You are on page 1of 54

Zasilanie silnikw HDi

Opracowanie: Szymon Wgiel


Zdjcia: Andrzej Glanda

Wydawnictwo INSTALATOR POLSKI PREZES mgr Wadysaw Polesiski REDAKTOR NACZELNY mgr in . Krzysztof Trzeciak e-mail: k.trzeciak@automotoserwis.com.pl SEKRETARZ REDAKCJI mgr in . El bieta Woniak e-mail: e.wozniak@automotoserwis.com.pl ADRES REDAKCJI ul. Koniczynowa 11, 03-612 Warszawa

tel. 678-64-90, fax 679-71-01


www.automotoserwis.com.pl

REKLAMA Dyrektor ds. Marketingu i Reklamy Gra yna Kau yska Specjalista ds. Reklamy Magdalena Dyszy tel. 678-37-33 e-mail: m.dyszy@automotoserwis.com.pl PRENUMERATA: tel. 678-38-05 GRAFIKA I AMANIE: MAT-Andrzej Glanda DRUK: TAURUS, Kazimierw 13 k. Halinowa

Spis treci

1. Silniki z wtryskiem bezporednim .....................................................................................7 1.1. 1.2. Silniki HDi................................................................................................................. 7 Podstawy budowy silnika DW10 ............................................................................... 7

2. Oglny opis wtrysku bezporedniego HDi.......................................................................9 3. Ukad zasilania paliwem..................................................................................................11 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6. 3.7. 3.8. 3.9. Schemat budowy i dziaania .................................................................................. 11 Pompa zasilajca niskiego cinienia ......................................................................... 11 Filtr paliwa z termostatem........................................................................................ 12 Podgrzewacz paliwa ............................................................................................... 13 Pompa wysokiego cinienia...................................................................................... 14 Zawory pompy wysokiego cinienia ......................................................................... 15 Zasobnik paliwa .................................................................................................... 19 Wtryskiwacze.......................................................................................................... 19 Chodnica paliwa .................................................................................................. 19 ................................................................................20

4. Ukad doprowadzenia powietrza 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6. 4.7. 4.8.

Schemat budowy i dziaania ................................................................................. 20 Filtr powietrza......................................................................................................... 20 Turbospr arka ....................................................................................................... 20 Czujnik cinienia atmosferycznego............................................................................ 22 Wymiennik ciepa typu powietrze/powietrze ......................................................... . .22 Czujnik cinienia doadowania ................................................................................. 23 Pompa podcinienia .............................................................................................. 23 Nastawnik cinienia doadowania ........................................................................... 23

5. Ukad recyrkulacji spalin ........................................................................................25


5.1. 5.2. 5.3. 5.4. Przepywomierz powietrza....................................................................................... 25 Pompa podcinienia .............................................................................................. 25 Zawr recyrkulacji spalin ......................................................................................... 26 Katalizator ............................................................................................................ 26

6. Pozostae elementy ukadu wtryskowego ..................................................................... 27 6.1. 6.2. 6.3. 6.4. 6.5. 6.6. 6.7. 6.8. Akumulator ............................................................................................................ 27 Podwjny przekanik ukadu wtryskowego ............................................................ 27 Czujnik poo enia pedau przyspieszenia ................................................................27 Czujnik prdkoci obrotowej wau korbowego ......................................................... 28 Czujnik poo enia wau rozrzdu ............................................................................ 28 Czujnik temperatury cieczy chodzcej ..................................................................... 29 Czujnik temperatury powietrza .............................................................................. 30 Czujnik temperatury paliwa ......................................................................................30

6.9. 6.10. 6.11. 6.12. 6.13. 6.14. 6.15. 6.16. 6.17. 6.18. 6.19.

Czujnik cinienia paliwa w zasobniku ...................................................................... 31 Czujnik prdkoci jazdy .......................................................................................... 31 Czujnik poo enia pedau hamulca........................................................................... 31 Sterownik wtrysku ............................................................................................... 31 Sterowanie wtryskiwaczami .................................................................................... 32 wiece arowe ......................................................................................................36 Sterownik wiec arowych .......................................................................................37 Ukad sterowania chodzeniem silnika .....................................................................37 Sterowanie ogrzewaniem niezale nym .....................................................................38 Wyczanie spr arki klimatyzacji..............................................................................39 Sterowanie immobilizerem ....................................................................................40

7. Fazy dziaania ukadu wtryskowego ...................................................................... 41


7.1. 7.2. 7.3. 7.4. 7.5. 7.6. 7.7. 7.8. 7.9. 7.10. 7.11. 7.12. 7.13. 7.14. Oglny schemat dziaania .......................................................................................41 Zadania najwa niejszych map wtrysku ..................................................................... 41 Okrelanie dawki wtryskiwanego paliwa .................................................................43 Korekty dziaania ukadu wtryskowego ..................................................................43 Regulacja cinienia paliwa w obwodzie wysokiego cinienia .....................................43 Fazy wtrysku ........................................................................................................... 44 Regulacja cinienia doadowania.............................................................................. 45 Regulacja recyrkulacji spalin .................................................................................. 45 Uruchamianie silnika................................................................................................ 46 Wyczanie silnika ................................................................................................... 47 Dziaanie urzdze zabezpieczajcych ..................................................................... 47 Wspomaganie rozruchu z opnionym wyczaniem wiec arowych ...................... 47 Praca w trybie awaryjnym ....................................................................................... 47 Sygnay informacyjne dla kierowcy .......................................................................... 48

8. Serwisowanie ukadu wtryskowego...................................................................... 50


8.1. 8.2. 8.3 Zalecenia dotyczce bezpieczestwa ...................................................................... 50 Wymiana elementw ukadu wtryskowego ........................................................... 50 Kontrola cinienia .................................................................................................... 51

Karta serwisowa Peugeot 306 HDi ............................................................................ 53

1. Silniki z wtryskiem bezporednim


1.1. Silniki HDi Dotychczas w silnikach wysokopr nych samochodw osobowych stosowano wtrysk poredni, gdzie paliwo pod maksymalnym cinieniem 300 bar byo wtryskiwane do komory wstpnej. Wprowadzenie ukadw wtrysku bezporedniego umo liwio znaczne poprawienie parametrw silnika. W systemie tym paliwo jest wtryskiwane bezporednio do komory spalania, co powoduje wzrost sprawnoci dziki mniejszym stratom cieplnym. Tradycyjny wtrysk bezporedni jest realizowany przy u yciu rozdzielaczowe) pompy wtryskowej sprz onej mechanicznie z silnikiem. Cinienie paliwa na wyjciu z pompy wynosi 300-400 bar na biegu jaowym oraz ok. 900 bar przy wy szych prdkociach obrotowych. Takie rozwizanie nie zapewnia jednak wystarczajcej elastycznoci oraz generuje du y haas spalania. W silniku HDi wtrysk paliwa jest realizowany pod bardzo wysokim cinieniem utrzymywanym we wsplnym dla wszystkich cylindrw zasobniku paliwa (nazywanym rwnie szyn lub kolektorem), poczonym z elektrohydraulicznymi wtryskiwaczami. Przebieg procesu wtryskiwania paliwa jest zbli ony do idealnego, dziki dokadnemu sterowaniu pocztkiem i czasem trwania wtrysku. Rozwizanie HDi (High Pressure Direct Injection) zostao opracowane przez PSA Peugeot Citroen i wylansowane w 1998 r. Rozwizanie HDI umo liwio oszczdno zu ycia paliwa rzdu 20% w porwnaniu z silnikiem Diesla z komor wstpn. Zdecydowanej poprawie uleg komfort jazdy, dziki wzrostowi momentu obrotowego przy niskiej prdkoci obrotowej silnika oraz redukcji haasu i drga, ktre stay si porwnywalne z silnikami benzynowymi. Wy sz sprawno silnika HDi uzyskano dziki polepszeniu jakoci mieszanki paliwowo-powietrznej, zmniejszeniu strat cieplnych oraz bezporedniemu spalaniu w cylindrach. Ma to zwizek z zastosowaniem gowicy o specyficznej budowie, ktra zostaa pozbawiona komr wstpnych. Kolejne zmiany konstrukcyjne, dziki ktrym wzrosa sprawno silnika, to uo yskowanie dwigienek zaworowych zmniejszajce straty mechaniczne (tarcie), optymalizacja kanaw dolotowych i wylotowych oraz redukcja masy. Wy ej wymienione modyfikacje doprowadziy tak e do obni enia emisji spalin. W dalszej czci poradnika zostay zawarte szczegowe informacje dotyczce silnikw DW10 o pojemnoci 1997 cm3 z systemem wtrysku bez poredniego HDi, stosowanych w samochodach koncernu PSA od 1998 r. (dotyczy wersji bez filtra czstek staych FAP). Opisano budow, funkcj i sposb dziaania poszczeglnych elementw ukadu oraz wyjaniono zasad ich wzajemnej wsppracy. 1.2. Podstawy budowy silnika DW10 Dotychczas w silnikach wysokopr nych samochodw osobowych stosowano wtrysk poredni. W systemach wtrysku poredniego paliwo pod maksymalnym cinieniem 300 bar jest wtryskiwane do komory wstpnej. W silnikach z wtryskiem bezporednim paliwo jest wtryskiwane bezporednio do komory spalania. Silnik wysokopr ny z tradycyjnym wtryskiem bezporednim (np. silnik DJ5 TED) ma nastpujce cechy: * bezporedni wtrysk paliwa do komory spalania poprawia sprawno silnika (mniejsze straty cieplne) * wtrysk bezporedni jest realizowany przy u yciu rozdzielaczowej pompy wtryskowej sprz onej mechanicznie z silnikiem * cinienie paliwa na wyjciu z pompy nie powinno przekracza 300-400 bar na biegu jaowym oraz 900 bar przy wy szych prdkociach obrotowych Ze wzgldu na pewne niedoskonaoci (niewystarczajca elastyczno oraz du y haas spalania) taki system wtrysku bezporedniego nie jest wykorzystywany w samochodach osobowych. Wzrost sprawnoci silnika wynika z nastpujcych czynnikw: * lepszej jakoci mieszanki paliwowo-powietrznej

* zmniejszenia strat cieplnych * bezporedniego spalania w cylindrach Specyfika budowy gowicy silnika DW10 pole ga na: * braku komory wstpnej * swoistym ukadzie wiec arowych * swoistym ukadzie wtryskiwaczy Zmiany konstrukcyjne, ktre poprawiy sprawno silnika DW10, s nastpujce: * uo yskowanie dwigienek zaworowych zmniejszajce straty mechaniczne (tarcie) * optymalizacja kanaw dolotowych i wylotowych * redukcja masy Stopniowo powstaway kolejne warianty silnikw (wyposa enie/szczegy budowy) * DW10 ATED - specjalna gowica z dwoma zaworami na cy linder - turbospr arka sterowana elektronicznie (ste rownik + sterowany elektrycznie nastawnik ci nienia doadowania)

- wymiennik ciepa typu powietrze/powietrze * DW10 TED - specjalna gowica z dwoma zaworami na cy linder - wymiennik ciepa typu powietrze/powietrze - turbospr arka bez sterowania elektroniczne go * DW10 TD - specjalna gowica z dwoma zaworami na cy linder - brak chodnicy powietrza doadowanego - softturbo (turbospr arka o niskim cinieniu doadowania, zmniejszajca emisj zwizkw szkodliwych) Silniki DW10 ATED i TD wystpuj w nastpujcych modelach: Peugeot 206 HDi, 306 HDi, 307 HDi, 406 HDi, 806 D, 806 HDi, Partner, Expert, Citroen Picasso, C3, C5, Berlingo. Silnik DW10 TED nie by w Polsce oferowany. Silniki DW10 ATED i TED wystpuj ze sterownikiem Bosch EDC 15C2, przy czym w silnikach DW10 TED mo na spotka rwnie sterownik Siemens SID 801.

2. Oglny opis wtrysku bezporedniego HDi

ystem ten, powstay we wsppracy z firm Bosch, zapewnia zbli on do idealnej charakterystyk wtrysku. Wtrysk paliwa jest realizowany pod bardzo wysokim cinieniem utrzymywanym we wsplnym dla wszystkich cylindrw zasobniku paliwa, poczonym z elektrohydraulicznymi wtryskiwaczami. Cinienie wtrysku przy wysokich prdkociach obrotowych mo e siga 1350 bar. Sterownik odbiera sygnay z nastpujcych czujnikw: * prdkoci obrotowej silnika * temperatury cieczy chodzcej * temperatury powietrza * temperatury paliwa * cinienia paliwa * cinienia atmosferycznego * poo enia pedau przyspieszenia Do zada sterownika nale :

* okrelenie czasu wtrysku przy danym cinieniu paliwa * wyzwalanie wtrysku wstpnego (zmniejszajcego haas spalania) oraz wtrysku zasadniczego * okrelenie dawki paliwa wtryskiwanego przez elektrohydrauliczne wtryskiwacze Zalety elektronicznego sterowania ukadu wtryskowego obejmuj: * popraw kultury pracy silnika (wzrost momentu obrotowego przy niskich prdkociach obrotowych o 50% oraz wzrost mocy o 25%) * zwikszenie sprawnoci silnika (redukcja o 20% zu ycia paliwa) * zmniejszenie emisji zwizkw szkodliwych (CO2, CO, HC i sadzy) Dotrysk paliwa w poczeniu ze specjalnym katalizatorem umo liwia obni enie zawartoci tlenkw azotu oraz dodatkowo innych zwizkw szkodliwych w spalinach.

Oglny schemat budowy i dziaania systemu wtrysku bezporedniego HDi: 1 - czujnik cinienia doadowania 2 - turbospr arka 3 - przepywomierz powietrza 4 - filtr powietrza 5 - katalizator 6 - zawr upustowy do regulacji cinienia doadowania* 7 - zawr recyrkulacji spalin 8 - nastawnik recyrkulacji spalin 9 - nastawnik cinienia doadowania* 10 - sterownik 11 - czujnik cinienia atmosferycznego (zintegrowany ze sterownikiem elektronicznym) 12 - lampka kontrolna silnika 13 zcze diagnostyczne 14 - wycznik bezwadnociowy 15 - podwjny przekanik ukadu wtryskowego 16 - akumulator 17 - wentylator(y) chodnicy

18 - spr arka klimatyzacji 19 - lampka kontrolna temperatury cieczy chodzcej 20 - wskanik temperatury cieczy chodzcej 21 - czujnik poo enia pedau przyspieszenia 22 - czujnik prdkoci jazdy 23 - lampka kontrolna wiec arowych 24 - obrotomierz elektroniczny 25 - immobilizer (elektroniczna blokada silnika) 26 - czujnik poo enia pedau hamulca 27 - komputer pokadowy* 28 - czujnik poo enia pedau sprzga 29 - czujnik temperatury cieczy chodzcej 30 - pompa zasilajca (niskiego cinienia) 31 - zbiornik paliwa 32 - podgrzewacz paliwa 33 - sterownik wiec arowych

34 - chodnica paliwa 35 - filtr paliwa 36 - zawr regulacyjny wysokiego cinienia 37 - pompa wysokiego cinienia 38 - zawr wyczania sekcji toczcej 39 - ogrzewanie niezale ne (elementy grzejne lub agregat)* 40 - przekaniki sterujce ogrzewaniem niezale nym 41 - wtryskiwacze 42 - wymiennik ciepa typu powietrze/powietrze * 43 - czujnik poo enia wau rozrzdu 44 - czujnik prdkoci obrotowej silnika (wau korbowego) 45 - wiece arowe 46 - zasobnik paliwa wysokiego cinienia 47 - czujnik cinienia paliwa w zasobniku 48 - czujnik temperatury paliwa (*) w zale noci od wersji

3. Ukad zasilania paliwem

3.1. Schemat budowy i dziaania Uwaga: Zbiornik paliwa jest taki sam jak w samochodach Peugeot/Citroen z tradycyjnymi silnikami wysokopr nymi.
Rys. 3.1. Schemat budowy i dziaania ukadu zasilania paliwem: A - przewody przelewowe paliwa B - przewody paliwa niskiego cinienia C - przewody paliwa wysokiego cinienia 1 do 4 - wtryskiwacze (elektrohydrauliczne) 5 - zasobnik paliwa 6 - czujnik temperatury paliwa 7 - czujnik cinienia paliwa w zasobniku 8 - chodnica paliwa 9 - filtr wstpnego oczyszczania paliwa 10 - pompa zasilajca (niskiego cinienia) 11 - zbiornik paliwa 12 - filtr paliwa + osadnik wody + regulator cinienia w obwodzie niskiego cinienia 13 - korek spustowy osadnika wody 14 - podgrzewacz paliwa 15 - pompa wysokiego cinienia 16 - zawr regulacyjny wysokiego cinienia 17 - zawr wyczania sekcji toczcej

3.2. Pompa zasilajca niskiego cinienia Pompa zasilajca spenia nastpujce funkcje: * toczy paliwo do pompy wysokiego cinienia * wytwarza wymagane cinienie w obwodzie niskiego cinienia

paliwa. Cay modu odpowiada za wstpn filtracj paliwa (zanieczyszcze o wielkoci 300 m) oraz dziaanie i zakres czujnika poziomu paliwa (zale ny od wersji). 3.3. Filtr paliwa z termostatem Do zada filtra paliwa (rys. 3.3) nale : * filtrowanie paliwa (przepuszczalno 5 m) * pochanianie wody * kontrolowanie temperatury paliwa (termostat) * kontrola cinienia paliwa w obwodzie niskiego cinienia (zintegrowany regulator cinienia) Regulator utrzymuje waciwe cinienie (ok. 2,5 bar) w obwodzie niskiego cinienia. Czynnoci eksploatacyjne zwizane z filtrem paliwa obejmuj: * wymian filtra co 60 000 km * odpowietrzanie filtra co 20 000 km Wymiana filtra paliwa powoduje automatyczne odpowietrzenie obwodw wysokiego i niskiego cinienia. Przy zimnym silniku termostat kieruje cz paliwa do podgrzewacza, a przy gorcym silniku termostat zamyka dopyw paliwa do podgrzewacza.

