Romantyzm nurt w literaturze, ktry kwestionowa potg rozumu.

. Charakteryzowa si uwielbieniem do natury, skonnoci do marze, oderwaniem od rzeczywistoci, tajemniczoci, malowniczoci i poetycznoci.

MALARSTWO ROMANTYZMU
Inspiracja natur, jej potg i tajemniczoci Due znaczenie kontrastu Pojawia si tematyka fantastyczna Ekspresja emocji, uczuciowo; na pierwszym planie uczucia artysty Zainteresowanie uczuciowoci czowieka, bunt przeciwko naukowemu podejciu do czowieka i natury Patriotyzm Zastosowanie kolorytu zwrcenie si ku przeszoci (sceny historyczne, wtki narodowociowe) Artyci: o William Blade 1757-1827 o F. E. Delacroix 1789-1863 o Francisco Goya 1746-1828 Egzotycyzm zainteresowanie podrami, tym, co nieznane Orientalizm fascynacja kultur Bliskiego i Dalekiego Wschodu

EUROPA POUDNIE JEST KLASYCZNE, A PNOC ROMANTYCZNA

NIEMCY

OKRES BURZY I NAPORU (STURM UND DRANG)

Nazwa pochodzi od dramatu Friedricha Maksymiliana Klingera Burza i napr Okres ten narodzi si w Niemczech w latach 1767-1785 Przedstawiciele: o Johann Wolfgang von Goethe o Friedrich Schiller Cechy: o Walka o prawa jednostki o Weltschmerz bl wiata, istnienia o Istnienie jednostki z jest bardzo wane, lecz jednostka jest przekonana, e jej egzystencja jest bezwartociowa o Fascynacja twrczoci i pogldami Rousseau i Szekspira o Inspiracja mitologi germask, skandynawsk o Odrzucenie formalnych ogranicze, swoboda twrcza o Preromantyzm niemiecki przeciwstawia si klasycyzmowi, opowiada si za walk spoeczn, eksponowa rol natury o Wykreowany zosta nowy typ bohatera czujcego i dowiadczajcego cierpienia irracjonalizm porzucenie rozumu na rzecz innych metod poznawczych intuicjonizm kierowanie si intuicj historyzm odwoywanie si do historii, zwaszcza do okresu redniowiecza ludowo szukanie inspiracji w baniach i podaniach ludowych, zainteresowanie folklorem indywidualizm artysta ma by oryginalny, powinien kierowa si wiar i intuicj Johann Gottfried Herder 1744-1803 Wprowadzi do filozofii romantycznej pojcie ludowoci; by zafascynowany naturalnoci i pierwotnoci. Ludowo bya przez niego traktowana jako rdo powagi i tosamoci Mity i poezja ludowa miay wg niego stanowi wzr budowy dziea literackiego Nawoywa do sigania do poezji wolnej od wpyww owiecenia, renesansu Docenia poezj ludow o naturalnym rodowodzie, zwizan z duchem narodu Fascynoway go rwnie pieni Oscara Macpenou Rozumia histori jako cigo realizmu wiat opiera si na adzie Przyroda jest wzniosa i bogata w sens Czowiek wspuczestniczy w dziejach; poprzez swoje dziaania tworzy tradycj, czyli acuch kultury Celem czowieka jest stopniowa humanizacja Ze wszystkich sztuk najbardziej ceni muzyk idealizm niemiecki podstaw byo zaoenie, e myl jest pierwotna w stosunku do bytu

