ARTYKUY I MATERIAY

Tomasz FRANCZYK
Karpacki Oddzia Stray Granicznej Placwka SG Krakw Balice

POLITYKA BEZPIECZESTWA WYBRANYCH PASTW

Na naszych oczach nastpuje ksztatowanie si nowego systemu bezpieczestwa w Europie jak i na caym wiecie. Proces ten jest procesem zoonym i dugotrwaym, a jego zasadnicze efekty uzalenione s od wielu czynnikw, z ktrych najwaniejszym jest charakter polityki bezpieczestwa poszczeglnych pastw. Dylematy, przed ktrymi stoj dzi takie pastwa jak Stany Zjednoczone, Izrael i Polska w ich polityce bezpieczestwa, wi si z ocen natury zagroe, ich najgbszych rde, a co za tym idzie uzyskaniem na nie waciwych odpowiedzi. Rozpad ukadu dwubiegunowego na wiecie spowodowa w znacznym stopniu zmian doktryny obronnej Stanw Zjednoczonych. Izrael od momentu swojego powstania praktycznie cigle jest nkany przez wiat arabski, co powoduje, e polityka bezpieczestwa tego kraju cay czas ewoluuje. Rzeczpospolita Polska, jako jedno z pastw Unii Europejskiej oraz czonek Sojuszu Pnocnoatlantyckiego w istotny sposb zmienia swoj geopolityczn i geostrategiczn pozycj. Stany Zjednoczone Ameryki Pnocnej Stany Zjednoczone Ameryki Pnocnej s obecnie najwiksz gospodarcz i militarn potg, jedynym mocarstwem wiatowym1 prowadzcym polityk globaln. W caym powojennym okresie Stany Zjednoczone dyy do zapewnienia bezpieczestwa pastwu i podnoszenia dobrobytu swoich obywateli przez wnoszenie wkadu w budow midzynarodowego pokoju, wolnoci i postpu. W lutym 1996 roku wczesny prezydent Stanw Zjednoczonych Bill Clinton przedstawi Now Strategi Bezpieczestwa Stanw Zjednoczonych2, w ktrej zawar elementy majce na celu umocnienie bezpieczestwa narodowego w dynamicznie zmieniajcej si sytuacji politycznej wiata.
1 2

J. Kaczmarek, A. Skowroski, Bezpieczestwo, wiat, Europa, Polska, Wrocaw 1998, s. 56. Zob. szerzej: B. Clinton, Nowa Strategia Bezpieczestwa USA, (red.) Bezpieczestwo narodowe i midzynarodowe u schyku XX wieku, Warszawa 1997, s. 163 - 213.

ARTYKUY I MATERIAY

Obecnie Stany Zjednoczone konsekwentnie dostosowuj swj system bezpieczestwa do okolicznoci gwatownie i radykalnie zmienionych po 11 wrzenia 2001 roku. Ma to odzwierciedlenie w przyjtej we wrzeniu 2002 roku: Strategii bezpieczestwa krajowego i Strategii bezpieczestwa narodowego3 oraz wydanej w marcu 2005 roku Strategii obrony narodowej4 i przedstawionej 16 marca 2006 roku nowej starej Strategii bezpieczestwa krajowego5. Strategia bezpieczestwa narodowego USA jest w istocie strategi bezpieczestwa zewntrznego albo te jak ujto to w pierwszym rozdziale dokumentu amerykask strategi midzynarodow. Wyczono z niej niemal wszystkie aspekty wewntrzne, stanowice tre strategii bezpieczestwa krajowego. Dokument jest ujciem caociowym myli, owiadcze i zada formuowanych przez prezydenta Stanw Zjednoczonych, zwaszcza po ataku terrorystycznym na World Trade Center6. Podpisana ostatnio przez G. W. Busha Strategia bezpieczestwa krajowego jest rozszerzeniem wydanego jeszcze przed atakiem na Irak dokumentu, w ktrym prezydent Stanw Zjednoczonych przedstawi sw wizj obrony kraju poza jego granicami i powstrzymania przeciwnika, zanim zdy on uderzy na Ameryk. Caa koncepcja strategiczna opiera si na podstawowym zaoeniu, e charakterystyczna dla XX wieku epoka podziau wiata w konsekwencji wielkiej konfrontacji dwch wizji, totalitaryzmu oraz wolnoci i rwnoci, dobiega koca. Dzisiejsze zagroenia, to zagroenia, ktre stwarzaj nie tyle pastwa silne, co raczej upadajce, niewielkie armie i niebezpieczne technologie w rkach nielicznych frustratw. W takich warunkach myl przewodni strategii stanowi nie tylko czynienie wiata bezpieczniejszym, ale lepszym, co, jak podkrela prezydent USA, bdzie realizowane poprzez zapewnianie wolnoci politycznej i ekonomicznej, pokojowych relacji z innymi pastwami oraz szacunku dla godnoci ludzkiej. Uznajc taki kierunek postpowania nie tylko samej Ameryki, ale rwnie innych pastw, strategia bezpieczestwa Stanw Zjedno3