Rys. 3.2. Budowa pompy zasilajcej niskiego cinienia (producent Bosch, EKP3): a - odpyw paliwa b - dopyw paliwa 18 - silnik prdu staego 19 - rolki 20 - wirnik 21 - ogranicznik cinienia

Zanurzona w zbiorniku paliwa pompa zasilajca (typu rolkowego) skada si z nastpujcych elementw (rys. 3.2): * silnika prdu staego * rolek * wirnika * ogranicznika cinienia Zawr ogranicznika otwiera si przy cinieniu ok. 7 bar. Pompa zasilajca jest zasilana prdem o napiciu 12 V poprzez podwjny przekanik ukadu wtryskowego. Pompa uruchamia si w nastpujcych przypadkach: * przy wczonym zaponie przez okres 2-3 s * przy pracujcym silniku Do elementw sterujcych prac pompy zasilajcej nale : * sterownik * podwjny przekanik ukadu wtryskowego Pompa zasilajca ma nastpujce kocwki elektryczne: * pin 1 - wskanik poziomu paliwa * pin 2 - zasilanie ( + 12 V) * pin 3 - niewykorzystana * pin 4 - masa pompy zasilajcej * pin 5 - masa czujnika poziomu paliwa Pompa zasilajca jest zintegrowana z czujnikiem poziomu paliwa i znajduje si wewntrz zbiornika

Rys. 3.3. Budowa filtra paliwa: 23 - regulator cinienia paliwa w obwodzie niskiego cinienia 24 - termostat 25 - wkad filtra c - odpyw paliwa przewodem przelewowym (do zbiornika) d dopyw ogrzanego paliwa (z podgrzewacza paliwa) e - odpyw paliwa (do podgrzewacza paliwa) f - dopyw paliwa (ze zbiornika) g - odpyw paliwa (do pompy wysokiego cinienia) Kierunek przepywu paliwa oznaczono strzakami.

* E - temperatura paliwa midzy 15 i 25C: - element bimetalowy termostatu odksztaca si tylko czciowo - cz paliwa jest ogrzewana * F - temperatura paliwa powy ej 25C: - nie odksztacony element bimetalowy opiera si na ogranicznikach - paliwo przepywa bezporednio do czci fil trujcej 3.4. Podgrzewacz paliwa Podgrzewacz paliwa podnosi temperatur paliwa do waciwego poziomu. Paliwo jest kierowane do podgrzewacza przez termostat znajdujcy si w obudowie filtra paliwa. Podgrzewacz paliwa skada si z przewodu zanurzonego w cieczy chodzcej silnik. W podgrzewaczu dochodzi do wymiany ciepa midzy ciecz chodzc i paliwem. Podgrzewacz paliwa jest zamontowany w obudowie termostatu ukadu chodzenia silnika. Spotyka si dwa rozwizania: * jeli obudowa termostatu ukadu chodzenia silnika jest metalowa, podgrzewacz paliwa jest z ni zintegrowany * jeli obudowa termostatu ukadu chodzenia silnika zbudowana jest z tworzywa sztucznego, podgrzewacz jest do niej przymocowany

Awaria regulatora (strzaka) daje takie same objawy jak niesprawno pompy wysokiego cinienia

Termostat skada si z elementu bimetalowego, ktry odksztaca si w zale noci od temperatury (rys. 3.4): * D - temperatura paliwa poni ej 15C: - element bimetalowy termostatu odksztaca si - bezporedni dopyw do czci filtrujcej jest zablokowany - paliwo jest ogrzewane przez kontakt ze cian kami podgrzewacza

Rys. 3.4. Dziaanie termostatu: D temperatura paliwa poni ej 15C. E temperatura paliwa midzy 15 i 25C F temperatura paliwa powy ej 25C e odpyw paliwa (do podgrzewacza)

f - dopyw paliwa (ze zbiornika) g - odpyw paliwa (do czci filtrujcej) 24 - termostat Kierunek przepywu paliwa oznaczono strzakami.

Rys. 3.5. Miejsce zamontowania podgrzewacza paliwa: 14 - podgrzewacz paliwa 25 - czujnik temperatury cieczy chodzcej

3.5. Pompa wysokiego cinienia Do pompy wysokiego cinienia dostarczane jest paliwo pod niskim cinieniem z pompy zasilajcej. Do zada pompy wysokiego cinienia (pompa Bosch CP1 z trzema toczkami) nale y: * utrzymywanie cinienia paliwa na odpowiednim poziomie * zasilanie wtryskiwaczy przez zasobnik paliwa

Pompa wysokiego cinienia (okrelana tak e skrtowo pomp CR, rys. 3.6) jest napdzana od silnika za porednictwem paska zbatego (przeoenie 0,5). Nadmiar paliwa jest odprowadzany przez chodnic paliwa z powrotem do zbiornika. Cinienie paliwa w obwodzie wysokiego cinienia zmienia si w granicach od 200 do 1350 bar. Cinienie paliwa jest kontrolowane przez zawr regulacyjny wysokiego cinienia. Podczas uruchamiania silnika cinienie wytwarzane przez pomp osiga po 1,5 obrotu silnika warto 200 bar. Maksymalna moc pobierana przez pomp wysokiego cinienia wynosi 3,5 kW. Pompa wysokiego cinienia nie jest rozdzielaczow pomp wtryskow i nie wymaga adnej regulacji. Na mimorodowym wale pompy wysokiego cinienia umieszczona jest krzywka. Paliwo jest dostarczane do przestrzeni sekcji toczcej wewntrznym kanaem niskiego cinienia. Podczas skoku ssania (rys. 3.7) ruch toczkw powoduje zasysanie paliwa. Skok ssania C mo na podzieli na nastpujce etapy: * pompa zasilajca dostarcza paliwo przez zawr wlotowy * spr yna powrotna sekcji toczcej powoduje dociskanie toczka do krzywki

Rys. 3.6a. Widok pompy CR: 15 - pompa wysokiego cinienia 16 - zawr regulacyjny wysokiego cinienia 17 - zawr wyczania sekcji toczcej h - odpyw paliwa pod wysokim cinieniem (do zasobnika paliwa) j - odpyw paliwa przewodem przelewowym (do zbiornika) k - dopyw paliwa (z filtra paliwa)

Rys. 3.6b. Budowa pompy CR: a - odpyw paliwa pod wysokim cinieniem (do zasobnika paliwa) b - odpyw paliwa przewodem przelewowym (do zbiornika) c - dopyw paliwa (z pompy zasilajcej) 1 - zawr regulacyjny wysokiego cinienia 2 - zawr obiegu smarowania 3 - waek napdowy pompy 4 - toczek sekcji toczcej 5 - zawr wyczania sekcji toczcej

Rys. 3.7. Wytwarzanie wysokiego cinienia: C skok ssania D - skok toczenia 3 - mimorodowy wal pompy 4 - toczek sekcji toczcej

7 - zawr wlotowy 8 - kulowy zawr wylotowy 9 - spr yna powrotna zaworu wlotowego 10 - spr yna powrotna sekcji toczcej 11 - krzywka napdowa

* poruszajcy si toczek wytwarza podcinie nie w przestrzeni sekcji toczcej Skok toczenia D mo na podzieli na nastpujce etapy: * przekroczone zostaje dolne poo enie zwrotne toczka * spadek cinienia paliwa powoduje zamknicie zaworu wlotowego (ok. 1 bar) * paliwo zostaje zamknite w przestrzeni sekcji toczcej * krzywka wypycha toczek sekcji toczcej * cinienie paliwa wzrasta * paliwo jest kierowane do kulowego zaworu wylotowego * kulowy zawr wylotowy otwiera si Po przekroczeniu grnego zwrotnego poo enia toczka, z powodu spadku cinienia, zamyka si kulowy zawr wylotowy. Na pompie umieszczone s nastpujce elementy (rys. 3.6b): zawr regulacyjny wysokiego cinienia (1) oraz zawr wyczania sekcji toczcej (5). 3.6. Zawory pompy wysokiego cinienia Zawr wyczania sekcji toczcej Zawr wyczania sekcji toczcej jest zamontowany na pompie wysokiego cinienia. Zawr ten umo liwia konstrukcyjne zmniejszenie nastpujcych parametrw:

* pojemnoci skokowej pompy * wydatku paliwa toczonego przez pomp Do zada zaworu wyczania sekcji toczcej nale y zmniejszanie wydatku paliwa toczonego przez pomp podczas pracy silnika przy czciowych obci eniach oraz szybkie ograniczanie cinienia paliwa w przypadku awarii. Sterowanie tym elementem umo liwia zredukowanie iloci toczonego paliwa, co prowadzi do zmniejszenia: * wydajnoci pompy wysokiego cinienia * nagrzewania paliwa (mniejsze dawienie) Jeli temperatura paliwa przekroczy 106C, zaczyna dziaa zawr wyczania sekcji toczcej, w wyniku czego tylko dwa toczki pompy pracuj efektywnie. Zawr wyczania sekcji toczcej pompy wysokiego cinienia skada si z elektromagnesu oraz trzpienia naciskowego, ktry przemieszcza si pod wpywem wytworzonego przez elektromagnes pola magnetycznego. Gdy zawr wyczania sekcji toczcej nie jest zasilany prdem: * zawr wlotowy (rys 3.8) utrzymywany jest przez spr yn w pozycji zamknitej * cylinder jest zamknity * obracajcy si wa mimorodowy za porednictwem krzywki wywouje wzrost cinienia w cylindrze

Rys. 3.8. Budowa i dziaanie zaworu wyczania sekcji toczcej: 4 - toczek sekcji toczcej 5 - zawr wyczania sekcji toczcej pompy wysokiego cinienia 7 - zawr wlotowy

8 - kulowy zawr wylotowy 9 - spr yna powrotna zaworu wlotowego 12 - trzpie naciskowy E - praca z wykorzystaniem trzech toczkw F - praca z wykorzystaniem dwch toczkw

* cinienie paliwa powoduje uniesienie kulki zaworu wylotowego (8, rys. 3.8) * paliwo pod wysokim cinieniem dociera do wyjcia z pompy Gdy zawr wyczania sekcji toczcej zasilany jest prdem:
Zcze zaworu wyczania sekcji toczcej

* trzpie naciskowy (12, rys. 3.8) powoduje prze mieszczenie zaworu wlotowego z poo enia poczt kowego * cylinder jest otwarty: spr anie nie wystpuje * paliwo kierowane jest do kanau doprowadza jcego (niskiego cinienia) Zawr wyczania sekcji toczcej jest sterowany za pomoc sterownika. Sterowanie odbywa si przez czenie lub rozczanie od masy. W przypadku, gdy zawr wyczania sekcji toczcej jest zasilany prdem, pracuj tylko dwa toczki pompy. Jeli natomiast zawr nie jest zasilany, wwczas spranie odbywa si we wszystkich trzech cylindrach.
Zawr regulacyjny wysokiego cinienia

Zawr regulacyjny wysokiego cinienia (rys. 3.9) jest zamontowany na pompie CR i reguluje cinienie paliwa na wyjciu z pompy. Cinienie paliwa jest regulowane przez zmian podatnoci zaworu regulacyjnego wysokiego cinienia. Zawr regulacyjny wysokiego cinienia dysponuje dwoma obwodami regulacji: * elektrycznym, ktry uruchamiajc elektroma gnes (sygna ze sterownika) zaworu wpywa bezpo rednio na cinienie paliwa w obwodzie wysokie go cinienia * mechanicznym, kontrolujcym minimalne ci nienie paliwa i tumicym drgania cinienia

Rys. 3.9. Budowa i dziaanie zaworu regulacyjnego wysokiego cinienia: C - zawr regulacyjny wysokiego cinienia przy braku zasilania elektrycznego H - zawr regulacyjny wysokiego cinienia przy doprowadzonym zasilaniu elektrycznym a - odpyw paliwa pod wysokim cinieniem (do zasobnika)

b - odpyw paliwa przewodem przelewowym (do zbiornika) e - kana wysokiego cinienia w pompie 13 - spr yna 14 - cewka elektromagnesu 1 5 - kotwica zaworu 16 - kulka zaworu

Regulacja mechaniczna W obwodzie wysokiego cinienia dochodzi do waha cinienia paliwa. Cinienie paliwa w obwodzie wysokiego cinienia wzrasta podczas fazy toczenia realizowanej przez toczki pompy. Do spadku cinienia paliwa dochodzi w momencie otwarcia wtryskiwacza. Przemieszczenia kulki zaworu powoduj zmniejszenie waha cinienia. Regulacja elektryczna W przypadku, gdy zawr regulacyjny wysokiego cinienia nie jest zasilany prdem: * sia wynikajca z cinienia paliwa jest rwnowa ona si spr yny (13, rys. 3.9) * zawr otwiera si, gdy cinienie paliwa jest wy sze od granicznego cinienia (ok. 100 bar) powodujcego ugicie spr yny * paliwo przepywajce przez zawr regulacyjny wysokiego cinienia jest kierowane przewodem przelewowym b" z powrotem do zbiornika Po 30 s od wyczenia silnika w obwodzie wysokiego cinienia nie wystpuje ju cinienie resztkowe. Wzrost cinienia jest realizowany w nastpujcych etapach:

* sterownik zasila zawr regulacyjny wysokiego cinienia prdem impulsowym * cewka zaworu oddziauje na rdze elektromagnesu (wytwarza si magnetyczn) * sia dziaajca na kulk zaworu jest sum siy spr yny i siy magnetycznej rdzenia elektroma gnesu * wzrasta sia zamykajca zawr regulacyjny wysokiego cinienia Realizacja spadku cinienia obejmuje nastpujce etapy: * sterownik ogranicza dugo impulsw elek trycznych zasilajcych cewk * cewka zaworu oddziauje na rdze elektroma gnesu (wytwarza si magnetyczn) * maleje sia dziaajca na kulk zaworu * maleje sia zamykajca zawr regulacyjny wy sokiego cinienia W przypadku, gdy zawr regulacyjny wysokiego cinienia nie jest zasilany prdem, cinienie jest ograniczane do wartoci ok. 100 bar. Zawr regulacyjny wysokiego cinienia jest sterowany mas przez sterownik. Sterowanie napiciem impulsowym zachodzi pomidzy dwoma stanami: * napicie maksymalne (maksymalna dugo impulsu) = maksymalne cinienie paliwa w obwo-

Rys. 3.10. Budowa i dziaanie zaworu obiegu smarowania: b - odpyw paliwa przewodem przelewowym (do zbiornika)

c - dopyw paliwa (z pompy zasilajcej) d - kana doprowadzajcy paliwo do sekcji toczcej 2 - zawr obiegu smarowania 6 - spr yna naciskowa

dzie wysokiego cinienia * napicie minimalne (minimalna dugo im pulsu) = minimalne cinienie paliwa w obwodzie wysokiego cinienia Uwaga! Po wyczeniu silnika nale y odczeka 30 s przed ingerencj w ukad wtryskowy. Zawr obiegu smarowania Zawr obiegu smarowania (rys. 3.10) umo liwia smarowanie pompy wysokiego cinienia w przypadku sabego cinienia paliwa przed pomp. W zale noci od r nicy midzy cinieniem paliwa doprowadzanego do pompy i cinieniem paliwa w przewodzie przelewowym, zawr obiegu smarowania przyjmuje r ne pozycje (rys. 3.10): * A - r nica cinie poni ej 0,8 bar * B - r nica cinie powy ej 0,8 bar Paliwo dociera do pompy kanaem c" (z pompy zasilajcej) i przepywa przez zawr obiegu smarowania (2, rys. 3.10). W sytuacji A", gdy r nica cinie jest mniejsza od 0,8 bar: * cinienie paliwa docierajcego do pompy nie wystarcza do ugicia spr yny zaworu obiegu sma rowania * paliwo przepywa przez zawr obiegu smaro wania (otworem dawicym) * paliwo smaruje i chodzi pomp wysokiego ci-

Rys. 3.11. Budowa zasobnika paliwa: 5 - zasobnik paliwa 6 - czujnik temperatury paliwa 7 - czujnik cinienia paliwa w zasobniku I - wyjcia do wtryskiwaczy m - doprowadzenie paliwa z pompy wysokiego cinienia

nienia W sytuacji B", gdy r nica cinie jest wiksza od 0,8 bar: * docierajce do pompy paliwo ugina spr yn zaworu obiegu smarowania (2)

* paliwo penice funkcj smarujc przepywa przez otwr dawicy zaworu obiegu smarowania * kanaem d" paliwo jest doprowadzane do sekcji toczcej pompy wysokiego cinienia 3.7. Zasobnik paliwa Do funkcji zasobnika paliwa (rys. 3.11) nale y: * gromadzenie wymaganej iloci paliwa w ka dych warunkach pracy silnika * tumienie drga cinienia powstajcych w wyniku procesu wtrysku * poczenie ze sob elementw obwodu wysokiego cinienia
Uwaga! Nale y bezwarunkowo przestrzega wartoci momentw dokrcania nastpujcych elementw obwodu wysokiego cinienia: wtryskiwaczy, czujnika cinienia paliwa w zasobniku, przewodw paliwa oraz regularnie sprawdza klucz dynamometryczny.

