Romantyzm Nazwa epoki Dzi romantyzm to przede wszystkim nazwa nurtu ideowego i artystycznego, a take okresu w ktrym t prd

dominowa. W takim znaczeniu uywa si tego sowa, kiedy mwi si o epoce romantyzmu albo ideach romantyzmu. Romantyzm to take nazwa postawy yciowej, dla ktrej charakterystyczne jest nieliczenie si z rzeczywistoci, nadmierna uczuciowo i marzycielstwo. W innym znaczeniu sowo romantyzm to synonim malowniczoci, niezwykoci, poetycznoci. Romantyzm to prd literacki i kulturowy rozwijajcy si w pierwszej poowie XIX w. Jego zapowiedzi by sentymentalizm kierunek umysowy i literacki uksztatowany w drugiej poowie XVIII w. w opozycji do klasycyzmu. Epoka romantyczna wie si z tym co uczuciowe, nie poddajce si reguom, tajemnicze i pene fantazji. Wystpia w wielu odrbnych odmianach narodowych, nie zawsze te wizaa si z radykalnym przeomem, jaki na przykad mia miejsce w Polsce. Za umowny pocztek romantyzmu w Europie zazwyczaj uwaa si rok 1789 rok wybuchu rewolucji francuskiej. Niektrzy jednak widz ten pocztek dopiero w roku 1815, kiedy to po upadku Napoleona, na kongresie wiedeskim ustalono nowy ad w Europie. Za umowny koniec romantyzmu europejskiego przyjmuje si wiosn ludw w roku 1848, cho w literaturze nowe tendencje realistyczne pojawiy si ju wczeniej, w latach trzydziestych. Wydarzenia w Europie 1789 wybuch rewolucji we Francji 1804 Napoleon Bonaparte cesarzem Francuzw 1812 klska wyprawy Napoleona na Rosj 1815 ustalenie nowego adu w Europie na kongresie wiedeskim 1821 wybuch powstania greckiego przeciwko Turkom 1825 powstanie dekabrystw w Rosji 1830 rewolucja lipcowa we Francji 1830 rewolucja belgijska 1837 wstpienie na tron Wielkiej Brytanii i Irlandii krlowej Wiktorii 18481849 Wiosna Ludw w Europie Wydarzenia w Polsce 1795 III rozbir Polski 1797 powstanie we Woszech Legionw Dbrowskiego 1807 utworzenie Ksistwa Warszawskiego 1815 postanowienia kongresu wiedeskiego, na ktrym ustanowiono nowy ad po klsce Napoleona: zamiast Ksistwa Warszawskiego powstao podlege Rosji Krlestwo Polskie 1818 wydanie rozprawy Tadeusza Brodziskiego O klasycznoci i romantycznoci, tudzie o duchu poezji polskiej 1822 wydanie Ballad i romansw Adama Mickiewicza umowny pocztek romantyzmu polskiego. 1830 wybuch powstania listopadowego Po 1831 r. Wielka Emigracja 1863 wybuch powstania styczniowego umowny koniec polskiego romantyzmu

Ze wzgldu na sytuacj polityczn hasa romantyzmu w kulturze polskiej duej zachoway ywotno, a epoka okazaa si jedn z najwaniejszych dla Polakw. Utrata niepodlegoci sprawia, e duo silniej brzmiay hasa wolnoci, buntu, spoecznej misji poety i poezji. Polski romantyzm czy w sobie typowe europejskie tendencje z cechami charakterystycznymi tylko dla siebie, a wynikajcymi z historycznych realiw. Jednym z wanych tematw polskiej literatury romantycznej s dowiadczenia i przeycia emigranta, wdrowca, pielgrzyma. Historia zmusia wielu Polakw do opuszczenia rodzinnego kraju. O powrocie do ojczyzny marzyli legionici Dbrowskiego (z ziemi woskiej do Polski), a pniej marzyy te liczne rzesze zesacw i emigrantw po powstaniu listopadowym. Poza krajem przymusowo przebywali zesacy. Po trzecim rozbiorze Polski, a zwaszcza po klsce powstania listopadowego, tysice polskich patriotw wywieziono na Sybir. Wywzki na Syberi, czekajce na winiw kibitki opisuje midzy innymi Adam Mickiewicz w Dziadw czci III. Po upadku powstania listopadowego, uciekajc przed represjami ze strony zaborcy, na Zachd ruszya grupa prawie dziesiciu tysicy Polakw. Ten jeden z najwikszych ruchw emigracyjnych wczesnej Europy zosta nazwany Wielk Emigracj. Pocztkowo uchodcy przyjmowani byli z entuzjazmem jako rycerze wolnoci, jednak pniej dowiadczali niechci i niedostatku. Wikszo z nich osiada we Francji, gdzie najwczeniej zaczo si rozwija emigracyjne ycie polityczne. Zacieke spory polityczne emigrantw miay wpyw take na literatur epoki. Preromantyzm Ju w latach siedemdziesitych XVIIIw. przed romantycznym przeomem, mona dostrzec w kulturze bunt przeciwko owieceniowemu racjonalizmowi i klasycyzmowi. Okralamy to jako preromantyzm. Wiza si on z rozwojem sentymentalizmu i oznacza zwrot ku uczuciowoci i zainteresowanie si natur. Romantyzm rozwin si najwczeniej w Niemczech i Anglii i z tych wanie krajw wywodzi si wielu wybitnych twrcw epoki. Literatura zwrcia si w stron ludzkich emocji oraz indywidualizmu w przekonaniu, e owieceniowe postrzeganie wiata nie tumaczy wielu zjawisk zachodzcych w rzeczywistoci. Preromantyzm przynis take zainteresowanie histori (gwnie redniowieczem) i twrczoci Szekspira. Powstaway nowe formy i gatunki literackie, np. powie gotycka. Rozwj preromantyzmu niemieckiego wie si z twrczoci poetw spod znaku Sturm und Drang (burza i napr). Stworzyli go poeci, ktrzy wyroli w tradycji klasycystycznej, ale zaczli buntowa si przeciw racjonalistycznej filozofii. Sturm und Drang Friedrich Maximilian von Klinger Cierpienia modego Wertera Johann Wolfgang von Goethe Zbjcy Friedrich von Schiller

Portret romantyka Mona powiedzie, e romantyk, to buntownik gloryfikujcy wolno i sprzeciwiajcy si wszelkiej niewoli spoecznej, narodowej, a take niewoli konwenansw towarzyskich i obyczajowych, niewoli regu i zasad obowizujcych w kulturze i literaturze. Bohaterowie dziel tej epoki to zazwyczaj nonkonformici, ludzie nie godzcy si na niesprawiedliwoci wiata. Z reguy s ludmi modymi wedle romantykw tylko oni mog doprowadzi do zmiany wiata, zlikwidowa krpujc go niewol . Romantyczni artyci take gosili potrzeb wolnoci i odrzucali klasycystyczne zasady ograniczajce swobod twrcy. wiatopogld romantykw Romantycy odrzucili owieceniowy racjonalizm, powrcili do idealizmu i mistycyzmu. Gosili prymat wiary, uczucia i intuicji w poznawaniu wiata. W tym okresie wiat postrzegano jako jedno skadajc si z dwch czci: wiata materialnego, ktry mona pozna rozumem i zmysami, oraz wiata duchowego, ktrego za porednictwem zmysw nie da si pozna. Przy tym, zgodnie z pogldami spirytualistw, wiat materialny uwaano za wtrny wobec wiata ducha. Dla reprezentantw nowej epoki wane byy uczucia, a take intuicja, wiara, przeczucia i instynkty. To one wanie stanowiy dopenienie racjonalnych narzdzi poznawczych, gdy pozwalay dotrze do obszarw, do ktrych intelekt nie mia dostpu. Romantycy dostrzegali dualizm wiata traktowanego jako jedno skadajc si z wielu sprzecznoci (antynomii), takich jak: duch i materia, uczucie i rozum, dobro i zo, jednostka i zbiorowo. Metafizyka dzia filozofii zajmujcy si rozwaaniem podstawowych zasad dotyczcych istnienia; take nauka o tym, co jako niematerialne nie podlega poznaniu za pomoc zmysw. Historiozofia filozofia historii, rozwaania filozoficzne na temat sensu historii, praw, ktre ni rzdza, przyczyn i skutkw procesw dziejowych. Prowidencjalizm pogld historiozoficzny zakadajcy, e historia jest realizacj planw Boga. Indywidualizm Myliciele romantyzmu pojmowali czowieka jako byt osobny, niepowtarzalny, niepodobny do innych. Romantycy ukazywali bohaterw wyjtkowych, buntownikw lub odrzuconych przez spoeczestwo, geniuszy, prorokw. Ich los by zwykle tragiczny, jednak odgryway one niezwykle wane role : przyczyniay si do rozwoju ludzkoci, wytyczay nowe horyzonty, przekraczay granice poznania i byy si napdow dziejw. Bohater utworw czsto ponosi klsk, nie realizowa swoich celw, np.: Kochanek dy do harmonii dusz z ukochan, ale w ziemskim yciu byo to niemoliwe, Poeta by niezrozumiany przez wspczesnych, Nowe idee byy przez nich odrzucane. To cierpienie i odrzucenie mogo by bodcem dodajcym si do ycia, lub, gdy stawao si nie do zniesienia, romantycy szukali wybawienia w samobjczej mierci.

Natura Natura wyraaa istot romantycznej filozofii, traktujcej wiat jako jedno materii i ducha. W przyrodzie widziano to co pierwotne, czyste, absolutne. Romantykw fascynowaa moc przyrody. Romantycy podkrelali duchow wi czc ludzi z natur Romantycy postrzegali natur w szczeglny sposb. Bya, wedug nich, obdarzona dusz, moga czu i dziaa, a wic take zagraa ludziom. Zmienna i pena tajemnic, bya take w przeciwiestwie do wytworw czowieka wieczna. Jednoczenie twrcy romantyzmu podkrelali jedno ludzi i natury, bdcych czstkami tego samego kosmosu. Dziki temu, jak sdzili, poznawanie przyrody pozwalao czowiekowi na lepsze zrozumienie samego siebie. Panteizm koncepcja filozoficzna, wedug ktrej Bg i przyroda stanowi jedno. Bardzo popularne w romantyzmie podre morskie daway ludziom moliwo poczucia, e uczestnicz w nieskoczonoci i wiecznoci. Ogrom morza pogbia jednoczenie poczucie osamotnienia, uwiadamia czowiekowi krucho jego ycia i wielko wiata, w ktrym on sam jest tylko prochem. Cechy charakterystyczne dla romantycznych przedstawie natury to: nastrj tajemniczoci i grozy noc, las, wiatr, Wrona gdzieniegdzie kracze I puchaj puchacze. (Lilie Mickiewicza) natura oywiona elementy fantastyczne: rusaki, upiory, widma Historia Romantycy interesowali si przeszoci. Antyczne ruiny, redniowieczne zamki i kocioy czsto byway tem albo te tematem ich utworw. Historia bya take przedmiotem gbszej refleksji. Starano si okreli prawa rzdzce porzdkiem dziejw i dziki temu wytumaczy problemy teraniejszoci. Za pomoc odwoa do przeszoci romantycy przedstawiali take problemy wspczesnoci. W Konradzie Wallenrodzie Adam Mickiewicz zastosowa tzw. mask historyczn. Wydarzenia na pozr dotycz redniowiecza, a w rzeczywistoci utwr mwi o sposobach skutecznej walki z zaborcami, co sugeruje zreszt motto utworu. Maska historyczna pomoga Mickiewiczowi zmyli cenzur. Gotycyzm tendencja wystpujca w kulturze drugiej poowy XVIII i pocztku XIXw. Zwizana z zainteresowaniem wiekami rednimi. Przejawiaa si w umieszczeniu akcji utworw w redniowieczu czy w scenerii starych zamkw. Zainteresowanie budzia te obyczajowo redniowiecznych rycerzy, wyznawany przez nich system wartoci. Osjanizm zesp tendencji wystpujcych w literaturze na przeomie XVIII i XIXw. Ich rdem byy Pieni Osjana cykl rzekomo autentycznych pieni celtyckich, opublikowanych w latach 1760 1763 przez Jamesa Macphersona Tytuowy Osjan stary, niewidomy krl opowiada w nich o walkach Celtw w obronie wolnoci. Pniej okazao si, e Macpherson sam napisa Pieni Osjana, ale nie zmniejszyo to popularnoci utworu. Romantycy znaleli w nim to, co lubili wolno, histori, duchy, egzotyk, dzik przyrod.

Nard. Nowoytna idea narodu powstaa wanie w romantyzmie i ma zwizek z jednej strony z rewolucj francusk i dziaaniami napoleona, z drugiej za strony z koncepcjami filozofw niemieckich. Sukces rewolucji francuskiej dowid, e nard zwany wwczas czsto ludem moe by wadc dziejw. Wnioski z tego wycign Napoleon, ktry ogosi si cesarzem Francuzw (nie Francji!). Niektrzy myliciele niemieccy uznali, e tym co ustanawia nard, s ziemie przodkw, dziedzictwo krwi i wsplna przeszo, a niektrzy wierzyli, e jest ona wsplnot ustanowion przez Boga. W polskim romantyzmie koncepcja narodu jako podmiotu historii i zbiorowoci stworzonej przez Boga bya szczeglnie wana, poniewa nie istniao pastwo polskie. Zachowanie wartoci narodowych dawao wic nadziej na przetrwanie narodu. Ludowo W epoce romantyzmu nastpia nobilitacja tego, co ludowe. Dla artystw romantycznych ludowe wierzenia czy legendy nie byy zabobonami, lecz rdem inspiracji. Dostrzegano w obyczajach i kulturze wiele prawd i wskaza moralnych Twrcy cenili te naturalno i prostot. Pisarze romantyczni odwoywali si czsto do ludowych wierze, legend, obyczajw. Na przykad Mickiewicz nawiza w swoim dramacie Dziady do starego pogaskiego obrzdu. Take ballady tego poety, jak choby Lilie, wite czy witezianka, wziy swj pocztek z ludowych opowieci. W utworach romantycznych pojawiaj si czsto postacie z ludu: strzelec, prosta dziewczyna, pustelnik. W swojej twrczoci romantycy nawizywali do formy pieni ludowej i ballady, a do jzyka swych utworw wprowadzali elementy gwary. Naladowali take styl ludowy, ktry wyrniaj zrytmizowane powtrzenia, powizanie opisu uczu bohatera z obrazami natury. Jedn z przyczyn fascynacji ludowoci byo przewiadczenie, e lud jako nieskaony racjonalizmem jest bliszy rozumienia zasad rzdzcych wiatem. Romantycy chtnie przejli ludowe pogldy na wiat, zgodnie z ktrymi to, co materialne, czy si z tym, co duchowe std tak czsto pojawiaj si w ich utworach syreny, witezianki, duchy zmarych. Ludowe korzenie ma take romantyczne spojrzenie na przyrod. Ojczyzna Polscy emigranci, ktrzy z powodw politycznych nie mogli wrci do Polski, idealizowali j we wspomnieniach, widzc w niej raj. Taki obraz przeciwstawiano wielkim miastom Zachodu, midzy innymi Paryowi i Londynowi, widzc nich wspaniao pozorn, zepsucie obyczajw i tryumf pienidza. Mona jednak take znale przede wszystkim w twrczoci Sowackiego i Norwida inny obraz ojczyzny: kraju ludzi niedojrzaych, ktliwych, niezdolnych do wsplnego, rozsdnego dziaanie, zapnionych cywilizacyjnie. Orientalizm Romantykw fascynowao to, co niezwyke, zaskakujce, egzotyczne. Std ich zainteresowanie kultur Wschodu, odmiennymi obyczajami, take dzik wschodni przyrod. Orient by dla artystw romantycznych wanym rdem inspiracji. W ich dzieach mona odnale duo orientalnych odwoa, zwaszcza do kultury arabskiej. W polskiej kulturze pierwszej poowy XIX w. widoczne s wpywy Orientu. Po czci wynikay one z romantycznej mody, ale w pewnym stopniu take z naturalnego obcowania z kultur Wschodu na kresach dawnej Rzeczypospolitej. Z tego te powodu polski orientalizm to raczej wpywy tureckie i tatarskie, w niewielkim stopniu chiskie czy indyjskie.

Charakterystyka postaw romantycznych: Bajronizm postawa yciowa wzorowana na bohaterach stworzonych przez Georgea Byrona i na nim samym samotny indywidualista, niezrozumiany przez tum, dumny, tajemniczy nikt do koca nigdy nie pozna jego imienia czy przeszoci. Skcony ze wiatem, buntownik przeciwko zastanym formom. Ale jest aktywny walczy o ideay, szczcie osobiste, mci si. Jego jedyn saboci jest kobieta, ktr kocha. Dla niej waha si: zabi, czy podepta prawa. Mimo zemsty przegrywa, umiera samotnie. Werteryzm postawa na wzr bohatera Geothego Wertera. Nadwraliwiec odczuwajcy Weltschmerz (bl istnienia), nieszczliwie zakochany. Nieprzystosowany do ycia, buntuje si przeciw normom spoecznym. Ukojenie znajduje w obcowaniu z natur, ale nie na tyle by rozczarowanie wiatem nie popchno go do samobjstwa. Walenrodyzm postawa stworzona przez Adama Mickiewicza. Bohater, walczc za suszn ide, postpuje nieetycznie, jest spiskowcem, zdrajc, sabotayst. To posta aktywna. Nie jest saby to on inicjuje dziaania. Tragiczny mimo mioci ukochanej historia nie pozwala mu by z ni w szczciu i spokoju, swoje ycie powica sprawie i przegrywa na niwie osobistej. Bohater Faustowski czowiek, ktry dy do osignicia peni wiedzy i odrzuca wszelkie przeszkody stojce na drodze do realizacji celw. Winkelriedyzm nazwa od imienia szwajcarskiego bohatera narodowego, o ktrym Kordian mwi w swoim monologu na Mont Blanc. Przeciwstawianie si koncepcji biernego cierpienia. Jeli trzeba naley powici wasne ycie. Wedug Sowackiego lepsza jest klska ni brak dziaania, ktry sprawia, e ludzie popadaj w marazm i nie potrafi si zmobilizowa do czynu, kiedy jest on konieczny. Inne pojcia Prometeizm sposb postpowania, ktrego celem powinno by dobro narodu czy ludzkoci. Gotowo do walki o prawa ogu, wolno itp., choby przyszo je okupi cierpieniem. Mesjanizm koncepcja historiozoficzna, przyrwnanie mczestwa Polski do mczestwa Chrystusa. Przekonanie, e wybrane jednostki (albo nard) mog zbawi ludzko.

Cechy charakterystyczne romantyzmu w sztukach plastycznych: - bunt przeciw reguom klasycyzmu - nastrojowo, duchowo, uczuciowo - szkicowo, dynamizm kompozycji - kontrast wiatocieniowy - emocje wyraone barw - bogata paleta barw - tematy i motywy: natura, ludowo, egzotyka, historia.

Gatunki literackie romantyzmu: Ballada Gatunek pierwotnie zwizany z muzyk, piewem, o charakterze synkretycznym, czcy elementy liryczne (subiektywno narracji) z epickimi (fabua) i dramatycznymi (elementy dialogowe). Tematem tego typu utworw s wydarzenia niezwyke, zwizane z bohaterami legendarnymi, historycznymi, a take wydarzenia cudowne, fantastyczne. Fabua ballady jest szkicowa, tajemnicza, skupiona najczciej Dramat romantyczny Gatunek dramatu nie przeznaczony do wystawiania w teatrze. - synkretyzm rodzajowy (dialog, opowiadanie, partie liryczne w formie dugich monologw). - Zerwanie z zasad trzech jednoci - Inwersja czasowa - Fabua o lunej kompozycji, sporo lunych epizodw, otwarta kompozycja brak wyranego cigu przyczynowo-skutkowego. - Wydarzenia realistyczne pomieszane z fantastycznymi, tragiczne z humorystycznymi -Bohater romantyczny. -Bohater jest dynamiczny, zmienia si podczas akcji utworu. Poemat dygresyjny Gatunek poezji wierszowanej czcy elementy epickie z lirycznymi (subiektywizacja narracji), silnie nasycony elementami dyskursywnymi. Poemat dygresyjny odznacza si lun, fragmentaryczn kompozycj, jego epizody czy najczciej posta bohatera. Fabua poematu dygresyjnego ma charakter pretekstowy, na jego pierwszym planie istnieje narrator(czsto jako maska autora) snujcy rnorodne dygresje, dowolnie ingerujcy w ksztat fabuy, komentujcy jej bieg, toczcy dialog i swoist gr z czytelnikiem. Narrator traktuje rzeczywisto z ironi, toczy take spory ideowe, snuje refleksje filozoficzne. Powie gotycka Typ powieci, geneza tego gatunku jest zwizana ze zwrotem artystw romantycznych ku przeszoci, zwaszcza redniowiecznej. Akcja utworw toczy si w gotyckich zamkach, opactwach. Towarzyszy jej atmosfera tajemnicy, mroczna sceneria i nastrj grozy. Bohaterowie przewanie zostaj uwikanie w liczne intrygi niemale o charakterze sensacyjnym. Powie historyczna Gatunek epicki, ktrego istot jest obecno historycznej relacji wtkw fikcyjnych. W ten sposb artyci pragnli oywi opowie o dawnych czasach, opisa je w taki sposb, aby przed czytelnikiem pojawiay si obrazy z przeszoci ywe i prawdopodobne w swojej obyczajowoci i psychologii. Romantyczna powie historyczna to dzieo, w ktrym czu tchnienie emocji w historii. Powie poetycka Gatunek poezji narracyjnej (wierszowanej) o charakterze synkretycznym, czcy elementy epickie, liryczne (subiektywizacja narracji) i dramatyczne. Fabua powieci poetyckiej posiada konstrukcj fragmentaryczn (czsto nie respektuje praw chronologii), du rol odgrywa w niej tajemniczo, niedopowiedzenie i nastrj, w jej centrum znajduje si wydarzenie dramatyczne (bd cig skumulowanych wydarze tego typu). W powieci poetyckiej dochodzi do redukcji dystansu midzy narratorem a bohaterem (czsto mask autora), ktrego los jest nie tylko opowiadany, ale i komentowany, a take miedzy narratorem a czytelnikiem narrator prowadzi z nim dialog, odsania swoje myli, uczucia, przeycia.