Zob. szerzej: The National Security Strategy of the United States of America, dokument podpisany przez prezydenta G. W. Busha, wydany 20 wrzenia 2002 roku. 4 Zob. szerzej: The National Security Strategy of the United States of America, dokument podpisany przez wczesnego Sekretarza Obrony USA D. Rumsfelda, jest to dokument wykonawczy w stosunku do strategii bezpieczestwa narodowego, wydanej w 2002 roku. http://www.defenselink.mil/news /Mar2005/d20050318nds1.pdf, 10. 01. 2006, S. Koziej ,Amerykaska Strategia Obrony Narodowej na progu XXI wieku, Zeszyty Naukowe AON nr 2(59), Warszawa 2005. 5 Zob. szerzej: The National Security Strategy of the United States of America, dokument podpisany przez prezydenta G. W. Busha, wydany 16 marca 2006 roku, http://www.whitehouse.gov/nsc/nss/2006/nss2006.pdf, 22. 03. 2006 6 Zob. szerzej: np.: Artykuy dotyczce ataku na WTC zamieszczone w Rzeczpospolitej nr 213 z dnia 12 wrzenia 2001.

ARTYKUY I MATERIAY

czonych przedstawia nastpujce podstawowe zadania na rzecz bezpieczestwa narodowego: wspieranie de do zapewnienia godnoci ludzkiej; umacnianie sojuszy dla pokonania terroryzmu globalnego i zapobiegania atakom na USA oraz ich przyjaci; wsppraca z innymi pastwami na rzecz wygaszania konfliktw lokalnych; zapobieganie zagroeniom broni masowego raenia; stymulowanie globalnego wzrostu ekonomicznego przy pomocy gospodarki wolnorynkowej; rozszerzanie krgu wiata wysokorozwinitego przez propagowanie spoeczestwa otwartego oraz budowanie demokracji; rozwijanie wsppracy z innymi gwnymi podmiotami wiatowymi; transformacja amerykaskich instytucji bezpieczestwa narodowego dla sprostania wyzwaniom i szansom XXI wieku7. Charakterystyczne dla strategii amerykaskiej jest postawienie na pierwszym miejscu spraw godnoci ludzkiej, a w tym wartoci takich jak: praworzdno, ograniczenie absolutnej wadzy pastwa nad obywatelem, wolno sowa i kultu, rwno wobec prawa, tolerancja religijna i etniczna, prawa kobiet, poszanowanie wasnoci prywatnej. Jest to nieco zmieniona kontynuacja eksponowania znaczenia praw czowieka, zawarta w strategii poprzedniego prezydenta USA Clintona8, co wiadczy o trwaoci polityki Stanw Zjednoczonych w tym wzgldzie.

