy, zapobieganiu wypadkom, a take sprawy dotyczce zrzeszania si pracownikw, zakadania zwizkw zawodowych. Zdrowie publiczne Prowadzenie polityki zdrowotnej jest w tej chwili w wiecie trudnym zagadnieniem dla wielu pastw. Pastwo czuje si odpowiedzialne za zdrowie obywateli i chce podejmowa w zwizku z tym jak najwicej dziaa. Badania naukowe prowadzone w Wielkiej Brytanii od 40 lat pokazuj, e wpyw czynnikw decydujcych o zdrowiu obywateli procentowo jest nastpujcy: genetyka, dziedziczenie 16% rodowisko naturalne (zanieczyszczenia) 21% styl ycia (odywiania, ruch, radzenie sobie ze stresem, uywki) 10% suba zdrowia (ilo szpitali, urzdzenia, ilo lekarzy itp.) 53% Okazuje si wic, e bez wzgldu na to ile pastwo inwestuje w sub zdrowia, ma to niewielki wpyw na zdrowie obywateli. Najwaniejszy jest styl ycia, ktry nie zaley od pastwa tylko indywidualnego obywatela. Wszystkie programy ochrony zdrowia promuj wic zdrowy tryb ycia i zwikszanie indywidualnej odpowiedzialnoci obywateli za zdrowie. Dopiero na dalszych miejscach s sprawy zwizane z pozostaymi czynnikami. W traktacie amsterdamskim z 1996 roku zawarto wanie, e najwaniejszym celem w polityce zdrowotnej Unii jest promocja zdrowia, profilaktyka zdrowotna i wzmacnianie indywidualnej kontroli jednostki nad swoim zdrowiem. Najwaniejsze problemy zdrowotne w Unii: nowotwory kadego roku umiera w Unii na nowotwory 840 tys. osb, z czego na nowotwr puc 250 tys., rak piersi pierwsza przyczyna umieralnoci u kobiet midzy 35 a 60 rokiem ycia; jest duy program zwalczenie raka piersi w Unii, na ktry w latach 1996-2000 przeznaczono 64 miliony Euro gwnie dla suby zdrowia i organizacji pozarzdowych; w tej chwili jest ju 4 edycja tego programu, AIDS w Unii jest ponad 120 tys. chorych i ponad 500 tys. nosicieli HIV; program dziaa zapobiegajcych AIDS mia budet ok. 50 mln Euro, rwnie tym programem zajmuj si organizacje pozarzdowe narkotyki w cigu ostatnich 5 lat sprzeda heroiny wzrosa od 1,9 do 5,2 ton, kokainy od 3,5 do 17 ton.; od 1996 roku by organizowany pierwszy program pomocy uzalenionym od narkotykw, w tej chwili organizowany jest drugi, rwnie przez organizacje pozarzdowe Unii, choroby psychiczne i umysowe depresje, choroby lkowe, choroba Alzheimera (8 mln ludzi w Unii jest chorych na t chorob) choroby zakane ronie zachorowanie na grulic. Mimo rozpoznania problemw zdrowotnych, wci pojawiaj si niespodzianki zwizane z ywnoci: BSE, pryszczyca. Jest w tej chwili w Unii wiele pomysw na strategie zwizane z popraw zdrowia obywateli, m.in. lepsze informowanie spoeczestwa o zagroeniach zdrowotnych, prba rozdzielenia funkcji doradczych, inspekcyjnych i tych, ktre tworz prawodawstwo w zakresie zdrowia. Rwnie chodzi o to aby zbudowa mechanizm

