You are on page 1of 24

www.e-BizCom.

net

PAWE PABIANIAK

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

ISBN 978-83-920280-5-5

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

SPIS TRECI
SPIS TRECI ........................................................................................................................................................................... 5 WPROWADZENIE .................................................................................................................................................................. 8 O INWESTYCJACH MAJTKOWYCH ......................................................................................................................................11 Podstawowe pojcia ..................................................................................................................................................... 11 Inwestycja i inwestowanie ................................................................................................................................................. 11 Formy inwestycji ................................................................................................................................................................ 13 Nakady inwestycyjne ........................................................................................................................................................ 14 Efektywno inwestycji, decyzja inwestycyjna................................................................................................................... 14 Inwestycja a jej ryzyko ....................................................................................................................................................... 15 Biznes plan inwestycji.................................................................................................................................................... 18 Zawarto biznes planu...................................................................................................................................................... 19 OCENA PROJEKTW INWESTYCYJNYCH ...............................................................................................................................22 Wstp do oceny inwestycji ............................................................................................................................................ 22 ANALIZA TECHNICZNOORGANIZACYJNA INWESTYCJI..........................................................................................................24 ANALIZA CELOWOCI INWESTYCJI .......................................................................................................................................31 Analiza SWOT................................................................................................................................................................ 35 ANALIZA OPACALNOCI INWESTYCJI ..................................................................................................................................38 Strumienie pienine..................................................................................................................................................... 41 Nakady inwestycyjne ........................................................................................................................................................ 44 Wynik netto ....................................................................................................................................................................... 47 Amortyzacja ....................................................................................................................................................................... 47 Koszty finansowe ............................................................................................................................................................... 51 Zmiana kapitau obrotowego ............................................................................................................................................. 53 Warto likwidacyjna (rezydualna) .................................................................................................................................... 60 Strumienie pienine podsumowanie............................................................................................................................. 62 PROSTE METODY OCENY OPACALNOCI INWESTYCJI .........................................................................................................65 Prosty okres zwrotu....................................................................................................................................................... 66 Stopa zwrotu................................................................................................................................................................. 69 DYSKONTOWE METODY OCENY OPACALNOCI INWESTYCJI...............................................................................................72 Warto pienidza w czasie ........................................................................................................................................... 74 Dyskontowanie .................................................................................................................................................................. 75 Stopa dyskontowa i koszt kapitau..................................................................................................................................... 77 Zdyskontowany okres spaty (DPBP).............................................................................................................................. 83 Warto zaktualizowana netto (NPV) ............................................................................................................................ 86 Wewntrzna stopa zwrotu (IRR) .................................................................................................................................... 93 Wskanik rentownoci (PI) .......................................................................................................................................... 100 ANALIZA FINANSOWA INWESTYCJI ....................................................................................................................................102

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

Ocena przeszej i biecej sytuacji finansowej ............................................................................................................. 102 Prognozowana sytuacja finansowa.............................................................................................................................. 103 Dane finansowe ............................................................................................................................................................... 105 Ocena inwestycji pod ktem trwaoci finansowej....................................................................................................... 113 Analiza finansowa inwestycji z uwzgldnieniem wskanikw finansowych.................................................................. 118 Analiza rentownoci......................................................................................................................................................... 118 Analiza pynnoci.............................................................................................................................................................. 121 Analiza rotacji................................................................................................................................................................... 122 Analiza zaduenia i obsugi dugu.................................................................................................................................... 124 ANALIZA WRALIWOCI PROJEKTU INWESTYCYJNEGO ......................................................................................................131 ANALIZA KORZYCI I KOSZTW EKONOMICZNOSPOECZNYCH INWESTYCJI .....................................................................136 POTENCJALNE WARUNKI FINANSOWANIA INWESTYCJI .....................................................................................................143 Aneks nr 1. Prognozowane wielkoci ekonomiczne ..................................................................................................... 147