7 8

S. Koziej, Nowa Strategia USA, Tygodnik Polska Zbrojna 3 listopada 2002. Por.: B. Clinton, op. cit., 163 165.

ARTYKUY I MATERIAY

Walka z terroryzmem globalnym stanowi kolejne podstawowe zadanie z dziedziny bezpieczestwa narodowego USA. Strategia stwierdza, i przeciwnikiem w tej walce nie jest pojedynczy reim polityczny, osoba, religia lub ideologia, lecz terroryzm jako politycznie motywowana przemoc skierowana z premedytacj przeciwko niewinnym ludziom. W zwizku z tym, jak mwi dokument strategii, Stany Zjednoczone nie bd czyni adnych ustpstw wobec terrorystw i bd ich atakowa nie uwzgldniajc ich da. Jednakowo potraktowani bd zarwno terroryci, jak i ci, ktrzy wiadomie udziel im pomocy lub poparcia. Taki rodzaj strategii walki jest okrelany mianem bezwzgldnej i bezwarunkowej.9 Nowa Strategia bezpieczestwa USA promuje rwnie ide wspierania demokracji i walki z tyrani na caym wiecie. Za gwne przykady despotycznych reimw w dzisiejszym wiecie uznaj: Kub, Biaoru, Birm, Zimbabwe, Syri, Iran i Kore Pnocn. Dwa ostatnie pastwa przedstawione zostay jako szczeglnie niebezpieczne ze wzgldu na prowadzone przez nie prace w ramach programw nuklearnych10. Strategia bezpieczestwa narodowego USA szczeglnie akcentuje problem zapobiegania zagroeniom broni masowego raenia. Z uwagi na zakoczenie zimnej wojny i przejcie od konfrontacji do wsppracy w stosunkach z Rosj dotychczasowa strategia odstraszania oparta na koncepcji wzajemnie gwarantowanego zniszczenia utracia swj sens. rodowisko bezpieczestwa zmienio si radykalnie. Pojawiy si miertelne zagroenia ze strony "pastw zbjeckich" (rogue states)11 i terroryzmu. Uwzgldniajc cele takich pastw oraz terrorystw, Stany Zjednoczone uznaj, e nie mog ju duej polega wycznie na podejciu reaktywnym (na reagowaniu na zaistniae zdarzenia), nie chc powtrzy bdu z 11 wrzenia 2001 roku i dopuci do tego by przeciwnik uderzy pierwszy. Strategia USA zakada rwnie rozszerzanie programu wsplnych dziaa z innymi gwnymi podmiotami bezpieczestwa globalnego, zwaszcza z NATO. Amerykanie podkrelaj, i NATO musi rozwija zdolne do uycia w krtkim czasie wysoce mobilne, specjalnie wyszkolone wojska, gotowe do odparcia zagroenia przeciwko kademu czonkowi sojuszu. NATO musi by zdolne do dziaania wszdzie, stajc
9

Zob. szerzej: M. Gadziski, Ameryka publikuje now strategi bezpieczestwa, Gazeta Wyborcza 16. 03. 2006, http://serwisy.gazeta.pl/swiat/1,34180,3216335.html, 23. 03. 2006 10 Strategia stwierdza, i najwiksz rol w unikniciu ewentualnej konfrontacji z Iranem czy Kore Pnocn odegraj dziaania dyplomatyczne, Przyp. autora. 11 Zob. szerzej: The National Security Strategy of the United States of America 2002, op. cit., s.13.

ARTYKUY I MATERIAY

w obronie interesw sojusznikw, tworzc koalicje na podstawie wasnego mandatu, jak rwnie wnoszc wkad do koalicji formowanych specjalnie do wykonania danego zadania. Strategia okrela rwnie jak przebiega powinien proces transformacji amerykaskich instytucji bezpieczestwa narodowego. Opierajc si na dowiadczeniach z kampanii w Afganistanie, wadze amerykaskie opowiadaj si za rozwojem takich rodkw jak: wyprzedzajce zdalne rozpoznanie, precyzyjne uderzenia dalekiego zasigu oraz manewrowanie si ekspedycyjnych. Pierwsz lini obrony s suby wywiadowcze, tak wic powinny one by odpowiednio dostosowane do nowych wyzwa i nowej natury zagroe. Musz by one umiejtnie zintegrowane z systemami obrony i porzdku prawnego oraz skoordynowane z sojusznikami. Wedug strategii bezpieczestwa USA, rwnie dyplomacja bdca podstawow instytucj w dziedzinie bezpieczestwa narodowego, powinna zapewni w odpowiedni sposb poznanie i zrozumienie Stanw Zjednoczonych i ich dziaania w wiecie12. Oblicze strategii bezpieczestwa narodowego Stanw Zjednoczonych, zdecydowanie ksztatuj dwa czynniki: terroryzm i bro masowego raenia. Uwzgldnianie, zwaszcza czne, zagroenia ze strony tych czynnikw, powoduje, e najbardziej charakterystyczn cech strategii jest zerwanie z dotychczasow, wywodzc si jeszcze z czasw zimnej wojny, strategi odstraszania oraz swoistego przesunicia na dalszy plan strategii reagowania na zaistniae zagroenia na rzecz ustanowienia strategii prewencyjnej, zwaszcza przyjcia koncepcji uderze uprzedzajcych13. Dzi jednak, po podpisaniu kolejnej Nowej strategii bezpieczestwa, nie milkn krytyczne gosy na temat zmian, jakie wniosa poprzednia Nowa strategia. Jak twierdz oponenci Administracji G. W. Busha, daa ona podstawy do przeprowadzenia inwazji na Irak w 2003 roku. Zmiany, ktre pojawiy si w nowej Strategii, s zmianami raczej umiarkowanych, bdcymi wynikiem przemian zachodzcych we wspczesnym wiecie.

