POWSTANIE EKONOMI JAKO NAUKI

Ekonomia pochodzi od greki ,od sw oikos dom,-nomos- prawo, zasada. W tym ujciu oznaczaa wiedz o prawach rzdzcych gospodarstwem domowym. Gospodark towarow miaa zajmowa si inna nauka - chrematystyka (chremata- majtek, umiejtno osigania bogactwa). Podzia ten wprowadzi Arystoteles (384-322 p.n.e.). Sowo oikonomos ma pochodzenie starsze. Spotykamy ju je w tytule pracy Ksenofonta, ktry rozumia j jako nauk zarzdzaniu majtkiem. Przez wiele nastpnych stuleci badania zjawisk gospodarczych byy prowadzone na marginesie innych dziedzin: filozofii, teologii, prawa i geografii. Sytuacja ulega zmianie dopiero na przeomie 16 i 17 wieku, kiedy gospodarka towarowo pienina staa si dominujc form gospodarowania i zacz si tworzy pierwszy normatywny system przychodw ekonomicznych. Nowoczesne znaczenie sowa ekonomia przypisa naley francuskiemu merkantylicie- de montchretien- przedstawicielowi doktryny ekonomicznej, ktra upatrywaa bogactwo kraju w zaso Bach kruszcw szlachetnych. Jedn ze swych prac, ktr wyda w 1615 roku zatytuowa TRAKTAT O EKONOMI POLITYCZNEJ. Dzieo to dotyczyo polityki skarbowej i administracyjno gospodarczej pastwa. Ekonomia polityczna jako nauka zostaa stworzona w 17 wieku w Anglii. Ojcem jej by Petty Wiliam, ktry y w (1626-1687)-prekursor ekonomii klasycznej. Drugim obok Anglii orodkiem formowania si ekonomi politycznej w wieku 17 bya Francja. Pierwszy system teoretyczny w historii myli ekonomicznej stworzyli poowie 18 wieku fizjokraci, skupieni wok Qesnego- ekonomisty francuskiego z wyksztacenia lekarza, Fizjokraci zwracali uwag na to, e dziaalno ludzka musi si liczy z istnieniem prawd przyrody. Gosili maksym liberalizmu gospodarczego. Gwne rda bogactwa kraju upatrywali w rolnictwie. Pogldy fizjokratw odegray wielk rol w oywieniu myli ekonomicznej- zwaszcza w Polsce. Wybitnymi przedstawicielami fizjokratw byli profesor akademi krakowskiej ksidz Antoni Popawski, ktry y w latach 1739-1786, profesor uniwersytetu wileskiego biskup Hieronim Stoynowski- 1759 do 1834. Pod wpywem fizjokratyzmu byli take Hugo Kotaj-1756 do1830. Rola fizjokratyzmu mimo, e to fizjokratom niektrzy przypisuj ojcostwo ekonomi politycznej bya ograniczona. Ich koncepcje poza Francj byy uznawane tylko w tych krajach, ktre nie wkroczyy jeszcze na drog rozwoju przemysowego a mianowicie w Niemczech, w Rosji i w Polsce. Ostatecznie powstanie ekonomi politycznej jako wyodrbnionej dyscypliny nauki miao miejsce w Anglii za spraw Adama Smitha- 1723 do 1791- twrcy klasycznej szkoy w ekonomi politycznej. W pracy pod tytuem BADANIA NAD NATUR I PRZYCZYNAMI BOGACTWA NARODW -1776 rok stworzy on zwarty system naukowy bdcy syntez i rozwiniciem dotychczasowego rozwoju myli ekonomicznej. Dalszy rozwj ekonomi politycznej jako nauki przypada na

ucznia Smitha Dawida Ricardo (1772-1823), ktry nawiza w swej teorii do elementw w teorii Smitha. Ricardo czerpa swoje dowiadczenie z obserwacji gospodarki kapitalistycznej, studium manufakturowego i by wiadkiem przewrotu przemysowego w Anglii, ktry spowodowa przypieszenie rozwoju przemysowego i ujawnienie si w spoeczestwie Angielskim przeciwiestw klasowych. W pracy ZASADY EKONOMI POLITYCZNEJ I OPODATKOWANIU(1817) dokona gruntownej analizy istoty renty gruntowej, rozwija teori wartoci opartej na pracy. Jego gwnym osigniciem byo zbadanie praw rzdzcych podziaem produktu spoecznego miedzy klasy spoeczne w gospodarce kapitalistycznej. Do upowszechnienia nazwy ekonomia polityczna w 19 wieku oprcz Ricardo przyczynili si take inni przedstawiciele klasycznej