Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejtnoci z dziau Rolnictwo wiata

Zakres podstawowy. Grupa A

Nr zad.

Przewidywana odpowied Zaleno: Wraz ze wzrostem poziomu rozwoju gospodarczego kraju maleje udzia rolnictwa w tworzeniu PKB. Wyjanienie zalenoci: Wraz ze wzrostem poziomu gospodarczego kraju ronie udzia innych dziaw gospodarki w tworzeniu PKB, poniewa wytwarzaj one produkty o wyszych cenach i w wikszym stopniu uczestnicz w wymianie towarowej na wiecie. A + B + + + C +

Kryteria zaliczenia

Maks. liczba punktw

Za sformuowanie zalenoci ...... 1 p. Za podanie w wyjanieniu przynajmniej 1 argumentu .................... 1 p. 2

1.

2.

Za 1 poprawnie wypenion kolumn..................................... 1 p.

3.

Przykadowe argumenty: dopaty dla rolnictwa, preferencyjne kredyty, tworzenie zaplecza dla rozwoju rolnictwa, np.: punktw skupu i zakadw przetwrczych, budowa drg, elektrykacja, polityka celna. Przykadowe rnice i wyjanienia: Rnica Kanada ma duo mniejszy udzia uytkw rolnych ni Ukraina. Wyjanienie Ukraina ma duy udzia yznych gleb, ciepy klimat oraz dogodne uksztatowanie powierzchni o przewadze nizin i wyyn; w Kanadzie uytki rolne mog wystpowa jedynie na poudniu, bo w pozostaej czci kraju jest zbyt niska temperatura powietrza dla rozwoju rolnictwa i mao yzne gleby. Rnica Ukraina ma mniej lasw ni Kanada. Wyjanienie Ukraina pooona jest w klimacie umiarkowanym ciepym kontynentalnym, dla ktrego typow formacj rolinn s stepy, natomiast w Kanadzie du powierzchni zajmuj lasy iglaste (tajga). Rnica Kanada ma duo wicej komunikacyjnych i osadniczych terenw oraz nieuytkw. Wyjanienie W Kanadzie du powierzchni zajmuj niezagospodarowane obszary pooone w zimnym klimacie oraz gry na zachodzie kraju. a), b)

Za podanie: 2 argumentw ......................... 1 p. 3 argumentw ......................... 2 p.

Za podanie 2 rnic .................... 1 p. Za wyjanienie: 1 rnicy ................................. 1 p. 2 rnic ................................... 2 p. 3

4.

5.

Za poprawny wybr 2 typw...... 1 p.

61

6.

Przykadowe podobiestwa: due nakady kapitau, wysoki poziom mechanizacji, wysoki poziom kultury rolnej, specjalizacja produkcji rolnej, wysoki poziom towarowoci. Przykadowe rnice: wysze plony w rolnictwie intensywnym, wiksze nawoenie chemiczne w rolnictwie intensywnym, wiksze powierzchnie gospodarstw rolnych w rolnictwie ekstensywnym. Przykadowe konsekwencje: zmniejszanie si powierzchni naturalnych formacji rolinnych (lasw, sawann), jaowienie gleb, wzmoona erozja gleb, ginicie zwierzt podczas poarw i kurczenie si ich siedlisk. a) 2; b) 3; c) 4; d) 1 Przykadowe przyczyny: Ocean Indyjski ma najmniejsz powierzchni, nad tym oceanem pooone s kraje sabo rozwinite gospodarczo, wiksza cz wd tego oceanu ma wysok temperatur i charakteryzuje si mniejsz zasobnoci owisk. b), c), e) Przykadowe przyczyny: dua efektywno rolnictwa (wysokie plony i zbiory), niewielki przyrost naturalny, intensywne nawoenie zwikszajce plony, modykacje gatunkw upraw i zwierzt hodowlanych sprzyjajce zwikszaniu produktywnoci rolnictwa, due nakady kapitau pozwalaj na zwalczanie szkodnikw i przeciwdziaanie skutkom anomalii pogodowych. Wyjanienie: Gd jawny polega na niedoborze kalorii i biaka w spoywanym przez czowieka poywieniu. Jest to gd ilociowy. Natomiast gd utajony to przyswajanie kalorii w poywieniu w iloci wystarczajcej, ale wystpuje niedobr biaka, soli mineralnych i witamin. Jest to gd jakociowy. Obszary godu utajonego: Azja Poudniowo-Wschodnia, Ameryka Poudniowa. Przykadowe przyczyny: przeludnienie, niewielkie nakady kapitau na rozwj rolnictwa, wojny i konikty plemienne, brak stabilnych rzdw, ktre mogyby prowadzi dugofalow polityk roln, duy udzia nieuytkw, niski poziom wyksztacenia rolnikw. 62

Za podanie: 2 podobiestw ........................ 1 p. 2 rnic ................................... 1 p. 1 podobiestwa i 1 rnicy ...... 1 p.