Filozofia epoki Odrzucenie mimesis Ironia romantyczna przekonanie o wyszoci fantazji twrczej nad prawami rzdzcymi rzeczywistoci. Twrczo to rodzaj gry polegajcej na zacieraniu granic midzy bytem realnym a fikcj i zachowanie dystansu wobec nich. To rwnie ignorowanie konwencji literackich i wartoci estetycznych, czenie sprzecznych pierwiastkw Wyniesienie jednostki dziki sztuce ponad granice codziennoci, denie do nieskoczonoci Wyobcowanie artysty ze spoeczestwa Ironia romantyczna jako struktura mylenia i tworzenia literatury Poezja absolutna Friedrich Schlegel Mowa o mitologii ludzko zginie, jeli nie odnajdzie nowych, ywotnych rde stworzenie nowej mitologii, ktrej inspiracj miaa by kultura orientu Odrodzona mitologia kres owiecenia, scjentyzmu i sztywnych regu klasycyzmu Wprowadzi termin romantyzm do jzyka krytyczno-naukowego August Wilhelm Schlegel Romantyczno waciwy duch sztuki nowoytnej Literatura powinna si odwoywa do woskiego redniowiecza i renesansu oraz hiszpaskiego zotego wieku Krytyka francuskiego owiecenia Jako pierwszy w Niemczech prowadzi wykady z sanskrytu Henrich Heine Poparcie dla mczennikw wolnoci Autor gonych zbiorw poezji lirycznej Cykl Obrazy z podry stworzy nowy gatunek prozy czcy tom osobisty i liryczny z ostr satyr polityczn Postulowa zaangaowanie literatury w walk o wolno i sprawiedliwo spoeczn Krytyka niemieckich prdw intelektualnych i literatury Friedrich Schiller Poeta, dramaturg, historyk, filozof Obok J. W. Goethego przedstawiciel klasyki weimowskiej Postawa buntu przeciw stosunkom feudalnym, ograniczajcym prawo jednostki do indywidualnego rozwoju, przeciw zakamaniu i wszelkim przejawom tyranii Schiller, majc silne poczucie sprzecznoci midzy ideaem a rzeczywistoci, podj prb zintegrowania czowieka nowoytnego jako bytu rozdartego przez umoralniajcy wpyw sztuki ANGLIA Walter Scott BADASS Zapocztkowa powie poetyck !!! Stworzy wzr nowoytnej powieci historycznej Ludowo, mistycyzm Historycyzm usiowanie zachowania realii, ta historycznego Percy Shelley Romantyczny buntownik, gosi ateizm Prometeusz wyzwolony dramat Zwolennik filozofii Williama Godwina, prekursora anarchizmu John Keats Wyda 3 tomy poezji, zawierajce ballady, ody i peomaty Oda do sowika, Do urny greckiej; poematy Endymion i Hyperion William Blake Malarz i poeta mistyczny Jego wasne objawienia religijne znalazy odbicie w jego dzieach Ide artystyczn Blakea byo tworzenie integralnej caoci tekstu i obrazu tomy swojej poezji sam ilustrowa Natura religia Autor proroczych poematw, dzie prozatorskich oraz lirykw zebranych w Pieni nienawici i Pieni dowiadczenia Pod koniec swojego ycia zajmowa si tworzeniem ilustracji do Ksigi Hioba jedne z najlepszych dzie artysty

Charlotte i Emily Bronte Emily Wichrowe wzgrza Pochodziy z hrabstwa Yorkshire, syncego z rozlegych romantycznych wrzosowisk Wrzosowiska te stay si tem szalonych namitnoci romantycznej mioci i nierozcznej z ni nienawici, ktre przekraczaj prg mierci FRANCJA Wiktor Hugo Cronuwell wstp prezentacja artystycznego deklaracja romantyzmu o Dramat romantyczny winien siga do dramatw historycznych o Zburzenia zasady 3 jednoci o Mieszania si scen tragicznych i szczliwych o Wprowadzenie mowy potocznej o Silna ekspresja poprzez zrnicowanie jzyka wymowy bohaterw Alfred de Musset Spowied dziecicia wieku Rene Chateaubriand Powie powetycka Rene Nowy nurt - reneizm

PERIODYZACJA POLSKIEGO ROMANTYZMU

I. faza wczesna 1822 1830 W 1822 ukaza si tomik poezji Mickiewicza, a w nim 2 najwiksze dziea, Romantyczno i Przedmowa. W Przedmowie autor domaga si miejsca w literaturze dla twrczoci ludowej, postuluje oryginalno oraz narodowo sztuki. II. faza szczytowa 1830 1849 Od upadku powstania listopadowego zostao wprowadzone rozrnienie na romantyzm emigracyjny i krajowy. Upadek powstania daje pocztek wielkiemu ruchowi wielkiej emigracji. Z kraju wyjechaa gwnie arystokracja, politycy, artyci, inteligencja polska: Mickiewicz, Sowacki, Krasiski, Norwid. Romantyzm krajowy: Fredro, J.I. Kraszewski (autor Starej Bani), Henryk Szebuski. III. faza schykowa 1849 1863 tzw. okres epigoski naladowanie, powielanie tego, co kiedy ju powstao. W Polsce: Teofil Lenartowicz, Karol Ujejski.