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

WPROWADZENIE
Inwestowanie to proces, ktry musi mie stae miejsce w kadej gospodarce. To inwestycje w znacznym stopniu decyduj o poziomie efektywnoci gospodarowania. Sukces w gospodarce rynkowej w istotnym stopniu jest uzaleniony od waciwie podejmowanej dziaalnoci inwestycyjnej, gdy ona jest jedn z waniejszym podstaw rozwoju podmiotu gospodarczego. Bez inwestycji nie da si podnie istniejcego poziomu technologicznego czy osign trwaego wzrostu gospodarczego. Dziki inwestycjom zwiksza si potencja wytwrczy zarwno poszczeglnych przedsibiorstw, ale take caej gospodarki narodowej. Powszechna opinia, z ktr trudno polemizowa mwi, e inwestycje napdzaj gospodark. Ponisza publikacja powicona jest praktycznym metodom oceny efektywnoci inwestycji. Dotyczy bdzie wszelkiego rodzaju przedsiwzi inwestycyjnych o charakterze majtkowym, ktre w zamierzeniu maj zwiksza potencja gospodarczy przedsibiorstw. Gwnym tematem publikacji jest praktyczna ocena czy projekty inwestycyjne podejmowane przez ich inwestorw s wykonalne, racjonalne z punktu widzenia ich efektywnoci, i opacalne zarwno dla nich jak i dla wszystkich uczestnikw projektu inwestycyjnego. Naley mie wiadomo, e pewne aspekty oceny zawsze bd mie charakter subiektywny, w zalenoci od przyjtych zaoe, lub mniej lub bardziej rygorystycznego podejcia oceniajcego. Naley jednak dy do takiego przyjcia zaoe, ktre bd maksymalnie realne do osignicia i jednoczenie obiektywne. Zastosowane podejcie jest podejciem z punktu widzenia wszystkich podmiotw uczestniczcych w procesie inwestycji, nie tylko gwnego inwestora, ale rwnie podmiotw finansujcych, ktre otrzymuj od inwestora propozycj wspfinansowania. W najwikszym skrcie ujmujc, one te musz oceni wwczas sensowno inwestycji oraz jej ekonomiczn opacalno. Z kolei inwestor powinien sam mie wiadomo jakiego rodzaju efekty przyniesie planowana inwestycja, jakie s jej atuty, i rwnoczenie jakie ma sabe strony oraz gdzie czaj si ewentualne zagroenia. Musi wreszcie mie wiadomo jakiej stopy zwrotu z wdraanej inwestycji moe oczekiwa, i czy w kolejnych okresach trwania projektu obcienia finansowe z nim zwizane bd w wystarczajcym stopniu rekompensowane wpywami. Nie rzadko bowiem zdarza si, e przedsibiorcy intuicyjnie wyczuwaj potrzeb przeprowadzenia jakiej inwestycji. Wiedz, e co naley zrobi, ale do

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

koca nie s w stanie okreli jak ma to konkretnie wyglda, z jakich rde i w jakiej wysokoci moe by finansowane, wreszcie jakie bdzie generowa przychody i koszty, oraz gdzie istniej sabe punkty inwestycji, ktre mog zachwia jej realizacj. Nie czyni jednak adnych krokw, aby oceni czy w rzeczywistoci ten projekt bdzie ekonomicznie wykonalny, lub czy moe istnieje dla niego duo lepsza, i bardziej opacalna alternatywa. Tymczasem takie dziaania s niezbdne w uzyskaniu istotnych odpowiedzi dla samego inwestora, jak i dla ewentualnych wacicieli kapitau, ktrzy mogliby projekt wspfinansowa. Nikt nie finansuje inwestycji tylko po to, eby gdziekolwiek, bez zastanowienia, umieci swoje pienidze. Co naturalnie zrozumiae, pienidze inwestuje si po to, eby na nich zarobi. Dlatego nikt nie zdecyduje si na inwestowanie "w ciemno", bez uprzedniego zbadania czy inwestycja, po pierwsze jest wiarygodna, a po drugie czy przyniesie zadowalajc stop zwrotu. Jest wiele publikacji skierowanych do tych ktrzy chc realizowa inwestycj, uprzednio sporzdzajc biznes plan tego przedsiwzicia, ale podejcie do oceny zawartoci merytorycznej biznes planu i oceny inwestycji wymaga nieco odmiennego punktu widzenia. I ta wanie ksika ma za zadanie ten punkt widzenia przedstawi. Publikacja w najwikszym stopniu przeznaczona jest dla tych wszystkich, do ktrych naley obiektywna ocena planw, ktrych celem czy zadaniem jest ocena projektw inwestycyjnych przygotowanych przez inwestorw, do tych osb ktre dokonuj weryfikacji zaoe dotyczcych planowanych inwestycji np. analitykw czy inspektorw bankowych, oraz dla wszelkich potencjalnych inwestorw zewntrznych. Odbiorcami mog by rwnie studenci ekonomii czy kierunkw pokrewnych, a take Ci wszyscy, ktrych ta tematyka interesuje, i chc pozna zwizan z ni problematyk lub j rozwin. Ale publikacja ta moe rwnie by przydatna dla tych, ktrzy chc zrealizowa inwestycj, i uzyska na ni dodatkowe kapitay. Znajd tu informacje na co powinni zwrci uwag tworzc plany dla konkretnych odbiorcw, jak odbierane s ich propozycje, jak mog by oceniane i jaki jest zwykle sposb mylenia drugiej strony. Tematyka jest przeznaczona dla odbiorcy nieco bardziej zaawansowanego. Wskazanym jest posiadanie co najmniej minimalnej znajomoci zasad analizy finansowej, gdy pewne kwestie