12

Zob. np.: M. Mieluch, USA/ Wojna prewencyjna Busha wci aktualna, Portal Spraw Zagranicznych, http://psz.pl/content/view/2459/1/, 21. 03. 2006. 13 Zob. szerzej: The National Security Strategy of the United States of America - 2006

ARTYKUY I MATERIAY

Izrael. Aktualny stan procesu pokojowego na Bliskim Wschodzie14 Okres zimnej wojny spowodowa, e gwny problem polityczno militarny regionu, jakim by konflikt arabsko izraelski, nabra globalnego15 wymiaru, stajc si przedmiotem konfrontacji supermocarstw.

Rys. 1. Bliski Wschd rdo: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Bliski_Wschod.jpg

14

Bliski Wschd, rodkowy Wschd nazwa stosowana w odniesieniu do obszaru obejmujcego kraje poudniowo zachodniej Azji (Afganistan, Arabia Saudyjska, Bahrajn, Cypr, Irak, Iran, Izrael, Jemen, Jordania, Katar, Kuwejt, Liban, Oman, Syria, Zjednoczone Emiraty Arabskie) i pnocno wschodniej Afryki (Egipt, Sudan), Przyp. autora, zob. szerzej: I. Wallerstein, "Geopolityczne zawirowania na Bliskim Wschodzie", Fernand Braudel Center Binghamton University, Komentarz nr 140, 1 lipca 2004, http://fbc.binghamton.edu/140-pl.htm, 12. 03. 2006. 15 Zob. np., Sownik jzyka polskiego, Warszawa 1994.

10

ARTYKUY I MATERIAY

Zmieniajca si jednak dynamicznie sytuacja w regionie Bliskiego Wchodu, powoduje znaczce zmiany w rwnowadze si w bliszym i dalszym otoczeniu Izraela. Do zmian tych zaliczy naley: wprowadzenie na uzbrojenie wielu pastw tego regionu broni masowego raenia; skrcenie czasu od momentu narastania konfliktu do chwili rozpoczcia dziaa zbrojnych; rozpowszechnienie uycia broni rakietowej i chemicznej przez pastwa tego regionu; powstanie wielu projektw w dziedzinie rozwoju potencjaw rakietowych przy wsppracy pastw spoza tego regionu: np.: Chiny Arabia Saudyjska, Korea Pnocna Egipt czy Rosja Iran16.

Za najpowaniejsze obecnie zagroenie zewntrzne dla Izraela, w ocenie wadz izraelskich, uwaana jest polityka Iranu17, ktry nawizuje do hase wzywajcych do likwidacji pastwa ydowskiego. Hasa te s czone z przeciwdziaaniem dominacji Stanw Zjednoczonych w tym regionie. Za kolejne potencjalne zagroenie zewntrzne Izraelczycy postrzegali Irak, jednak panujca tam obecnie sytuacja spowodowaa, i zagroenie ze strony Irakijczykw stracio na znaczeniu. Izrael uwaa rwnie, e powodowane przez Irak napicie wpywa obecnie na ogln sytuacj polityczno wojskow w regionie. W przypadku ewentualnego konfliktu zbrojnego, za potencjalnego przeciwnika Izraela uwaana jest nadal Syria, ktra poprzez utrzymywanie kontroli nad Libanem i zacienienie stosunkw z Iranem, moe sta si niebezpieczna w swoich deniach do odzyskania spornych Wzgrz Golan18.