TO HISTORYCZNE
Powstanie listopadowe, noc 29-30 XI 1830 21 X 1831 Polskie powstanie narodowe przeciw Rosji. Zasig: Krlestwo Polskie i cz prowincji zabranych (Litwa, mud i Woy). Geneza powstania: o Niewierzcy w moliwo zwycistwa i lojalistycznie nastawieni wobec cara arystokratyczni przywdcy polityczni: A. J. Czartoryski, B. Niemojewski oraz nieudolni dowdcy: J. Chopicki, J. Skrzynecki, J. Krukowiecki, H. Dembiski, M. Rybiski o Przewaga militarna Rosji o Brak wikszego wsparcia ze strony ludnoci chopskiej, wobec negatywnego stanowiska szlacheckich, konserwatywnych wadz pastwowych do uwaszczenia i likwidacji paszczyzny na wsi o Brak pomocy z zewntrz Rze galicyjska (rabacja galicyjska, chopska), II, III 1846 Powstanie chopskie na terenach zachodniej Galicji Pogrom ludnoci ziemiaskiej, urzdnikw dworskich i rzdowych Jakub Szela najbardziej znany przywdca czopskich oddziaw Wiosna Ludw, 1848 1849 Seria zryww rewolucyjnych i narodowych w Europie lud spoecznoci dce do polepszenia warunkw bytowych i narodowoci walczce o spenienie swoich aspiracji w rnej postaci: autonomii, niepodlegoci lub zjednoczenia w ramach jednego pastwa 3 nurty rewolucyjne: ustrojowy, spoeczny, narodowy

POWIE POETYCKA GATUNEK SYNKRETYCZNY

czy w sobie elementy dramatu, epiki i liryki wystpuje narrator bogactwo rodkw stylistycznych (np. rozbudowane metafory) moe by pisana wierszem Fabua podzielona na fragmenty, nie jest chronologiczna tajemniczo nastroju Historycyzm odwoywanie si do minionych epok, najczciej do redniowiecza Motyw orientalny fascynacja wschodem Bohater indywidualista targany sprzecznymi namitnociami Przykady: o A. Mickiewicz Konrad Wallenrod, o George Byron Giaur o J. W. Goethe Cierpienia modego Wertera

BALLADA GATUNEK SYNKRETYCZNY

wiat przedstawiony zaprzeczeniem owieceniowego ideau: uporzdkowania, realizmu, logicyzmu fantastyka, surrealizm - wiat przedstawiony obfituje w niezwyke wydarzenia tajemniczo narracja mocno subiektywna stroficzny ukad czsto rwnie wystpowanie refrenw przykady: o Ballady i romanse A. Mickiewicz o Rkawiczka Schiller o Rybak, Krl Olch Goethe

Rkawiczka Friedrich Schiller historycyzm przeniesienie miejsca i czasu akcji do redniowiecza (fascynacja epok) gotycyzm zawenie historyzmu i budowanie nastroju grozy, tajemniczoci irracjonalizm; odrzucenie realizmu, mimesis (uwielbianej przez klasykw) nawizanie do rewolucji francuskiej, kontekst historyczny bunt, popieranie rwnoci postawa rycerza budowa omiostroficzna nieregularna liczba wersw w strofie rymy: i przeplatane i parzyste, eskie Rybak Goethe Ludowo, tajemniczo, fantastyka budowanie nastroju grozy; motyw syreny natura jako byt, ktre rwnie odczuwa emocje natura jako prawda, ktrej czowiek musi si podporzdkowa natura jako potga, nie naley z niej igra Krl Olch Goethe
SYN OJCIEC

Swiat postrzegany przez syna: o Nierealny wiat, fantastyczny o krl Olch ma paszcz, koron i biay tren o gos w gstwinie drzew, to krl mnie wabi, to jego piew o Taczce srebrne krlewny, ich piew wrd drzew przedstawiciel modego romantyzmu o Intuicjonizm o Sensualizm o mistycyzm Natura tajemnicza, fascynujca, ale neutralna

Swiat postrzegany przez ojca: o Realny wiat o Mga/sen o o Szelest olch i wrzosu Ksiyc objawiajcy si wrd drzew