79

szybkiego reagowania na zagroenia zdrowia (okazao si to potrzebne przy odkryciu BSE). Ochrona konsumentw Przez ostatnie trzy lata wikszo wypowiedzi dotyczcych ochrony konsumentw dotyczyo problemw zwizanych z ywnoci, jej jakoci, utraty zaufania obywateli do ywnoci unijnej i w ogle do polityki unijnej. Ochrona konsumentw jest od pocztku istnienia Unii spraw bardzo wan w Unii yje przecie ok. 370 milionw konsumentw. W 1975 roku Unia przyja program dotyczcy ochrony i informowania konsumentw. Powstao te bardzo wiele niezalenych, pozarzdowych organizacji konsumenckich. W ramach tego programu zagwarantowano konsumentom nastpujce prawa: do bezpieczestwa i ochrony zdrowia (zwizane z produktami, ktre musz by bezpieczne i zdrowe), do ochrony interesw ekonomicznych konsumentw (formy sprzeday, oszukiwanie, naciganie klientw), do penej informacji o produkcie (skad, wano itp.) dostpu do wymiaru sprawiedliwoci jeli chodzi o prawa konsumenckie do zrzeszania si organizacji konsumenckich. W latach 70-tych zostay te unormowane takie sprawy jak: bezpieczestwo kosmetykw i rodkw piorcych, oznakowanie ywnoci skadniki, dodatki, konserwanty, warto kaloryczne, czy ywno jest zmieniona genetycznie itd. sprawa mylcej reklamy, wprowadzenie w bd konsumentw sprzeda domowa bezpieczestwo zabawek sprzeda wysykowa Okazao si, e jednym z najwaniejszym problemem konsumentw ostatnich lat s problemy bezpieczestwa ywnoci. To spowodowao, e organizacje konsumenckie zmusiy wadze unijne do zmiany polityki w tej sprawie. Komisarz unijny odpowiedzialny za ochron konsumenta i za zdrowie na konferencji w europejskim dniu konsumenta mwi, e konsumenci oczekuj, aby poywienie byo bezpieczne, ale take zawierao skadniki odywcze, aby byo penowartociowe i smaczne, chc wybiera z duej rnorodnoci produktw, chc aby byo produkowane z wykorzystaniem dobrych praktyk rolniczych z szacunkiem dla rodowiska i dobra zwierzt. Powiedzia rwnie, e wana jest nie tylko sama ywno, ale cay przebieg jej produkcji.

Jako ycia w Unii Europejskiej

Ochrona rodowiska naturalnego Temat ochrony rodowiska by podejmowany w Unii ju dosy wczenie. Pierwsze zorganizowane i powizane dziaania i programy na rzecz ochrony rodowiska rozpoczto ju w 1972 roku. Unia bya wwczas bardzo krytykowana za preferowanie modelu rozwoju gospodarczego, ktry nastawiony jest na efektywno, wydajno, maksymalizacj produkcji, zysku, e ten model jest destrukcyjny dla rodowiska naturalnego. Na szczcie w Unii byo bardzo wiele organizacji pozarzdowych, podmiotw czy obywateli, ktrzy protestowali przeciwko zbyt agresywnym formom

80

gospodarowania i dziki temu na ten problem ochrony rodowiska zaczto zwraca wiksz uwag. Mona powiedzie, e dotychczasowy rozwj Unii opiera si na takim modelu, ktry zuywa zasoby naturalne i zakca rwnowag ekosystemu. Rwnie bya dua fascynacja energi atomow. Od 1972 roku Unia zacza realizowa programy ochrony rodowiska. Do 1991 roku zorganizowano 4 takie programy. Byy one skupione gwnie na: redukcji zanieczyszcze zapobieganiu tworzeniu zanieczyszcze ustanowieniu surowych norm ekologicznych wczono problemy ochrony rodowiska do wszystkich innych sektorw dziaalnoci Unii (rolnictwa, transportu, przemysu, energetyki, zdrowia), nawet w kadej dyrekcji generalnej powoano jedn osob odpowiedzialn za ochron rodowiska. W tym czasie wydano okoo 300 aktw prawnych dotyczcych ochrony rodowiska. Przykadowo uregulowano w nich problemy dotyczce: zanieczyszcze wody ustalono normy jakociowe dla wd sodkich, sonych, powierzchniowych i gbinowych, take limity metali cikich w wodzie, normy jakociowe dla wd w kpieliskach zanieczyszcze atmosfery ustalono dopuszczaln zawarto oowiu w paliwie, emisj dwutlenku siarki, chlorofluorowglanw w aerozolach haasu ustalono dopuszczalny poziom haasu samochodw osobowych, ciarowych, motocykli, cignikw, samolotw ponaddwikowych, a take kosiarek do trawy i sprztu domowego produktw chemicznych standardy pakowania i etykietowania niebezpiecznych substancji, obowizek informowania wadz o miejscach, zakadach prowadzcych niebezpieczn produkcj zagospodarowania odpadw odzysk odpadw, recykling, minimalizowanie skadowania odpadw, zwikszenie trwaoci wyrobw (dusze uytkowanie, nie wyrzucanie po jednym uyciu) ochrony przyrody ograniczenie bada naukowych prowadzonych na zwierztach Panuje przekonanie w Unii, e ta polityka ochrony rodowiska nie miaa by sensu gdyby nie bardzo wiadome ekologicznie spoeczestwo Unii (np. segregowanie mieci przez obywateli). Zwieczeniem tej polityki ochrony rodowiska by traktat z Maastricht. W artykule 130 wpisane s cele tej polityki zachowanie, ochrona i poprawa rodowiska naturalnego, ochrona zdrowia czowieka i rozwane korzystanie z zasobw naturalnych. Pity program dziaania w ochronie rodowiska w Unii rozpocz si w 1992 roku i by zaplanowany na 8 lat. Jest on obecnie kontynuowany pod hasem Ku zrwnowaonemu rozwojowi. Jest on jakby jakociowo odmienny, gdy te pierwsze programy nie zwracay uwagi na zmian modelu gospodarowania, natomiast w tym odchodzi si od zapobiegania i redukcji zanieczyszcze przechodzc do takiego modelu rozwoju cywilizacyjnego, w ktrym rodowisko naturalne (ekosystem) traktowane jest jako warto, w ktrym wiat czowieka i wiat przyrody s caoci. W tym programie zasad etyczn staje si zachowanie zasobw naturalnych dla przyszych pokole (midzygeneracyjna sprawiedliwo). Przyczyn degradacji rodowiska naley szuka w rnych obszarach, nie tylko w produkcji (energetyka, transport, rolnictwo, turystyka