Z zasobnikiem paliwa poczone s nastpujce elementy: * przewd zasilajcy zasobnik w paliwo * przewody zasilajce wtryskiwacze * czujnik temperatury paliwa * czujnik cinienia paliwa w zasobniku Zasobnik paliwa jest wykonany ze stali kutej. Objto zasobnika jest dopasowana do pojemnoci skokowej silnika. Zasobnik paliwa jest umieszczony na gowicy cylindrw pomidzy pomp wysokiego cinienia a wtryskiwaczami. 3.8. Wtryskiwacze Wtryskiwacze s sterowane elektrycznie poprzez sterownik. Skadaj si z dwch podstawowych czci: czci sterowanej elektrycznie oraz czci rozpylajcej paliwo. Wtryskiwacze wtryskuj wymagan do pracy silnika dawk paliwa. Maj do dyspozycji 5 otworkw wtryskowych zapewniajcych wytworzenie waciwej mieszanki paliwowo-powietrznej. Wielko wtryskiwanej dawki paliwa zale y od nastpujcych parametrw: * czasu trwania impulsu elektrycznego (ze ste rownika) sterujcego zaworem wtryskiwacza * szybkoci otwierania si wtryskiwacza * wydajnoci wtryskiwacza (liczby i rednicy otworkw wtryskowych)

Wtryskiwacz

* cinienia paliwa w zasobniku Paliwo mo e by wtryskiwane do komory spalania podczas: * wtrysku wstpnego * wtrysku zasadniczego * dotrysku Wtryskiwacze s ze sob poczone przez przewd przelewowy odprowadzajcy nadmiar paliwa z powrotem do zbiornika. Cinienie paliwa w przewodzie przelewowym wynosi ok. 0,7 bar. 3.9. Chodnica paliwa Pompa wysokiego cinienia dawi przepyw paliwa toczonego przez pomp zasilajc, co powoduje wzrost temperatury paliwa. Chodnica paliwa obni a temperatur przepywajcego przewodem przelewowym paliwa. Chodnica paliwa skada si z metalowej wownicy chodzcej, poprawiajcej wymian ciepa midzy paliwem i powietrzem. Chodnica paliwa jest zamocowana pod podwoziem.

4. Ukad doprowadzenia powietrza


4.1. Schemat budowy i dziaania Uwaga! Schemat (rys. 4.1) dotyczy silnika z turbospr ark sterowan elektronicznie (sterownik + sterowany elektrycznie nastawnik cinienia doadowania). 4.2. Filtr powietrza

turbospr arek r ni si ustawieniem zaworu upustowego (rys. 4.2): * w wersji D - w poo eniu spoczynkowym za wr upustowy jest zamknity * w wersji E - w poo eniu spoczynkowym za wr upustowy jest otwarty Wersja D Cinienie doadowania jest regulowane cinieniem powietrza w ukadzie dolotowym. Przekroczenie cinienia, powodujcego ugicie spr yny w pneumatycznym siowniku zaworu upustowego, ma nastpujce skutki: * otwiera si zawr upustowy do regulacji cinienia doadowania * maleje prdko obrotowa wirnika turbiny * zmniejsza si cinienie doadowania Spadek cinienia doadowania powoduje za mknicie zaworu upustowego. Wersja E Cinienie doadowania jest regulowane przy pomocy sterowanego elektrycznie nastawnika cinienia doadowania (4), ktry z kolei sygnay sterujce odbiera ze sterownika.
Uwaga! W przypadku braku sterowania (podcinienia) zawr upustowy do regulacji cinienia doadowania jest otwarty.

Filtr powietrza wymaga wymiany co 60 000 km.


4.3. Turbospr arka

Turbospr arka (rys. 4.2) umo liwia doprowadzenie dodatkowego powietrza do silnika. Spotykane s dwa rodzaje turbospr arek: * sterowana elektronicznie przez sterownik i sterowany elektrycznie nastawnik cinienia doa dowania * sterowana cinieniem przez zawr regulacyjny W skad turbospr arki wchodz nastpujce elementy: * komora poczona z ukadem wydechowym * komora poczona z ukadem dolotowym * wirnik turbiny i wirnik spr arki poczone wsplnym waem Napdzany spalinami wirnik turbiny obraca si wraz z wirnikiem spr arki, ktry powoduje spranie powietrza w ukadzie dolotowym. Bardzo wysokie prdkoci obrotowe ruchomych elementw oraz wysokie temperatury wymagaj odpowiedniego smarowania. Konieczny do smarowania olej jest dostarczany pod cinieniem przez system olejowy silnika.
Uwaga! Silnik powinien by wyczany dopiero po osigniciu prdkoci obrotowej biegu jaowego. Nieprzestrzeganie tego zalecenia prowadzi do uszkodzenia turbospr arki z powodu niedostatecznego smarowania.

Wzrost cinienia w kanale dolotowym jest osigany przez zamknicie zaworu upustowego. W celu ograniczenia cinienia doadowania sterownik przestaje wysya sygnay sterujce do nastawnika cinienia doadowania, co ma nastpujce skutki: * przerwane zostaje poczenie pompy podcinienia z pneumatycznym siownikiem zaworu upustowego * otwiera si zawr upustowy do regulacji cinienia doadowania * maleje prdko obrotowa wirnika turbiny * zmniejsza si cinienie doadowania

Cinienie doadowania jest regulowane za pomoc zaworu upustowego. Oprcz sposobu sterowania wymienione wersje

Rys.4.1. Schemat ukadu doprowadzenia powietrza: A - powietrze B - spaliny + powietrze C - spaliny 1 - sterownik 2 - sterowany elektrycznie nastawnik recyrkulacji spalin 3 - pompa podcinienia 4 - sterowany elektrycznie nastawnik cinienia doad owania (w zale noci od wersji) 5 - zawr recyrkulacji spalin 6 - kolektor sscy 7 - kolektor wydechowy 8 - zawr upustowy do regulacji cinienia doadowa nia (sterowany podcinieniem)

9 - pneumatyczny siownik zaworu upustowego (sterowany podcinieniem) 10 - katalizator 11 wirnik turbiny 12 - turbospr arka 13 - wirnik spr arki 14 - przepywomierz powietrza + czujnik temperatury powietrza 15 - filtr powietrza 16 - czujnik cinienia doadowania 17 - wymiennik ciepa typu powietrze/powietrze (w zale noci od wersji) 18 - czujnik cinienia atmosferycznego (zintegrowany ze sterownikiem)

Rys. 4.2. Dziaanie ukadu doadowania: D - turbospr arka bez sterowania elektronicznego E - turbospr arka sterowana elektronicznie (sterownik + sterowany elektrycznie nastawnik cinienia doadowania) a - dopyw powietrza do kolektora sscego b - gazy z kolektora wydechowego 1 - sterownik 3 - pompa podcinienia

4 - sterowany elektrycznie nastawnik cinienia doadowania 8 - zawr upustowy do regulacji cinienia doadowania 9 - pneumatyczny siownik zaworu upustowego (sterowany podcinieniem) 11 - wirnik turbiny 13 - wirnik spr arki 19 - pneumatyczny siownik zaworu upustowego (sterowany cinieniem)

4.4. Czujnik cinienia atmosferycznego Czujnik (rys. 4.3) ten su y do pomiaru cinienia atmosferycznego. Do zada sterownika, w za-

le noci od otrzymywanych z czujnika cinienia atmosferycznego sygnaw, nale y: * okrelanie gstoci powietrza * wstrzymywanie recyrkulacji spalin podczas jazdy na du ej wysokoci Gsto powietrza maleje ze wzrostem wysokoci. Czujnik cinienia atmosferycznego jest czujnikiem piezoelektrycznym, dziaajcym na zasadzie tensometru. Zmiana cinienia powoduje proporcjonaln zmian napicia w obwodzie czujnika.
Uwaga! Czujnik cinienia atmosferycznego nie jest poczony ze sterownikiem w sposb rozczny. 4.5. Wymiennik ciepa typu powietrze/powietrze

Rys. 4.3. Czujnik cinienia atmosferycznego (18) jest zintegrowany ze sterownikiem

Wymiennik ciepa (chodnica powietrza doadowanego) chodzi powietrze doprowadzane do cylindrw w celu zwikszenia gstoci powietrza w cylindrach. Zwikszona gsto powietrza w ukadzie dolotowym prowadzi do poprawy wydajnoci silnika. Wymiennik ciepa montowany jest do pasa przedniego nadwozia.

4.6. Czujnik cinienia doadowania Czujnik cinienia doadowania su y do pomiaru cinienia powietrza w kanale dolotowym. Do zada sterownika, w zale noci od otrzymywanych z czujnika cinienia doadowania sygnaw, nale y: * regulacja cinienia doadowania* * regulacja cinienia paliwa w zasobniku * regulacja czasu trwania wtrysku (dawki paliwa) * turbospr arka sterowana elektronicznie (ste rownik + sterowany elektrycznie nastawnik ci nienia doadowania) Czujnik ten jest doczony do ukadu dolotowego silnika na wysokoci wymiennika ciepa. Czujnik cinienia doadowania jest czujnikiem piezoelektrycznym, dziaajcym na zasadzie tensometru. Zmiana cinienia w kanale dolotowym powoduje proporcjonaln zmian napicia w obwodzie czujnika. Czujnik cinienia doadowania ma nastpujce kocwki elektryczne: * pin 1 - zasilanie 5 V * pin 2 - masa * pin 3 - sygna wyjciowy Cinieniu 1,3 bar odpowiada napicie sygnau wyjciowego 1 V. 4.7. Pompa podcinienia Pompa (rys. 4.4) ta wytwarza podcinienie wymagane do uruchamiania nastpujcych elementw: * zaworu recyrkulacji spalin (w zale noci od wersji) * pneumatycznego siownika zaworu recyrkulacji spalin * ukadu wspomagania hamulcw (w zale noci od wersji) opatkowa pompa podcinienia jest napdzana od waka rozrzdu. Zintegrowany zawr odcinajcy izoluje podcinieniowy ukad wspomagania hamulcw przy wyczonym silniku. Zawr odcinajcy umo liwia: * utrzymywanie rezerwy podcinienia w uka dzie wspomagania hamulcw * zwikszenie siy hamowania w niektrych przypadkach Pompa podcinienia jest umieszczona na gowicy cylindrw na kocu waka rozrzdu po stronie skrzynki przekadniowej. 4.8. Nastawnik cinienia doadowania Nastawnik cinienia doadowania (rys. 4.5) jest wykorzystywany w pojazdach z elektroniczn re-

Rys. 4.4. Budowa pompy podcinienia: 3 - pompa podcinienia 20 - zawr odcinajcy (zintegrowany z pomp przy wyjciu podcinienia)

gulacj cinienia doadowania realizowan przez sterownik. Sterowany elektrycznie nastawnik cinienia doadowania uruchamia zawr upustowy. Do zada nastawnika cinienia doadowania nale y: * regulacja cinienia doadowania * ograniczanie cinienia doadowania Regulacja cinienia doadowania ma charakter progresywny i jest przeprowadzana na podstawie odpowiednich map wtrysku zapisanych w pamici sterownika.

Rys. 4.5. Budowa nastawnika cinienia doadowania: 21 - zcze elektryczne d - wyjcie podcinienia sterujcego e - doprowadzenie podcinienia z pompy podcinienia f - biae oznaczenie g - doprowadzenie cinienia atmosferycznego

Nastawnik cinienia doadowania jest sterowany impulsowo. Do sterowanego napiciem impulsowym nastawnika cinienia doadowania doprowadzone jest: * cinienie atmosferyczne * podcinienie z pompy podcinienia Cinienie wychodzce z nastawnika cinienia doadowania osiga wartoci pomidzy cinieniem atmosferycznym a podcinieniem z pompy podcinienia. Nastawnik cinienia doadowania jest sterowany mas przez sterownik. Regulacja napiciem impulsowym zachodzi pomidzy dwoma stanami: * pene zasilanie (maksymalna dugo impulsu) = maksymalne podcinienie * brak zasilania (minimalna dugo impulsu) = brak podcinienia (cinienie atmosferyczne)
Nastawnik cinienia doadowania znajduje si w komorze silnika: 1 - nastawnik cinienia doadowania 2 - zawr upustowy

5. Ukad recyrkulacji spalin


Schemat budowy ukadu recyrkulacji spalin zosta pokazany na rys. 4.1. 5.1. Przepywomierz powietrza Masowy przepywomierz powietrza (rys. 5.1) mierzy mas wie ego powietrza zasysanego przez silnik. Do zada sterownika, w zale noci od otrzymywanych z przepywomierza sygnaw, nale y: * okrelenie stopnia recyrkulacji spalin * ograniczanie emisji spalin podczas stanw przejciowych (przyspieszanie, hamowanie silni kiem) przez korekt dawki paliwa Masowy przepywomierz powietrza skada si z nastpujcych elementw: * metalowej pytki pomiarowej (gorcego filmu) * czujnika temperatury powietrza zystancji termistora (NTC). Sterownik przyporzdkowuje warto rezystancji termistora odpowiedniej wartoci masy powietrza.
Uwaga! Nie mo na dotyka pytki pomiarowej oraz poddawa jej dziaaniu spr onego powietrza (z kompresora).

Przepywomierz powietrza znajduje si midzy filtrem powietrza i turbospr ark i ma nastpujce kocwki elektryczne: * pin 1- informacja o temperaturze powietrza * pin 2 - zasilanie +12 V * pin 3 - masa * pin 4 - nie wykorzystana * pin 5 - informacja o masie powietrza * pin 6 - masa

Rys. 5.7. Budowa przepywomierza powietrza: 19 - zcze elektryczne 20 - siatka ochronna 21 - metalowa pytka pomiarowa (gorcy film) 22 - czujnik temperatury powietrza

Metalowa pytka pomiarowa jest bardzo cienka i umo liwia okrelenie masy powietrza docierajcego do ukadu dolotowego. Skada si ona z nastpujcych elementw: * rezystora nagrzewajcego * termistora o ujemnym temperaturowym wspczynniku rezystancji (NTC) Sygna ze sterownika zasila rezystor nagrzewajcy w taki sposb, aby temperatura pytki pomiarowej utrzymywaa si na zadanym poziomie. Powietrze przepywajce przez przepywomierz chodzi pytk pomiarow, powodujc zmian re-

Przepywomierz powietrza

5.2. Pompa podcinienia Pompa ta wytwarza podcinienie wymagane do uruchamiania nastpujcych elementw: * zaworu recyrkulacji spalin (w zale noci od wersji) * pneumatycznego siownika zaworu recyrkula cji spalin

Rys. 5.2. Budowa zaworu recyrkulacji spalin: e doprowadzenie podcinienia (ze sterowanego elektrycznie nastawnika recyrkulacji spalin) f siownik sterujcy zaworem recyrkulacji spalin 5 zawr recyrkulacji spalin

* ukadu wspomagania hamulcw (w zale noci od wersji) 5.3. Zawr recyrkulacji spalin Zawr recyrkulacji spalin (rys. 5.2) kontroluje ilo spalin doprowadzanych do ukadu dolotowego. Ukad recyrkulacji spalin umo liwia zmniejszenie iloci tlenkw azotu (NOx) emitowanych przez silnik. Obni enie emisji tlenkw azotu jest uzyskiwane dziki doprowadzeniu czci spalin z powrotem do ukadu dolotowego. Fazy sterowania recyrkulacj spalin s zapisane w pamici sterownika w postaci odpowiednich map wtrysku. Uwaga! Zawr recyrkulacji spalin jest zamknity, gdy nie ma sterowania pneumatycznego (podcinienia). Zadziaanie siownika sterujcego zaworem recyrkulacji spalin w wyniku doprowadzenia podcinienia ma nastpujce skutki: * otwiera si zawr recyrkulacji spalin

Zawr recyrkulacji spalin (1) oraz elektromagnetyczny nastawnik recyrkulacji spalin (2)

* cz spalin jest zasysana przez silnik (do kolektora sscego) * zawr recyrkulacji spalin znajduje si w kolektorze sscym 5.4. Katalizator W pojazdach z silnikiem HDI stosowany jest katalizator dwufunkcyjny. Umieszczony w ukadzie wydechowym katalizator umo liwia zmniejszenie emisji do atmosfery nastpujcych skadnikw spalin: * tlenku wgla (CO) * nie spalonych wglowodorw (HC) Dotrysk w poczeniu ze specjalnym katalizatorem umo liwia obni enie emisji tlenkw azotu, oprcz innych zwizkw szkodliwych (dotyczy katalizatora cztero funkcyjnego).