Epistolografia Dzia pimiennictwa obejmujcy twrczo listown; w wszym znaczeniu sztuka pisania listw. Wrd listw wyrni mona prywatne, nie przeznaczone dla czytelnikw postronnych, oraz publiczne, na przykad listy otwarte. Gawda szlachecka Wystpujcy tylko w literaturze polskiej gatunek literacki, ktry wie si z kultur szlacheck. Obejmuje opowiadania o lunej kompozycji, pene dygresji, powtrze, zwrotw do suchaczy. Na plan pierwszy wysuwa si w nich narrator sarmacki gawdziarz, mwicy o swoich przodkach. Antyk w romantyzmie -Romantyczny motyw artysty ponad tumem ma antyczne korzenie. redniowiecze w romantyzmie -Zafascynowanie mrokami redniowiecza, zamkami, rycerzami, krlami, histori, legendami. Barok w romantyzmie -Mickiewicz i Sowacki zachwycali si patriotyczno-religijn poezj konfederacji barskiej. -Mickiewicz Sarmatw przedstawi nostalgicznie. Sowacki widzia i wylicza ich wady. Romantyzm w pozytywizmie -Zoony stosunek: negacja walki zbrojnej, mioci, irracjonalnoci, wyobcowania artysty, kult polegych powstacw, wieszczw, zachwyt nad natur Romantyzm w Modej Polsce -Epoka ta w peni korzystaa z dorobku romantykw; kultu sztuki, indywidualizm, samotno i niezrozumienie artysty przez tum, nastrojowe smutki, melancholia. -Zafascynowanie twrczoci Norwida, mistycyzmem Sowackiego, kult Mickiewicza. Romantyzm w dwudziestoleciu -Zajmowano si sprawami w myl hasa Ojczyzna moja wolna, wolna wic zrzucam z ramion paszcz Konrada(Sonimski). -Boy-eliski sta si rzecznikiem odbrzawiania ideaw, ukazywania ludzi wielkich z ich wadami i bdami Romantyzm w czasie wojny -Podobiestwo tematyki: patriotyzm, obowizki wzgldem ojczyzny, kategorii wolnoci, powicenia, ofiary, moralnoci. -Rewolucja socjalistyczna w rodkach wyrazu odwoywaa si do romantycznego nurtu rewolucyjnego, buntu zwaszcza do poetw krajowych. -W pniejszych czasach w Sowackiego i Mickiewicza eliminowano mistycyzm i towianizm. Cenzura usuwaa i niechtnie dopuszczaa do druku wszelkie antyrosyjskie nawizania -Trans-Atlantyk Gombrowicza to polemika z mitami narodowymi, zwaszcza tymi generowanymi przez Pana Tadeusza. -Instytut Literacki w 1946r. wyda Ksigi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego z przedmow Herlinga-Grudziskiego splne dowiadczenie emigracji Romantyzm w PRL-u - Zniewolenie, bunt, walka o niepodlego, powizanie patriotyzmu z religi, wyrany podzia na dobro i zo proweniencja romantyczna.

Johann Wolfgang Goethe Krl olszyn Utwr ten jest wietnym przykadem romantycznego postrzegania wiata. Jak na ballad przystao, ma akcj: oto przez las pdzi jedziec trzymajc w ramionach umierajcego syna. Nie zdy dowie go do celu, ale nie to jest istotne. Wane jest widzenie wiara zupenie inne w przypadku ojca i syna. Ojciec kieruje si rozumem i wiadectwem zmysw: widzi noc, las, mg. Dziecko widzi wicej: wiat i posta krla olszyn. Kto ma racj? Ot wedug romantykw s to wizje rwnoprawne, wiat tworz dwie rzeczywistoci: naturalna i duchowa. Utwr mona odczyta jako dyskusj racjonalisty z romantykiem. Cierpienia modego Wertera Johann Wolfgang Goethe. 1. Kim jest Werter we wasnym mniemaniu? Artyst, przez to czowiekiem wybitnie wraliwym, dostrzegajcym wicej ni przecitni ludzie. 2. Dlaczego wrd lektur Wertera znalaz si Homer, a potem pieni Osjana? Homer Wertera uspokaja, lecz gdy po zaamaniu si jego wewntrznego spokoju Werter zmienia si z klasyka w nieszczliwego romantyka, to w pieniach Osjana znajduje uczucia odzwierciedlajce jego gniew, smutek, bl i niepokj. 3. Jacy ludzie s Werterowi szczeglnie bliscy? Werter ceni ludzi szczerych, prostych, naturalnych, dlatego szczeglnie bliscy s mu: dzieci, parobek, matka i szaleniec, ktrzy sw naturalnoci zyskuj sympati Wertera. 4. Kto budzi w nim gniew i odraz? Arystokracja jako spoeczno sztuczna, w masce konwenansw, pyszna, dumna i leniwa W pniejszym czasie Albert w przeciwiestwie do Wertera jest spokojny, opanowany, zachowuje dystans. Poza tym, to on odbiera Werterowi Lott, jest dla Wertera wrogiem i przeszkod. 5. Jaki jest jego stosunek do wyksztacenia, wiedzy, rozumu? Werter ceni rozum, jest czowiekiem wyksztaconym, oczytanym, ale wyznaje prymat uczu nad rozumem. 6. Jakie znaczenie nadaje sowom serce i natura? Werter w naturze znajduje ukojenie, kontakt z przyrod go wycisza i pomaga odnale samego siebie. Werter zamiast patrze rozumem, patrzy na wiat przez pryzmat serca, jest impulsywny i uczuciowy. Serce to te synonim duszy, a j uwaa za przeznaczon i stworzon dla Lotty, wierzy, e jeli nie moe by z Lott tu, na ziemi, to ich serca na pewno pocz si po mierci. 7. Czym jest wg niego mio? Sensem i celem ycia. Mio niespeniona, nieszczliwa staje si jego trucizn i przyczyn mierci. 8. Dlaczego popenia samobjstwo? Nie mogc rozwiza swojego dylematu miosnego Werter postanawia wyjecha, pozostawiajc Lott i Alberta, pozwala aby nic nie mcio ich szczcia. Nic jednaj nie pomaga na tkwice w nim oraz nawarstwiajce si problemy, popada w depresj. W pisanych przez siebie listach coraz silniej ujawnia depresyjne nastroje, nie jest zdolny do przerwania owego stanu, ktry doprowadza go w kocu do samobjstwa. Na biurku Wertera znaleziono otwart ksik, ktr musia czyta w ostatnich chwilach swojego ycia. Bya to Emilia Galotti G.E.Lessinga, w ktrej autor przedstawi bezsilno mieszczastwa wobec wadzy i bezprawia szlacheckiego. Tytuowa bohaterka wraz z ojcem, by zachowa godno osobist i nie ugi si przez daniami ksicia, popeniaj samobjstwo.

Mona wic sdzi, e zwizek Wertera (upokorzenie go podczas wizyty u ksicia, ponienie go ze wzgldu na mieszczaskie pochodzenie) z bohaterk tej ksiki take mg mie zwizek z tym dramatycznym krokiem, jakim byo odebranie sobie ycia. George Gordon Byron - Giaur W tym utworze Byron przedstawi pikn mio zniszczon przez okrutne prawa, ale silniejsz ni mier. Giaur, tajemniczy przybysz z Wenecji, pokocha pikn Leil, nalec do haremu Hassana. Gdy ten kaza utopi wiaroomn naonic, Giaur zabi go, a po dopenieniu zemsty zamkn si w klasztorze. Na ou mierci bohater mwi do spowiednika: Kochaem, Ojcze o, nie ubstwiaem Lecz to s sowa, sowo czsto kamie Ja mio moj czynem pokazaem [].

Adam Mickiewicz (1798-1855) 24 grudzie 1798 w Zosiu koo Nowogrdka na dawnych ziemiach litewskich, przyszed na wiat Adam Mickiewicz. 1811 zaklada Towarzystwo Filomatw i Filaretw 1815-1819 A.M. udaje si na studia filologiczno-historyczne do Wilna. Jednym z jego profesorw by Joachim Lelewel. 1819-1823 pracuje jako nauczyciel w Kownie 1820 Oda do modoci 1821 Ukochana Adama, Maria Wereszczakwna wychodzi za m, za Wawrzyca Puttkamera. Maria pozostaa jedynie w jego utworach Maryl uosabiajc romantyczny idea mioci. 1822 Ballady i romanse 1823 Dziady cz. II i IV; Grayna 1823 po wykryciu organizacji filomackich wadze carskie osadziy Mickiewicza w zamienionym na wizienie klasztorze bazylianw w Wilnie. 1824 skazano go na osiedlenie si w gbi Rosji. Z Wilna wyjecha do Petersburga, nastpnie do Odessy i Moskwy. Tu zetkn si z rosyjskim yciem literackim oraz dziaalnoci spiskow. Bywa w salonach rosyjskiej elity intelektualnej , gdzie zasyn jako wybitny improwizator. Odby take wycieczk na Krym. 1826 Sonety odeskie i krymskie 1828 Konrad Wallenrod 1829 udaje mu si opuci Rosj. Odwiedza Hamburg, Berlin, Drezno, Prag, Weimar (spotyka si tam z Goethem), Bonn, Wenecj, Rzym, Neapol, Genew. 1830 docieraj do niego wieci o wybuchu powstania w Warszawie. 1831 prbowa przyczy si do powstania, dotar do Wielkopolski, jednak wobec wyranych oznak zbliajcej si klski zrezygnowa. Pozosta w Wielkopolsce do 1832. 1831 mier pukownika, Nocleg, Reduta Ordona Wielka Emigracja 1832 III cz Dziadw, napisana w Drenie Ustp Do przyjaci moskali Ksigi narodu polskiego Ksigi pielgrzymstwa polskiego 1833 Pan Tadeusz Zdania i uwagi 1834 lub z crk polskiej pianistki Marii Szymanowskiej Celin, ktra urodzia mu szecioro dzieci. 1839 Gdy tu mj trup Nad wod wielk i czyst Snu mios Polay si zy 1840 obj stanowisko w College de France w Paryu. Jego dziaalno profesorska zostaa przez wadze francuskie zawieszona za propagowanie antymonarchistycznych idei.

1848 w czasie Wiosny Ludw uda si do Rzymu organizowa Legion Polski. 26 listopad 1855 umiera podczas podry do Konstantynopola. Mio: Mickiewicz musia si rozsta z ukochan Maryl Wereszczakwn. Pniej, w Rzymie przey kolejne rozczarowanie: nie mg si oeni z Henriett Ew Ankwiczwn. To wanie jej imi nada pniej ukochanej Jacka Soplicy w Panu Tadeuszu. Zawarte w 1834r maestwo z Celin Szymanowsk okazao si niestety nieszczliwe. Oda do modoci Utwr ten powsta w 1820 roku w Kownie. Wyrs z atmosfery wileskiego ycia studenckiego i organizacji filomackich. Byskawicznie sta si wierszem manifestem, realizacj programu modych, hymnem modziey romantycznej. Utwr ten jest apostrof do modoci, ktrej poeta przypisuje wielk si. Ukazuje si ona jako prawdziwa warto, jako bogini zdolna do dokonywania wielkich przemian, jako sia uczu. To wanie modo potrafi przypi skrzyda, wznie ponad ziemi i ukaza wszystko z lotu ptaka. Ju we wstpie utworu mona odczyta pragnienie lotu, wzniesienia si ponad ziemi. Taki lot dokonuje si w wyobrani poety. Ziemia widziana z lotu ptaka okazuje si by okryta ciemnoci, za na jej powierzchni samolubny, samotny w swoim egoizmie paz w skorupie najprawdopodobniej jest to metaforyczne przedstawienie starych klasykw. Jednak nad t smutn planet wida jutrzenk, ktra oznacza zmiany modo i romantyzm. Jest to wiersz tkwicy jeszcze w klasycyzmie, ale ju zapowiadajcy romantyzm, ktry pen moc objawi si dopiero w pierwszym tomie Ballad i romansw w 1822r. Odzwierciadla to ju sam tytu utworu: oda jest gatunkiem, ktry stosowao wielu twrcw epoki klasycyzmu, ale aden z nich nie poczy z modoci.Typowo klasycystyczne s odwoania do mitologii, przywoanie antycznych bohaterw. Podobnie jest choby z odwoaniem si do zbiorowoci, owieceniowego utylitaryzmu, tak silnie akcentowane w wierszu. Poeta mwi: pokonaj zmysy i rozum, gdy sia modoci jest ponad nimi. Utwr zakoczony jest optymistyczn wizj jestemy wiadkami chwili, gdy wiat rzeczy stan na zrbie czyli zaczyna istnie od pocztku. Oda do modoci pena jest entuzjazmu, modzieczej energii i yciowego optymizmu. Jednak oprcz wiary w si modoci zawiera ona rwnie niech wobec staroci, ktra oznacza tu moe bierno, egoizm, klasycyzm. Staa si ona elaznym utworem polskiej literatury, gdy wielu pniejszych twrcw nawizywao do niej w swojej twrczoci. Jest ona utworem adekwatnym nie tylko do tematyki postrzegania modoci w literaturze, ale rwnie ideaw romantycznych, ktre odrzucaj realizm i rozsdek, rozum i wiedz na rzecz wiary w si uczu. Wany cytat: Tam sigaj gdzie wzrok nie siga/am, czego rozum nie zamie.

Romantyczno Jest to utwr ze zbioru Ballad i romansw 1822r. Zawarta jest w nim wyrana polemika z przedstawicielami wileskiego klasycyzmu. Poeta przeciwstawia szkieku i oku mdrca, czyli racjonalistycznej postawie wobec rzeczywistoci, dziewczyn, ktra wierzy, e nawiedza j jej zmary kochanek. Po stronie Karusi stoi prosty lud. Take sam podmiot liryczny stawia wiar ponad rozum. Umys nie pozwala bowiem pozna caego bogactwa rzeczywistoci. Charakterystyczna dla wiersza jest ludowo, typowa dla caej poezji romantycznej, a zwaszcza wczesnych utworw Mickiewicza . A take atmosfera niezwykoci, cudownoci, wiara w duchy i mio przekraczajca granic ycia i mierci. Utwr ten jest wierszem programowym epoki. Ma pokazywa, czym jest wiatopogld romantyczny i czym si rni od racjonalnego programu literatury owieceniowej. Wane jest koczce t romantyczn histori przesanie wiersza: Miej serce i patrzaj w serce. Inny wany cytat: Czucie i wiara silniej mwi do mnie/ ni mdrca szkieko i oko. witezianka Utwr ten opowiada histori dwojga zakochanych w sobie osb, ktre widuj si kadego wieczora. Na ich temat nie wiemy zbyt wiele. Mody mczyzna jest strzelcem, o dziewczynie natomiast sam autor przyznaje, e wie niewiele. Brzegami sinej witezi wody Id przy wietle ksiyca. Ona mu z kosza daje maliny, (nawizanie do konwencji sentymentalnej) A on jej kwiatki do wianka;() Pod tym si widz modrzewiem. Mody strzelec obiecywa dziewczynie mio i wierno, skada jej miosne przysigi, chcia j polubi i by z ni na zawsze. Poprosi nawet ukochan, o ktrej na pocztku nic nie wiedzia, kim jest, skd pochodzi, aby z nim zamieszkaa. W odpowiedzi na jego prob dziewczyna wyznaa mu, i nie jest pewna staoci jego uczu. Strzelec jednak wci zapewnia o swojej wiernoci. "Dochowaj, strzelcze, to moja rada: Bo kto przysig naruszy, Ach, biada jemu, za ycia biada! I biada jego zej duszy!" Dziewczyna ostrzega modzieca przed niedotrzymaniem przez niego przysigi. Dziewczyna, cigle nie wierzc sowom mczyzny, postanawia wystawi go na prb i sprawdzi tym samym, czy by z ni szczery. W rzeczywistoci jest ona nimf wodn z jeziora wite i wanie pod t postaci zaczyna kusi strzelca, chcc sprawdzi, czy dotrzyma danego jej sowa. w strzelec bka si szukajc ukochanej i wanie wtedy jego oczom ukazuje si pikna nimfa. Bdc namawianym do miosnych igraszek, w kocu popenia grzech niewiernoci w stosunku do swej ukochanej. Rzuca si w wody jeziora i dopiero gdy by na jego rodku, dostatecznie blisko, aby dokadnie dojrze nimf, rozpoznaje w niej sw ukochan. Zdradzona i zraniona kochanka przepowiada mu kar, ktra go spotka za niedotrzymanie przysigi. Za niewierno ukarany ma by mierci fizyczn oraz wiecznym potpieniem. Zostaje przemieniony w modrzew stojcy nad brzegiem jeziora, ktremu zapisane jest, i bdzie jcza z alu i tsknoty za utraconym szczciem. Gwn myl utworu stanowi wiara w nieuchronno kary, ktra naley si wszystkim za zamanie danego sowa Narrator ze witezianki reprezentuje spojrzenie bliskie romantycznemu, wraliwe na pikno natury oraz otwarte na tajemniczo, jaka si w niej kryje. Jego spojrzenie pada zarwno na rzeczy proste, jak i tajemnicze, wymagajce gbszego poznania. W miar nastpujcych po sobie kolejnych

zdarze w utworze zmienia si take atmosfera widzenia wiata. Ta cecha wystpuje jedynie w tym utworze. Lilije Tematem ballady s przede wszystkim uczucia i myli, ktre towarzysz mobjczyni, od chwili zabicia swego ma a do momentu, gdy nieboszczyk powstaje z grobu i porywa j. M, powracajcy razem ze swoimi dwoma brami z wojny, chcia szybciej spotka si ze swoj on, dlatego te wyprzedzi braci i jako pierwszy przyby w okolice swego domu. Bohaterka utworu zabia maonka, gdy nie chciaa, aby ten dowiedzia si o jej niewiernoci, jakiej dopucia si w czasie jego nieobecnoci (Zbrodnia to niesychana, pani zabija pana). Po dokonaniu zbrodni potajemnie zakopaa ciao, za na grobie zasadzia lilie. Jednak wyrzuty sumienia nie przestaway j drczy, dlatego postanowia uda si do pustelnika, wyzna mu swoj win i otrzyma rozgrzeszenie. Pragnienie otrzymania przez ni pokuty wynikao ze strachu przed kar wieczn. Starzec zapewni j, i moe by spokojna, gdy zbrodnia nie wyjdzie na jaw Przybyli do wdowy bracia zmarego szybko pogodzili si ze mierci jej ma i przestali go wyczekiwa. W zamian sami zaczli ubiega si o rk swej bratowej. Ona natomiast nie wiedziaa, ktrego z zakochanych w niej braci ma wybra. Dlatego raz jeszcze udaa si do pustelnika, aby i tym razem poprosi go o rad. Starzec zdradzi wdowie, i moe wskrzesi jej zmarego ma, jednak bohaterka nie godzi si na to, gdy wci jest drczona wyrzutami sumienia (Cho m zgin od roku, Ja go wskrzesz dzi jeszcze.) Zatem pustelnik doradza jej, aby obydwaj bracia w dniu lubu upletli wianki z wybranych przez siebie kwiatw i zoyli je na otarzu. Ten z mczyzn, ktrego wianek wybierze, zostanie jej mem. Gdy wdowa wybraa jeden z nich, midzy brami doszo do ktni. Nie wiedzieli, e zrywali lilie z grobu swego zmarego brata, beszczeszczc tym samym jego pami. W czasie owej ktni w drzwiach cerkwi pojawia si widmo zamordowanego ma, ktry sprawiedliwie karze zbrodniarzy. Caa kaplica razem z niewiern on i brami zdrajcami zapada si pod ziemi, za na jej gruzach rosn lilie. W utworze tym wyranie obserwujemy problem winy i kary, tak jak w Makbecie Szekspira. Tam rwnie jeden zy uczynek by zarazem zacztkiem kolejnego. Wynika z tego, i nie ma zbrodni doskonaej, takiej, ktra nigdy nie wyszaby na wiato dzienne i za ktr udaoby si unikn odpowiedzialnoci. Historia przedstawiona przez autora pokazuje, i istniej surowe zasady moralne, za przekroczenie ktrych grozi surowa kara Nie masz zbrodni bez kary. W procesie karania winnych wan rol w utworze odgrywa natura. Zasadzone przez kobiet na grobie ma lilie miay za zadanie maskowa to, co krya ziemia oraz skrywan przez ni tajemnic zbrodni. Jednoczenie te same lilie stay si dowodem zabjstwa. Przyroda, w zalenoci od tego, w jakiej sytuacji jest bohater, wykazuje szereg rnych tajemniczych znakw. Nawizanie do Makbeta Szekspira, wana rola przyrody, inspiracja ludowym wierzeniem, e nie ma zbrodni bez kary, fantastyka (duchy), elementy historyczne (Historia opisana w tej balladzie dzieje si za czasw Bolesawa miaego. Po powrocie ze swej wyprawy na Kijw wyda rozkaz karania mierci niewiernych on onierzy walczcych z nim na wojnie), tak jak i w witeziance ukaran zbrodni jest niewierno.

wite Ballada ta jest utworem swobodnie nawizujcym do ludowych legend o tajemniczym jeziorze i ma budow trjczonow. W pierwszej czci, posugujc si poetyckimi metaforami i porwnaniami, narrator opisuje urzekajc urod jeziora wite. Pikno przyrody skonstruowane zostao z tajemnicz i pen grozy atmosfer otaczajc to miejsce. Pozornie spokojna i przyjazna natura pokazuje swoje drugie oblicze. Tajemnica jeziora rozbudza ludzk ciekawo. W drugiej czci ballady zostaa opisana wyprawa pana na Puynach, ktry postanowi rozwiza zagadk witezi. W obawie przed skutkami konfrontacji z tajemnymi siami odda si wczeniej pod Bosk opiek oraz sprowadzi ksidza, ktry przeegna, prac pokropi. Ostatnia i najobszerniejsza cz ballady to udramatyzowana opowie wyowionej z wody kobietyducha o historii zatopionego miasta. Crka wadcy witezi Tuhana odkrywa przed zebranymi tajemnic jeziora. W dawnych czasach, kiedy Tuhan pospieszy z pomoc obleganemu w Nowogrodzie przez siy carskie Mendogowi, ruskie wojska napady na wite, w ktrej pozostay jedynie kobiety, starcy i dzieci. Zrozpaczona ksiniczka zacza prosi Stwrc o mier i wtedy Bg zatopi miasto a jego mieszkacw zamieni w kwiaty. Najedcw spotkaa kara, kiedy zaczli zrywa kwiaty spotkaa ich mier. Opowiedziana przez crk Tuhana historia jeziora wite ma znaczenie wieloaspektowe. Odkrywa przed zebranymi wydarzenia historyczne, ukazuje potg si natury, a take stanowi wykadni ludowej moralnoci. Przyroda potrafi sprzyja ludziom, ale take potrafi kara tych, ktrzy popeniaj grzechy i zbrodnie. W swoich dziaaniach jest bezwzgldna i okrutna. Narzdziem kary mog by pikne kwiaty Cechy romantyczne w balladzie wite - Nastrj tajemniczoci i grozy zatopione miasto, o ktrym opowiadaa kobieta, otoczone jest, podobnie jak jezioro, niezwyk atmosfer. Pooone w ciemnym borze, jest tematem legend i opowieci. - Fantastyka miasto zamienione przez Boga na prob ksiniczki w jezioro, ludzie przemienieni w kwiaty, posta tajemniczej kobiety wyaniajcej si z wody. - Przyroda jej bogate opisy s typowe dla epoki romantyzmu; kwiaty, noc, gwiazdy, br, tafla jeziora odgrywaj wan dla caego utworu rol, bowiem tworz atmosfer caej ballady. - Historyzm wadca Litwy Mendog oblegany przez siy carskie (historia Litwy i jej walk z Rusi). Postawa kobiet i mczyzn walczcych z wrogiem wprowadza do utworu element patriotyczny.