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

10

nie mog by omawiane od samego pocztku, bo wykraczaoby to zbytnio poza zakres i objto ksiki. Jak najbardziej przydatnym moe by wczeniejsze zaznajomienie si z treci publikacji tego samego autora pt. "Analiza finansowa przedsibiorstwa", aby pozna podstawowe zasady analizy i sprawozdawczoci finansowej. Tematyka oceny efektywnoci inwestycji nie jest prosta. Z pewnoci wymaga wspomnianych ju umiejtnoci z zakresu analizy finansowej i oceny przedsibiorstw, ale rwnie pewnego wyczucia, czy umiejtnoci prognostycznych (cho z ca pewnoci mona stwierdzi, e penego wyczucia nikt nie ma i mie nie bdzie). Na pewno, im wicej dowiadczenia w analizowaniu przypadkw, tym pniej atwiejsza zdolno oceny kolejnej sprawy. Jakkolwiek, nawet mniej dowiadczy analityk jest w stanie zwrci uwag na podstawowe zaoenia inwestycji i je zweryfikowa. Due znaczenie ma zdrowy rozsdek, oraz spokojna i chodna kalkulacja. Jest to kolejna ksika z serii "Prosto i praktycznie", ktrej celem jest przyblienie tematyki finansw przedsibiorstwa i zagadnie pokrewnych, w sposb moliwie przystpny i jednoczenie skuteczny. Przystpno ma na celu takie przedstawienie zagadnie, ktre pozwoli zrozumie je mniej dowiadczonemu czytelnikowi, a cecha skutecznoci jest chyba najistotniejsz cech, ktr spenia powinny tego rodzaju kompendia wiedzy. Skupimy si w tej publikacji na moliwie praktycznej stronie oceny inwestycji. W treci publikacji znajduj si krtkie praktyczne przykady, ktre uatwi zrozumienie poszczeglnych zagadnie i ich specyfik. Jednoczenie zapraszam do skorzystania z gotowych narzdzi aplikacji finansowych dedykowanych dokonaniu moliwie szybkiej, a jednoczenie efektywnej ocenie projektw inwestycyjnych. Aplikacje wystpuj w rnych wersjach, ktre maj zrnicowany zakres informacji wejciowych oraz uzyskiwanych danych, wic mog by pomocne w rnych sytuacjach i okolicznociach. Wicej informacji wraz z moliwoci zamwienia aplikacji znajdziecie Pastwo na stronie internetowej http://www.ebizcom.net. Tymczasem zapraszam do lektury!

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

11

O INWESTYCJACH MAJTKOWYCH
PODSTAWOWE POJCIA
Jak wspomniano we wprowadzeniu, do minimum chcemy w tej publikacji ograniczy teoretyczne rozwaania czy przedstawianie definicji. Jej celem jest przedstawienie jak najbardziej praktycznej strony problematyki inwestycji i oceny ich efektywnoci. Niemniej nie mona zupenie oby si bez przedstawienia podstawowych poj dotyczcych tematyki projektw inwestycyjnych, dlatego w tym rozdziale krtko powiemy o gwnych pojciach zwizanych z inwestowaniem, a ktre bd si pojawia w dalszej treci publikacji.

INWESTYCJA I INWESTOWANIE
Kade przedsibiorstwo dy do rozwoju, i jest ukierunkowane na swj wzrost. Mona to realizowa na rne sposoby, jakkolwiek jedna rzecz jest niezmienna. Kady kto chce si rozwija, nada za innymi, albo przynajmniej nie pozostawa z tyu, musi do systematycznie zwiksza swj potencja gospodarczy. W niektrych przypadkach, lub do pewnego momentu, moe to mie charakter lepszego wykorzystania posiadanych zasobw i zdolnoci wytwrczych. Jednak zwykle, osignicie puapu moliwoci produkcyjnych, przy dalszej chci i woli rozwoju, wiza si musi ze zwikszeniem tych moliwoci, czyli z decyzj o inwestycji w nowy majtek, lub przynajmniej poszerzenie moliwoci ju posiadanego. Dziaalno inwestycyjna generalnie polega na angaowaniu zasobw pieninych w celu uzyskania przyszych korzyci. Jakiego rodzaju s to korzyci to ju zaley od konkretnych celw realizowanych przez dane przedsibiorstwo. Zakup nowych urzdze, parku maszynowego, czy nowoczesnej technologii moe sta si silnym fundamentem dla rozwoju ekonomicznego przedsibiorstwa, zwikszenia swoich moliwoci wytwrczych, czy wzmocnienia siy rynkowej. Obok tych aspektw, innymi przesankami do inwestowania mog by rwnie potrzeba reorganizacji procesu produkcyjnego, potrzeba zmniejszenia kosztw dziaalnoci, albo poprawy jakoci funkcjonowania. Inwestycja (zamiennie bdziemy uywa rwnie poj przedsiwzicie inwestycyjne lub