szkoy w ekonomi a mianowicie:- Say, de Simondi, Multhus, Mill oraz Karol Marks. Nazw t jednak zaczto krytykowa ze wzgldu na wystpujcy w niej przymiotnik polityczna, gdy kojarzy si z polityk tzn. sztuk rzdzenia Pastwem. W rezultacie zaczy si pojawia inne nazwy jak ekonomia spoeczna we Francji i ekonomia narodowa w Niemczech. W Polsce w 19 wieku najpowszechniej by stosowany termin ekonomia polityczna. Fryderyk Skarbek (1792-1866) ojciec polskiej ekonomi najczciej posugiwa si nazw nauka gospodarstwa narodowego. Twierdzi, e naukaekonomia polityczna sugeruje jej styczno z polityczn, za narodowa podkrela, e chodzi o gospodarstwo narodowe a nie o nauk gospodarstwa narodowego. Pod koniec 19 wieku pojawia si nazwa ekonomika. Terminu tego po raz pierwszy uyli- Alfred Marshall 91842-1929)- gwny przedstawiciel szkoy neoklasycznej i jego ona- praca Ekonomika przemysu(1879). W roku 1890 ukazaa si jego najwaniejsza praca-Zasady ekonomiki bdca rdem wiedzy ekonomicznej dla wielu pokole ekonomistw. Od tego czasu nazwa ekonomika jest szczeglnie popularna w krajach anglosaskich. Ekonomis Ordownikami nazwy ekonomika w Polsce w okresie midzywojennym i po drugiej wojnie byli Adam Krzyanowski (1873-1963)-twrca tzw. Szkoy krakowskiej oraz jego ucze Edward Taylor (1884-1964). Nazwa ta jednak nie przyja si w naszym kraju. Nazw ekonomika uywa si u nas z dodatkiem rnych rzeczownikw do okrelenia rnych dyscyplin wobec ekonomii np: ekonomika przemysu, budownictwa, handlu rolnictwa, transportu. W Polsce w 1949 roku wprowadzono do programu szk ekonomicznych ekonomi polityczn kapitalizmu oraz ekonomi polityczn socjalizmu. W okresie tzw. Realnego socjalizmu ekonomi polityczn kojarzono wycznie z tzw ekonomi marksistowsk, ktra miaa charakter indoktrynacyjny. Po 1989 roku chcc podkreli swj negatywny stosunek do skompromitowanego systemu gospodarczego oraz apologetycznej marksistowskiej ekonomi politycznej zaniechano uywania tej nazwy i zastpiono j nazw ekonomia. Nazwa ekonomia polityczna jest te uywana jednak w innym znaczeniu ni dotychczas. Nazw t obejmuje si rozwizania powicone normatywnym aspektom polityki gospodarczej.

GWNE KIERUNKI I SZKOY EKONOMII Dokonania Smitha i Ricardo zakoczyy proces tworzenia si ekonomi klasycznej. System teoretyczny stworzony przez nich sta si podstaw liberalizmu politycznego czyli teorii goszcej, e wolno konkurencyjna gospodarka samoczynnie bez zewntrznej ingerencji dy do rwnowagi, Rzd nie powinien ingerowa w procesy gospodarcze, poniewa niewidzialna rka rynku dokonuje optymalnej alokacji zasobw do poszczeglnych dziedzin wytwarzania i uruchamia samoregulujce mechanizmy gospodarki w deniu do rwnowagi. Po Ricardo dla ekonomi nadszed okres dekadencji. Pewien wyjtek w rozwoju bada ekonomicznych w tym okresie stanowili Malthus, Say oraz de Simondii. Thomas Malthus znany jest przede wszystkim jako autor tzw, prawa ludnociowego. Gosi ono ,e ludno wzrasta w postpie geometrycznym za produkcja ywnoci ronie w postpie arytmetycznym. Ta asymetria musi doprowadzi do ujemnych skutkw spoecznych: ndzy i godu. Zaleca si wic ograniczenie przyrostu naturalnego. W tym celu proponuje on moraln wstrzemiliwo, pne zakadanie maestw, celibat. Maltuzjanizm rozwija si bardz w 20 wieku i przyjto go nazywa neomaltuzjanizmem. Przedstawiciele tego kierunku reprezentuj takie same pogldy jak Malthuzjonici, jednak w swych wnioskach posuwaj si dalej. Twierdz, e jedna z przyczyn duego przyrostu naturalnego jest rozwj medycyny, ktra wydua ycie i zmniejsza miertelno ludzi. Wspczeni zwolennicy zwracaj uwag