Rybka "Rybka" to ballada o zbrodni uwiedzenia. Wiejska dziewczyna, pikna lecz naiwna, zostaa uwiedziona przez modego panicza, ktry obiecywa jej maestwo. Jednak porzuci Krysi i oeni si z kobiet rwnego sobie stanu, bogat ksin. Efektem romansu Krysi z paniczem byo nielubne dziecko. Krysia z rozpaczy utopia si w jeziorze , dziecko pozostawia swemu wiernemu sudze. Gdy ju miaa umrze w odmtach jeziora, przybieg suga z dzieckiem, a ona przypominajc sobie o obowizku matki, zamienia si w rybk, ktra moe przemieni si w syren, aby karmi swoje dziecko. Krysia co ranek i co wieczr wyaniaa si z toni jeziora , przemieniaa w kobiet i karmia niemowl. (ludowe przekonanie o witoci matczynego obowizku wykarmienia niemowlcia) Ktrego dnia nad jeziorem pojawi si pan ze swoj maonk, wic suga zaczai si, z dzieckiem by przeczeka spacer pastwa, i dopiero wtedy da Krysi dziecko do nakarmienia. Pan z on jednak dugo nie wracali. Nad jeziorem znalaz jedynie ubrania i wielki gaz przypominajcy dwa ciaa. Mickiewicz osdza konflikty moralne z ludowego punktu widzenia, solidaryzowa si z poczuciem sprawiedliwoci ludu. Charakterystyczn cech ballad jest wanie ich ludowo, wprowadzony zosta nowy typ bohatera: czowieka pochodzcego z ludu. Mickiewicz ocen konfliktw ludzkich ukaza z ludowego punktu widzenia, sympatia jest po stronie uwiedzionej Rybki. Poeta przedstawi pogldy na temat dobra i za, ukaza, e nie ma zbrodni bez kary, a kara czeka czowieka amicego przysig. Motywy do ballad czerpa Mickiewicz z poda i pieni ludowych. Poeta wypowiedzia si na temat dobra i za, a dyskusja o kodeksach etycznych jest wci aktualna.

Dziady cz. II. Akcja utworu rozgrywa si podczas nocy w Zaduszki, bezporednio przed i po pnocy w opustoszaej kaplicy. Dziady jest to nazwa obrzdu ku czci zmarych obchodzonego za ycia Mickiewicza na wsi. Uroczysto ta siga czasw pogaskich i bya wtedy nazywana uczt koza, ktrej przewodniczy Gularz. Duchowiestwo i ziemiastwo niechtnie patrzyo na kultywowanie pogaskich obyczajw, dlatego wicenie Dziadw odbywao si potajemnie. W II czci Dziadw Adam Mickiewicz zespoli wiat wierze ludowych z problematyk moraln. Problem winy i kary uj w kategoriach pozaziemskich zgodnych z wyobraeniami i surow moralnoci wiejskiej gromady. Zjawy Wina Jzio i Rzia Zbytek sodyczy Zy pan Nie znae litoci panie! Pastereczka Zosia yam na wiecie lecz, ach! Nie dla wiata!. ya we wasnym wiecie, nie zwracaa uwagi na uczucia innych. Zawsze sama jestem Kochanek samobjca Zabi sam siebie

Dziady cz. VI Zdarzenia przedstawione w dramacie rozgrywaj si w burzliwy i deszczowy wieczr zaduszny. Czas akcji obejmuje trzy symboliczne godziny, ktrym odpowiadaj 3 czci opowieci Gustawa. Pierwsza z nich powicona jest mioci Druga rozpaczy Trzecia przestrodze. Czas odmierzany jest tutaj bardzo dokadnie przez bijcy na cianie zegar. Rzecz si dzieje w mieszkaniu unickiego ksidza, na zewntrz panuje burza. Kiedy rozpoczyna si godzina mioci. Gustaw mwi o ksikach, ktre uksztatoway jego wyobraenia o mioci. Bierze do rki Now Heloiz Rousseau i Cierpienia modego Wertera Goethego, nazywajc je ksikami zbjeckimi: Modoci mojej niebo i tortury! One zwichny osad moich skrzyde I wyamay do gry, e ju nie mogem nad d skrci lotu. Lektura ta sprawia, e zacz szuka boskiej kochanki, idealnej mioci. y w sferze marze, nieustannych fantazji, a uczucie, ktre znalaz, uczynio go nieszczliwym.

Kara

nuda i trwoga

Wiecznych godw jestem pastw, szarpie go aroczne ptactwo Maa wody miarka, dwa pszenicy ziarnka: ja nie chc do nieba,/ Ja tylko chc, eby ze mnie/ Prdzej si dusza wywleka Bo kto nie by ni razu czowiekiem, / Temu czowiek nie pomoe

Proba

gorczycy dwa ziarnka

Moliwo odkupienia duszy

Pouczenie dla ywych

Ziarnka gorczycy starczyy za wszystkie odpusty dzieci maj otwart drog do nieba Kto nie dozna goryczy ni razu,/ Ten nie dozna sodyczy w niebie

Niechaj przycign do ziemi,/ Niech poigram chwilk z niemi Odkryto przysze wyroki:/ Jeszcze musisz sama jedyna / Lata z wiatrem przez dwa roki Kto nie dotkn ziemi ni razu,/ Ten nigdy nie moe by w niebie

Ujrze j znowu, pozna si, rozczy/ I com ucierpia, to cierpie co roku,/I jakem skoczy zakoczy. Nie prosi o nic

Teraz zapewne wieczne cierpi kary

Widmo nie daje adnego pouczenia.

Czatyrdah? Milczcy, wielki, potny, obojtny na ludzkie woanie? Wyjtkowy charakter sonetu polega na tym, e ja lirycznym nie jest tu pielgrzym przebywajcy z daleka od ojczyzny, skazany na rozk z ni. Jest nim tubylec Mirza, przewodnik pielgrzyma, mieszkaniec Krymu. Stepy Akermaskie Podmiot liryczny zaczyna dopiero podr. Opisuje swoj jazd przez step, porwnujc j do morskiej podry: step jest suchym oceanem, wz pynie i w trawie jak dka brodzi. W drugiej zwrotce, opisana jest noc na stepie, ktra zaciera wszystkie lady, drogowskazy staj si niewidoczne, a jedynym kierunkowskazem s gwiazdy i ksiyc, dokadnie tak samo jak na morzu. Ukazane jest zagubienie podmiotu w obcym, pustym miejscu, gdzie jest samotny i sam musi sobie poradzi. W pierwszych dwch zwrotkach peno jest metafor, i porwna. W trzeciej i czwartej zwrotce podmiot liryczny skupia si na opisie wrae suchowych. Opisana jest przejmujca cisza, poprzez ktr podmiot zdaje si sysze niesyszalne dla ludzkiego ucha : odlege, niewidoczne dla oczu urawie, koysanie si motyla na dble trawy, lizganie si wa po cice. Podmiot nasuchuje on gosu z Litwy, dopiero po chwili zdaje sobie spraw, e gos ten do niego nie dotrze. Burza Opisany jest tu niszczycielski ywio wody. Rzecz dzieje si na morzu, na statku. Wielki sztorm przeraa ludzi na statku, ktrzy s zdani na ask i nieask morza. Sia przyrody jest tu hiperbolizowana, przez co czowiek wobec potgi natury wydaje si niky i bezradny. Pord wielu przeraonych ludzi jest podrnik, ktry zachowuje spokj. Osoba ta pozostaje bierna i oddaje si rozmylaniom: zazdroci osobom ktre straciy siy do wali o wasne ycie, poniewa aby te siy straci, trzeba je mie; ludziom ktrzy umiej si modli i ludziom, ktrzy maj si z kim egna, maj bliskich. Widok gr ze stepw kozowa Mamy tu do czynienia z dialogiem midzy pielgrzymem a Mirz jego przewodnikiem. Pielgrzym jest zachwycony i zaskoczony wielkoci i potg gr. Ten grski masyw wzbudza w nim zarwno lk jak i zachwyt. Gdy nad grami zachodzi soce, odbijajce si resztki wiata od niegu zalegajcego na szczycie przypominaj ogie. Mirza o grach mwi spokojniej, jednak zarwno w ujciu Pielgrzyma jak i wedle relacji Mirzy Czatyrdah nie jest zwyk gr. Warto zauway, e zarwno wypowied Mirzy: To Czatyrdah, jak i okrzyk Pielgrzyma wykraczaj poza ram klasycznego sonetu, ktry zbudowany jest z czternastu wersw. Bakczysaraj Zawiera do dokadny poetycki opis dawnej stolicy chanw krymskich. Bakczysaraj niegdy ttni yciem i by potny dzi nic ju nie zostao z dawnej wadzy i wielkoci. Roli rosn wewntrz paacu, a po komnatach skacze szaracza. ladem dawnej wietnoci jest fontanna porodku haremu. Ruina paacu skania nadawc wypowiedzi do przemyle budzi w nim refleksje o przemijaniu, toposie vanitas. Czatyrdah To poetyckie przedstawienie ogromnej, zwalistej gry. Zrozpaczony muzumanin modli si u stp Czatyrdahu, wylicza swoje nieszczcia susz, szaracz, wojn. To nieszczcia te same od pokole. Lecz monumentalna gra wci pozostaje wyniosa, zimna, obojtna na ludzkie cierpienia. Gra porednik midzy Bogiem a czowiekiem nadal milczy. Gos czowieka jest zbyt saby. Istota ludzka wobec niej wydaje si krucha, bezradna. Czy Bg jest taki jak Jego dzieo olbrzymi Pielgrzym Obok zestawienia dwch krain: Krymu bogatego, kolorowego, piknego, ciekawego, intrygujcego, orientalnego i Litwy swojskiej, ciepej, przytulnej, ojczyzny, pojawia si motyw modzieczej mioci pozostawionej przez podmiot liryczny na Litwie w lubej dziedzinie. Wspomnienie ojczyzny czy si wic z pamici o ukochanej. Dlatego jego troska o to, czy jest pamitany odnosi si nie tylko do ogu rodakw i czytelnikw jego poezji, a raczej do ukochanej kobiety. W sonetach powinnimy zwrci uwag na pielgrzyma, ktry by jednym z ulubionych bohaterw literatury romantyzmu. Symbolizowa podr w gb siebie, ale i fascynacj innymi kulturami, otwarto na wiat. Mia te zwizek z toposem ycia jako wdrwki. Droga nad przepaci w Czufut-Kale Uycie trybu rozkazujcego podkrela, e to Mirza panuje nad sytuacj. Pielgrzym, czowiek Zachodu, musi nauczy si nowych regu. Musi odrzuci racjonalizm, wiar we wasne moliwoci. Znalaz si w sytuacji, w ktrej nic od niego nie zaley. Zawierzy musi z jednej strony Bogu, z drugiej za zwierzciu. Taka postawa jest charakterystyczna dla wschodniego mylenia. Ko, przepa, gra wszystko to naley do porzdku naturalnego i czowiek nie powinien podejmowa z tym walki. Dalej w sowach Mirzy wida elementy mylenia magicznego. Obawia si on, e nawet spojrzenie, gest czy myl mog spowodowa katastrof. Pielgrzym jednak odrzuca rady Mirzy. Jako romantyczny indywidualista buntuje si przeciw ograniczeniom i podejmuje odwan decyzj. Mirzo, a ja spojrzaem! Pozornie nic si nie dzieje, wdrowiec nie spada w przepa. Jednak okazuje si to dla niego dowiadczeniem granicznym, zmieniajcym jego wiadomo. Pielgrzym zdobywa wic wiedz, ktra powinna pozosta dla czowieka niedostpna. Mona to skojarzy z biblijn opowieci o zerwaniu owocu z drzewa wiadomoci dobrego i zego. Pielgrzyma nie spotyka adna kara. Jednak jak sam mwi, wypowiedzie to bdzie mg dopiero po mierci. Wprowadza to perspektyw metafizyczn, wykraczajc poza ycie doczesne. Podmiot liryczny twierdzi, i jego dowiadczenia nie mona opowiedzie w adnym z istniejcych jzykw. Nieprzystawalno jzyka do rzeczywistoci, jego niewystarczalno stanowia jeden z kluczowych problemw romantycznych twrcw. Szukali oni nowych sposobw wyraania, chcieli stworzy jzyk lepiej oddajcy uczucia i emocje. Mona te przypuszcza, e Pielgrzym nie moe opisa tego co widzia w adnym jzyku, gdy wiedza, ktr posiad, nie naley do wiata ludzi. Potwierdza to te sposb jej zdobycia nie przez mudne dociekania, lecz przez olnienie, intuicj. Byo to wejrzenie w szczeliny wiata. Ajudah Cz opisowa ostatniego z cyklu utworu, to obraz morza ogldanego przez podmiot liryczny z wysokiej gry Ajudah (po tatarsku gra-niedwied). Czarno-biae fale rozbijaj si na mieliznach i wypezaj na brzeg niczym wojska wielorybw. Po czym powracaj do morza zostawiajc po sobie muszle, pery i korale. W drugiej czci utworu podmiot porwnuje fale atakujce brzegi z burz namitnoci w sercu modego poety, ktry powinien to wykorzysta, by dziki swej poezji zyska niemierteln saw.

- mio romantyczna Konrad Wallenrod Miejsce akcji: Litwa zamek Kiejstuta pola litewskie Malbork Palestyna (udzia w krucjacie) Czas akcji: redniowiecze: XIVw Kostium historyczny w utworze Cenzura rosyjska skutecznie powstrzymywaa polskich pisarzy przed wyraaniem uczu patriotycznych. Robia to ostrzej, im lepiej rozumiaa funkcj polskiej literatury romantycznej, ktrej celem byo m.in. pobudzanie narodu do walki z zaborcami. Mickiewicz akcj swej powieci osadzi w XIV wieku. Posuy si przy tym mask historyczn, aby zatuszowa obecn w utworze problematyk wspczesn i narodow. Przeniesienie fabuy w przeszo zmylio carskich urzdnikw Mimo i mieli oni pewne obiekcje, powie zostaa wydana w niezmienionej formie. Chronologiczny plan dziejw Waltera Alfa Konrada Wallenroda. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Narodziny gwnego bohatera na Litwie Zabicie rodziny bohatera przez krzyakw. Przygarnicie dziecka przez krzyakw. Nadanie mu imienia : Walter Alf Halban kreuje jego wiadomo narodow. Walter i Halban dezerteruj na Litw Pobyt na dworze Kiejstuta Nawrcenie Aldony. lub Waltera z Aldon ksiniczk litewsk. Walter opuszcza Aldon i wraca do zamku krzyackiego, przybierajc imi Konrada Wallenroda wczeniej zabitego przez Waltera znanego wojownika krzyackiego Aldona staje si pustelniczk. Zostaje obrany wielkim mistrzem zakonu krzyackiego. Konrad Wallenrod prowadzi wojska zakonne do boju z Litwinami, by specjalnie doprowadzi do druzgoccej klski zakonu. Zostaje zdemaskowany i skazany na kar mierci. Popenia samobjstwo, poprzez wypicie trucizny. Prawdopodobnie Aldona idzie w jego lady.

9.
10. 11. 12. 13.

Konrad Wallenrod jako powie poetycka

Konrad Wallenrod to powie poetycka, wzorowana na dzieach Georgea Byrona i Waltera Scotta. Utwr skada si z szeciu czci, ktre poprzedzone zostay wstpem (cz druga i trzecia nie maj tytuu). W poemacie Mickiewicza, podobnie jak w innych powieciach poetyckich, dochodzi do wymieszania rnych gatunkw literackich : hymnu, romansu, pieni, ballady. Zacieraj si tu rwnie granice pomidzy epik, liryk i dramatem, co okrelane jest mianem synkretyzmu rodzajowego. W utworze panuje nastrj grozy i niesamowitoci. Postaci oraz zdarzenia osnuwa mga tajemnicy. Wraenie to zostao pogbione przez zastosowanie licznych inwersji czasowych. Poeta zerwa ze cile chronologicznym relacjonowaniem fabuy. Poszczeglne sceny nie s uoone zgodnie z ich faktycznym nastpstwem w czasie. Powie zostaa napisana wierszem sylabicznym, jedenastozgoskowym, z wyjtkiem pieni Wajdeloty, w ktrej poeta zastosowa polsk odmian heksametru greckiego. Dziki temu zabiegowi dzieje Konrada zostay uwzniolone, przyrwnane do zmaga mitycznych bohaterw. Mickiewiczowska rekonstrukcja wydarze dziejowych, prawdy o czasach, w ktrych yli bohaterowie powieci, nie jest zgodna z ustaleniami historykw. Autorowi nie zaleao na ukazaniu prawdy historycznej. Przeniesienie akcji w odleg przeszo suyo przede wszystkim zmyleniu cenzury. Problematyka utworu bya bowiem wspczesna. Problematyka utworu: - ujawnienie tragicznej sytuacji narodw walczcych o niepodlego. - apoteoza suby wojskowej - pobudzanie do walki narodowowyzwoleczej - wskazanie polskim patriotom, w jaki sposb maj walczy o ojczyzn (metoda walki to podstp i zdrada) - ukazanie wanej roli poezji w walce przeciw zaborcom - wpyw jednostki na dzieje narodu

Bohaterowie: Konrad Wallenrod (Walter Alf) tytuowy bohater utworu. Konrad Wallenrod to nieprzecitna osobowo. Ten wielki patriota by niezwykle odwany, dzielny, sumienny, bezkompromisowy i skonny do powice. Mia bystry umys, by uczulony na kamstwo, zdrad i zbrodni. Miowa pokj i marzy o szczliwej i bezpiecznej ojczynie. Niestety by jednostk sab psychicznie. Czsto si zniechca, stawa si ponury, stroni od ludzi. Bardzo przeywa wyznaczon mu przez histori rol. Gdy ycie w obudzie i kamstwie uwaczao jego godnoci. Droga podstpu i zdrady, w myl makiawelicznej zasady cel uwica rodki, bya dla tego redniowiecznego rycerzachrzecijanina rdem nieustannych rozterek i zgryzot. To rozdarcie wewntrzne doprowadzio go do alkoholizmu. Halban wajdelota (piewak, gawdziarz. Kiedy jeniec krzyacki, tumacz w niewoli, potem za przebrany w szaty zakonne towarzysz wielkiego mistrza Konrada Wallenroda. Stary piewak ju od najmodszych lat Waltera budzi w chopcu wiadomo narodow i ksztatowa jego patriotyzm. By nauczycielem i opiekunem Waltera. Wskazywa mu metod walki z wrogiem. Jako powiernik i przyjaciel mistrza, nie pozwala mu zapomnie o obowizku, jaki spoczywa na nim wobec jego prawdziwej ojczyzny. Pobudza go do dziaania, dodawa otuchy i wiary w zwycistwo. Halban by odwany, mdry i przebiegy. Cae swoje ycie powici dla dobra wasnego narodu, jednak w decydujcym momencie nie zoy go w ofierze, gdy uwaa, e musi y, aby rozsawia czyny Wallenroda i pobudza Litwinw do walki z wrogiem (moliwe nawizanie do zarzucanego Mickiewiczowi braku czynnego udziau w powstaniu listopadowym). Aldona Ksiniczka Litewska, crka Kiejstuta. Kobieta pikna, dumna i religijna. Kochaa swj nard i ma Waltera. Dla niego wyruszya w wiat, by w kocu zamkn si w malborskiej wiey, pozostajc pustelnic do koca swych dni. Dziki jej przebiegoci Konrad zosta wielkim mistrzem. Szczcie rodzinne i mio do ma powicia Bogu i wasnemu narodowi.