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

12

projekt inwestycyjny), w rozumieniu jakim zajmowa si bdziemy w tym opracowaniu, to dokonywanie przez podmioty gospodarcze nakadw majtkowych. Pod szerokim pojciem bdziemy przez to rozumie cay proces zwizany z tym dziaaniem, a mianowicie cao spraw zwizanych z wdroeniem inwestycji i pniej z jej eksploatacj (zwizan, miejmy nadziej, z osiganiem oczekiwanych rezultatw). Dla porzdku naley wspomnie, e przez inwestycje naley rozumie rwnie wszelkiego rodzaju lokowanie przez przedsibiorstwa posiadanych wolnych rodkw gotwkowych w nabycie innych przedsibiorstw, nieruchomoci, papierw wartociowych, depozytw bankowych, tak aby osign dochody, przy odpowiednim dla danego rodzaju inwestycji ryzyku (inwestycje porednie). Ta publikacja powicona jest jednak inwestycjom o charakterze majtkowym, czyli polegajcym na wszelkiego rodzaju zakupie rodkw trwaych celem wykorzystania ich w procesie produkcyjnym, z pozytywnym efektem gospodarczym. Jak wspomniano pod pojciem inwestycji bdziemy rozumie cay proces zwizany z tym zjawiskiem. Samo podjcie decyzji o realizacji tej czy innej inwestycji jest procesem zoonym. Inwestor podejmuje decyzje nie tylko dotyczce celowi inwestowania (tj. czemu konkretnie miaoby ono suy), wielkoci i rodzaju inwestycji (ile ma kosztowa, i co ma w tych ramach by zakupione i zrobione), ale take przewidywanych nakadw i ich struktury (kto i w jakim udziale bdzie finansowa te dziaania), czy harmonogramu caego procesu (jakie s terminy kolejnych dziaa). Kolejne etapy inwestycji mona okreli w nastpujcy sposb: faza przedinwestycyjna (badania, analizy, decyzja inwestycyjna, zdobywanie rodkw), realizacja inwestycji (wdroenie, rozpoczcie), dochodzenia do zakadanych zdolnoci produkcyjnych (lub innych oczekiwanych efektw), eksploatacja inwestycji (osiganie efektw i korzystanie z nich). Naturalnie, realizacja inwestycji moe odbywa si w formie zakupu dbr inwestycyjnych, jak i rwnie wytworzenia ich we wasnym zakresie (albo poczenie obu form). W obu jednak przypadkach wie si to z poniesieniem wydatkw i powinno by rozumiane jako

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

13

inwestycja. Inwestorem, w tej publikacji, bdziemy nazywa pierwotny podmiot inwestujcy, czyli tego przedsibiorc lub to przedsibiorstwo, ktre zamierza przeprowadzi inwestycj. Naley jednak mie wiadomo, i rwnie dobrze tak samo mona byoby nazwa wszystkie podmioty uczestniczce w inwestycji. Jednak aby rozrni wyranie podstawowego inwestora i podmioty finansujce (zwykle dopiero poszukiwane i dobierane przez gwnego inwestujcego), takiego wanie nazewnictwa bdziemy uywa przede wszystkim.

FORMY INWESTYCJI
Typowe formy inwestycji majtkowych mog polega na nabyciu lub przebudowie maszyn produkcyjnych, cigw technologicznych czy obiektw produkcyjnych, wyposaenia produkcyjnego, a take na zakupie technologii czy nowej licencji, lub na budowie nowych lub rozbudowie ju istniejcych zakadw produkcyjnych, gdy dziaania te maj posuy wytwarzaniu dbr i usug. Inwestycje majtkowe oglnie moemy podzieli na: inwestycje nowe, czyli rozwojowe, ktrych rezultatem wprowadzenia ma by zwikszenie zdolnoci wytwrczych jednostki gospodarczej, poprawa jakoci wytwarzanych produktw czy udzielanych usug, czyli dodanie procesowi wytwrczemu jakiej dodatkowej wartoci (w ujciu ilociowym lub jakociowym), inwestycje odtworzeniowe, czyli restytucyjne (reinwestycje), maj miejsce, wwczas gdy nastpuje zastpowaniu zuytych lub przestarzaych urzdze nowymi, i generalnie powoduje to utrzymanie produkcji na tym samym poziomie (ale rwnoczenie nie wyklucza to dodatkowego zwikszenia potencjau, czy poprawy jakoci), inwestycje modernizacyjne, ktrych celem jest zmniejszenie kosztw wytworzenia wyrobw i oglnie rozumianej dziaalnoci (czyli poprawa efektywnoci ekonomicznej dziaania przedsibiorstwa), i inwestycje innowacyjne, ktre su modyfikacji wytwarzanych dotychczas wyrobw (co z kolei poprawia si rynkow przedsibiorstwa, i pozwala umieci mu

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

14

na rynku bardziej konkurencyjne towary). Jak wida, wszystkie wyej wymienione formy inwestycji w mniejszym lub wikszym stopniu pozwalaj rozszerzy moliwoci wytwrcze (albo przynajmniej spowodowa, e nie bd ulega pogorszeniu), czy wzmocni potencja gospodarczy jednostki.

NAKADY INWESTYCYJNE
Nakady inwestycyjne to rodki ponoszone w zwizku z realizacj inwestycji. Nakady te s przeznaczone na nabycie, wytworzenie czy modernizacj dbr inwestycyjnych. Przykadowe planowane nakady mog mie nastpujcy charakter: 1. W fazie przedrealizacyjnej tj. nakady na wszelkie prace przygotowawcze: na badania rynkowe, na badania techniczne, na sporzdzenie dokumentacji, na organizacj spki, na zdobycie rde finansowania, 2. w gwnej fazie realizacyjnej nakady na zakup czy wytworzenie rodkw trwaych tj. np.: na zakup gruntw i ich przygotowania, na zakup czy konstrukcj budynkw, na wszelkie roboty budowlane, na zakup (modernizacj, rozszerzenie moliwoci produkcyjnych) maszyn i urzdze, na zakup licencji, technologii, knowhow.