6. Pozostae elementy ukadu wtryskowego


6.1. Akumulator Stopie naadowania akumulatora jest bardzo wa ny dla prawidowego dziaania ukadu wtrysku bezporedniego HDi.
Uwaga! Napicie akumulatora poni ej 10 V zakca dziaanie ukadu wtrysku bezporedniego HDi.

Sterownik zapisuje w pamici usterki w nastpujcych przypadkach: * gdy napicie akumulatora przekracza 17,5 V * gdy napicie akumulatora spada poni ej 7 V 6.2. Podwjny przekanik ukadu wtryskowego Podwjny przekanik ukadu wtryskowego jest sterowany bezporednio przez sterownik. Pierwszy przekanik odpowiada za zasilanie nastpujcych elementw:
Podwjny przekanik ukadu wtryskowego

* pompy zasilajcej (obwodu niskiego cinienia) * nastawnika cinienia doadowania * przepywomierza powietrza * nastawnika recyrkulacji spalin Do elementw zasilanych drugim przekanikiem nale : * sterownik (stopie kocowy) * przekanik wentylatora chodnicy Po wyczeniu zaponu podwjny przekanik ukadu wtryskowego jest zasilany jeszcze przez 4 s lub przez 6 min, gdy zachodzi konieczno dalszego chodzenia silnika. W momencie zasygnalizowania przez immobilizer (przez specjalne zcze elektryczne sterownika) koniecznoci unieruchomienia pojazdu: * sterownik zasila podwjny przekanik ukadu wtryskowego * prd zasilajcy przepywa przez podwjny przekanik ponownie do sterownika * mo liwa jest komunikacja midzy sterowni kiem i immobilizerem * komunikacja koczy si przerwaniem zasilania podwjnego przekanika ukadu wtryskowego przez sterownik
Uwaga! Immobilizer powoduje wzbudzenie sterownika przez pin 66 zcza elektrycznego. 6.3. Czujnik poo enia pedau przyspieszenia

Czujnik (rys. 6.1) jest poczony z pedaem przyspieszenia za porednictwem cigna. Do zada czujnika poo enia pedau przyspieszenia nale y: * rejestrowanie da kierowcy (przyspieszanie, zwalnianie) * przekazywanie informacji do sterownika Na podstawie tych informacji sterownik okrela dawk wtryskiwanego paliwa (czas trwania i cinienie wtrysku). Czujnik poo enia pedau przyspieszenia wysya dwa sygnay napiciowe. Warto napicia pierwszego sygnau jest rwna poowie wartoci sygnau drugiego.

* napicie midzy mas i kocwk 1 wynosi 0,5 V * napicie midzy mas i kocwk 2 wynosi 0,28 V W przypadku, gdy peda przyspieszenia jest wcinity maksymalnie: * napicie midzy mas i kocwk 1 wynosi 3,35 V * napicie midzy mas i kocwk 2 wynosi 1,6 V Czujnik poo enia pedau przyspieszenia jest zamontowany w komorze silnika. 6.4. Czujnik prdkoci obrotowej wau korbowego Czujnik jest umieszczony naprzeciwko uzbienia koa zamachowego i umo liwia okrelenie nastpujcych parametrw: * prdkoci obrotowej wau korbowego * poo enia wau korbowego Czujnik prdkoci obrotowej wau korbowego jest czujnikiem indukcyjnym i jest umieszczony na obudowie sprzga. Czujnik jest zbudowany z nastpujcych elementw: * magnesu trwaego * uzwojenia elektrycznego W momencie, gdy zb koa zamachowego mija czujnik, w wyniku zmiany pola magnetycznego generowany jest sygna elektryczny. 58 zbw nacitych na kole zamachowym umo liwia okrelenie prdkoci obrotowej wau korbowego. Dwa brakujce zby umo liwiaj ustalenie poo enia wau korbowego (brak sygnau). Szczelina midzy czujnikiem a koem nie jest regulowana. Czujnik prdkoci obrotowej wau korbowego ma nastpujce kocwki elektryczne: * pin 1 - sygna wyjciowy * pin 2 - masa Rezystancja midzy kocwk 1 i 2 wynosi 50 . Sygna generowany przez czujnik charakteryzuje si zmiennym napiciem o r nej czstotliwoci.
Uwaga! Przewd czujnika nie jest zabezpieczony i powinien by umieszczony w przewidzianym dla niego miejscu. 6.5. Czujnik poo enia wau rozrzdu

Rys. 6.1. Budowa czujnika poo enia pedau przyspieszenia: 17 - zcze elektryczne 18 - cigno pedau przyspieszenia 19 - krzywka

Przekazywane za porednictwem zcza elektrycznego czujnika informacje s stale ze sob porwnywane w celu wykrycia ewentualnych bdw.

Czujnik poo enia pedau przyspieszenia

Czujnik poo enia pedau przyspieszenia ma nastpujce kocwki elektryczne: * pin 1 - sygna wyjciowy 1 * pin 2 - sygna wyjciowy 2 * pin 3 - zasilanie 5 V * pin 4 - masa W poo eniu spoczynkowym pedau przyspieszenia czujnik wysya nastpujce sygnay:

Do zada sterownika w zale noci od odbieranych z czujnika poo enia wau rozrzdu (rys. 6.2) informacji nale y: * synchronizacja wtrysku paliwa z chwilowym poo eniem toka

sztucznego jest niszczony podczas pierwszego uruchomienia silnika.


Uwaga! Przy powtrnym monta u czujnika poo enia wau rozrzdu szczelina midzy czujnikiem i koem nadajnika impulsw musi wynosi E = 1,2 (+0; +0,1) mm.

Rys. 6.2. Budowa czujnika Halla: 20 - czujnik poo enia wau rozrzdu 21 - koo pasowe wau rozrzdu 22 - umieszczone na wale rozrzdu koo nadajnika impulsw 23 - piasta wau rozrzdu

24 - wystp z tworzywa sztucznego

* okrelenie grnego zwrotnego poo enia toka Czujnik poo enia wau rozrzdu wysya do sterownika impulsy prostoktne i umo liwia synchronizacj wtrysku paliwa z chwilowym poo eniem toka (wtrysk sekwencyjny). Wystp z tworzywa sztucznego su y do ustawiania szczeliny midzy czujnikiem i koem nadajnika impulsw podczas monta u w fabryce. Czujnik poo enia wau rozrzdu znajduje si naprzeciwko koa nadajnika impulsw, ktre jest napdzane waem rozrzdu. Wystp z tworzywa
Czujnik poo enia wau rozrzdu

Czujnik poo enia wau rozrzdu jest zasilany przez sterownik. Czujnik ma nastpujce kocwki elektryczne: * pin 1 - zasilanie 5 V * pin 2 - sygna wyjciowy * pin 3 - masa Wartoci impulsw wyjciowych wahaj si midzy 0 i 5 V. W zale noci od pozycji wau rozrzdu sygna wyjciowy przyjmuje nastpujce wartoci: * 0 V - w przypadku, gdy przed czujnikiem po o enia wau rozrzdu pojawia si wystp metalo wego koa nadajnika impulsw * 5 V - w przypadku, gdy przed czujnikiem po o enia wau rozrzdu pojawia si wycicie w kole nadajnika impulsw
6.6. Czujnik temperatury cieczy chodzcej

Czujnik ten informuje sterownik o temperaturze cieczy chodzcej silnik.


Czujnik temperatury cieczy chodzcej

Do zada sterownika w zale noci od otrzymywanych z czujnika informacji nale y: * okrelenie czasu grzania wiec arowych * okrelenie opnienia wyczania wiec arowych * okrelenie dawki rozruchowej * okrelenie prdkoci obrotowej biegu jaowego * uruchomienie ukadu recyrkulacji spalin * okrelenie dawki paliwa * temperatura cieczy chodzcej osiga warto krytyczn (zapobiega to wystpowaniu pcherzy gazowych) * sterowanie wczaniem wentylatorw chodnicy * sterowanie wskanikiem na tablicy wskanikw* * sterowanie lampkami kontrolnymi* *) w zale noci od wersji Stosowane s dwa rozwizania: * czujnik 3-biegunowy niebieski * czujnik 2-biegunowy zielony
Czujnik 3-biegunowy niebieski

Jeli obudowa termostatu jest wykonana z tworzywa sztucznego: * czujnik temperatury cieczy chodzcej mocowany jest do obudowy za pomoc plastikowego wspornika * uszczelnienie jest realizowane za pomoc uszczelki o przekroju okrgym 6.7. Czujnik temperatury powietrza Czujnik ten informuje sterownik o temperaturze powietrza w kanale dolotowym. Do zada sterownika w zale noci od otrzymywanych z czujnika informacji nale y: * sterowanie ogrzewaniem niezale nym * wyznaczanie gstoci powietrza atmosferycznego Czujnik temperatury powietrza jest zintegrowany z przepywomierzem powietrza (22, rys. 5.1). Czujnik skada si z termistora o ujemnym temperaturowym wspczynniku rezystancji (NTC). Ze wzrostem temperatury zmniejsza si rezystancja termistora. Parametry elektryczne: rezystancja czujnika w temperaturze 25C wynosi 3300 . Czujnik temperatury powietrza jest zintegrowany z przepywomierzem powietrza. 6.8. Czujnik temperatury paliwa Do zada sterownika w zale noci od otrzymywanych z czujnika informacji nale y: * okrelenie dawki paliwa * wyznaczenie gstoci paliwa Czujnik skada si z termistora o ujemnym temperaturowym wspczynniku rezystancji (NTC). W zale noci od wersji czujnik mo e mierzy bezporednio temperatur paliwa w przewodzie

Czujnik ten skada si z dwch termistorw o ujemnym temperaturowym wspczynniku rezystancji (NTC). Ma nastpujce kocwki elektryczne: * pin 1 - kocwka 2: NTC sterownika * pin 3 - masa: NTC wskanika na tablicy wskanikw Parametry elektryczne czujnika s nastpujce: * pin 1 - kocwka 2: rezystancja w temperaturze 20C wynosi 6200 . * pin 3 - masa: rezystancja w temperaturze 30C wynosi 1925
Czujnik 2-biegunowy zielony

Czujnik ten skada si z jednego termistora o ujemnym temperaturowym wspczynniku rezystancji (NTC). Warto rezystancji ronie ze wzrostem temperatury. Parametry elektryczne: rezystancja czujnika w temperaturze 20C wynosi 6200 . Czujnik temperatury cieczy chodzcej jest zintegrowany z ukadem chodzenia silnika. Miejsce zamontowania czujnika temperatury cieczy chodzcej pokazano na rys. 3.5 (25). Spotykane s dwa rozwizania zamontowania. W przypadku, gdy obudowa termostatu wykonana jest z metalu: * czujnik temperatury cieczy chodzcej jest mocowany do obudowy za pomoc rub * uszczelnienie jest uzyskiwane dziki miedzianej uszczelce

przelewowym odprowadzajcym paliwo do zbiornika. Rezystancja czujnika w temperaturze 25C wynosi 2400 , w temperaturze 80C - 270 . Czujnik temperatury paliwa jest zamocowany na zasobniku paliwa (6, rys. 3.11). 6.9. Czujnik cinienia paliwa w zasobniku Czujnik ten mierzy warto wysokiego cinienia paliwa w zasobniku. Do zada sterownika w zale noci od otrzymywanych z czujnika informacji nale y: * okrelenie dawki wtryskiwanego paliwa (czasu trwania wtrysku) * regulacja wysokiego cinienia paliwa w zasobniku Czujnik temperatury paliwa jest zamocowany na zasobniku paliwa (7, rys. 3.11). Czujnik cinienia paliwa w zasobniku jest czujnikiem piezoelektrycznym, dziaajcym na zasadzie tensometru. Zmiana cinienia powoduje proporcjonaln zmian napicia w obwodzie czujnika. Czujnik ma nastpujce kocwki elektryczne: * pin 1 - masa * pin 2 - informacja dotyczca wartoci cinie nia (od 0 do 5 V)
Czujnik prdkoci jazdy

* pin 3 - zasilanie +5 V Napicie wyjciowe odpowiadajce cinieniu 100 bar wynosi ok. 0,5 V, odpowiadajce cinieniu 300 bar-ok. 1,3 V. 6.10. Czujnik prdkoci jazdy Do zada sterownika w zale noci od otrzymywanych z czujnika informacji nale y: * okrelenie prdkoci pojazdu (pojazd w spo czynku albo w ruchu) * okrelenie biegu wybranego przez kierowc * korygowanie prdkoci obrotowej biegu jao wego podczas ruchu pojazdu * optymalizacja procesu przyspieszania * zmniejszenie nierwnomiernoci pracy silnika Czujnik ten informuje sterownik o prdkoci pojazdu, generujc: * 5 impulsw na metr * 8 impulsw na obrt Czujnik ma nastpujce kocwki elektryczne: * pin 1 - zasilanie +12 V * pin 2 - masa * pin 3 sygna wyjciowy Czujnik prdkoci jazdy znajduje si na skrzynce przekadniowej. 6.11. Czujnik poo enia pedau hamulca Czujnik poo enia pedau hamulca umo liwia sterownikowi zapewnienie wy szej kultury pracy silnika. Czujnik ten znajduje si na wsporniku pedaw. 6.12. Sterownik wtrysku Sterownik steruje caym ukadem wtryskowym. Program zapisany w pamici sterownika realizuje:

Sterownik wtrysku z gniazdem 88-pinowym, stosowany w latach 1998-2001. Obecnie sterowniki maj 112 lub 128 pinw

* funkcje kontrolujce wtrysk i emisj szkodli wych skadnikw spalin * logiczne funkcje poprawiajce kultur pracy silnika * funkcj immobilizera * funkcje pracy w trybie awaryjnym * sterowanie wentylatorami chodnicy i lampka mi kontrolnymi* * sterowanie ukadem podgrzewania cieczy w nagrzewnicy* * diagnostyk z pamici usterek *) w zale noci od wersji Sterownik poprzez sygnay elektryczne sprawuje kontrol nad nastpujcymi elementami: * wtryskiwaczami * nastawnikiem cinienia doadowania * zaworem regulacyjnym wysokiego cinienia * nastawnikiem recyrkulacji spalin * sterownikiem wiec arowych (regulujcym opnienie wyczania wiec arowych) * zaworem wyczania sekcji toczcej pompy wysokiego cinienia Sterownik dostarcza informacji dotyczcych: * prdkoci obrotowej silnika: do tablicy wskanikw * chwilowego zu ycia paliwa: do komputera pokadowego * wyczenia klimatyzacji * przerwania dziaania ukadu podgrzewania cieczy chodzcej Czujnik cinienia atmosferycznego jest nierozdzielnie poczony ze sterownikiem. Sterownik, poprzez stopnie kocowe o odpowiedniej mocy, zarzdza bardzo silnym prdem sterujcym prac wtryskiwaczy. Sterownik jest podczony za pomoc wizki elektrycznej posiadajcej zcze z 88 kocwkami. Aktualizacja oprogramowania sterownika jest realizowana przez wczytywanie danych (sterownik wyposa ony w pami wielokrotnego zapisu typu Flash-EPROM). 6.13. Sterowanie wtryskiwaczami Sterowanie wtryskiwaczami odbywa si poprzez dwa stopnie kocowe sterowania: * 1 stopie kocowy sterowania: grupa zaworw wtryskiwaczy 1-4 * 2 stopie kocowy sterowania: grupa zaworw wtryskiwaczy 2-3 Stopnie kocowe sterowania wtryskiwaczami osigaj nastpujce wartoci napi: * napicie szczytowe 80 V wymagane do rozpo czcia otwierania wtryskiwacza

* napicie 50 V wymagane do utrzymania wtry skiwacza w pozycji otwartej Zintegrowane w sterowniku stopnie kocowe sterowania dysponuj kondensatorem, ktry gromadzi energi konieczn do sterowania wtryskiwaczami. Pomidzy poszczeglnymi wtryskami sterownik wysya impulsy elektryczne do uzwojenia, ktre nie uruchamiaj wtryskiwaczy. Impulsy elektryczne powoduj indukowanie napicia adujcego odpowiedni stopie kocowy sterowania (kondensator).
Uwaga! W przypadku wystpienia usterki przewodu zasilajcego wtryskiwacza stopie kocowy sterowania mo e si nie naadowa.

