1.

Definicja kompatybilności elektromagnetycznej i związane z nią inne podstawowe

definicje oraz określenia (EMC, zaburzenia, odporność, priorytet środków ochrony i
inne).

Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC – Electromagnetic Compatibility) – wywodzi

się z techniki przeciwdziałania zakłóceniom odbioru radiowego. Zwalczanie skutków
zakłóceń w układzie : źródło zakłóceń – obiekt, zastąpiono zasadą kompatybilności czyli
zgodności (zgodna współpraca urządzeń, instalacji z otaczającym je środowiskiem).
Konstrukcje urządzeń powinny być takie aby się nawzajem nie zakłócały, zasada
prawidłowego funkcjonowania, nie powinno zakłócać też swojej pracy.

Odporność na zakłócenia – zdolność pracy urządzenia (niezakłóconego działania) bez

pogorszenia jakości w miejscu gdzie występują zakłócenia elektromagnetyczne. Poprawna
praca urządzeń zależy znacznie od dopasowania ich odporności do parametrów zakłóceń
które mogą wystąpić. Odporność określa się umownym poziomem zakłóceń lub poziomem
umownego sygnału zakłócającego. Rodzaje odporności :
- normalna – poziom odporności = poziom zakłóceń
- zwiększona (niezawodność) – poziom odporności > poziom zakłóceń

Zaburzenie (zakłócenie elektr.) – każde zjawisko, które może pogorszyć działanie

urządzenia, instalacji lub systemu. Jest to pole lub sygnał elektr. który może stanowić
przyczynę niewłaściwego działania urządzeń, inst., sys.. Model zakłóceń :

Zaburzenie występuje gdy obiekt do którego dociera energia zachowuje się w sposób
niepożądany. Zapobieganie :
1. Redukcja emisji i oddziaływanie na procesy generowania zakłóceń
2. Wpływanie na zmniejszenie efektywności mech. rozprzestrzeniania się zakłóceń
(sprzężenia).
3. Podniesienie poziomu odporności (wrażliwości) na skutek zakłuceń.

Każde źródło emituje zakłócenia, każdy obiekt jest narażony na co najmniej 1 zakłócenie,
zakłócenia są wiązane z określonym poziomem.

Matryca zakłóceń – wzajemne oddziaływania źródeł zakłóceń i obiektów zakłócanych.

Wskazuje stopień zakłucania.
Źródła zakłóceń : czynniki zewnętrzne, wywołujące w urządzeniu lub instalacji napięcia lub
prądy i lub inne czynniki które stanowią źródła zakłóceń wewnętrznych. Czynnikami
wywołującymi zakłócenia mogą być : wyładowania atm., ładunki elektrostatyczne, procesy
przejściowe w systemach i urządzeniach elektrycznych. Zakłócenia wewn. To : stany
przejściowe w ukł.zasilania, sterowania lub transmisji sygnałów.
Zakłocenie elektromagnetyczne – zjawisko elektromagnetyczne, które pogarsza dzialanie
systemu, jest to pole elektromagnetyczne lub sygnał elektryczny, który powoduje złe
działanie urządzeń elektrycznych.
Schemat rozprzestrzeniania się zakłóceń:
• Każde źródło emituje zakłocenia docierające co najmniej do jednego obiektu
• Każdy obiekt jest narażony na co najmniej jedno zakłocenie
• Każde sprzężenie wiąże jedno emitowane zakłócenie z jednym poziomem zakłóceń

Źródła zakłóceń elektromagnetycznych:

A. Zakłócenia zewnętrzne
1. Źródła naturalne – wyładowania atmosferyczne, wyładowania elektrostatyczne ESD
oraz zakłocenia galaktyczne
2.Źródła sztuczne – systemy wykorzystujące energię elektryczną
B. Zakłócenia wewnętrzne - emitowane [rzez elementy lub podzespoły urz. Elektr.