81

itd.).Poszukiwany jest nowy model rozwoju gospodarczego wspierajcego ochron rodowiska. Aktualnie istniej 4 programy (posiadajce wasne fundusze): Live, przeznaczony na inwestycje wspierajce ochron rodowiska, Envire usuwanie zanieczyszcze w rejonach przybenych, ochrona wybrzey, Altener rozwj odnawialnych rde energii (wiatr, woda energia soneczna), Save podnoszenie wydajnoci energetycznej ograniczenie zuycia energii. Edukacja i ksztacenie zawodowe Traktaty z Maastricht i z Amsterdamu wymagaj aby organa Unii wspdziaay w: wzrocie poziomu edukacji z penym poszanowaniem dla kulturowej i jzykowej rnorodnoci pastw czonkowskich, prowadzeniu polityki szkolenia zawodowego. Uwaa si, e inwestowanie w edukacj i ksztacenie zawodowe s jednym z najwaniejszych elementw tzw. inwestowania w ludzi zwikszanie kwalifikacji, kreatywnoci i zdolnoci adaptowania si do zmian czowiek majcy wiksz wiedz jest bardziej elastyczny, mobilny w zmienianiu swoich kwalifikacji, aktywnoci zawodowej, miejsca pobytu i pracy, radzi sobie lepiej ze zmianami cywilizacyjnymi (komputeryzacja, Internet). Komisja Europejska przygotowaa w 1995 roku bia ksig w sprawie edukacji pod nazw Nauczanie i uczenie si ku spoeczestwu uczcemu si. Prezentowaa wyzwania, ktre stoj przed edukacj XXI wieku, opracowane nowe programy, ktre maj popiera dalsze i dusze ksztacenie. Efektem bezporednim tej biaej ksigi byo umoliwienie modym ludziom, ktrzy przerwali edukacj, powrotu do kontynuowania edukacji. Edukacja w Unii prowadzona jest w oparciu o kilka programw: Sokrates I faza (1994-99), 850 mln Euro dla studentw i nauczycieli na studiowanie w innych krajach Europy, udzielono pomocy 1500 uniwersytetom, 8000 szk, pomagano w doksztacaniu si szczeglnie w zakresie jzykw obcych, II faza (1999 2006), 1 850 mln Euro otworzono na kraje EFTA, centraln Europ, Cypr i Malt, kontynuacja pierwszej fazy Leonardo da Vinci I faza (1995-99), 730 mln Euro zwizany z przygotowaniem zawodowym w Europie, sfinansowano okoo 300 projektw, 130 tys. modych ludzi zmienio miejsce pracy i stanowisko w nastpstwie douczenia i zmiany kwalifikacji II faza (2000 2006), 1 150 mln Euro poprawa wiedzy i umiejtnoci, promocja i umacnianie udziau ksztacenia zawodowego w procesie innowacji i tworzeniu spoeczestwa informacyjnego. Youth kontynuacja wczeniejszych programw (modzi dla Europy) kierowany na edukacj poza systemem szkolnym (wolontariat, kluby, wietlice, domu kultury itp.), w latach 95-99 wzio udzia ok. 120 tys. osb, budet ok. 126 mln Euro. Tempus Polska rwnie miaa w nim udzia, przeznaczony na wspieranie systemu szkolnictwa wyszego w Europie rodkowowschodniej i WNP, finansowano projekty dotyczce wsppracy w tym zakresie z pastwami Unii