Tragizm Konrada Konrad Wallenrod ma charakterystyczne cechy bohatera romantycznego: jest osamotniony, przeywa namitn mio, ma do spenienia zadanie najwyszej rangi, miota si midzy sprzecznymi uczuciami i powica ycia dla wybranej idei. Przede wszystkim jest bohaterem tragicznym. Jego ycie od dziecistwa upywa w cigym strachu, blu, rozdarciu i niepewnoci jutra. Modo sw Walter spdza wrd odwiecznych wrogw, a szczcie jakiego w wieku dojrzaym zaznaje z Aldon, okazuje si chwilowe. Konrad musi powici honor, mio, wreszcie wasne ycie dla ratowania ojczyzny. Z koniecznoci i wbrew sumieniu posuguje si zdrad, aby pokona przeciwnika. W redniowieczu zdrada i podstp uchodziy za haniebne metody prowadzenia walki, niegodne prawdziwego rycerz. Konrad w zwizku z tym przeywa wielkie rozterki moralne, popada nawet w alkoholizm zdaje sobie bowiem spraw z tego, e tylko makiawelistyczna metoda dziaania moe uwolni jego kraj od zguby. Wallenrod ostatecznie ratuje ojczyzn, niszczc potg Zakonu na ponad sto lat, lecz zwycistwo to zostaje okupione mierci jego i Aldony. W kocowej scenie poematu Konrad popenia samobjstwo, a zaraz potem jego ona. Ten wielki bohater nie ginie zabity przez wroga lecz umiera z wasnej rki, jakby chcia zademonstrowa, i jest wolnym czowiekiem. Kona dumny z wypenionego zadania. Jego samobjstwo to take prba ocalenia honoru i pokuta. Jako chrzecijanin wymierza sobie kar najwysz wieczne potpienie. Wie, e popeniajc samobjstwo, nigdy nie zostanie odkupiony. Postawa zaprezentowana przez Konrada - jedna z modelowych w romantyzmie nazwana zostaa wallenrodyzmem. Litwin - Z dala od ojczyzny - aby zyska zaufanie krzyakw musi zabija pogan Litwinw - brak przyjaci Konrad Wallenrod Rycerz-chrzecijanin Wdz Krzyacki - zabija swojego pana - dziaa na niekorzy - podszywa si pod swoich wojsk Konrada Wallenroda - kamstwa, podstpy - dezercja Cena jak paci bohater - samotno - alkoholizm - zamknity w sobie - smutek - cierpienie - wypalenie wewntrzne - rozbicie wewnrzne - mier samobjcza M - odrzuca prawo do prywatnego szczcia

Rola poezji w powieci: Halban to piewak-patriota, ktrego pieni podsycaj w rodakach pragnienie walki z wrogiem. On sam nie walczy i nie moe powici ycia dla ojczyzny, jego zadaniem jest opowiedzie o heroicznej postawie zmagajcych si z przeciwnikiem rycerzy. Halban wychowuje rwnie modych Litwinw uprowadzonych przez krzyackie wojsko. Przypomina im o rodzinnym kraju, zaszczepia nienawi do wroga, hartuje si woli. Przygotowujc ich do walki. Podczas uczty z okazji wyboru Konrada na wielkiego mistrza Halban wygasza opowies o Walterze, Kiejstucie, Litwie i o jej tragicznej sytuacji. Opowie przeznaczona jest dla Konrada, ma mu przypomnie jego zobowizania wobec ojczyzny, ma go pobudzi do dziaania, do czynu. Historii tej suchaj rwnie Niemcy, a to wanie przeciw nim skierowane s jej sowa. Jednak nie pojmuj oni ukrytego w opowiadaniu sensu. Dla nich poezja jest jedynie rozrywk, nie doszukuj si w niej adnego podtekstu. Nie rozumiej take ballady Alpuhara, zapiewanej przez samego mistrza, a traktujcej o zemcie Almanzora na Hiszpanach. Zakonnicy krzyaccy uwaaj j za zwyk rycersk opowie i nie dopatruj si w niej adnych aluzji. Tylko Halban doskonale zdaje sobie spraw z przesania, jakie niesie ta ballada: dla pokonanych nie ma innego wyjcia, jak tylko podstpem i zdrad ratowa ginc ojczyzn. Jedynie poeta lub prawdziwy patriota jest w stanie zrozumie poezj, odczyta waciwie jej ukryty sens i przesania. czy ona przeszo z teraniejszoci, zawiera w sobie najwaniejsze wtki z historii narodu i stanowi jego wieczn pami. Dla Mickiewicza jest jedyn pamitk, ktra przetrzyma prb czasu, dlatego jest tak wana i potrzebna.

Dziady cz III
Budowa utworu Kompozycja jest luna co wskazuje na to e dramat ten jest przeznaczony do czytania a nie jako dramat sceniczny.
- Przedmowa poety - Dedykacja - Prolog 1 listopada 1823 roku na Litwie w Wilnie w klasztorze Bazylianw przerobionym na wizienie Anio Str, Wizie, duchy z lewej, duchy z prawej. Akt I - Scena I Wigilia Boego Narodzenia 1823, korytarz wizienny, cela Konrada Jakub, Adolf, egota, Konrad, Ks.Lwowicz, Sobolewski, Frejend, Tomasz, Feliks Kakowski, Suzin, Jacek, Jzef, Jankowski, Kapral. Scena wizienna Opowiadanie Sobolewskiego Bajka Goreckiego Pie szydercza Feliksa Pie zemsty Konrada Maa improwizacja Konrada - Scena II Improwizacja Noc Wigilijna, cela Konrada Konrad, duchy - Scena III Egzorcyzmy ksidza Piotra Noc Wigilijna, cela Konrada Kapral, Ksidz Piotr, wizie, Konrad, Duch, Chr Aniow, Archanioowie - Scena IV Dom wiejski pode Lwowem (Widzenie Ewy) dom pod Lwowem, sypialnia, 24/25 grudnia 1823r. Marcelina, Ewa, Ra, Anioowie Rozgrywa si w tym samym czasie co scena II. Gdy ze duchy usiuj dopa zemdlonego (po Improwizacji) Konrada, duch dobry przegania je sowami Precz modl si za nim. W scenie widzimy wanie modlc si Ew. Zgadza si czas, jest po pnocy, przypomina o tym przyjacika Ewy, Marcelina. - Scena V Widzenie ksidza Piotra Noc wigilijna, pnoc, cela ks. Piotra, Ksidz Piotr, Anioowie To kontynuacja sceny III. Jest to cig dalszy modlitwy ksidza Piotra. Zmianie ulega tylko miejsce akcji. Widzenie bernardyna odbywa si bowiem w jego klasztornej celi, a wic poza murami wizienia. - Scena VI Widzenie Nowosilcowa 24/25 grudnia 1823r. sypialnia Senatora Senator, Belzebub, Diaby Odbywa si tej samej nocy, co Widzenie Ewy. Jednoczesno obu scen (IV i V), podkrela kontrast wizji snu Ewy i snu Senatora. Mona tu mwi o polifonicznym rytmie zdarze. Ta wielogosowo zdarze polega na tym, e dziej si one jednoczenie, cho w rnych miejscach. - Scena VII Salon Warszawski Rozgrywa si w grudniu 1823roku, w Warszawie. Zenon Niemojewski, Adolf, Hrabia, Francuz, Damy, Kamerjunkier, Szambelan, Jenera, literaci, Mistrz Ceremonii, Panna, Stary Polak, Wysocki. Opowiadanie o Cichowskim (opowiadane przez Adolfa)

- Scena VIII Pan Senator Mieszkanie Senatora, 25 grudnia 1823 Senator, Doktor, Lokaj, Sekretarz, Pelikan, Bajkow, Damy, Kmitowa, Rollisonowa, Panna, ksidz Piotr, Pani Gubernatorowa, Pani Jeneraowa, Pani Sowietnikowa, Ksina. To kontynuacja zdarze przedstawionych w scenach I-V. Akcja rozgrywa si tu 25 grudnia 1823 roku, koo wieczora, i trwa w przyblieniu pi godzin. Bal dom Senatora, 25 grudnia 1823 Dama, Mody Czowiek, Kolleski Regestrator, Sowietnik, Pukownik, Mczyni, Senator, Gubernator, Starosta, Gubernatorowa, Oficer Rosyjski, Bojkow, Student, Panna, Matka Sowietnikowa, Justyn Pol, Bestuew, ksidz Piotr, Pani Rollisonowa, Lokaje, Sekretarz, Konrad. - Scena IX Noc Dziadw cmentarz, koniec padziernika 1824r. Gularz, Kobieta, Widmo. Prolog i scena IX stanowi klamr chronologiczn, w ktr zamyka si akcja caego dramatu. Akcja Nocy Dziadw toczy si pod koniec padziernika 1824 roku. Wtedy to na oczach uczestniczcych w ludowym obrzdzie Gularza i Kobiety pojawia si duch Konrada na czele cigncych si na pnoc kibitek. Ustp - Droga do Rosji - Przedmiecia stolicy (Petersburga) - Petersburg - Pomnik Piotra Wielkiego - Przegld wojska - Olaszkiewicz - Do przyjaci Moskali Objanienia

W Dziadach drezdeskich Mickiewicz zastosowa niezwykle nowatorsk koncepcj czasu. Zrezygnowa z porzdku przyczynowo-skutkowego, a na miejsce tego tradycyjnego rozwizania wprowadzi polifoni zdarze poszczeglne zdarzenia nawarstwiaj si, nakadaj na siebie. Zyska na tym zabiegu sposb ukazania rzeczywistoci. Poprzez zwielokrotnienie jej przedstawie staa si ona bogatsza, blisza prawdzie.

Analiza Sceny wiziennej Martyrologia modziey polskiej Mickiewicz opisuje martyrologi narodu polskiego. W scenach wiziennych mwi si o specyficznych metodach prowadzenia ledztwa, o nieludzkich warunkach bytowania winiw, o bezprawnych i bezpodstawnych procesach. Warunki sanitarne w wizieniach byy tragiczne. Winiowie dostawali najgorsze jedzenie, i to w iloci wystarczajcej zaledwie do podtrzymania podstawowych funkcji yciowych. Brakowao opieki medycznej, a winiowie cierpieli na skutek chorb wywoanych dotkliwym zimnem i niedoywieniem. Podczas przesucha stosowano tortury fizyczne (bicie, a wrcz katowanie winiw, godzenie ich, karmienie solonymi ledziami i niepodawanie im wody) oraz psychiczne (odizolowanie winiw od wiata zewntrznego, brak kontaktw z rodzin, szanta). Metody te przynosiy nadzwyczaj korzystne dla zaborcy efekt jecy przyznawali si nawet do zbrodni, ktrych nie popenili. Na porzdku dziennym byo lekcewaenie prawa i procedur sdowych. Oskareni nie mieli moliwoci przedstawienia swoich racji i nie mogli si broni. W opisie cierpie modych chopcw wywoonych w kibitkach na sybir podkrelana jest niewinno i bezbronno ofiar, spotgowana przez porwnanie cara do krla Heroda. Herod przyczyni si do rzezi niewinnych dzieci car jest sprawc pogromu niewinnego narodu, w tym rwnie jego modziey. Bajka Goreckiego (opowiadana przez egot) Po wygnaniu Adama i Ewy z raju Bg zacz obawia si, i pierwsi ludzie zgin z godu. Kaza wic anioom rozsypa ziarno zb. Adam nie wiedzc, do czego ono suy, obejrza je z daleka i poszed dalej. Szatan za domyli si, e dziaanie Boga musiao mie ukryty cel, wic zrobi rogiem rw na ziemi nasypa ytem, a potem dumny i rad, e boe zamiary przenikn, caym gardem rozemia si i rykn i znikn. Wiosn, ku jego zdumieniu, z ziemi wyroso zboe, ktre dao plony. Bajk koczy mora: O wy, co tylko na wiat idziecie z pnoc. Chytro rozumem a zo nazywacie moc; Kto z was wiar i wolno znajdzie i zagrzebie/ Myli Boga oszuka oszuka sam siebie. Symbolika w bajce Goreckiego Bg Dobro Adam Dorosy Diabe Zo Car Ziarno Modzie (represje) Wiosna odrodzenie wyzwolenie powstanie Po raz pierwszy pojawia si tu idea mesjanizmu, ktra w penej krasie pojawi si podczas widzenia ks. Piotra. Pie Jankowskiego to pie bluniercza, o prostej wymowie : dopki yje car, dopki yje Nowosilcow trudno uwierzy, e Polakom sprzyja Bg. Wic niech wprzd otrw powybija Jezus, Maryja. Pie Jankowskiego oburza winiw. Milczcy dotd Konrad ostro sprzeciwie si blunierstwu: Nie dozwol bluni imienia Maryi Kapral popiera Konrada. Opowiada histori wojenn, ktra zdarzya si w Hiszpanii w czasie wojen napoleoskich. Wwczas to pijani onierze zniewayli imi Matki Boskiej. W obronie Maryi stan Kapral, ktry z trudem uspokoi blunicych onierzy. A kiedy w nocy zatrbiono na alarm, okazao

si, e bezbonicy maj poodcinane gowy. Ocala jedynie Kapral. W swej czapce onierskiej znalaz kartk z aciskim napisem : Wiwat Polak, jedyny obroca Maryi. Pie szydercza Feliksa Jego piosenka jest pena szyderstwa i kpiny, jednak szybko trafia do serc winiw. Feliks piewa: Nie dbam jaka spadnie kara Mina, Sybir czy kajdany. Zawsze ja wierny poddany Pracowa bd na cara. Pierwsza zwrotka wyraa pozorn rezygnacj. Dopiero kolejne strofy odkrywaj waciwy sens tych sw: Ten kto bdzie w minach (kopalniach) kruszec ku motem, moe by pewny, e kto inny z tego materiay wykuje topr, ktry posuy do zgadzenia cara. Ten kto bdzie na zaludnieniu (przymusowy pobyt w okrelonym miejscu), pojmie za on crk Tatara, a moe kiedy wrd jego potomkw zrodzi si zabjca cara. Ten za, kto zostanie zesany na Sybir lub w gb Rosji, bdzie uprawia ziemi i sia na niej konopie, z tych konopii zrobi nici, a z nich uszyje szarf, ktr zabjca udusi cara (car Pawe I zgin uduszony szarf). Pie zemsty Konrada Pie ta mwi o upiorach, piekle i innych nadnaturalnych rzeczach. Konrad mwi, e jego pie jest niczym upir, spragniona krwi, opowiada w niej, jak wieczorem pjdzie midzy rodakw i zapuci im ky w dusz, a wwczas kady z nich stanie si upiorem, chccym dopa wroga, ktrego to rozrbi toporem, a rce i nogi przybij gwodziami. Porw te wrog dusz do pieka i tak dugo bd dusi, a wydusz z niej niemiertelno. Tak okrutnej zemsty naley dokona z Bogiem i choby mimo Boga. Winiowie nie rozumiej pieni Konrada, uwaaj e to pie pogaska i szataska. Maa improwizacja Jest wyraeniem siy, mocy, potgi Konrada, ktre uosabia orli lot. Konrad prbuje wedrze si w wiat wielkiej tajemnicy, przenikn stref metafizyki. Stawia si ponad ludmi, patrzy na ludzko z gry, z boskiej perspektywy. Lot ten jest przesycony patosem i arliwoci. Przegrywa jednak z krukiem czyhajcym, wyczuwalnym niebezpieczestwem. Bardzo atwo dostrzec tu analogi m.in. z mitem o Ikarze. W jednej chwili Konrad zaczyna sania si na nogach, a jego myli mieszaj si i plcz.

Wielka Improwizacja Konrada Zo wszechobecne w wiecie staje si powodem monologu penego dumy, pychy, ale take rozpaczy i trwogi. Do jego wygoszenia uprawnia bohatera sia tworzenia i przekonanie o posiadaniu zdolnoci magicznych. Konrad bowiem twierdzi, e, tak samo jak Bg, zosta wyoniony z kosmosu i wada nim niepodzielnie. Si swojej poezji moe poruszy wszechwiat, zatrzyma lub wprawi w ruch komet. Poezja jest czym boskim, zapewnia niemiertelno, predestynuje do roli wyjtkowej i tej roli bohater prbuje sprosta. Rzuca Bogu najwiksze blunierstwa, oskarajc Go o zo tego wiata. Nazywa Go mdroci , obwinia za brak uczu. Oto Bg, daleki czowiekowi, z wysokoci swego majestatu rzdzi wiatem, nie dbajc o jego ad i szczcie. Nie do, e czyni ludzkie ycie nietrwae i kruche, to jeszcze naznacza je cierpieniem, ktrego sensu Konrad nie potrafi poj. da wic zuchwale wadzy nad wiatem, rzdu dusz, sdzi bowiem, e byby w stanie stworzy lepszy wiat od tego, ktry istnieje, da ludziom rado i szczcie. Rzdziby bowiem nie rozumem, lecz uczuciem. Ogromna sia uczucia, ktra drzemie wewntrz pozwala temu dumnemu skdind indywidualicie na identyfikacj z ludmi, wspczucie, wreszcie skania go do poniesienia najwikszej ofiary: Nazywam si Milijon bo za milijony / kocham i cierpi katusze. Tak powie Konrad, odkrywajc w sobie cechy mitycznego Prometeusza. Porwnanie to nie pozostaje bezzasadne, Konrad chce by przecie kreatorem ludzkiego wiata, tak jak mitologiczny bohater, ktry stworzy czowieka z gliny i ez, pragnc, aby ten by szczliwy. Prometeizm Konrada to rwnie bunt i deklaracja cierpienia, powicenia si za og. To pene utosamianie si z narodem, zespolenie z ojczyzn wyzwala najwiksze blunierstwo, niewypowiedziane do koca przez samego bohatera, ale niejako doszeptane przez szatana, ktry obejmuje wadz nad dusz Konrada, podsyca jego pych, wreszcie dopowiada najpotniejsze w ustach Polaka oskarenie: nazywa Boga nie ojcem wiata, lecz carem. Szaleczy monolog koczy si omdleniem. Jest ono znakiem potpienia grzesznika, buntownika, naiwnego uzurpatora, ktry znieway Boski majestat. Bg pozosta niewzruszony, obojtny na prowokacje Konrada. Okaza mu jedynie milczenie, nie odpowiedzia na aden z postawionych zarzutw, objawi swoj potg, skazujc blunierc na potpienie. Bohater zostaje jednak ponownie wyniesiony, otrzyma przebaczenie. Stanie si tak za spraw ksidza Piotra, ktry odprawi egzorcyzmy, wypdzi diaba z jego duszy. Problemy poruszone przez Konrada w Wielkiej Improwizacji Poezja czym jest i jak wielk ma si? Oto nie jest to pie dla ludzi moc twrcza prawdziwego mistrza sprawia, e nikt go nie rozumie, jest on samotny, lecz za to obdarzony wielk si tworzy (jak Bg) i jest niemiertelny (te jak Bg). Jest przy tym poet gronym, gdy moe pieni swoj porusza serca i umysy spoeczestw, wezwa je do buntu, nawet przeciw Bogu. Mio lecz nie jest to mio jednostkowa, prywatna, tylko mio do caego narodu, zjednoczenie z caym narodem wcielenie si w ojczyzn Konrad reprezentuje kadego z czonkw cierpicego spoeczestwa. Mwi: Nazywam si Milijon bo za milijony / kocham i cierpi katusze. Wyzwanie wobec Boga proba o rzd dusz, o moliwo walki z uczuciem, wreszcie groba i blunierstwo, na ktre Bg odpowiada milczeniem. Polemika konflikt : mdro a uczucie. Konrad w uniesieniu przypisuje Bogu cechy klasyczne, wrogie romantykom: mdro, wiedz, potg. Sam natomiast przepeniony jest uczuciem, ktre niejako rekompensuje przemijalno i krucho ycia podobnego do iskry.

Widzenie ksidza Piotra 1. Spojrzenie z lotu ptaka : szereg spltanych drg wiocych na pnoc, na nich mnstwo wozw, ktre wioz Polakw na Sybir. To nasze dzieci krzyczy ksidz i carat jawi si jako biblijny Herod morderca dzieci (rze niewinitek). 2. Wizja pojedynczego czowieka, ktry uszed i bdzie wskrzesicielem narodu. Imi jego czterdzieci i cztery (mesjanizm jednostki). 3. Nard zwizany i Europa, ktra nad nim si urga. Wizja procesu na wzr losw Chrystusa . Gal (czyli Francja) uksztatowany jest na podobiestwo Piata, ktry umywa rce, lecz wyda wyrok. 4. Droga krzyowa Nard Chrystus dwiga krzy ukuty z trzech ludw (trzy zabory), a ramiona rozciga na ca Europ. 5. Ukrzyowanie na wzr Matki Boskiej opakuje Nard matka Wolno. Rani go w bok odak Moskal. 6. Wniebowstpienie Nard unosi si ku niebu w biaej szacie, lecz przemienia si portret wybawcy namiestnika wolnoci. Znw wizja jest niejasna. Oto posta o trzech obliczach stoi na trzech stolicach i na trzech koronach najwyraniej pognbi zaborcw. Powtarza si jego imi: czterdzieci i cztery. Ten obraz koczy widzenie. Mesjanizm jest koncepcj historiozoficzn, wywodzc si z judaizmu. Sowo pochodzi od imienia Mesjasz. Mesjasz mia zjawi si wrd ludu Izraela po to, aby go zbawi. Mesjanizm na gruncie polskim to przewiadczenie o szczeglnej, zbawczej roli jak przyjdzie odegra narodowi polskiemu w boskim planie dziejowym.

Obraz spoeczestwa w Salonie Warszawskim Towarzystwo przy Soliku Towarzystwo przy drzwiach Damy, Jenera, Hrabia, Literaci Zenon Niemojewski, Adolf, Wysocki, Modzi Polacy, Starzy Polacy Mwi po francusku, gono Mwi po polsku, szeptem Maj sualczy, poddaczy stosunek do Nowosilcowa; to Tworz opozycj przeciwko ludzi zaprzedani zaborcy, pogodzeni z niewol, dla ktrych dziaaniom zaborcy. Oceniaj pojcia: honor, ojczyzna, patriotyzm to tylko puste sowa. negatywnie sualczo wyszych Cechuje ich konformizm i lojalizm wobec wadz. warstw spoecznych wzgldem cara. Nonkonformici. Ich bierno wobec polityki zaborcy mona interpretowa Modzie nkana jest przez zaborc jako jej akceptacj. przeladowaniami. Rozmawiaj o rzeczach bahych (zabawach i balach), s Rozmawiaj o sytuacji politycznej obojtni na losy kraju. kraju, o aresztowaniach modziey s zaangaowani w sprawy ojczyzny Kosmopolici; zachwycaj si wszystkim co nie dotyczy ich Patrioci i rewolucjonici. Pragn ojczystego kraju, w pogardzie maj polsko we wszystkich poczy siy caego narodu, by jej aspektach, nie znaj realiw spoeczno-politycznych stawi czoa zaborcy. wasnego kraju. Gardz poezj ojczyst, chwal za to obc, szczeglnie Uwaaj e poezja powinna sawi francusk, o polskiej mwi z lekcewaeniem, e opiewa dziaja narodu i narodowych tysic wierszy o sadzeniu grochu. Literaci uwaaj, e bohaterw, takich jak Cichowski. poezja nie powinna porusza aktualnych spraw narodowych. Dama mwi polskich wierszy nie rozumiem:, Jenera odpowiada jej nudne s po trochu. Adolf snuje opowie o Cichowskim: zabrano go w nocy z domu, znikn na wiele lat, wrci zniszczony psychicznie i fizycznie, w stanie obdu. Modzieniec ten zosta zniszczony jako czowiek i obywatel. Wiziono go dugie lata, a jego rodziny nie powiadomiono o aresztowaniu. By drczony psychicznie i fizycznie. Wszystko to spowodowao, e po uwolnieniu nie potrafi ju powrci do normalnego ycia. Zachowywa si niczym przestraszone, zaszczute zwierze. Wany cytat: Wysocki: Nasz nard jak lawa, Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa, Lecz wewntrznego ognia sto lat nie wyzibi Plwajmy na t skorup i zstpmy do gbi.