EFEKTYWNO INWESTYCJI, DECYZJA INWESTYCYJNA


To czym si bdziemy zajmowa w niniejszej publikacji to badanie efektywnoci inwestycji. Moemy to zdefiniowa jako analiz efektw, ktre zostan uzyskane na skutek poniesienia okrelonych nakadw inwestycyjnych. Generalnie przez ocen efektywnoci inwestycji mona rozumie cao przeprowadzonej analizy w tym analiz finansow

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

15

przedsiwzicia, wraz z rachunkiem opacalnoci, w cisym powizaniu z czci opisow, obejmujc te efekty czy skutki, ktre nie s mierzalne (ocena zakresu technicznego czy organizacyjnego przedsiwzicia). Kolejne czci oceny stanowi bd tematyk niniejszej publikacji, co w rezultacie pozwoli uzyska peen obraz procesu oceny efektywnoci projektu inwestycyjnego. Ocena efektywnoci moe mie dwojaki charakter. Moe by ocen o charakterze bezwzgldnym, tzn. analiz konkretnego pojedynczego przedsiwzicia inwestycyjnego, lub analiz o charakterze wzgldnym, ktra pozwoli wybra projekt najbardziej opacalny dla przedsibiorstwa i jego celw, z grupy kilku przeznaczonych do realizacji wariantw. Ocena efektywnoci projektu inwestycyjnego jest dokonywana w okrelonym horyzoncie czasowym. W wikszoci przypadkw czynnikami wpywajcymi na wybr okresu inwestycji s: okres, na ktry uzyskany jest przez inwestora kredyt, lub innego rodzaju zewntrzny kapita sucy finansowaniu inwestycji, albo czas amortyzacji rodka trwaego bdcego przedmiotem inwestycji (jeli inwestycja polega na zakupie wikszej iloci majtku, moe to by okres amortyzacji skadnika wiodcego). Na podstawie przeprowadzonej oceny efektywnoci naley podj decyzj co do dalszego losu inwestycji. Jak wyej powiedziano, ocena moe mie charakter co najmniej dwutorowy, a to z kolei wpywa na rodzaj podjtej w kocowym rozrachunku decyzji inwestycyjnej. Dla oceny, ktra ma posuy akceptacji lub odrzuceniu projektu podejmujemy decyzj czy realizacja przedsiwzicia inwestycyjnego jest opacalna, i czy warto jest je realizowa. Natomiast przy ocenie majcej posuy dokonaniu wyboru jednego z wariantw, decyzja dotyczy bdzie tego, ktry z moliwych projektw w najlepszy sposb zrealizuje cel i bdzie dla zainteresowanych inwestorw najbardziej opacalny.

INWESTYCJA A JEJ RYZYKO


Chyba niemal intuicyjnie kady, kto ma cho minimalne poczucie specyfiki finansw i inwestowania, wyczuwa, e kadego rodzaju inwestycja niesie ze sob ryzyko. Ryzyko to

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

16

pojcie nierozerwalnie zwizane z inwestowaniem. Jest na tyle istotne, e powicimy mu nieco uwagi. Nie ma chyba takiej inwestycji, ktra byaby tego czynnika (czyli ryzyka) pozbawiona. Kluczow kwesti w kadej inwestycji jest relacja pomidzy dochodem z niej a jej ryzykiem. Inwestorzy w momencie wyboru tej czy innej inwestycji kieruj si wanie tym jak ksztatuje si wspomniana relacja. Zasada jest do prosta i jednoznaczna. Inwestycje o spodziewanym wyszym ryzyku charakteryzuj si wyszym dochodem (stop zwrotu). Ze wzrostem ryzyka musi bowiem i, w sposb proporcjonalny, wysza spodziewana stopa zwrotu z zainwestowanych rodkw. Nikt nie inwestowaby w bardziej ryzykown inwestycj, gdyby duo mniej ryzykowna zapewniaa mu ten sam dochd. Kada inwestycja wie si z innymi rodzajami ryzyk, ktre dodatkowo wystpowa mog w rnym nateniu. Std rne rodzaje inwestycji maj rnorakie oczekiwane stopy zwrotu. Innej stopy zwrotu bdzie oczekiwa nabywca obligacji Skarbu Pastwa, ktrego inwestycja jest relatywnie bezpieczna (cho nie pozbawiona w zupenoci ryzyka, jak staraj si nas przekona reklamy telewizyjne), a jeszcze innej inwestor giedowy, ktrego inwestycja z samej zasady nieprzewidywalnoci rynku akcji, jest duo bardziej ryzykowna.