Wewntrzny system zabezpieczajcy w sterowniku umo liwia przerwanie poczenia ze stopniem kocowym sterowania przy wyczonym silniku.
Uwaga! Z uwagi na wysokie napicia na zaciskach sterownika i wtryskiwaczy konieczne jest przeprowadzenie mo liwych pomiarw napicia przy pomocy wyznaczonych przyrzdw.

Wtryskiwacze umo liwiaj wtryskiwanie paliwa niezbdnego do pracy silnika. Bezporedni wtrysk paliwa do komory spalania poprawia sprawno silnika. Paliwo mo e by wtryskiwane w nastpujcych fazach: * wtrysku wstpnego * wtrysku zasadniczego * dotrysku Elektromagnetyczny zawr sterujcy znajduje si w grnej czci wtryskiwacza i jest przymocowany do korpusu wtryskiwacza za pomoc nakrtki (33, rys. 6.3). Wtryskiwacze maj 5 otworkw wtryskowych, ktre odpowiadaj za wytworzenie waciwej mieszanki paliwowo-powietrznej. rednice otworkw s dostosowane do rodzaju silnika.
Uwaga! Nie nale y obraca wtryskiwacza wzgldem nakrtki, poniewa grozi to jego uszkodzeniem.

Filtr warstwowy nie wymaga konserwacji. Dawka wtryskiwanego paliwa zale y od nastpujcych parametrw: * czasu trwania sterujcego impulsu elektrycznego (ze sterownika) * prdkoci otwierania si wtryskiwacza * wydatku paliwa przepywajcego przez wtryskiwacz (liczby i rednicy otworkw wtryskowych) * cinienia paliwa w zasobniku

Kocwki sterownika Opis N u m er pi n u Zasilanie +12 V (przez podwjny przekanik) Wyjcie: Sterowanie wtryskiwaczem nr 1 Wyjcie: Sterowanie wtryskiwaczem nr 3 Wyjcie: Sterowanie wtryskiwaczem nr 4 Wyjcie: Sterowanie wtryskiwaczem nr 2 Wyjcie: Sterowanie wtryskiwaczem nr 2 Przewd diagnostyczny cewki przekanika do sterowania wentylatorami chodnicy Przewd diagnostyczny L Wejcie: czujnik temperatury powietrza (z przepywomierza powietrza) Wyjcie 5 V: zasilanie czujnikw Wejcie: sygna dotyczcy iloci zasysanego powietrza (z przepywomierza powietrza) Wejcie: sygna z czujnika prdkoci obrotowej wau korbowego Wejcie: sygna z czujnika poo enia pedau przyspieszenia
42-43 44 45 46 47

1
2 3 4 5 6 7 8 9

4 9 50 51 52
53 54-55 56 57 58

Zasilanie czujnikw (5 V) Masa: czujnik temperatury cieczy chodzcej Wejcie: informacja dotyczca temperatury cieczy chodzcej silnik Wejcie: informacja dotyczca wczenia klimatyzacji (AC/ON) Wejcie: wcznik wiate hamowania Masa Wejcie: informacja dotyczca cinienia paliwa Masa Wyjcie: uruchamianie nastawnika recyrkulacji spalin Masa Wyjcie: lampka kontrolna wiec arowych Wyjcie 1: sterowanie ogrzewaniem niezale nym 1

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21-22 23

59-60 61 62
63

Wejcie: sygna z czujnika poo enia wau rozrzdu Wejcie: Prdko jazdy (z czujnika prdkoci jazdy)

64 65 66 67 68 69 70 71 72 73
74 75 76-79 80

Wyjcie: prdko obrotowa silnika do tablicy wskanikw Wyjcie: chwilowe zu ycie paliwa (do komputera pokadowego) Wejcie: czujnik poo enia pedau przyspieszenia Wejcie: wzbudzenie sterownika przez immobilizer Wyjcie: sterowanie sterownikiem wiec arowych Wejcie: czujnik poo enia pedau przyspieszenia + przy wczonym zaponie Wejcie: temperatura katalizatora Wejcie: czujnik cinienia doadowania Wejcie: dodatkowy czujnik poo enia pedau hamulca Wejcie: cinienie paliwa Wycznik cinieniowy klimatyzacji (cinienie sterujce 26 bar) Wyjcie: zawr wyczania sekcji toczcej pompy wysokiego cinienia Wyjcie: informacja dotyczca temperatury cieczy chodzcej silnik (do tablicy wskanikw) Wyjcie: lampka kontrolna silnika (do tablicy wskanikw) Wyjcie: sterowanie 2 wentylatorem chodnicy Wyjcie: sterowanie spr ark klimatyzacji Wyjcie 2: sterowanie ogrzewaniem niezale nym 2 Wyjcie: sterowanie podwjnym przekanikiem Wyjcie: sterowanie podwjnym przekanikiem Wyjcie: sterowanie sterownikiem wiec arowych

24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36

Wyjcie: informacja dotyczca temperatury cieczy chodzcej silnik (do wskanika i lampki kontrolnej na tablicy wskanikw) Wyjcie: sterowanie 1 wentylatorem chodnicy Wyjcie: nastawnik cinienia doadowania Masa: wycznik cinieniowy klimatyzacji Zasilanie +12 V (przez podwjny przekanik) Wyjcie: sterowanie wtryskiwaczem nr 1 Wyjcie: sterowanie wtryskiwaczem nr 3 Wyjcie: sterowanie wtryskiwaczem nr 4 Masa Masa czujnikw Seryjny przewd immobilizera Przewd diagnostyczny K Wejcie: Czujnik temperatury paliwa Masa Wejcie: sygna z czujnika prdkoci obrotowej wau korbowego

81 82
83 84 85 86 87 88

41

39

38

37

Rys. 6.3. Budowa wtryskiwacza: f - krciec przelewu paliwa (do zbiornika) 30 - zcze elektryczne 31 - cewka elektromagnetycznego zaworu sterujcego 32 - spr yna elektromagnetycznego zaworu sterujcego

33 - nakrtka 34 - iglica elektromagnetycznego zaworu sterujcego 35 - kocwka wtryskiwacza 36 - iga wtryskiwacza 37 - komora cinieniowa 38 - spr yna wtryskiwacza 39 - toczek sterujcy

40 - komora sterujca 41 - dawik dopywu 42 - dawik odpywu 43 - zcze dopywu paliwa z zasobnika 44 - zintegrowany ze zczem dopywu (43) filtr warstwowy

Wartoci cinienia paliwa, wystpujce w ukadzie wtrysku bezporedniego HDi, uniemo liwiaj bezporednio elektryczne sterowanie wtryskiwaczami. Otwarcie wtryskiwacza (rys. 6.3) nastpuje wskutek pojawienia si r nicy cinie pomidzy komor sterujc (40) a komor cinieniow (37). Iga wtryskiwacza (36) jest utrzymywana w poo eniu wyjciowym za pomoc spr yny wtryskiwacza (38). Nad ig wtryskiwacza (36) jest umiejscowiony toczek sterujcy (39), ktry w swoim kanale mo e si swobodnie przemieszcza. Powierzchnia czoowa toczka siga do komory sterujcej (40). Komora sterujca jest poczona z nastpujcymi obwodami: * obwodem wysokiego cinienia paliwa poprzez dawik dopywu (41) * obwodem przelewowym paliwa (do zbiornika) poprzez dawik odpywu (42) Komora sterujca (40) jest oddzielona od obwodu przelewowego paliwa przez iglic elektromagnetycznego zaworu sterujcego (34). Iga wtryskiwacza (36) jest utrzymywana w poo eniu wyjciowym za pomoc spr yny elektromagnetycznego zaworu sterujcego (32).

Paliwo jest rwnomiernie rozdzielane do komr: sterujcej (40) i cinieniowej (37). Przepustowo dawika odpywu (42) jest wiksza ni dawika dopywu (41). Iglica elektromagnetycznego zaworu sterujcego podnosi si w sytuacji, gdy cewka zaworu jest zasilana (pole magnetyczne).
Fazy sterowania wtryskiwaczami (rys. 6.4)

Wtryskiwacz zamknity Sia wynikajca z cinienia paliwa w komorze sterujcej (40) jest taka sama jak w komorze cinieniowej (37). Toczek sterujcy jest nieruchomy (uciska ig wtryskiwacza). Wzrost cinienia w zasobniku wspomaga zamykanie wtryskiwacza. Otwieranie wtryskiwacza Sterownik zasila elektromagnetyczny zawr sterujcy. Nastpstwa wzniosu iglicy (34) w wyniku zadziaania elektromagnetycznego zaworu sterujcego (pola magnetycznego) s nastpujce: * paliwo przepywa do przewodu przelewowego przez dawik odpywu (42)

Rys. 6.4. Dziaanie wtryskiwacza: J - wtryskiwacz zamknity K - otwarcie wtryskiwacza 34 - iglica elektromagnetycznego zaworu sterujcego 36 - iga wtryskiwacza 37 - komora cinieniowa 38 - spr yna wtryskiwacza 39 - toczek sterujcy 40 - komora sterujca 41 - dawik dopywu 42 - dawik odpywu

Rys. 6.5. Prd sterujcy wtryskiwaczem: Y - nat enie prdu X - czas 45 - prd przycigania 46 - prd podtrzymania 47 - faza przycigania 48 - faza podtrzymania 49 - koniec sterowania

* ilo paliwa doprowadzanego przez dawik dopywu (41) jest niewystarczajca, aby skompen sowa ilo paliwa wypywajcego dawikiem od pywu (42) * rwnowaga cinie midzy komorami (40) i (37) zostaje zachwiana * cinienie panujce w komorze cinieniowej (37) powoduje wznios igy wtryskiwacza * toczek sterujcy unosi si * paliwo jest wtryskiwane do komory spalania Wtrysk paliwa trwa tak dugo, jak dugo elektromagnetyczny zawr sterujcy jest zasilany. Maksymalny wznios iglicy elektromagnetycznego zaworu sterujcego wynosi 0,06 mm. Wpyw czasu trwania sygnau sterujcego elektromagnetycznym zaworem sterujcym na prac wtryskiwacza: * w przypadku krtszego sygnau sterujcego: * toczek sterujcy wykazuje pewn bezwad no * iga wtryskiwacza zostaje lekko uniesiona * dawka wtryskiwanego paliwa jest nieznaczna * cinienie wtrysku jest mniejsze ni panujce w zasobniku paliwa * w przypadku du szego sygnau sterujcego: * toczek sterujcy i iga wtryskiwacza s cako wicie podniesione * dawka wtryskiwanego paliwa jest du a * cinienie wtrysku jest rwne cinieniu panuj cemu w zasobniku paliwa Przebieg sygnau sterujcego wtryskiwaczem jest ustalany na podstawie zapisanych w pamici sterownika map wtrysku.

Zamykanie wtryskiwacza Nastpstwa przerwania przez sterownik zasilania elektromagnetycznego zaworu sterujcego: * spr yna elektromagnetycznego zaworu sterujcego powoduje przemieszczenie iglicy zaworu w jej pierwotne poo enie * dawik odpywu (42) jest zamknity * przerwany zostaje dopyw paliwa do przewo du przelewowego * wzrost cinienia w komorze sterujcej (40) powoduje zamknicie wtryskiwacza * rwnowaga cinie midzy komorami (40) i (37) zostaje przywrcona * wtryskiwacz jest przygotowany do kolejnego cyklu Sterowanie elektromagnetycznego zaworu sterujcego wtryskiwacza Prd zasilajcy zawr elektromagnetyczny jest podzielony na dwie fazy: * faz przycigania (napicie przycigania i prd przycigania) * faz podtrzymania (napicie podtrzymania i prd podtrzymania) Faza przycigania Podczas fazy przycigania powinien nastpi szybki wznios iglicy zaworu elektromagnetycznego. Sygna zasilajcy zawr elektromagnetyczny mo na opisa za pomoc nastpujcych parametrw: * napicia - ok. 80 V * nat enia prdu - ok. 20 A

Faza przycigania jest ograniczona w czasie (do 0,3 ms). Faza podtrzymania Podczas fazy podtrzymania zawr elektromagnetyczny jest wci zasilany, ale moc pobierana jest ograniczona. Sygna zasilajcy zawr elektromagnetyczny mo na opisa za pomoc nastpujcych parametrw: * napicia - ok. 50 V * nat enia prdu - ok. 12 A
Uwaga! Zabrania si zasilania wtryskiwacza napiciem 12 V (grozi to uszkodzeniem zaworu elektromagnetycznego).

6.14. wiece arowe


Rys. 6.6. Ukad wspomagania rozruchu z opnieniem wyczania wiec arowych: 1150 - sterownik wiec arowych 1160 - wiece arowe 1320 - sterownik V1150 - lampka kontrolna wiec arowych

wiece arowe powoduj szybki wzrost temperatury w komorze spalania podczas fazy rozruchu. wieca arowa 11 V ma dugo cakowit 107 mm. wieca arowa skada si z dwch podstawowych elementw: * rezystora grzejnego * metalowej osony
4 - wentylator chodnicy 1 5 - przekanik 2 6 - przekanik 3 7 - wentylator chodnicy 2 8 - czujnik temperatury cieczy chodzcej 9 - sterownik 10 - sterowanie spr arki klimatyzacji 11 - informacja o dziaaniu klimatyzacji 12 - opornik

Rys. 6.7. Schemat elektryczny ukadu: A - rozwizanie z dwoma wentylatorami chodnicy B - rozwizanie z jednym wentylatorem chodnicy +BAT = + akumulator +ACC = + osprzt 1 - podwjny przekanik ukadu wtryskowego 2 - zespl wskanikw na desce rozdzielczej (wskanik + lampka kontrolna na tablicy wskanikw) 3 - przekanik 1

6.15. Sterownik wiec arowych Sterownik wiec arowych zasila prdem wiece arowe zgodnie z instrukcjami ze sterownika. Czasy trwania fazy podgrzewania wstpnego i fazy dogrzewania s okrelane przez sterownik. W momencie wystpienia awarii sterownika wiec arowych sterownik (silnika) zapisuje w pamici usterk. Sterownik wiec arowych ma nastpujce kocwki elektryczne: * pin 1 - masa * pin 2 - nie wykorzystana * pin 3 - +12 V przy wczonym zaponie * pin 4 - wejcie sygnau ze sterownika * pin 5 - zcze diagnostyczne sterownika wiec arowych * pin 8 - +12 V z akumulatora * pin 9 - zasilanie wiec arowych 6.16. Ukad sterowania chodzeniem silnika Ukad sterowania chodzeniem silnika jest zintegrowany ze sterownikiem wtrysku. Do funkcji sterownika nale : * kontrola wczania i wyczania wentylatora lub wentylatorw chodnicy (chodzenie silnika z uwzgldnieniem dziaania klimatyzacji) * kontrola chodzenia po wyczeniu silnika (maksymalnie 6 minut) * kontrola zapalania lampki kontrolnej tempera tury cieczy chodzcej na tablicy wskanikw* * kontrola wskanika temperatury cieczy chodzcej na tablicy wskanikw* * diagnozowanie dziaania wentylatora lub wentylatorw chodnicy * rejestrowanie temperatury cieczy chodzcej silnik * sterowanie w trybie awaryjnym *) w zale noci od wersji
Czujnik temperatury cieczy chodzcej

Wentylator lub wentylatory chodnicy nie wykorzystuj penej mocy w sytuacji, gdy przez sterownik odbierana jest informacja o dziaaniu klimatyzacji.
Wentylator chodnicy

Wystpuj dwa rozwizania ukadu chodzenia: * z jednym wentylatorem chodnicy * z dwoma wentylatorami chodnicy
Uwaga! Moment wczania wentylatora lub wentylatorw chodnicy zale y od rodzaju pojazdu: patrz odpowiednia dokumentacja.

* Rozwizanie z jednym wentylatorem chodnicy Wystpuj dwa poziomy prdkoci pracy wentylatora: * niski poziom * wysoki poziom Niski poziom prdkoci jest realizowany w sytuacji, gdy wentylator jest zasilany przez opornik szeregowo wczony w obwd zasilania. Wysoki poziom prdkoci wentylator osiga w przypadku zasilania bezporedniego. Zmiana prdkoci z poziomu niskiego na wysoki nastpuje bezporednio. Zanim wentylator lub wentylatory chodnicy zostan wczone na wysoki poziom prdkoci musz najpierw przez 3 s pracowa na niskim poziomie. * Rozwizanie z dwoma wentylatorami chodnicy Niski poziom prdkoci jest realizowany w sytuacji, gdy wentylatory s podczone szeregowo. Wysoki poziom prdkoci jest realizowany w sytuacji, gdy wentylatory podczone s rwnolegle. Zmiana prdkoci z poziomu niskiego na wysoki nastpuje bezporednio. Zanim wentylator lub wentylatory chodnicy zostan wczone na wysoki poziom prdkoci musz najpierw przez 3 s pracowa na niskim poziomie.
Chodzenie po wyczeniu silnika

Czujnik ten informuje sterownik o temperaturze cieczy chodzcej silnik. Czujnik skada si z termistora o ujemnym temperaturowym wspczynniku rezystancji (NTC). Ze wzrostem temperatury zmniejsza si rezystancja termistora. Czujnik temperatury cieczy chodzcej jest zintegrowany z ukadem chodzenia silnika.
Uwaga! Stosowane s dwa rodzaje czujnikw temperatury cieczy chodzcej. Informacja o dziaaniu klimatyzacji

Przy wyczaniu silnika, gdy temperatura cieczy chodzcej przekracza okrelony poziom, sterownik decyduje o koniecznoci dalszego chodzenia silnika (w zale noci od rodzaju pojazdu). Dalsze chodzenie silnika odbywa si na niskim poziomie prdkoci i trwa maksymalnie 6 min po wyczeniu silnika. Przy wyczonym zaponie, gdy napicie akumulatora jest ni sze od 10,5 V, dalsze chodzenie silnika jest niemo liwe.
Praca w trybie awaryjnym

Informacja ta jest dostarczana przez sterownik klimatyzacji, gdy klimatyzacja jest wczona.