Podział ze względu na czas

• Ciągłe
• Krótkotrwałe
Podział ze względu na częstotliwość
• niskiej czestotl. – powodowane przez nieliowe odbiorniki energii, wahania
napięcia w sieci, urządzenia sterowane, nieciągłość pracy zabespieczeń
• Wysokiej czestotl. - powodowane przez zjawiska naturalne również przez grupe
urządzeń wysoko- i nisko-napięciowych

I. Wyładowania elektrostatyczne ESD-przepływ ładunku pomiędzy

mediami naładowanymi róznoimmiennie:
Parametry:
• Wartość szczytowa napiecia lub prądu wyładowania
• Biegunowość
• Czas narastania i opadania impulsu
II. Wyładowania piorunowe i LEMP –zakłócenia działające bezpośrednio z
urządzeniami lub pośrednio wskutek sprzężeń elektromagnetycznych (LEMP):

Parametry:
• Wartość szczytowa prądu
• Całkowity ładunek
• Ładunek udaru
• Energia właściwa
• Średnia stromość

III. Zakłócenia sztuczne – generowane przez sieci, systemy i urządzenia elektryczne

Parametry:
• Przepięcia łączeniowe
• Prędkość narastania napięć
• Czasy czoła napięcia
• Czasy trwania impulsów
• Przepięcia w sieciach zasilania lub przesyłu danych

A. Impulsy pola elektromagnetycznego przy wybuchach jądrowych NEMP:

Parametry:
• Czas narastania impulsu
• Czas trwania impulsu
• Emax > 40 kV/m
• Hmax < 200 A/m

B.Wybuch na dużej wysokości HAEMP:

Parametry:
• Czas narastania impulsu < 10 ns
• Czast trwania impulsu >100ns
• Emax < 100 kV/m
• Hmax < 300 A/m
 Charakterystyka wyładowań atmosferycznych i impulsowego pola wyładowań
piorunowych (LEMP) jako źródła zaburzeń(zakłóceń) naturalnych.

Wyładowania piorunowe stanowią źródło zakłóceń oddziaływających bezpośrednio na obiekty z

urządzeniami elektrycznymi przy wyładowaniu w obiekt lub pośrednio wskutek sprzężeń
elektromagnetycznych w przypadku wyładowań pobliskich(LEMP).
Wyładowania rozwijają się z komór czynnych chmury burzowej o następujących
właściwościach:
– komory czynne maja zasięg kilku kilometrów i średnią aktywność ok. 30minut(łączny czas do
kilku godzin)
– ładunek dodatni przeważa w górnej części komory, a ujemny w dolnej, jego wartość może
sięgać nawet 1000A s
– ładunek ujemny rzędu 1-10 A s tworzy oddzielne centra, których liczba może dochodzić do
kilkudziesięciu.

Wyładowanie piorunowe rozwija się, gdy natężenie pola w rejonie komory osiąga wartość powyżej
1kV/cm. Powstają strimery przekształcające się kolejno w skokowe lidery (prędkość 100km/s ;
długość 10-100m; promień rdzenia 1cm, promień ładunku(ulotu) 10m; prąd 100A) i w
wyładowania główne (prędkość początkowa ok 100m/us, średnia ok 30m/us ;prąd do kilkuset kA).
Dla zagrożenia urządzeń technicznych istotne są wyładowania doziemne, których jest ok
30-40%. Pozostałe 60-70% stanowią wyładowania międzychmurowe. Wyróżnia się następujące
typy wyładowań doziemnych:
Na terenach równinnych ok 80% wyładowań odgórnych na biegunowość ujemną. Wyładowania
oddolne rozwijają się z obiektów wysokich.

Każde wyładowanie może być pojedyncze, stanowiące jeden udar prądowy (do 20% przypadków)
lub wielokrotne, zawierające więcej udarów nić 1 udar prądowy(powyżej 80% przypadków). Na
rysunku poniżej przedstawiono stylizację jednego ze znanych oscylogramów wyładowania
wielokrotnego, zarejestrowanego w rejonie Lugano w Szwajcarii. Jak widać wśród krótkich kilku
udarów mogą występować przebiegi prądowe długotrwałe o niewielkim prądzie.