Za wymienienie: 1 konsekwencji ........................ 1 p. 2 konsekwencji ........................ 2 p.

8.

Za 2 przyporzdkowania ............ 1 p. Za 4 przyporzdkowania ............ 2 p.

9.

Za podanie 1 przyczyny.............. 1 p.

10.

Za wybr: 2 zda prawidowych............... 1 p. 3 zda prawidowych............... 2 p.

11.

Za podanie: 2 przyczyn .............................. 1 p. 3 przyczyn .............................. 2 p.

Za wyjanienie rnicy................ 1 p. Za wymienienie 2 obszarw (mog to by rwnie przykady krajw).... 1 p. 2

12.

13.

Za podanie: 2 przyczyn .............................. 1 p. 4 przyczyn .............................. 2 p.

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejtnoci z dziau Rolnictwo wiata

Zakres podstawowy. Grupa B

Nr zad.

Przewidywana odpowied

Kryteria zaliczenia

Maks. liczba punktw

1.

Zaleno: Wraz ze wzrostem poziomu rozwoju gospodarczego kraju maleje poziom zatrudnienia w rolnictwie. Wyjanienie zalenoci: Wraz ze wzrostem poziomu gospodarczego kraju ronie efektywno rolnictwa z powodu chemizacji i wysokiego poziomu kultury rolnej oraz wyszego poziomu mechanizacji.

Za sformuowanie zalenoci....... 1 p. Za podanie w wyjanieniu przynajmniej 1 argumentu ..................... 1 p. 2

A +

B + + +

C + Za 1 poprawnie wypenion kolumn..................................... 1 p.

2.

3.

Przykadowe argumenty: wiksze inwestycje na modykacje warunkw przyrodniczych dla potrzeb rolnictwa, rozwj bada nad udoskonaleniem technik, modykacj gatunkw upraw i zwierzt hodowlanych, wytwarzanie rodkw produkcji dla rolnictwa przez przemys, wiksze zasoby kapitau na wspieranie rozwoju rolnictwa (kredyty, dopaty, ceny gwarantowane). Przykadowe rnice i wyjanienia: Rnica Japonia ma duo mniejszy udzia uytkw rolnych ni Australia. Wyjanienie Japonia jest krajem o przewadze obszarw grskich, a w Australii dominuj wyyny i niziny. Rnica Australia ma mniej lasw ni Japonia. Wyjanienie Australia pooona jest w klimacie zwrotnikowym suchym; lasy mog wystpowa jedynie na wschodnim wybrzeu, natomiast w Japonii lasy porastaj obszary grskie, ktre dominuj w tym kraju. Rnica Australia ma duo wicej k i pastwisk, a mao gruntw ornych. Wyjanienie w suchym klimacie Australii du powierzchni zajmuj ppustynie i suche sawanny, ktre wykorzystywane s jako ki i pastwiska, natomiast mao yzne gleby uniemoliwiaj zagospodarowanie obszarw pod grunty orne. W Japonii niewielkie powierzchnie uytkw rolnych wystpujce na nizinach nadmorskich i w dolinach grskich wykorzystywane s jako grunty orne. b), d)

Za podanie: 2 argumentw ......................... 1 p. 3 argumentw ......................... 2 p.

Za podanie 2 rnic .................... 1 p. Za wyjanienie: 1 rnicy ................................. 1 p. 2 rnic ................................... 2 p. 3

4.

5.

Za poprawny wybr 2 typw...... 1 p.

63

6.