Do zada sterownika w przypadku wystpienia awarii czujnika temperatury cieczy chodzcej nale y:

* uruchomienie wentylatora lub wentylatorw chodnicy na wysokim poziomie prdkoci * wywoywanie mrugania lampki kontrolnej temperatury cieczy chodzcej na tablicy wskanikw (w zale noci od wersji) 6.17. Sterowanie ogrzewaniem niezale nym (rys. 6.8) O rodzaju ogrzewania niezale nego decyduje rodzaj pojazdu oraz kraj, w ktrym pojazd jest sprzedawany. Z powodu wysokiej sprawnoci silnika tradycyjne ogrzewanie kabiny pasa erskiej przy niskich temperaturach zewntrznych musi by wspomagane dodatkowym ukadem. Dodatkowy ukad przyspieszajcy wzrost temperatury wewntrz pojazdu jest sterowany przez sterownik.

Rys. 6.9. Rozwizanie z dwoma przekanikami - dwa zespoy elementw grzejnych. Moc ka dego elementu grzejnego wynosi 200 W. Taki rodzaj ogrzewania niezale nego mo e osiga moc grzewcz 400 lub 800 W. Oznaczenia: 32 - sterownik, 34 - elementy grzejne (elektryczne)

Rys. 6.8. Schemat budowy i dziaania ogrzewania niezale nego: 32 - sterownik 34 - elementy grzejne (elektryczne) 35 - agregat ogrzewania niezale nego

Stosuje si dwa rozwizania w zale noci od kraju, w ktrym pojazd jest sprzedawany: * dodatkowy agregat zasilany paliwem, umieszczony we wnce lewego przedniego koa (pojazdy sprzedawane w krajach o bardzo surowym klimacie) * wiele dodatkowych elementw grzejnych (opornikw elektrycznych) umieszczonych w obwodzie nagrzewnicy ukadu chodzenia Dodatkowe elementy grzejne s podczone szeregowo do obwodu nagrzewnicy ukadu chodzenia. Sterownik decyduje o uruchomieniu ogrzewania niezale nego w zale noci od nastpujcych parametrw:

Rys. 6.10. Rozwizanie z trzema przekanikami - trzy zespoy elementw grzejnych. Moc ka dego elementu grzejnego wynosi 300 W. Taki rodzaj ogrzewania niezale nego mo e osiga moc grzewcz 300 lub 900 W. Oznaczenia: 32 - sterownik, 34 - elementy grzejne (elektryczne)

* temperatury cieczy chodzcej silnik * temperatury powietrza na zewntrz pojazdu Spotykane s dwa rozwizania (w zale noci od rodzaju pojazdu): * rozwizanie z dwoma przekanikami - dwa ze spoy elementw grzejnych (rys. 6.9) * rozwizanie z trzema przekanikami - trzy ze spoy elementw grzejnych (rys. 6.10)

Przykad 1: * temperatura cieczy chodzcej silnik wynosi 40C * temperatura powietrza na zewntrz pojazdu wynosi -10C * punkt na wykresie okrelony podanymi wartociami temperatur znajduje si wewntrz obszaru dziaania ogrzewania niezale nego Przykad 2: * temperatura cieczy chodzcej silnik wynosi 60C * temperatura powietrza na zewntrz pojazdu wynosi 10C * punkt na wykresie okrelony podanymi warto ciami temperatur znajduje si poza obszarem dziaania ogrzewania niezale nego: nie dochodzi do wczenia ogrzewania
Rys. 6.11. Agregat ogrzewania niezale nego: 32 sterownik, 35 - zespl grzejny ogrzewania niezale nego

Przebieg procesu sterowania ogrzewaniem niezale nym

Sterowanie ogrzewaniem niezale nym

Ze wzgldu na sposb poprowadzenia instalacji elektrycznej ten rodzaj ogrzewania niezale nego mo e osiga tylko jeden poziom mocy grzewczej. Sterowanie agregatem ogrzewania niezale nego (rys. 6.11) odbywa si poprzez zintegrowany ukad elektroniczny.

Sterownik decyduje o wczeniu niezale nego ogrzewania wntrza na podstawie krzywej. Sterownik powoduje uruchomienie agregatu ogrzewania niezale nego w nastpujcych warunkach: * silnik jest uruchomiony od co najmniej 60 s * prdko obrotowa silnika jest wy sza ni 700 obr/min * napicie akumulatora przekracza 12 V (dodatni bilans elektryczny) * temperatura cieczy chodzcej silnik jest wy sza ni -40C W pierwszej kolejnoci sterownik uruchamia pierwszy stopie ogrzewania niezale nego, a nastpnie po 20 s (wcznik czasowy) - drugi stopie. Sterowanie ogrzewaniem niezale nym zostaje zakoczone w sytuacji, gdy pozwalaj na to warunki temperaturowe (krzywa). 6.18. Wyczanie spr arki klimatyzacji O wyczeniu spr arki klimatyzacji decyduje sterownik (rys. 6.13). Sterownik jest poczony z nastpujcymi elementami: * wycznikiem cinieniowym umieszczonym w obiegu ukadu klimatyzacji * czujnikiem temperatury cieczy chodzcej Sterownik mo e przerwa dopyw prdu zasilajcego elektromagnetyczne sprzgo spr arki klimatyzacji w nastpujcych przypadkach: * prdko obrotowa silnika mniejsza ni 750 obr/min * temperatura cieczy chodzcej silnik wy sza ni 115C

Rys. 6.12. Decydowanie o wczeniu ogrzewania niezale nego: Ta = temperatura powietrza na zewntrz pojazdu Te = temperatura cieczy chodzcej silnik d - przykad 1 e - przykad 2 36 - obszar dziaania ogrzewania niezale nego

Do uruchomienia agregatu ogrzewania niezale nego dochodzi w nastpujcych przypadkach: * gdy temperatura wewntrz pojazdu jest niewystarczajca (charakterystyczna krzywa) * gdy pozwalaj na to warunki pracy silnika Sterownik decyduje o wczeniu niezale nego ogrzewania wntrza na podstawie krzywej (rys. 6.12).

Sposb dziaania urzdzenia blokujcego jest opisany w odpowiedniej dokumentacji. Odblokowywanie Przy ka dym wczeniu zaponu sprawdzana jest autoryzacja kluczyka przez nastpujce ukady (w zale noci od wersji): * modu centrali alarmu (ZIS) * modu transpondera Uruchamianie immobilizera po wyczeniu zaponu Sterownik jest automatyczne blokowany w nastpujcych przypadkach: * po wyczeniu zaponu, 10 s po otwarciu drzwi kierowcy * najpniej 10 min po wyczeniu zaponu Etapy uaktywniania elektronicznej blokady sil nika s nastpujce: * immobilizer powoduje wzbudzenie sterowni ka przez kocwk 66 zcza elektrycznego * nastpuje rozpoznanie sygnau immobilizera przez sterownik * sterownik powoduje zasilanie pierwszego czonu podwjnego przekanika ukadu wtryskowego * mo liwa jest komunikacja midzy sterowni kiem i moduem centrali alarmu (ZIS) * modu centrali alarmu wysya rozkaz zablokowania silnika * sterownik blokuje si i przerywa dopyw prdu zasilajcego do podwjnego przekanika ukadu wtryskowego (pierwszego czonu)

Rys. 6.13. Elementy ukadu sterowania klimatyzacj: 32 - sterownik 37 - wycznik cinieniowy klimatyzacji (cinienie sterujce 26 bar) 38 - czujnik temperatury cieczy chodzcej 39 - przekanik wyczajcy spr ark klimatyzacji 40 - spr arka klimatyzacji

* cinienie w ukadzie klimatyzacji wy sze ni 26 bar 6.19. Sterowanie immobilizerem Sterownik uniemo liwia uruchomienie silnika poprzez niedopuszczenie do wtrysku paliwa.

7. Fazy dziaania ukadu wtryskowego

7.1. Oglny schemat dziaania Wtryskiwacze wtryskuj konieczn do pracy silnika dawk paliwa. Zasada wtryskiwania paliwa w systemie HDI jest nastpujca: * gdy prdko obrotowa silnika jest niska (np. na biegu jaowym), czas otwierania wtryskiwacza mo e by dugi * cinienie wtrysku mo e by niewielkie W przypadku, gdy silnik pobiera wiksz moc (np. przy regulowanej prdkoci obrotowej): * czas otwierania wtryskiwacza jest krtszy * cinienie wtrysku musi by du o wy sze Budowa systemu wtrysku bezporedniego HDI umo liwia modyfikacje 3 nastpujcych parametrw: * cinienia wtrysku (przez pobieranie z zasobni ka paliwa pod wysokim cinieniem) * dawki wtryskiwanego paliwa (przez regulacj czasem otwarcia wtryskiwaczy) * pocztku wtrysku Wtrysk w systemie HDi jest zdefiniowany za pomoc wymienionych wy ej parametrw. Punkt pracy ukadu wtryskowego jest dobierany w zale noci od nastpujcych parametrw (podstawowa mapa wtrysku): * cinienia paliwa * dawki wtryskiwanego paliwa * prdkoci obrotowej silnika Sterownik ma zapisane w pamici nastpujce mapy wtrysku: * map wtrysku w zale noci od poo enia pe dau przyspieszenia * krzyw penego obci enia * map wtrysku w zale noci od cinienia doa dowania * map wtrysku w zale noci od stopnia recyrkulacji spalin * map wtrysku w zale noci od emisji spalin * map wtrysku w zale noci od cinienia paliwa w obwodzie wysokiego cinienia

7.2. Zadania najwa niejszych map wtrysku Mapa wtrysku w zale noci od poo enia pedau przyspieszenia

Mapa ta (filtrujca dania kierowcy") ma za zadanie: * zapobiega du ym zmianom dawki paliwa (kultura pracy) * uzyskiwa odpowiedni progresywno (kultura pracy) Mapa wtrysku w zale noci od poo enia pedau przyspieszenia ingeruje w proces obliczania dawki wtryskiwanego paliwa.
Krzywa penego obci enia

Krzywa penego obci enia powoduje ograniczanie dawki wtryskiwanego paliwa. Krzywa ta ma za zadanie nie dopuci do przekroczenia dopuszczalnej dla danego silnika dawki paliwa (mechaniczne ograniczenia iloci powietrza pobieranego przez silnik).
Mapa wtrysku w zale noci od cinienia doadowania

Mapa wtrysku w zale noci od cinienia doadowania ma zastosowanie w pojazdach z turbospr ark sterowan elektronicznie. Mapa ta okrela cinienie doadowania, uwzgldniajc dawk wtryskiwanego paliwa.
Mapa wtrysku w zale noci od stopnia recyrkulacji spalin

Mapa ta bardzo dokadnie okrela stopie recyrkulacji spalin. Stopie recyrkulacji spalin jest okrelony w pierwszej kolejnoci przez nastpujce parametry: * dawk wtryskiwanego paliwa * cinienie atmosferyczne * ilo powietrza doprowadzanego do silnika (obliczenia)

1 - peda przyspieszenia 2 - mapa wtrysku w zale noci od poo enia pedau przyspieszenia 3 - regulacja prdkoci obrotowej biegu jaowego 4 - mapa wtrysku maksymalnego przyspieszenia 5 - krzywa penego obci enia 6 - wybr najmniejszej dawki 7 - regulacja zapobiegajca szarpniciom (aktywne tumienie szarpni) 8 - regulacja rozruchu 9 - regulacja rwnomiernej pracy silnika 10 - mapa wtrysku w zale noci od cinienia paliwa w obwodzie wysokiego cinienia 13 - regulacja cinienia paliwa w obwodzie wysokiego cinienia 14 - sterowanie wtryskiwaczami (1-3-4-2) 15 - zasobnik paliwa

16 - zawr regulacyjny wysokiego cinienia paliwa 17 - silnik 18 - pompa wysokiego cinienia 19 - zawr regulacyjny wysokiego cinienia paliwa 20 - czujnik prdkoci obrotowej 21 - zawr upustowy do regulacji cinienia doadowania 22 - nastawnik cinienia doadowania 23 - zawr recyrkulacji spalin 24 - nastawnik recyrkulacji spalin 25 - przepywomierz powietrza 26 - regulacja recyrkulacji spalin (ECR) 27 - regulacja cinienia doadowania 28 - czujnik cinienia doadowania 29 - mapa wtrysku w zale noci od emisji spalin 30 - mapa wtrysku w zale noci od stopnia recyrkulacji spalin 31 - mapa wtrysku w zale noci od cinienia doadowania

Mapa wtrysku w zale noci od emisji spalin

Mapa ta ogranicza emisj spalin i jest wykorzystywana przy zmiennych prdkociach obrotowych (np. podczas zmiany biegu). Przykad: * kierowca sygnalizuje danie zmiany prdkoci obrotowej * rwnowaga midzy dawk paliwa i iloci powietrza zostaje zachwiana Mapa wtrysku w zale noci od emisji spalin reguluje zmian dawki paliwa w stosunku do prdkoci obrotowej, aby nie przekroczy dopuszczalnej granicy emisji spalin.
Mapa wtrysku w zale noci od cinienia paliwa w obwodzie wysokiego cinienia

Dawka wtryskiwanego paliwa nigdy nie przekracza wartoci wynikajcej z nastpujcych map wtrysku: * krzywej penego obci enia * mapy wtrysku w zale noci od emisji spalin Ustalona dawka paliwa jest cakowit dawk wtryskiwanego paliwa w nastpujcych fazach: * wtrysku wstpnego * wtrysku zasadniczego Podczas fazy rozruchu poo enie pedau przyspieszenia nie jest uwzgldniane. 7.4. Korekty dziaania ukadu wtryskowego Regulacja prdkoci obrotowej biegu jaowego Do zada tego ukadu regulacji nale y: * regulowanie prdkoci obrotowej biegu jao wego * zmniejszanie podwy szonej prdkoci biegu jaowego w miar nagrzewania si silnika * optymalizacja prdkoci obrotowej biegu jaowego podczas ruchu pojazdu
Przerwanie wtrysku paliwa

Mapa ta okrela warto cinienia paliwa w obwodzie wysokiego cinienia w zale noci od dawki wtryskiwanego paliwa. Uwzgldnia ona prdko obrotow silnika oraz obliczon dawk wtryskiwanego paliwa. 7.3. Okrelanie dawki wtryskiwanego paliwa Dawka wtryskiwanego paliwa jest obliczana na podstawie nastpujcych parametrw: * poo enia pedau przyspieszenia * punktu pracy silnika (prdkoci obrotowej, temperatur, cinie) W zale noci od dawki wtryskiwanego paliwa sterownik ustala nastpujce parametry: * wymagane cinienie paliwa w zasobniku * pocztek wtrysku * czas trwania wtrysku Sterownik wykorzystuje specjalne procedury podczas uruchamiania i wyczania silnika. Dawka wtryskiwanego paliwa jest okrelana na podstawie da kierowcy rozpoznawanych na podstawie poo enia pedau przyspieszenia. W celu ustalenia dawki wtryskiwanego paliwa sterownik uwzgldnia nastpujce elementy: * dania kierowcy (po filtracji") * map wtrysku w zale noci od emisji spalin * krzyw penego obci enia (map wtrysku najbogatszej mieszanki) * map wtrysku biegu jaowego Ka da mapa wtrysku jest uwzgldniana przy okrelaniu dawki wtryskiwanego paliwa. Dobr dawki wtryskiwanego paliwa jest realizowany po wczeniejszym okreleniu priorytetu danej mapy. Podczas pracy silnika na biegu jaowym wykorzystywane s wartoci dawki paliwa z mapy wtrysku biegu jaowego.