82

Najnowszy program jeli chodzi o edukacj z 2001 roku wystpuje pod nazw e-Europa i ma na celu edukacj w zakresie Internetu, w jego ramach organizowany bdzie program e-learning. Kultura

Integracja Polski z Uni Europejsk

W latach 80-tych Polska nie utrzymywaa adnych stosunkw ze Wsplnotami Europejskimi, gdy nie pozwala na to Zwizek Radziecki. Pierwsz tak zgod na da ostatni sekretarz komunistycznej partii Zwizku Radzieckiego Michai Gorbaczow w 1986 roku. Po wstpnych negocjacjach Wsplnoty Europejskie doszy do wniosku, e postpy w reformach gospodarczych i politycznych w krajach bloku wschodniego s niedostateczne i nie doszo do podpisania adnej umowy. Nawizanie stosunkw dyplomatycznych midzy Polsk a Wsplnotami udao si w 1988 roku, kiedy to wynegocjowano umow o handlu i wsppracy. Ten okres by przeomowy w rozwoju Polski (pierwsze wolne wybory, rzd Mazowieckiego itd.). W 1989 roku zostao utworzone w Brukseli przedstawicielstwo Polski przy Wsplnotach Europejskich i pierwszym ambasadorem zosta Jan Koakowski. By to te okres

83

przygotowa do powstania Unii Europejskiej i ju w tym okresie pastwa bloku wschodniego zaczynaj pretendowa do wejcia do tej Unii. Traktat z Maastricht nie porusza jeszcze spraw rozszerzania. Nastpnym krokiem byo rozpoczcie negocjacji stowarzyszeniowych Polski z Uni. Powsta fundusz Phare w 1990 roku fundusz pomocy w przeksztaceniach gospodarczych Polski i Wgier. Przeomowym okresem by tzw. ukad europejski (16 grudnia 1991) pakt o stowarzyszeniu Polski, Wgier i Czechosowacji z Uni i otworzy drog do szerszej pomocy tym pastwom w celu rozwoju gospodarczego. Cele tego ukadu: nakreli ramy dialogu politycznego midzy wsplnotami a Polsk stworzy regulacje dotyczce swobodnego przepywu towarw, osb, patnoci i kapitau uregulowa wspprac gospodarcz, kulturaln i finansow Kolejnym krokiem by szczyt Unii w Kopenhadze. Tam zostao, ze czonkami Unii Europejskiej zostan tylko te pastwa, ktre speni kryteria kopenhaskie, gwnie polityczne: posiadanie stabilnych instytucji gwarantujcych demokracj zbudowanie pastwa prawa przestrzeganie praw czowieka i mniejszoci narodowych istnienie gospodarki rynkowej zdolno do podjcia zobowiza wynikajcych z czonkostwa w unii politycznej, gospodarczej i walutowej Postanowienia Ukadu Europejskiego weszy dopiero w 1994 roku. W 1995 roku odby si szczyt w Madrycie, tam ustalono orientacyjny kalendarz rozszerzenia Unii. Ustalono, e negocjacje mona rozpocz na przeomie 1997/98 roku. Faktycznie negocjacje z pierwsz grup pastw rozpoczto w marcu 1998 roku. Byy to Polska, Wgry, Czechy, Sowenia, Estonia i Cypr. Wczeniej w Polsce (1993) powsta Komitet Integracji Europejskiej. W 1998 roku na jego czele stan sam premier RP (Jerzy Buzek wwczas) i Komitetowi przez to nadano wiksz rang. W marcu 1998 roku powoano polski zesp negocjacyjny z Janem Koakowskim na czele. W tym samym roku odbyo si pierwsze inauguracyjne spotkanie midzyrzdowej konferencji akcesyjnej. Jest to gwne forum instytucjonalne, ktre prowadzi negocjacje z Uni. W listopadzie 1998 roku pierwszy raport Komisji Europejskiej o przygotowaniu Polski do czonkostwa. W tym raporcie potwierdzono, e Polska spenia wszystkie kryteria polityczne, gorzej byo w postpach w przystosowaniu prawa i niektrych instytucji do norm Unii. Drugi raport by opublikowany w 1999 roku. Ocenia on, e dostosowanie prawa jest zbyt wolne i umieszcza Polsk na jednym z ostatnich miejsc wrd pastw kandydujcych. Bardzo istotnym elementem w procesie integracji Polski z Uni by traktat w Nicei (grudzie 2000). By powicony gwnie reformom w Unii w obliczu rozszerzenia. Powiedziano tam rwnie, e jeeli pastwa kandydujce zakocz negocjacje do koca