Przykadowe podobiestwa: mae nakady kapitau, niewielka mechanizacja, due zasoby pracy, niewielka towarowo rolnictwa. Przykadowe rnice: wysze plony w rolnictwie intensywnym, wyszy poziom kultury rolnej w rolnictwie intensywnym. Przykadowe konsekwencje: zmniejszanie si powierzchni naturalnych formacji rolinnych (lasw, sawann), jaowienie gleb, wzmoona erozja gleb, pustynnienie obszarw, obnianie si zwierciada wd podziemnych. a) 1; b) 3; c) 4; d) 2 Przykadowe przyczyny: Ocean Spokojny ma najwiksz powierzchni, nad tym oceanem pooone s kraje wysoko rozwinite gospodarczo i o duej liczbie ludnoci, najzasobniejsze owiska znajduj si w wodach o niszej temperaturze, w szerokociach umiarkowanych, w ktrych pooona jest dua cz tego oceanu (na pkuli pnocnej i poudniowej). b), c), e) Przykadowe przyczyny: niska efektywno rolnictwa (niewielki plony i zbiory), duy przyrost naturalny, niedobr rodkw intensykacji rolnictwa (niska mechanizacja i poziom nawoenia), klski ywioowe zmniejszajce plony (susze, powodzie, inwazje szkodnikw), niewielka powierzchnia uytkw rolnych. Wyjanienie: Gd jawny polega na niedoborze kalorii i biaka w spoywanym przez czowieka poywieniu. Jest to gd ilociowy. Natomiast gd utajony to przyswajanie kalorii w poywieniu w iloci wystarczajcej, ale wystpuje niedobr biaka, soli mineralnych i witamin. Jest to gd jakociowy. Obszary godu jawnego: Afryka rodkowa, Ameryka rodkowa, wyspy Oceanii. Przykadowe przyczyny: pomoc materialna, edukacja spoeczestwa, zwikszanie powierzchni uytkw rolnych poprzez rozbudow systemw irygacyjnych i osuszanie bagien, zahamowanie rozwoju rolnictwa plantacyjnego, rozwj rybowstwa, zwikszenie nakadw na inwestycje w rolnictwie. 64

Za podanie: 2 podobiestw ........................ 1 p. 2 rnic ................................... 1 p. 1 podobiestwa i 1 rnicy ...... 1 p.

Za wymienienie: 1 konsekwencji ........................ 1 p. 2 konsekwencji ........................ 2 p.

8.

Za 2 przyporzdkowania ............ 1 p. Za 4 przyporzdkowania ............ 2 p.

9.

Za podanie 1 przyczyny.............. 1 p.

10.

Za wybr: 2 zda prawidowych............... 1 p. 3 zda prawidowych............... 2 p.

11.

Za podanie: 2 przyczyn .............................. 1 p. 3 przyczyn .............................. 2 p.

Za wyjanienie rnicy................ 1 p. Za wymienienie 2 obszarw (mog to by rwnie przykady krajw).... 1 p. 2

12.

13.

Za podanie: 2 przyczyn .............................. 1 p. 4 przyczyn .............................. 2 p.

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejtnoci z dziau Rolnictwo wiata

Zakres rozszerzony. Grupa A

Nr zad.

Przewidywana odpowied b), d) Przykadowe odpowiedzi: Obszar A: sprzyjajce uksztatowanie terenu; jest to kotlina otoczona wyynami, niekorzystny, zbyt suchy zwrotnikowy klimat, mao yzne gleby ppusty (najczciej szaroziemy i buroziemy). Obszar B: rwninne uksztatowanie powierzchni, kontynentalny klimat o przewadze opadw letnich, w czasie nasilenia wegetacji, duy udzia yznych czarnoziemnych gleb prerii. Obszar B Uzasadnienie: znajduje si w kraju wysoko rozwinitym o duych zasobach kapitau, ma yniejsze gleby, wystpuje wilgotniejszy klimat. A. Kolejno od gry: Francja, Stany Zjednoczone, Ukraina. B. Przykadowe przyczyny: zrnicowany poziom rozwoju gospodarczego; rna yzno gleb, zrnicowane typy gospodarki rolnej, rny udzia powierzchni uytkw rolnych. b), c) Przykadowe korzyci: dua produkcja podw rolnych i zyski z ich sprzeday, sezonowe zatrudnienie dla rolnikw indywidualnych, rozbudowa infrastruktury, np. drg, linii energetycznych. Przykadowe zagroenia: zmniejszanie si powierzchni wystpowania naturalnych formacji rolinnych, upadek maych, indywidualnych gospodarstw rolnych, monokultura stosowana na plantacjach prowadzi do wyjaowienia gleb. Ocena: Wyszym poziomem rozwoju gospodarczego charakteryzuje si kraj A. Uzasadnienie: rolnictwo ma niewielki udzia w tworzeniu PKB, poniewa ceny podw rolnych s niskie, niewielkie jest zatrudnienie w rolnictwie, poniewa w tym kraju jest wysoka mechanizacja. Indie 23 dt/1 ha Argentyna 40 dt/1 ha Wielka Brytania 72 dt/1 ha (+/ 1 dt) 65

Kryteria zaliczenia Za wybr 2 prawidowych zda .. 1 p.

Maks. liczba punktw 1

1.