przedstawiciel mijajcej epoki owiecenia o Realizm o empiryzm

TEKST PROGRAMOWY
zawierajcy podstawowe, gwne cechy, zagadnienia, problemy, motywy, do ktrego odwouj si pniejsi autorzy Ballada Romantyczno jako tekst programowy Przestrze: biay dzie, miasteczko (przypominajce wie) Bohaterowie: Karusia, starzec, lud, duch Jasieka. Gatunek: ballada. Narrator staje si bohaterem Karusia: prosta, wiejska dziewczyna; zachowuje si jak obkana, dostrzega swojego kochanka, jest osamotniona, ale przekonana, e duch Jasieka naprawd istnieje wierzy w mio, ktra jest w stanie przezwyciy mier mieszka z macoch nie prowadzi dialogu, lecz swoisty monolog (wykrzyknienia u pytania retoryczne) dla innych wok jest szalona, obkana; ma poczucie wyobcowania alienacja Pojcia: Orientalizm uzewntrznienie i akcentowanie w tworach kultury fascynacji kulturami Wschodu (Hindusk, japosk, arabsk, persk, chisk). Irracjonalizm (ac. irrationalis nierozumowy) pogld filozoficzny goszcy, e rzeczywistoci nie da si pozna w racjonalny sposb, przypisujcy najwysz warto pozarozumowym rodkom poznawczym. Tyrteizm (od Tyrtajosa, spartaskiego poety) nawoywanie do walki w obronie niepodlegoci, budzenie pragnienia obrony ojczyzny i nienawi do wroga. Dulce et decorum est pro Patria mori sodko I zaszczytnie umiera za ojczyzn (pie II, ks. III Horacego). Egotyzm romantyczny eksponowanie osobowoci bohatera literackiego lub autora, skupienie uwagi czytelnika na ich wewntrznych przeyciach i doznaniach. Egotyzm dodatkowo wiza si z autobiografizmem i autotematyzmem. Indywidualizm (ac. individuum - jednostka, co niepodzielnego) doktryna filozofii polityki, postawa moralna, ideologia, podkrelajca znaczenie jednostki w spoeczestwie. Indywidualici (w przeciwiestwie do kolektywistw) uwaaj, e spoeczestwo nie jest odrbnym bytem lecz sum jednostek i e najlepszym rozwojem zbiorowoci ludzkiej jest rozwj poszczeglnych podmiotw. Mesjanizm (hebr. Msziach pomazaniec, wybraniec przeznaczony do penienia specjalnej misji, prorok) Teoria historiozoficzna; nadanie uciemionym Polakom wyjtkowej roli zbawiciela narodw, wyznaczenie im posanniczej misji Mesjasza ludzkoci. Mieli mie wpyw na histori wiata. Prometeizm postawa powicenia dla ludzkoci (take czowieka), idea lub sprawa narodowej. Pochodzenie nazwy od imienia Prometeusza, greckiego tytana, ktry powici si dla dobra ludzi. Wykradajc dla nich ogie, sprzeciwi si woli bogw i zosta za to surowo ukarany. Postaw prometejsk reprezentuje Konrad z Dziadw czci III Adama Mickiewicza. Wallenrodyzm nazwa pochodzi od tytuowego bohatera powieci poetyckiej Adama Mickiewicza: Konrad Wallenrod. Jest to postawa powicenia si dla wyszych celw odzyskanie niepodlegoci ojczyzny swojego honoru poprzez rezygnacj z regu etyki, stosowanie podstpw i zdradzieckich metod dziaania, szczcia osobistego, a nawet ycia. Przyczyn amania zasad moralnych jest konieczno zmagania si z duo potniejszym wrogiem, z ktrym walka "z otwart przybic" skoczyaby si druzgoczc porak.

SPR MIDZY ROMANTYKAMI A KLASYKAMI

Kazimierz Brodziski, O klasycznoci i romantycznoci tudzie o duchu poezji polskiej KLASYCZNO
ubity, porzdnie i regularnie drzewami zasadzony grobowiec Dojrzao, dowiadczenie, mimesis Reprezentuje lit. st. Grecji i Rzymu & lit. francuska XVII i XVIII wieku

ROMANTYCZNO
Kreatywizm, modo, witalno Nieograniczona barierami, schematami Inspiracja z dzikiej i nieokrzesanej natury Emocje, szcztuka obudzania tsknych uczu lub przeraenia, malowanie prostej natury, duch rycerza i chrzecijastwa rednich wiekw Fantastyka, gotycyzm By zrozumie literatur klasyczn naley posi wiedz nt historii i tradycji; natomiast by wgbi si w literatur romantyczn wystarczy kierowa si uczuciami Polacy poprzez lit. rom. odnajduj swoj warto, rozpamituj czasy przodkw

Jan niadecki, O pismach klasycznych i romantycznych

1. Romantyczno nie suchajca prawide sztuki a. Swoboda literatury romantycznej jest zagroeniem dla dotychczasowo wyznawanych stabilnych wartoci, ktre warunkoway porzdek poprzez ograniczenia i form b. Jest ledwie tolerowan przez autora indywiduum 2. Romantyczno jako wspomnienie upokarzajce czowieka a. Elementy mistyczne, fantastyczne romantyzmu s wiadectwem ciemnoty spoeczestwa 3. Wypolerowane towarzystwo a duby bab wiejskich a. Klasycyzm wzr prawdy i piknoci, znajome wiata i porusze ludzkich, sztuka wypolerowanego nauk, a prowadzonego przyzwoitoci towarzysk talentu, nauka dla ludzi b. Romantyczno nauka upatrzona w grubiastwie pogronego kiedy prostactwa, duby bab wiejskich; upajanie si czasami przeszymi c. Romantyczno jako szkoa zdrady i zarazy

Maurycy Mochnacki, O literaturze polskiej wieku XIX

NARD: Istota narodu = zebrane w cao wszystkich razem myli, poczucie zjednoczenia ludzi, wiadomo egzystencji Literatura = warto narodu, jego istota