Bal u Nowosilcowa Nie tylko w Warszawie cz spoeczestwa polskiego zaprzedaa si zaborcy. Podobnie jest w Winie, a nawet gorzej. Mowa tu o Polakach nalecych do bezporedniego otoczenia Senatora Nowosilcowa, ktrzy przecigaj si wrcz w wymylaniu jak jeszcze bardziej pognbi rodakw. Ludzie Ci w aprobacie poczyna zaborcy poszli jeszcze dalej ni towarzystwo stolikowe z Warszawy. Stali si bowiem jawnymi poplecznikami wadz carskich. W dziadach pojawiaj si dwie takie postaci obie prawdziwe. Pierwsz z nich jest Pelikan (doktor Wacaw Pelikan by profesorem anatomii i chirurgii na Uniwersytecie Wileskim), drug za Doktor ( jego pierwowzorem by doktor August Becu profesor patologii na Uniwersytecie Wileskim, ojczym Sowackiego). Obaj przecigaj si wrcz w prawieniu Senatorowi komplementw, w donoszeniu na wspobywateli, w wymylaniu podoci, dziki ktrym jeszcze bardziej mogli pognbi swj nard. W scenie balu zosta przeprowadzony podzia spoeczestwa podobny do tego, ktry widzielimy w Salonie Warszawskim. Po lewej stronie zebrali si carscy czynszowy, ludzie sucy Nowosilcowi, po prawej za polscy patrioci, gwnie modzie. Wrd nich jest Bestuew, pniejszy dekabrysta. Tu wystpuje on jako jedyny sprawiedliwy wrd Rosjan. Pani Rollisonowa

lepa, wdowa naiwna, ufna desperacko chce zobaczy syna prosi o ask dla syna, a zostaa okamana i poniona wytrwaa wierzca matka cierpica cierpi razem z synem, czuje jego bl czuje sercem, wierzy w wi czc j z synem z niszych sfer, biedna syn jej pomaga, utrzymywa j zrozpaczona chce zemci si za mier syna nazywa senatora pijakiem i tyranem, katem.

Senator Nowosilcow Senator, komisarz cesarski przy rzdzie Krlestwa Kongresowego, od 1822r. take na Litwe. Jeden z najbardziej zaufanych ludzi cara Aleksandra I. Mickiewicz przedstawia go jako czowieka okrutnego i cynicznego, ktry przyczyni si do wyniszczenia modego pokolenia polakw (dzieci poera). Nowosilcowi nie udao si wykry adnego spisku w Polsce, szuka go wic na Litwie. Ma kopoty finansowe, dugi, fabrykowanie wic faszywych zarzutw byo dla niego dobr okazj do wyudzenia apwek od oskaronych lub ich rodzin. Nowosilcow jest, jak wida, karierowiczem, czowiekiem bezwzgldnym i skorumpowanym. Czasami (np. w obecnoci matki Rollisona) ukrywa to pod mask obudy. Usprawiedliwia wtedy wasne dziaania, przedstawiajc si jako obroca sprawiedliwoci, religii i moralnoci. Prawdziw twarz odsania w gronie swoich podwadnych, z ktrymi te si nie liczy, jest wobec nich nielojalny. Ujawnia wwczas sw cyniczn szczero. Jest organizatorem wielu bali i zabaw, nie stroni od alkoholu i wykorzystuje swoje wpywy w

kontaktach z pci przeciwn (z obawy przed gniewem senatora, podwadni wrcz oddaj mu swoje mode crki). Senator przedstawiony jest przez Mickiewicza jako posta skrajnie za, poddana wadzy szatanw i skazana na potpienie. Ustp Droga do Rosji Autor opisuje zimowy krajobraz Rosji. Wok panuje pustka. Nigdzie nie wida ladw dziaalnoci czowieka. Przez to pustkowie czasami przejedaj tylko kibitki. Trzeba mie ogromne szczcie, aby natrafi na jak osad. Domy, wszystkie podobne do siebie, wyrastaj ponad biel krajobrazu. Ludzie zamieszkujcy te tereny przystosowali si do panujcych tu warunkw. Pord tego pustkowia krzyuj si liczne drogi, ktrymi podruj zesacy. Tymi drogami przemieszczaj si take ze wschodu na pnoc wojska carskie. W ich skad wchodz onierze rnej narodowoci: Mongoowie, Kamucy, Niemcy, Francuzi. Nikt nie przejmuje si nieludzkimi warunkami jakie musz znosi onierze podczas podry. Wielu z nich umrze z godu. Bdzie to korzystne dla dowdcw. Jeli umiejtnie t spraw przedstawi ministrom carskim to by moe zostan jeszcze nagrodzeni za oszczdno prowiantu. Przez step pdz kibitki. Wszyscy umykaj z drogi by unikn najechania przez konie. Wozy zmierzaj w kierunku stolicy, a jadcy w nich winiowie maj miae i dumne spojrzenia. Przegld wojska Codziennie o 10 rano car dokonuje przegldu wojska. Wok placu musztry gromadz si wtedy gapie. Wszyscy onierze s do siebie podobni. Zbieraj si uani, huzarzy, dragoni i ustawiaj pukami. Na kocu przybywa car, a wraz z nim admiraowie, generaowie, adiutanci. Wszyscy oni zabiegaj o wzgldy cara, bo gdy uda im si wkra w jego aski, yje im si dobrze, wygodnie i bezpiecznie. Car nigdy nie rozstaje si z mundurem. Carskie dzieci ju od modych lat przyzwyczajane s do wojskowego ycia. Piotr Wielki postanowi zeuropejczy Rosj. Wprowadzi wic na dworze mod francusk, zaoy szkoy oficerskie, a do towarzystwa wprowadzi kobiety. Zmiany te miay doprowadzi do ucywilizowania Rosji. Tymczasem trwa musztra. Publiczno na ten widok wydaje okrzyki zachwytu, podziwia mstwo i zapa onierzy. Szybko jednak nudzi si widowiskiem, gdy w paacu podano ju smaczne i wystawne niadanie. Car jednak nie ma zamiaru zakoczy pokazu. Ostatecznie jednak zawraca konia i opuszcza plac. Na miejscu, gdzie odbywa si przegld wojska, pozostaj brudni, ranni onierze. Dwudziestu z nich owe wiczenia przypacio yciem. Jeden z rannych mody Litwin szlacheckiego pochodzenia gono przeklina cara za swe mki. Ten mody czowiek zosta wcielony do wojska przymusowo. Jego dowdca, ktry nigdy nie lubi Polakw umylnie da mu dzikiego rumaka, by ten go ponis. Nastpnego dnia na placu musztry natrafiono na czowieka przysypanego niegiem. By to suga jakiego oficera, ktry poprzedniego dnia rozkaza nieszcznikowi pilnowa swojego futra i ciepej czapki. I chocia byo zimno, czowiek w nie mia odwagi bez rozkazu ubra si w pozostawione pod jego opiek ubranie. Jego pan kaza mu nie rusza si z miejsca i czeka na niego, jednak pniej o nim zapomnia. Tak wic wierny suga pilnujc okrycia swojego oficera zamarz na mier. Pan pewnie bdzie chlubi si wiernoci swojego sugi. Do przyjaci Moskali Podmiot mwicy zastanawia si nad obecnym pooeniem jego rosyjskich przyjaci rewolucjonistw Rylejewa i Bestuewa. Jeli zostali oni zesani albo powieszeni to nie spotkaa ich najsrosza kara. O wiele gorsze - jego zdaniem - jest poddanie si wadzy cara. Poeta nie moe z powodu carskiej cenzury - mwi wprost, lecz przyjaciele znaj jego prawdziwe oblicze i umiej

odczyta jego poezj. Pezajc milczkiem jak w, udziem despot. Wierszu tym Mickiewicz wyraa sw gbok przyja dla narodu rosyjskiego, umczonego pod despotycznymi rzdami cara. Reduta Ordona Wiersz jest opowieci o opisie wysadzenia reduty przez jej dowdc Ordona i o jego mczeskiej mierci (chocia w rzeczywistoci Konstanty Ordon przey powstanie). Staje si on dziki temu symbolem patriotycznej walki i powicenia wasnego ycia w walce o niepodlego ojczyzny. Bitwa opisana jest niezwykle plastycznie i barwnie. Wida tu wiele krtkich scen batalistycznych: mrowie nacierajcych wojsk rosyjskich, dowdcw wydajcych rozkazy, rozpacz onierzy, ktrym zabrako amunicji. Bardzo wyrane s rnice w przedstawieniu obu wojsk i spraw, za ktre walcz : Polacy s nieliczni, bohaterscy, skojarzeni s z kolorem biaym kolorem czystoci i niewinnoci. Rosjanie natomiast z rzeczami kojarzcymi si negatywnie: czarne chorgwie, lawa bota, robactwo, spy. Maj te ogromn przewag liczebn. Ich wadca, car, ukazany jest jako szatan rzdzcy niemal caym wiatem. Obawiaj si go tak samo jego poddani, jak i przeciwnicy. W tym kontekcie walka Polakw z Rosjanami staje si walk dobra za zem. Dlatego te nastpuje apologia, czyli obrona wojny i wszystkich metod w niej uywanych: Bo dzieo zniszczenia/ W dobrej sprawie jest wite, Jak dzieo tworzenia; 1. 2. 3. 4. 5. Jaki jest podtytu tekstu? opowiadanie adiutanta Ile armat miaa strona polska? 6 armat, przeciwko 200 armatom rosyjskim Do czego zostay porwnane wojska rosyjskie? do lawy bota, spw, robactwa, morza. Jak zosta przedstawiony car? Jako tchrz, Bg, szatan za razem. Jak pracuj na waach reduty polscy onierze? Walcz do ostatniego naboju, do koca, wytrwale i bohatersko O co genera prosi adiutanta? o przyjrzenie si sytuacji jaka panuje na reducie. Jakie przesanie zamyka tekst Reduty Ordona? Bo dzieo zniszczenia W dobrej sprawie jest wite, Jak dzieo tworzenia; Bg wyrzek sowo sta si, Bg i zgi wyrzecze. Kiedy od ludzi wiara i wolno uciecze, Kiedy ziemi despotyzm i duma szalona Oblej, jak Moskale redut Ordona -Karzc plemi zwycicw zbrodniami zatrute, Bg wysadzi t ziemi, jak on sw redut."

6. 7.

"Nam strzela nie kazano. -- Wstpiem na dziao I spjrzaem na pole; dwiecie armat grzmiao. Artyleryi ruskiej cign si szeregi, Prosto, dugo, daleko, jako morza brzegi; I widziaem ich wodza: przybieg, mieczem skin I jak ptak jedno skrzydo wojska swego zwin; Wylewa si spod skrzyda ciniona piechota Dug czarn kolumn, jako lawa bota, Nasypana iskrami bagnetw. Jak spy Czarne chorgwie na mier prowadz zastpy. Przeciw nim sterczy biaa, wska, zaostrzona, Jak gaz bodzcy morze, reduta Ordona. Sze tylko miaa armat; wci dymi i wiec; I nie tyle prdkich sw gniewne usta miec, Nie tyle przejdzie uczu przez dusz w rozpaczy, Ile z tych dzia leciao bomb, kul i kartaczy. Patrz, tam granat w sam rodek kolumny si nurza, Jak w fale brya lawy, puk dymem zachmurza; Pka rd dymu granat, szyk pod niebo leci I ogromna ysina rd kolumny wieci. Tam kula, lecc, z dala grozi, szumi, wyje. Ryczy jak byk przed bitw, miota si, grunt ryje; -Ju dopada; jak boa rd kolumn si zwija, Pali piersi, rwie zbem, oddechem zabija. Najstraszniejszej nie wida, lecz sycha po dwiku, Po waleniu si trupw, po ranionych jku: Gdy kolumn od koca do koca przewierci, Jak gdyby rodkiem wojska przeszed anio mierci. Onomatopeje, Porwnanie, Epitety, Oywienie,

Gdzie jest krl, co na rzezie tumy te wyprawia? Czy dzieli ich odwag, czy pier sam nadstawia? Nie, on siedzi o piset mil na swej stolicy, Car jest tchrzem, ktry ucieka od walki, siedzi bezpiecznie w stolicy i tylko wydaje rozkazy. Krl wielki, samowadnik wiata poowicy; Podkrelenie wadzy jak dziery i wielkoci imperium rosyjskiego, oraz jego rangi na arenie midzynarodowej. Zmarszczy brwi, -- i tysice kibitek wnet leci; Podpisa, -- tysic matek opakuje dzieci; Skin, -- padaj knuty od Niemna do Chiwy. Wszyscy si boj cara, take jego poddani. By poprawi mu humor wydawane s wyroki, cierpienie ludzi uszczliwia cara. Mocarzu, jak Bg silny, jak szatan zoliwy, Car zostaje wadz porwnany do Boga, lecz tyrani i rodzajem rzdw jest przedstawiony jako szatan. Gdy Turkw za Bakanem twoje strasz spie, Gdy poselstwo paryskie twoje stopy lie, -Nawizanie do: 1829 wojna turecko-rosyjska 1830 krl Francji zabiega o poparcie cara. Warszawa jedna twojej mocy si urga, Podnosi na ci rk i koron ciga, Pokazanie dumy, siy polakw, chci i de patriotycznych i niepodlegociowych. Koron Kazimierzw, Chrobrych z twojej gowy, Bo j ukrad i skrwawi, synu Wasilowy! Nawizanie do bogatej historii Polski. Car dziwi si -- ze strachu drz Petersburczany, Car gniewa si -- ze strachu mr jego dworzany; Strach jaki wzbudza car w swoich poddanych, Car sieje terror. Ale sypi si wojska, ktrych Bg i wiara Jest Car. -- Car gniewny: umrzem, rozweselim Cara. Wszyscy bez wachania wykonuj rozkazy Cara. Posany wdz kaukaski z siami p--wiata, Wierny, czynny i sprawny -- jak knut w rku kata.

Ura! ura! Patrz, blisko reduty, ju w rowy Wal si, na faszyn kadc swe tuowy; Ju czerni si na biaych palisadach waw. Jeszcze reduta w rodku, jasna od wystrzaw, Czerwieni si nad czerni: jak w rodek mrowiska Wrzucony motyl byska, -- mrowie go naciska, --

Zgas -- tak zgasa reduta. Czy ostatnie dziao Strcone z oa w piasku paszcz zagrzebao? Czy zapa krwi ostatni bombardyjer zala? Zgasn ogie. -- Ju Moskal rogatki wywala. Pokazano tutaj jak wielk przewag maj Rosjanie i jak beznadziejna jest sytuacja polakw. Gdzie rczna bro? -- Ach, dzisiaj pracowaa wicej Ni na wszystkich przegldach za wadzy ksicej; Podczas obrony reduty uywano armat ale take broni palnej. Zgadem, dlaczego milczy, -- bo nieraz widziaem Garstk naszych walczc z Moskali nawaem. Gdy godzin woano dwa sowa: pal, nabij; Gdy oddechy dym tumi, trud ramiona sabi; A wci grzmi rozkaz wodzw, wre onierza czynno; Na koniec bez rozkazu peni sw powinno, Na koniec bez rozwagi, bez czucia, pamici, onierz jako myn palny nabija -- grzmi -- krci Bro od oka do nogi, od nogi na oko: A rka w adownicy dugo i gboko onierze rytmicznie, szybko, automatycznie wykonuj rozkazy, strzelaj mimo, e s wycieczeni. Szukaa, nie znalaza -- i onierz pobladn, Nie znalazszy adunku, ju broni nie wadn; Polacy walcz do ostatniego naboju, mimo e sytuacja jest beznadziejna dalej broni Reduty. I uczu, e go pali strzelba rozogniona; Upuci j i upad; -- nim dobij, skona. Wycieczeni onierze umieraj penic sw sub, s bohaterscy i nie poddaj si, pki nie wyzion ducha. Takem myli, -- a w szaniec nieprzyjaci kupa Ju laza, jak robactwo na wieego trupa. Porwnanie Rosjan do robactwa.

Pociemniao mi w oczach -- a gdym zy ociera, Syszaem, e co do mnie mwi mj Jenera. Tutaj ujawnia si podmiot liryczny Adiutant. On przez lunet wspart na moim ramieniu Dugo na szturm i szaniec poglda w milczeniu. Na koniec rzek; "Stracona". -- Spod lunety jego Wymkno si ez kilka, -- rzek do mnie: "Kolego, Wzrok mody od szkie lepszy; patrzaj, tam na wale, Znasz Ordona, czy widzisz, gdzie jest?" -- "Jenerale, Jenera prosi adiutanta, nie dowierzajc swoim zazawionym oczom, Aby on spojrza modym wzrokiem i znalaz podczas bitewnego zgieku dowdc Ordona. Czy go znam? -- Tam sta zawsze, to dziao kierowa. Nie widz -- znajd -- dojrz! -- rd dymu si schowa: Lecz rd najgstszych kbw dymu ile razy Widziaem rk jego, dajc rozkazy. Ordon wytrwale daje rozkazy, pomimo beznadziejnej sytuacji dalej broni reduty.

Widz go znowu, -- widz rk -- byskawic, Wywija, grozi wrogom, trzyma paln wic, Bior go -- zgin -- o nie, -- skoczy w d, -- do lochw"! "Dobrze -- rzecze Jenera -- nie odda im prochw". Jenera domyla si co zamierza Ordon, ze smutkiem popiera jego pomys. Tu blask -- dym -- chwila cicho -- i huk jak stu gromw. Zamio si powietrze od ziemi wylomw, Harmaty podskoczyy i jak wystrzelone Toczyy si na koach -- lonty zapalone Nie trafiy do swoich panew. I dym wion Prosto ku nam; i w gstej chmurze nas ochon. I nie byo nic wida prcz granatw blasku, I powoli dym rzednia, opada deszcz piasku. Opis wybuchu, Ordon wysadzi redut wraz ze sob, garstk swoich onierzy i z Rosjanami. Spojrzaem na redut; -- way, palisady, Dziaa i naszych garstka, i wrogw gromady; Wszystko jako sen zniko. -- Tylko czarna brya Ziemi nieksztatnej ley -- rozjemcza mogia. Tam i ci, co bronili, --i ci, co si wdarli, Pierwszy raz pokj szczery i wieczny zawarli. onierze : bronicy reduty i ci wykonujcy rozkazy, wszyscy trafili do zawiatw, gdzie panuje pokj, w kocu mog zaprzesta wojen, niestety pokj zawarli dopiero po tym jak oddali swe ycia, Choby cesarz Moskalom kaza wsta, ju dusza Moskiewska. tam raz pierwszy, cesarza nie susza. W niebie kocz si rzdy cara, jego wrogowie si go nie boj, a poddani nie s przez niego uciemiani. Tam zagrzebane tylu set ciaa, imiona: Dusze gdzie? nie wiem; lecz wiem, gdzie dusza Ordona. On bdzie Patron szacw! -- Bo dzieo zniszczenia Podmiot liryczny gloryfikuje tutaj powicenie Ordona, mwi, e Ordon zostanie po mierci witym. W dobrej sprawie jest wite, Jak dzieo tworzenia; Bg wyrzek sowo sta si, Bg i zgi wyrzecze. Kiedy od ludzi wiara i wolno uciecze, Kiedy ziemi despotyzm i duma szalona Oblej, jak Moskale redut Ordona -Karzc plemi zwycicw zbrodniami zatrute, Bg wysadzi t ziemi, jak on sw redut." W zakoczeniu poeta mwi, e w dobrym celu czsto jedynym wyjciem jest zniszczenie. Ostatnie wersy s pene niepokoju, e, gdy niczym Rosjanie Redut, zo zaleje ziemi, Bg moe j unicestwi. Jest to nawizanie do sdu ostatecznego i apokalipsy.