Pierwszy udar w wyładowaniu wielokrotnym rozwija się skokowo, a udary następne strzałowo(tj w
sposób ciągły). Czas między poszczególnymi udarami jest rzędu kilkudziesięciu ms. Wartość
szczytowa udaru pierwszego jest większa niż wartość szczytowa udarów następnych. Odwrotnie
jest natomiast ze stromością narastania udaru.
 Parametry wyładowań piorunowych, zakresy zmian ich wartości oraz kształtu udaru
przedstawiono poniżej. Natomiast statystyczne rozkłady tych parametrów zamieszczono na rys. 7 z
objaśnieniami zestawionymi w tablicy 1.
Ocena zagrożenia piorunowego urządzeń i systemów wymaga określenia następujących
wartości charakteryzujących prąd piorunowy wyładowania doziemnego:

- Wartości szczytowej I

- Maksymalnej stromości narastania

S max =( dip/dt) max

-Ładunku przenoszonego przez prąd

Qimp = ∫i p dt
 -Impulsu kwadratu prądu (lub inaczej energia właściwa wydzielona przez prąd piorunowy na
rezystancji 1 ohm)
W = ∫ip2 dt

W praktyce stosuje się podział Polski na dwie strefy:

25 dni burzowych w roku dla południowo-zachodniego krańca
20 dni burzowych w roku dla pozostałej części

Uwzględniając powyższe liczby dni burzowych w roku

można określić roczną liczbę uderzeń pioruna na 1 km2
powierzchni:
1.8 dla terenów o szerokości geograficznej powyżej 51° 30
2.5 dla pozostałych terenów kraju

Analizując przypadki uszkodzeń urządzeń elektrycznych i elektronicznych stwierdzono, że

większość z nich była wywołana przez wyładowania w sąsiedztwie obiektów.
 5.Charakterystyka zakłuceń spowodowanych pracą systemów
elektroenergetycznych i urządzeń elektrycznych (zakłucenia sztuczne)

1. Zakłucenia sieci, systemy i urządzenia elektryczne

Grupy urzadzeń emitujacych wąsko i szerokopasmowe przebiegi okresowe-długotrwałe
zakłucenia niskiej, sredniej i wysokiej częstotliwości(od pojedynczych Hz do k. 100GHz):

-jedno i trójfazowe tory pradowe o dużym obciązeniu,prostowaniki, falowniki, lampy

fluorodcencyjne, zasilacze sieciowe, systemy komputerowe, spawarki elektryczne, kucheniki
mikrofalowe, piece indukcyjne,telefonia komórkowa,urzadzenia zapłonowe silników
(spalinowych, benzynowych itp..

Urzadzenia emitujące przebiegi aperiodyczne,zmienne, impulsowe- z reguły zakłucenia

szerokopasmowe podczas pracy któtkotrwałej.

Wysokonapieciowe

-przy odłączaniu linii w.n. w stanie jałowym, transformatorów w stamnie jałowym oraz
kondensatorów

-przy załaczeniu i wyłaczeniu duzych obciązeń (np. tzw zrzucanie mocy)

-przy łączeniu szyn zbiorczych za pomocą odłączników

-przy uziemieniu, doziemieniu w czasie zwarcia lub działaniu SPZ

Niskonapieciowe

-przy odłączaniu indukcyjności (transformatorów, cewek, dławików) połaczonych równolegle ze

zródłem napięcia

- przy odłączaniu indukcyjności w połaczeniach podłużnych obwodów (odcinków torów

prądowych, linii, dławików szynowych)

-przy właczaniu i wyłaczaniu lamp fluorescencyjnych

-poczas pracy łukowych apartów spawalniczych (palenie się łuku elektrycznego)

-podczas pracy pieców łukowych w procesach technologicznych, również spawarek oraz

zgrzewarek

-podczas załączania nieobciążonych linii kablowych i napowietrznych, a także grzejników

rezystancyjnych i żarówek

-poczas odskoku styków w kontaktach mechanicznych itp…

Możemy tu oszacować takie wielkościu jak:

- przepięcia łączeniowe w sieciach nn - do 10kV

- predkośc narastania napięc - do 100V/ns

- czasy czoła napięcia - 1ns.. 1mikro s

-czas trwania impulsu - 100ns .. 1ms

przepiecia w sieciach zasilania lub przesyłu danych - do 3kV

P.S To jest tak jakby ktos chciał poczytac bo u góru jest to co njest na
to pytanie a u dołu pozostałe zakłucenia sztuczne