16 17

Cyt. za: Cz. Kcki, Izrael, Warszawa 1999, s. 129. Zob. szerzej: Cz. Kcki, op. cit., s. 130, zob. take: Mariusz Zawadzki, Holocaust to mit, Izrael na Alask!, Gazeta Wyborcza 14. 02. 2006 roku, http://serwisy.gazeta.pl/swiat/1,34217,3067087.html, 01. 03. 2006, Serwis informacyjny GW na temat Iranu, http://serwisy.gazeta.pl/swiat/, 01. 03. 2006. 18 Zob. szerzej: Wzgrza Golan, http://pl.wikipedia.org/wiki/Wzg%C3%B3rza_Golan, 24. 02. 2006

11

ARTYKUY I MATERIAY
Obszar kontrolow any przez IZRAEL Obszar pod kontrol Wojsk ONZ

LIBAN

SYRIA

IZRAEL

JORDANIA

Rys. 2. Wzgrza Golan rdo: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Golanhts.jpg Podobnie jak w poprzednich latach, do istotnych elementw ksztatujcych sytuacj wewntrzn Izraela nale: spr pomidzy partiami religijnymi a wieckimi w sprawie wpyww na szkolnictwo i rol religii w yciu spoecznym19; podzia ludnoci na grupy pochodzenia sefardyjskigo, aszkenazyjskiego20 i emigrantw z Rosji.

Gwnym celem strategii bezpieczestwa narodowego Izraela jest zabezpieczenie interesw pastwa i jego obywateli poprzez rozwj i zacienianie demokracji, stanie na stray niezalenoci i suwerennoci pastwa, bronienie integralnoci terytorialnej oraz strzeenie adu i porzdku konstytucyjnego. Zmiany, jakie miay miejsce w cigu ostatnich 15 lat na arenie midzynarodowej i w najbliszym otoczeniu Izraela maj rwnie odzwierciedlenie w jego polityce bezpieczestwa narodowego (midzy innymi: rozpad Zwizku Radzieckiego, wojna w Zatoce Perskiej i rozbicie jednoci pastw arabskich, pokj z Jordani itd. Zewntrznym elemen19 20

P. Paziski, Izrael na rozdrou rozmowa z Urim Huppertem, Midrasz - grudzie 2002. Zob. szerzej: www.leksykony.pl/dzieje/kultury/zydzi.html; 22.03.2003.

12

ARTYKUY I MATERIAY

tem skadowym, majcym wpyw na proces ksztatowania si polityki bezpieczestwa ma rwnie sposb, w jaki kraje arabskie postrzegaj Izrael. Wedug Przewodniczcego Centrum Studiw Strategicznych w Jaffie, profesora Feldmana, wpyw na ksztatowanie izraelskiej polityki bezpieczestwa narodowego maj nastpujce czynniki21: ilo rodkw, jakie naley przeznaczy na bezpieczestwo narodowe; sposb okrelenia struktury zagroe i wynikajcego z niego profilu reagowania, np.: zagroenia ze strony Iranu i Iraku obrona bierna 30%, obrona czynna 70%; terroryzm wewntrzny palestyski (libaski); moliwo uycia przeciwko Izraelowi broni niekonwencjonalnej (chemicznej, biologicznej); zgoda spoeczestwa na ponoszenie kosztw zwizanych z realizacj polityki bezpieczestwa.

Jedn z podstawowych przesanek izraelskiej doktryny bezpieczestwa jest wiadomo zasadniczej asymetrii midzy Izraelem i pastwami arabskimi w dziedzinie zasobw gospodarczych, ludnoci i wielkoci posiadanych si zbrojnych. Sdzi naley, i Izrael uwzgldniajc powysze rnice opiera swoj doktryn bezpieczestwa na nastpujcych zaoeniach: i, nie moe dopuci do przegrania jakiegokolwiek konfliktu zbrojnego; prowadzenia obrony na poziomie strategicznym, nie terytorialnym; unikania konfliktw zbrojnych poprzez prowadzenie odpowiedniej polityki zagranicznej oraz posiadanie wystarczajcych rodkw odstraszania; przeciwdziaania eskalacji sytuacji konfliktowych; zwalczaniu wszelkich form terroryzmu; deniu do rozwizywania problemw drog pokojow.