dochd

ryzyko

Powyszy rysunek przedstawia generaln relacj midzy ryzykiem a dochodem. Skoro

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

17

inwestycja w obligacje skarbowe jest mniej ryzykowna od ulokowania pienidzy w akcje na giedzie, to rwnie spodziewany dochd z niej jest odpowiednio niszy. W przypadku akcji inwestor oczekuje wysokiego wzrostu wartoci swojej inwestycji, ale ponoszc adekwatnie wysze ryzyko, musi liczy si z rwnie wysok strat. Ilo ryzyk i ich charakter determinowany jest przez rodzaj konkretnej inwestycji, jakkolwiek wikszo z nich ma charakter powszechny i niezmienny. Ale przede wszystkim, chcemy pooy nacisk na to, e zdecydowanie wskazanym jest zanalizowanie tych ryzyk w kontekcie kadej inwestycji, okrelenie ich znaczenia dla projektu, oszacowanie moliwoci zaistnienia, i ewentualnie okrelenie sposobw ich ograniczenia lub uniknicia (choby czciowego). Liczba ryzyk, ktre mona wyodrbni jest bardzo dua, i maj one miejsce w zalenoci od specyfiki danej dziaalnoci i otoczenia. Mog to by ryzyko dziaalnoci gospodarczej (dziaalno ju z samej zasady jest obarczona ryzykiem niepowodzenia), konkurencji, utraty pynnoci, kursowe (w szczeglnoci dotyczce eksporterw i importerw, ale take zacigajcych kredyty lub utrzymujcych lokaty w walutach obcych), stp procentowych (szczeglnie istotne dla finansujcych si kapitaami obcymi) czy ryzyko makroekonomiczne (zwizane z konkretnym krajem, czy danym rynkiem). W ostatnim okresie znaczc wag naley rwnie odnie do wszelkich kwestii zwizanych z czonkostwem Polski w strukturach Unii Europejskiej (i wicymi si z tymi ryzykami np. silniejszej konkurencji czy odpowiednich wymogw dotyczcych jakoci, ochrony rodowiska czy nawet zasad higieny). S to dodatkowe czynniki, ktre mog zdecydowa o niepowodzeniu planowanych inwestycji (ze wzgldu na wysze koszty lub kompletnie nowe uwarunkowania dziaalnoci gospodarczej). Przy prognozowaniu naley uwzgldni take dodatkowe czynniki ryzyka, ktre czasem w znaczcy sposb mog zmieni prognozowane wielkoci finansowe np. zmiany w zasadach uzyskania przez przedsibiorstwo ulg zwizanych z posiadaniem statusu zakadu pracy chronionej, czy zakoczenie okresu, w ktrym firma zwolniona bya z zapaty czci lub caoci podatku dochodowego.

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

18

BIZNES PLAN INWESTYCJI


Inwestor planujcy inwestycj powinien zwykle sporzdzi pewien zestaw informacji i dokumentw, ktre bd przydatne nie tylko jemu, ale w znacznym stopniu innym potencjalnym uczestnikom przedsiwzicia, ktrzy mogliby by zainteresowani

finansowaniem (i pniejszym osigniciem korzyci). W wielu przypadkach inwestor jest wrcz zobligowany do stworzenia odpowiedniej dokumentacji, bo bez niej nie dotarby do dodatkowych rde finansowania. Od jakoci tych materiaw zaley nierzadko sukces w pozyskaniu nowych funduszy, ale nawet w przypadku braku finansowania zewntrznego, pewien zakres dokumentacji jest niezbdny dla samego inwestora. Pozwoli mu bowiem okreli podstawowe zaoenia projektu, spodziewane rezultaty, a po zakoczeniu projektu zestawi je i zweryfikowa w porwnaniu z rzeczywistoci. Bez wzgldu na finalnego odbiorc, podmiot chccy przeprowadzi inwestycj dokonuje wwczas kolejnych dziaa badawczych i analitycznych, ktrych ostatecznym efektem stanie si biznes plan (przy wikszych inwestycjach przybiera on form tzw. studium wykonalnoci dokumentu bardziej szczegowego i obszerniejszego, aczkolwiek w zasadniczych kwestiach podobnego). Biznes plan spenia dwie podstawowe funkcje: 1. funkcja wewntrzna biznes plan jest wtedy dokumentem sucym kadrze zarzdzajcej przedsibiorstwa, wskazujcym przedmiot przedsiwzicia i jego efekty, i tym samym stanowi narzdzie wspomagajce cay proces inwestowania i jego kolejne etapy. Biznes plan okrela zadania do wykonania, terminy, oraz sposoby ich realizacji, a take wskazuje silne i sabe strony przewidywanego biznesu. 2. funkcja zewntrzna biznes plan jest wwczas dokumentem sucym prezentacji przedsibiorstwa i przedsiwzicia inwestycyjnego wobec osb z zewntrz; ma to da ewentualnym inwestorom lub partnerom, informacje, ktre bd istotne w kontekcie ubiegania si o zewntrzne finansowanie. Sporzdzenie biznesplanu ma konkretne cele, i temu powinno by podporzdkowane. Biznesplanu realizuje zwykle nastpujce zadania: okrela pozycj rynkow, organizacyjn oraz finansow przedsibiorstwa w przeszoci i

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

19

w przyszoci (po wdroeniu i zrealizowaniu przedsiwzicia inwestycyjnego), przedstawia sposb realizacji inwestycji, i jej specyfik, okrela potrzeby finansowe przedsiwzicia, a nastpnie jego efekty, charakteryzuje ryzyka inwestycji, przedstawia jej mocne i sabe strony, przedstawia ocen rynku, brany czy konkurencji itp. Biznes plan ma zasadnicze znaczenie jako niezbdny dokument sucy do zdobywania rodkw na finansowanie przedsiwzi. Od jego treci, siy przedstawionych w nim argumentw (oczywicie popartych racjonalnymi fundamentami) zaley, czy w przypadku takiej potrzeby znajd si chtni, aby dostarczy przedsibiorstwu kapitaw stanowicych rdo dodatkowego finansowania.