2. Przepięcia dorywcze w sieciach nn

To rezultat zdarzenia awaryjnego, któremu jest bardzo trudno zapobiec podczas normalnej
pracu układu. Są one definiowane jako przepiecia przemienne długotrwałe o znaczącej
amplitudzie wystepujace w siecioach sredniego i niskiego napiecia w wyniku uszkodzenia
izolacji spowodowanego np przepieciem atmosferycznym lub przerwaniem przewodu układu
zasilania po stronie sredniego lub niskiego napiecia

3.Impuly pola elekromagnetycznego przy wybuchach jądrowych –

NEMP (Nuclear Electromagnetic Impulse)
Scemat rozwoju zakłucen elektromagnetycznych przy wybuchach jądrowych:
1 Wybuch jądrowy wytwarza potężny impuls promieniowania gamma
2 Fotony gamma odiłwują z materią osfery) wyzwalają wolne elektrony (elektrony Camptona) rozchodzące
sie promieniście z duża predkościa zgodnie z kierunkiem propagacji gamma
3 Kolejna zderzenia z molekułami powietrza spowalniają elektrony komptonowskie wytwarzajac dziesiatki
tysiecy par elektronow i jonów
4 Nastepuje rozdział ładunków na szybkie elektrony i powolne jony i powstaje silne pole elektryczne, a
ruch ładunków jest równoważny pradowi elektrycznemu

Gdyby wybuch nastapił w hipotetycznie nieskączenie rozległej i jednorodnej atmosferze to linie pola
elektrycznego miałyby idealna symetrie. W rzeczywistości symetria nie jest zachowana z powodu:
- obecnosci powierzchni ziemi
- niejednorodności atmosfery
- wpływu ziemskiego pola magnetycznego
- konfigracji ładunku jądrowego i przenoszonego go pojazdu

Mechanizm ten zalezy od tego na jakiej wysokości wystąpi wybuch

6. Klasyfikacja i rodzaje mechanizmow rozprzestrzeniania sie zakłóceń (sprzężeń)
elektromagnetycznych.

Mechanizmem rozprzestrzeniania się zakłóceń (sprzężeniem) – nazywamy zjawisko

fizyczne, które w jakis określony sposób przeniosło energie elektromagnetyczna z jednego
źródła zakłóceń do drugiego układu (albo urządzenia).

Zakłócenia zew Zakłócenia wew

Naturalne Sztuczne
Wyładowania Wyładowania Procesy Eksplozje Emitowane przez
Atmosferyczne Elektrostatyczne elektromagnetyczne Nuklearne elementy lub
(LEMP) (ESD) W systemach (NEMP) podzespoły urządzeń
(SEMP) elektrycznych lub
elektronicznych

Drogi odpowiadaja za kompatybilność urzadzenia. Drogami, system komunikuje się ze

swiatem zewnętrznym. Drogi mogą to być: (przewody wejścia wyjscia obwodow zasilania
sieciowego, uziemienia, obwody we/wy obiektowych, obwody sterowania i inne).

Główne źródła zakłóceń elementow instalacji systemu:

Magnetyczne (indukcyjne),
Elektryczne (pojemnościowe),
Pole elektromagnetyczne.

Klasyfikacja rozprzestrzeniania się zakłóceń elektromagnetycznych:

• sprzężenie przez przewodzenie (i wspolne impedancje)
• sprzężenie pojemnościowe (indukcja elektryczna)
• sprzężenie indukcyjne (indukcja magnetyczna)
• sprzężenie przez pole (promieniowanie fali elektromagnetycznej)

pojemnościowe – od pola elektrycznego bliskiego (przesłuch pojemnościowy)

indukcyjne – od pola magnetycznego bliskiego (przesłuch indukcyjny)

Mechanizmy podstawowych rodzajow sprzężeń:

S – sprzężenie
1,2 obiekty
Z – zakłócenie
x –odległość

Sprzężenie Sprzężenie
przewodowe polowe
Galwaniczne Pojemnościowe Indukcyjne Promieniowania
(pole E) (poleH) (pole E/H)
 Pole biskie Pole dalekie

1 – obwod zakloajacy, 2 – obwod zakłócany, - napiecie zakłócające prace obwodu

Przyjmuje się, ze pole bliskie – wystepuje w odległości x < λ/2π.