84

2002 roku, do 2003 bdzie rokiem ratyfikacji i od 2004 kraje te mog by czonkami. Traktat akcesyjny musi by podpisany przez prezydenta za zgod parlamentu bd obywateli w referendum. W najnowszych badaniach w Polsce podano, e wrd tych, ktrzy pjd na referendum (ok. 66%) 74% obywateli daje poparcie dla wejcia do Unii. Negocjacje akcesyjne s procesem unikalnym w Unii nigdy 12 pastw na raz nie negocjowao na temat wstpienia. S to: Cypr, Czechy, Estonia, Polska, Sowenia, Wgry w pierwszej grupie oraz Bugaria, Rumunia, Sowacja, Malta, Litwa, otwa w drugiej. Kady z krajw kandydujcych negocjuje osobna, ma swoich negocjatorw. Natomiast ze strony Unii negocjatorem s wszystkie pastwa Unii, ktrych reprezentantem jest Komisja Europejska. Negocjacje odbywaj si w ramach tzw. Midzyrzdowej Konferencji Akcesyjnej jaku forum tego dialogu. Zasady negocjacji (okrelone w 1998 roku w Brukseli): stanowiska stron wobec problemu negocjacyjnego w jednym obszarze nie wpywaj na stanowiska stron w innych obszarach negocjacyjnych, uzgodnienia czciowe osignite podczas negocjacji nie s traktowane jako ostateczne dopki umowa nie zostanie uzgodniona w caoci, czyli do momentu ustalenia tekstu traktatu akcesyjnego, pastwo kandydujce na wstpie negocjacji deklaruje wol przyjcia caego dorobku prawnego Unii, propozycje okresw przejciowych moe zgosi zarwno pastwo kandydujca jak i Unia, pozwalaj one przystosowa si obu stronom do sytuacji wynikajcej z rozszerzenia. Cechy charakterystyczne dla negocjacji czonkowskich (w przeciwiestwie do handlowych): Obie strony biorce udzia w negocjacjach jest wsplny cel wzmocnienie pastwa kandydujcego tak, aby najlepiej mogo korzysta z praw oraz wywizywa si z obowizkw wynikajcych z czonkostwa w Unii. Pastwo kandydujce negocjuje jednoczenie z 15 pastwami Unii i dlatego podkrela si ogromn wag lobbingu i dyplomacji w sprawach postpu w negocjacjach. Przyjcie niektrych elementw dorobku prawnego Unii wie si z ogromnymi kosztami, std te okresy przejciowe. Sekwencja dziaa majcych na celu wstpienie pastwa kandydujcego do UE: Zoenie wniosku przez kraj kandydujcy w Radzie Unii Europejskiej Wniosek Rady o przygotowanie opinii (avis) przez Komisj Europejsk Obrady Rady UE na temat avis i podjcie decyzji o rozpoczciu rokowa z kandydatem Otwarcie negocjacji w sprawie czonkostwa Zakoczenie negocjacji Wydanie zgody na czonkostwo przez Parlament Europejski Podpisanie traktatu w sprawie akcesji Ratyfikacja traktatu czonkostwa przez parlamenty krajowe i parlament Unii Europejskiej Przyjcie kraju aplikujcego w poczet czonkw Unii Europejskiej

85

Struktura negocjacyjna ze strony Polski: Prezes Rady Ministrw w porozumieniu z: Ministerstwem Spraw Zagranicznych Gwnym Negocjatorem Sekretarzem Komitetu Integracji Europejskiej Podejmuje kierunkowe decyzje zwizane z procesem
Parlament RP Sprawuje polityczn Rada Ministrw kontrol Zatwierdza strategi negocjacyjn, stan negocjacji i zmiany w stanowiskachnad procesem negocjacji akcesyjnych negocjacyjnych