Juliusz Sowacki Grb Agamemnona 1836r - podr Sowackiego na Wschd (Grecja, Egipt, Palestyna) Grb Agamemnona (a waciwie skarbiec Arteusza), ktry by wodzem wojsk achajskich pod Troj i bratem Menelaosa, to jedna z historycznych budowli w Mykenach. Pobyt poety w tym miejscu stanowi punkt wyjcia dla sytuacji narracyjnej, przypominajcej skarg w liryku Smutno mi Boe. Bom oto wstpi w grb Agamemnona, I siedz cichy w kopule podziemnj, Co krwi Atrydw zwalana okrutn. Serce zasno, lecz ni. Jak mi smutno! Podmiot liryczny mwicy metaforycznie opisuje wntrze groty, odwoujc si do mitu trojaskiego i duchw potomkw rodu krla Myken (np. do Elektry, crki Agamemnona), wyznajc im pokor i samotno: O! cichy jestem jak wy, o! Atrydzi.. Metaforycznie skary si na niezrozumienie swojej poezji (struna to z harfy Homera). Wyrana jest nuta retorycznego smutku, bowiem przestrze grobowca prowokuje dumajcego samotnika do lirycznych wynurze: Tak wic to los mj na grobowcach siada I szuka smutkw bahych, wiotkich, kruchych. To los mj senne krlestwa posiada, Nieme mie harfy i suchaczw guchych Pniej ekspresywnie wyznaje: Na ko! Chc soca, wichru i ttenu!. Ta wyimaginowana podr prowadzi przez Charone, gdzie Filip II Macedoski pokona ostatecznie Grecj, i przez Termopile, synne z bohaterskiej walki trzystu spartan przeciwko armii perskiej. W tych legendarnych miejscach nie miaby jednak si zatrzyma przybysz z kraju smutnego ilotw(niewolnikw), gdy tam by musz tak patrzce twarze,/e serce skruszy wstyd w kadym Polaku. Dialog z duszami greckich bohaterw przemienia si w skierowan do Polski oracj, w ktrej nie zabraknie oskare, a nawet inwektyw: Niewolnico, Pawiem narodw bya i papug,/ A teraz jeste suebnic cudz. Wbrew pozorom narrator nie dystansuje si jednak od opisywanej ojczyzny, jak bowiem wyznaje Mwi bom smutny i sam peen winy. Paralela z Grecj suy ma pogbieniu historiozoficznej refleksji, nakazujcej Sowackiemu widzie powtarzalno dziejw i losw pastw, narodw, systemw. Dlatego apeluje do ojczyzny (Zrzu do ostatka te pachty ohydne), wskazuje na przyczyn zguby, czyli hegemoni szlachty, i jednoczenie nie wierzy aby to wyzwanie odnioso skutek inny, ni przeklcie go za takie sowa. Wystpuje jednak w roli sumienia narodu i akuszera bolesnych prawd, bowiem uprawnia go do tego dar bycia poet: Cho Muz moj w twojj krwi zaszargam, Sign do wntrza twych trzew i zatargam. Dialogowa struktura poematu napisanego sekstyn (strofa zoona z 6 wersw jedenastozgoskowych o rymach ab ab cc) dynamizuje go oraz sprawia, i moliwa jest gradacja, zmienno nastrojw i tonacji poetyckiej, a czasem dystansu samego narratora.

Niech fantastycznie lutnia nastrojona Wtruje myli pospnj i ciemnj; Bom oto wstpi w grb Agamemnona, I siedz cichy w kopule podziemnj, Co krwi Atrydw zwalana okrutn. Serce zasno, lecz ni. Jak mi smutno! Proba o natchnienie, aby pisa o tym co widzi, o tym co byo i o swoich uczuciach, jest peny smutku. O! jak daleko brzmi ta harfa zota, Ktrj mi tylko echo wieczne sycha! (Niedocigniona wena) Druidyczna to z gazw wielkich grota,(surowo pomieszczenia) Gdzie wiatr przychodzi po szczelinach wzdycha I ma Elektry gos ta bieli ptno I odzywa si z laurw: Jak mi smutno! Wiatr przypomina mu smutny gos, pacz Elektry, crki Agamemnona. Tu po kamieniach, z pracown Arachn Kci,si wietrzyk i rwie jj przdziwo(wiatr rozrywa pajczyny) Tu czbry smutne gr spalonych pachn;(zapach zi) Tu wiatr obiegszy gr ruin siw, Napdza nasion kwiatw a te puchy Chodz i w grobie lataj jak duchy. Pyki kwiatw skrzce si w socu przywodz mu na myl duch Tu wierszcze polne, pomidzy kamienie Przed nadgrobowm pochowane socem, Jakby mi chciay nakaza milczenie, Sykaj. Strasznym jest Rapsodu kocem Owe sykanie, co si w grobach syszy Jest objawieniem, hymnem, pieni ciszy. Nawet cykanie wierszczy przypomina mu o przeszoci tego miejsca. O! cichy jestem jak wy, o! Atrydzi. Ktrych popioy pi pod wierszczw stra. Ani mi teraz moja mao wstydzi, Ani si myli tak jak ory wa. Gboko jestem pokorny i cichy Tu, w tym grobowcu, sawy, zbrodni, pychy. Milczy jak martwi. Jego ycie jednak w stosunku do dzielnych bohaterw przeszoci jest nic nie warte, jest peen pokory. Nad drzwiami grobu, na granitu zrbie Wyrasta dbek w trjkcie z kamieni, Posadziy go wrble lub gobie, I listkami si czarnemi zieleni, I soca w ciemny grobowiec nie puszcza; Zerwaem jeden li z czarnego kuszcza; Zerwa li wpuszczajc wiato do groty

Nie broni mi go aden duch ni mara, Ani w gazkach jkno widziado; Tylko si socu staa wiksza szpara, I wbiego zote, i do ng mi pado. Zrazu mylaem, e ten co si wdziera Nie broni mu tego aden duch. Promie wiata, ktry przez to wpuci przypomina strun. Zot strun z harfy Homera twrcy niemiertelnego, idealnego. Blask, bya struna to z harfy Homera; I wycignem rk na ciemnoci, By j uowi i napi i drc Przymusi do ez i piewu i zoci Nad wielkiem niczm grobw i milczc Garstk popiow: ale w mojm rku Ta struna drgna i pka bez jku. Mimo e prbuje, nie udaje mu si pochwyci owej struny. Tak wic to los mj na grobowcach siada I szuka smutkw bahych, wiotkich, kruchych. To los mj senne krlestwa posiada, Nieme mie harfy i suchaczw guchych Albo umarych i tak peny wstrtu..... Na ko! Chc soca, wichru, i ttentu! Obawia si, e jedynymi jego suchaczami s martwi, poniewa jego poezja nie trafia do ywych suchaczy, nie chc jej sucha. Ostatni wers wyraa pragnienie ycia peni ycia. Na ko! Tu oem suchego potoku, Gdzie zamiast wody, pynie laur rowy; Ze z i z wielk byskawic w oku, Jakby mi wicher gna byskawicowy, Lec, a ko si na powietrzu kadnie Jeli napotka grb rycerzy padnie. Na Termopilach? Nie, na Cheronei Trzeba si memu zaama koniowi, Bo jestem z kraju, gdzie widmo nadziei Dla maowiernych serc podobne snowi Wic jeli ko mj w biegu si przestraszy, To tj mogiy co rwna jest naszj. Nie chce zatrzymywa si w miecie bohaterw, woli Cherone, miasto ktre poddao si bez walki. Mnie od mogiy termopilskij gotw Odgoni legion umarych Spartanw; Bo jestem z kraj smutnego Ilotw,(niewolnikw) Z kraju gdzie rozpacz nie sypie kurhanw, Z kraju gdzie zawsze po dniach nieszczliwych Zostaje smutne p rycerzy ywych. Mwi, e on sam jest z kraju zniewolonego, kraju ktry atwo si podda. Ci ktrzy przeyli nie maj wiry, nadziei, niczym p-martwi. Na Termopilach ja si nie odwa Osadzi konia w wwozowym szlaku. Bo tam by musz tak patrzce twarze, e serce skruszy wstyd w kadym Polaku.

Ja tam nie bd sta przed Grecyj duchem Nie pierwj skonam: ni tam i z acuchem. Wstydzi si jako niewolnik pokaza dumnym i walecznym grekom, nie, pki na jego nadgarstkach s acuchy symbol zniewolenia. Na Termopilach jak bym zda spraw? Gdyby stanli me nad mogi? I pokazawszy mi swe piersi krwawe Potem spytali wrcz: Wiele was byo? Zapomnij, e jest dugi wiekw przedzia. Gdyby spytali tak, c bym powiedzia?! Wstydzi si przed grekami, ktrzy walczyli do ostatniej kropli krwi, chocia od pocztku byli na stracone pozycji, podczas gdy Polacy mieli szans wygra, ale j zmarnowali rezygnujc z walki. Na Termopilach, bez zotego pasa, Bez czerwonego ley trup kontusza: Ale jest nagi trup Leonidasa, Jest w marmurowych ksztatach pikna dusza: I dugo paka lud takij ofiary, Ognia wonnego, i rozbitj czary. Pas i kontusz to elementy ubioru szlachty. Podmiot mwi, e staroytni bohaterowie nie potrzebowali bogatych szat, dbali o siebie i swoje dusze O! Polsko! pki ty dusz anielsk Bdziesz wizia w czerepie rubasznym, Poty kat bdzie rba twoje cielsko, Poty nie bdzie twj miecz zemsty strasznym, Poty mie bdziesz hyjen na sobie, I grb i oczy otworzone w grobie. Sowacki stara si odnale przyczyny upadku niepodlegoci. Tkwi one w wadach szlachty, ktra zostaa nazwana "czerepem rubasznym". Szlachta nie pozwolia doj do gosu masom ludowym, to znaczy wizia "dusz anielsk narodu". Zrzu do ostatka te pachty ohydne, T Dejaniry palc koszul: A wsta jak wielkie posgi bezwstydne, Naga w styksowym wykpana mule, Nowa nagoci elazn bezczelna Nie zawstydzona niczm niemiertelna. Oddziaywanie szlachty na nard porwnane zostao do zabjczego dziaania koszuli Dejaniry, ktra spowodowaa mier Heraklesa w straszliwych mczarniach. Niech ku pnocy z cichj si mogiy Podniesie nard i ludy przelknie, e taki wielki posg z jednj bryy, A tak hartowny, e w gromach nie pknie, Ale z piorunw ma rce i wieniec; Gardzcy mierci wzrok ycia rumieniec. W wierszu zawarta zostaa rwnie wizja nowej, wolnej Polski - narodu zjednoczonego, spjnego wewntrznie, a tak potnego, e "ludy przelknie".

Polsko! lecz ciebie byskotkami udz; Pawiem narodw bya i papug; A teraz jeste suebnic cudz. Cho wiem, ze sowa te nie zadr dugo W sercu gdzie nie trwa myl nawet godziny: Mwi bom smutny i sam peen winy. Sowacki wytyka te polskiej szlachcie skonno do wystawnego, penego przepychu ycia i do naladowania obcych wzorw. Wie, e jego apel nie bdzie dobrze przyjty, o ile w ogle bdzie wysuchany, ale sam jako polak take czuje si winny tej poraki, wic czuje e ma obowizek o tym pisa. Przeklnij lecz ciebie przepdzi ma dusza, Jak Eumenida przez wowe rzgi. Bo ty, jedyny syn Prometeusza Sp ci wyjada nie serce lecz mzgi. Cho Muz moj w twojj krwi zaszargam, Sign do wntrza twych trzew i zatargam.

- przeciwstawia wspczesnemu pokoleniu Polakw bohaterskich obrocw wwozu termopilskiego (Termopile to synny wwz, w ktrym Spartanie pod wodz Leonidasa w 480 r. p.n.e. bohatersko walczyli z Persami); - przedstawia wizj nowej Polski, ktrej symbolem jest posg - z jednej bryy; jest to pastwo bez podziau spoecznego, jednolite i oczyszczone z wad i naogw, a take silne. Poeta wierzy, e Polska odzyska wolno; - krytykuje wady i lekkomylno polskiej szlachty.

Szczeknij z boleci i przeklinaj syna, Lecz wiedz e rka przeklestw wycignita Nade mn zwinie si w k jak gadzina, I z ramion ci si odkruszy zeschnita, I w proch j czarne szatany rozchwyc; Bo nie masz wadzy przekl Niewolnico!

Tematy poruszane w wierszu: - mitologia i historia Grecji; - program poetycki poety; - historia i losy Polski (porwnanie ich z dziejami Grecji); - wizja Polski idealnej; - ocena Polski rzeczywistej; - poeta o sobie samym ; - poeta w grobowcu jest cichy i pokorny; - zestawia klsk powstania listopadowego z Cherone, gdzie w 338 r. przed Chrystusem Macedoczycy pokonali Grekw;

Alem jest jako czowiek, co zazdroci Mogi popioom... Wic e mie bd niespokojne oe, Smutno mi, Boe! Niepewny los tuacza wzbudza w nim uczucie zazdroci wobec tych popiow, ktre spoczywaj w rodzinnych grobowcach na ojczystej ziemi. Hymn - Smutno mi, Boe! Smutno mi, Boe! - Dla mnie na zachodzie (apostrofa skierowana do Boga.) Rozlae tcz blaskw promienist; Przede mn gasisz w lazurowj wodzie Gwiazd ognist... Cho mi tak niebo ty zocisz i morze, Smutno mi, Boe! Poeta opisa kontrastujcy krajobraz. Mimo pikna i bogactwa, nie jest to krajobraz, ktry wdrowiec chciaby podziwia. Jak puste kosy, z podniesion gow Stoj rozkoszy pren i dosytu Dla obcych ludzi mam twarz jednakow, Cisz bkitu. Ale przed tob gb serca otworz, Smutno mi, Boe! Podmiot mwi, e odczuwa wielk pustk w sercu, i mimo e dla obcych osb jego twarz wydaje si spokojna, to przed Bogiem nie ukrywa on swoich smutkw. Jako na matki odejcie si ali Maa dziecina, tak ja paczu bliski, Patrzc na soce, co mi rzuca z fali Ostatnie byski Cho wiem, e jutro bynie nowe zorze, Smutno mi, Boe! Poeta czuje si bezradny niczym dziecko, zy cisn mu si do oczu. Brakuje mu nadziei. Dzisiaj, na wielkim morzu obkany, Sto mil od brzegu i sto mil przed brzegiem, Widziaem lotne w powietrzu bociany Dugim szeregiem. em je zna kiedy na polskim ugorze, Smutno mi, Boe! Poeta widzia bociany, ktre przywodz mu na myl Polsk, ojczyzn za ktr tskni. em czsto duma nad mogi ludzi, em prawie nie zna rodzinnego domu, em by jak pielgrzym, co si w drodze trudzi Przy blaskach gromu, e nie wiem, gdzie si w mogi poo, Smutno mi, Boe! Poeta przedstawia si tutaj jako pielgrzym, osoba zagubiona w ogromie wiata, nie wie dokd zmierza i gdzie jest jej miejsce. Ty bdziesz widzia moje biae koci W stra nie oddane kolumnowym czoom; Kazano w kraju niewinnj dziecinie Modli si za mnie co dzie a ja przecie Wiem, e mj okrt nie do kraju pynie, Pync po wiecie Wic, e modlitwa dziecka nic nie moe, Smutno mi, Boe! Wie, e modlitwa nic nie pomoe, nie ujrzy ju ojczyzny, bdzie tua si po wiecie. Na tcz blaskw, ktr tak ogromnie Anieli twoi w siebie rozpostarli, Nowi gdzie ludzie w sto lat bd po mnie Patrzcy - marli. Nim si przed moj nicoci ukorz, Smutno mi, Boe! W ostatniej zwrotce podmiot liryczny wyznaje, e mimo wiadomoci o przemijalnoci ludzkiego bytu i problemw w porwnaniu z niezwykoci boskiego dziea, stale tli si w nim bunt. Pisaem o zachodzie soca, na morzu przed Aleksandri. Utwr jest reprezentantem typowej dla romantyzmu liryki refleksyjnej. Wiersz jest poetyck spowiedzi. Adresatem tego wiersza jest Bg, do Niego te zwraca si osoba mwica w wierszu na kocu kadej strofy sowami smutno mi, Boe. Zwrot ten peni funkcj refrenu majcego nieustannie przypomina o nastroju, w jakim si znajduje poeta. Nadawca wypowiedzi jest wykreowany na czowieka osamotnionego, stronicego od ludzi, znudzonego yciem i jego radociami. Pikno natury, ktre roztacza przed nim Bg, nie jest w stanie go ukoi. Nie moe uwolni si od myli o mierci, przemijaniu, nicoci. Jedn z gwnych przyczyn jego trosk jest tsknota za krajem rodzinnym. To take czsty motyw w poezji emigracyjnej. Nie wiemy, dlaczego go opuci, ale mone przypuszcza, e musia to uczyni nie z wasnej woli. Wie te, e najprawdopodobniej nie uda mu si tam wrci. Podr morska staje si metafor caego ycia. Podmiot znajduje si w pustce, sto mil od brzegu, sto mil przed brzegiem. Nie naley tego odczytywa dosownie, jest to pustka jego sytuacji yciowej, brak punktu oparcia. Juliusz Sowacki skierowa do Boga aosn skarg. Stworzony przez Niego wspaniay wiat budzi podziw, a take napawa poet wygnaca bezbrzenym smutkiem. Osobiste przeycia i doznania byy jednoczenie wyrazem niedoli polskich emigrantw, zmuszonych do opuszczenia ojczyzny i tuaczej pielgrzymki, ktrej kresem bdzie mier.

przygotowa ich do walki w nastpnym powstaniu przeciwko zaborcom (Godzina wybije). Niestety, autor zakada moliwo pogodzenia si rodakw z losem zniewolonego narodu. Swoj obaw wyrazi wprowadzajc tryb warunkowy: Oywi ogie, jeli jest w iskierce.

Juliusz Sowacki Kordian Gatunek literacki dramat romantyczny Kordian zosta napisany przez Juliusza Sowackiego ju po powstaniu listopadowym, w roku 1833 w Genewie. Drukiem ukaza si w roku 1834. Tytu weaz z podtytuem brzmi: Kordian. Cze I Trylogii. Spisek koronacyjny. Kordian mia zatem by tytuem caej trylogii. Sowacki w caoci napisa tylko jej pierwsz cz zatytuowan spisek koronacyjny, a poniewa planowa napisanie nastpnych czci, zakoczenie utworu jest otwarte i mier gwnego bohatera niezupenie przesdzona. Utwr dugo traktowany by jako dramat niesceniczny. Po raz pierwszy zosta wystawiony przez Tadeusza Kotarbiskiego 25 listopada 1899 roku na dekach Teatru Miejskiego w Krakowie. Czas i miejsce akcji: 31 grudnia 1799 roku w nocy to pierwsza wymieniona w utworze data, ktra okrela czas akcji sceny Przygotowanie. W akcie I czas wydarze jest nieokrelony, akt II rozgrywa si w roku 1828, za akt II rok pniej *wtedy odbya si koronacja Mikoaja I na krla Polski. Geneza: - Do napisania Kordiana skonia Sowackiego potrzeba oceny powstania listopadowego. - Autor jako twrca politycznej doktryny narodowowyzwoleczej (Kordian jako antyteza Dziadw) zamierza zmierzy si z Adamem Mickiewiczem i prbowa da odpowied na pytanie, jak rol powinna odgrywa twrczo poety narodu podbitego. - Wieszcz mia nadziej okry wasn matk takim paszczem sawy, by j adna niesawa dotkn nie moga (patrz: portret Augusta Becu ojczyma Sowackiego w IIIcz. Dziadw. Motto: Wic bd piewa i dy do kresu; Oywi ogie, jeli jest w iskierce. Tak Egipcjanin w licie z aloesu Obwija zwide umarego serce; Na liciu pisze zmartwychwstania sowa; Chocia w tym liciu serce nie oyje, Lecz od zepsucia wiecznie si zachowa, W proch nie rozsypie Godzina wybije, Kiedy myl sowa tajemn odgadnie, Wtenczas odpowied bdzie w sercu na dnie. Juliusza Sowackiego Lambro Motto do Kordiana pochodzi z mao znanej powieci poetyckiej Sowackiego pt. Lambro, ukazujcej dzieje walk Grekw z Turkami. Jednym z bohaterw tego utworu jest mody Ipsariota, ludowy bard, poeta, kapan, prorok, ktry podobnie jak Halban w Konradzie Wallenrodzie powica si misji narodowej, wtaczajc w serca i umysy wspbraci pie wolnoci. W motcie Sowacki zapowiada pie-dramat, ktra miaa obudzi wiadomo narodow Polakw i

Tytu utworu: Kordian pochodzi z aciskiego cor, cordian. Nie jest prawdziwym imieniem, tylko neologizmem oznaczajcym ma serca. Tytu dramatu wskazuje zatem, e utwr powicony jest analizie psychiki romantycznego rewolucjonisty, dodajmy psychiki z ca jej zoonoci. Bohaterowie dramatu: Kordian pitnastoletni, wraliwy, zagubiony, szukajcy celu ycia arystokrata, ktry w miare rozwoju akcji przeobraa si w czowieka czynu, gorcego patriot walczcego o wolno narodu. Laura panna, w ktrej mody Kordian by bezgranicznie i nieszczliwie zakochany, starsza od niego. Grzegorz wierny suga Kordiana. Wioletta pikna Woszka, za spraw ktrej Kordian zwtpi w istnienie prawdziwej, bezinteresownej mioci. Papie Grzegorz XVI, nieprzychylny Polakom. Pod wpywem mocarstw zaborczych potpi powstanie listopadowe. Prezes jeden ze spiskowcw, przeciwnik rozwiza siowych i terroru. Pod jego wpywem wikszo osb biorcych udzia w tajnym zgromadzeniu, ktre odbyo si w lochach kocioa w. Jana, gosowaa przeciwko zabiciu cara. Autor nada postaci Prezesa rysy upodabniajce go do Niemcewicza. Car Mikoaj I wadca Rosji, koronowany w maju 1829r na krla polskiego. Wadca absolutny, w czasie swego panowania stopniowo ogranicza wzgldn autonomi Krlestwa Kongresowego. Wielki Ksi Konstanty brat cara, w 1822r zrzek si praw do tronu po Aleksandrze I na rzecz modszego Mikoaja. Mimo to pomidzy brami trwa konflikt, ktrego rdem byy rozbiene koncepcje polityczne. Konstanty przeciwstawia si absolutyzmowi Mikoaja. Chcia samodzielnie, bez ingerencji cara, rzdzi Krlestwem, gwarantujc Polsce pewne swobody konstytucyjne. Sympatia ksicia dla Polakw zostaa w utworze Sowackiego szczeglnie uwydatniona (Konstanty za wszelk cen stara si uratowa od mierci Kordiana). Bohaterowie fantastyczni : Czarownica, Szatan, Astaroth, Mefistofeles, Diabli, Archanio, Chr Aniow, Strach, Imaginacja. Problematyka utworu: - przyczyny i ocena klski powstania listopadowego, a przede wszystkim krytyka jego przywdcw - polemika autora dramatu z goszon przez Mickiewicza mesjanistyczn koncepcj poezji. (Pierwsza osoba prologu to prawdopodobnie aluzja do autora dziadw) oraz tzw. Poezj tyrtejska (wzywajca do boju, dziaania, aktywnoci), ktra blizka bya czci polskiej emigracji (Druga osoba prologu) - winkelriedyzm koncepcja walki narodowowyzwoleczej (jej haso brzmi: Polska Winkelriedem narodw) - Kordian, jako przykad bohatera romantycznego i jego wewntrzna przemiana duchowa. - tragizm gwnego bohatera - mio romantyczna

Sowacki napisa Kordiana bogatszy w dowiadczenia wyniesione z powstania listopadowego. I cho akcja utworu rozgrywa si przed wybuchem tego zrywu niepodlegociowego, autor porusza tu problemy cile zwizane z wybuchem i klsk.