Do przerwania wtrysku paliwa przy nie wcinitym pedale przyspieszenia dochodzi w sytuacji, gdy obliczona dawka wtryskiwanego paliwa wynosi 0 (hamowanie silnikiem). Prdko obrotowa, przy ktrej dochodzi do wznowienia wtrysku paliwa wynosi 2200 obr/min. Do przerwania wtrysku paliwa z powodu przekroczenia dopuszczalnej prdkoci obrotowej dochodzi przy 5300 obr/min. W sytuacji, gdy cinienie wtrysku jest za wysokie, sterownik zasila zawr regulacyjny wysokiego cinienia prdem o minimalnej dugoci impulsu.
Regulacja zapobiegajca szarpniciom (aktywne tumienie szarpni)

Regulacja ta ma za zadanie skorygowa dawk paliwa wynikajc z filtracji" dokonanej przez map wtrysku uwzgldniajc poo enie pedau przyspieszenia. Zmiany dawki paliwa podczas przyspieszania albo zwalniania dokonywane s stopniowo. 7.5. Regulacja cinienia paliwa w obwodzie wysokiego cinienia Regulacja obejmuje nastpujce etapy: * za pomoc napicia impulsowego sterownik steruje zaworem regulacyjnym wysokiego cinie nia na podstawie teoretycznych wartoci cinienia (wynikajcych z mapy wtrysku uwzgldniajcej ci nienie paliwa w obwodzie wysokiego cinienia)

Rys. 7.2. Ukad regulacji w obwodzie wysokiego cinienia: 15 - zasobnik paliwa 18 - pompa wysokiego cinienia 32 - sterownik 33 - czujnik cinienia paliwa w zasobniku

le noci od poo enia zaworu wyczania sekcji toczcej s nastpujce: * a - praca z wykorzystaniem trzech toczkw * b - praca z wykorzystaniem dwch i czciowo trzeciego toczka (histereza) * c - praca z wykorzystaniem dwch toczkw * N - prdko obrotowa silnika, obr/min * Q - dawka wtryskiwanego paliwa, litry Pompa wysokiego cinienia pracuje z wykorzy staniem 3 toczkw: * przy prdkoci obrotowej biegu jaowego * dla przedziau obci e od 2/3 penego obcienia do penego obci enia Pompa wysokiego cinienia pracuje z wykorzystaniem 2 toczkw: * przy prdkoci r nej od prdkoci biegu jao wego * dla obci e mniejszych od 2/3 penego obci enia W przypadku, gdy temperatura paliwa przekracza 106C, pompa wysokiego cinienia wykorzystuje tylko 2 toczki (zawr wyczania sekcji toczcej jest zasilany). 7.6. Fazy wtrysku Sterownik dziaa niezale nie na ka dy wtryskiwacz powodujc jego uruchomienie. Kolejno sterowania wtryskiwaczami jest nastpujca: 1-3-4-2. Paliwo mo e by wtryskiwane w nastpujcych fazach: * wtrysku wstpnego (powodujcego zmniejsze nie haasu spalania) * wtrysku zasadniczego * w razie potrzeby - dotrysku (powodujcego zmniejszenie emisji zwizkw szkodliwych)
Okrelanie czasu wtrysku

* czujnik cinienia paliwa w zasobniku mierzy warto cinienia * sterownik koryguje dugoci impulsw sterujcych zaworem regulacyjnym w taki sposb, aby zmierzona warto cinienia paliwa w zasobniku

Rys. 7.3. Fazy wyczania sekcji toczcej pompy

bya rwna wartoci teoretycznej Sterownik zapisuje w pamici usterk regulacji cinienia paliwa w sytuacji, gdy nie daje si uzyska wymaganej wartoci cinienia paliwa w zasobniku.
Zasada dziaania zaworu wyczania sekcji toczcej pompy wysokiego cinienia

Czas wtrysku jest okrelany na podstawie nastpujcych parametrw: * dawki wtryskiwanego paliwa * cinienia paliwa w zasobniku * prdkoci obrotowej silnika Dla jednego cyklu pracy czas wtrysku mo e by podzielony na dwie fazy: * wtrysku wstpnego * wtrysku zasadniczego
Okrelanie pocztku wtrysku

Etapy pracy pompy wysokiego cinienia w za-

Pocztek wtrysku wstpnego jest wyznaczany w zale noci od dawki wtryskiwanego paliwa. W przypadku, gdy temperatura cieczy chodzcej jest niska, jest przeprowadzana korekta pocztku wtrysku.

Wtrysk wstpny

Wtrysk wstpny jest wywoywany przed wtryskiem zasadniczym. Sterownik decyduje o wywoaniu wtrysku wstpnego w sytuacji, gdy prdko obrotowa silnika jest ni sza od 3200 obr/min (powoduje to zmniejszenie haasu spalania). Wtrysk wstpny nie jest realizowany w nastpujcych przypadkach: * gdy prdko obrotowa silnika jest wy sza od 3200 obr/min * gdy cinienie paliwa w zasobniku jest niewy starczajce * w momencie odpowietrzania zasobnika paliwa (faza rozruchu) * gdy dawka paliwa jest ni sza od wartoci minimalnej Czas trwania wtrysku jest ograniczany w zale noci od wartoci cinienia paliwa w zasobniku.
Wtrysk zasadniczy

* w przypadku zakce dziaania czujnika cinienia doadowania


Rwnomierno pracy silnika

Pocztek i czas trwania wtrysku jest zmienny, zwaszcza ze wzgldu na mo liwo wystpowania wtrysku wstpnego. Wtrysk zasadniczy nie jest realizowany w nastpujcych przypadkach: * gdy cinienie paliwa w zasobniku jest niewystarczajce (ni sze ni 120 bar) * gdy osignita zostaa maksymalna prdko obrotowa silnika
Dotrysk

Praca silnika na biegu jaowym prowadzi do wystpowania drga. Sterownik okrela stopie rwnomiernoci pracy silnika na podstawie nastpujcych parametrw: * prdkoci obrotowej silnika * poo enia wau korbowego Do zada sterownika w zale noci od otrzymywanych informacji nale y: * rejestrowanie chwilowych zmian prdkoci obrotowej dla ka dego cylindra * obliczanie indywidualnej dla ka dego wtryskiwacza korekty dawki paliwa na podstawie zarejestrowanych prdkoci obrotowych Korygowanie dawki polega na zwikszeniu lub zmniejszeniu dawki wtryskiwanego paliwa o x mg paliwa na wznios igy wtryskiwacza (-5 do 5 mg/wznios). 7.7. Regulacja cinienia doadowania Przy obliczaniu wartoci cinienia doadowania uwzgldniane s nastpujce parametry: * prdko obrotowa silnika * dawka wtryskiwanego paliwa Graniczne wartoci cinienia doadowania s zmienne i zale od warunkw obci enia. Maksymalna warto cinienia doadowania wynosi 950 mbar przy prdkoci obrotowej pomidzy 2500 a 3500 obr/min. Cinienie doadowania mo e by regulowane lub w otwartym obiegu sterowane. Podczas uruchamiania silnika cinienie doadowania nie jest regulowane. Zalety regulowanego cinienia doadowania s nastpujce: * poprawa kultury pracy silnika * korzystniejszy kompromis midzy moc i zu yciem paliwa 7.8. Regulacja recyrkulacji spalin Recyrkulacja spalin nastpuje progresywnie i jest sterowana za pomoc mapy wtrysku. Do zada sterownika w zale noci od otrzymywanych informacji (stopie recyrkulacji spalin ustalony na podstawie mapy wtrysku) nale y: * sterowanie nastawnikiem recyrkulacji spalin za pomoc napicia impulsowego * okrelenie stopnia recyrkulacji spalin * korygowanie dugoci impulsw sterujcych nastawnikiem recyrkulacji spalin w taki sposb,

Dotrysk paliwa w poczeniu ze specjalnym katalizatorem umo liwia obni enie zawartoci tlenkw azotu oraz dodatkowo innych zwizkw szkodliwych w spalinach. Dotrysk mo na scharakteryzowa za pomoc nastpujcych parametrw: * pocztku wtrysku, zale nego od prdkoci obrotowej silnika * czasu trwania wtrysku, zale nego od prdkoci obrotowej silnika, cinienia atmosferycznego, temperatury powietrza i cieczy chodzcej Dotrysk nie jest realizowany w nastpujcych przypadkach: * gdy temperatura katalizatora wykracza poza dokadnie okrelone granice * gdy cinienie paliwa w zasobniku jest niewy starczajce * w przypadku zakce dziaania przepywomierza powietrza * w przypadku zakce dziaania nastawnika recyrkulacji spalin * w przypadku zakce dziaania nastawnika cinienia doadowania

Rys. 7.4. Elementy ukadu sterowania recyrkulacj spalin: 20 - czujnik prdkoci obrotowej wau korbowego 23 - zawr recyrkulacji spalin 24 - nastawnik recyrkulacji spalin 25 - przepywomierz powietrza 32 - sterownik

aby zmierzona warto stopnia recyrkulacji spalin bya rwna teoretycznej Stopie recyrkulacji spalin mo na zdefiniowa jako r nic pomidzy iloci powietrza zmierzon przez przepywomierz a obliczon iloci powietrza, ktra mo e by pobrana przez silnik (w zale noci od prdkoci obrotowej silnika i temperatury powietrza). Warunki, w ktrych uruchamiany jest ukad recyrkulacji spalin s nastpujce: * prdko obrotowa silnika wy sza ni 780 obr/min * niewielkie obci enie silnika * temperatura cieczy chodzcej wy sza ni 60C Warunki, w ktrych przerwane zostaje dziaanie ukadu recyrkulacji spalin s nastpujce: * pene obci enie silnika * prdko obrotowa silnika wy sza ni 2700 obr/min * wysoko nad poziomem morza wiksza ni 1500 m 7.9 Uruchamianie silnika Faza rozruchu silnika rozpoczyna si w momencie przyo enia napicia do sterownika. Podczas rozruchu sterownik steruje nastpujcymi elementami:

* pomp zasilajc niskiego cinienia (w przy padku, gdy rozrusznik nie zostanie uruchomiony pompa wycza si po 3 s) * wiecami arowymi (w razie potrzeby) * zaworem regulacyjnym wysokiego cinienia (wzrost cinienia) W pocztkowej fazie dziaania rozrusznika sterownik ustala warto cinienia paliwa w obwodzie wysokiego cinienia w zale noci od temperatury cieczy chodzcej silnik. Podczas wstpnej fazy rozruchu zawr regulacyjny wysokiego cinienia jest sterowany dugoci impulsu sygnau zasilajcego, ktra jest okrelana na podstawie mapy wtrysku dla fazy rozruchu. W tej fazie pracy silnika sygnay z czujnika cinienia paliwa w zasobniku nie s uwzgldniane. Cinienie paliwa w obwodzie wysokiego cinienia jest regulowane na podstawie jednego z wymienionych parametrw: * prdko obrotow silnika, gdy jest ona wy sza ni 20 obr/min oraz gdy silnik wykona co naj mniej 4 obroty * cinienie paliwa w zasobniku, gdy jest ono wy sze ni 150 bar Faza rozruchu silnika koczy si w momencie przekroczenia granicznej wartoci prdkoci obrotowej. Sterownik steruje wtryskiwaczami dopiero, gdy cinienie paliwa przekroczy 120 bar. Przy niewielkim obci eniu silnika warto cinienia paliwa jest ustalona na 400 bar. W przypadku problemw z uruchomieniem silnika sterownik wymusza wzrost cinienia paliwa przez wysanie sygnau zasilajcego o maksymalnej dugoci impulsu od 40 do 80% (do zaworu regulacyjnego wysokiego cinienia). Uszkodzenie czujnika cinienia paliwa w zasobniku ma nastpujce skutki: * sterownik zasila zawr regulacyjny wysokiego cinienia w taki sposb, aby osignite zostao ci nienie paliwa rwne 400 bar (dugo impulsu sy gnau sterujcego zaworem regulacyjnym wysokie go cinienia: 21%) * cinienie paliwa w zasobniku nie podlega dalszej regulacji
Odpowietrzanie zasobnika paliwa

W przypadku nowego silnika lub po otwarciu obwodu wysokiego cinienia paliwa zasobnik musi zosta odpowietrzony. Po 10 s pracy rozrusznika sterownik w taki sposb steruje wtryskiwaczami, e powietrze znajdujce si w obwodzie wysokiego cinienia zostaje usunite.

Uwaga! W przypadku, gdy minimalne cinienie paliwa rwne 120 bar nie zostanie osignite, proces wtryskiwania zostaje przerwany i silnik nie zapala. 7.10. Wyczanie silnika W momencie wyczenia zaponu sterownik powoduje zatrzymanie silnika przez odpowiednie sterowanie elementami: * wyzerowanie wartoci napicia sterujcego zaworem regulacyjnym wysokiego cinienia (minimalna dugo impulsu) * przerwanie dopywu prdu zasilajcego pomp zasilajc * zaprzestanie sterowania wtryskiwaczami * przerwanie zasilania stopni kocowych sterowania wtryskiwaczami (w sterowniku) Rozkazy wyczania poszczeglnych elementw podczas zatrzymywania silnika s ka dorazowo wydawane w innej kolejnoci, aby sterownik mg przeprowadzi diagnostyk. Po zatrzymaniu silnika sterownik jest jeszcze zasilany przez 4 s, aby mg przeprowadzi diagnostyk elementw ukadu wtryskowego. 7.11. Dziaanie urzdze zabezpieczajcych Ograniczanie prdkoci obrotowej silnika Sterownik stale kontroluje prdko obrotow silnika. W momencie przekroczenia maksymalnej dopuszczalnej prdkoci obrotowej (5300 obr/min) nastpuje przerwanie procesu wtryskiwania paliwa. Podczas przerywania procesu wtryskiwania, sterownik nadzoruje regulacj cinienia paliwa w obwodzie wysokiego cinienia. Zapobieganie tworzeniu si pcherzy gazowych Oprcz optymalnego ukadu chodzenia silnika sterownik ma mo liwo zapobiegania tworzeniu si pcherzy gazowych w cieczy chodzcej. Podczas ruchu pojazdu w utrudnionych warunkach (holowanie przyczepy maksymalnie obci onej, jazda z prdkoci maksymaln) ograniczana jest dawka wtryskiwanego paliwa, w celu uniknicia tworzenia si pcherzy gazowych w cieczy chodzcej.Skutkiem ograniczenia dawki paliwa jest zmniejszenie prdkoci pojazdu podczas holowania przyczepy i ograniczenie prdkoci maksymalnej.

Sposb dziaania ukadu wspomagania rozruchu Czas podgrzewania wstpnego zmienia si w zale noci od temperatury cieczy chodzcej silnik. temperatura cieczy chodzcej silnik
-30C -10C 10C 18C 40C

oc

Czas podgrzewania wstpnego 16 s 5s 0,5 s 0,25 s 0s 0s

Nagrzewanie si wiec arowych podczas pracy rozrusznika Podczas rozruchu silnika wiece arowe s zasilane w nastpujcych przypadkach: * gdy temperatura cieczy chodzcej jest ni sza ni 20C * gdy silnik obraca si z prdkoci wiksz ni 70 obr/min du ej ni 0,2 s W przypadku, gdy po zganiciu lampki kontrolnej rozrusznik nie zostanie uruchomiony, wiece arowe s jeszcze zasilane przez maksymalnie 10 s. Zasada dziaania ukadu opniania wyczania wiec arowych Ukad ten przedu a czas dziaania wiec arowych po uruchomieniu silnika. Opnienie wyczenia wiec umo liwia zmniejszenie emisji zwizkw szkodliwych w pierwszych minutach pracy silnika. Temperatura cieczy chodzcej silnik -30C -10C Czas dogrzewania 3 min 3 min 1 min 1 min 30 s Os

0c

10C 18C 40C

Proces dogrzewania mo e zosta przerwany w sytuacji, gdy wielkoci mierzone osign nastpujce wartoci: * temperatura cieczy chodzcej powy ej 20C * dawka paliwa wy sza ni 35 mm3 * prdko obrotowa silnika wy sza ni 2000 obr/min 7.13. Praca w trybie awaryjnym Sygnalizowanie usterki Wystpienie okrelonej usterki w ukadzie wtryskowym prowadzi do zapalenia si lampki kontrolnej silnika.

7.12. Wspomaganie rozruchu z opnionym wyczaniem wiec arowych


Czasy podgrzewania wstpnego i dogrzewania s okrelane przez sterownik w zale noci od temperatury cieczy chodzcej.