Komitet Integracji Europejskiej Rekomenduje stanowiska negocjacyjne i ich zmiany w Radzie Ministrw

oraz dokonuje implementacji

Zesp negocjacyjny Odpowiada za opracowanie i realizacj strategii negocjacyjnych, opracowania stanowisk negocjacyjnych i innych dokumentw negocjacyjnych Podzespoy zadaniowe midzyresortowego zespou ds. przygotowania negocjacji akcesyjnych z Uni Europejsk Przygotowuj projekty stanowisk negocjacyjnych UE Struktura negocjacyjna ze stron Unii Europejskiej Komisja Europejska Poredniczy midzy pastwami Unii (jest ich reprezentantem) a krajem kandydujcym do Unii (Guinter Verheugen z Polsk) Dyrekcja Generalna do spraw rozszerzenia Powoana jest w ramach Komisji Europejskiej (co takiego jak ministerstwo w rzdzie) Landaburu z Polsk Zesp negocjacyjny W Dyrekcji Generalnej do spraw rozszerzenia jest 12 zespow negocjacyjnych, kady dla kadego pastwa kandydujcego Dyrektor zespou negocjacyjnego Kady zesp ma swojego dyrektora, jest on jednoczenie gwnym negocjatorem z danym krajem (z Polsk Francoise Gaudenzi). Koszty i korzyci przystpienia Polski do Unii Europejskiej

86

Korzyci polityczne zwikszenie bezpieczestwa Polski i Polakw, moliwo odwoania si do organw i prawa unijnego sprawach zagroe, spoeczne karta praw socjalnych pracownikw korzyci zwizane z systemem emerytalnym i rentowym, wiadczeniami socjalnymi, opiek zdrowotn itd., swoboda przemieszczania si zakup mieszkania, praca w caej Unii, rodowisko naturalne rygorystyczne normy UE spowoduj popraw rodowiska w Polsce gospodarcze restrukturyzacja gospodarki, napyw kapitau i stworzenie nowych miejsc pracy, wzronie przedsibiorczo zostan wprowadzone nowe technologie, bezzwrotne kredyty i poyczki wzronie aktywno placwek kulturalnych naukowych, wzronie warto wyksztacenia, awans cywilizacyjny Koszty polityczne - utrata suwerennoci w sprawie polityki bezpieczestwa, zagranicznej, ingerencja pastw Unii w nasz polityk, utrata polskiej waluty, napyw emigrantw, odpyw specjalistw, spoeczne zmiany w funkcji opiekuczej pastwa, szerzenie si patologii spoecznych gospodarcze spadek eksportu, wzrost importu, rozpad monopolistycznych zakadw, wykup ziemi, masowe zwolnienia, wzrost bezrobocia, bankructwa, problemy z uzyskaniem poyczek i kredytw, konkurencja duych koncernw napyw obcej kultury, upodobnienie kultury, upadek tradycyjnych polskich wartoci znaczenia rodziny i religijnoci.

12.JAKO YCIA
1. 2. 3. 4. 5. 6. Polityka spoeczna i zatrudnienia Zdrowie publiczne Ochrona konsumentw Ochrona rodowiska naturalnego Edukacja i ksztacenie zawodowe Kultura

Unia Europejska dziaa poprzez programy. Ad. 1 lata 60-te - utworzenie funduszu socjalnego lata 70-te - recesja i bezrobocie, kryzys zwizany z szokiem naftowym - 12% bezrobotnych (b.duo) Koniec lat 80 - 1989 podpisanie Europejskiej Karty Praw Socjalnych (blokowaa Wielka Brytania) miaa wej do traktatu z Maastricht, ale wesza jako protok, ale jest rdem prawa pierwotnego. Dotyczy : 1. zdrowia i bezpieczestwa w miejscu pracy
87

2. 3. 4. 5.

swobody przemieszczania i zatrudniania si rwnouprawnienia na rynku pracy ochrony dzieci i modziey w pracy pracy osb niepenosprawnych