Gdy źródła zakłóceń sa ktorkimi odcinkami przewodow linii i(t), E, B, mogą być wyznaczane
jako dopl Hertza.
7. Mechanizm sprzężeń przewodzonych (rezystancyjnych, impedancyjnych) oraz
przykłady środków zaradczych ograniczających wpływ sprzężeń przewodzonych.

Sprzężenie przez przewodzenie występuje wówczas, gdy dwa lub więcej obwodów
elektrycznych ma jedną wspólną impedancję Zk nazywaną impedancją sprzężenia.

Można rozróżnić:
• Sprzężenie pomiędzy dwoma obwodami prądowymi zasilanymi z tej samej sieci,
• Sprzężenie pomiędzy dwoma obwodami prądowymi i obwodem uziemienia.

Przy bardzo małych częstotliwościach impedancja Zk jest rezystancją. Prąd płynący w

obwodzie 1 wywołuje na przewodzie wspólnym podłużny spadek napięcia zakłócającego:

W praktyce impedancję sprzężenia można przedstawić jako:

Wartość impedancji sprzężenia rośnie wraz ze wzrostem częstotliwości prądu zakłócającego.

Część rezystancyjna impedancji sprzężenia ma stałą wartość oporu jedynie wówczas, gdy
prąd płynie przez cały przekrój przewodu. Dla wyższych częstotliwości występuje zjawisko
wypierania prądu do części warstwy blisko powierzchni przewodu. Równoważna grubości
warstwy przewodzącej prąd może być obliczona z zależności

gdzie σ jest konduktywnością a µ przenikalnością magnetyczną materiału przewodzącego.

Środki redukujące sprzężenie przez przewodzenie:

• Zmniejszanie, w takim stopniu jak jest to możliwe, długości odcinków przewodów
mających wpływ na wartość Zk.
• Zwiększanie przekroju poprzecznego przewodu dla prądów o niskiej częstotliwości
(zmniejszanie rezystancji). Przy wyższych częstotliwościach wykonanie połączeń
torów wspólnych za pomocą przewodów płaskich (znacznie zmniejsza się
indukcyjność).
• Stosowanie separacji galwanicznych, która może być skuteczna jedynie przy małych
częstotliwościach lub zrównoważonych układów separacyjnych.
• Odpowiedni sposób prowadzenia i połączeń przewodów wspólnych lub uziemionych.
Przykłady środków zaradczych zmniejszających wpływ sprzężeń wskutek przewodzenia w
obwodach zasilania i sygnalizacji polegający na odpowiednim sposobie wykonania połączeń.
11. Filtry jako pasywne elementy przeciwzakłóceniowe (podstawowe parametry i sposoby
wyznaczania ich charakterystyk, cechy konstrukcyjne).

Filtry, obok ograniczników przepięć, ekranów i osłon, należą do pasywnych urządzeń

przeciwzakłóceniowych. Zgodnie z normami EMC, należy chronić zarówno przed zakłóceniami
źródeł jak i przepięciami (indukowanymi prądami / napięciami zakłóceniowymi). Filtry mają za
zadanie celowe wprowadzanie selektywnych częstotliwościowo sprzężeń poprzez przewodzenie, co
w dużej mierze ogranicza prądy zakłóceniowe do określonego pasma częstotliwości. Aby
zakłócenia zostały wytłumione, filtr musi być podłączony tak jak na poniższym rysunku:

Działanie filtru z rysunku polega na podziale napięcia na wejściu Ue na napięcie na Z1 i Z2 (zgodnie

z prawem Kirchhoffa Ue = UZ1 + UZ2). Impedancje Z1 i Z2 nie mogą być jednocześnie stałe w
funkcji częstotliwości. Dzięki takiemu podziałowi napięcia:
- część zakłóceń zostanie odprowadzona do masy (poprzez przewodzenie IZ2)
- część zostanie odbita (IR) z powodu niedopasowania impedancji
- część zostanie zamieniona np. na straty cieplne

Efektywność tłumienia można oszacować porównując napięcia zakłócające z filtrem i bez.