Lampka kontrolna silnika zapala si w nastpujcych przypadkach: * nieprawidowej wartoci napicia kondensato ra nr 1 (stopnia kocowego sterowania wtryskiwa czami w sterowniku) * nieprawidowej wartoci napicia kondensatora nr 2 (stopnia kocowego sterowania wtryskiwaczami w sterowniku) * usterki czujnika cinienia paliwa w zasobniku * usterki w obwodzie regulacji kontrolujcym cinienie paliwa w zasobniku * usterki czujnika poo enia pedau przyspieszenia (stopnia nr 1) * usterki czujnika poo enia pedau przyspie szenia (stopnia nr 2) * usterki czujnika cinienia doadowania * usterki przepywomierza powietrza * nieprawidowej wartoci sygnau nr 1 zasilaj cego czujniki * nieprawidowej wartoci sygnau nr 2 zasilaj cego czujniki * usterki ukadu recyrkulacji spalin (regulacji) * usterki nastawnika cinienia doadowania * usterki zaworu regulacyjnego wysokiego ci nienia * usterki wtryskiwacza (1 do 4)
Rodzaje trybw pracy awaryjnej

* nastawnika recyrkulacji spalin * zaworu regulacyjnego wysokiego cinienia


Wyczanie spr arki klimatyzacji

Sterownik przerywa zasilanie spr arki klimatyzacji w przypadku, gdy zostanie rozpoznana usterka uzwojenia przekanika wentylatora chodnicy.
Zawr wyczania sekcji toczcej pompy wysokiego cinienia

W przypadku, gdy temperatura paliwa jest wy sza ni 106C, sterownik wycza jedn sekcj toczc pompy wysokiego cinienia (zawr wyczania sekcji toczcej jest zasilany).
Wyczenie silnika

Mo na wyr ni dwa rodzaje trybw pracy awaryjnej ukadu wtryskowego: * tryb awaryjny umo liwiajcy prac silnika z ograniczon dawk wtryskiwanego paliwa * tryb awaryjny powodujcy natychmiastowe zatrzymanie silnika
Praca z ograniczon dawk wtryskiwanego paliwa

Ukad wtryskowy powoduje natychmiastowe wyczenie silnika w przypadku wystpienia usterki jednego z nastpujcych elementw: * pamici EPROM w sterowniku * czujnika prdkoci obrotowej silnika * czujnika poo enia wau rozrzdu * napicia kondensatora nr 1 (stopnia kocowego sterowania wtryskiwaczami w sterowniku) * napicia kondensatora nr 2 (stopnia kocowe go sterowania wtryskiwaczami w sterowniku) * obwodu regulacji kontrolujcego cinienie pa liwa w zasobniku * wtryskiwaczy (1 do 4) 7.14. Sygnay informacyjne dla kierowcy Lampka kontrolna silnika W przypadku normalnego dziaania: * lampka kontrolna zapala si w momencie w czenia zaponu * lampka kontrolna ganie po 3 s W przypadku nieprawidowoci: * lampka kontrolna zapala si w momencie w czenia zaponu * lampka kontrolna pozostaje zapalona
Sygna obrotomierza

Podczas pracy w tym trybie awaryjnym sterownik ogranicza dawk wtryskiwanego paliwa, a prdko obrotowa silnika nie mo e w adnym przypadku przekroczy 3200 obr/min. Ukad wtryskowy wybiera prac w trybie awaryjnym z ograniczon dawk paliwa w przypadku wystpienia usterki jednego z nastpujcych elementw: * czujnika cinienia paliwa w zasobniku * obwodu regulacji kontrolujcego cinienie paliwa w zasobniku * czujnika poo enia pedau przyspieszenia (stopnia nr 1) * czujnika poo enia pedau przyspieszenia (stopnia nr 2) * czujnika cinienia doadowania * przepywomierza powietrza * czujnika prdkoci pojazdu * ukadu recyrkulacji spalin (regulacji)

Sterownik wysya do tablicy wskanikw sygna o prdkoci obrotowej silnika w formie impulsw napicia.
Sygna chwilowego zu ycia paliwa

Sterownik przekazuje do komputera pokadowego informacj o chwilowym zu yciu paliwa w formie impulsw napicia.
Lampka kontrolna wiec arowych

W przypadku normalnego dziaania:

* lampka kontrolna pali si podczas podgrzewa nia wstpnego wiec arowych (maksymalnie przez 20 s) * lampka kontrolna ganie w momencie zakoczenia fazy podgrzewania wstpnego Lampka kontrolna temperatury cieczy chodzcej Lampka kontrolna temperatury cieczy chodzcej mo e by sterowana przez jeden z nastpujcych elementw: * sterownik

* czujnik temperatury cieczy chodzcej (3-bie gunowy) W przypadku normalnego dziaania: * lampka kontrolna zapala si, gdy temperatura cieczy chodzcej przekroczy 118C * lampka kontrolna ganie, gdy temperatura cie czy chodzcej spadnie poni ej 117C * lampka kontrolna mruga w przypadku prze rwania elektrycznego przewodu czujnika tempera tury cieczy chodzcej

8. Serwisowanie ukadu wtryskowego


8.1. Zalecenia dotyczce bezpieczestwa Podczas ka dej ingerencji w ukad wtryskowy musz by przestrzegane przepisy bhp oraz ochrony rodowiska. Ze wzgldu na bardzo wysokie cinienie w obwodzie wysokiego cinienia paliwa (1350 bar), nale y bezwarunkowo przestrzega poni szych zalece. Uwagi oglne * Zabrania si palenia papierosw w bezporednim ssiedztwie obwodu wysokiego cinienia, podczas ingerencji w ten ukad. * Nale y unika pracy w pobli u otwartego ognia oraz iskier. * Przy uruchomionym silniku: - nie nale y ingerowa w obwd wysokiego ci nienia paliwa - nale y stale pozostawa poza zasigiem ewen tualnych strumieni paliwa, ktre mog spowodo wa powa ne urazy - nie nale y zbli a rk do miejsc nieszczelnoci obwodu wysokiego cinienia paliwa - po wyczeniu silnika nale y odczeka 30 s przed przystpieniem do dalszych prac przy uka dzie wtryskowym
Uwaga! Po wyczeniu silnika nale y odczeka 30 s przed przystpieniem do dalszych prac przy ukadzie wtryskowym. Odczekanie jest konieczne do zredukowania cinienia w ukadzie do poziomu cinienia atmosferycznego. Stanowisko pracy

konieczne oczyszczenie pocze nastpujcych czci wra liwych na brud: - filtra paliwa - pompy wysokiego cinienia - zasobnika paliwa - przewodw paliwa - jarzma wtryskiwaczy
Uwaga! Po demonta u elementu wra liwego na brud nale y natychmiast zatka korkiem odsonity otwr, aby do ukadu nie dostay si adne zanieczyszczenia. Uwaga! Nale y bezwarunkowo przestrzega wartoci momentw dokrcania nastpujcych elementw obwodu wysokiego cinienia:

- wtryskiwaczy - czujnika cinienia paliwa w zasobniku - przewodw paliwa * Nale y regularnie sprawdza klucz dynamometryczny
8.2. Wymiana elementw ukadu wtryskowego Uwaga! Przed ka dym przystpieniem do prac naprawczych przy silniku nale y przeprowadzi kontrol pamici diagnostycznej sterownika. Czynnoci niedozwolone

* Stanowisko pracy powinno by czyste i za pewnia niezbdn przestrze. * Czci zamienne musz by zabezpieczone przed kurzem podczas magazynowania.
Prace przygotowawcze Uwaga! Ubranie robocze mechanika musi by czyste.

* Niedozwolone jest demontowanie i montowanie nastpujcych elementw: - zaworu regulacyjnego wysokiego cinienia na pompie wysokiego cinienia - zaworu wyczania sekcji toczcej pompy wy sokiego cinienia
Procedura wymiany elementw Uwaga! Przed ka dym zamontowaniem lub wymian elementu nale y si upewni, e klient ma swoj poufn kart kodow.

* Przed ingerencj w ukad wtryskowy mo e by

* Przy wymianie sterownika konieczne jest zapi sanie danych dla elektronicznej blokady silnika

(immobilizera). Podczas zapisywania tych danych nale y przestrzega nastpujcych warunkw: - zna kod dostpu do alarmu (ZIS) lub transpondera (zapisany w karcie kodowej) - posiada nowy sterownik - u ywa urzdzenia diagnostycznego - przeprowadzi procedur zapisu danych w sterowniku - wgra dane aktualizujce (w razie potrzeby)
Wgrywanie danych aktualizujcych do sterownika

- odczy sterownik - wyczy zapon 8.3. Kontrola cinienia Przed podjciem decyzji o wymianie pompy wysokiego cinienia lub zasilajcej nale y zawsze najpierw zmierzy cinienie zasilania. Do pomiaru s potrzebne dwa manometry (przystosowane do cinienia 5 bar) ze zczkami i z odgazieniami o rednicach 10 i 8 mm. * Wymontowa oson izolujc silnik. * Zamontowa dwa manometry, wkrcajc zczki z odgaziem w nastpujce miejsca: - jedn zczk w obwd zasilania (znak koloru biaego) midzy pomp zasilajc a filtr paliwa - drug zczk w obwd powrotny (znak kolo ru zielonego) midzy pomp wysokiego cinienia a filtr paliwa * Cinienie zasilania i powrotu sprawdza si w sposb statyczny i dynamiczny: - wczy stacyjk i odnotowa cinienia w ci gu kilku sekund - wczy silnik i pozostawi na biegu jaowym, odnotowa cinienia * Porwna zmierzon warto cinienia z wymagan.

Aktualizacja oprogramowania sterownika jest realizowana przez wgrywanie danych (sterownik wyposa ony w pami Flash-EPROM). Ta czynno jest wykonywana przy u yciu urzdzenia diagnostycznego.
Wymiana sterownika Uwaga! Zamiana sterownikw pomidzy dwoma pojazdami sprawia, e pojazdy te nie dadz si wicej uruchomi.

* Sterownik mo na odblokowa w nastpujcy sposb: - wczy zapon - odczeka, a zganie lampka kontrolna immo bilizera

Sposb zamontowania manometrw do pomiaru cinienia zasilania (1) oraz cinienia powrotu paliwa (2)

Dla silnikw DW10 TD i DW10 ATED wynosi ona na biegu jaowym - cinienie zasilania mierzone na wejciu filtra: 2,5 0,1 bar (0,23-0,25 MPa) - cinienie powrotu paliwa: 0,8 bar (0,08 MPa) Je eli wyniki r ni si od wymaganych, to mo na skorzysta z informacji podanych w tabeli: Uwaga: Je eli nie daje si uruchomi silnika, to nale y sprawdzi, czy:

- regulator cinienia paliwa (znajdujcy si w pokrywie filtra paliwa (fot. str. @@) nie jest zablokowany w pozycji otwarcia (cinienie zasilania poni ej 0,8 bar); w razie potrzeby wymieni pokryw filtra - zawr obiegu smarowania pompy wysokiego cinienia nie jest zablokowany w pozycji zamknicia (cinienie zasilania powy ej 0,8 bar); w razie potrzeby wymieni pomp wysokiego cinienia.

Cinienie zasilania powy ej 4 bar

Cinienie powrotu paliwa poni ej 0,8 bar

Prawdopodobna przyczyna zatkany filtr paliwa (wymieni) regulator cinienia paliwa w obwodzie niskiego cinienia zablokowany w stanie zamknicia (wymieni pokryw filtra) zacinity przewd powrotu paliwa uszkodzona pompa zasilajca lub brak jej zasilania elektrycznego zatkany lub uszkodzony przewd w ukadzie niskiego cinienia

midzy 3,3 a 4 bar 0,8 0,4 bar

powy ej 4 bar powy ej 0,8 bar midzy 0,8 a 1,5 bar poni ej 0,8 bar

Karta serwisowa Peugeot 306 HDi


Modele: 306 XS 2.0 HDi, 306 XT 2.0 HDi (3-, 4- i 5-drzwiowe oraz kombi) Silnik Typ: DW10TD (RHY) od 1999 r. Pojemno: 1997 cm3 rednica cylindra x skok toka: 85 x 88 mm Moc maksymalna: 66 kW/90 KM - przy obrotach: 4000 obr/min Moment maksymalny: 209 Nm - przy obrotach: 1900 obr/min Stopie spr ania: 17,6 Cinienie spr ania: 3,0 0,5 MPa Rozrzd Luz zaworw: popychacze hydrauliczne Luz osiowy walka rozrzdu: 0,07-0,38 mm Otwieranie zaworu sscego: 9 przed ZZ Pasek rozrzdu, typ: 141 zbw, szeroko 25,4, np. Dayco HSN 141RPP154 - okresy wymiany: co 160 000 km lub co 120 000 km przy intensywnej eksploatacji lub co 10 lat przy mniejszych przebiegach Nacig paska rozrzdu, mierzony przyrzdem SEEM C.Tronic 105.5 M midzy koem zbatym waka rozrzdu a koem pompy wtryskowej - warto do kontroli: 51-57 jednostek SEEM - warto regulacyjna: 51-56 jednostek SEEM Smarowanie Cinienie oleju (temperatura oleju 80C): - 1000 obr/min: 0,20 MPa - 2000 obr/min: 0,28 MPa - 3000 obr/min: 0,38 MPa Zawr regulacyjny, otwarcie: 0,05 MPa Filtr oleju, typ: Purflux LS304 Chodzenie Termostat: pocztek otwarcia: 83C Spuszczanie pynu: korki spustu w chodnicy i w silniku (od strony posi) Odpowietrzanie: rubami odpowietrzania na przewodzie prowadzcym do nagrzewnicy i na obudowie termostatu Zasilanie Kolejno wtrysku: 1 - 3 - 4 - 2 (nr. 1 od koa zamachowego) Typ wtrysku: Bosch, Common Rail z doadowaniem turbospr ark Pompa zasilajca, typ: Bosch EKP3 - napicie zasilania (midzy stykami 3 i 4 wtyczki pompy): 12 V - rezystancja (midzy stykami 3 i 4 wtyczki pompy): 0,9 - cinienie otwarcia zaworu przelewowy: 7 bar (0,7 MPa) - cinienie zasilania/powrotu: 2,6/0,6 bar (silnik zatrzymany, stacyjka wczona) 2,8/0,8 bar (silnik na biegu jaowym) - wydatek toczenia: 205 dm3/h (przy 13,5 V, 2 bar i 23C) Filtr paliwa, typ: Bosch 0 450 907 001 - zawr regulacyjny w pokrywie: 2,5 bar - oznaczenie wlotw: biay (zasilanie), zielony (powrt) - wymiana: co 60 000 km lub 45 000 km przy intensywnej eksploatacji - usuwanie wody: co 20 000 km lub 15 000 km przy intensywnej eksploatacji Wtryskiwacze, typ: Bosch CR/IPS17 (0 445 110 044) - oznaczenie na cewce: niebieski (klasa 1), zielony (klasa 2) - rezystancja (midzy stykami 2-30, 5-6, 3-31 lub 4-32 wtyczki sterownika): 0,5 1,5 - grubo podkadki: 0,5 mm

Sterownik, typ: Bosch EDC 15C2 (0 281 010 137), 88-stykowy Pompa wysokiego cinienia, typ: Bosch CR/CP1S3/R65/10-16S (0 445 010 010) - cinienie paliwa rozruchu (po 1,5 obr. wau korbowego): 200 bar - cinienie paliwa podczas pracy: od 200 do 1350 bar - rezystancja zaworu wyczania sekcji toczcej (midzy stykami zaworu): 25-30 - rezystancja zaworu regulacyjnego wysokiego cinienia (midzy stykami zaworu): 2 - 3 Czujnik wysokiego cinienia paliwa, typ: Bosch CR/RDS 2/1500/S (0 281 002 283 lub D281022093) - zasilanie (midzy stykami 1 i 3 zcza czujnika): 5V - rezystancja (midzy stykami 1 i 3 zcza czujnika): 634 Czujnik poo enia wau korbowego, typ: Electrifil - rezystancja: 475 50 - odstp, nie regulowany: 0,5 - 1,5 mm Czujnik poo enia waka rozrzdu, typ: Electrifil - rezystancja (midzy stykami 1 i 3 zcza czujnika): 576 - odstp, nie regulowany: 1,2 - 1,3 mm Przepywomierz, typ: Siemens - napicie midzy stykami zcza przepywomierza: 2 i 6: 12 V, 1 i 3: 5 V Czujnik temperatury pynu, rezystancja: 0C : 15710-16930 + 10C 9650-10260 6080 - 6400 2600-2710 +20C temperatury powietrza, rezystancja: +40C 5450 - 6460 3540 - 4100 2870 - 3300 2340 - 2670 Czujnik 1930 - 2170 0C + Zawr recyrkulacji spalin, typ: Bosch 10C + - rezystancja (midzy stykami zaworu): 15 15C 20 +20C Obroty biegu jaowego: 780 - 820 + 25C obr/min Obroty maksymalne bez obci enia: 5000 obr/min wiece arowe: Bosch Duratem 0 250 202 032 lub Champion CH170 - rezystancja: 0,4 - 0,8 Sterownik wiec arowych: Cartier 735068 lub Nagares CEP/6-12 12V (960411P) - czas podgrzewania/dogrzewania dla temperatury zewntrznej: - 10C: 5 s/3 min +0C: 0,5 s/l min + 10C: 0,25 s/l min + 18C: 0 s/30 s Momenty dokrcania Gowica 1. faza: 20 Nm 2. faza: 60 Nm 3. faza: 220 5 Koo zbate waka rozrzdu: 20 Nm Koo pasowe wau korbowego: 40 Nm + 51 (gwint powleczony rodkiem Loctite Frenetanch) Koo zbate pompy wysokiego cinienia: 50 Nm Mocowanie jarzma wtryskiwacza: 30 Nm (nowa nakrtka) Pompa wysokiego cinienia: - mocowanie przednie: 20 Nm - mocowanie tylne: 22,5 Nm Czujnik cinienia paliwa w zasobniku: 455 Nm Przewd wysokiego cinienia pompa-zasobnik: 202 Nm Przewd wysokiego cinienia zasobnik-wtryskiwacz: 22 2 Nm

You might also like