Utworzono take Europejski Fundusz Socjalny : przekwalifikowania zawodowe zmiana miejsca pracy i miejsca zamieszkania (mobilno) podnoszenie kwalifikacji : szkolenia i kursy zdobycie nowego zawodu pomoc w szukaniu pracy dla absolwentw 6 mln. euro (7% wydatkw UE) zapobieganie wypadkom przy pracy prawo zrzeszania si pracownikw Ad. 2 Czynniki decydujce o zdrowiu: genetyka 16% rodowisko naturalne 21% (woda, powietrze, gleba) styl ycia (odywianie, ruch, radzenie sobie ze stresem, uzalenienia alkohol, papierosy, narkotyki) 53% suba zdrowia (wyposaenie, ilo lekarzy, pielgniarek) max. 10% Najwaniejszym celem UE jest promocja zdrowia. Najwaniejsze problemy zdrowotne w UE : nowotwory 840.000 / rok puc 250.000 (u mczyzn) rak piersi (u kobiet) 1996-2000: 64 mln. euro profilaktyka, walka z rakiem AIDS 120.000 chorych, 500.000 nosicieli wirusa HIV program dziaa zapobiegajcych AIDS - 50 mln. euro - organizuj to organizacje pozarzdowe narkotyki : sprzeda - heroiny 1,9 - 5,2 ton w cigu 5 lat - kokainy 3,5 - 17 ton w cigu 5 lat programy organizacji pozarzdowych choroby psychiczne i umysowe (depresje, Alzheimer, schizofrenia) 8 mln. chorych na Alzheimera choroby zakane (wzrost zachorowa na grulic) choroby zwizane ze z jakoci ywnoci (np. BSE, K.Jacoba) lepsze informowanie spoeczestwa o zagroeniach rozdzielenie funkcji doradczych, kontrolnych, ustawodawczych budowa systemu szybkiego reagowania na zagroenia
88

Ad. 3 Ochrona konsumentw jest bardzo wana dla Unii Europejskiej - 370 mln. konsumentw w Unii Europejskiej. 1975 UE przyja program dotyczcy ochrony i informowania konsumentw : prawo do bezpieczestwa i ochrony zdrowia prawo ochrony praw ekonomicznych prawo do penej informacji prawo dostpu do wymiaru sprawiedliwoci prawo zrzeszania si w organizacje konsumenckie Zadbano o uregulowanie nastpujcych kwestii: bezpieczestwo kosmetykw i rodkw piorcych oznakowanie ywnoci sprawa mylcej reklamy sprzeda domow sprawa bezpieczestwa zabawek sprawa sprzeday wysykowej Jako ywnoci - odzyskanie zaufania konsumentw. Zmiana polityki w tej sprawie (15 marca - dzie konsumenta) : smaczne, bezpieczne, odywcze, duy wybr, "zgodnie z biologi" - "form a farm to a fork" Ad. 4 Ochrona rodowiska naturalnego jest odrbnym aspektem w Unii. Unia bya krytykowana za propagowany przez ni rozwj handlu - nastawiony na efektywno itp. - nie zwracanie uwagi na aspekt ochrony rodowiska W 1972 roku Wsplnoty zaczy realizacj programw majcych na celu ochron rodowiska (organizacje pozarzdowe, obywatele) 4 programy ochrony rodowiska / 1972-1991, dotyczyy: redukcji zanieczyszcze zapobieganie tworzeniu zanieczyszcze ustanowienie surowych norm ekologicznych (kary) wczono problemy rodowiska do wszystkich sektorw dziaalnoci Unii: transport, rolnictwo, zdrowie itp. W kadej Dyrekcji Generalnej jest jeden urzdnik od ochrony rodowiska. Kary dla "producentw" zanieczyszcze. Wydano okoo 300 aktw prawnych (dyrektyw, rozporzdze) dotyczcych ochrony rodowiska; dotyczyy one: zanieczyszczenia wody - normy jakociowe dla wd sodkich, sonych, powierzchniowych, gbinowych - limity metali cikich w wodzie (rt, kadm) - normy jakociowe wd w kpieliskach zanieczyszczenie atmosfery
89