ZAWARTO BIZNES PLANU


Biznes plan moe mie rnorodny ksztat, ale generalnie pewne punkty musz by niezmienne. Pewna cz informacji musi by w nim zawarta, tak aby warto merytoryczna biznes planu wystarczaa do zrozumienia specyfiki danej inwestycji i jej przebiegu. Informacje w biznes planie musz da czytelnikowi pojcie o rodzaju planowanej inwestycji, jej specyfice, oraz co najmniej o wymaganych nakadach i spodziewanych rezultatach, w powizaniu z potencjalnymi zagroeniami. Informacje s przedstawione w formie opisowej, ale jednoczenie poparte odpowiednimi i uzasadnionymi wielkociami liczbowymi. Podstawowa zawarto biznesplanu powinna by co najmniej nastpujca: 1. Opis przedsiwzicia inwestycyjnego a) dane inwestora (w tym: opis kadry zarzdzajcej, jej dowiadczenia zawodowego, struktury organizacyjnej), b) opis, cele i zakres przedsiwzicia (w tym: zakres rzeczowy i finansowy inwestycji, stosowana technologia, wielko nakadw, lokalizacja, harmonogram czasowy), c) wykonawcy inwestycji (warunki techniczne i cenowe, dowiadczenie, dotychczasowe referencje),

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

20

d) ewentualne wymogi dotyczce kwestii prawnych i technicznych, kwestie zwizane z ochron rodowiska. 2. Analiza rynkowa: a) opis produktu lub usugi (w tym: okrelenie odbiorcy, rynku, wielkoci rynku, jego specyfiki, udziau firmy w rynku obecnego i planowanego, siy i tendencji popytu, elastycznoci popytu), b) analiza konkurencji (w tym: przedstawienie gwnych konkurentw na danym rynku, ewentualny import, silne i sabe strony konkurentw, ich oferta, ceny), c) dostawcy (w tym: warunki dostaw, stopie dywersyfikacji dostawcw), d) plan marketingowy (w tym: zdolnoci produkcyjne, planowana produkcja, sprzeda, wzrost produkcji i sprzeday, promocja, kanay dystrybucji, plan zatrudnienia). 3. Analiza SWOT przedsiwzicia : a) sabe i mocne strony, b) szanse i zagroenia. 4. Ocena przeszej i biecej sytuacji finansowej: a) bilans, rachunek zyskw i strat, rachunek przepyww pieninych, b) analiza wskanikowa, c) analiza w porwnaniu do brany. 5. Prognozowana sytuacja finansowa: a) rda finansowania inwestycji (w tym: wielko nakadw, warunki, terminarz), b) prognoza bilansu, rachunku zyskw i strat, przepyww pieninych, c) analiza wskanikowa prognoz (w tym: analiza rentownoci, pynnoci, zaduenia), d) ocena opacalnoci inwestycji (metodami prostymi i dyskontowymi), e) (ewentualnie przy specyficznych projektach) ocena korzyci i kosztw ekonomiczno spoecznych inwestycji, f) analiza wraliwoci przedsiwzicia inwestycyjnego na potencjalne zmiany niektrych parametrw finansowych.

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

21

Z punktu widzenia podmiotu, ktry rozwaa moliwo wspfinansowania inwestycji, istniej pewne kluczowe punkty biznes planu, ktre wymagaj szczeglnego przyjrzenia si i obiektywnego zweryfikowania (przede wszystkim, potencjalne ryzyka inwestycji oraz prognozowana sytuacja finansowa). Pamitajmy rwnoczenie o tym, e inwestor powinien przekona o susznoci swoich argumentw. Jego racje powinny by w przekonujcy sposb uzasadnione. Przedstawione zaoenia powinny by poparte np. badaniami rynkowymi, informacjami na temat brany czy te opiniami niezalenych ekspertw. Dziaanie po omacku nie moe mie tutaj miejsca, bo byoby zbyt kosztowne dla wszystkich stron finansujcych biznes. Kolejne punkty biznes planu powinny zosta przez nas zanalizowane i zweryfikowane pod ktem znaczenia ich dla podmiotu biorcego pod uwag finansowanie inwestycji. Caoksztat tych dziaa ujmiemy w ramach oceny efektywnoci inwestycji, ktr zajmiemy si w nastpnej czci opracowania.