Można teraz porównać napięcia zakłócające z filtrem (Ust) i bez (Ust’):

ZS ZS
U st = U st ' =
ZQ + ZS ZQ + Z S + Z L

ZL jest impedancją wzdłużną zmienną w funkcji częstotliwości (ZL = ωL). Cewka działa wg reguły
Lenza (zwanej także regułą „przekory”), tzn. ZL ma mały opór dla IN o niskiej częstotliwości i duży
opór przy prądzie zakłóceniowym wysokiej częstotliwości Ist.
U st Z Q + Z S + Z L
=
U st ' ZQ + ZS

Skuteczność filtrowania (tłumienność wtrąceniową) Ust / Ust’ przedstawia się w skali

logarytmicznej:
Filtr jest typowym czwórnikiem, więc można zastosować równanie macierzowe impedancyjne,
łańcuchowe albo hybrydowe (lub odwrotne do niego). Są to równania, które prezentują relacje
pomiędzy U1, I1, U2, I2 (za każdym razem co innego jest mnożone przez macierz przekształcenia).
Tutaj równanie łańcuchowe:
U 1  U   A11 A12 
I  = A 2  , gdzie A = 
 1  I2   A21 A22 

Tłumienność układu zależy nie tylko od wartości macierzy A, ale także od impedancji źródła
zakłóceń ZQ oraz impedancji układu zakłócanego ZS. Zatem tłumienność filtru nie zależy od
samych własności filtru, ale i od układu, w którym filtr został zamontowany. Producenci przyjmują
do podawania parametrów ZQ = ZS = {50Ω, 60Ω, 150Ω, 600Ω} (czyli dla średnich ściśle
określonych wartości impedancji). Dzięki wartościom katalogowym można określić jakość filtrów,
zdobyć jakieś porównanie, a także ocenić przydatność filtru w konkretnym układzie.

Jeśli znamy jedynie orientacyjne wartości ZQ i ZS, możemy zbudować filtr kierując się zasadami w
poniższej tabeli:
Podstawowymi elementami konstrukcyjnymi filtrów są dławiki i kondensatory (gdzie wartość
impedancji jest zmienna w funkcji częstotliwości). W zależności od zakresu przeciwdziałania
zakłóceniom można stosować elementy dwubiegunowe albo w kombinowanych połączeniach:
trójbiegunowe, czterobiegunowe i wielokrotne.
12. Ograniczniki przepięć jako pasywne elementy przeciwzakłóceniowe - rodzaje i
charakterystyczne parametry.

Ograniczniki przepięć SPD(Surge Protection Device ) nazywane też ochronnikami

przepięciowymi (Overvoltage protector), odgromnikami (Surge arrester), diodami
supresorowymi (Suppressor diode), lub transzorberami (Transient Zenner Absorber) musza
ograniczać przepięcia spowodowane wyładowaniami atmosferycznymi lub procesami
łączeniowymi.
Przedstawiają sobą nieliniową oporność o dużej rezystancji przy napięciu roboczym i o
wysokiej rezystancji przy napięciu większym niż MAX napięcie robocze dla urządzeń lub
instalacji.

Ograniczniki przepięć składają się przynajmniej z jednego elementu nieliniowego, są

instalowane na wejściu chronionego urządzenia i powodują ograniczenie fali przepięciowej
przez odprowadzenie jej prądu do ziemi.

Wyróżnia się:
Ograniczniki wyładowcze lub ucinające napięcie(iskierniki powietrzne, gazowe i
ślizgowe),półprzewodnikowe lub obniżające napięcie (warystory , diody) i złożone (różne
kombinacje wymienionych ograniczników .
Ograniczniki zaliczane do prostych układów , złożone z elementów podstawowych
obniżających i ucinających napięcie; nie zaliczane do prostych układów, które zawierają obok
wskaźniki, rozłączniki, kondensatory i tp.;

Ograniczniki 1-bramkowe lub 2-bramkowe z szeregową impedancją;