na konieczno zmniejszenia przyrostu naturalnego ludw i klas niszych, szczeglnie w sabo rozwinitych krajach zbyt szybkie rozmnaanie zagraa ludom cywilizacyjnym. Say zaj trwae miejsce w ekonomi dziki twierdzeniu e kada poda twoy odpowiadajcy jej popyt, ktre przyjto okrela mianem prawem rynku Saya. Prawo to byo obowizujcym kanonem przez ponad stulecie. Wedug niego gospodarka wolno rynkowa automatycznie dy do rwnowagi przy penym wykorzystaniu zasobw a produkcja sama wytwarza dla siebie popyt. W wietle tej teorii kryzys i bezrobocie s spowodowane przez zaduenia, ktre mog powsta tylko z przyczyn egzogenicznych (zewntrznych). Zakcenia procesu reprodukcji musiay wyzwoli krytyk prawa Saya. Ju Malthus kwestionowa tezy Saya o automatycznym dopasowaniu si popytu do poday. Powica tej kwesti wiele uwagi w swoich publikacjach. Rwnie wedug de Simondi Say popenia zasadniczy bd w swoim rozumowaniu. To nie poda tworzy popyt lecz odwrotnie popyt kreuje poda podkrela w swojej teorii e przez nie nadanie konsumpcji w spoeczestwach mamy wzrost produkcji globalnej co jest przyczyn nierwnowagi na rynku i zakce procesu reprodukcji. Burzliwy rozwj gospodarki rynkowej w 19 wieku przyspieszy i rozszerzy zakres bada ekonomicznych. Z krytyki bd te nawizania do ekonomi klasycznej doszo do powstania trzech nowych kierunkw :

-subiektywno marginalistycznego, -historycznego - Marksistowskiego. Kierunek subiektywno marginalistyczny powsta w latach 70 tych 19 wieku. Interesujce jest to, e narodzi si mniej wicej w tych samych latach to jest (1872-1874) w trzech krajach :Austrii, Anglii i Szwajcarii. Kierunek ten naley uzna za rdo wspczesnej mikro ekonomii. Przedmiotem jego analizy by czowiek gospodarujcy oraz producent kapitalistyczny. W ramach tego kierunku zaczto stosowa pojcie- wielkoci marginalnych ( kracowych) wykorzystujc w szerokim zakresie matematyk. Prekursorem kierunku subiektywno- realistycznego byli Cournat (1801-1887) ktry jako pierwszy wprowadzi analiz marginaln do ekonomii oraz opracowa geometryczn analiz monopolu- z td punkt Cournota oraz Herman Gossen (1810-1858) ktry sformuowa prawa malejcej uytecznoci i rwnomiernego nasycenia potrzeb. W ramach kierunku subiektywno marginalistycznego wyodrbniy si trzy szkoy teoretyczne: 1- psychologiczna{Austriacka}, 2- matematyczna{lozaska} 3- neoklasyczna{angloamerykaska}. SZKOA PSYCHOLOGICZNA- gwni przedstawiciele- Menger, Eugeniusz Bm, Bawerk, Weiser. Najwaniejsze dokonzniz tej szkoy to badania nad zagadnieniami uytecznoci kracowej kosztw alternatywnych zysku i procentu oraz podziau dochodw. SZKOA MATEMATYCZNA- przyczynia si do rozwoju teorii rwnowagi a przez wprowadzenie koncepcji krzywych obojtnoci daa podstaw wspczesnym badaniom rynku. Nowoci byo szerokie zainteresowanie przez przedstawicieli szkoy matematycznej narzdzi matematycznych w badaniu zjawisk matematycznych. Z kolei SZKOA NEOKLASYCZNA- odegraa szczegln rol w rozwoju ekonomii rynkowej. Gwni przedstawiciele- Jerons- opracowa oryginaln metod rwnowagi czstkowej- Marshall- bada problematyk cen i kosztw, opracowa miar cenowej elastycznoci popytu, stworzy podstawy teorii rwnowagi przedsibiorstwa oraz Amerykanin CLark szczeglne zasugi pooy w dziedzinie analizy podziau dochodw. Szkoa neoklasyczna a szczeglnie dorobek Marshalla mocno zapisa si w.. . Do jego pogldw nawizywao wielu polskich ekonomistw- szkoa poznaska Taylor. Natomiast osignicia matematycznej szkoy lozaskiej propagowa wadysaw Zawadzki(1875-1939) PROFESOR SZKOY GWNEJ HANDLOWEJ w Warszawie i UNIWERSYTETU Stefana Batorego w Wilnie.