Za omwienie czynnikw 1 obszaru ................................... 1 p. (ucze powinien odnie si do przynajmniej dwch cech rodowiska przyrodniczego, aby otrzyma 1 p.) 2

2.

Za poprawny wybr obszaru ...... 1 p. Za podanie: 2 argumentw ......................... 1 p. 3 argumentw ......................... 2 p. 3

3.

4.

Za poprawne wykonanie polecenia: A ............................................ 1 p. B ............................................ 2 p. Za poprawny wybr 2 cech ........ 1 p.

5.

6.

Za wymienienie: 2 korzyci ................................ 1 p. 2 zagroe .............................. 1 p. 1 korzyci i 1 zagroenia .......... 1 p.

Za sformuowanie oceny ............. 1 p. 3 Za podanie 1 argumentu ............ 1 p.

7.

8.

Za dokonanie: 2 oblicze ............................... 1 p. 3 oblicze ............................... 2 p.

9.

Przykadowe przyczyny: zrnicowanie yznoci gleb, wystpowanie rnych typw gospodarki rolnej, zrnicowany poziom intensykacji rolnictwa (nawoenie, mechanizacja), zrnicowanie poziomu gospodarczego krajw, rna wielko powierzchni uytkw rolnych. Wymagania klimatyczne: klimat gorcy i wilgotny, Wymagania glebowe: gleby o redniej yznoci (np.: czerwonoziemy, toziemy, czerwone i te gleby ferralitowe), zasobne w wod. Uprawa: trzcina cukrowa Przykadowe przyczyny: osabienie organizmu czowieka w wyniku niedoywienia, brak dostpu do rodkw higieny, niewielki dostp do czystej wody, saby rozwj medycyny (brak lekarzy, szpitali), trudnoci w upowszechnianiu szczepie ochronnych, przeludnienie. Przykadowe czynniki: duga linia brzegowa, dostp do morza, wystpowanie u wybrzey zasobnych owisk ryb, dua liczba ludnoci. Region Zachodnioeuropejski intensywne wysoki Region Poudniowoazjatycki intensywne niski ry, trzcina cukrowa, soja, bawena, herbata hodowla byda niski

Za podanie 1 przyczyny.............. 1 p.

10.

Za scharakteryzowanie: wymaga klimatycznych .......... 1 p. wymaga glebowych ............... 1 p. Za podanie nazwy roliny ........... 1 p.

11.

Za podanie: 2 przyczyn .............................. 1 p. 4 przyczyn .............................. 2 p.

12.

Za podanie 1 czynnika ............... 1 p.

13.

pszenica, buraki cukrowe, sonecznik hodowla byda i trzody chlewnej wysoki

Za 1 poprawnie wypeniony wiersz ........................................ 1 p.

14.

Przykadowe korzyci dla rodowiska przyrodniczego: nie ubywa powierzchni lasw, nie wzrasta zagroenie powodziowe, zachowane zostaj siedliska zwierzt, poprawia si stan zdrowotny lasw, Przykadowe korzyci dla gospodarki kraju: wzrasta pozyskiwanie drewna dla przemysu, nie ubywa zasobw runa lenego pozyskiwanego w lasach, na terenach lenych moe rozwija si rekreacja i turystyka.

Za wymienienie 2 korzyci: dla rodowiska przyrodniczego 1 p. dla gospodarki......................... 1 p. z rnych podpunktw............. 1 p.

66

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejtnoci z dziau Rolnictwo wiata

Zakres rozszerzony. Grupa B

Nr zad.

Przewidywana odpowied c), d) Przykadowe odpowiedzi: Obszar A: sprzyjajce uksztatowanie terenu; jest to obszar nizinny, niekorzystny, zbyt wilgotny, wybitnie rwnikowy klimat, intensywne opady powoduj jaowienie gleb, mao yzne czerwone i te gleby ferralitowe. Obszar B: nizinne uksztatowanie powierzchni, monsunowa odmiana klimatu, w proczu letnim wystpuje dua ilo opadw, duy udzia yznych gleb aluwialnych i wytworzonych na lessach. Obszar B Uzasadnienie: due zasoby pracy, wyszy poziom kultury rolnej, ma yniejsze gleby, wystpuje korzystny klimat monsunowy, w ktrym rwnoczenie wystpuj wysokie temperatury i due opady. A. Kolejno od gry: Niemcy, Rosja, Kanada. B. Przykadowe przyczyny: zrnicowany poziom rozwoju gospodarczego; rna yzno gleb, zrnicowane typy gospodarki rolnej, rny udzia powierzchni uytkw rolnych. a), b) Przykadowe korzyci: dua produkcja podw rolnych i zyski z ich sprzeday, rozwj przemysu wytwarzajcego rodki produkcji dla rolnictwa (maszyny, nawozy mineralne, rodki ochrony rolin), rozbudowa infrastruktury, np. drg, linii energetycznych. Przykadowe zagroenia: degradacja gleb, nadprodukcja podw rolnych, co moe prowadzi do spadku ich cen i zmniejszenia zyskw rolnikw, spadek zatrudnienia w rolnictwie i moliwy wzrost bezrobocia. Ocena: Wyszym poziomem rozwoju gospodarczego charakteryzuje si kraj A. Uzasadnienie: rolnictwo ma niewielki udzia w tworzeniu PKB, poniewa ceny podw rolnych s niskie, niewielkie jest zatrudnienie w rolnictwie, poniewa w tym kraju jest wysoka mechanizacja. 67