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

22

OCENA PROJEKTW INWESTYCYJNYCH


WSTP DO OCENY INWESTYCJI
W tej czci ksiki przejdziemy ju do konkretnych dziaa majcych na celu dokonanie oceny treci i zaoe biznesplanu, ram i wykonalnoci inwestycji, wraz z jej rachunkiem ekonomicznym. Dokonamy analizy pod ktem potrzeby podjcia decyzji o finansowaniu inwestycji lub te braku tego finansowania. Sprbujemy oceni czy twrcy biznes planu byli wystarczajco przekonujcy, czy ich argumenty zaspokajaj nasze potrzeby poznawcze, a zaoenia s realne i caa inwestycja moe przynie zadowalajcy dla wszystkich efekt. Ocena inwestycji to nie tylko ocena czci liczbowej inwestycji, ale take caoci spraw z ni zwizanych, powizanych zdarze i specyfiki. Przy ocenie projektu dokonamy zatem oceny rachunku ekonomicznego, ale co rwnie istotne analizy jej technicznej wykonalnoci i celowoci rynkowomarketingowej. Kolejne etapy analizy, ktrymi zajmiemy si dalej, to: analiza technicznoorganizacyjna inwestycji, ocena celowoci jej realizacji, analiza jej opacalnoci, analiza finansowa, w tym trwaoci finansowej, analiza wraliwoci.

Najlepiej, aby analiza miaa wanie charakter oceny etapowej. Przejcie do kolejnego etapu powinno by poprzedzone pozytywn ocen w etapie wczeniejszym. Nie powinno ulega wtpliwoci, e powodzenie przedsiwzicia w duym stopniu zaley od waciwie przeprowadzonej analizy. Jeli na ktrym etapie negatywnie ocenimy wykonalno projektu z punktu widzenia danego obszaru oceny, wtedy w zasadzie nie jest sensownym dalsze jego rozpatrywanie. Z punktu widzenia podmiotu, ktry miaby zainwestowa swj kapita, nie ma przecie znaczenia czy przedsiwzicia nie da si wykona dlatego, e zabraknie funduszy do jego sfinansowania, czy te, e dochody nie bd wystarczajce, w stosunku do poniesionych

OCENA EFEKTYWNOCI PROJEKTW INWESTYCYJNYCH

23

wydatkw, lub te czy inwestycja nie przyniesie zadowalajcej stopy rentownoci. Bez wtpienia, osoba oceniajca musi bazowa na dokumentach i materiaach udostpnionych przez pierwotnego inwestora. Fakt, e materiay s ju przygotowane, z jednej strony t prac uatwia, ale z drugiej strony moe stanowi pewnego rodzaju utrudnienie. Z jednej bowiem strony, wikszo pracy zostaa ju zrobiona, i krytyczne punkty powinny by zidentyfikowane, a wszystko w jasny sposb opisane i scharakteryzowane. A wic, teoretycznie, wystarczy je tylko w miar obiektywnie zweryfikowa np. dla potrzeb decyzji o wejcie we wspfinansowanie. Z drugiej jednak strony, naley pamita, e inwestorowi (wacicielowi firmy) czasem jest bardzo trudno zachowa peen obiektywizm, i nierzadko przedstawione liczby czy fakty s naznaczone brakiem odpowiedniego dystansu. Moe to wynika z bdnych zaoe, zbyt optymistycznych prognoz, lub celowego przejaskrawiania rzeczywistoci, szczeglnie, gdy komu zaley na pozyskaniu niezbdnego dodatkowego finansowania. To, e zaoenia poczynione przez inwestora nie zawsze mog do koca odpowiada rzeczywistoci jest podstawowym kopotem dla osoby oceniajcej to z zewntrz. Dlatego nie moe ona jedynie bezkrytycznie przyjmowa przedstawionych danych, ale sprbowa je, samodzielnie i niezalenie, okreli czy oszacowa. I jednoczenie musi pamita o kluczowej zasadzie (o ktrej powinien rwnie pamita wczeniej pierwotny inwestor). Dla analizy inwestycji, jak to bywa przy analizie wszelkich zjawisk o charakterze prognoz, bardzo istotnym jest taka estymacja faktw i wielkoci liczbowych, aby unikn przeszacowania w gr wpyww i ewentualnych szans, oraz z drugiej strony niedoszacowania wydatkw i istniejcych zagroe. Jak wspomnielimy, w niektrych przypadkach, moe si okaza, e zawarto merytoryczna dokumentw potrzebnych do zanalizowania potencjalnej inwestycji jest dalece nie zadowalajca, lub ich po prostu nie ma. Wtedy osoba oceniajca musi do pewnych faktw doj sama, posikujc si swoj wiedz, dowiadczeniem, i przynajmniej podstawowymi materiaami rdowymi. Tak wic bez wzgldu na jako dokumentacji, osoba analizujca musi tak czy tak przej kolejne etapy oceny. Sprbujemy je kolejno scharakteryzowa i zwrci uwag na kluczowe problemy w nich zawarte.

Wszelkie prawa autorskie i wydawnicze zastrzeone. Darmowe rozpowszechnianie niniejszego ebooka, stanowicego fragmenty penego wydania, jest dozwolone.

Copyright by

aplikacje finansowe dla profesjonalistw www.e-bizcom.net serwis o finansach przedsibiorstwa www.analizafinansowa.org

ISBN 978-83-920280-5-5 Wydanie 2 poprawione

You might also like