Julian Ursyn Niemcewicz poeta rycerz starzec nic, sympatyk konserwatystw w czasie powstania. Podny pisarz (Lachw dzieje,/ Sowik rymowanych kocwek/Milijon drukarskich czcionek), majcy na swoim koncie rnorodn gatunkowo twrczo, piewca przeszoci (skowronek/ zastygy pod wspomnie bry). Jako prezes w akcie III ostrony, przesadnie zatroskany o los modych spiskowcw, przeraony ich gotowoci do walki na mier i ycie, rozwany.

To historyczne w Kordianie: Wypadki opisywane w trzecim akcie oparte s na autentycznych wydarzeniach. Niezadowolenie Polakw z zaistniaej sytuacji politycznej wyraao si w licznie organizowanych spiskach. W maju 1829r. grupa konspirantw ze Szkoy Podchorych, korzystajc z obecnoci w Warszawie cara Mikoaja i jego rodziny, planowaa dokona zamachu na jego ycie. Jednak do realizacji tego zamierzenia nie doszo, gdy cz spiskowcw (m.in. Niemcewicz) wyamao si z wczeniej ustalonego planu. Ocena powstania listopadowego: Bezporedni ocen zrywu listopadowego przynosi przygotowanie, w ktrym sowacki ostro napitnowa przywdcw powstania. adna z wymienionych tutaj historycznych postaci nie ma pozytywnych cech, kada zostaa skrytykowana w sposb bezwzgldny. Sowacki zarzuca wszystkim przywdcom powstania stanowisko zachowawcze, bierno, przesadn ostrono wobec Rosjan, brak zdecydowania, oraz tumienie zapau i entuzjazmu patriotycznie nastawionej modziey. Przygotowanie ukazane zostao w poetyce ludowej fantastyki. Jest noc sylwestrowa 1799 toku. Panuje ponury nastrj i pesymistyczna atmosfera. Za chwil rozpocznie si ostatni rok XVIII wieku. Moment to niezwyky i niezwyke s postacie, uczestniczce gdzie w Karpatach w misterium tworzenia historii nadchodzcego stulecia. W platynowym kotle szatani warz tajemnicz mikstur, z ktrej powstawa bd postaci historyczne, majce wpyw na przysze losy Polski. Dzieje ludzkoci przedstawione s jako odwieczna walka dobra ze zem. Gen. Jzef Chopicki dyktator w pierwszym okresie walk, zajady konserwatysta, ktry wbrew nazwisku, by nieprzychylny chopom. Sowacki mwi o nim z pogard Stary jakby ojciec dzieci,/ Nie do boju, nie do trudu,/ Dajmy mu na pomiewisko,/Sprzeczne z natur nazwisko. Chopicki prbuje dziaa jak may kapral (Napoleon) (kreli plany, krlw zwala), niestety talentem wojskowym nie dorwnuje Francuzowi. Adam Jerzy Czartoryski prezes i minister spraw zagranicznych rzdu powstaczego, dumny arystokrata. Nie ufa rozstrzygniciom militarnym (Dyjament w ogniu topnieje), wierzc tylko w skuteczno dziaa dyplomatycznych. By czowiekiem godnym, cechowaa go szlachetno diamentu i dyplomatyczna gitko Talleyranda. Niestety, w odrnieniuod francuskiego polityka, Czartoryski odznacza si przesadn ostronoci (nosi okulary rozsdku) Gen. Jan Skrzynecki jeden z nastpcw gen. Chopickiego. Przeciwnik dziaa militarnych w powstaniu, przyjmujcy wiecznie postaw defensywn. Poeta przyrwnuje go do cofajcego si raka (Wdz! Chodem raka przewini). By napuszony jak kogut, trwoliwy, powolny jak limak i zawistny. Zlekceway znakomite plany strategiczne gen. Prdzyskiego, co spowodowao m.in. klsk pod Ostrok

Joachim Lelewel nauczyciel, historyk, czonek Rzdu Narodowego, oskarony o chwiejno przekona. Zarzucano mu hamowanie rewolucyjnego zapau modziey oraz zajmowanie niezdecydowanego stanowiska w trakcie sejmowej debaty nad projektem detronizacji Mikoaja I (Czy lepiej, kiedy jest krl? Czy kiedy go nie ma?...). Gen. Jan Krukowiecki autor nazywa go zdrajc i sprzedawczykiem, ktry w wyniku pertraktacji z Rosjanami, podj decyzj o kapitulacji Warszawy (On rycerzy gincych porzuci/()Kraj przedany on wyda pod miecz)
Stosunek spoeczestwa do powstania: W akcie III Sowacki da wyraz przekonaniu, e spoeczestwo polskie mia do walki wyzwoleczej niejednakowy stosunek. Przedstawienie spisku zmierzajcego do obalenia cara stao si pretekstem ukazania rozbicia narodu. Poeta udowadnia, e kada grupa spoeczna miaa wwczas inny pogld na temat powstania. Kler (Ksidz) poleca trwa w cierpieniu, a modlitw przedstawia jako jedyny sposb dziaania (Po c ta dza? Ani te opady/ Lici uwidych chciwa rola zbierze,/ Ani pomog duszy jak pacierze). Lud (onierz, Szewc, Modzieniec) wyraa swoje wrogie stanowisko wobec zaborcy, pragnie z nim walczy, ale do tego potrzebuje przywdcw (Wiele potrzeba zabjstw, nim si kraj odzyska?). Modzi domagaj si czynnej walki i szczerze pragn wolnoci (W imi Boga sztyletem pisz zemsty sowo, Idmy tam i wypalmy ogniami na murze/ Wyrok zemsty, zniszczenia, wyrok Baltazara./ Carowi nie dopita z rk wypadnie czara, ()/A potem kraj nasz wolny! Potem jasno dniowa!/ Polska si granicami ku morzom rozstrzela, / I po burzliwej nocy oddycha i yje). Starsze pokolenie ktrego reprezentantem w utworze jest Prezes (autor nada mu wiele cech Niemcewicza) paraliuje zamiary modziey, zaleca jej bierno, nakania j, aby nie ulegaa emocjom, aby zdaa si na bardziej dowiadczonych mzw (Ludzie, stoj przed wami z osiwia gow/ I powiadam czekajcie! Moje oczy stare/ Widziay wielkich mw, Ciebie modzieczy zapa nad przepaci trzyma. / Patrzcie car zabity we krwi zabita rodzina -/ Bo to nastpstwo zbrodni lecz nas Bg ukarze!). PRZYGOTOWANIE Roku 1799 dnia 31 grudnia w nocy Miejsce: chata w Karpatach sawnego niegdy czarnoksinika Twardowskiego Osoby: Szatan, Mefistofeles, Czarownica, Astaroth, Gehenna, Archanio, Chr Archaniow W chacie czarnoksinika Twardowskiego diaby tworz ludzi. Szczegln uwag skupiaj na Polsce. Mieszaj w garze rne skadniki, m.in. do potwora, zb smoka, siwy wos diaba. Z tej mieszanki powstaj ludzie, od ktrych bdzie zalee los narodu mieszkajcego nad Wis. Pierwszy z kota wyania si genera Chopicki, ktry wbrew swemu nazwisku by przeciwny uczestnictwu chopw w powstaniu listopadowym. Zaraz potem do gara diaby dorzucaj diament i atrament uywany przez Talleyranda. Z tej mieszanki powstaje ksi Adam Czartoryski, prezes rzdu powstaczego, zwolennik dyplomacji i wsppracy z rzdami innych pastw. Jako trzeci pojawia si genera Skrzynecki, ktry podczas powstania zmarnowa szans dan polskim wojskom przez gen. Prdzyskiego. Aby stworzy Skrzyneckiego, diaby dorzucaj do gara przednie rogi trwoliwego limaka.

Nastpna posta powoana do ycia przez biesy to Julian Ursyn Niemcewicz uznawany przez Sowackiego za konserwatyst. Szacunkiem poety nie cieszy si take kolejny wywr diabw Joachim Lelewel, przywdca dziaajcego na emigracji Komitetu narodowego. Polityk ten by niezdecydowany w kwestii detronizacji cara Mikoaja I, wic teraz Na krzywych nogach si chwieje. Hamowa zapa modziey, ktra chciaa bra czynny udzia w powstaniu. Podczas rozmowy diabw Lelewel wysuwa gow z kota i zastanawia si gono czy jest krl? Czy go nie ma?. Na koniec pojawia si ostatni dyktator powstania, Jan Krukowiecki, odpowiedzialny za kapitulacj Warszawy. Poeta oskara go o zdrad, poniewa prowadzi on pertraktacje z rzdem rosyjskim.

Rycerze za utosamiani z winowajcami kleski narodowej 0 maj powsta z grobw okrytych caunem zgniym (symbol sarmatyzmu) i razem wczy si w walk o przysz niepodlego. Koncepcja Mickiewicza bya optymistyczna, gdy uznawaa nard polski za nard wybrany przez Boga. Wedug niej, nieszczcia, jakie dotkny Polsk, s tymczasowe, stanowi prolog zbawienia, po ktrym nastpi Krlestwo Boe na ziemi. Sowacki przeciwstawia si temu pogldowi, twierdzc, e nard polski jest zbyt podzielony, by mg osign wybrany mu przez autora Dziadw cel. Nie ma wrd rodakw jednoci: starcy chc stabilizacji politycznej w kraju, modzi, pomimo swojego aktywnego patriotyzmu, ugili si pod autorytetem tych pierwszych, przez co zosta zaprzepaszczony odpowiedni moment na zdecydowany czyn.

Przebieg powstania : W poszczeglnych scenach dramatu Sowacki przedstawi - cho nie bezporednio cay przebieg powstania listopadowego. - Niejednomylno9 pogldw spoeczestwa, co do koniecznoci jego wybuchu (akt III scena I, III, IV) -Przygotowania do powstania: rola przywdcw (Przygotowanie), zebrania spiskowcw (akt III, scena IV) - szaleczy i ryzykowny zryw wolnociowy (samotny zamach Kordiana akt III, scena V) - klska powstania (fiasko misji gwnego bohatera Sowacki widzia konieczno narodowego powstania, ale uwaa, e do jego powodzenia konieczne jest wspdziaanie caego spoeczestwa. Win za upadek zrywu listopadowego obciy przywdcw, ktrzy nie potrafili pokierowa narodem i poprowadzi do go niepodlegoci. W podobnie negatywnym wietle autor przedstawi podzia spoeczestwa, ktry doprowadzi do daremnych i nieprzemylanych dziaa jednostkowych, z gry skazanych na klsk. Wszystko to, zdaniem poety, sprawio, e powstanie nie miao sensu i w rezultacie skazane byo na klsk. Natomiast bardzo pozytywnie Sowacki wyraa si o modziey, w ktrej dostrzega wielki patriotyzm i pragnienie wolnoci, co daje narodowi nadziej na przyszo. Poeta auje tylko, e entuzjazm modych i ich wola walki zostay zaprzepaszczone.
Polemika z mesjanizmem Adama Mickiewicza: Sowacki swoj polemik z Mickiewiczem zawr w Prologu i akcie II Prolog W scenie tej, trzy osoby wyraaj swoje pogldy na temat poezji. Poeta pragnie nada wymianie zda, rekonstruujcych emigracyjne spory, cechy odwiecznych konfliktw midzy faszywymi a prawdziwymi prorokami. Pierwsza Osoba Prologu Przywodzi skojarzenia z Mickiewiczem i ludmi skupionymi wok niego. Wyraa ona znan z Dziadw ide mesjanizmu, ktr Sowacki zdecydowanie odrzuca. Autor Kordiana widzi w niej rdo historycznej biernoci, ktrej konsekwencjami mog by tylko upienie narodu i klska. Zarzut ten wynika z niewaciwego zrozumienia przez Sowackiego idei wyraonych w IIIcz. Dziadw, szczeglnie z nieobiektywnej oceny roli motyww religijnych w utworze Mickiewicza (pogldy o koniecznoci zaprzestania walki i zbawiennoci biernego cierpienia trudno przecie przypisa wieszczowi z Nowogrdka). Druga Osoba Prologu Wyraa idea poezji tyrtejskiej, bliski pogldom czci emigrantw. Zwolennicy tej koncepcji gosili konieczno walki, dziaania. Jednak, zdaniem Sowackiego, i ta metoda nie dawaa gwarancji powodzenia. Trzecia Osoba Prologu Poprzez ni przemawia sam autor dramatu, wedug ktrego poezja ma zachowa w pamici narodu wszelkie jego wartoci, by w sposobnej chwili wydoby je z narodowej urny i waciwie wykorzysta(Dajcie mi proch zamknity w narodowej urnie, / Z prochu lud wskrzesz, stawiam na mogi koturnie). Zdaniem Trzeciej Osoby, nard to zbiorowo zoona z dwch warstw ludu i rycerzy. Lud ma zosta wskrzeszony z prochu zamknitego w urnie i uhonorowany postawieniem ponad mogiami.

Akt II Akt ten koczy si monologiem Kordiana na grze Mont Blanc. Ten wraliwy modzieniec, szukajcy w wiecie sensu ycie, tutaj, na dachu Europy, odnajduje go w idei winkelriedyzm (haso Polska Winkelriedem narodw). Wedug niej, Polska ma powici si jak dawniej! Jak nie raz, skupiajc na sobie uwag wrogich mocarstw (gwnie Rosji). Dziki jej ofierze inne zniewolone narody bd mogy wyzwoli si. Mesjanizm Mickiewicza i winkelriedyzm Sowackiego rni si w sposb zasadniczy. Autor Dziadw odwoa si do metafizyki, powicenie narodu traktowa w kategoriach religijnych, a ojczyzn przyrwna do Chrystusa. Pogldy Sowackiego s bardziej realistyczne, brak w nich pierwiastka metafizycznego. W swojej koncepcji bierze on pod uwag aktualn sytuacj polityczn. Jego Polska ma by Winkelriedem (a wic czowiekiem z krwi i koci) a nie Chrystusem, za to, czego winien dokona nard, jest ze wszech miar uzasadnione politycznie. Romantyczna biografia Kordiana Pitnastoletni Kordian: Poznajemy go w akcie I jako skonnego do melancholijnej zadumy modzieca, ktry wtpi w swj sens istnienia. Pitnastoletni chopiec o myli smutnej i sercu rozbitym ma wiadomo rozproszenia swych pragnie i ich wielkoci (Sto we mnie dz, sto uczu, sto uwidych lici). Jest poet, natur wraliw, delikatn i gboko przeywajc wszelkie tragiczne wydarzenia, ktre zmuszaj go do krytycznego spojrzenia na wiat. Niezadowolony z siebie, zgorzkniay i znudzony monotoni ycia modli si o cel (Boe!()/ Daj yciu dusz i cel duszy wyprorokuj). Stary suga Grzegorz podsuwa mu trzy propozycje na ycie: 1. Opowie o Janku, co psom szy buty, ironicznie pokazuje bohatera samodzielnego, zaradnego i praktycznego, przestrzegajc jednoczenie przed yciow atwizn. 2. Wspomnienia o wyprawie egipskiej podczas kampanii napoleoskich przedstawiaj patriotyczn, zbiorow walk o wolno narodu, gdzie wola zwycistwa bya podstawa militarnego sukcesu. 3. Historia o bohaterskim czynie Kazimierza, gloryfikujca konstruktywny heroizm, to propozycja udziau w tajemnym spisku, w wyniku ktrego samotny skrytobjca powica si za nard. Samobjstwo bliskiego przyjaciela i nieodwzajemniona mio do starszej od Kordiana Laury oto najboleniejsze dowiadczenia bohatera, ktre pogbiaj jego osamotnienie i pod wpywem ktrych traci on wiar w sens egzystencji, prbujc odebra dobie ycie. Kordian wdrowiec: W akcie II Kordian podruje po europie. Ma okoo 24 lat, nadal jest pesymist, brakuje mu wiary w Zycie, jest smutny, zniechcony do wiata. Podczas podry poszukiwa, ktra ma zatrze lad krwawej rany na czole dowiadcza licznych rozczarowa, widzi, e wiat jest inny ni go sobie

wyobraa (Uczucia po wiatowych opaday drogach/Gorzkie pocaowania kobiety kupiem/Wiara dziecinna pada na papieskich progach)/ 1. James Park w Londynie (scena z dozorc) wszystko mona kupi za pienidze (krzesa w parlamencie, groby w Westminsterze, herbowe pieczcie) 2. Dover (scena nad brzegiem morza) czytajc Krla Leara W. Szekspira, Kordian uwiadamia sobie przepa pomidzy wiatem poezji a rzeczywistoci. 3. Willa we Woszech (incydent z pikn kurtyzan Wiolett) celowe nagromadzenie banalnych scen, z ktrych Kordian wynosi smutne dowiadczenia co do moralnoci kobiet. Bohater przekonuje si, e romantyczna, wyidealizowana przez poetw mio to puste sowa, frazesy, zudzenia, a wartoci sta, niezachwiana s tylko pienidze, za ktre mona posi kobiet. 4. Watykan (audiencja u papiea) bohater od spraw prywatnych przechodzi do dziaa na rzecz ratowania ojczyzny. To ju nie ten sam Kordian, co w poprzednich scenach: jest energiczny, gwatowny, uparty, brak w nim dawnej melancholii. Skada na rce papiea gar ziemi z ojczystego kraju, kdy dziesi tysicy wyrnito/Dziatek, starcw i niewiast, z prob o jej powicenie. Papie jednak mwi wykrtnie, powtarza wytarte frazesy, kieruje rozmow w inn stron, proponujc grafowi Kordianowi zwiedzanie Rzymu, co w kontekcie bagania Polaka o z jedn brzmi ironicznie. Groteskowy efekt do rozmowy prowadza papuga, ktra chrypliwie wykrzykuje wersety z Biblii. Widzc nieustpliwo gocia, papie wraca do tematu i nakazuje Polakom modli si, czci cara i wierzy. Ostrzega jednoczenie przed zgubnymi ideami jakobiskimi, co wiadczy o tym, e albo nie do koca rozumie, za co waciwie gin patrioci w tej odlegej Polsce, albo co wydaje si bardziej prawdopodobne jest cynikiem, celowo faszujcym histori. Sowacki krytykuje w tej scenie polityk Watykanu, popierajc tyraskie mocarstwa, i jego antypolskie wystpienia. 5. Szczyt gry Mont Blanc W rozgoryczonym Kordianie zachodzi przemiana. Oto na szczycie gry Mont Blanc rozpoczyna si swoista wielka improwizacja bohatera, spontaniczny monolog-spowied (czarne skrzyda myli rozwin), w ktrym zwtpienie splata si z entuzjazmem, rozpacz z nadziej. Podobnie jak Mickiewiczowski Konrad, Kordian szuka harmonii wiata. Znajduje j w porzdku natury, w bezkolizyjnym ruchu cia niebieskich, w oywczym, krystalicznie czystym alpejskim powietrzu. Rozdarty midzy dz czynu a lkow bezwol, w samotnym, hamletowskim monologu nad przepaci wiata, szarpicy si modzieniec doznaje euforycznego poczucia mocy (Jam jest posg czowieka, na posgu wiata). Jako poeta czce wedrze si na umysw gr,/ (...) stan na ludzkich myli piramidzie". Wierzy e si uczucia potrafi obala trony, spuszcza lawiny, zwoywa ludzy, budzi narody (Warto zwrci uwag na motywy rewolucyjne i republikaskie w zwrotach: trony obala, pjd! Ludy zawoam! Obudz!). Kiedy jednak Konrad z III czci Dziadw zmaga si z Bogiem o wadz nad wiatem, to saby w gruncie rzeczy amie si z wasn niemoc i brakiem wyrazistej idei: posgu pikno mam lecz lampy brak. Wreszcie mody poeta dostrzega upragniony cel (Spojrzam ze skay szczytu, / Duch rycerza powsta z lodw). W szwajcarskiej tradycji narodowej Kordian odnajduje bohatera, Arnolda Winkelried, ktry w bitwie z Austriakami pod Stempach (1386) schwyci kopie nieprzyjacielskich onierzy i skierowa je na wasn pier, tworzc w ten sposb wyom w szeregach wroga. Polska ma sta si Winkelriedem narodw, powici si i upa jak dawniej! Jak nie raz!. Jako kraj przedmurza niegdy bronicy chrzecijastwa przed inwazj muzumask ma teraz broni Europy przed ekspansj caratu. Nie do koca jasna wizja przyszej klski moe sparaliowa wol walki Kordiana.

Samotny bohater gotowy jest jednak powici wasne ycie za nard. Zagubiony hrabia odnajduje wreszcie swj yciowy cel : postanawia walczy o wolno swojego kraju. Otoczny przez chmur, zostaje przeniesiony przez wiatry w mg do Polski.