- dopuszczalna zawarto oowiu w paliwie oraz w benzynie bezoowiowej - uregulowano emisj dwutlenku siarki - problematyka aerozolu (chlorofluorowglan) - dziura ozonowa haas; obnienie poziomu haasu - ustalono dopuszczalny poziom haasu samochodw osobowych, ciarowych, motocykli, cignikw, samolotw ponaddwikowych, traktorw, kosiarek i sprztu domowego produkty chemiczne - ustalono standardy pakowania i etykietowania niebezpiecznych substancji (azbest - zakaz uywania, pestycydy) - obowizek informowania wadz o miejscach przebywania (zakadach) niebezpiecznych substancji zagospodarowanie odpadw - odzysk odpadw - recykling - minimalizowanie tworzenia odpadw - odzysk odpadw niebezpiecznych dla rodowiska np. zuytegooleju, - zwikszenie trwaoci wyrobw ochrona przyrody - ochrona zwierzt - ograniczenie bada naukowych prowadzonych na zwierztach TRAKTAT Z MAASTRICHT (1992) art. 130 prawo pierwotne - zachowanie, ochrona i poprawa jakoci rodowiska naturalnego, rozwane wykorzystywanie zasobw, ochrona czowieka - to cele jakie postawia sobie Unia w traktacie z Maastricht. 5 program ochrony rodowiska (od 1992 roku - planowo do 2000) Dziaania w ochronie rodowiska - " Ku zrwnowaonemu rozwojowi" Jakociowo odmienny od poprzednich - poprzednie programy zakaday zmniejszenie, zapobieganie zanieczyszczeniom itp. Odchodzi si od zapobiegania i redukcji zanieczyszcze do takiego modelu rozwoju cywilizacyjnego gdzie ekosystem, rodowisko naturalne traktowane s jako warto, w ktrym wiat czowieka i przyrody s caoci. Zasad etyczn jest zachowanie zasobw naturalnych dla przyszych pokole (sprawiedliwo generacyjna). Przyczyn zanieczyszcze naley poszukiwa we wszystkich obszarach: w transporcie, energetyce, rolnictwie itd. szukanie nowego modelu rozwoju gospodarczego gdzie rodowisko traktowane jest jako warto. Unijne programy i fundusze:
-

program LIFE - inwestycje wspierajce ochron rodowiska program ENVIREG - usuwanie zanieczyszcze w rejonach nadbrzenych

90

program ALTENER - rozwj odnawialnych rde energii (wiatr, woda, soce) - program SAVE - podnoszenie wydajnoci energetycznej (ograniczenie zuycia energii - energooszczdne urzdzenia)
-

Ad. 5 Edukacja i ksztacenie zawodowe. Traktat z Maastricht i Amsterdamski : wzrost poziomu edukacji z poszanowaniem rnorodnoci kulturowo-jzykowej prowadzenie polityki szkolenia zawodowego Inwestowanie w edukacj to najwaniejszy aspekt inwestowania w ludzi (czowiek wyksztacony jest bardziej elastyczny, kreatywny, zdolny do adoptowania si do trudnych warunkw itp..) 1995 - Komisja Europejska - Biaa Ksiga edukacji "Nauczanie i uczenie si. Ku spoeczestwu uczcemu si" - wyzwania edukacyjne XXI wieku - opracowanie nowych programw, dalsze i dusze ksztacenie si

Programy: - SOKRATES - I FAZA - (1994 - 1999) - przeznaczono 850 mln. euro - skierowany do studentw i nauczycieli moliwo studiowania w rnych krajach Europy - pomoc dla 1500 uniwersytetw, 8000 szk, 275.000 stypendiw - ksztacenie dorosych, uczenie jzykw obcych, propagowanie idei unijnych - II FAZA - (2000 -2006) - przeznaczono 1 850 mln. euro - skierowany na kraje Unii, EFTA, centralna Europa, Cypr, Malta, Turcja - kontynuacja pierwszej fazy - LEONARDO DA VINCI - I FAZA - (1995 - 1999) - przeznaczono 730 mln. euro - przygotowanie zawodowe w Europie - poprawa - sfinansowano 300 projektw, zaangaowanych byo 60.000 osb, 130.000 osb zmienio miejsce pracy, doksztacio si - II FAZA - (2000 - 2006) - przeznaczono 1 150 mln. euro - poprawa zdobywania wiedzy i umiejtnoci, wzrost moliwoci rozwoju - ycie w dobie internetu spoeczestwo informatyczne - "YOUTH" - (1995 - 1999) - przeznaczono 126 mln. euro - Europejski Wolontariat, Modzi dla Europy - edukacja modziey poza systemem szkolnym, praca w organizacjach spoecznych - zaangaowanych 400 000 osb - TEMPUS - program wspierajcy system szkolnictwa wyszego w Europie rodkowej i Wsplnoty Niepodlegych Pastw (wsppraca z UE) 2000 rok - Komunikat Unii dotyczcy edukacji - "e - Europa" - spoeczestwo informatyczne dla wszystkich (szczyt w Lizbonie) - "tanio" dostpu do internetu

91