Dua dynamika wydarze na Bliskim Wschodzie powoduje zmian i powstawanie nowych czynnikw, od ktrych zalee bdzie polityka
21

Wypowied Sz. Feldmana, na konferencji nt.: Bezpieczestwa narodowego w Pastwie Izrael w dniu 12. 02. 1999 roku.

13

ARTYKUY I MATERIAY

bezpieczestwa narodowego. Przed Izraelem stoi wic zadanie okrelenia priorytetw w budowaniu strategii bezpieczestwa narodowego, dla ktrej punktem wyjcia powinna by obiektywna ocena zagroe i sytuacji w regionie, z ktrych za najpowaniejsze uznaje si: bro masowego raenia i terroryzm strategiczny. Polityka bezpieczestwa Rzeczpospolitej Polskiej (RP) Zapocztkowane przy aktywnym udziale Polski przemiany na kontynencie europejskim doprowadziy do zakoczenia globalnej konfrontacji Wschd - Zachd. Powstay sprzyjajce warunki do realizacji wolnociowych i demokratycznych aspiracji narodw. Tworzca si nowa, bardziej zintegrowana Europa oraz gwarantujce jej bezpieczestwo wizi euroatlantyckie oparte na Sojuszu Pnocnoatlantyckim, zostay wzmocnione poprzez rozszerzenie NATO, co zwikszyo jednoczenie obszar demokracji i stabilnoci na kontynencie europejskim. Ulegajca dynamicznym zmianom sytuacja midzynarodowa powoduje, i pojawiaj si nowe wyzwania i zagroenia dla bezpieczestwa, ktrych skal uwiadomiy tragiczne wydarzenia z 2001 roku z USA. Majc wiadomo rozmiaru nowych wyzwa i zagroe, Rzeczpospolita Polska przyja we wrzeniu 2003 roku Now Strategi Bezpieczestwa, cechujc si niezmiennoci celw i zasad22. Czonkostwo w Sojuszu Pnocnoatlantyckim w istotny sposb zmienio geopolityczn i geostrategiczn pozycj Polski. Staa si ona czci skutecznego systemu obronnego, gwarantujcego bezpieczestwo i stwarzajcego warunki stabilnego rozwoju. Nowy kontekst dla polskiej polityki bezpieczestwa stworzyo wejcie do Unii Europejskiej, w ktrej czonkostwo jest rodkiem do stworzenia warunkw dla wszechstronnego rozwoju spoecznego i gospodarczego kraju, a take powoduje silniejsze powizanie Polski z europejskimi interesami i strukturami bezpieczestwa. Procesy te bez wtpienia spowodoway, i Polska przestaa znajdowa si w tzw. szarej strefie i przestaa by sierot strategiczn23. Wczenie Polski i pozostaych krajw Europy rodkowowschodniej w euroatlantyckie struktury bezpieczestwa ustabilizowao sytuacj w regionie i zwikszyo poczucie bezpieczestwa. Rwnoczenie jednak spowodowao wczenie pastw tego regionu do polityki wiatowej
22

23

Zob. szerzej: Strategia bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, http://www.mon.gov.pl/strona.php?idstrona=36&idn=1_4_2 , 01. 03. 2006. L. ukaszuk, K. Malak, A. Ciupiski, Spory i konflikty midzynarodowe u progu XXI wieku wprowadzenie w problematyk, Warszawa 1999, s. 21.