Kordian jako spiskowiec: W akcie III Kordian samotnie podejmuje si misji zamordowania cara. W nocy z 24 na 25 maja, w podziemiach katedry w. Jana, na tajnym zebraniu spiskowcw ma zapa ostateczna decyzja co do zamachu na cara. Prezes spiskowcw celowo zwouje rozgorczkowan modzie do chodnych podziemi, aby wiatr grobw krlewskich nieco ostudzi zapa buntownikw. Zdaniem Prezesa, tradycja i religia nie pozwalaj Polakom na mord polityczny. Krlobjstwo jest sprzeczne z naszym charakterem narodowym. Pomienne przemwienie, wygoszone przez modego podchorego Kordiana, nie wpywa na wynik gosowania. Idmy tam i wypalmy ogniami na murze Wyrok zemsty, zniszczenia, wyrok Baltazara.() A potem kraj nasz wolny! Potem jasno dniowa! Polska si granicami ku morzom rozstrzela, I po burzliwej nocy oddycha i yje. Zwolennicy zgadzenia tyrana przegrywaj z przeciwn krlobjstwu frakcj Prezesa. Osamotniony Kordian decyduje si na zamach w pojedynk. Niestety okazuje si, e zadanie to przekracza jego siy. Drog do carskiej komnaty zagradza mu pochd krlewskich trumien, a w decydujcym momencie bohater pada zemdlony na ziemi, poraony przez Strach i Imaginacj, uosobienie wewntrznego rozdarcia poety-zamachowca. Znamienna jest tutaj rola szatana. On kae Mefistofelesowi, by uda si do kraju w ktrym bliski jest dzie ogromny (powstanie listopadowe) i obka jakiego onierza. Mefistofeles, zdajc sobie spraw, e trudno mu bdzie omami onierza mczyzn twardo stpajcego po ziemi, o zdrowym rozsdku wynajduje Kordiana, modego poet, podchorego-marzyciela, podatnego na narodowe mrzonki. - I tak w scenie 3 aktu III Mefistofeles pod postaci tajemniczego Nieznajomego przedstawia Kordianowi faszyw ide odgrodzenia si od ludu - Nastpnie ukazuje si jemu w godzin pnocn, wychodzc z sypialni cara, ktrego za gardo cisn szarf. Kiedy jednak picy wadca okazuje si podobny do ojca diaba, Mefistofeles rezygnuje z morderstwa (pod koniec tej sceny Sowacki daje do zrozumienia, e zabicie cara leao w interesie wielkiego ksicia Konstantego) - Po raz trzeci diabe ukazuje si Kordianowi pod postaci szyderczego Doktora w szpitalu dla obkanych, by ostatecznie pognbi spiskowca, uwiadamiajc mu nonsensowno jego czynu poprzez porwnanie go do powicania si za lud dwch wariatw z ssiednich ek jeden jest krzyem, do ktrego przybito Chrystusa, drugi za, niczym mitologiczny Atlas, podtrzymuje niebo, aby nie spado na ludzi. Drwi tym samym z narodowej szaleczej mat rynologii i poezji apoteozujcej beznadziejn walk. Przyczyny klski Kordiana: - powicenie si w samotnej walce z zaborc (skuteczne moe by tylko zbrojne powstanie caego narodu);

- niedojrzao psychiczna bohatera, jego mody wiek, poetycka wyobrania (na przywdc powstacw potrzebny byby twardy mczyzna o cechach onierskich; - naiwno politycznego rozumowania jakoby zamordowanie cara pooy kres niewoli polakw; - brak realnego programu politycznego; - bierna postawa ludu (romantyczny bohater gardzi tumem miechom przyjaznym, a zom nienawistnym).

Dramat rodzinny przedstawia ycie romantycznego poety na tle spraw codziennych. Ukazuje konflikt ktrego rdem jest niemono pogodzenia romantycznego ideau artysty z rol ojca i ma. Wznioso poezji w zetkniciu z proz ycia rodzi dramat, ktrego ofiarami staj si Henryk, ona i Orcio. Wybierajc Dziewic, czyli idc za gosem poezji, M wybiera w istocie uud i fasz, odrzuca za prawdziw mio i oddanie. Doprowadza tym on do obdu i mierci, a syna skazuje na ycie z pitnem przeklestwa matki. Kryzys rodzinny jest wynikiem zauroczenia Ma poezj romantyczn, ktra powoduje utrat poczucia rzeczywistoci i karmi ludzi iluzj: Przez ciebie pynie strumie piknoci, ale ty nie jeste piknoci. Dramat spoeczny porusza problemy rewolucji i zwizane z ni zagadnienia moralno-etyczne. Rewolucja przedstawiona zostaa jako destrukcyjna sia, pod ktrej naporem dawny porzdek wali si w gruzy. Czas w dramacie: Fabua rozciga si na kilkanacie lat. Cz pierwsza obejmuje czas od lubu do chrzcin Orcia, a wic okoo roku. Cz druga rozpoczyna si w dziesit rocznic Marii. Pomidzy wydarzeniami z czci trzeciej i czwartej upywaj zaledwie dwa miesice. Nie mona okreli czasu historycznego, w ktrym rozgrywa si akcja. Autor nie podaje adnych dat. wiadczy to o zamiarze autora, by stworzy dzieo uniwersalne, o ponadczasowej wymowie. M- bohater romantyczny, poeta i onierz: Gwny bohater dramatu wystpuje w dwch rolach: jest ojcem i mem, a jednoczenie dziaaczem politycznym i przywdc swej klasy spoecznej. Dostrzega upadek arystokracji i podejmuje prb jej odnowy moralnej. Rozumie konieczno dziejow i stara si jej sprosta. Jest intelektualist i historiozofem. Postpowaniem swym prbuje dorwna ideaom przodkw. Honor to dla niego warto najwysza. Wrodzona odwaga nakazuje mu walczy do koca. Nie staje jednak do walki kierowany wycznie szlachetnymi pobudkami. Tkwi w nim dza wadzy. Jest to piekielna pokusa, ktrej nie potrafi si oprze. Nieczysto jego intencji zostaje ukarana klsk. Pycha, megalomania, przekonanie o wasnej wyszoci zalepiaj ma. Jako poeta M jest obdarzony wybuja wyobrani i szczegln wraliwoci na pikno sowa. Poezja stanowi dla niego integraln cz ycia. Romantyczny idea artysty kae mu czu si osob wyjtkow, wybran, co czyni go pysznym i zadufanym w sobie. Z wyszoci traktuje nie tylko rewolucjonistw, ale take ludzi wasnego stanu. Henryk widzi wiat przez pryzmat wasnej poezji. Dlatego wanie nie potrafi prawdziwie kocha i okazywa innym zrozumienia. Widmo Dziewicy (personifikacja poezji) jest dla niego waniejsze ni ona i syn. W tym tkwi rdo klski wszelkich dziaa Ma. Wszystko, czego si podejmie, naznaczone jest pitnem poetyckiego stereotypu. Podporzdkowanie ycie literaturze prowadzi Henryka do klski. Hrabia wie, e nie potrafi sprosta romantycznemu ideaowi artysty, ktry yje tak, jak tworzy. ycie odbiega od literatury i tu rodzi si konflikt wewntrzny, ktrego dowiadcza bohater. Podjcie dramatycznej prbu sprostania ideaowi (ucieczka z Dziewic) koczy si tragicznym rozczarowaniem. Poezja to iluzja, ktra przesania Henrykowi uroki prawdziwego ycia. Jest si fataln, destrukcyjn, ktrej bohater nie potrafi si przeciwstawi. Hrabia lekceway yczliwe rady Anioa Stra, dziki ktrym mgby zupenie inaczej uoy swoje ycie. Romantyczna poezja gloryfikuje wszak mio, powiksza przepa pomidzy ideaem a rzeczywistoci, budzi niech do codziennoci. Hrabia Henryk to bohater romantyczny. Jest skcony z rzeczywistoci, z samym sob, wyalienowany z codziennego ycia, ma zachwian hierarchi wartoci. Od pocztku, pomimo podejmowanych prb i wyzwa, skazany jest na klsk. To czowiek saby i dlatego tak atwo uleg

Zygmunt Krasiski NIE-BOSKA KOMEDIA Geneza: - Znaczc rol odegrao tu zetknicie si Krasiskiego z filozofi Hegla i cykliczno-katastroficzn koncepcj dziejw goszon przez filozofw XVIII i XIX-wiecznych. - W dramacie dostrzec mona rwnie echo powstania listopadowego - Krasiski cae ycie nie mg si upora z drczcym go dylematem: jak by poet romantycznym i jednoczenie arystokrat? Dramat ten pogbiay dowiadczenia poety ulego wobec ojca oraz to, e autor nie wzi udziau w powstaniu listopadowym. Nie-Boska komedia ukazaa si w marcu 1835 roku paryskiej drukarni Pindara w nakadzie 250 egzemplarzy. Zostaa wydana bezimiennie, autor bowiem mieszka na stae w kraju. Drugim powodem ukrycia nazwiska przed ciekawoci publiczn by zawd ojca autora, generaa Wincentego Krasiskiego, senatora w subie carskiej. Tytu utworu nawizuje do Boskiej komedii Dantego. Tym co czy te dwa dziea jest niewtpliwie motyw wdrwki. Ma, idc przez ycie, poznaje rne jego aspekty. Jednak w przeciwiestwie do swego protagonisty M nie wdruje wcale w celu odkupienia swoich win, pokuty. Obok bohatera pojawia si czsto kto, kto peni w jego podry rol przewodnika (w Boskiej komedii by nim Wergiliusz i Beatrice) - w pierwszej czci osob t jest Dziewica zesana przez szatana. Stanowi ona karykatur dantejskiej Beatrice, wzniosego ducha rajskiego, ktry prowadzi poet w wiat boskiej harmonii. Wdrwka Hrabiego ma charakter destrukcyjny, burzy jego ycie rodzinne. - Obz rewolucjonistw Hrabia poznaje w towarzystwie Przechrzty. - Natomiast przewodnikiem bohatera po lochach jest jego syn Orcio (nastpuje tu zapowied mierci). Tytu naley rozumie jako ironiczny, bolesny osd ycie wspczesnego Krasiskiemu, to krwaa komedia, pieko na ziemi, nie majce ni wsplnego z boskoci. Kompozycja utworu: Dzieo skada si z czterech czci. Dwie pierwsze to dramat rodziny, pozostae dwie maj charakter dramatu spoecznego. Kada z czci utworu opatrzona zostaa wstpem, napisanym proz poetyck. Peni one funkcj podobn do tej, ktr w tragedii antycznej peni chr: wprowadzaj w problematyk dziea, zapowiadaj majce nastpi wydarzenia.

pokusie Dziewicy-poezji i Ora-sawy. Henryk jest wiadomy tej saboci. Mwi o sobie: aem sta si igrzyskiem szatanw.

Przypomina Antychrysta z Apokalipsy w. Jana, demona wcielonego w czowieka. Jest istot z, pogardzajc innymi. Bluni przeciw Bogu i goszonym przez religi chrzecijask wartociom. Mona go uzna za uosobienie za. Rewolucjonici: To zbieranina ludzi rozmaitego stanu i kondycji materialnej, ktrych czy idea zburzenia dotychczasowego porzdku wiata. SA pord nich chopi, suba, lokaje, rzemielnicy i inni przedstawiciele klas pracujcych. W obozie rebeliantw znajduj si take kobiety wyzwolone, wyemancypowane, suce rewolucjonistom prac i ciaem. Siln grup stanowi tu rodowisko Przechrztw (ydw, ktrzy wyrzekli si swojej wiary, przyjli chrzest katolicki, po czym przeszli na now religi boga wolnoci). Planuj w przyszoci obali wadz Pankracego. Rewolucj wykorzystuj dla osignicia wasnego celu chc zniszczy zupenie chrzecijastwo, a judaizm uczyni religi wiatow. rde postaci Przechrztw krytycy upatruj wrd popularnych w XVIII i XIX wieku przepowiedni o kocu wiata. Jedn z oznak przewidywanej katastrofy miao by nawracanie si ydw na chrzecijastwo. Rewolucjonici to fanatyczni wyznawcy boga wolnoci. Pozbawieni si woli budowania i tworzenia. Pragn jedynie zagady starego porzdku, id mordowa, burzy kocioy, ponia arystokracj. Ludzie ci stanowi narzdzie zniszczenia w rku Pankracego. Nie maj wiadomoci celw, ktre powinna osign rewolucja. W wypadku zwycistwa nie bd w stanie przej wadzy. S na to zbyt prymitywni, radykalni w zapale burzenia wszystkiego, co ma jakikolwiek zwizek z przeszoci. Ich hymnem s sowa: Panom tyranom mier nam biednym, nam godnym, nam strudzonym je, spa, pi. Najbardziej skrajne okrelenie tej grupy to choota.

Obz arystokracji: To obz obrocw starego porzdku wiata. Obz ludzi, ktrzy nie doroli do wypenienia postawionego im przez histori zadania. Zapomnieli o dawnych ideaach, o honorze, uczciwoci oraz o innych cnotach swoich przodkw. Bawic si i zaywajc niechlubnych przyjemnoci roztrwonili majtki, tytuy i godnoci. Nie doroli do pielgnowanego w rodzinnych podaniach obrazu walecznego rycerza. Morderstwa, faszerstwa, przekupstwa, naduycia wadzy, krzywdzenie sabych, gnbienie i okruciestwa wobec poddanych, wysugiwanie si obcym, targanie zwizkw rodzinnych, demoralizacja i rozwydrzenie seksualne oto s grzechy przodkw, ktre wzorem Pankracego Hrabia Henryk rzuci w twarz przedstawicielom arystokracji w Okopach w. Trjcy. Nie sta ich na podjcie wyzwania, nie broni wasnej godnoci. Wol poniajc niewol ni bohatersk mier. Tylko w Bogu pokadaj jeszcze nadziej, e odwrci on bieg zdarze i odkuje dawny porzdek. Jest to klasa zdegenerowana, pogardzajca innymi, tchrzliwa, maostkowa. Jej przedstawiciele, mimo wybujaego poczucia wasnej wartoci, pozbawieni s godnoci osobistej. Std wasze genealogie zarzuty Pankracego wobec arystokracji. Starosta baby strzela po drzewach i ydw piek ywcem Ten z pieczci w doni i podpisem kanclerz sfaszowa akta, spali archiwa, przekupi sdziw, trucizn przyspieszy spadki std wsie twoje, dochody, potga Tamten, czarniawy, z ognistym okiem cudzooy po domach przyjaci w z Runem Zotym, w kolczudze woskiej suy u cudzoziemcw ta pani blada, z ciemnymi puklami kazia si z giermkiem swoim tama czyta list kochanka i mieje si, bo noc bliska tamta, z pieskiem na robronie krlw bya naonic Pankracy: To czowiek bez przeszoci, bez tradycji rodzinnych, bez herbu czowiek znikd; przedstawiciel ludu i przywdca rewolucjonistw. Brak wizw czcych go z przeszoci znacznie uatwia mu podjcie decyzji o niszczeniu i bezczeszczeniu wszystkiego co ma zwizek z histori. Pankracy to imi znaczce. Pochodzi z jzyka greckiego, w ktrym oznacza wszechwadc. Ujawnia si tu najwaniejsza cecha wodza rewolucjonistw. Jest on zapatrzony w siebie i przekonany o wasnej wyszoci, gardzi ludmi, ktrzy powierzyli mu swe ycie. Uwaa ich za mas, z ktrej w przyszoci, by moe, wyronie godne nowego wiata pokolenie. Zdolnoci demagogiczne pozwalaj mu manipulowa innymi. Despotyczny wdz nie toleruje sw krytyki i sprzeciwu. Pycha i zbytnia pewno swych racji powoduj, e jest czowiekiem samotnym. Nie ma przyjaci, nikomu nie ufa.

Adam Mickiewicz Pan Tadeusz Peny tytu: Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu ksigach wierszem. Geneza utworu: Powstanie listopadowe zakoczyo si klsk Polakw, co zwikszyo represje wobec narodu polskiego, a w konsekwencji take i emigracj artystw polskich na zachd, gwnie w kierunku Parya. Emigracja ya wci nadziej odzyskania przez Polsk niepodlegoci, cho miar upywu czasu owe nadzieje malay. Ludzi ogarna fala ktni, niesnasek i niepotrzebnych zatargw, ktre nie pomagay ju i tak sfrustrowanym wygnacom. Wwczas Adam Mickiewicz postanowi napisa utwr, ktry przypominaby emigrantom ich ojczyzn. Chcia utrwali na zawsze obraz szczliwego kraju lat dziecistwa, ktry pozwoliby cho na chwil zapomnie o ich cikiej sytuacji. Kluczem do genezy utworu s Inwokacja i Epilog, przepenione tsknot i mioci do Polski, pragnieniem powrotu na ojczyzny ono, ale take rozczarowaniem polistopadow emigracj: ktliw, pornion przez spory i intrygi. Zamiarem poety byo napisanie utworu prostego, zrozumiaego dla kadego Polaka. Pragnienie to wyrazi w Epilogu : O gdybym kiedy doy tej pociechy,/

Cyprian Kamil Norwid 1821-1883 Poeta, prozaik, dramaturg, rysownik, rzebiarz. Przedstawiciel ostatniego pokolenia romantykw. Dramaty: Noc tysiczna druga. Komedia (1850) Wanda (1851) Krakus. Ksi nieznany (1851, 1861) Sodycz (1855 lub 1856) Aktor. Komediodrama (1867) Rzecz o wolnoci sowa (1869) Piercie Wielkiej Damy, czyli Ex-machina Durejko (1872) Kleopatra i Cezar (ok. 1870, 1878) Za kulisami Moja Piosenka [II] Norwid napisa wiersz Moja piosenka(II) w trakcie pobytu w Stanach Zjednoczonych i przesa go w licie Marii Trbackiej, w ktrej jaki czas by bez wzajemnoci zakochany. Utwr ten wieloma cechami przypomina wiersz Sowackiego. I tu i tam dobrany zosta pokrewny gatunek wypowiedzi (pie bliska jest hymnowi), a rozmiar wersw, rytm oraz powtarzajce si po kadej strofie Tskno mi, Panie brzmi podobnie do Smutno mi, Boe w Hymnie Sowackiego. W utworze Norwida pierwsze strofy, jak u Sowackiego zawieraj symbolik kraju rodzinnego (poszanowanie chleba i gniazd bocianich, zwyczaj katolickiego pozdrawiania si: Bd pochwalony). Od tsknoty za krajem rwnie i Norwid przechodzi w dalszych strofach do rozszerzenia stanw emocjonalnych. To w IV i VI strofie kryje si aluzja do uczucia jakim obdarza adresatk listu, za zarazem wiadomo, i jego mio, podobnie jak tsknota za krajem pozostan uczuciami nie spenionymi. W swoim wierszu Norwid wyranie idealizuje swoj ojczyzn, pokazuje j tak jak chce j pamita. Tskni on za prostymi ludmi, ktrzy mwili sobie wszystko prosto w oczy, nie byo intryg i knowania za plecami innych, udawania. Cay utwr jest skarg skierowan przez podmiot liryczny do Boga. Stanowi on wyraz tsknoty, smutku, alu i osamotnienia co wyraone zostaje w zwrocie Tskno mi, Panie...

W Weronie Wiersz ten napisany zosta w 1847 bd 1848 roku. Jest on rozmow midzy cyprysami a ludmi uczonymi, czyli midzy rozumem czowieka a uczuciem przyrody. Dyskusja ta ma miejsce w Weronie, miecie, w ktrym rozegraa si szekspirowska tragedia Romeo i Julia. Widzimy, jak w tym legendarnym miejscu niebo po burzy, ktre wanie si rozchmurza. Naszym oczom ukazuje si obraz spadajcej gwiazdy, ktra wynurza si z cichego, niepozornego bkitu nieba Wanie ta spadajca gwiazda staje si gwnym tematem sporu. Dyskusja toczy si wok tego, czym jest owa gwiazda? Wedug cyprysw jest z znad planety, czyli symbolem wspczucia, jakie okazuje niebo niedoli kochankw. Natomiast wedug ludzi wyksztaconych jest to jedynie kamie, meteoryt - zwyke zjawisko fizyczne. Widoczna jest rozbieno w interpretacji tego zjawiska. Rne postrzeganie gwiazdy ma rne konsekwencje dla czowieka. Druga interpretacja sprawia, e czowiek pozostaje osamotniony, gdy jego losy s niebu obojtne. On sam nie ma rwnie prawa oczekiwa od nieba ingerencji w swoje ycie. Sposb postrzegania gwiazdy przez cyprysy daje czowiekowi poczucie czyjej ingerencji - nieba, wszechwiata. To wanie one mog aktywnie uczestniczy w naszym yciu, sta si podpor, dziki ktrej stanie si ono cho odrobin lepsze, bo nie bdziemy w nim zupenie sami. Podsumowujc mona powiedzie, i Norwid zderza w swoim utworze przekonanie, i mio Romea i Julii jest opakiwana przez natur, ktra wspcierpi, z przewiadczeniem o obojtnoci natury na losy czowieka. Owe emocjonalne spojrzenie bd jest typowo romantyczne, podobnie jak wizja natury wspczujcej czowiekowi. Ostatnia zwrotka wiersza jest wieloznaczna, w duej mierze dziki zawartej w niej ironii (A ludzie mwi, i mwi uczenie, e to nie zy s, ale e kamienie, I e nikt na nie nie czeka!). Ironia ta skierowana jest nie tylko ku uczonoci, ale rwnie ku obojtnoci wspczesnych poecie ludzi.
Co ty Atenom zrobi, Sokratesie... Norwid by przekonany, e ci, ktrzy zasuguj na uznanie i szacunek spoeczny, czsto drczeni s przez jakie fatum, bywaj przeladowani, zabijani, nawet po mierci nie dane im jest zazna spokoju. Ca galeri takich postaci przynosi wiersz pt. Co ty Atenom zrobi, Sokratesie...", ktry powsta na pocztku 1856 roku, wkrtce po sprowadzeniu do Parya zwok Adama Mickiewicza, i jest jednym z cyklu utworw Norwida powiconych wybitnym a zmarym osobom (Do obywatela Johna Brown". John Brown", Bema pamici...", Fotepian Szopena" i inne). W pierwszej czci wiersza pojawia si korowd zasuonych postaci. Przypomniany zostaje otruty przez rodakw Sokrates, wygnany z rodzinnej Florencji Dante Alighieri, trzykrotnie pochowany Krzysztof Kolumb, portugalski pisarz Luiz Vaz Camoes, ktrego grb zniszczyo trzsienie ziemi, Tadeusz Kociuszko i Napoleon - dwukrotnie pochowani. Kadej z tych postaci podmiot liryczny zadaje retoryczne pytanie. Co ty ojczynie / wiatu zrobi, e... T cz koczy pytanie skierowane do autora "Dziadw": Co ty uczyni ludziom, Mickiewiczu?", pozbawione ju komentarza Cze druga i trzecia utworu to prba nakrelenia prawidowoci dziejowej, ktra wynika z tych przykadw:

Kadego z takich jak Ty wiat nie moe Od razu przyj na spokojne loe, i nie przyjmowa nigdy, jak wiek wiekiem". Wiersz Norwida zawiera te przekonanie, ze podobn prawidowoci jest po-szanowanie wybitnych jednostek przez nastpne pokolenia, ktre Inaczej bd gosi Twe zasugi"