Ograniczniki ucinające napięcie(iskierniki, ograniczniki gazowe, sterowane prostowniki
krzemowe) mają nieciągłą charakterystykę napięciowo-prądową , a ograniczniki obniżające
napięcie (warystory, diody lawinowe, diody supresorowe)maja ciągłą charakterystykę, natomiast
ograniczniki typu złożonego zawierają elementy ucinające i obniżające napięcie.
 Właściwości ograniczników wyładowczych
Cechy:
-hermetyczna obudowa
-2 lub 3 płaskie elektrody
-izolacja gazowa lub stała (ślizgowe)
-rezystancja sięgająca wartości 10^12 Ω
-zapłon zależy od stromości narastania napięcia i wartości szczytowej udaru.
-napięcie zapłonu dostosowane do wytrzymałości elektrycznej chronionego układu
-napięcie rzędu 10V(<= 50V)

Ogranicznik wyładowczy i jego charakterystyka udarowa.

Napięcie wyładowania jest większe niż Uc robocze układu i jest określone przy prądzie 10
mA. Prąd udarowy maże osiągnąć wartość kilkudziesięciu kA.
Dla ograniczników gazowych prądy te są znacznie mniejsze.
Pojemność własna ogranicznika może mieć wpływ na pracę chronionego układu.

Właściwości ograniczników półprzewodnikowych i złożonych.

-symetryczna , nieliniowa charakterystyka napięciowo-prądowa, wyznaczająca 2 stany
pracy (stan przewodzenia i stan bezprądowy).

Opisuje ją zależność: K jest zależne od budowy/kształtu

warystora.
Charakterystyki warystora w skali liniowej i logarytmicznej:

Poziom ochrony zależy od wartości prądu wyładowania i współczynnika nieliniowości α i

może być kilkakrotnie wyższy niż napięcie znamionowe pracy układu. Znamionowe i graniczne
prądy udarowe zależą od wymiarów warystora i mogą być od kilkuset A do kilkunastu kA.
Parametry charakterystyczne :
-maksymalne napięcie trwałej pracy ogranicznika Uc (max wartość skuteczna U które
może trwale występować na ograniczniku);
-prąd pracy długotrwałej Ic(prąd płynący w ograniczniku przy Uc)
 -napięciowy poziom ochrony Up(Umax które może wystąpić na zaciskach ogranicznika)

Up/Uc zależy od technologii, właściwości

materiałowych i wymiarów warystorów oraz ich
znamionowych prądów wyładowczych In
Ważnym parametrem ogranicznika jest max I
wyładowczy Im>In i prąd udarowy(impulsowy) Iimp .
Istotną właściwością ogranicznika jest jego
stabilność termiczna(niestabilny , jeżeli tracona w nim
moc przekracza zdolność rozpraszania ciepła , to
prowadzi do wzrostu temperatury i powoduje
uszkodzenie).

Do ochrony urządzeń elektronicznych wykorzystuje się diody Zenera o typowej

charakterystyce

Pojedyncze ograniczniki przepięć lub ich kombinacje są umieszczane bezpośrednio przed

chronionym urządzeniem lub w miejscu wejścia linii zasilającej lub linii przesyłu sygnałów do
obiektu. Często konieczne jest zastosowanie kilkustopniowego układu ograniczników przepięć,
które są umieszczane na granicy poszczególnych stref ochrony, lub w zależności od poziomu
odporności urządzeń. Układ ograniczników przepięć powinien być skoordynowany w taki
sposób, aby występujące przepięcie ulegało w kolejnych stopniach ograniczników zredukowaniu
do poziomu wytrzymałości udarowej chronionego obiektu.

Ogranicznik powinien być wyposażony w urządzenie umożliwiające odłączenie

uszkodzonego ogranicznika od układu(bezpieczniki, rozłączniki zintegrowane z ogranicznikiem)
i w sygnalizacje uszkodzenia. Rozłącznik powinien zapewnić ochronę warystorów przed
skutkami cieplnymi i ochronę ludzi przed porażeniem.
Dobierając zabezpieczenie ograniczników stosowanych w instalacji zasilającej nn należy
znaleźć kompromis pomiędzy zapewnieniem ciągłości zasilania chronionego urządzenia a
zapewnieniem ciągłości ochrony przepięciowej.