14

ARTYKUY I MATERIAY

i nakada na nie wspodpowiedzialno ju nie tylko za bezpieczestwo regionalne, ale take globalne. Podstawowe cele polityki bezpieczestwa Rzeczpospolitej Polskiej s niezmiennie zwizane z ochron jej suwerennoci i niezawisoci, utrzymaniem nienaruszalnoci granic i integralnoci terytorialnej kraju. Nie mniej jednak bezpieczestwo Polski w coraz wikszym stopniu zaley rwnie od skutkw procesw globalizacji i fragmentacji postpujcych we wspczesnym wiecie. Nowe wyzwania i zagroenia ostatnich latach dla pokoju i stabilnoci midzynarodowej, w tym take na kontynencie europejskim, wi si przede wszystkim z pogbiajc si polaryzacj poziomu rozwoju i ycia midzy krajami bogatymi i biednymi, rosnc na tym tle frustracj i niezadowoleniem spoecznym. W coraz wikszym stopniu bezpieczestwo wiatowe, w tym take Polski, opiera si nie tylko na tradycyjnym, "twardym" bezpieczestwie zwizanym z obron pastw przed atakiem zbrojnym, ale take na tzw. "mikkim" bezpieczestwie obywateli zagroonych przestpczoci transgraniczn, terroryzmem oraz bezprawiem24. Pooenie Polski w bezporednim ssiedztwie obszaru przechodzcego przemiany polityczno - gospodarcze uatwia transfer patologii spoecznych, w tym zorganizowanej przestpczoci. Zapnienia rozwojowe, ubstwo, degradacja rodowiska naturalnego, epidemie gronych chorb, napicia etniczne, a co za tym idzie rwnie nielegalna emigracja25 coraz widoczniej zakcaj stabilno ukadu midzynarodowego26. Polska postrzega, ujmujc to w Strategii Bezpieczestwa, za najpowaniejsze zagroenie dla systemu midzynarodowego i bezpieczestwa poszczeglnych pastw zorganizowany terroryzm midzynarodowy27.
24

Zob. np.: E. Ornacka, Strefa bezpieczestwa, Tygodnik Wprost 19 padziernika 1999, J. Knap, Mafia z importu, Tygodnik Wprost 3 marca 2002, B. Kawako, S. Machowicz, Polska granica wschodnia zewntrzn granic Unii Europejskiej - wybrane aspekty bezpieczestwa, Nasze Forum Biuletyn informacyjny Wyszej Szkoy Zarzdzania i Administracji w Zamociu, nr 16, grudzie 2002 roku. 25 Zob. np.: M. Studziska, Illegal immigration in the Baltic Region and the new instruments of countermeasure, [w:] K. Kubiak, P. Mickiewicz, Between rivalry and co-operation the Baltic Region 1000 2000, AMW Gdynia 2004, s. 61 66. 26 Zob. np.: K. Kubiak, Wojny, konflikty zbrojne i punkty zapalne na wiecie, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2005. 27 Za pierwszy akt terroryzmu midzynarodowego uznaje si porwanie przez Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny (LFWP) samolotu El Al z Rzymu do Tel Awiwu 22 lipca 1968 roku. Akt ten doprowadzajc do sytuacji kryzysowej mia zmusi rzd Izraela do rozpoczcia negocjacji z ugrupowa-

15

ARTYKUY I MATERIAY

Moliwo niekontrolowanej proliferacji broni masowego raenia oraz rodkw jej przenoszenia stanowi jedno z gwnych transnarodowych zagroe bezpieczestwa28. Materiay oraz technologie, ktre mog by zastosowane do budowy takiej broni i rodkw do jej przenoszenia, staj si coraz bardziej dostpne. Polska ssiaduje z obszarem zwikszonego ryzyka rozprzestrzeniania broni masowego raenia, co w skrajnych przypadkach moe spowodowa bezporednie zagroenie dla terytorium, ludnoci, si zbrojnych Polski lub innego pastwa europejskiego. Coraz bardziej realne staj si dla RP zagroenia w sferze teleinformatycznej29. Ronie zagroenie operacjami majcymi na celu dezorganizacj kluczowych systemw informacyjnych instytucji rzdowych oraz niektrych sfer sektora prywatnego, oddziaujcych na system bezpieczestwa pastwa, a take operacjami zwizanymi z penetracj baz danych i prowadzeniem dziaa dezinformacyjnych. wiadoma wyzwa i zagroe dla bezpieczestwa, Rzeczpospolita Polska w Strategii Bezpieczestwa, kadzie nacisk na potrzeb zacieniania wsppracy midzynarodowej, wzmacniania roli prawa midzynarodowego i instytucji wielostronnych (multilateralnych). Deklaruje take kontynuacj polityki aktywnego zaangaowania w sprawy utrzymania midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa zarwno w skali regionalnej, jak i globalnej, majc jednoczenie wiadomo ryzyka atakw i wrogich akcji ze strony ugrupowa, ktrym koalicja antyterrorystyczna wypowiedziaa wojn. Rzeczpospolita, podobnie jak Stany Zjednoczone, zwraca uwag na dziaania w sferze polityki zagranicznej, ktre w nowych warunkach midzynarodowych wymagaj zwikszonej aktywnoci. Podkrela rwnie znaczenie i rol sub wywiadowczych w wietle charakteru nowych zagroe dla bezpieczestwa pastwa.