Kryteria zaliczenia Za wybr 2 prawidowych zda .. 1 p.

Maks. liczba punktw 1

1.

Za omwienie czynnikw 1 obszaru ................................... 1 p. (ucze powinien odnie si do przynajmniej dwch cech rodowiska przyrodniczego, aby otrzyma 1 p.) 2

2.

Za poprawny wybr obszaru ...... 1 p. Za podanie: 2 argumentw ......................... 1 p. 3 argumentw ......................... 2 p. 3

3.

4.

Za poprawne wykonanie polecenia: A ............................................ 1 p. B ............................................ 2 p. Za poprawny wybr 2 cech ........ 1 p.

5.

6.

Za wymienienie: 2 korzyci ................................ 1 p. 2 zagroe .............................. 1 p. 1 korzyci i 1 zagroenia .......... 1 p.

Za sformuowanie oceny ............. 1 p. 3 Za podanie 1 argumentu ............ 1 p.

7.

8.

Nigeria 10,5 dt/1 ha Australia 20,3 dt/1 ha Niemcy 67 dt/1 ha (+/ 1 dt) Przykadowe przyczyny: zrnicowanie yznoci gleb, wystpowanie rnych typw gospodarki rolnej, zrnicowany poziom intensykacji rolnictwa (nawoenie, mechanizacja), zrnicowanie poziomu gospodarczego krajw, rna wielko powierzchni uytkw rolnych. Wymagania klimatyczne: klimat umiarkowany ciepy (morski, przejciowy i kontynentalny) i podzwrotnikowy. Wymagania glebowe: gleby o duej yznoci (np.: czarnoziemy, brunatne, cynamonowe). Uprawa: burak cukrowy Przykadowe przyczyny: saby rozwj medycyny (brak lekarzy, szpitali), niski poziom wyksztacenia i brak wiedzy na temat drg przenoszenia si wirusa, brak dostpu do rodkw antykoncepcyjnych, przeludnienie, obyczaje i obrzdy. Przykadowe czynniki: duga linia brzegowa, dostp do morza, wystpowanie u wybrzey zasobnych owisk ryb, dua liczba ludnoci. Region Pnocnoafrykasko-zachodnioazjatycki ekstensywne niski pszenica, bawena, proso i sorgo, roliny strczkowe, ry hodowla owiec niski

Za dokonanie: 2 oblicze ............................... 1 p. 3 oblicze ............................... 2 p.

9.

Za podanie 1 przyczyny.............. 1 p.

10.

Za scharakteryzowanie: wymaga klimatycznych .......... 1 p. wymaga glebowych ............... 1 p. Za podanie nazwy roliny ........... 1 p.

11.

Za podanie: 2 przyczyn .............................. 1 p. 4 przyczyn .............................. 2 p.

12.

Za podanie 1 czynnika................ 1 p.

Region Pnocnoamerykaski ekstensywne wysoki

13.

pszenica, kukurydza, soja, buraki cukrowe hodowla byda i trzody chlewnej wysoki

Za 1 poprawnie wypeniony wiersz ........................................ 1 p.

14.

Przykadowe skutki dla rodowiska przyrodniczego: ubywa powierzchni lasw, wzrasta zagroenie powodziowe, zniszczone zostaj siedliska zwierzt, zmniejsza si zawarto tlenu w powietrzu, Przykadowe skutki dla gospodarki kraju: wzrasta pozyskiwanie drewna dla przemysu, wzrost dochodw z eksportu drewna, obszary wylesione przeksztacane s na uytki rolne, tereny osadnicze i przemysowe.

Za wymienienie 2 skutkw: dla rodowiska przyrodniczego 1 p. dla gospodarki......................... 1 p. z rnych podpunktw............. 1 p.

68