Dylematy, przed ktrymi stoi dzi Polska w polityce bezpieczestwa, wi si z okreleniem nowych wyzwa i zagroe, ich
niami palestyskimi, czego dotd kategorycznie odmawia.

Atak LFWP dziki obszernym relacjom w mediach wzbudzi zainteresowanie opinii midzynarodowej, zob. szerzej:

B. Hoffman, Oblicza terroryzmu, Warszawa 1998, s. 64 65. Zob. szerzej: Atomowe pieko. Mocarstwa i ich atomowe arsenay, www.atominfo.org/atom5.html; 11.03.2006 r., Obecnie posiadanie broni atomowej deklaruje siedem pastw: Stany Zjednoczone, Rosja, Chiny, Francja, Wielka Brytania, Indie i Pakistan. Nie mniej jednak okrelona zostaa grupa pastw podejrzewanych o posiadanie broni atomowej, bd o prowadzenie prac nad jej produkcj. Nale do niej: Iran, Izrael, Liban, Korea Pnocna, Republika Poudniowej Afryki, Przyp. autora 29 Zob. szerzej; A. Patelak, Cyberterroryzm a bezpieczestwo Rzeczypospolitej Polskiej cz. III. Cyberterroryzm jako zagroenie dla bezpieczestwa RP, Biuletyn Centralnego Orodka Stray Granicznej 4/2005, Koszalin 2005
28

16

ARTYKUY I MATERIAY

rde, co w konsekwencji prowadzi powinno do znalezienia waciwych metod i rodkw przeciwdziaania nim. Dlatego te, czy to, co si dzieje nad Zatok Persk czy w Afganistanie, dotyczy rwnie Polski, czy moe tylko Amerykanw lub innych mocarstw? *****
Temat poczucia bezpieczestwa pastwa jest stale obecny w yciu politycznym. Kade pastwo za najwysze dobro uwaa dno do zapewnienia sobie bezpieczestwa i suwerennoci. Pastwa na przestrzeni caej historii tworzyy koncepcje majce na celu ochron ich istnienia. Ich ksztat zaleny by od sytuacji midzynarodowej, siy i roli danego pastwa, odzwierciedla ponadto fundamentalne interesy krajw. Utrzymanie bezpieczestwa w skali globalnej, regionalnej bd subregionalnej jest zasadniczym celem polityki zagranicznej i racj stanu kadego pastwa, w tym take Stanw Zjednoczonych, Izraela i Polski. Realizacja tego celu jest uwarunkowana wieloma czynnikami o charakterze wewntrznym i zewntrznym. W trosce o utrzymanie bezpieczestwa, pastwa staraj si uzyska korzystn pozycj na arenie midzynarodowej, mobilizujc do tego celu swoje siy oraz odpowiednie zasoby i rodki. Nowe, ujawnione w ostatnim czasie zagroenia, nie wystawiaj na szwank niezawisoci i integralnoci pastw, lecz gro obywatelom, grupom ludzi czy infrastrukturze. S to raczej zagroenia przedmiotowe, bdce konsekwencj spoecznych i ekonomicznych patologii ycia midzynarodowego, napi wewntrzpolitycznych, etnicznych i religijnych, zwizanych po trosze z negatywnymi skutkami procesw globalizacji30.

30

Zob. szerzej: B. R. Barber, Dihad kontra Mcwiat, Wydawnictwo MUZA, Warszawa 2001.

17